Dragutin Mijatović

Tatjana Jovanović Cvetković

ĐUBRENJE
VINOGRADA

Banja Luka 2006

Strana 2

Sadržaj Strana

1 UVOD 3

2 METODE ODREĐIVANJA POTREBA

VINOVE LOZE ZA ĐUBRENJEM 8

3 ULOGA HRANLJIVIH ELEMENATA

U ISHRANI LOZE 10

4 ZNACI NEDOSTATKA I SUVIŠKA

POJEDINIH ELEMENATA 16

5 VRSTE ĐUBRIVA 30

6 UTICAJ ĐUBRENJA NA KVALITET GROŽĐA 35

7 ĐUBRENJE I PRIHRANJIVANJE 36

Literatura 45

Prostor za vlastite zabilješke 46

Slike:
Milosavljević, Burić, Google

Brošura pod gornjim naslovom namijenjena je isključivo proizvođačima

grožđa, kako bi na što lakši način spoznali važnost đubrenja vinograda.
Ovakav tip brošure moguć jedino sastaviti kompilacijom tekstova iz
drugih literaturnih izvora tj autora koji su o problemu mineralne ishrane
vinove loze mnogo toga već rekli i napisali.
Autori
 Strana 3

1 UVOD

Za ishranu, obrazovanje ćelija i tkiva, obavljanje fotosinteze, procese

prometa materija, vinova loza usvaja hranljive elemente, u prvom redu iz
zemljišta, preko korjena. Na osnovu količine pojedinih neophodnih
hranljivih elemenata, ti elementi se dijele u dvije grupe:
Makroelementi (C, H, O, N, K, Ca, Mg, S, i Fe)
Mikroelementi (B, Mn, Cu, Zn, Mo, Co)
Razviću vinove loze, pored ovih, doprinose i tzv korisni elementi (Na,
Cl, Si), nisu neophodni, ali su korisni.

U zemljišnom rastvoru, elementi se nalaze u obliku anjona i katjona:

Anjoni: HCO3-, NO3-, NO2-, SO4-, H2PO4-, Cl-, BO3-, MnO4-. Oko 90%
čine bikarbonatni jon (HCO3-) i nitratni jon (NO3-)

Katjoni: Ca2+, Mg2+, K+, Na+, NH4+, H+, Al3+, Fe3+, Fe2+, Mn2+, Zn2+,
Co , Mo4+, i dr
2+

U biljnim tkivima nađeno je oko 70 elemenata. U odnosu na suvu

materiju, prosječan sadržaj biogenih elemenata je:

Organogeni elementi oko 96%

C=45%
O=45%
H=6%

Mineralni dio suve materije je oko 4%

N=1,5%
K=1,0%
Ca=0,5%
Mg=0,2%
P=0,2%
S=0,1%
Fe=100 ppm
Mn=50 ppm
Zn=20 ppm
B=20 ppm
Cu=6 ppm
Mo=0,1 ppm
Strana 4

Obezbijeđenost loze hranljivim elementima varira u zavisnosti od:

- plodnosti zemljišta,
- aktivnosti zemljišnih organizama,
- vlažnosti i temperature zemljišta (iz vlažnog i toplog zemljišta
korijen usvaja veće količine elemenata nego iz suvog i hladnog
zemljišta)
- tehnologije gajenja vinove loze, itd

Na intenzitet usvajanja elemenata utiču:

Biološke osobine sorte i lozne podloge (bujnije sorte i podloge, sa
razvijenijim stablom i korjenom, usvajaju veće količine hranljivih
elemenata nego sorte slabije i umjerene bujnosti),
Uzrast i bujnost biljke (mlade biljke, za vrijeme intenzivnog rastenja i
razvića, usvajaju veće količine azota, nego stariji čokoti u fazi pune i
opadajuće rodnosti),
Faza vegetacije (najveći dio azota, fosfora i kalijuma u lišću loze nalazi
se u fazi cvijetanja i oplođavanja loze, smanjuje se tokom faze sazrijevanja
grožđa, a najniži je u vrijeme opadanja lista),
Vrijeme sazrijevanje grožđa i dr

Prije pripreme tla za sadnju vinove loze treba ispitati njegov kvalitet. Za
izradu pedološke analize uzimaju se uzorci tla sa terena na kojem se
namjerava podići vinograd. Ispitivanje obavljaju ovlaštene laboratorije radi
određivanja bioloških, hemijskih i fizičkih svojstava tla.
Samo se na temelju cjelovite analize može izraditi program poboljšanja
svojstava tla. Bez analize najčešće se griješi neprimjerenim đubrenjem koja
šteti biljci i tlu, a vinogradaru donosi ekonomsku štetu.

Racionalno korišćenje đubriva (troškovi 10-30%) u vinogradarskoj

proizvodnji se može izvesti samo na osnovu pravilnog tumačenja rezultata
analize zemljišta. Posebnu pažnju treba obratiti na reakciju zemljišta, te
sadržaj kalcijumkarbonata, humusa, azota, fosfora i kalijuma.

Tumačenje rezultata hemijske analize zemljišta podrazumeva poređenje

dobijenih rezultata sa graničnim vrijednostima obezbjeđenosti zemljišta
asimilatima. Pri tome potrebno je voditi računa i o drugim svojstvima
zemljišta (pH, mehaničkom sastavu i dr.). Tumačenje rezultata hemijske
analize zemljišta je veoma složen i odgovoran posao, jer analiza određuje
ne samo količinu, već i vrstu đubriva, kao i vrijeme i način njihove
primjene.
 Strana 5

Da bi analiza bila stručno izvedena, neophodno je dobro poznavanje

zemljišta i klimatskih faktora rejona, kao i zahtjeva vinove loze za
pojedinim hranljivim elementima, te nivoom proizvodnje.

Ukoliko se ne raspolaže sa napomenutim parametrima, neminovnio

dolazi do grešaka u davanju preporuka za đubrenje, izboru đubriva, doza
itd., a što se nepovoljno odražava na ekonomičnost njihove primjene.
Da bi se mogle dati preporuke za primjenu i pravovremenu upotrebu
đubriva u vinogradarskoj proizvodnji potrebno je rezultate hemijskih
analiza zemljišta uporediti sa graničnim vrednostima obezbeđenosti
zemljišta datih za pojedine elemente.

Reakcija zemljišta
Reakcija zemljišta ima velikog značaja za preporuke primjene đubriva.
Ona utiče i na izbor đubriva i njihovu količinu. Na osnovu pH vrednosti,
zemljišta su podeljena u pet grupa:
I alkalna (>7,20 pH u M KCI),
II neutralna (6,51-7,20),
III slabo kisela (5,51-6,50),
IV kisela (4,51-5,50) i
V jako kisela (<4,50).
Optimalne pH vrijednosti za uspijevanje vinove loze su: 6,5-7,5.

Kalcijum karbonat
Ovaj sastojak zemljišta ima značajnu ulogu kod primjene organskih i
mineralnih đubriva. On utiče na dejstvo unijetih đubriva, i direktno i
indirektno, jer svojim prisustvom utiče i na promjenu pH-vrijednosti, koja
je od velike važnosti za mnoge procese koji se odvijaju u zemljištu i imaju
značaja za ishranu loze. On često ograničava proizvodnju, izazivajući
nedostatak nekih neophodnih mikroelemenata (gvožda, cinka i dr.).
Prema sadržaju kalcijumkarbonata, zemljišta se razvrstavaju u četiri
grupe:
- beskarbonatno (0%),
- slabo karbonatno (0-5%),
- srednje karbonatno (5-10%) i
- jako karbonatno (>10%)
Prema sadržaju kalcijuma (Ca u mg/100 grama vazdušno suve zemlje)
zemljište može biti, svrstano u jednu od slijedećih grupa:
Niska obezbijeđenost < 100 mg
Srednja obezbijeđenost 100 – 250 mg
Visoka obezbijeđenost > 250 mg
Strana 6

Humus
Humus je značajan sastojak zemljišta, jer predstavlja izvor hranljivih
materija i faktor za očuvanje plodnosti zemljišta. Njegovom
mineralizacijom u zemljišni rastvor prelaze hranljivi elementi. Koloidi
humusa adsorbuju većinu hranljivih elemenata i postepeno ih stavljaju lozi
na raspolaganje. Zemljišta bogata u humusu su po pravilu plodnija. Prema
njegovom sadržaju, u oraničnom sloju, zemljišta su grupisana u tri grupe:

Tip tla Sadržaj humusa

Pjeskovita visok >2.5 srednji 1.0-2.5 nizak <1.0
Ilovasta visok >4.0 srednji 1.5-4.0 nizak <1.0

Glinovita visok >5.0 srednji 2.0-5.0 nizak <2.0

Klasifikacija vinogradarskih zemljišta, prema sadržaju pristupačnih

formi pojedinih elemenata u zemljištu, vrši se na osnovu slijedećih
podataka:

Azot
Pri određivanju doza azota na prvom mjestu uzima se u obzir sadržaj
azota u zemljištu, potreba vinove loze za azotom, visina prinosa kao i
vremenski uslovi. Uticaj vremenskih prilika (temperature i vlage) je velika
na dinamiku mineralnog (nitratnog) azota u zemljištu i usvajanja azota od
strane loze. Zato se godišnje doze azotnih đubriva najčešće dijele na dva ili
tri dijela, što je naročito važno za rejone u kojima ima dosta padavina.
Zemljišta sa većim sadržajem ukupnog azota po pravilu imaju više humusa
u sebi pa su i plodnija.
Prema sadržaju ukupnog azota zemljišta su podeljena u tri klase:

Tip tla Sadržaj N

Siromašna <0.10 % N
Srednje obezbeđena 0.10-0.20 % N

Dobro obezbeđena >0.20 % N

 Strana 7

Fosfor
Prema sadržaju fosfora (P2O5 u mg/100 grama vazdušno suve zemlje)
zemljište može biti, u zavisnosti od pH vrijednosti, klasificirano u jednu od
slijedećih grupa:

