UNIVERZITET U TRAVNIKU

FAKULTET ZA TEHNIČKE STUDIJE

ARHITEKTURA

UPRAVLJANJE SISTEMSKIM INŽENJERSTVOM

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA :

SISTEMSKO INŽENJERSTVO

Kandidat : Mentor :

) Prof.dr. Hrustem Smailhodžić

Travnik, novembar, 2015

 SADRŽAJ

UVOD...........................................................................................................................2

1. MENADŽMENT SISTEMSKOG INŽENJERSTVA..............................................3

1.1.Glavne faze razvoja................................................................................................3

1.2.Proces sistemskog inženjeringa..............................................................................4

1.3.Integracija životnog ciklusa....................................................................................7

2.PLANIRANJE PROCESA U SISTEMSKOM INŽENJERSTVU...........................9

2.1.Planiranje zadataka SI...........................................................................................10

3.ORGANIZOVANJE PROCESA SI.........................................................................12

3.1.Tipovi struktura organizovanja.............................................................................12

3.2.Izbor oblika organizovanja inženjering organizacije............................................14

4.ZAKLJUČAK..........................................................................................................15
UVOD

Tema seminarskog rada Upravljanje Sistemskim Inženjerstvom, kao dio Sistemskog

Inženjerstva (SI), je jedan od najbitnijih procesa. Proces Sistemskog Inženjerstva je srce
upravljanja Sistemskim Inženjerstvom. Njegova svrha je pružiti struktuirani ali fleksibilan
proces koji pretvara zahtjeve u specifikacije, arhitekturu i konfiguracije kao polazne osnove.
Ovakav proces omogućuje kontrolu i praćenje razvijanja rješenja koji će zadovoljiti potrebe
kupca. Ovaj proces može biti ponovljen više puta tokom bilo koje faze razvojnog procesa.
Termini upravljanje i menadžment se ravnopravno upotrebljavaju u našoj naučnoj i stručnoj
javnosti. Upravljanje Sistemskim Inženjerstvom se ostvaruje kroz strukturu i ponašanje. Skup
elemenata upravljanja i njihovih međusobnih veza čini strukturu sistema
upravljanja.Sistemske analize upravljanja uspostavljaju ravnotežu odnosno uspostavljaju
balans između: zahtijeva (glas kupca), funkcionalnih performansi (glas organizacije) i rješenja
sistema i podsisitema (proračuni,crteži itd...). One obuhvataju studije usaglašavanja zahtijeva,
performansi i rješenja, te analize efektivnosti, menadžment rizikom, međuvezama, podacima
itd... U preduzećima kakva egzistiraju u zemljama zapadnog Balkana i u čitavom nizu zemalja
u tranziciji, upravljanje sistemskim inženjeringom i proizvodnim tokovima su takvi da se,
najčešće, ne mogu smatrati ozbiljnim ili, čak, bilo kakvom garancijom efektivnosti i tržišne
konkurentnosti tih preduzeća. To su, dakle, procesi čije stalno unapređivanje nije samo
akademsko pitanje ili jedan od puteva da se ekstremno niske profitne stope uvećaju do
prihvatljivog nivoa – to je pitanje opstanka i egzistencije pomenutih subjekata industrijske
proizvodnje u sistemu svijetske podjele rada. U ovom radu će, bez pretenzija da to bude
ponuda gotovih i konačnih riješenja, biti prikazana objašnjenja i pokazatelji zašto je pravilno
upravljanje sistemskim inženjerstvom vitalno za velika preduzeća i korporacije.

2.

1.MENADŽMENT SISITEMSKOG INŽENJERSTVA

 Menadžment sistemskog inženjeringa, obuhvata tri glavne aktivnosti:

• Definisanje faza razvoja za upravljanje procesom projektovanja i obezbjeđenje glavnih

dokumenata razvoja, te za koordinaciju aktivnosti projektovanja. Ova faza ima dvije glavne
svrhe: upravljanje aktivnostima razvoja i povezivanje aktivnosti tehničkog menadžmenta i
aktivnosti projektnog menadžmenta.

