รายงานเชิงวิชาการ

การอ-านและพิจารณาวรรณคดี บทละครพูดคําฉันท= เรื่องมัทนะพาธา

จัดทำโดย

นางสาว ณัชชา บุญแย/ม เลขที่ ๑

นางสาว วรินทร:ธร คารวะวิวัฒน:กุล เลขที่ ๒

นางสาว นลพรรณ โพธิ์ทองนาค เลขที่ ๑๙

นาย พีรภาส ทิวัตถ:พร เลขที่ ๒๑

ชั้นมัธยมศึกษาปNที่ ๕/๘

เสนอ

อาจารย: พนมศักดิ์ มนูญปรัชญาภรณ:

ภาคเรียนที่๒ ปNการศึกษา๒๕๖๓

โรงเรียนสาธิตนานาชาติมหาวิทยาลัยมหิดล

รายงานนี้เปXนสYวนหนึ่งของกิจกรรมการเรียนรู/โดยใช/โครงงานเปXนพื้นฐาน

(Project Based Learning) รายวิชาภาษาไทยและวัฒนธรรม

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปNที่ ๕
 คํานํา

รายงานเรื่องบทละครพูดคำฉันท:เรื่อง มัทนะพาธา ในรายวิชาภาษาไทย และวัฒนธรรม

ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปNที่ ๕ โรงเรียนสาธิตนานาชาติมหาวิทยาลัยมหิดล รายงานเลYมนี้จัดทำขึ้น
เพื่อศึกษาความรู/ วิเคราะห:วรรณคดี เพื่อทำเปXนความรู/ในการ พิจารณาเนื้อเรื่อง ตัวละคร กลวิธีในการประพันธ:
รวมถึงคุณคYา และประโยชน:ที่ได/รับจาก หนังสือวรรณคดีวิจักษ:

ทางคณะผู/จัดทำขอขอบพระคุณ อาจารย: พนมศักดิ์ มนูญปรัชญาภรณ: ผู/ที่ให/ความชYวยเหลือ

และคำแนะนำจนกระทั่งรายงานนี้สำเร็จลุลYวง ทางคณะผู/จัดทำหวังวYา
รายงานนี้จะเปXนประโยชน:แกYผู/ที่ได/อYานและศึกษา หากมีข/อผิดพลาดประการใด
ทางคณะผู/จัดต/องขออภัยไว/ที่นี้ด/วย

คณะผู/จัดทํา

๑๔ พฤษภาคม ๒๕๖๓

๒
 สารบัญ

หน/า

๑. การอ-านและพิจารณาเนื้อหาและกลวิธีในวรรณคดีและวรรณกรรม

๑.๑ เนื้อเรื่อง..............................................................................................................................................๔

๑.๒ โครงเรื่อง............................................................................................................................................๔

๑.๓ ตัวละคร..............................................................................................................................................๔

๑.๔ ฉากท/องเรื่อง.......................................................................................................................................๖

๑.๕ บทเจรจาหรือรําพึงรําพัน....................................................................................................................๗

๑.๖ แกYนเรื่อง.............................................................................................................................................๗

๒. การอ-านและพิจารณาการใชLภาษาในวรรณคดีและวรรณกรรม

๒.๑ การสรรคํา...........................................................................................................................................๘

๒.๒ การเรียบเรียงคํา..............................................................................................................................๑๐

๒.๓ การใช/โวหาร....................................................................................................................................๑๓

๓. การอ-านและพิจารณา ประโยชน=หรือคุณค-า ในวรรณคดีและวรรณกรรม

๓.๑ คุณคYาด/านอารมณ:...........................................................................................................................๑๕

๓.๒ คุณคYาด/านคุณธรรม.........................................................................................................................๑๖

๓.๓ คุณคYาด/านวรรณศิลปy.......................................................................................................................๑๖

๓.๔ คุณคYาด/านสังคม...............................................................................................................................๑๖

บรรณานุกรม........................................................................................................................................................๑๙