Obezbijeđenost fosforom pH < 6 pH> 6

Vrlo niska <8 <5

Niska 8 – 10 6 – 10

Srednja 10 – 20 10 – 16

Visoka 20 – 35 16 – 30

Vrlo visoka > 35 > 30

Kalijum
Prema sadržaju kalijuma (K2O u mg/100 grama vazdušno suve zemlje)
zemljište može biti, u zavisnosti od tipa zemljišta, klasificirano u jednu od
slijedećih grupa:

Sadržaj K Pjeskovito tlo Ilovasto tlo Glinovito tlo

Vrlo nizak <5 <8 < 10

Nizak 5–8 8 – 12 10 – 15

Srednji 8 – 12 12 – 20 15 – 24

Visok 12 – 20 20 – 35 24 – 40

Vrlo visok > 20 > 35 > 40

Strana 8

2 METODE ODREĐIVANJA POTREBA

VINOVE LOZE ZA ĐUBRENJEM

Za određivanje stepena obezbijeđenosti, odnosno ishranjenosti vinove

loze i potrebe za đubrenjem vinograda, koriste se slijedeće metode:

Metoda obračuna biološkog iznosa hranljivih elemenata

Količina iznijetih hraniva iz zemljišta u prvom redu varira u zavisnosti
od prinosa grožđa i odgovarajuće mase rezidbom odbačene loze. Ove ko-
ličine elemenata treba vratiti u zemljište putem đubrenja uzimajući u obzir
količine elemenata koje se gube iz zemljišta putem ispiranja, erozije, i
sličnih procesa.
Računa se da prinos od 1.000 kg grožđa iznese 6,5 kg aktivne materije
N, 3 kg P2O5, i 7,5 kg K2O.
Količine hranljivih materija (i odgovarajuća količina đubriva – kg/ha)
koje se tokom godine iznesu sa grožđem i vegetativnim dijelovima loze, u
zavisnosti od prinosa grožđa, mogu se vidjeti iz slijedećih podataka:

Prinos Kali-
grožđa N KAN P2O5 Fosfat K2O jumova Ukupno kg/
ha so

6.000 39 190 18 113 45 113 416

7.000 46 224 21 131 53 133 488
8.000 52 254 24 150 60 150 554
9.000 59 288 27 169 68 170 627
10.000 65 317 30 188 75 188 693
11.000 72 351 33 206 83 208 765
12.000 78 380 36 225 90 225 830
13.000 85 415 39 244 98 245 904
14.000 91 444 42 263 105 263 970
15.000 98 478 45 281 113 283 1042
16.000 104 507 48 300 120 300 1107
17.000 111 541 51 319 128 320 1180
18.000 117 571 54 338 135 338 1247
19.000 124 605 57 356 143 358 1319
20.000 130 634 60 375 150 375 1422
 Strana 9

Elementi ishrane nalaze se u biljci u jednom određenom odnosu, što se

vidi iz slijedećih podataka, o čemu bi trebalo da se vodi računa kod
ustanovljenja potreba za pojedinim elementom.

Odnos elemenata Minimum Normalno Povećan

N/K < 1.9 1.9 -2.4 > 2,4

K/CA+Mg < 0.3 0.3 – 0.4 > 0.4
K/Mg <3 3–7 >7
K/Ca < 0.45 0.45 > 0.45
P/Fe 14 20 - 25
Fe/Mn < 1.0 1 >1

Metoda obračuna na osnovu hemijske analize zemljišta

U cilju racionalozacije proizvodnje grožđa, potrebno je vršiti redovnu
kontrolu plodnosti zemljišta (svake 4 godine). Na osnovu prisustva po-
godnih oblika hranljivih elemenata u zemljištu, može se suditi o potrebi za
đubrenjem vinograd.
Metoda obračuna na osnovu hemijske analize listova
Analiza hemijskog sastava listova se sve više koristi za dijagnozu
ishranjenosti čokota, odnosno potreba za đubrenjem vinograda. Ova metoda
zasiva se na činjenici da je sadržaj hranljivih elemenata u listu odraz
njihovog sadržaja u zemljištu.
Vizuelna metoda.
Vizuelna metoda određivanja nedostatka pojedinog elementa ima za
osnovu izgled biljke – boja listova, porast lastara, sazrijevanje lastara,
izgled grožđa, kvalitet grožđa. Ova metoda zahtijeva temeljitije
prepoznavanje znakova nedostatka ili suviška pojedinih elemenata na
organima biljke a izazvani su poremećajem ishrane.
Vegetacioni metod.
Vegetacioni metod se zasniva na gajenju mladih biljka u sudovima sa
različitim hranljivim supstratom. Služi za ispitivanje režima ishrane,
utvrđivanja najboljih kombinacija makro i mirkoelemenata u đubrivima i sl.
Metoda poljskih ogleda.
U određenim agroekološkim uslovima, za svaku značajniju sortu vrše se
istraživanja sa različitim količinama i vrstama đubriva. Analizira se reakcija
loze – porast lastra, rodnost, kvalitet grožđa, otpornost na mrazeve i dr.
Strana 10

3 ULOGA HRANLJIVIH ELEMENATA U ISHRANI LOZE

Cio proces mineralne ishrane se ispoIjava, i na vinovu lozu djeluje u

punoj međuzavisnosti sa drugim procesima i spoIjnom sredinom, a
slično je i sa djelovanjem pojedinih elemenata mineralne ishrane. Osim
zajedničkog djelovanja na biljku, elementi imaju i neka posebna svojstva
i djelovanja, bez čijih poznavanja nije moguća njihova korisna primjena u
savremenom gajenju loze.

Azot
Po svom fiziološkom djelovanju na vinovu lozu, azot je najznačajniji i
nezamjenljivi element mineralne ishrane. To dolazi otuda što je azot
građevna jedinica mnogih organskih jedinjenja: hlorofila, proteina,
aminokiselina, enzima, koenzima, nukleinskih kiselina i dr.
Vinova loza pripada grupi azotno heterofilnih biljaka, a to znači da se
sem malih izuzetaka ne usvaja vazdušni azot, već posredstvom korjena
usvaja neorganske oblike azota. Bez dobre obezbeđenosti čokota azotom
nije moguće dobro rastenje kao ni produktivnost loze, jer se u procesima
metabolizma ovog elementa obezbeđuje energija za sve druge fiziološke
procese: fotosintezu, sintezu regulatora rastenja, disanje, apsorpciju.
Najveće potrebe za azotom vinova loza ispoljava na početku
vegetacionog perioda i tokom intenzivnog rastenja lastara; zatim one
opadaju u vrijeme usporenog rastenja do početka sazrijevanja grožđa, a
tokom sazrijevanja grožđa ponovo rastu. Za vreme otpadanja lišća nema
usvajanja azota.

Raspored usvojenog azota u organima čokota je nejednak; najviše ga

ima u liskama do 50% od ukupno usvojene mase, a zatim u sjemenkama. U
periodima intenzivnog usvajanja na vegetativne organe otpada 60 a na
generativne 40%. Utvrđeno je da na usvajanje azota i njegov sadržaj u
nadzemnim organima čokota značajno utiču svojstva loznih podloga, a da
različiti oblici i visina stabla i različitost rastojanja između čokota, nemaju
uticaj na usvajanje azota. (Milosavljević, 1998).

Fosfor
Za vinovu lozu je fosfor veoma značajan element mineralne ishrane,
jer se u čokotu odigravaju brojni i značajni fiziološki procesi i većina od
njih je povezana s metabolizmom fosfora. Sadržaj i raspored fosfora u
organima čokota je u tjesnoj vezi s procesima koji se u tim organima
odigravaju.
 Strana 11

Usvojeni fosfor se u biljci brzo prenosi i po određenom redosljedu

ugrađuje u organska jedinjenja - estre fosforne kiseline i fosfolipide, koji
su kao hidrofobni i hidrofilni molekuli značajni u ćelijskim membranama
i organelama.
Kao sastavni deo nukleinskih kiselina, fosfor učestvuje u sintezi
proteina, nukleotida i veoma značajnih koenzima tipa ADP.
Ukupne količine fosfora u čokotu su više sadržane u vegetativnim
organima (56%), a manje u generativnim (44%). Velike količine fosfora se
nalaze u sjemenkama za vrijeme obrazovanja endosperma i embriona, u
tačkama rastenja i floemu, i predstavljaju mobilizacione centre za
obezbjeđivanje potrebne energije. Inenzitet usvajanja fosfora je u pozitivnoj
korelaciji sa rastenjem organa i nivoom metabolitičkih procesa.
U vegetacionom periodu sadržaj fosfora se postepeno smanjuje, osim u
grebenu grozda, gdje se ili ne smanjuje ili se povećava tokom sazrijevanja.

Kalijum
Za regulisanje metabolizma vinove loze, kalijum je bez sumnje naj-
značajniji hranljivi element. Kalijum nije konstitutivni element ne ulazi u
građu organskih jedinjenja, ali se bez kalijuma ne mogu sintetisati ni ugljeni
hidrati ni proteini, niti mogu da se ostvare brojne druge sinteze.
Na značajnost uloge kalijuma ukazuje njegov veliki sadržaj u listu (ima
ga oko 2,5%), često puta više nego azota, i time se objašnjava njegova
značajna uloga u fotosintetskom procesu. Pospešujući sintezu ATP, kalijum
u tzv. svjetloj fazi fotosinteze obezbeđuje energiju potrebnu za asimilaciju
CO2 i sinteze organskih jedinjenja. Pored pozitivnog uticaja na elastičnost
ćelijskog zida, propustljivost ćelijskih membrana i uticaja na smanjivanje
organskih kiselina u bobicama za vreme sazrijevanje grožđa, kalijum
povećava otpornost loze prema štetočinama i bolestima. Ovo se postiže
uticajem kalijuma na promjene koncentracije ćelijskog soka, lignifikaciju
ćelijskih zidova i češćim zatvaranjem stoma.