• Proces sistemskog inženjeringa koji obezbjeđuje strukturu za riješavanje problema

projektovanja i trasira tok zahtijeva kroz aktivnosti projektovanja. On predstavlja srce
menadžmenta sistemskog inženjeringa. Njegova svrha je da obezbjedi fleksibilan proces koji
transformiše zahtijeve korisnika u specifikacije sistema, arhitekturu podsistema i glavne
dokumente razvoja.

• Integrisanje životnog ciklusa koji uključuje korisnike u proces projektovanja kako bi

razvijeni sistem bio upotrebljiv tokom cijelog životnog vijeka.

1.1.Glavne faze razvoja

Razvoj najčešće napreduje kroz međusobno odvojene, ali međuzavisne faze ili
korake, gdje je izlaz iz jedne faze ulaz u drugu.

• Nivo koncepta, čiji rezultat je opis koncepta sistema (obično nazvane studije koncepta).
Dio studije koncepta je i studija izvodljivosti (feasibility study).

• Sistemski nivo, čiji rezultat su definisanje i opis sistema kroz specifikacije performansi
zahtijeva.

• Podsistemski nivo/nivo komponenti, čiji rezultat su alokacija zahtjeva na sve

funkcionalne nivoe i specifikacije performansi podsistema i komponenti proizvoda.

3.

1.2.Proces sistemskog inženjeringa

 Proces sistemskog inženjeringa je vertikalan, iterativan proces za rješavanje
problema. Ovaj proces se primenjuje sekvencijalno u svakoj fazi razvoja i koristi se za:

Slika 1. Proces SI

• transformacije potreba i zahtijeva (glas kupca) u komplet sistemskih specifikacija (glas

organizacije) za proizvod i proces (dodatne vrijednosti i više detalja za svaki nivo razvoja),

• generisanje informacija za donošenje odluka i

4.

• obezbeđenje ulaza za sljedeći nivo razvoja

Kao što je prikazano na slici 1, fundamentalne aktivnosti sistemskog inženjeringa su:

• analiza zahtijeva,

• funkcionalne analize i raspored zahtijeva i performansi i

• projektantske sinteze.

Ulazi u proces mogu da budu:

• zahtijevi, potrebe i ciljevi kupaca i drugih zainteresovanih strana,

• tehnološka baza,

• izlazni zahtijevi prethodno izvršenog razvoja

• zahtijevi propisa, standarda i drugih specifikacija, i drugo.

Analiza zahtijeva obuhvata:

• analizu okruženja,

• identifikaciju funkcionalnih zahtijeva,

• definisanje ili redefinisanje performansi funkcija za projektovanje.

Funkcionalne analize i alokacije (raspoređivanje) obuhvataju:

• rasčlanjivanje funkcionalnih zahtijeva na niže funkcionalne nivoe,

• raspoređivanje performansi i drugih graničnih zahtijeva na sve funkcionalne nivoe,

• definisanje i redefinisanje funkcionalnih međuveza (internih i eksternih),

• definisanje, redefinisanje i integrisanje funkcionalne arhitekture podsistema/komponenti.

5.

Projektantske sisteme obuhvataju:

 • transformaciju arhitekture podsistema (funkcionalne u fizičku),

• definisanje alternativa koncepta sistema i konfiguracije performansi i dokumenata

podsistema,

• izbor preporučenih rješenja za sistem i proces u kome će se realizovati,

• definisanje, redefinisanje i integracija fizičkih međuveza (internih i eksternih).

Sistemske analize i upravljanja, čiji je cilj uspostavljanje ravnoteže (balansa) između

zahtijeva, funkcionalnih performansi i rješenja sistema i podsistema, obuhvataju:

• studije usaglašavanja zahtijeva, performansi i rješenja,

• analize efektivnosti, menadžment rizikom, menadžment konfiguracijom, menadžment

međuvezama, menadžment podacima, menadžment performansama.

Izlaz iz procesa, zavisno od nivoa procesa razvoja, obuhvata:

• podatke o odlukama,

• konfiguraciju sistema,

• arhitekturu podsistema,

• specifikacije i druge podatke o rezultatima razvoja (proračuni, analize, crteži i sl.).