๓
๑. การอ-านและพิจารณาเนื้อหาและกลวิธีในวรรณคดีและวรรณกรรม

๑.๑ เนื้อเรื่อง หรือเนื้อเรื่องย-อ

คนขับรถของสุเทษณ:สงสารผู/เปXนนายที่ไมYสมหวังในความรัก จึงเชิญชวนมายาวิน
ได/พบกับสุเทษณ:เพื่อใช/มนตร:สะกดให/ นางมัทนามาหามาหาสุเทษณ: สุเทษณ:ที่หลงมัทนาเมื่อเห็นนาง
ก็ทำทุกวิถีทางให/มัทนาสนใจตน แตYนางมัทนานั้น แม/จะมาปรากฏกายตYอหน/าสุเทษณ: ที่แสดงอาการเหมือน
คนไมYมีจิตวิญญาณเพราะถูกสะกดอยูY สุเทษณ:จึงบอกให/มายาวินคลายมนตร: เพราะอยากให/นางรักตน
และสื่อสารกับตนด/วยใจจริง เมื่อมายาวินคลายมนตร: นางมัทนาก็กลับมามีสติ สุเทษณ:จึงบอกรักนาง
และขอให/นางรับรัก แตYไมYวYาจะทำอยYางไรนางมัทนาก็ซื่อตรงตYอความรู/สึกตน และไมYรับรักสุเทษณ:
เหตุการณ:นี้ทำให/สุเทษณ:โกรธมาก จึงสาปนางให/กลายเปXนดอกกุหลาบ แตYด/วยใจที่ยังรักจึงมีข/อแม/วYา
ทุกคืนวันเพ็ญนางสามารถกลายรYางคืนเปXนมนุษย:ได/ และเมื่อมีความรักจะหลุดพ/นจากคําสาป
และถ/าเมื่อใดที่นางทุกข:ใจให/ขอความชYวยเหลือจากตน และสุเทษณ:จะพากลับสวรรณ:

๑.๒ โครงเรื่อง

ผู/หญิงคนหนึ่งปฏิเสธความรักจากผู/ชายที่เพียบพร/อมทุกอยYาง เพราะเหตุผลวYา ไมYได/รักชายผู/นั้น

การซื่อตรงตYอความรู/สึกนำมาซึ่งความเดือดร/อนตYอตนเอง

๑.๓ ตัวละคร

ตัวละครหลักในเรื่อง บทละครพูดคําฉันท:เรื่องมัทนะพาธามีสามตัว ประกอบด/วย สุเทษณ: มัทนา และ

มายาวิน

สุเทษณ=

สุเทษณ:เปXนเทพบุตรอยูYบนสวรรค:เปXนคนที่มีความดื้อรั้นตั้งตนเปXนใหญYหากหวังสิ่งใดก็ได/สิ่งนั้น
มาครอบครองให/จนได/ ลุYมหลงและหมกมุนY ในตัณหาราคะ สุเทษณ:นั้นไมYสามารถควบคุม
อารมณ:ความโกรธของตนได/ เขาใช/อารมณ:มากกวYาเหตุผลในการตัดสินใจแก/ไขป|ญหา

๔
แสดงถึงความเอาแตYใจ:

โจมตีบุรีป~น บY มิทนทลายลYม,

จับได/นโรดม นรนาถสุราษฎร:มา;

จึ่งมีพระโองการ จะประหารพระชีวา,

แตYหากธิดามา และประนอมมโนฉันท:,

ยอมเปXนวะธูบาท บริจาริกานันท:.

ไถYโทษะชีวัน ก็จะงดพระอาญา.

มัทนา

มัทนา เปXนเทพธิดา ที่มีนิสัยซื่อสัตย:ไมYมีเลYห:เหลี่ยม มีความใจเย็น แตYก็พูดตรงกับสิ่งที่ใจคิด

ตรงไปตรงมา เคารพผู/ที่มียศสูงกวYา ยึดมั่นในความรู/สึกตนไมYยอมเป‚ดใจให/กับสุเทษณ:
จึงลงเอยด/วยการถูกสาป

มัทนา:

ฟ|งถ/อยดำรัสมะธุระวอน ดนุนี้ผิเอออวย.

