ELEKTRIČNE INSTALACIJE I MJERE SIGURNOSTI

TUTORIJAL 5

Zadatak 1. Izračunati ekvivalentnu prihvatnu površinu usamljenog objekta čija je osnova

pravougaonik dimenzija 20 (m) x 16 (m) i čiji je vertikalni presjek prikazan na slici.

Rješenje: Ekvivalentna prihvatna površina objekta definira se kao površina tla koja ima istu
frekvenciju direktnih udara groma kao i sam objekat.

Kako je nagib krova razmatranog objekta (18-14) : 16 < 1 : 3, granična površina linija ekvivalentne
prihvatne površine ima oblika kao na slijedećoj slici:

Pa ekvivalentna prihvatna površina iznosi:

S    (3 18) 2  20  54  16  42  11401 m 2 

Ekvivalentna prihvatna površina objekta definira se kao površina tla koja ima istu frekvenciju
direktnih udara groma kao i sam objekat.

1
Zadatak 2. Potrebnoje izračunati ekvivalentnu prihvatnu površinu objekta sa krovom na dvije
vode, ako je njegova osnova kvadrat stranica 20 (m) i ako visina slemena iznosi 15 (m). U
okolini ovog objekta nalaze se tri identična objekta visine po 21 (m), pri čemu svaki od njih
posijeduje spoljne zidove koji su paralelni sa po dva spoljna zida posmatranogobjekta. Svi
okolni objekti „gledaju“ u različite zidove posmatranog objekta, od kojih su udaljeni po 30
(m). Napomena: dva okolna objekta „gledaju“ u zidove koji su paralelni sa slemenom
posmatranog objekta.

Rješenje: Dužina linije koja presjeca tlo na strani gdje nema paralelnih objekata iznosi:

d  3  hs  3  15  45 m

Za proračun ekvivalentne prihvatne površine objekta u čijoj se okolini nalaze drugi objekti,
neophodno je odrediti dužinu linije od vrha razmatranog objekta do tačke presjeka dužina vrh
objekta – tlo, kako je to prikazano na narednoj slici:

Za proračun ove dužine koristi se slijedeća relacija:

l  3hs  ho  30  315  21

d1    6 m
2 2
gdje je:
l – udaljenost između razmatranog objekta i susjednog objekta (m),
hs – visina sljemena (m),
ho – visina susjednog objekta (m).

Kako se u okolini razmatranog objekta nalaze tri susjedna objekta identičnih visina (21 m),
ekvivalentna prihvtna površina razmatranog objekta poprima slijedeći oblik:

2
Da bi se odredila ukupna ekvivalentna prihvatna površina neophodno jeoderiti ugao α.

 16 
  2  arcsin    41.6
 45 

Pa ekvivalentna prihvatna površina iznosi:


S  26  32  16  45 2  16 2    45 2   2240 m 2 
360

3
Zadatak 3. Uzemljenje jedne transformatorske stanice 20/04 (kV/kV) izvedeno je pomoću jednog
kvadratnog konturnog uzemljivača stranica 12 (m), izrađenog od Fe/Zn trake presijeka 25 (mm) x 4
(mm) koji je položen na dubinu 1 (m). Na jednakom međusobnom rastojanju, postavljeno n = 8 sondi,
svaka dužine L = 6 (m). Spoljni prečnik poprečnog presjeka sondi iznosi d = 50 mm. Da li se on može
koristiti kao uzemljivač gromobranskog zaštitnog uzemljivača gromobranskog zaštitnog postrojenja
ove TS? Ako ne može, šta treba učiniti da bi se dobio efikasan uzemljivač? Specifični električni otpor
tla je ρ = 150 (Ωm).

Rješenje: Kako je vrijednost specifičnog električnog otpora tla niža od 500 Ωm, neovisno od
usvojenog nivoa zaštite, minimalna potrebna dužina iznosi 5 m. Kako je ekvivalentni poluprečnik
izvedenog konturnog uzemljivača

O 4  12
re    7.64 m
2 2
gdje je O – obim uzemljivačke konture.

Očigledno je da se sama uzemljivačka kontura može koristiti kao uzemljivač gromobranske instalacije
TS.