Proces sistemskog inženjeringa obezebjeđuje praćenje donošenja odluka i put

zahtijeva, održavanje tehničkih podataka (specifikacije, proračuni, analize, crteži itd.),
upravljanje međuvezama, rizicima, troškovima, tehničkim performansama, obezbjeđuje veri-
fikaciju zahtijeva i prati progres preispitivanja (revizija) i inspekcija (audita).

6.

1.3.Integracija životnog ciklusa

 Integrisanje zahtijeva za funkcionisanje sistema bez greški i neplaniranih troškova u
cijelom životnom vijeku obavlja se kroz korišćenje interdisciplinarnih timova. Cilj rada ovih
timova je da kreiraju riješenja razvoja koja zadovoljavaju inicijalno definisane zahtijeve.
Članovi timova se biraju tako da obezbjede kompetentnost za ostvarivanje ciljeva u
oblastima:

• tehničkog menadžmenta (sistem inženjering),

• funkcionalnih područja životnog ciklusa sistema,

• tehničkih specijalističkih područja kao što su kvalitet, bezbjednost, životna sredina, rizik
itd.,

• poslovnih (biznis) područja kao što su finansije, analize troškova/budžeta, ugovaranje

itd.

Funkcije u životnom ciklusu sistema predstavljaju određene mjere tokom njegovog životnog
vijeka, a obuhvataju:

• razvoj, koji sadrži aktivnosti od zahtijeva kupca do riješenja sistema,

• proizvodnju i/ili izvođenje, koje obuhvataju izradu i provjeru probnih uzoraka,

inicijalnu proizvodnju, punu proizvodnju sistema i dijelova ili izvođenje jedinstvenih sistema
i podsistema,

• primjenu u praksi, koja obuhvata aktivnosti isporuke ili puštanja u rad, transporta,
prijema, sklapanja, ugradnje, provjere, probnog rada, skladištenja i funkcionisanja sistema do
ostvarenja pune operativne sposobnosti,

7.

• eksploataciju, koja je funkcija korisnika, a obuhvata aktivnosti neophodne da se

zadovolje definisani operativni ciljevi i zadaci sistema,

• podršku, koja obuhvata aktivnosti za obezbjeđenje operativne podrške, održavanja,

logistike i upravljanja rezervnim dijelovima,
 • upravljanje odbačenim dijelovima, koje obuhvata aktivnosti upravljanja dijelovima
koji su uništeni, neupotrebljivi i nepopravljivi, kako bi zadovoljili propise i direktive,

• obuku, koja obuhvata aktivnosti neophodne da ostvare i održavaju potreban nivo znanja
i vještina za efektivno i efikasno ostvarenje operativne sposobnosti sistema i funkcija podrške,

• verifikaciju, koja obuhvata aktivnosti neophodne za ocjenu progresa na projektu,

efektivnosti sistema i za mjerenje usaglašenosti sa specifikacija performansi sistema.

8.

2.PLANIRANJE PROCESA U SISTEMSKOM INŽENJERSTVU

Planiranje je veoma važan aspekt upravljanja sistemskog inženjerstva. Planiranje u

sistemskom inženjerstvu, obavlja se istovremeno i zajednički s planiranjem projekta. To
uključuje razvoj i integrisanje tehničkih planova koji služe za postizanje ciljeva projekta
unutar tehničkih ograničenja resursa i pragova rizika. Planiranje uključuje uspjeh-kritičnih
aktera kako bi se osiguralo da su potrebni zadaci definirani u pravom vremenu jednog
životnog ciklusa s ciljem upravljanja rizicima prihvatljivog nivoa, izvršavanje u zadatim
rokovima te izbjeći skupe propuste. Operativno planiranje obuhvata izradu terminskih
dinamičkih planova realizacije na svim nivoima, planova priliva i odliva sredstava, planova
resursa, planova nabavke, planova kvaliteta, planova kontrolisanja i ispitivanja. Planiranje
uključuje procjenu količine rada koja je potrebna za određeni proizvod, izradu vremenskog
plana ivršavanja obaveza, identifikaciju rizika, te pregovaranje oko preuzimanja obaveza.
Kod usvajanja ovakvog planiranja zadataka možda je potrebno uspostaviti uravnotežen plan u
pogledu troškova, rasporeda, tehničke izvedbe, i kvalitete. Planiranje nastavlja da se razvija sa
svakom narednom fazom životnog ciklusa svakog projekt.