Najveće potrebe za kalijumom vinova loza ispoljava 20 do 35 dana

poslije cvjetanja i za vrijeme sazrjevanja grožđa. Pri sazrjevanju grožđa
organske materije iz lista prelaze u bobice. Kalijum podstiče ovaj proces
time što povećava propustljivost ćelijskih zidova - prvenstveno u
peteljkama lista i grebenu grozda. Premještanje kalijuma iz lista u bobice
počinje kad ove počnu da omekšavaju. Proces je veoma intenzivan i
zaustavlja se tek kada od ukupnog sadržaja kalijuma u listu, u plodove
pređe 75-80%.
Strana 12

Magnezijum
Najveći značaj i intenzivnu ulogu magnezijum ima u sintezi hlorofila.
Od ukupnih količina magnezijuma koje se nalaze u čokotu, 15 do 20% je
ugrađeno u hlorofil, a ostalo je u obliku soli i slobodnih ili vezanih jona u
ćelijskim zidovima i enzimima. Enzimatska uloga magnezijuma je značajna
u procesima fosforilacija, fotosinteze, disanja, metabolizma azotnih
jedinjenja, usvajanju i transportu fosfora i u sintezi ugljenih hidrata,
proteina i masnih kiselina.

Kroz čokot se magnezijum pretežno kreće naviše i zato ga najviše ima u

vršnim nadzemnim organima. Usvajanje magnezijuma zavisi od klimatskih
uslova - povoljnija je vlažna klima. U nedostatku Mg ravnoteža K/Mg se
pomjera u korist kalijuma. Veliko nagomilavanje azota, fosfora i kalcijuma
u liskama nepovoljno utiče na prodor Mg i sintezu hlorofila. Na usvajanje
magnezijuma značajno utiču svojstva sorti i loznih podloga (Usvajanje
magnezijuma od strane Muskat otonela je slabo, od Rajnskog rizlinga bolje,
a od Silvanca najbolje). Nekalemljene biljke značajno više usvajaju Mg od
kalemljenih.

Kalcijum
U životu vinove loze kalcijum ima značajnu fiziološku ulogu. Sreće se
kao slobodan i vezan, a utiče na diobu ćelija i rastenje, posebno korjena.
Utiče na obrazovanje mitohondrija i na klijanje i rastenje polenovih
cjevčica. Uloga kalcijuma je posebno značajna u izgradnji ćelijske strukture
i regulisanja propustIjivosti ćelijskih membrana.

Vinova loza usvaja kalcijum u jonskom obliku (Ca++) i pri tom dolazi
do izražaja jonski antagonizam u odnosu na K+ i Mg++ što može usporiti
usvajanje ovih elemenata. Štetno nagomilavanje kalcijuma je najveće u
ksilemu. Povećano usmjeravanje kalcijuma u vegetativne organe - posebno
u lastare i listove, doprinosi blagovremenom sazrijevanju lastara, što se,
posebno u sušnim godinama, iskazuje kao korisno dejstvo.
Uticaj kalcijuma na razvoj korjenovog sistema vinove loze određen je
njegovim pozitivnim uticajem na poboljšanje zemljišne strukture i
pospješivanju razvoja korisne mikroflore.
 Strana 13

Sumpor
U fiziološkim procesima vinove loze sumpor nije mnogostruko značajan
poput nekih drugih elemenata, ali se sinteze izvesnih aminokiselina,
proteina i vitamina ne mogu ostvariti bez učešća ovog elementa. Fiziološki
aktivni djelovi čokota imaju visok sadržaj sumpora, i pri dobroj
obezbeđenosti kalijumom, sumpor doprinosi povećanju sadržaja šećera u
grožđu.
Najveći deo sumpora vinova loza obezbeduje posredstvom primjene
mineralnih đubriva u kojima je on sadržan (kalijumsulfat, amonijumsulfat)
U organima vinove loze sumpor se nakuplja i čuva u obliku sulfata, a prema
fiziološkim potrebama hemijski redukuje i ugrađuje u organska jedinjenja.

Gvožđe
Svrstava se u red mikroelemenata - hranljivih elemenata koje vinova
loza treba znatno manje od makroelemenata, ali su nezamjenjivi i veoma
značajni u fiziolškom, patološkom i ekonomskom smislu.
Gvožđe vinova loza usvaja iz zemljišnih rastvora u obliku Fe++ i
Fe+++, ili kao helatni kompleks. U zemljišnim rastvorima ima dovoljno
gvožđa, ali je njegovo usvajanje često otežano zbog visoke pH vrednosti,
poremećenog metabolizma i uticaja konkurentnih makro i mikroelemenata.
Ovo su elementi najčešćeg oblika hloroze.
Fiziološki značaj gvožđa je u tome što se u njegovom odsustvu ne može
vršiti sinteza hlorofila, niti pokrenuti aktivnost veoma značajnih enzima -
katalaze, peroksidaze, citohroma, niti regulisati neophodni sadržaji azota i
ugljenih hidrata u tkivima vinove loze.

Bor
Od svih mikroelemenata bor je najviše proučen i njemu se pridaje
najveći značaj. Bor ima veliki uticaj na rastenje, cvjetanje, oplodnju i visinu
prinosa grožđa. Svoj uticaj bor najviše ispoljava na nivou ćelije: doprinosi
izgradnji ultrastrukture i stabilnosti ćelijskog zida i pospešuje diferenciranje
kambijalnih ćelija prema ksilemu i floemu.
U nedostatku bora usporen je transport produkata fotosinteze što dovodi
do njihovog nagomilavanja u listu i usporavanja novih sinteza. Bor je
naročito značajan za održavanje hidratisanosti tkiva, a posebno utiče na
klijanje polena i razvoj polenove cevčice.
Strana 14

Cink
Spada u red značajnijih mikroelemenata. Nezamjenjiv je u aktiviranju
enzima koji učestvuju u sintezi nukleinskih kiselina i proteina. Cink je
neophodan za sintezu triptofana - supstance koja predstavlja početni
materijal za sintezu p-indol-sirćetnekiseline-auksina.
Nedostatak cinka u mineralnoj ishrani vinove loze retko je uslovljen
nedostatkom ovog elementa u zemljištu, već je uslovljen uticajem drugih
činilaca, prije svega povećanim sadržajem fosfora. Velike, luksuzirajuće
količine fosfora u zemljištu usporavaju usvajaje cinka. Ovo treba imati u
vidu pri korišćenju fosfornih đubriva.

Mangan
Fiziološka uloga mangana u vinove loze u saglasnosti je sa uticajem
magnezijuma. Mangan aktivira brojne enzime u procesima fosforilacije i
potpomaže nakupljanje ugljenih hidrata i proteina.
Nepovoljni uticaj ovog elementa na vinovu lozu povezuje se sa
antagonizmom mangana i gvožđa. Ako je jonski odnos ova dva elementa u
korist mangana, u tkivima se smanjuje udeo gvožđa bilo da Mn zamenjuje
Fe, ili da mangan pospešuje oksidaciju Fe++ - fiziološki aktivniji oblik Fe,
što dovodi do poremećaja enzimske aktivnosti i pojave simptoma hloroze.

Bakar
Sadržaj bakra u biljkama je mali. Sreće se kao Cu++ ili kao elementarni.
Pripada grupi teških metala i od mnogih drugih katjona može biti potisnut.
U vinove loze najviše je lociran u korjenu, ali ga ima dosta i u
hloroplastima. Doprinosi stabilnosti ultrastrukture hloroplasta, usporava
starenje listova, učestvuje u procesima fotosinteze i u prometu materija
posredstvom učešća u građi enzima - posebno Cu-oksidaze.

Molibden
U organima vinove loze se sreće u malim količinama i pretežno u
korjenu. Kao metalni kompleks učestvuje u građi mnogih enzima -
najznačajniji je nitratreduktaza koja ima značajnu ulogu u metabolizmu
azota.
Čokot usvaja molibden u obliku molibdata - korjenom i preko lista, a
zapaženo je da prisustvo SO4 jona ometa usvajanje ovog elementa.
 Strana 15

Hlor—zasoljenost zemljišta

Zasoljenost tla javlja se kao posljedica velike koncentracije soli u zem-

ljišnim rastvorima. Gornje granice zasoIjenosti zemljišta u prosjeku su: 2 g/
kg za pjeskovita i 4 g/kg za glinovita zemljišta. U zemljišnom rastvoru se
nalaze različite soli, ali se pojam zasoljenosti vezuje za Na+ i Cl-, jer su oni
u zemljišnim rastvorima zastupljeni sa više od 80%.

Prve znake intoksikacije vinova loza pokazuje već pri koncentraciji

NaCI od 2 g/l. Iz zemljišnih rastvora usvojeni elementi Na i Cl se u najvše
akumuliraju u listovima. Natrijum se najviše akumulira u peteljkama lista i
u cjelini uzeto ima ga dvostruko manje od hlora, što ukazuje da postoji neki
aktivni mehanizam za njegovu ekstrakciju iz biljke. Hlor se najviše sreće u
perifernim delovima liske i može ga biti i do 0,5% suve materije.

Pojačano usvajanje, posebno hlora, izaziva značajne poremećaje u min-

eralnoj ishrani i procesima biosinteze. Usvajanje K i Mg je smanjeno a Ca
uvećano, intenzitet fotosinteze opada , a intenzitet disanja, s obzirom na
povećane potrebe u energiji za održavanje selektivnosti ćelijskih membrana
i savladavanje spoljneg osmotskog pritiska, značajno raste.

Prvi simptomi zasoljenosti se javljaju u obliku nekrotiranja perifernih

djelova liske. U daljem toku nekroze mogu zahvatiti cijelu lisku, osim uskih
zona oko peteljkinog sinusa. Pri jače ispoljenoj zasoljenosti dolazi do otpa-
danja lišća, zaperkovi pupoljci se aktiviraju dajući zakržljale zaperke,
zimska okca ne ulaze u period mirovanja u i narednoj godini pri iole ne-
povoljnim uslovima čokot uginjava. Štete od zasoljenosti zemljišta na lozi
su velike, a otklanjanje je teško.