Dokaz:

Otpor rasprostiranja uzemljivačke konture iznosi:

 8  48 2
 6.15 
8L2 150
Rk  ln  ln
2  Lk   p  h 2  48   25  10 3  1

Kako je vrijednost otpora rasprostiranja manja od maksimalno dozvoljene vrijednosti otpora

rasprostiranja uzemljivača gromobranske instalacije 10 (Ω), može se zaključiti da se sama
uzemljivačka kontura može koristiti kao uzemljivač gromobranske instalacije TS. Također, dodatne
sonde koje su postavljene na uzemljivačku konturu dodatno smanjuju otpor rasprostiranja uzemljivača
gromobranske instalacije.

4
Zadatak 4. U centru ravnog krova kvadratnog oblika postavljena je obična štapna hvataljka visine h =
6 (m). Na krovu se nalazi i kućica lifta sa ravnim krovom, visine hl = 2.5 (m), postavljena kao na slici.
Potrebno je odrediti da li štapna hvataljka u potpunosti štiti kućicu lifta od direktnih atmosferskih
pražnjenja čije udarno rastojanje iznosi R = 30 (m). Ako bi se umjesto obične štapne hvataljke na isto
mjesto postavila štapna hvataljka sa kružnim prstenom iste visin, da li bi ona predstavljala bolju
zaštitu?

Rješenje: Pošto čovjek nemože spriječiti naelektrisanje ili indukovanje elektriciteta suprotnog
polariteta na zemlji i objektima na njoj, zaštita objekata od direktnih atmosferskih pražnjenja zasniva
se na tome da se iznad ili oko objekta koji se štiti postave kvalitetno uzemljene metalne strukture, s
ciljem da grom udari u neki od njihovih elemenata, a ne u sam objekat. Pri tome se koriste metalni
vodiči dovoljnog presjeka, da bez posljedica mogu voditi struje atmosferskih pražnjenja u zemlju.
Osnovni elementi gromobranskih instalacija objekata su:
prihvatni vodič (hvataljka),
spusni vodič, i
uzemljivač.

Prihvatni vodič treba da prihvati direktna atmosferska pražnjenja u objekat, nadalje se struja
atmosferskog pražnjenja putem spusnog vodiča ili sistema spusnih vodiča vodi do sistema uzemljenja.
Putem sistema uzemljenja, struja atmosferskog pražnjenja se vodi u zemlju.

U odredjivanju pozicije sistema prihvatnih vodiča posebno treba voditi računa o uglovima i ivicama
(posebno onih koji su na najvišem nivou i na gornjem dijelu
fasade – gornjih 20% fasade).

a) Kako bi zaštita od direktnog atmosferskog pražnjenja bila

efikasna neophodno je da hvataljka štiti najudaljeniju ivicu
kućice lifta (gledano od hvataljke). Udaljenost između
štapne hvataljke i najudljenije ivice kućice lifta iznosi:

CA  a  5 2  2 2  5.4 m

r  R 2  R  h  30 2  30  6  18 m
2 2

Gdje je r – radijus kružnice koja ograničava površinu zaštitne

zone hvataljke na površini krova.

5
 hs  R  R 2  r  a   30  30 2  18  5.4  2.8 m
2 2

Kako na udaljenosti od 5.4 (m) od štapne hvataljke štičena visina iznosi 2.8 (m) što je više od visine
kućice lifta 2.5 (m) može se zaključiti da štapna hvataljka visine 6 (m) efikasno štiti kućicu lifta.

b) Da bi se odredilo da li štapna hvataljka sa kružnim prstenom visine 6 (m) efikasno štiti krov
objekta, neophodno je prije svega odrediti ekvivalentnu visinu hvataljke. Ekvivalentna visina štapne
hvataljke sa prstenom određuje se na osnovu slijedeće relacije:

h  1.6  h  1.6  6  9.6 m

r   R 2  R  h  30 2  30  9.6  22 m

2 2

CB  14 2  14 2  19.8 m

Kako je radijus kružnice koja ograničava površinu zone koju štiti štapna hvataljka sa kružnm prstenom
na površini krova veča od udaljenosti najudaljenije tačke na krovu od hvataljke može se zaključiti da
razmatrana hvataljka efikasno štiti kompletan krov.