yÑzps[nh

(aRËxHith)

http://malayalamebooks.org
 യ ം
(മഹാഭാരത ിെല യ - ധി ിരസംവാദം)

E-book published by
http://malayalamebooks.org
 യ ം
 
ആ ഖം

മഹാഭാരത ി അ ഗതമായ ം അത ം
വി ാന ദ മായ ഒ ആഖ ാനമാണ് യ പം
ധരി യമ ം ധി ിര മാ സംവാദ പ
ി "യ ം". യമധ ന്‍ ഉ യി
അതി ി മായ 126 േചാദ ് ധി ിരന്‍
ന ഉ ര ഓേരാ ം അത ം ഉചിത ം
അ തകര മാണ്.

യ ിന് േ ാടിയായി നട സംഭവ

ി വിവരി ാം. പാ വ െട വനവാസ
കാല ് ഒരി അവ ഒ നി അഭ ി
ത സരി ് ഒ മാനിെന േതടി റെ . മാനിെ
കാ ാ കള് േനാ ി പി ട അവ ഒ
േഘാരവന ിെല ിേ ക ം, അവിെട െവ ്
ധി ിരന് അത ധികമായ ദാഹമ ഭവെ ക ം
െച . സഹേദവന്‍ അ ഉയരേമറിയ ഒ
ി കയറി ം േനാ ിയേ ാ അധികം
െരയ ാതായി ഒ ജലാശയം ിതിെച തായി
കെ ി. ഉടന്‍ തെ എ ാവ ം േവ ി ജലം
െകാ വ വാനായി സഹേദവന്‍ റെ ക ം
െച .

2
 
 യ ം
 
സഹേദവന്‍ ജലാശയ ി നി ം ജലെമ വാന്‍
നി േ ാ ഒ ശ ം േക , "njാന്‍ ഈ
ജലാശയ ി ചിരകാലമായി കഴി ഒ
െകാ ാണ്. ഈ ജലാശയം എെ ിക
സ ാണ്. അ െകാ ് എെ അ വാദം ടാെത
ഈ ജലം ടി ാ നീ മരി വീ താണ്".
അതിെന വകെവ ാെത അയാ ജലം ടി ക ം
ഉടന്‍ തെ മരി വീ ക ം െച . വളെരേനരം
കഴി ി ം സഹേദവന്‍ തിരി വരാ െകാ ്
ധി ിരന്‍ ആ ാപി ത സരി ് ന ലന്‍
ജലാശയ ിേല ് േപാ ക ം തെ സേഹാദരെന
േ ാെല മരണമട ക ം െച . പി ീട് അ ന ം,
ഭീമ ം ഇേതവിധം തെ മരണ ിന് ഇരയാ
ക ം െച . അവസാനം തെ നാ സേഹാദര
ാ െ സംഭവി എ റി വാനായി
ധി ിരന്‍ സ യം ജലാശയ ിന ് െച ക ം
അതിെ കരയി നിേ രായി കിട തെ
നാ സേഹാദര ാെര കാ ക ം െച .

ദാഹി ് അവശനായ ധി ിരന്‍ ജലാശയ ി

നി ് റ െവ ം ടി ാന്‍ നി േ ാ
േനരെ മ പാ വ ാേരാട് പറ േപാെല
ആ െകാ ് ധി ിരേനാ ം തെ അ മതിയി
ാെത ആ സാഹസ ി തിര ത് എ ് പറ

3
 
 യ ം
 
ക ം താന്‍ ഒ യ നാെണ വ ത െവളിെ
ക ം െച . തെ േചാദ ് ികരമായ
ഉ രം ന ിയതി േശഷം േവണെമ ി െവ ം
ടി കേയാ െകാ േപാ കേയാ െച ാെമ
യ ന്‍ പറ േ ാ ധി ിരന്‍ യ െ േചാദ
് മ പടി ന വാന്‍ ത ാറായി.

യ െ ഓേരാ േചാദ ി ം ധി ിരന്‍ അ ം

േപാ ം മടി നി ാെത ഉചിതമായ മ പടി
ന ക ം െച . േജ പാ വെ അപാരമായ
ാന ം, ദ ശിത ം, ിശ ി ം,
സ ഭാവൈവശി ം െവളിെ താണ് ഈ
സംവാദം. സഹ ാ േശഷം ഇ ം നെ
അ തപരത രാ ഒ സ ഭം ഇതി ്.
"എ ാണ് ആ ര ം?" എ യ െ േചാദ ിന്
ധി ിരന്‍ ന ിയ മ പടി ഇതായി , "ഓേരാ
ദിവസ ം എ േയാ േപ മരണമട ക ി ം
അ ക നി വെര ാം തെ ത
ഒരി ം മരി കയി എ വ ാേമാഹി
കയാണ്".

തെ േചാദ ് ധി ിരന്‍ ന കിയ

ഉ ര ള് േക നായ യ ന്‍ ധി ിരേനാട്
ഏെത ി ം ഒ അ ജെന ജീവി ി ാം എ ്

4
 
 യ ം
 
ഉറ ് ന കിയേ ാ ന ലെന ജീവി ി വാനാണ്
ധി ിരന്‍ യ േനാട് ആവശ െ ത്. ഇത്
യ െന വളെരയധികം അ രി ി . ആയിരം
ആനക െട ശ ി ഭീമെന ം, വി ാളിവീരനായ
അ നെന ം ജീവി ി വാനാവശ െ ടാെത
ന ലെന ജീവി ി വാന്‍ ആ ഹി െത ി
നാണ് എ ് യ ന്‍ േചാദി . ധി ിരന്‍ മ പടി
പറ , "njാന്‍ വളെര ധ നി ഒ
രാജാവാണ്. ധ െ ര ി വെര ധ ം
ര ി ക ം, അതിെന ഹനി വെര അത്
ഹനി ക ം െച െമ ് എനി റിയാം. എനി ്
ര ് അ മാ ്, ി ം മാ ി ം. ഇവ
ര േപ ം എനി ് ഒ േപാെല ിയെ വരാണ്.
ഇ ് ി െട നായ njാന്‍
ജീവി ിരി ്. എ ാ മാ ി െട ര മ ം
മരി കഴി . അ െകാ ് മാ ി െട
ആദ ജാതനായ ന ലന്‍ ന ായമാ ം ജീവിേ
താണ്."

യ ിെല ഏ ം മ ധാനമായ
അംശമാണ് ഇെത ് ന ് അ മാനി ാം.
സകലശാ വിശാരദനായ ഒരാ ് ഏ േചാദ
ി ം നി യാസം ഉ രം ന വാന്‍ കഴി ം.
എ ാ ജീവിത ിെല ഒ സ ി ഘ ി

5
 
 യ ം
 
തെ ശരിയായ ധ ം എ ാണ് എ ് തിരി റി
ക വളെര യാസ കാര മാണ്. ധി ിരെ
ധ നി , സമദ ശിത ം, ത ാഗം, വിര ി എ ീ
ണ ളാണ് ഇവിെട കടമാ ത്. ാന
നായ ഒ രാജാെവ നിലയി തെ രാജ ം
വീെ തിന് ധി ിരന് േവ ിയി ത്
ക ാരായ ഭീമാ ന ാരാെണ ിരിെ
െത ം സംശയി ാെത ന ലെ ജീവ േവ ി
ാ ി ധി ിരന്‍ ന ് ഒ ആദ ശ
ഷനായി മാ കയാണിവിെട. അ െകാ
തെ യായിരി ണം ധി ിരെന പരീ ി വാന്‍
യ നായി വ യമന്‍ സ നായി നാ
സേഹാദര ാ ം ജീവന്‍ ന കി അവെര
അ ഹി മട ിയത്. എ െകാ ം, മഹാഭാരത
ിെല അവി രണീയ ളായ കഥകളി യ
ിന് ഒ ഖ മായ ാന ്എ തി
സംശയമി .

6
 
 യ ം
 
അഥ ീമഹാഭാരേത ആരണ കപ ണി
ആരേണയപ ണി യ ഃ
ീമഹാഭാരത ി ആരണ കപ ി
ആരേണയപ ി യ ം ആരംഭി

സ ദദ ശ ഹതാന്‍ ാ ംേ ാകപാലാനിവ ച താന്‍

ഗാേ സമ ാേ ശ തിമെഗൗരവാന്‍ 1

ൈവശ ായനന്‍ പറ , "മഹത ി ഇ ല

രായ തെ സേഹാദര ാ , ഗാ ി ാന
ച ത ാരായ േലാകപാല ാെര േപാെല നില
കിട ധി ിരന്‍ ക ."