Sve što umanjuje evapotranspiraciju, odnosno koncentraciju hlora u

zemljištu, dreniranje, kalcifikacija i odgovarajuća obrada zemljišta, može
ublažiti štetne posledice zasoljenosti. I navodnjavanje kvalitetnom
(slatkom) vodom, uz odgovarajući sistem drenaže zemljišta, može biti ko-
risno.
Strana 16

4 ZNACI NEDOSTATKA I SUVIŠKA

POJEDINIH ELEMENATA

AZOT
Nedostatak azota
Pri nedovoljnoj ishrani azotom nedostatak azota se manifestuje pojavom
blijedo do žutozelenih listova, koji su istovremeno uže i kraće liske.
Listovi su sitni, liske tanke a lisne peteljke i kod belih sorti dobijaju
crvenkastu boju. Slične su pojave i pri jednostranom - neizbalansiranom
udjelu azota u odnosu na druge elemente. Pored toga, jednostrana ishrana
azotom u lastarima usporava obrazovanje slojeva tvrde like, povećava udio
srži, smanjuje sadržaj suvih materija i škroba, usporava sazrijevanje lastara i
umanjuje njihovu otpornost prema niskim temperaturama.
Poremećaji se najprije uočavaju na starijem lišću, a zatim zahvata i
mlađe lišće.
Usljed smanjenja fotosinteze, smanjuje se prinos i kvalitet grožđa.
Obojenost bobica je slabija. Grožđe i vina je slabije arome.
Uočavanjem simptoma, neophodno je odmah reagovati i izvršiti
prihranjivanje azotnim đubrivom preko korijena ili lista. Efekti su brzi i
veoma dobri.
 Strana 17

Višak azota
Višak azota prepoznaje se po bujnom izgledu čokota, debelim lastarima,
velikim spužvasto i mjehurasto naboranim lišćem. Kao posljedica suviška
azota, produžava se vegetacija, lastari slabo sazrijevaju, smanjuje se
otpornost na bolesti i niske zimske temperature, narušava se odnos
vegetativnog i rodnog potencijala, dolazi do osipanja cvjetova i do
poremećaja u oplodnji, smanjuje se kvalitet grožđa i vina.
U uslovima nedovoljne obezbeđenosti zemljišta kalijumom, višak azota
pospešuje ispoljavanje tog nedostatka. Višak azota pospešuje i pojavu
hloroze.

Višak azota—pojava nekroza Višak azota—pojava kristala

aminokiselina
Strana 18

FOSFOR
Nedostatak fosfora
Nedostatak fosfora manifestuje se u slabljenju porasta lastara i
diferencijaciji cvasti u okcima, osipanju cvjetova, slabijem zametanju
bobica, listovi dobijaju braunkastu boju, produžava se period vegetacije,
smanjuje se prinos i kvalitet grožđa, kao i otpornost loze prema bolestima i
zimskim mrazevima.
Pravilnim đubrenjem i prihranjivanjem loze folijarno (rastvori fosfornih
i kompleksnih tečnih đubriva) uklanja se na zadovoljavajući način
nedostatak fosfora.

Rizling
 Strana 19

Merlot

Pinot noir

Višak fosfora
Višak fosfora u ishrani loze je kod nas vrlo rijetka pojava zbog
siromašnosti zemljišta tim hranivim elementom. Pri višku fosfora smanjuje
se hlorofil u lišću, ubrzano je starenje, list prijevremeno opada, ranije je
cvijetanje i ubrzano dozrijevaje grožđa. Višak fosfora izaziva poremećaje
pri usvajanju mikroelemenata (Fe, Zn, Mn i dr), pa se pojavljuju znaci
njihovih nedostataka.
Strana 20

KALIJUM
Nedostatak kalijuma
Nedostatak kalijuma prvo se pojavljuje na vrhovima starijih listova
stvaranjem pjega žutomrke do mrke boje. Ivice listova se savijaju naniže, a
zatim dolazi do njihovog suđenja. Ovo se veoma negativno odražava na
porast i sazrijevanje lastara i grožđa, na nagomilavanje šećera u grožđu i
povećanja kiselosti šire i budućeg vina.
Nedostatak kalijuma se efikasno odstranjuje pravilnim đubrenjem i
folijarnim prihranjivanjem sorti vinove loze.
 Strana 21

Nedostatak kalijuma - krajnje lijevo

Zdrav list—krajnje desno

Nedostatak kalijuma
Nedostatak kalijuma - kasnije u ljeto
- sredina ljeta

Višak kalijuma
Višak kalijuma se teško uočava, jer se u tom slučaju, prije pojave znaci
nedostatka Mg, B, Ca, Zn i Mn.
Strana 22

GVOŽĐE
Nedostatak gvožđa
Hloroza vinove loze se manifestuje promjenom boje listova. Najtipičniji
znaci hloroze javljaju se pri nedostatku dovoljnih količina pristupačnog Fe i
Mg.
Tipični znaci hloroze manifestuju se obezbojavanjem mezofila liske
između nerava i zelenim nervima.
Pozitivan efekat u ovakim slučajevima ispoljava, folijarno prihranjivanje
loze u više navrata sa Fe – EDTA (sekvesten, fertilon, versenat,
komplekson), zatim folijarno prihranjivanje sa zelenom galicom (FeSO4, u
koncentraciji 1,8 do 2%), kao i unošenjem ovih đubriva oko čokota, na
dubinu od 20 do 30 cm.
Prema Miroševiću, ako se primjete znakovi hloroze, u tlo se unosi
preparat Sequestren Fe-138, dodajući po jednom čokotu 10 do 50 grama na
dubinu od 20 do 30 cm ili se čokot pršće sa Sequestrenom Fe-330 u
koncentraciji od 0,1%.
 Strana 23

MAGNEZIJUM
Nedostatak magenezijuma
Znaci nedostatka javljaju se u obliku hloroze, istovjetnoj kao pri
nedostatku gvožđa. Simptomi nedostatka javljaju se u obliku žućkastih i
crvenkastih pjega na mezofilu liske između nerava. U takvim uslovima
prestaje obrazovanje hlorofila, sinteze ugljenih hidrata, lastari slabije
sazrijevaju, a grožđe je lošijeg kvaliteta.
Uz duži nedostatak dolazi do potpunog sušenja lišća. Lako se ispire iz
tla pa su znaci nedostatka u vlažnim godinama izraženiji.
Folijarnim đubrenjem rastvorom MgSO4 i kompleksnim tečnim
đubrivima koja sadrže Mg (Vuksal i dr) efikasno se eliminiše uočeni
nedostatak magnezijuma na čokotima vinove loze.

Višak magnezijuma
Nije čest slučaj.
Strana 24

KALCIJUM
Nedostatak kalcijuma
Znakove njegovog nedostatka izaziva višak K, Mg, i N. Prvi znaci
uočavaju se na vrhovima lastara. Rast zaostaje, cvijetovi u cvatnji
zakržljavaju, lišće postaje nekrotično između nerava itd.

Višak kalcijuma
Suvišak kalcijuma izaziva hlorozu, jer se blokira usvajanje Fe, K, Mg,
B i drugih mikroelemenata.
 Strana 25

CINK
Nedostatak cinka
Nedostatak cinka negativno utiče na oplodnju i zametanje bobica.
Grozdovi se slabo razvijaju, greben grozda oboljeva, pa dolazi do lakog
opadanja zrelih bobica. Najkarakterističniji znaci nedostatka javljaju se na
listovima. Listovi ostaju sitni i imaju izgled rozete. Liske su deformisane i
uljed pojave velikog broja sitnih žutih pjega. Listovi imaju mozaičan izgled.
Nedostatak cinka češća je pojava na pjeskovitom zemljištima.
Nedostatak cinka uklanja se uspješno folijarnim prihranjivanjem, u dva
do tri navrata, rastvorom ZnSO4 u koncentraciji 0,5 do 1,5%
Strana 26

BOR
Nedostatak bora
U nedostatku bora izumiru pupoljci u vršnim dijelovima osnovnih
lastara i zaperaka, internodije se skraćuju, a koljenca zadebljavaju. Između
glavnih nerava liske javljaju se žute pjege i nekrotična polja. Listovi se suše
od ivica prema srednjem nervu.
Nedostatak bora se uklanja višekratnim folijarnim prskanjem sa
rastvorom boraksa, kao i unošenjem boraksa u zemljište (200 kg/ha).

MANGAN
Nedostatak mangana
U nedostatku mangana mlado lišće je blijedo - dio liske između nerava
drugog i trećeg reda požuti, a nervi ostaju zeleni. U daljem toku se javlja
crvenilo, zatim nekroza i odumiranje i lisnih nerava. Interesantno je da
zaperci dugo ostaju zeleni, a rastenje i sazrijevanje bobica je jako
reducirano. Simptomi nedostatka mangana veoma su slični simptomima Ca-
hloroze.
U slučaju nedostatka mangana,
privremene potrebe mogu se
obezbijediti korišćenjem Mn-
sulfata ili Mn-helatnih jedinjenja.
 Strana 27

Višak mangana
Povećen sadržaj mangana u hranljivom rastvoru, na vinovu lozu uvek
deluje nepovoljno: ubrzava destrukciju ultrastrukture hloroplasta što izaziva
smanjenje intenziteta fotosinteze i akumuliranje ugljenih hidrata.
Nepovoljni uticaj ovog elementa na vinovu lozu povezuje se sa
antagonizmom mangana i gvožđa.

BAKAR
Nedostatak bakra
Nedostatak bakra u mineralnoj ishrani vinove loze se retko javlja i
neće se javljati dokle god se u suzbijanju nekih bolesti vinove loze
koriste pesticidi koji sadrže bakar. Štaviše u zemljištima na kojima je u
bližoj prošlosti gajena vinova loza, obično ima akumuliranog bakra.
Višak bakra
Oštećenja vinove loze zbog viška bakra u zemljištu retko se javljaju.
Ovo se posebno odnosi na starije čokote s razvijenim korenovim sistemom
jer je utvrđeno da korenov sistem može akumulirati i inaktivirati velike
količine bakra. Kod mladih biljaka, pak - posebno na loznim
kalemovima u koreništu, višak bakra može izazvati oštećenja u
obliku zaustavljanja rastenja i pojave hloroze.