Plan sistemskog inženjerstva treba uspostaviti u ranim fazama projekta te povremeno

ažurirati usporedo kako projekat sazrijeva. Samo ranim pokretanjem procesa sistemskog
inženjerstva i njegovim praćenjem kroz cijeli životni ciklus može efikasno upravljati
troškovima, rasporedom i performansama projekta.Plan sistemskog inženjerstva navodi kako
se proces primjenjuje i prilagođava ciljeve posebno za svaku fazu akvizicije. Plan snima
tekuće i razvija sisteme inženjeringa, strategiju programa te njen odnos sa pokušajem
upravljanja kompletnog programa. Plan sistemskog inženjerstva treba sadržavati proces i
kriteriji za ažuriranje dokumenta. Plan se ažurira po potrebi kako bi se odražavao tehnički
napredak koji je postignut do tog momenta i da odražava promjene u tehničkim pristupima
koje proizlaze iz nalaza i rezultata tehničkog pregleda, programskog pregleda ili drugih

9.

odluka programa. Svrha plana sistemskog inženjerstva je da pomogne tehničkim

menadžerima programa da razviju svoje sisteme inženjering pristupa, pružajući čvrstu i dobro
dokumentiranu tehničku fondaciju za program. Rigorozno tehničko planiranje procesa tjera na
promišljeno razmatranje i raspravu, dozvoljava integraciju i koordinaciju tehničkih poslova na
svim nivoima upravljanja i ukupnim ciljevima.
2.1.Planiranje zadataka SI

Planiranje zadataka identifikuje određeni rad proizvoda, produkata, a kriteriji za

uspjeh sistemskog inženjerstva zasnivaju se u podršci integriranog planiranja ciljeva i
projekata. Kriteriji za uspjeh su definirani u smislu troškova, raspored i tehničkog nastupa za
prekretnice identifikovanih projekta. Detaljno planiranje zadataka identificira specifične
zahtjeve resursa (npr, vještine, opremu, objekte, i finansiranje) kao funkciju vremena i
projekta. SI planiranje se postiže sa obadvoje, zahtijevaoca i dobavljača a aktivnosti za SI
planiranje se izvode u kontekstu odgovarajućih poduhvata. Aktivnosti uspostavljaju i
identificiraju relevantni zakoni i procedure za upravljanje i izvršavanje upravljanja
projektima, identifikaciju upravljanja i tehničke poslove, njihove međuzavisnosti, rizike i
mogućnosti i pružanje procjene potrebnih sredstava / budžeta. Planovi se ažuriraju i
ispravljaju kroz proces razvoja zasnovan na ažuriranja stanja i razvoja u zavisnosti sa
zahtjevima projekta. Proces planiranja projekta je usko povezan sa mjerenjem, procjenom i
kontrolom, upravljanjem odluka i procesa upravljanja rizikom. Proces mjerenja daje inpute za
procjenu modela. Procjene i drugi proizvodi planiranja se koriste u upravljanju odlukama. SI
procjene i kontrole procesa koriste rezultate planiranja za postavljanje promjena i procjenu
napretka. Upravljanje rizicima koristi model planiranja troškova, procjene rasporeda, i
nedređenu distribuciju za podršku kvantitativne analize rizika (po želji). Pored toga,
planiranje treba koristiti rezultate iz procjene i kontrole, kao i upravljanje rizicima kako bi se
osiguralo korekcije koje koriste za planiranje budućih aktivnosti. Planiranje može biti
ažurirano na osnovu rezultata tehničkih recenzija (procjene i kontrole). Na sljedećoj slici 2.
može se jasno vidjeti jedna od schema a i

10.

zavisnosti funkcija upravljanja planom programa i plana upravljanja sistemskim

inženjerstvom te njihovih sistemskih planova koji utiču na njihovu performancu.
 Slika 2. Šema planiranja i upravljanja SI

11.