വി കീ ണധ ബാണം ാ നിഹതമ നം
ഭീമേസനം യെമൗ േചാെഭൗ നി ിേച ാന്‍ ഗതാ ഷഃ 2
സ ദീ ഘ ം നിഃശ സ േശാകബാ പരി തഃ
ാ വിചി യാമാസ വീരാഃ േകന നിതാപിതാഃ 3

നില വീ കിട ചാപബാണ രികി

നി ലരായി മരി കിട അ നെന ം,
ഭീമെന ം, ന ലസഹേദവ ാെര ം ക ി ്
ധി ിരന്‍ ദീ ഘനിശ ാസം െച ് ഃഖബാ ം
െപാഴി െകാ ്, ഈ വീര ാെര ആരായിരി ം
വധി ി ാ ക എ ചി ി .

7
 
 യ ം
 
ൈനഷാം ശ ഹാേരാഽ ി പദം േനഹാ ി കസ ചിത്
തം മഹദിദം മേന ാതേരാ േയന േമ ഹതാഃ
ഏകാ ം ചി യിഷ ാമി പീത ാ േവ ാമി വാ ജലം 4

"ഇവ െട ശരീര ളി ആ ധേമ പാ കളി ;

ഇവിെടെയ ം ആ െട ം കാ പാ ക ം കാ
ി . ഇവെര വധി ായാ അസാമാന നാെണ
േതാ . െവ ം ടി േശഷം ഇതിെന റി ്
ഏകാ മായി ചി ി ാം."

സാ േര ാധേനേനദ പാം വിഹിതം തം

ഗാംധാരരാജരചിതം സതതം ജി ിനാ 5
യസ കാര മകാര ം വാ സമേമവ ഭവത ത
ക സ വിശ േസദ ീേരാ മേതര താ നഃ 6
അഥവാ ൈഷ ൈഢഃ േയാേഗാഽയം രാ നഃ
ഭേവദിതി മഹാബാ ബ ധാ സമചി യത് 7
തസ ാസീ വിേഷേണദ ദകം ഷിതം യഥാ
ഖവ ണാ സ ാ േമ ാ ണാമിത ചി യത് 8

" േര ാധനന്‍ പറ ത സരി ് വ ിയായ

ശ നി െച തായിരി ാം ഈ ത ം. െചേ
തിെന ം െചേ ാ തിെന ം ഒ േപാെല
കാ ആ ിെയ ഏ വീരനാണ് വിശ സി
ക? അെ ി ആ ന്‍ ഢ ഷ ാെര

8
 
 യ ം
 
െ ാ ് ഈ ി െച ി തായിരി ാം."
ഇ ിധം ആ മഹാബാ പലവിധ ി ം ചി ി .
ജലാശയ ിെല െവ ി വിഷ െ ്
ധി ിരന് േതാ ിയി . "എെ സേഹാദര ാ െട
ഖ ് നിറം മ ിയി ി േ ാ" (അ െകാ ് െവ
ി വിഷം ഉ ായിരി വാന്‍ സാ തയി ),
എ ം ധി ിരന്‍ ചി ി .

ഏൈകകശെ ൗഘബലാന്‍ ഇമാന്‍ ഷസ മാന്‍

േകാഽന ഃ തിസമാേസന കാലാ കയമാ േത 9

രാജാവ് ട , "അത ം ബലവാ ാരായ

ഇവരി ഓേരാ െര ം എതി വാന്‍ ശ നാ
യി യമെനാഴിെക േവെറ ആ ്?".

ഏേതനാധ വസാേയന തേ ായമവഗാഢവാന്‍

ഗാഹമാന തേ ായമ രി ാ േവ 10

ഇ കാരം ചി ി െകാ ് െവ ിലിറ

സമയ ് ധി ിരന്‍ ആകാശ ് നി ം ഈ
വാ കള് േക .

യ ഉവാച
അഹം ബകഃ ൈശവലമ ഭേ ാ

9
 
 യ ം
 
മയാ നീതാഃ േ തവശം തവാ ജാഃ
ത ം പ േമാ ഭവിതാ രാജ
ന േച ാന്‍ േതാ വ ാകേരാഷി 11
മാ താത സാഹസം കാ ഷീ മമ പരി ഹഃ
ാ ാ െകൗേ യ തതഃ പിബ ഹരസ ച12

യ ന്‍ പറ , "njാന്‍ െച മ െള ഭ ി
െകാ ാണ്. നിെ അ ജ ാെര njാനാണ്
േ തേലാക ിേല െ ി ത്. അ േയാ
രാജന്‍! എെ േചാദ ് ഉ രം ന ിയി
െ ി അ ് അ ാമനായി അവെര പി ട ം.
സാഹസമ ത്. പ ത ് ഈ ജലാശയം എെ
അധീന ിലാണ്. േചാദ രം ന ിയി ്
െവ ം ടി കേയാ െകാ േപാ കേയാ
െച ാം."

ധി ിര ഉവാച
ാണാം വാ വ നാം വാ മ താം വാ ധാനഭാക്
ാമി േകാ ഭവാന്‍ േദേവാ ൈനത നിനാ തം 13
ഹിമവാന്‍ പരിയാ വിേ ാ മലയ ഏവ ച
ചത ാരഃ പ താഃ േകന പാതിതാ വി േതജസാ 14

"അ ് ആരാണ്, ാ െടേയാ, വ െടേയാ,

മ െടേയാ നായകനാേണാ? ഒ പ ി ്

10
 
 യ ം
 
ഒരി ം ഇ െച വാന്‍ കഴി കയി . ഹിമവാന്‍,
പാരിയാ ം, വി ന്‍, മലയം എ ീ നാല്
പ ത െള ഏ േതജസ ിയാണ് വീ ിയത്?"

അതീവ േത മഹ ക മ തം ബലവതാം വര
യ േദവാ ന ഗംധര ാ നാ രാ ന ച രാ സാഃ
വിഷേഹര ഹാ േ തം േത ത ഹാ തം 15
ന േത ജാനാമി യ കാര ം നാഭിജാനാമി കാ ്ഷിതം
െകൗ ഹലം മഹ ാതം സാധ സം ചാഗതം മമ 16

അ േയാ ബലവാ ാരി ഉ മനായവേന! േദവ

ാ േ ാ, ഗ ാ േ ാ, അ ര ാ േ ാ,
രാ സ ാ േ ാ േപാരില് താ വാന് കഴിയാ
ഇവെര േപാരി വീ ിയ അ ് െച കാര ം
മഹാ തം തെ യാണ്. ഇതി ഭവാെ പ ്
എെ േ ാ, അഭീ െമെ േ ാ എനി റിയി .
അതറിയാന്‍ എനി ് അതിയായ ആ ഹ ്.
അേത സമയം ഭയ ം അ ഭവെ .

േയനാ ദ ി ദയഃ സ പ ശിേരാജ രഃ

ാമി ഭഗവം ാ േകാ ഭവാനിഹ തി തി 17

(ഇതാേലാചി ി ്) എെ ദയം ഉഴ ക ം തല
േവദനി ക ം െച . അ െകാ ് njാന്‍

11
 
 യ ം
 
േചാദി െ , "എെ ി നി നീ
ആരാണ്?"

യ ഉവാച
യേ ാഽഹമ ി ഭ ം േത നാ ി പ ീ ജേലചരഃ
മൈയേത നിഹതാഃ സ േ ാതരേ മെഹൗജസഃ 18

ഇ േക ് യ ന്‍ പറ , "njാന്‍ ഒ യ നാണ്.

നിന ് മംഗളം ഭവി െ . njാന്‍ ജലചരനായ
പ ിയ . മഹാബലവാ ാരായ നിെ അ ജ ാെര
െയ ാം വധി ത് njാന്‍ തെ യാണ്."