MOLIBDEN
Nedostatak molibdena
Nedostatak molibdena u mineralnoj ishrani vinove loze se javlja veoma
retko, a ako se javi njegov sadržaj se može povećati korišćenjem organskih
đubriva.
Strana 28

Hloroza
Najuočljiviji simptom hloroze je promjena boje lišća. Zelena boja
iščezava, a umesto nje se javlja žuta, kod crnih sorti moguća je i crvena.
Kao najčešći uzrok hloroze uzima se poremećaj u metabolizmu gvožđa i
poremećaj u sintezi hlorofila.
Prema navodima mnogih autora uzrok hloroze može biti: neobe-
zbeđenost zemljišta gvožđem, veliki sadržaj CaCO3 u zemljištu, visoki
sadržaj bikarbonata i fosfata u zemljišnim rastvorima, povećana vlažnost
zemljišta, visok sadržaj teških metala (Mn, Cu, Zn), poremećen odnos
katjona, mnogo nedovoljno razloženih organskih materija u zemljištu kao i
genetička svojstva sorti i loznih podloga.
Hloroza se najčešće javlja na krečnim zemljištima, ali ne zbog ne-
dostatka gvožđa, već zbog njegove imobilizacije usled visoke koncentracije
HCO3 -i povećane pH vrednosti, čime se usporava redukcija Fe+++ u Fe++.
Povezano sa HCO3 -,i visok sadržaj NO3 - (znatno više nego NH4 ) može
izazvati pojavu hloroze
Uspešno suzbijanje hloroze je uvek uslovljeno otkrivanjem uzroka koji
je izaziva. Najsigurniji postupak je stvaranje otpornih genotipova prema
hlorozi. Veoma je značajno preduzimanje ampelotehničkih radnji koje
sprečavaju pojavu hloroze. Neposredni postupak sprečavanja hloroze je
obezbeđivanje nedostajućih hranljivih elemenata - najčešće gvožđa. To se
postiže upotrebom đubriva u kojima je sadržano gvožđe, korišćenjem
H2SO4 i prihranjivanjem Fe-helatnim jedinjenjima preko korjena ili fol-
jarno.
 Strana 29

Dobro se podsjetiti:
Azot najefikasnije djeluje na povećanje prinosa.

Za 1 kg čistog azota dobije se 13 do 24 kg grožđa više, a to iznosi

povećanje za 44 % prinosa dobijenog samo đubrenjem fosforom i
kalijumom bez azota.

Za 1 kg čistoga kalijuma dobije se višak prinosa od 4 kg grožđa.

Azot i fosfor vinova loza iskorištava samo 25 %, a kalijuma do 60 %.

U 100 kg 25 %-tnog KAN-a ima 25 kg čistog azota, a u 100 kg stajnjaka

samo pola kilograma. Azot iz stajnjaka se iskoristi samo 25 %, dok se azot
iz mineralnih đubriva iskoristi 80 %.
Rezultati naučnih istraživanja pokazuju da vinova loza za obrazovanje
prinosa ne iziskuje velike količine makroelemenata.
Za prinos grožđa od 10 t/ha potrebno je: azota 50 do 80, fosfora 15 do
25, a kalijuma 50 do 80 kg/ha. Ukoliko je prinos grožđa veći, utoliko su
potrebe hranljivih elemenata za jedinicu prinosa veće.
Za prinos 12 t/ha potrebno je: 84 kg azota, 24 kg fosfora i 93 kg
kalijuma po hektaru (Grafikon).

Za vinske sorte koje daju visok

kvalitet grožđa, kada daju i visok prinos i
gaje se na lakim zemljištima, utrošak
hranIjivih elemenata je znatno veći. U
takvim slučajevima preporučuju se
sledeći rasponi: za azot 80 do 140, za
fosfor 90 do 120, za kalijum 200 do 400,
za magnezijum 75 do 150 kg/ha.

Od ukupno usvojenih hranljivih

elemenata, veći dio se utroši na
obrazovanje vegetativnih organa, a manji
za prinos grožđa. U grožđe se prema
istraživanjima, ugradi: 27 do 31% azota,
35 do 40% fosfora i 38 do 45% kalijuma.
Zavisnost utroška
elemenata od prinosa
grožđa
1 Azot
2 Kalijum
3 Fosfor
Strana 30

5 VRSTE ĐUBRIVA

S obzirom na vrstu i sadržaj organskih i mineralnih materija, đubriva se

dijele na:
Organska đubriva
Mineralna đubriva i
Mikrobiološka đubriva

Organska đubriva
Veoma su cijenjena u vinogradarstvu. U ovim đubrivima hranljivi
elementi su ugrađeni u organsku materiju i ne nalaze se kao slobodni i
direktno pristupačni biljci. Da bi vinova loza mogla da iz njih koristi
hranljive elemente, prethodno je potrebno da se izvrši njihova
mineralizacija, odnosno mikrobiološka razgradnja. Zbog toga se organska
đubriva unose u zemljište u kasnu jesen, kako bi se stvorili uslovi da proces
mineralizacije započne ranije i da vinova loza u narednoj vegetaciji ima na
raspolaganju potrebne hranljive elemente.

Od brojnih organskih đubriva najznačajnija su:

- stajnjak,
- kompost,
- oplemenjeni treset,
- glistenjak i
- zelenišno đubrivo.

Stajnjak
Najbolji rezultati se postižu ako se kao organsko đubrivo koristi
stajnjak ili glistenjak. Dobro njegovan, zreo stajnjak ima dejstvo do 4
godine. Od 40.000 kg stajnjaka raspoređenog u četvorogodišnjoj rotaciji
đubrenja, uz koeficijent godišnjeg iskorišćenja, iskoriste se slijedeće
količine hraniva po godinama.

Hraniva u kg u 40
tona stajnjaka 1.god-50% 2.god-25% 3.god-15% 4.god-10%

Azot 160 80 40 24 16
Fosfor 100 50 25 15 10
Kalijum 200 100 50 30 20
 Strana 31

Uvažavajući godišnju potrebu loze (pri prinosu od 10.000 kg grožđa)

od 100-120 kg azota, 80-100 kg fosfora i 150-170 kg kalijuma, uočava se
da je uz stajnjak potrebno dodavanje i mineralnih đubriva kako bi se održao
vegetativni i rodni potencijal vinograda.
Količine čistih hraniva za dodatno đubrenje uz stajnjak, mogu se vidjeti
iz donjih podataka.

Hraniva u kg/ha 1.godina 2.godina 3.godina 4.godina

Azot (N) 20-40 60-80 80-95 95-105

Fosfor (P2O5) 45-50 70-75 75-85 85-90

Kalijum (K2O) 90-100 130-150 150-170 160-180

Kompost
Kompost se proizvodi od različitih organskih otpadaka (lišća, korovskih
biljaka, izdrobljenih zrelih i zelenih lastara loze, pljeve, slame, komine), i
kavlitet mu zavisi od sastava materijala i postupaka pri proizvodnji.

Oplemenjeni treset
Javlja u raznim oblicima, od djelimičnog oplemenjivanja mješanjem sa
mineralnim đubrivima, do veoma kvalitetnih organomineralnih đubriva tipa
bioposta i sl.

Glistenjak (Lumbriko-humus)
Glistenjak je veoma kvalitetno organsko đubrivo koje ima izražen uticaj
na prijem mladih kalemova, porast i plodonošenje. Dobija se od organskih
otpadaka posredstvom kalifornijskih glista, te je mogućnosti masovne
proizvodnje dosta ograničena. Zbog toga se često pribjegava korišćenju
komposta, oplemenjenog treseta i zelenišnog đubriva, koji mogu u
mnogome nadomjestiti nedostatak stajnjaka i glistenjaka.

Zelenišno đubrenje
Ovaj način đubrenja je zaprabo unošenje u tlo zelene biljne mase
zaoravanjem, čime se povećava plodnost tla.
Za zelenišno đubrenje služe mnoge kulture: lupina, djetelina, grašak,
bob, uljana repica i dr.
Strana 32

Mineralna đubriva
Ova đubriva sadrže jedan ili više hranljivih elemenata u pristupačnom
obliku. Prema sadržaju elemenata dijele se na pojedinačna i složena.

A. Pojedinačna đubriva

Azotna đubriva
1) Kalcijum-amonijum-nitrat, odnosno KAN ili nitromonkal ili
kalkamon (NH4NO3 + CaCO3), sadrži 21 do 27% azota. Pogodan je za
prihranjivanje vinograda u početku vegetacije. Neutralno đubrivo za sva tla,
posebno kisela.
2) Karbamid-urea (CO(NH2)2) je granulirano đubrivo koje sadrži 46%
azota. Veoma je rastvorljivo i pogodno za prihranjivanje vinograda u
početku vegetacije.
3) Amonijum nitrat (NH4NO3) sadrži 35% azota. Fiziološki je kiselo
đubrivo, pogodno za prihranjivanje u vegetaciji.
4) Amonijum sulfat ((NH4)2SO4) sadrži 21% azota. Fiziološki kiselo
đubivo za alkalna zemljišta.
5) Kalcijum-cijan-amid-krečni azot (CaCN2) sadrži 16 do 22% azota.
Primenjuje se na zemljištima sa manjim sadržajem kreča, u mladim
vinogradima, vinogradima iznurenim rodom ili veoma starim vinogradima.
U zemljište se unosi u periodu mirovanja vinove loze. Ne smije se
primenjivati u toku vegetacije jer može oštetiti zelene dijelove vinove loze.
6) Čilska šalitra i Norveška šalitra (NaNO3) sadrže 13 do 16% azota.
Koriste se za prihranjivanje mladih vinograda, vinograda oštećenih mrazom
ili gradom, oštećenih bolestima i iznurenih i starih vinograda.