3.ORGANIZOVANJE PROCESA SI
 Organizovanje je kao i planiranje procesa u sistemskom inženjerstvu jako važan i
sveobuhvatan proces ako želite kvalitetno upravljati SI. Oba procesa su jako međusobno
povezana te se kao takvi nemogu takorekući odvojiti jedan od drugoga ako želite pravilno
upravljati u sistemskom inženjerstvu. Organizovanje je funkcija upravljanja koja uključuje
razvoj organizacijske strukture te raspodjele ljudskih resursa i zadataka kako bi se osiguralo
ostvarivanje ciljeva. Struktura organizacije je okvir unutar kojeg ovakvo organizacijsko
djelovanje koordinira. Organiziranje također uključuje dizajn pojedinih poslova unutar
organizacije. Odluke moraju biti u vezi sa dužnosti i odgovornosti pojedinih poslova, kao i
način na koji se takav posao treba izvršiti. Odluke se o prirodi poslova unutar organizacije
obično se zovu "Job design" odluke. Organiziranje na nivou određenog zadatka uključuje
kako najbolje dizajnirati pojedinačne zadatke za najefikasnije korištenje kako ljudskih resursa
tako i svih drugih faktora koji bi mogli uticati na pojedine zadatke u sistemskom
inžženjerstvu. Tradicionalno, Job design je proces objedinjavanja različitih elemenata da se
formira posao, imajući u vidu organizacijske i individualne potrebe radnika,vrste i težine
zahvata koje je potrebno izvršiti kako bi zadati proces SI uspio. Također je zasnovan na
principima podjele rada i specijalizacija unutar nekog sistema, gdje se traži da pojedine
zadatke završavaju više ili usko specijalizovani izvršitelji sistema pod pretpostavkom
zadovoljenja izvršenja poslova pojedinih dijelova sistemskog inženjerstva na višem nivou.
Ako su sistemski menadžeri u SI efikasni lideri, njihovi podređeni će biti oduševljeni u
izvršavanju zadataka za postizanje boljih rezultata organizacije.

3.1.Tipovi struktura organizovanja

Ideja o vertikalno-piramidalnom organizovanju pripada veoma staroj tradicij.

Vertikalna ili klasična organizaciona struktura prema veličini, diversifikaciji djelatnosti i
geografskoj rasprostranjenosti, obuhvata tri organizacione forme.

12.

- Funkcionalno organizovanje grupiše poslovne funkcije sa istovrsnim resursima koje

predstavljaju riznicu znanja i iskustva. Ono je u osnovi centralizovani tip
organizovanja jer se glavne funkcije odvijaju centralizovano.
 - Divizionalno organizovanje se primjenjuje kod složenih poslovnih sistema tipa
holding, korporacija ili grupa (group), koja grupiše zavisna preduzeća kao poslovne
jedinice koja su prostorno dislocirana prema lokaciji geografskog područja, tržišnim
područjima i slično.
- Organizovanje prema strateškim djelatnostima se primjenjuje kod složenih
poslovnih sistema tipa holding, korporacija ili grupa (group), koja grupiše zavisna
preduzeća kao poslovne jedinice koja predstavljaju jedinstvene strateške djelatnosti.

Projektno organizovanje je dinamični vid timskog organizovanja sa vremenskim

ograničenjem na realizaciji određenog posla - projekta. Projektni tim je, za razliku od
zaposlenih u poslovnim funkcijama koji su istog profila, multidisciplinaran, tj. sastavljen od
zaposlenih svih vrsta profila potrebnih za realizaciju projekta. Projektni tim je preduzeće u
malom. Rukovodilac projekta je odgovoran za domet i ciljeve projekta, za plan i dinamiku
realizacije projekta, za troškove na projektu i za kvalitet projekta. Postoji više razloga da se
izvrši transformacija funkcionalne u projektnu organizaciju kada se radi o realizaciji
inženjering poslova.

Matrično organizovanje predstavlja kombinaciju funkcionalnog i projektnog

organizovanja, a primenjuje se na poslove koji se ne mogu raditi isključivo u okviru jedne
poslovne funkcije, ali ni projekta bez pomoći funkcija organizacije. Postoji više tipova
matričnog organizovanja u zavisnosti od stepena ovlašćenja rukovodioca projekta i
autonomije projektnih timova. Ova organizacija se prvenstveno primenjuje u sljedećim
slučajevima:

- kod razvojnih projekata,

- kod kompleksnih poslova kao što su inženjering poslovi i slično i

13.