ൈവശ ായന ഉവാച

തത ാമശിവാം ത ാ വാചം സ പ ഷ രാം
യ സ വേതാ രാജ പ മ തദാ ിതഃ 19
വി പാ ം മഹാകായം യ ം തലസ യം
ജ ലനാ ക തീകാശമ ഷ ം പ േതാപമം 20
േസ മാ ിത തി ം ദദ ശ ഭരത ഷഭഃ
േമഘഗംഭീരയാ വാചാ ത ജയ ം മഹാബലം 21

ൈവശ ായനന്‍ പറ , "രാജന്‍, യ െ പറ

പ ഷ ം അമംഗള മായ ഈ വാ ക േക ി ്
ധി ിരന്‍ യ െന സമീപി നി . അേ ാ
ഭരത ലജാതനായ ധി ിരന്‍ വി പമായ ക

12
 
 യ ം
 
ക വ ം, വലിയ ശരീര വ ം, പന േപാെല
ഉയര വ ം, അ ിെയേ ാെലേയാ, ര െന
േ ാെലേയാ കാണെ വ ം, ആ ം ത ാ
നാകാ വ ം, മലേപാെല വ ം, ി
ലിരി വ ം, േമഘഗ നം േപാെല
ശ ി സംസാരി വ ം, മഹാബല
വാ മായ യ െന ദ ശി ."

യ ഉവാച
ഇേമ േത ാതേരാ രാജന്‍ വാര മാണാ മയാ സ ത്
ബലാേ ായം ജിഹീ ഷ േതാ ൈവ ദിതാ മയാ 22
ന േപയ ദകം രാജന്‍ ാണാനിഹ പരീ താ
പാ ഥ മാ സാഹസം കാ ഷീ മമ പരി ഹഃ
ാ ാ െകൗേ യ തതഃ പിബ ഹരസ ച 23

യ ന്‍ പറ , "നിെ ഈ അ ജ ാ njാന്

വീ ം വീ ം ത ി ം ബലമായി െവ ം
എ വാന്‍ മി െകാ ാണ് അവെര njാന്
വധി ത്. ജീവെന െകാതി നീ െവ ം
ടി ത്. പാ ാ, സാഹസമ ത്. പ ത ്
ജലാശയം എെ അധീന ിലാണ്. േചാദ
രം ന ിയി ് െവ ം ടി കേയാ
െകാ േപാ കേയാ െച ാം."

13
 
 യ ം
 
ധി ിര ഉവാച
ൈനവാഹം കാമേയ യ തവ പരി ഹം
കാമം ൈനത ശംസ ി സേ ാ ഹി ഷാഃ സദാ 24
യദാ നാ സ മാ ാനം ശംേസ ഷഃ േഭാ
യഥാ ം േത ാന്‍ തിവ ാമി മാം 25

ധി ിരന്‍ പറ , "അ േയാ യ , നിെ

സ ് njാന്‍ തീെര ആ ഹി ി .സ ന
ഒരി ം ആ ശംസെയ അ േമാദി ി .
അ െകാ ് njാന്‍ ആ ശംസെച െത എെ
ി തമായി നിെ േചാദ രം
പറയാം. നീ േചാദി ."

യ ഉവാച
കിം സ ിദാദിത യതി േക ച തസ ാഭിത രാഃ
കൈ നമ ം നയതി ക ിം തിതി തി 26

യ ന്‍ േചാദി , "ആദിത െന ഉയ താരാണ്?

അവെ െട സ രി വരാരാണ്? അവെന
അ മി ി ത് ആരാണ്? എ ിേ ലാണ്
അവെ നിലനി ്?"

ധി ിര ഉവാച
ാദിത യതി േദവാ സ ാഭിത രാഃ

14
 
 യ ം
 
ധ മ ാ ം നയതി ച സേത ച തിതി തി 27

ധി ിരന്‍ പറ , "ആദിത െന ഉയ ത്
മാണ്. േദവ ാരാണ് അവെ അ ചര ാ .
അവെന അ മി ി ത് ധ മാണ്. സത ി
ലാണ് അവെ നിലനി ്."

യ ഉവാച
േകനസ ിേ ാ ിേയാ ഭവതി േകനസ ിദ ി േത മഹത്
േകനസ ി ിതീയവാന്‍ വതി രാജന്‍ േകന ച ിമാന്‍ 28

യ ന്‍ േചാദി , "എ െകാ ാണ് ഒരാ

േ ാ ിയനാ ത്? എ െകാ ാണ് ഒരാ
മഹ ിെന േന ത്? എ െകാ ാന് ഒരാ
സഹായവാനാ ത്? എ െകാ ാണ് ഒരാ
ിമാനാ ത്?"

ധി ിര ഉവാച
േതന േ ാ ിേയാ ഭവതി തപസാ വി േത മഹത്
ത ാ ദ ിതീയവാന്‍ ഭവതി ിമാന് േസവയാ 29

ധി ിരന്‍ പറ , "േവദാ യനം െകാ ാണ്

ഒരാ േ ാ ിയനാ ത്. തപ ് െകാ ാണ്
ഒരാ മഹ ിെന േന ത്. ിെകാ ാണ്

15
 
 യ ം
 
ഒരാ സഹായവാനാ ത്. ാെര േസവി
െകാ ാണ് ഒരാള് ിമാനാ ത്."

യ ഉവാച
കിം ാ ണാനാം േദവത ം ക ധ മഃ സതാമിവ
കൈ ഷാം മാ േഷാ ഭാവഃ കിേമഷാമസതാമിവ 30

യ ന്‍ േചാദി , " ാ ണ െട േദവത ം

എ ാണ്? ഇവ െട സ ന േട േപാെല
ധ െമ ാണ്? ഇവ െട മാ ഷികമായ
ഭാവെമ ാണ്? ഇവ െട ന േട
േപാെല ധ െമ ാണ്?"

ധി ിര ഉവാച
സ ാധ ായ ഏഷാം േദവത ം തപ ഏഷാം സതാമിവ
മരണം മാ േഷാ ഭാവഃ പരിവാേദാഽസതാമിവ 31

ധി ിരന്‍ പറ , "സ ാ ായമാണ് (ശാ

പഠനം) ാ ണ െട േദവത ം. തപ ാണ്
സ ന േട േപാെല ധ ം (സദാചാരം).
മരണമാണ് ഇവ െട മാ ഷികഭാവം. പര ഷണം
പറ താണ് ന േട േപാെല
ധ ം ( രാചാരം)."

16
 
 യ ം
 
യ ഉവാച
കിം ിയാണാം േദവത ം ക ധ മഃ സതാമിവ
കൈ ഷാം മാ േഷാ ഭാവഃ കിേമഷാമസതാമിവ 32

യ ന്‍ േചാദി , " ിയ ാ െട േദവത ം

എ ാണ്? ഇവ െട സ ന േട േപാെല
ധ െമ ാണ്? ഇവ െട മാ ഷികമായ ഭാവെമ
ാണ്? ഇവ െട ന േട േപാെല
ധ െമ ാണ്?"

ധി ിര ഉവച
ഇഷ േമഷാം േദവത ം യ ഏഷാം സതാമിവ
ഭയം ൈവ മാ േഷാ ഭാവഃ പരിത ാേഗാഽസതാമിവ 33

ധി ിരന് പറ , "ചാപബാണ ളാണ് ിയ

ാ െട േദവത ം. യ മാണ് സ ന േട
േപാെല ധ ം. ഭയമാണ് ഇവ െട മാ ഷിക
ഭാവം. ശരണാഗത ാെര ഉേപ ി താണ്
ന േട േപാെല ധ ം."

യ ഉവാച
കിേമകം യ ിയം സാമ കിേമകം യ ിയം യ ഃ
കാ ൈചഷാം േത യ ം കാം യേ ാ നാതിവ തേത 34

17
 
 യ ം
 
യ ന്‍ േചാദി , യ ിെല സാമെമ ാണ്?
യ ിെല യ ്എ ാണ്? യ ം എ ിെന
യാണ് വരി ത്? യ ം ഏതിെനയാണ് അതി
വ ി ാ ത്?"

ധി ിര ഉവാച
ാേണാ ൈവ യ ിയം സാമ മേനാ ൈവ യ ിയം യ ഃ
ഋേഗകാ േത യ ം താം യേ ാ നാതിവ തേത 35

ധി ിരന്‍ പറ , " ാണനാണ് യ ിെല

സാമം, മന ് യ മാണ്. ഋ ് ഒ ിെന മാ മാ
ണ് യ ം വരി ത്. അതിെന െനയാണ്
യ ം അതിവ ി ാ ം."