Fosforna đubriva
1) Superfosfat (Ca(H2PO4)2 ) je lako rastvorljivo đubrivo sa 16 do 18%
fosforne kiseline kao jednstruki ili kao trostruki (43-48% P2O5) Zbog
slobodne fosforne kiseline đubrivo je neuralno do slabo kiselo.
2) Tomasov fosfat sadrži 15 do 20% fosfora i nešto drugih elemenata
(CaO, Mg, Si, Al, K, S, Zn). Fiziološki alkalno đubrivo. Unosi se u
beskrečna zemljišta u periodu mirovanja vinove loze.

Kalijumova đubriva
1) Kalijum sulfat (K2SO4) sadrži 48 do 52% kalijuma. Fiziološki kiselo
đubrivo. Unosi se u zemljište u jesen i pogodniji je za đubrenje vinove loze
od kalijumove soli.
2) Kalijum karbonat (K2CO3) sadrži 58 do 60% kalijuma. Đubrenje se
obavlja u jesen i povoljno utiče na vinovu lozu.
 Strana 33

3) Kalijumova so (KCl) sadrži 30 do 60% kalijuma. Bolje deluje na

krečnim zemljištima, jer je fiziloški kiselo đubrivo. Unosi se u zemljište u
proljeće prije kretanja vegetacije.

Krečna đubriva
1) Krečnjak - kalcijum karbonat (CaCO3) koristi se za kalcifikaciju
zemljišta kisele reakcije. Činilac je strukture zemljišta, a u suvišku u
zemljištu izaziva hlorozu.
2) Gips (CaCO3) se primenjuje kao sirov ili pečeni gips. Koristi se za
beskrečna zemljišta.

B. Složena (kompleksna ) mineralna đubriva

Ova đubriva mogu biti dvojna ili trojna . Kada su u pitanju
kompleksna đubriva, za vinovu lozu preporučuju se ona u kojima dominira
kalijum, sadrže fosfor, a izostaje ili je u sasvim malim količinama azot.

Dvostruka kompleksna đubriva sadrže elemente: NP, NK i PK. Ovdje

spadaju: amonizirani superfosfat, monoamonijum fosfat itd. Kalijum nitrat
je dvojno NK đubrivo (azot-12,4% i kalijum-44%)

Trostruka đubriva se upotrebljavaju pri jesenjoj i proljetnoj dubokoj

obradi zemljišta, ili rano u proljeće, neposredno prije kretanja vegetacije.
Pri meliorativnom đubrenju koriste se kompleksna đubriva, tipa 0:15:30
i sl; dok su za redovno đubrenje mnogo bolje formulacije, tipa 7:14:21.
Brojke u kombinacijama kompleksnih đubriva (15:15:15) označavaju
količinski sastav đubriva u određenoj formulaciji, u 100 kg đubriva ima 15
kg azota (N), 15 kg fosfora (P2O5) i 15 kg kalijuma (K2O).

Kompleksna đubriva u svom sastavu često pored makroelemenata (N, P

i K) imaju ugrađene i pojedine mikroelemente, kao što su cink (Zn),
mangan (Mn), bakar (Cu), molibden (Mo), bor (B) i sl.

Tečna složena đubriva su vodeni rastvori kompleksnih đubriva koji

sadrže, pored elemenata NPK, i mikroelemente, a ponekad i biostimulatore
rastenja. Proizvode se pod raznim imenima: vuksal, fertilan, cvetal,
folifertil, SAL-12, folijar i sl.
Strana 34

Složena mikrođubriva
Primjena mikrođubriva u vinogradarstvu je dosta česta.
Mikrođubriva (boraks, amonijum molibdat, bakar sulfat, mangan sulfat,
cink sulfat), te bakterijska đubriva (azotobakterin, fosforbakterin,
silikobakterin) i sl mogu da se koriste sama ili pomješana sa mineralnim i
organskim đubrivima.
Da bi se sprečio brzi gubitak mikroelemenata ili njihovo prevođenje u
nepristupačne oblike, proizvode se tzv helati mikroelemenata sa organskom
materijom kao što su: Mn-EDTA (12% Mn), Cu-EDTA (13% Cu), Co-
EDTA (10-12% Co), Zn-EDTA (14% Zn).
Najviše helatnih formi đubriva proizvodi se sa gvožđem, pod
komercijalnim nazivima: sekvesten, versenat, komplekson i dr (Fe-EDTA
sadrži 8-12% Fe).
Helatni oblici đubriva koriste se za folijarno prihranjivanje, ali se mogu
upotrebljavati i preko zemljišta.
 Strana 35

6 UTICAJ ĐUBRENJA NA KVALITET GROŽĐA

Kvalitet grožđa, boja bobica, ukus, veličina, čvrstoća i dr. su sortne

osobine. Na pomenuta svojstva utiču i ekološki činioci a posebno
agrotehničke mjere, među kojima posebno treba istaći uticaj đubrenja.
Zavisno od primjenjenih doza i odnosa pojedinih đubriva ona mogu da
poboljšaju ili u slučaju njihove nestručne primjene da pogoršaju kvalitet
grožđa. Od neophodnih elemenata na kvalitet grožđa u najvećoj mjeri utiču:
azot, kalijum, fosfor, kalcijum, magnezijum i bor. Njihov nedostatak ili
suvišak može veoma nepovoljno da se odrazi na kvalitet grožđa.

Pri nedostatku azota bobice su sitnije, što u značajnoj mjeri umanjuje

njihovu tržišnu vrijednost. Suvišak azota takođe deluje štetno. U uslovima
suviška azota bobice često gube karakterističan ukus, njihovo meso postaje
mekše, posebno u kišovitim godinama i teže se čuvaju pri skladištenju. Kod
vinove loze u uslovima suviška azota smanjuje se sadržaj šećera u širi. Za
kvalitet grožđa naročito je značajan odnos između primjenjenih doza azota i
kalijuma.

Kalijum povoljno utiče na sadržaj šećera, kiselina, vitamina C, kao i na

obrazovanje osnovne i pokrovne boje ploda. On veoma povoljno utiče na
ukus i aromu. Kalijum povećava sadržaj šećera i ukupnih kiselina u širi i
ublažava nepovoljno dejstvo lošeg odnosa vinske i jabučne kiseline na ukus
vina. On je veoma značajan i za obrazovanje boje kod sorata koje se
odlikuju crvenkastim grozdovima, pošto utiče na sintezu antocijana i
polifenola.

Dejstvo fosfora na kvalitet plodova je nedovoljno izučen. Utvrđeno je

da fosfor utiče na sastav aromatičnih supstanci u plodu.
Za dobru obezbeđenost plodova kalcijumom značajan je i odnos
sadržaja kalcijuma prema udelu azota, kalijuma i magnezijuma.
Kod vinove loze u slučaju akutnog nedostatka bora izostaje
obrazovanje sjemenki u bobicama.
Magnezijum povoljno utiče na kvalitet vina. On podstiče obrazovanje
supstanci koje vinu daju karakterističan buke. U slučaju njegovog
nedostatka sortna svojstva vina su manje izražena.

Na osnovu dosadašnjih iskustava može se reći da pravilna, dobro

izbalansirana mineralna ishrana povoljno utiče na kvalitet grožđa, dok
jednostrana, neblagovremena upotreba posebno azotnih i kalijumovih
đubriva može da izazove nepoželjne hemiske, fizičke i organoleptičke
promjene i time da pogorša njegov kvalitet.
Strana36

7 ĐUBRENJE i PRIHRANJIVANJE

Ove agrotehičke mjere su redovne u periodu zasnivanja vinogradarskih

zasada i u tijesnoj su povezanosti s izvedenom fertilizacijom i načinom
sadnje loze. Ako je humifikacija i fertilizacija izvedena pravilno, a sađenje
loze obavljeno u jamićima sa dodavanjem organskih i mineralnih đubriva, u
prvoj godini se ne vrši prihranjivanje. Štaviše, ni đubrenje zasada na kraju
prve godine nije potrebno, jer u zemljištu ima dovoljno hranljivih materija u
zoni korjenovog sistema mladih čokota. Ako fertilizacija zemljišta nije
izvedena valjano, a zbog sadnje hidroburom nije bilo moguće unijeti
đubrivo u zonu sadnog mjesta, prihranjivanje mladih čokota je neophodno.

Potreba za prihranjivanjem se najčešće ispoljava u usporenom rastenju

lastara, što je znak da u zemljištu nema dovoljno azota. Zbog toga se za
prihranjivanje najčešće koriste lako rastvorljiva azotna đubriva. Obično se
obavlja jedno prihranjivanje - kada su lastari 10 do 15 cm. Ako i nakon toga
rastenje lastara nije zadovoljavajući, poslije 15 odnosno 30 dana obavi se
drugo, odnosno treće prihranjivanje. Pri svakom prihranjivanju se utroši 15
do 25 g azotnog đubriva po čokotu, odnosno 50 do 70 kg/ha. Ne
preporučuje se rasturanje đubriva po cijeloj površini, jer to manje pogoduje
lozi, a pospešuje razvoj korovske flore.

S obzirom na životni ciklus razvića vinove loze (ontogeneza), đubrenje

može biti:
Meliorativno đubrenje (đubrenje prije podizanja vinograda)
Đubrenje pri sadnji loze
Đubrenje mladih vinograda (do tri godine starosti)
Đubrenje vinograda u rodu

S obzirom na godišnji ciklus razvića vinove loze đubrenje može biti:

Proljetno đubrenje (azotna đubriva , kao i složena đubriva koja
sadrže veliki udio azota, unose se u proljeće, prije kretanja okaca)
Ljetno đubrenje (prihranjivanje u periodu vegetacije azotnim i tečnim
kompleksnim đubrivima).
Jesenjsko đubrenje (đubrenje vinograda stajnjakom, fosfornim i
kalijevim đubrivima).