- kod realizacije programa unapređenja kvaliteta.

 Procesno organizovanje se koristi kod realizacije proizvoda, ugovora ili poslova.
Ono obezbjeđuje ostvarenje efikasnosti kroz horizontalne međufunkcionalne procese logično
sljedeći procesne aktivnosti. Klasično funkcionalno i matrično organizovanje nisu u stanju da
prate zahtijeve za sve veće efikasnosti i efektivnosti u uslovima kada se rade proizvodi koji
treba da zadovolje potrebe kupaca. Kod procjene organizacije u prvi plan izlazi poslovni
proces na čijem je početku kupac i na čijem je kraju takođe kupac. Aktivnosti u procesu su
povezane na taj način da se posao odvija na što efikasniji način, da je povezan u cjelinu, a ne
fragmentiran na funkcionalno-sektorske zadatke, da se odgovornost za planiranje, upravljanje
i realizaciju proteže od početka do kraja posla.

3.2. Izbor oblika organizovanja inženjering organizacije

Inženjering poslovi se dominantno odvijaju kroz projekte. Sa druge strane svako

preduzeće u praksi ima više tipova organizacija koje egzistiraju paraleno i međusobno se
nadopunjuju. U svakom projektu imamo uticaj ključnih faktora - karakteristika projekta na
oblike organizovanja inženjering projekta. Sljedeće karakteristike imaju uticaj na kvalitet
projekta:

- neizvijestan ishod projekta,

- složenost tehnologije koja se primjenjuje,
- složenost projekta,
- dužina trajanja projekta,
- veličina projekta,
- značaj projekta,
- broj korisnika,
- krtičnost roka završetka projekta i
- kritičnost nabavke resursa potrebnih za realizaciju projekta

14.

Organizacije koje se bave inženjeringom imaju osobine kao i sve ostale organizacije
uz određene specifičnosti u zavisnosti od prirode posla pri realizaciji projekata. Preduzeće,
kao najrasprostranjeniji organizacioni oblik, vjerovatno je najvažnija socijalna inovacija nove
ere. To je organizacija ljudi i sredstava povezanih zajedničkim ciljevima. Da bi ostvarivalo
svoje ciljeve preduzeće mora da ima menadžment sa ovlašćenjima, kompetencijama i
kontinuitetom.

4.ZAKLJUČAK

Brojnost kriterija funkcionalnosti i njihova međuzavisnost opravdava potrebu

sistematskog pristupa planiranja složenih projekata u sistemskom inženjerstvu, uvijek
stavljajući u prvi plan izvodljivost samog projekta a sve prema zahtjevima korisnika. Bitno
obilježje upravljanja sistemskog inženjeringa, je pristup “od vrha prema dnu” gdje se na
temelju identificiranih kriterija vrednovanja radnih svojstava pojedinačnih faza projekta
obavlja planiranje i organizovanje istog. Da bi pravilno upravljali projektima sistemskog
inženjerstva potrebno je pravilno odabrati vrste pojedinih sredstava, pravilano odabrati
tehnologiju, te utvrditi potrebne resurse za rad. Sam proces upravljanja je sastavljen od
pravilnog i preciznog planiranja te dobrog organizovanja svih procesa koji stoje na putu kako
bi određeni zadaci bili uspješno završeni a sve u cilju zadovoljenja zahtijeva kupca, od kojih
čitav proces počinje a kod kojih čitav proces i završava.

15.

LITERATURA:
Blanchard, B. S., (2004), System engineering management, 3rd ed., Hoboken NJ, Wiley,

Kossiakoff, A.W. N.,(2004),Systems engineering principles and practice, Hoboken NJ,

Wiley,

Oliver, David W., Timothy P. Kelliher, James G. Keegan, Jr. (1997), Engineering Complex
Systems with Models and Objects. McGraw-Hill. New York

Chase, W.P.,(1974), Management of System Engineering, John Wiley & Sons, Inc., New
York,

http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.86.7496&rep=rep1&type=pdf
Očitano: 28.11.2015.