യ ഉവാച
കിംസ ിദാപതതാം േ ം കിംസ ി ിപതതാം വരം
കിംസ ി തി മാനാനാം കിംസ ി സവതാം വരം 36

യ ന്‍ േചാദി , " ഷി ാ ് േ മായത്

എ ാണ്? വിത വ ്േ മായത് ഏതാണ്?
ഖജീവിതം കാം ി വ ് േ മായെത
ാണ്? സവി വ ്േ മായെത ാണ്?

ധി ിര ഉവാച
വ ഷമാപതതാം േ ം ബീജം നിപതതാം വരം
18
 
 യ ം
 
ഗാവഃ തി മാനാനാം ഃ സവതാം വരഃ 37

ധി ിരന്‍ പറ , " ഷി ാ ് േ മായത്

മഴ ം, വിത വ ് േ മായത് വി ം,
ഖജീവിതം കാം ി വ ് പ ം,
സവി വ ് മാണ് േ മായത്."

യ ഉവാച
ഇ ിയാ ഥാന ഭവന്‍ ിമാംേ ാക ജിതഃ
സ തഃ സ താനാ സന്‍ േകാ ന ജീവതി 38

യ ന്‍ േചാദി , "ഇ ിയ ഖ െള അ ഭവി

വ ം, ിമാ ം, േലാകരാ ബ മാനി െ
വ ം, എ ാ ജീവിക ം സ ത മായ ഒ വന്
ശ സി െ ി ം ജീവി ി . ഇതാരാണ്?

ധി ിര ഉവാച
േദവതാതിഥി ത ാനാം പി ണാമാ ന യഃ
ന നി പതി പ ാനാ സ സ ജീവതി 39

ധി ിരന്‍ പറ , "േദവ ാ ം, അതിഥി

ക ം, ത ാ ം, പി ം തനി ം
(ഈ അ േപ ം) ബലി ന ാ വന്‍
ശ സി െ ി ം ജീവി ി ."

19
 
 യ ം
 
യ ഉവാച
കിംസ ി തരം േമഃ കിംസ ി തരം ച ഖാത്
കിംസ ി ീ തരം വാേയാഃ കിംസ ി ബ തരം ണാത് 40

യ ന്‍ േചാദി , " മിേയ ാ ഭാരേമറിയവ

നാരാണ്? ആകാശേ ാ ഉയ ത് ആരാണ്?
വാ വിേന ാ േവഗത താ ാണ്? ിേന
ാ തലാ െത ാണ്?

ധി ിര ഉവാച
മാതാ തരാ േമഃ ഖാത് പിേതാ തര ഥാ
മനഃ ശീ തരം വാതാ ി ാബ തരീ ണാത് 41

ധി ിരന്‍ പറ , "മാതാവിനാണ് മിേയ ാ ം

ഭാര ത്. പിതാവാണ് ആകാശ ിേന ാ ഉയര
വന്‍. മന ിനാണ് വാ വിേന ാ േവഗത
ത്. ചി കളാണ് ിേന ാ തലാ ത്."

യ ഉവാച
കിംസ ി ം ന നിമിഷതി കിംസ ി ാതം ന േചാപതി
കസ സ ി ദയം നാ ി കിംസ ിേദ േഗന വ ധേത 42

യ ന്‍ േചാദി , "ഉറ േ ാ ക കളട ാ ത്

ആരാണ്? ജനി ി ് അന ാ ാത് ആരാണ്?

20
 
 യ ം
 
ആ ാണ് ദയമി ാ ത്? സ ം േവഗത
െകാ ്വ ി െത ാണ്?

ധി ിര ഉവാച
മ ഃ േ ാ ന നിമിഷത ം ജാതം ന േചാപതി
അ േനാ ദയം നാ ി നദീ േവേഗന വ ധേത 43

ധി ിരന്‍ പറ , "ഉറ േ ാ ക കളട ാ

ത് മ ം, ജനി ി ് അന ാ ാത് ം,
ദയമി ാ ത് പാറ ം, സ ം േവഗത െകാ ്
വ ി ത് നദി മാണ്."

യ ഉവാച
കിംസ ി വസേതാ മി ം കിംസ ി ി ം േഹ സതഃ
ആ രസ ച കിം മി ം കിംസ ി ി ം മരിഷ തഃ 44

യ ന്‍ േചാദി , "യാ െച വെ മി ം

ആരാണ്? ഹ ിലിരി വെ മി ം ആരാണ്?
േരാഗി െട മി ം ആരാണ്? മരി വാന്‍ േപാ
വെ മി ം ആരാണ്?

ധി ിര ഉവാച
സാ ഥഃ വസേതാ മി ം ഭാര ാ മി ം േഹ സതഃ
ആ രസ ഭിഷ മി ം ദാനം മി ം മരിഷ തഃ 45

21
 
 യ ം
 
ധി ിരന്‍ പറ , "യാ െച വെ മി ം
സഹചരനാണ്. ഹ ിലിരി വെ മി ം ഭാര
യാണ്. േരാഗി െട മി ം ൈവദ ം, മരി വാന്‍
േപാ വെ മി ം ദാന മാണ്."

യ ഉവാച
േകാഽതിഥിഃ സ താനാം കിംസ ി മം സനാതനം
അ തം കിംസ ി ാേജ കിംസ ിത് സ മിദം ജഗത് 46

യ ന്‍ േചാദി , "സ ാണിക ം അതിഥി

ആരാണ്? സനാതനമായ ധ ം എ ാണ്? അ തം
എ ാണ്? ഈ ജഗ ി എ ായിട ത്
എ ാണ്?"

ധി ിര ഉവാച
അതിഥിഃ സ താനാമ ിഃ േസാേമാ ഗവാ തം
സനാതേനാഽ േതാ ധ േ ാ വാ ഃ സ മിദം ജഗത് 47

ധി ിരന്‍ പറ , "സ ാണിക ം

അതിഥി അ ിയാണ്. സനാതനമായ ധ ം േമാ
േഹ വായതാണ്. പ വിന്‍ പാലാണ് അ തം.
വാ വാണ് ഈ ജഗ ി എ ായിട ത്."

22
 
 യ ം
 
യ ഉവാച
കിംസ ിേദേകാ വിചരേത ജാതഃ േകാ ജായേത നഃ
കിംസ ി ിമസ ൈഭഷജ ം കിംസ ിദാവപനം മഹത് 48

യ ന്‍ േചാദി , "ഏകനായി സ രി ത്

ആരാണ്? ഒരി ജനി ി ് വീ ം ജനി ത്
ആരാണ്? ത ി തിവിധി എ ാണ്?
വിള ാ തില് മഹ ായത് ഏതാണ്?"

ധി ിര ഉവാച
ര ഏേകാ വിചരേത ച മാ ജായേത നഃ
അ ി ഹിമസ ൈഭഷജ ം മിരാപവനം മഹത് 49

ധി ിരന്‍ പറ , " ര നാണ് ഏകനായി സ

രി ത്. ച നാണ് ഒരി ജനി ി ് വീ ം
ജനി ത്. അ ിയാണ് ത ി തിവിധി.
വിള ാ തി മഹ ായത് മിയാണ്."

യ ഉവാച
കിംസ ിേദകപദം ധ ം കിംസ ിേദകപദം യശഃ
കിംസ ിേദകപദം സ ഗ ം കിംസ ിേദകപദം ഖം 50

യ ന്‍ േചാദി , "ധ ിന് ഒേര ഒ ആധാരം

എ ാണ്? യശ ിന് ഒേര ഒ ആധാരം എ ാണ്?

23
 
 യ ം
 
സ ിന് ഒേര ഒ ആധാരം എ ാണ്?
ഖ ിന് ഒേര ഒ ആധാരം എ ാണ്?"

ധി ിര ഉവാച
ദാ േമകപദം ധ ം ദാനേമകപദം യശഃ
സത േമകപദം സ ഗ ം ശീലേമകപദം ഖം 51

ധി ിരന്‍ പറ , "ധ ിന് ഒേര ഒ

ആധാരം ഉദാരത ം, യശ ിന് ഒേര ഒ ആധാരം
ദാന ം, സ ിന് ഒേര ഒ ആധാരം സത ം,
ഖ ിന് ഒേര ഒ ആധാരം സ ഭാവ മാണ്"

യ ഉവാച
കിംസ ിദാ ാ മ ഷ സ കിംസ ിൈ വ തഃ സഖാ
ഉപജീവനം കിംസ ിദസ കിംസ ിദസ പരായണം 52

യ ന്‍ േചാദി , "മ ഷ െ ആ ാവ് എ ാണ്?