Po vremenu, tehnici izvođenja i uticaja na lozu, razlikuju se dvije vrste

đubrenja: - redovno, koje se obavlja u periodu mirovanja, i
- prihranjivanje loze, koje se vrši tokom vegetacionog perioda, a
ono može biti: - prihranjivanje loze preko zemljišta i
- prihranjivanje loze preko lista.
 Strana 37

Meliorativno đubrenje
Meliorativno đubrenje ima za cilj dovođenja zemljišta u takvo stanje
plodnosti koje se smatra najpovoljnije za uzgoj vinove loze. Đubrenju
obavezno prethodi temeljna hemijska analiza zemljišta.
U cilju privođenja zemljišta kulturi vinove loze izvodi se:

Humifikacija (Humizacija)
Humizacija je mjera kojom se prije podizanja vinograda nadoknađuje
nedostajuća količina organske materije u zemljištu. Zavisno od tipa
zemljišta, prethodne kulture, humifikacija se sprovodi različitim organskim
đubrivima koja se opet dodaju u različitim količinama.

Humifikacijom se sadržaj organske materije u zemljištu dovodi na nivo

2,5 – 3,0%, što je optimalno za vinovu lozu. Zemljišta koja se koriste za
podizanje vinograda uglavnom su siromašnija u organskoj materiji, pa je
njeno unošenje neophodno.
Humifikacija se sprovodi unošenjem dobro zgorelog stajnjaka, treseta,
komoposta, glistenjaka ili drugih organskih đubriva. U nedostatku dovoljnih
količina ovih đubriva moguće je koristiti zelenišno đubrivo.
Za popravku sadržaja humusa za 1% na dubini do 30 cm, neophodno je
pri meliorativnom đubrenju unijeti 40.000 kg stajnjaka po 1 ha. Ovu
količinu stajnjaka može zamijeniti 3 – 4 puta manja količina treseta ili
komposta.

Fosfatizacija
Fosfatizacija je mjera obogaćivanja zemljišta fosforom. Optimalni nivo
fosfora u zemljištu za potrebe vinove loze iznosi 15 – 25 mg P2O5 na 100
grama vazdušno suvog zemljišta.
Za fosfatizaciju se koriste: stajnjak, treset, tomasov fosfat, superfosfat
itd. Tomasov fosfat kao đubrivo pogodniji je za kesela, a superfosfat za
alkalna zemljišta.
Ako zemljištu nedostaje fosfora (P2O5), najjednostavniji način da se
odredi količina đubriva je računskim putem. Nedostajuća količina fosfora
kao P2O5 pomnoži sa faktorom 30.

Primjer:
Zemljištu nedostaje 10 mg P2O5
Potrebna količina čistog P2O5 je 300 kg/ha (10 x 30 = 300)
Potrebna količina 16% superfosfata je 18,75 mc (300 : 16 = 18,75),
odnosno 1875 kg/ha
Strana 38

Kalijumizacija (Kalizacija)
Kalizacija je mjera nadoknađivanja nedostatka kalijuma u zemljištu.
Optimalna količina kalijuma u zemljištu za potrebe vinove loze kreću se od
40 do 50 mg K2O na 100 grama vazdušno suvog zemljišta (15-40 mg; 15-20
mg pjeskovita, 20-35 mg ilovasta, 25-40 mg glinovita).

Ako zemljištu nedostaje kalijuma (K2O), najjednostavniji način da se

odredi količina đubriva je računskim putem. Nedostajuća količina kalijuma
kao K2O pomnoži sa faktorom 20. (Za povećanje (K2O), za 1 mg, dodaje se
po hektaru 20 kg (K2O), u obliku mineralnih đubriva, na pjeskovitim
zemljištima 30 kg)
Primjer:
Zemljištu nedostaje 30 mg K2O
Potrebna količina čistog K2O je 600 kg/ha (30 x 20 = 600)
Potrebna količina 40% kalijumove soli je 15 mc (600 : 40 = 15),
odnosno 1500 kg/ha.

Kalcifikacija (Kalcizacija)
Kalcifikacija je mjera regulisanja pH vrijednosti zemljišta, dodavanjem
određene količine kalcijuma. Obavlja se najčešće na jako kiselim
zemljištima kod kojih je pH niža od 4,5. Potreba za kalcifikacijom utvrđuje
se i na osnovu stepena zasićenosti zemljišta bazama..
Ako je zasićenost bazama manja od 50%, potreba za unošenjem kreča je
velika.
Za vinovu lozu su najbolja zemljišta blago kisele ili neutralne reakcije
čija je pH vrijednost 6,5 – 7,0.

Za kalicifikaciju zemljišta koriste se: krečnjak (mljeveni sadrži 80-90%

CaCO3), dolomit (CaCO3 x MgCO3 80-90%), lapor (CaCO3 40-75%),
pečeni kreč (CaO 75-90%), hidratisani kreč, saturacioni mulj (21-50%).
Za smanjenje kiselosti zemljišta (1-1,5) norma je najčešće 1000-2000 kg
pečenog krečnjaka ili kalcijum karbonata. Sa 10 tona (10.000 kg/ha)
«NJIVAL-a» može se povećati pH vrijednost za 1.
 Strana 39

Đubrenje pri sadnji loze

Đubrenje prilikom sadnje kalemova nije obavezno ako je obavljeno
meliorativno đubrenje.
Prilikom sadnje u jamiće, ili brazde, dodaje se, po jednom sadnom
mjestu, 3-5 kg zgorelog stajnjaka ili komposta, odnosno 0,5-1 kg humusa
glistenjaka, kao i 50-80 g NPK đubriva.
Kada se sadi uz pomoć vodene sadiljke, tzv hidrobura, onda se može
koristiti rastvor mineralnih đubriva, koji u 100 litara vode sadrži po 60-80
grama azota, fosfora i kalijuma.

Đubrenje mladih vinograda

Ako se postigne optimalna plodnost zemljišta meliorativnim đubrenjem
ili đubrenjem pri sadnji, onda se u prvoj godini poslije sadnje može
izostavaviti đubrenje.
U drugoj i trećoj godini po sadnji obavlja se đubrenje sa po 200-300 kg
NPK po hektaru, a po potrebi može da se vrši i folijarno prihranjivanje u
prvom redu mikoelementima.

U prve tri godine mlada loza ima velike zahtjeve za azotom. Zbog toga
se po pravilu obavlja prihranjivanje azotnim đubrivom. Ovo đubrivo se
obično dodaje u dva navrata. Prvo, nakon kretanja i kada su lastari porasli
10 do 20 cm i drugo u intenzivnom porastu lastara.
U periodu rastuće rodnosti, od 4 do 6 godine, količina mineralnih
đubriva se povećava iz godine u godinu, kako bi se postigao veći prinos i
bolji kvalitet grožđa.

Đubrenje mladih vinograda može da se obavi na više načina:

- Rasturanjem đubriva po cijeloj površini i njihovim zaoravanjem
- Rasturanjem đubriva oko čokota
- Rasturanjem đubriva u brazde koje se otvaraju na 60 do 80 cm od
čokota u pravcu međureda
- Rasturanje đubriva pomoću deponatora na dubinu oko 20 do 30 cm na
udaljenosti 60 do 80 cm od redova čokota
- Đubrenje pomoću injektora
- Đubrenje zajedno sa navodnjavanjem vinograda
- Folijarno đubrenje (prihranjvanje), primjena kompleksnih
mikrođubriva zajedno sa sredstvima za zaštitu vinove loze.
Strana 40

Redovno đubrenje vinograda

Redovno đubrenje u periodu plodonošenja vinove loze je obavezna
mjera, kojom se reguliše i održava vegetativni potencijal i rodnost, a
povećava prinos i kvalitet grožđa i vina.
Na težim zemljištima se obavlja isključivo u jesen, a na lakšim i s lakše
rastvorljivim đubrivima može i u proljeće. Blagovremeno izvođenje
đubrenja omogućuje da se do početka vegetacionog perioda izvrši
mineralizacija organskih đubriva i migracija hranljivih elemenata do
rizosfere.

Organska đubriva (stajnjak i kompost) unose se u jesen, oplemenjeni

treset i glistenjak u proleće, a zelenišno đubrivo zaorava tokom mjeseca
maja. Sva organska đubriva se unose na dubinu 15 do 20 cm. Mogući su
različiti postupci, sve zavisi od veličine parcele, sistema gajenja loze i
raspoložive tehnike.
Na malim parcelama i u uskorednom gajenju loze, organska đubriva se
unose u brazde dubine 15 do 20 cm koje se ručno ili pomoću plugova
otvaraju između redova, pune đubrivom i zatrpavaju ili se zatrpavanje
đubriva vrši prekopavanjem.
U širokorednim vinogradima i na većim parcelama se organska đubriva
obično rasturaju (razbacuju) po cjeloj površini i nakon toga zaoravaju.
Unošenje organskih đubriva je uvijek povezano sa obradom zemljišta,
prethodi jesenjoj ili proljećnoj dubokoj obradi.

Mineralna đubriva se unose u zemljište u jesen, preko zime ako to

vremenski uslovi omogućavaju i u proljeće. Teže rastvorljiva fosforna i
kalijumova đubriva, i kompleksna u kojima ova dva elementa dominiraju,
unose se u jesen, a jednokomponentna azotna đubriva isključivo u proljeće.
Na glinovitijim zemljištima je preporučljivo da se u jesen unesu i
kompleksna đubriva u kojima je manjim udjelom sadržan i azot. Do ranog
proljeća, ova manja količina azota dospe do rizosfere, što veoma povoljno
utiče na početak rastenja vinove loze.

Od raspoloživog asortimana, kompleksnih đubriva za ovu svrhu su

najpogodnije formulacije kao što su: 7:14:21 ili 7:20:30 ili 5:20:30. Odnos
hraniva u ovim đubrivima odgovara potrebama vinove loze za osnovnim
elementima. Primjenom 500-700 kg navedenih kompleksnih đubriva po
hektaru u zemljište se unosi: 30-50 kg azota (N), 70-140 kg fosfora, (P2O5),
te 110-250 kg kalijuma (K2O) po ha.
Na lakim zemljištima, azotna đubriva unijeta u jesen mogu do početka
vegetacionog perioda biti isprana iz rizosfere.
 Strana 41

Prihranjivanje vinograda
Prihranjivanje je đubrenje koje se obavlja tokom vegetacionog perioda i
podrazumijeva obezbjeđivanje čokota hranljivim elementima preko korjena
ili preko lista. Ne preporučuje se prihranjivanje preko korjena u sušnim
rejonima i kada se primenjuje sistem stalne obrade zemljišta.