ൈദവം മ ഷ ന കിയി ് ആരാണ്?
മ ഷ െ ജീവിത ിന് ഖ ആധാരം എ ാണ്?
മ ഷ ന് ഏ ം ശരണ മായി ത് എ ാണ്?"

ധി ിര ഉവാച
ആ ാ മ ഷ സ ഭാര ാ ൈദവ തഃ സഖാ
ഉപജീവനം ച പ ജേന ാ ദാനമസ പരായണം 53

24
 
 യ ം
 
ധി ിരന്‍ പറ , "മ ഷ െ ആ ാവ്
നാണ്. ഭാര യാണ് ൈദവം മ ഷ
ന കിയി ്. മ ഷ െ ജീവിത ിന്
ഖ ആധാരം മഴേമഘ ം, മ ഷ ന് ഏ ം
ശരണ മായി ത് ദാന മാണ്"

യ ഉവാച
ധന ാനാ മം കിംസ ിദ് ധനാനാം സ ാത് കി മം
ലാഭാനാ മം കിംസ ാത് ഖാനാം സ ാ കി മം 54

യ ന്‍ േചാദി , "ന വ ളി ഉ മമായത്

എ ാണ്? സ ി ഉ മമായത് എ ാണ്?
ലാഭ ളി ഉ മമായി ത് എ ാണ്? ഖ
ളി ഉ മമായി ത് എ ാണ്?"

ധി ിര ഉവാച
ധന ാനാ മം ദാ ം ധനാനാ മം തം
ലാഭാനാം േ യ ആേരാഗ ം ഖാനാം ി മാ 55

ധി ിരന്‍ പറ , "ന വ ളി ഉ മമായത്

ഉദാരത ം, സ ി ഉ മമായത് അറി ം,
ലാഭ ളി ഉ മമായി ത് ആേരാഗ ം,
ഖ ളി ഉ മമായി ത് ി മാണ്."

25
 
 യ ം
 
യ ഉവാച
ക ധ മഃ പേരാ േലാേക ക ധ മഃ സദാ ഫലഃ
കിം നിയമ ന േശാച ി ൈക സ ി ന ജീര േത 56

യ ന്‍ േചാദി , "ഈ േലാക ിെല പരമമായ

ധ ം എ ാണ്. എ ം ഫലം ന ധ ം
എ ാണ്? എ ിെന നിയ ി ാലാണ് ഒ വന്‍
ഃഖി ാ ത്? ആ മാ സ ിയാണ് യി
ാ ത്?"

ധി ിര ഉവാച
ആ ശംസ ം പേരാ ധ മ യീ ധ മഃ സദാ ഫലഃ
മേനാ യമ ന േശാച ിസ ിഃ സ ഭി ന ജീര േത 57
ധി ിരന്‍ പറ , "ഈ േലാക ിെല പരമമായ
ധ ം അഹിംസ ം, സദാ ഫലം ന ധ ം
യീധ ം (േവദ അ ശാസി ക ം),
മന ിെന നിയ ി ാലാണ് ഒ വന്
ഃഖി ാ ത്. സ ന മാ സ ിയാണ്
യി ാ ത്."

യ ഉവാച
കിം ഹിത ാ ിേയാ ഭവതി കിം ഹിത ാ ന േശാചതി
കിം ഹിത ാഽ ഥവാന്‍ ഭവതി കിം ഹിത ാ ഖീ ഭേവത് 58

26
 
 യ ം
 
യ ന്‍ േചാദി , "എ ിെന ത ജി ാലാണ് ഒ വന്‍
ിയനാ ത്? എ ിെന ത ജി ാലാണ് ഒ വന്‍
ഒ വന്‍ ഃഖി ാ ത്? എ ിെന ത ജി ാലാണ്
ഒ വന്‍ സ നാ ത്? എ ിെന ത ജി ാ
ലാണ് ഒ വന്‍ ഖമ ഭവി ത്?"

ധി ിര ഉവാച
മാനം ഹിത ാ ിേയാ ഭവതി േ ാധം ഹിത ാ ന േശാചതി
കാമം ഹിത ാഽ ഥവാന്‍ ഭവതി േലാഭം ഹിത ാ ഖീ ഭേവത് 59

ധി ിരന്‍ പറ , "അഭിമാന ിെന ത ജി ാ

ലാണ് ഒ വന്‍ ിയനാ ത്. േ ാധ ിെന
ത ജി ാലാണ് ഒ വന്‍ ഒ വന്‍ ഃഖി ാ ത്.
കാമ ിെ ത ജി ാലാണ് ഒ വന്‍ സ നാ
ത്. േലാഭ ിെന ത ജി ാലാണ് ഒ വന്‍ ഖ
മ ഭവി ത്."

യ ഉവാച
കിമ ഥം ാ േണ ദാനം കിമ ഥം നടന തേക
കിമ ഥം ൈചവ േത കിമ ഥം ൈചവ രാജ 60

യ ന്‍ േചാദി , " ാ ണ ് ദാനം ന ത്

എ ിനാണ്? നട ാ ം, ന ക ാ ം ദാനം
ന ത് എ ിനാണ്? ത ാ ് ദാനം

27
 
 യ ം
 
ന ത് എ ിനാണ്? രാജാവിന് ദാനം
ന ത് എ ിനാണ്?"

ധി ിര ഉവാച
ധ മാ ഥം ാ േണ ദാനം യേശാ ഥം നടന തേക
േത ഭരണാ ഥം ൈവ ഭയാ ഥം ൈചവ രാജ 61

ധി ിരന്‍ പറ , " ാ ണ ് ദാനം

ന ത് ധ ി േവ ി ം, നട ാ ം,
ന ക ാ ം ദാനം ന ത് യശ ി
േവ ി ം, ത ാ ് ദാനം ന ത്
പരിപാലന ി േവ ി ം, രാജാവിന് ദാനം
ന ത് ഭയം ല മാണ്"

യ ഉവാച
േകന സ ിദാ േതാ േലാകഃ േകന സ ി കാശേത
േകന ത ജതി മി ാണി േകന സ ഗം ന ഗ തി 62

യ ന്‍ േചാദി , "േലാക ിെന ടിയിരി ത്

എ ാണ്? ഒ വ കാശി ാ ത് (അറിയ
െ ടാ ത്) എ െകാ ാണ്? എ െകാ ാണ്
മി െള ത ജി ത്? എ െകാ ാണ് സ ം
േനടാന്‍ കഴിയാ ത്?"

28
 
 യ ം
 
ധി ിര ഉവാച
അ ാേനനാ േതാ േലാക മസാ ന കാശേത
േലാഭാ ജതി മി ാണി സ ഗാത് സ ഗം ന ഗ തി 63
ധി ിരന്‍ പറ , "അ ാനമാണ് േലാക ി
െന ടിയിരി ത്. ഇ കാരണമാണ് ഒ വ
കാശി ാ ത് (അറിയെ ടാ ത്). േലാഭം
െകാ ാണ് മി െള ത ജി ത്. സംഗം
കാരണമാണ് സ ം േനടാന് കഴിയാ ത്."

യ ഉവാച
തഃ കഥം സ ാ ഷഃ കഥം രാ ം തം ഭേവത്
ാ ം തം കഥം വാ സ ാത് കഥം യേ ാ േതാ ഭേവത് 64

യ ന്‍ േചാദി , "ഒ വന്‍ മരി തായി ക തെ

ത് എേ ാഴാണ്? രാ ം മരി തായി ക തെ
ത് എേ ാഴാണ്? ാ ം മരി തായി ക തെ
ത് എേ ാഴാണ്? യ ം മരി തായി ക തെ
ത് എേ ാഴാണ്?"

ധി ിര ഉവാച
േതാ ദരി ഃ േഷാ തം രാ മരാജകം
തമേ ാ ിയം ാ ം േതാ യ ദ ിണഃ 65

29
 
 യ ം
 
ധി ിരന്‍ പറ , "ദരിദനായ ഒ വന്‍ മരി തായി
ക തെ . രാജാവി ാ രാ മാണ് മരി
തായി ക തെ ത്. േ ാ ിയന ാ വന്‍
െച ാ ം മരി തായി ക തെ ത്.
ദ ിണയി ാ യ ം മരി തായി ക തെ
ത്."

യ ഉവാച
കാ ദി ി ദകം േ ാ ം കിമ ം കിംച ൈവ വിഷം
ാ സ കാലമാഖ ാഹി തതഃ പിബ ഹരസ ച 66

യ ന്‍ േചാദി , "ഏതാണ് ദിശ? എ ാണ് ജലം

എ പറയെ ത്? ആഹാരം എ ാണ്?
വിഷെമ ാണ്? ാ ി കാലേമതാണ്?
ഇതിെന ാം ഉ രം പറ ി ് െവ ം ടി
കേയാ െകാ േപാ കേയാ െച ാം."

ധി ിര ഉവാച
സേ ാ ദി ജലമാകാശം െഗൗര ം ാ ഥനാ വിഷം
ാ സ ാ ണഃ കാലഃ കഥം വാ യ മന േസ 67

ധി ിരന്‍ പറ , "സ ന ളാണ് ദിശ

(അവരാണ് മാ ദ ശിക ). ആകാശമാണ് ജലം.
പ വാണ് ആഹാരം. യാചി താണ് വിഷം.

30
 
 യ ം
 
ാ ണനാണ് ാ ി കാലം. അ ്
ഇതിെന റി ് എ ക ."

യ ഉവാച
തപഃ കിംല ണം േ ാ ം േകാ ദമ കീ തിതഃ
മാ ച കാ പരാ േ ാ ാ കാ ച ീഃ പരികീ തിതാ 68

യ ന്‍ േചാദി , "എ ാണ് തപ ിെ ല ണ

െമ ് പറയെ ത്? ദമെമ ് (നിയ ണെമ ്)
ശ മായത് എ ാണ്? പരമമായ മ ഏതാണ്?
ല െയ ് അറിയെ െത ാണ്?"

ധി ിര ഉവാച
തപഃ സ ധ മവ തിത ം മനേസാ ദമനം ദമഃ
മാ ദ സഹി ത ം ീരകാര നിവ തനം 69

ധി ിരന്‍ പറ , "സ ധ നി യാണ് ശരി

യായ തപ ്. മേനാനിയ ണമാണ് ശരിയായ
നിയ ണം. ഖ ഃഖാദി ദ െട സഹനമാണ്
പരമമായ മ. അ താ ത് െച ാതിരി ലാണ്
ശരിയായ ല .

യ ഉവാച
കിം ാനം േ ാച േത രാജന്‍ കഃ ശമ കീ തിതഃ

31
 
 യ ം
 
ദയാ ച കാ പരാ േ ാ ാ കി ാ ജവ ദാ തം 70

യ ന്‍ േചാദി , " ാനം എ ാണ്? എ ാണ്

ശമം (ശാ ി)? ദയ എ െന താണ്?
ആ വം എ ാണ്?"

ധി ിര ഉവാച
ാനം ത ാ ഥസംേബാധഃ ശമ ി ശാ താ
ദയാ സ ൈഖഷിത മാ ജവം സമചി താ 71

ധി ിരന്‍ പറ , "സത െ റി േബാധ

മാണ് ാനം. ചി ശാ ിയാണ് യഥാ
ശാ ി. എ ാവ െട ം ഖമാ ഹി താണ്
ശരിയായ ദയ. സമചി തയാണ് ആ വം."

യ ഉവാച
കഃ ശ ജയഃ ംസാം ക വ ാധിരന കഃ
കീ ശ തഃ സാ രസാ ഃ കീ ശഃ തഃ 72

യ ന്‍ േചാദി , "മ ഷ ് അജ നായ ശ

ആരാണ്? ചികി ി മാ ാനാകാ വ ാധി ഏതാ
ണ്? സ നം എ െന വനാണ്? നം
എ െന വനാണ്?"

32
 
 യ ം
 
ധി ിര ഉവാച
േ ാധഃ ജയഃ ശ േലാേഭാ വ ാധിരന കഃ
സ തഹിതഃ സാ രസാ നിര്ദയഃ തഃ 73

ധി ിരന്‍ പറ , "േ ാധമാണ് മ ഷ െട

അജ നായ ശ . േലാഭമാണ് ചികി ി മാ ാ
നാകാ വ ാധി. എ ാവ െട ം ഹിതമാ ഹി
വനാണ് സ നം. ദയയി ാ വനാണ്
നം."

യ ഉവാച
േകാ േമാഹഃ േ ാച േത രാജന്‍ ക മാനഃ കീ തിതഃ
കിമാലസ ം ച വിേ യം ക േശാകഃ കീ തിതഃ 74

യ ന്‍ േചാദി , "േമാഹം എ ാണ്? മാനം

എ ാണ്? ആലസ ം എ ാണ്? ഃഖം എ ാണ്?"
ധി ിര ഉവാച
േമാേഹാ ഹി ധ മ ഢത ം മാന ാ ാഭിമാനിതാ
ധ മനി ിയതാഽഽലസ ം േശാക ാന ച േത 75

ധി ിരന്‍ പറ , "സ ം കടമ അറിയാതിരി

തെ യാണ് േമാഹം. ആ ാഭിമാനമാണ്
മാനം. സ ം കടമ െച ാതിരി താണ്
ആലസ ം. അറിവി ാ യാണ് ഃഖം."

33
 
 യ ം
 
യ ഉവാച
കിം ൈ ര ഷിഭിഃ േ ാ ം കിം ച ൈധര ദാ തം
ാനം ച കിം പരം േ ാ ം ദാനം ച കിമിേഹാച േത 76

യ ന്‍ േചാദി , "എ ിെനയാണ് ഋഷിക

ിരതെയ ് പറ ിരി ത്? ൈധര ം
എ ാണ്? പരമമായ ാനം എ ാണ്? എ ിെന
യാണ് ഈ േലാക ി ദാനെമ ് പറ ത്?"

ധി ിര ഉവാച
സ ധ േമ ിരതാ ൈ ര ം ൈധര മി ിയനി ഹഃ
ാനം മേനാമലത ാേഗാ ദാനം ൈവ തര ണം 77

ധി ിരന്‍ പറ , "സ ധ ി നി യാണ്

ിരത. ഇ ിയനിയ ണമാണ് ൈധര ം. മന ി
െല മാലിന െള ത ജി ലാണ് പരമമായ ാനം.
എ ാ ജീവികെള സംര ി തെ യാണ്
ദാനം."

യ ഉവാച
കഃ പ ിതഃ മാന്‍ േ േയാ നാ ികഃ ക ഉച േത
േകാ ഖഃ ക കാമഃ സ ാത് േകാ മ ര ഇതി തഃ 78

34
 
 യ ം
 
യ ന്‍ േചാദി , "ആരാണ് പ ിതന്? നാ ികന്‍
ആരാണ്? ഖന്‍ ആരാണ്? കാമം എ ാണ്?
അ യ എ ാണ്?"

ധി ിര ഉവാച
ധ മ ഃപ ിേതാ േ േയാ നാ ിേകാ ഖ ഉച േത
കാമഃ സംസാരേഹ ാേപാ മ രഃ തഃ 79

ധി ിരന്‍ പറ , "ധ െ അറി വനാണ്

പ ിതന്‍. നാ ികനാണ് ഖന്. സംസാര ിന്
കാരണമാ താണ് കാമം. മന ിെല താപമാണ്
അ യ."

യ ഉവാച
േകാഽഹ ാര ഇതി േ ാ ഃക ദംഭഃ കീ തിതഃ
കിം തൈ വം പരം േ ാ ം കിം ത ൈപ ന ച േത 80

യ ന്‍ േചാദി , "അഹ ാരം എ ാണ്? ദംഭം

എ ാണ്? പരമമായ ൈദവം (ഈശ ര പ) എ ാ
ണ്? തി െയ ാണ്?"

ധി ിര ഉവാച
മഹാ ാനമഹ ാേരാ ദംേഭാ ധ േമാ ധ േജാ യഃ
ൈദവം ദാനഫലം േ ാ ം ൈപ ന ം പര ഷണം 81

35
 
 യ ം
 
ധി ിരന്‍ പറ , " മായ അ ാനമാണ്
അഹ ാരം. ധ ി േവഷം െക താണ് ദംഭം.
ദാന ിെ ഫലമാണ് പരമമായ ഈശ ര പ.
പര ഷണമാണ് തി ."