Klimatski činioci i obrada zemljišta čine da se tokom vegetacionog

perioda korjen vinove loze raspoređuje u dublje slojeve. Voda od slabijih
atmosferskih padavina koje se preko leta javljaju, najčešće ne stiže do
korjenovog sistema. Đubrivo koje je u postupku prihranjivanja unijeto u
plići sloj zemljišta, može se uz pomoć letnjih kiša rastvoriti, ali ne može
stići do korjena loze, već ostaje na raspolaganju korovskim biljkama.

Drugačije je u rejonima sa kišnim vegetacionim periodom i u uslovima

primjene navodnjavanja, posebno sistemom orošavanja. U ovakvim
uslovima, prihranjivanje je postupak kojim se direktno reguliše i usmjerava
mineralna ishrana, i u takvim uslovima redovno đubrenje je manje
značajno.
Prihranjivanje se izvodi rasturanjem određenih količina odgovarajućih
đubriva po cijeloj površini neposredno prije plitke obrade i prije
navodnjavanja, ako se ono izvodi.

Preporučuju se 2 do 4 prihranjivanja po redosljedu:

prvo - u vreme otvaranja okaca;
drugo - 8 do 14 dana prije cvjetanja;
treće - 10 do 15 dana poslije cvjetanja, i
četvrto - u vrijeme šarka grožđa.

Pri ovakvom sistemu prihranjivanja, veoma je značajno imati i koristiti

rezultate folijarnih analiza. U načelu, pri ranijim prihranjivanjima treba
dodavati sve hranljive elemente, a pri kasnijim smanjiti ili izostaviti azot.
Strana 42

Folijarno prihranjivanje
Folijarno prihranjivanje loze se sve više primjenjuje u vinogradrastvu,
naročito u slučajevima pojave znakova nedostatka makro i mikroelemenata.
Ishranom preko listova vinova loza dobro usvaja jone hranljivih
elemenata i suzbija manjak pojedinih elemenata.
Folijarna ishrana je dopunska mjera. Zbog toga se mora kombinovati sa
osnovnom ishranom, preko korijena. Obavlja se po umjereno vlažnom i
toplom vremenu, sa rastvorom koji sadrži određene količine pojedinih
makro i mikroelemenata. Količina rastvora po hektaru iznosi 600—800
litara. Najbolji efekat se postiže pri korišćenju helata, ali se mogu koristiti i
odgovarajuće koncentracije pojedinih mineralnih đubriva.

Preparati i koncentracije za folijarnu ishranu

Hranljivi Đubrivo
elementi (preparat) Koncentracija u %

N Co(NH2)2 0.5 – 1.0

P (NH4)HPO4 0.8 – 1.0
K K2SO4 0.9 – 1.2
Ca Ca(NO3)2 0.6 – 1.0
Mg MgSO4 1.8 – 2.0
Fe FeSO4 1.8 – 2.2
B Na2B4O7 x 10 H2O 1.8 – 2.2
Cu CuSO4 x 5 H2O 1.8 – 2.0
Zn ZnSO4 x 7 H2O 0.5 – 1.5
Mn MnSO4 0.8 – 1.2
Mo NaMoO4 x 2 H2O 0.8 – 1.2
Co CoSO4 x 7 H2O 0.8 – 1.0

Prednosti prihranjivanja tečnim đubrivima

-Neposrednim nanošenjem na list, biljke brže usvajaju hranjive materije
-Pri tome, nema gubitka hranjivih materija, jer biljka veći dio apsorbuje
putem lista, a manji dio pada na tlo i biljka ga prihvata putem korjena
-Lako se miješaju sa sredstvima za zaštitu bilja pa se tako smanjuje broj
operacija u radu
-Za primjenu tečnih đubriva mogu se koristiti postojeći sistemi za
navodnjavanje
-U sušnim periodima biljke otežano usvajaju hranjive materije iz
zemljišta pa primjena tečnih đubriva daje bolje rezultate
-Takodje, poslije proljetnih mrazeva ili napada bolesti ili insekata na
biljke, tečna đubriva ubrzavaju oporavak biljaka.
 Strana 43

Metoda obračuna na osnovu hemijske analize listova

– folijarna dijagnoza

Analiza hemijskog sastava listova se sve više koristi za dijagnozu

ishranjenosti čokota, odnosno potreba za đubrenjem vinograda. Ova metoda
zasiva se na činjenici da je sadržaj hranljivih elemenata u listu odraz
njihovog sadržaja u zemljištu. Računa se da apsorpciona moć korjena zavisi
dijelom, od koncentracije hranljivih elemenata u lišću.

Uzorci listova, sa 8 do 10 koljenca lastara, uzimaju se neposredno prije

početka cvijetanja, u toku cvijetanja ili poslije cvijetanja i oplodnje.
Prema dosadašnjim istraživanjima, optimalna obezbijeđenost loze
hranivima je kada listovi sadrže, u odnosu na suvu materiju:

N = 2,25 – 2,75% (prosjek = 2,50%)

P = 0,19 – 0,24% (prosjek = 0,22%) ili (P2O5 = 0,50%)
K = 1,20 – 1,40% (prosjek = 1,30%) ili (K2O = 1,57%)
Mg = 0,20 – 0,30% (prosjek = 0,25%)

Danas je takođe prihvaćeno da je obezbijeđenost hranljivim

mikroelementima optimalna ako se u lišću vinove loze oni nalaze u
slijedećim količinama, računajući mg na 1 kg suve materije lišća (analiziran
osmi list u jesen):

B = 30 – 50 ppm
Cu = 4 – 8 ppm
Fe = 110 – 160 ppm
Mn = 57 – 130 ppm
Zn = 20 – 22 ppm

Rezultati folijarne analize

Rezultati folijarne analize pokazuju trenutnu koncentraciju elemenata u
listu, ali ne i potrebne doze đubriva.

I ako između koncentracije pojedinog elementa u lišću i njegovoj

raspoloživosti u tlu najčešće postoji pozitivna korelacija, usvojena količina
svakako je odraz prethodne raspoložoivosti (do trenutka analize), pa u
trenutku analize tog hraniva više ne mora biti dovoljno na raspolaganju u
tlu, posebno za povećane potrebe u narednom razdoblju porasta.
Strana 44

Prihranjivanje preko lista primjenom tečnih đubriva efikasan je i

pogodan način kada treba reagovati brzo i nadoknaditi neki u prvom redu
mikroelemenat.

Usvajanje elemenata pri folijarnom prihranjivanju odvija se preko

epidermalnih ćelija iznad lisne nervature, zatim preko lisnih dlačica, i preko
ćelija zatvaračica stoma.

S obzirom da se i sorte vinove loze razlikuju, između ostalog, po veličini

lista, maljavosti lista, itd., sorte specifično reaguju na mineralnu ishranu.

Rastvor za folijarno prihranjivanje mora biti neutralne reakcije, pošto bi

se, inače, pojavile ožegotine na lišću.

Prije upotrebe reakcija rastvora se obavezno provjerava lakmus-papirom

ili nekim drugim indikatorom. Nije preporučljivo prskanje za vrijeme
veoma toplog i vjetrovitog vremena, jer u tim slučajevima voda isparava, a
đubrivo ostaje na lišću neapsorbovano. Najpogodnije vrijeme za primjenu
tečnih đubriva, prskanjem, je oblačno, umjereno toplo i umjereno vlažno
vrijeme. Ako su dani vrlo topli, onda se preporučuje da se prskanje izvede
ujutro ili predveče (poslije 18 časova), u ekstremnim slučajevima i noću.
Prilikom prihranjivanja preko lista treba upotrijebiti što više tečnosti, jer se
na taj način ubrzava apsorpcija hranljivih elemenata. Prskanjem mlađeg

Loza ne iskoristi sva hraniva dodata đubrenjem zemljišta. Mišljenja su

pri tome podijeljena. U najboljim uslovima iskoristi se:
Azota 80%
Fosfora 40%
Kalujuma 60%

Prema stepenu kojim vinova loza iskorišćava hranljive materije obično

se računa da je đubrenjem, potrebno u zemljište unijeti:
N 125% biološki iznijete količine
P2O5 200%
K2O 150%
 Strana 45

Literatura
Burić, D.: Savremeno vinogradarstvo. Beograd, 1995
Đorđević, LJ.: Zaštita i đubrenje voćaka i vinove loze. Pirot, 2004
Ciesielska, J., Mauusa, E., Bourlot, G.: Grape leaf diagnosis standards
in comparison to pedological factors. Acta Horticultura 640
Christensen, P.: Foliar fertilization of grapevines.
Cline, R,A.: Les analyses foliaire pou les culture fruitieres.
Kuepper, G.: Foliar fertilization. 2003
Milosavljević. M.: Biotehnika vinove loze. Beograd, 1998
Mirošević, N.: Vinogradarstvo. Zagreb, 1996
Nakalamić, A.: Opšte vinogradarstvo. Beograd, 2001.
Omara, S.: Fertilizing grapes. 2003
Spring,J.L. i sardnici: Donees de base pour la fumure en viticulture.
Revue suisse Viticulture ..., vol 35/2003
Ubavić, M., Kastori, R.: Đubrenje voćnjaka i vinograda.
Tarailo, R.: Osnovi podizanja, održavanja, podmlađivanja i
prekalemljivanja vinograda. Beograd, 2000
Žunić, D.: Tipski projekat podizanja 1 ha vinograda. Beograd 2001
Strana 46

Prostor za vlastite zabilješke

Strana 47
Strana 48
Strana 49
Preuzeto sa: www.antes.de
Mutacija bobica