യ ഉവാച
ധ മ ാ ഥ കാമ പര രവിേരാധിനഃ
ഏഷാം നിത വി ാനാം കഥേമക സംഗമഃ 82

യ ന്‍ േചാദി , "ധ ം, അ ം, കാമം എ ിവ

പര രം േചരാ വയാണ്. എ ം വിേരാധികളായി
രി ഇവ എവിെടയാണ് ഒ ി േച ത്?"

ധി ിര ഉവാച
യദാ ധ മ ഭാര ാ ച പര രവശാ െഗൗ
തദാ ധ മാര്ഥകാമാനാം യാണാമപി സംഗമഃ 83

ധി ിരന്‍ പറ , "പ ി ം ധ ം പര രം
േച േ ാ ധ ം, അ ം, കാമം എ ിവ ം
പര രം േച ."

യ ഉവാച
അ േയാ നരകഃ േകന ാപ േത ഭരത ഷഭ
ഏതേ തഃ ം ത ീ ം വ മ ഹസി 84

36
 
 യ ം
 
യ ന്‍ േചാദി , "അ േയാ ഭരത ഷഭ, ആരാണ്
നിത നരകെ ാപി ത്? എെ ഈ
േചാദ ിന് ഉടെന ഉ രം ന ക."

ധി ിര ഉവാച
ാ ണം സ യമാ യ യാചമാനമകി നം
പ ാ ീതി േയാ യാത് േസാഽ യം നരകം േജത് 85
േവേദ ധ മശാേ മിഥ ാ േയാ ൈവ ദ ിജാതി
േദേവ പി ധ േമ േസാഽ യം നരകം േജത് 86
വിദ മാേന ധേന േലാഭാ ാനേഭാഗവിവ ജിതഃ
പ ാ ാ ീതി േയാ യാത് േസാഽ യം നരകം േജത് 87

ധി ിരന്‍ പറ , "ദരി നായ ാ ണെന

വിളി വ ി പി ീട് ഒ ം തരിെ ് പറ
വന്‍ നിത നരകെ ാപി ം. േവദ , ധ
ശാ , ാ ണ , േദവ ാ , പി ക
എ ിവയി മിഥ ാത ം ആേരാപി വന് നിത
നരകെ ാപി ം. സ ായി ം േലാഭം
ലം അ ദാനം െച ാതിരി കേയാ അ ഭവി ാ
തിരി കേയാ െച ി ് തെ പ ഒ മിെ
പറ വന്‍ നിത നരകെ ാപി ം."

യ ഉവാച
രാജന്‍ േലന േ ന സ ാധ ാേയന േതന വാ
ാ ണ ം േകന ഭവതി േഹ തത് നി ിതം 88
37
 
 യ ം
 
യ ന്‍ പറ , "ജനി ലം, സ ഭാവം,
സ ാ ായം, അറിവ് എ ിവയി ഏ െകാ ാണ്
ാ ണ ംഉ ാ ത് എ ് നി യി പറ ക."

ധി ിര ഉവാച
യ ലം താത ന സ ാധ ാേയാ ന ച തം
കാരണം ഹി ദ ിജേത ച േമവ ന സംശയഃ 89
ം യേ ന സംര ം ാ േണന വിേശഷതഃ
അ ീണ േ ാ ന ീേണാ ത ഹേതാ ഹതഃ
പഠകാഃ പാഠകാൈ വ േയ ചാേന ശാ ചി കാഃ
സ േ വ സനിേനാ ഖാ യഃ ിയാവാന്‍ സ പ ിതഃ
ച േ േദാഽപി ഃസ ാദതിരിച േത
േയാഽ ിേഹാ പേരാ ദാ ഃസ ാ ണ ഇതി തഃ 92

ധി ിരന് പറ , "അ േയാ യ ാ, േക ാ ം.

ാ ണത ി കാരണം ലേമാ, സ ാ ായ
േമാ, അറിേവാ അ , സ ഭാവം തെ യാണ് എ
കാര ി സംശയമി . ാ ണന്‍ വിേശഷി ം
തെ സ ഭാവം യ ം സംര ി ണം.
സ ഭാവം േമാശമാകാ വന്‍ നശി ി . സ ഭാവം
നശി വന്‍ മരി തെ യാണ്. പഠി വ ം,
പഠി ി വ ം, ശാ െ റി ് തെ ചി ി
വ ം ഇവെര ാം തെ ഃസ ഭാവികളാ
െണ ി ഖ ാ തെ യാണ്. സ ധ ം
അ ി വനാണ് പ ിതന്‍. നാ േവദ ളറി
38
 
 യ ം
 
വനാെണ ി ം ഃസ ഭാവി െന ാ നീച
നാണ്. അ ിേഹാ ം ട ിയ സ ധ ളി
നിരതനായവ ം, ആ നിയ ണ വ മാണ്
ാ ണെന ് പറയെ ത്."

യ ഉവാച
ിയവചനവാദീ കിം ലഭേത വി ശിതകാര കരഃ കിം ലഭേത
ബ മി കരഃ കിം ലഭേത ധ േമ രതഃ കിം ലഭേത കഥയ 93

യ ന്‍ പറ , " ിയവചനം പറ വന് എ

ലഭി ? ആേലാചി ് വ ി വന് എ
ലഭി ? അേനകം മി വന് എ
ലഭി ? ധ ി നി വന് എ
ലഭി ?"

ധി ിര ഉവാച
ിയവചനവാദീ ിേയാ ഭവതി
വി ശിതകാര കേരാഽധികം ജയതി
ബ മി കരഃ ഖം വസേത
യ ധ മരതഃ സ ഗതിം ലഭേത 94

ധി ിരന്‍ പറ , " ിയവചനം പറ വന്‍

എ ാവ ം യനാ . ആേലാചി ് വ ി
വന്‍ അധികം ജയി . അേനകം മി

39
 
 യ ം
 
വന്‍ ഖമായി ജീവി . ധ ി
നി വന്‍ പരേലാക ി സ ഗതി േന ."

യ ഉവാച
േകാ േമാദേത കിമാ ര ം കഃ പ ാഃ കാ ച വാ തികാ
വദ േമ ച രഃ ാന്‍ താ ജീവ ബാ വാഃ 95

യ ന്‍ പറ , "ആര് ആന ി ? ആ രം
എ ാണ്? വഴി ഏതാണ്? വാ എ ാണ്?
എെ ഈ നാ േചാദ ് നീ ഉ രം
ന കിയാ നിെ അ ജ ാ ജീവി െ ."

ധി ിര ഉവാച
പ േമഽഹനി ഷേ വാ ശാകം പചതി േസ േഹ
അ ണീ ചാ വാസീ ച സ വാരിചര േമാദേത 96
അഹന ഹനി താനി ഗ ീഹ യമാലയം
േശഷാഃ ാവരമി ി കിമാ ര മതഃ പരം 97
ത േകാഽ തി ഃ തേയാ വിഭി ാ
ൈനേകാ ഋഷിര സ മതം മാണം
ധ മസ ത ം നിഹിതം ഹായാം
മഹാജേനാ േയന ഗതഃ സ പ ാഃ 98
അ ിന്‍ മഹാേമാഹമേയ കടാേഹ
ര ാ ിനാ രാ ിദിേവ േനന
മാസ ദ ീപരിഘ േനന
താനി കാലഃ പചതീതി വാ താ 99
40
 
 യ ം
 
ധി ിരന്‍ പറ , "അ േയാ ജലചരനായ യ ാ!
ഒ ദിവസ ിെ അ ാമെ േയാ ആറാമെ
േയാ ഭാഗ ി പ റി െകാ ് പാചകം
െച വ ം, കടം ഇ ാ വ ം, രയാ
െച ാ വ മായവന്‍ ആന ി .

ദിവസ ം ജീവിക യമേലാക ിേല ് േപാ .

ഈ േലാക ി േശഷി വ ത
മരണമി ാ വരാെണ ക . ഇതി ം വലിയ
ആ ര ംഎ ാ ത്?

ത ം െകാ ് ഒരി ം ഒ നി യ ി
െല വാന്‍ കഴിയി . തിക പര രഭി
ളാണ്. ഒ ഋഷി െട മതം (സി ാ ം) േപാ ം
എ ാവ ം ഒ േപാെല മാണമായി അംഗീകരി
ി . ധ ിെ രഹസ ം ഹയി
നിഹിതമാണ്. മഹാ ാ ഏ മാ ി െട
േപാ േവാ അതിെന പി ട ക, അ തെ
മാ ം."

മഹ ായ അ ാനമാ കടാഹ ി (വലിയ

പാ ി ) ര നാ തീയി , പക ം,
രാ ി മാ വിറ പേയാഗി ്, മാസം, ഋ
എ ിവയാ തവി െകാ ് ഇള ിെ ാ ്

41
 
 യ ം
 
കാലന്‍ എ ാ ജീവ ാെര ം േവവി എ
താണ് വാ ."

യ ഉവാച
വ ാഖ ാതാ േമ ത യാ ാ യാഥാതഥ ം പര പ
ഷം ത ിദാനീം വ ാഖ ാഹി യ സ ധനീ നരഃ 100

യ ന്‍ പറ , "അ േയാ ശ നാശകാ! എെ

േചാദ െ ാം നീ ശരീയായ ഉ രം ന കി.
എ ാ വിധ ി ം സ നായ മ ഷ ന്‍ ആരാ
െണ ഇനി പറ ."

ധി ിര ഉവാച
ദിവം ശതി മിം ച ശ ഃ േണ ന ക മണാ
യാവ ശേ ാ ഭവതി താവ ഷ ഉച േത 101
േല ിയാ ിേയ യസ ഖ ഃേഖ തൈഥവ ച
അതീതാനാഗേത േചാേഭ സ ൈവ സ ധനീ നരഃ 102

ധി ിരന്‍ പറ , "ഒരാ െട ണ ക െട
കീ ി സ ി ം മിയി ം വ ാപി .
എ വെര ആ കീ ി നിലനി േവാ
അ വെര അയാ ഷന് എ റിയെ .
യാെതാ വനാേണാ ിയം, അ ിയം എ ിവ
െയ ം, ഖം, ഃഖം എ ിവെയ ം, കഴി

42
 
 യ ം
 
േപായതിെന ം, വരാന്‍ േപാ തിെന ം ല
മായി ത് അവനാണ് എ ാവിധ ി സ
മ ഷ ന്‍."

യ ഉവാച
വ ാഖ ാതഃ േഷാ രാജന സ ധനീ നരഃ
ത ാ േമകം ാ ണാം യമി സി സ ജീവ 103

യ ന്‍ പറ , "സ ധനിയായ ഷന്‍ ആരാ

െണ ് ഭവാന്‍ ശരിയായി വ ാഖ ാനി െകാ ്
നിെ സേഹാദര ാരി നീ ഇ ി ഒ വന്‍
ജീവി െ ."

ധി ിര ഉവാച
ശ ാേമാ യ ഏഷ ര ാേ ാ ഹ ാല ഇേവാ ിതഃ
വ േഢാരേ ാ മഹാബാ ന േലാ യ ജീവ 104

ധി ിരന്‍ പറ , "അ േയാ യ ാ! ഇ

നിറ വ ം, വ ക ക വ ം, വലിയ
സാല ം േപാെല നീള വ ം, വിരി മാറിട
വ ം, നീ ൈകക വ മായ ന ലന്‍
ജീവി െ ."

43
 
 യ ം
 
യ ഉവാച
ിയേ ഭീമേസേനാഽയമ േനാ വഃ പരായണം
സക ാ േലാ രാജന്‍ സാപ ം ജീവമി സി 105
യസ നാഗസഹേ ണ ദശസംേഖ ന ൈവ ബലം
ല ം തം ഭീമ ജ ന ലം ജീവമി സി 105
തൈഥനം മ ജാഃ ാ ഭീമേസനം ിയം തവ
അഥ േകനാ ഭാേവന സാപ ം ജീവമി സി 106
യസ ബാ ബലം സ േ പാ വാഃ സ പാസേത
അ നം തമപാഹായ ന ലം ജീവമി സി 107

യ ന്‍ പറ , "നിന ് ഭീമേസനന്‍ ിയെ

വനാണ്, അ നനാെണ ി നി െള ാവ ം
ആ യ മാണ്. പിെ എ െകാ ാണ് നീ ര ാ
ന െട മകനായ ന ലെന ജീവി ി ണെമ ്
ആ ഹി ത്? പതിനായിരം ആനക െട ബല
വ ം, നിന ് ിയെ വെന ് ഏവ ം
പറ വ മായ ഭീമെന ഒഴിവാ ി ര ാന െട
മകനായ ന ലെന ജീവി ി ണെമ ് നീ എ
െകാ ാണ് ആ ഹി ത്? പാ വെര ാം
തെ ആ െട ക ിെനയാേണാ ആരാധി ത്
ആഅ നെന ഒഴിവാ ി ര ാന െട മകനായ
ന ലെന ജീവി ി ണെമ ് നീ എ െകാ ാണ്
ആ ഹി ത്?

44
 
 യ ം
 
ധി ിര ഉവാച
ധ മ ഏവ ഹേതാ ഹ ി ധ േമാ ര തി ര ിതഃ
ത ാ മം ന ത ജാമി മാ േനാ ധ േമാ ഹേതാഽവധീത്
ആ ശംസ ം പേരാ ധ മഃ പരമാ ഥാ േമ മതം
ആ ശംസ ം ചികീ ഷാമി ന േലാ യ ജീവ 109
ധ മശീലഃ സദാ രാജാ ഇതി മാം മാനവാ വി ഃ
സ ധ മാ ചലിഷ ാമി ന േലാ യ ജീവ 110
ീ ൈചവ മാ ീ ച േദ ഭാേര പി മമ
ഉേഭ സ േ സ ാതാം ൈവ ഇതി േമ ധീയേത മതിഃ
യഥാ ീ തഥാ മാ ീ വിേശേഷാ നാ ി േമ തേയാഃ
മാ ഭ ാം സമമി ാമി ന േലാ യ ജീവ 112

ധി ിരന്‍ പറ , "ധ ം ത ജി െ ാ
അതിെന ത ജി വെന ധ ം ത ജി ം. അ
േപാെല ധ ം അതിെന ര ി വെന ര ി
ക ം െച ം. അ െകാ ്, (nj ളാ ) ത ജി
െ ധ ം nj െള നശി ി ാതിരി ാനായി
njാന്‍ ധ െ ഒരി ം ത ജി ി .
(ആ ശംസ മാണ്) ദയയാണ് പരമമായ ധ ം.
ഏ ം ഉ മമായതിെന കാം ി njാന്‍
ദയകാണി വാന്‍ ആ ഹി . അ െകാ ്
ന ലന്‍ തെ ജീവി മാറാകെ . ജന എെ
സദാ ധ ശീലനായ ഒ രാജാവായി കാ .
njാന്‍ എെ ധ ം ത ജി കയി . (അ െകാ ്)

45
 
 യ ം
 
അ േയാ യ ാ! ന ലന്‍ തെ ജീവി മാറാകെ .
എെ പിതാവിന് ി, മാ ി എ ീ ര
ഭാര മാ ായി . അവ ര േപ െട ം
ാ ജീവി ിരി െ എ ാണ് എെ നി യം.
എനി ് ിെയേ ാെല തെ യാണ് മാ ി ം.
njാന്‍ അവരില് യാെതാ വ ത ാസ ം കാ ി .
ര ് അ മാ ം ഒ േപാെല വരണെമ ് njാന്
ആ ഹി െകാ ് അ േയാ യ ാ! ന ലന്‍
തെ ജീവി മാറാകെ .

യ ഉവാച
യസ േതഽ ഥാ കാമാ ആ ശംസ ം പരം മതം
ത ാേ ാതരഃ സ േ ജീവ ഭരത ഷഭ 113

യ ന്‍ പറ , "നീ ജീവദയെയ അ കാമ

െള ാ (സ ിെന ാ ം ഖേഭാഗ െള
ാ ം) പരമമായ ധ മായി ക െകാ ്
അ േയാ ഉ മനായ ഭാരതാ! നിെ എ ാ
സേഹാദര ാ ം ന ജീവി ം."

ഇതി ീമഹാഭാരേത ആരണ േക പ ണി

ആരേണയപ ണി യ ഃ

ഇ കാരം ീമഹാഭാരത ി ആരണ കപ ി

ആരേണയപ ി യ ം സമാപി .

46