จักเปXนมุสาวะจะนะด/วย บมิตรงกะความจริง

อันชายประกาศวะระประทาน ประดิพทธะแดYหญิง

หญิงควรจะเปรมกะมะละยิ่ง ผิวะจิตตะตอบรัก

แตYหากฤดีบอะภิรมย: จะเฉลยฉะนั้นจัก

เปXนปดและลวงบุรุษะรัก ก็จะหลงละเลิงไป

ตูข/าพระบาทสสุจริต บมิคิดจะปดใคร

๕
 มายาวิน

มายาวิน เปXนเทวดาที่มีวิชาคถาอาคม สามารถบังคับจิตใจ และการกระทําของคนอื่นได/

แตYไมYสามารถบังคับจิตใจได/ มายาวินมีนิสัยเชื่อฟ|งคําสั่งของผู/ที่มียศสูงกวYา และพูดในสิ่งที่เปXนความจริง

มายาวิน:

เทวะ, ที่นาง อาการเปXนอยYาง นี้เพราะฤทธิ์มนตร:;

โยคะอันขลัง บังคับได/จน ให/ตอบยุบล ได/ตามต/องการ

แตYจะบังคับ ใครใครให/กลับ มโนวิญญาณ,

ให/ชอบให/ชัง ยืนยังอยูYนาน ยYอมจะเปXนการ สุดพ/นวิสัย

หากวYาพระองค: มีพระประสงค: อยูYเพียงจะให/

นงคราญฉลอง รองพระบาทไซร/ ข/าอาจผูกใจ ไว/ด/วยมนตรา.

มิให/นงรัตน: ดื้อดึงขึ้งขัด ซึ่งพระอัชฌา,

บังคับให/ยอม ประนอมเปXนข/า บาทบริจา ริกาเทวัญ.

๑.๔ ฉากทLองเรื่อง

วิมานของสุเทษณ= ณ สวรรค=

ฉากท/องเรื่องเริ่มขึ้นบนสวรรค:ซึ่งเปXนที่อาศัยของ สุเทศณ: มายาวินและมัทนาซึ่งเทวดา นางฟ…า

ซึ่งอาศัยอยูYบนสวรรค:สังเกตได/จาก

๑. การที่มีเทพบุตรรายล/อมไปด/วยเทพบริวาร คนธรรพ: และ นางอัปสร

ที่ตYางมาบำเรอขับถวายสุเทษณ: ตัวอยYางเชYน บทร/องของคนธรรพ:ที่แสดงความภัคดีตYอสุเทษณ:

ข/าบาทผู/ภักดี ตYอธุลีพระบาทา

พร/อมกันถวายอา- เศียระพาทแดYเทวัน

๖
 ขอจงเสวยสุข นิราศทุกข:ไร/โรคัน-

ตะรายแลภยัน- ตะรายาอยYายายี

๒. หลังจากที่มายาวินคลายมนต:สะกดมัทนา มัทนาได/กลYาวไว/วYา

“เหตุใดพระองค:ทรงธรรม: จึง ทําเชYนนั้น ให/ข/าพระบาทต/องอาย แกYหมูYชาวฟ…าทั้งหลาย

โอ/พระฦสาย พระองค:จงทรงปราณี”

คำวYาหมูYชาวฟ…าแสดงถึงสถานที่ที่เหลYาเทวดา และ นางฟ…าอาสัยอยูYรYวมกันหรือสวรรณ:นั่นเอ

๑.๕ บทเจรจารําพึงรําพัน

บทละครพูดเรื่องมัทนะพาธานี้ มีการประพันธ:บทเจรจาระหวYางตัวละครได/อยYางลื่นไหลและไพเราะ
คำพูดของตัวละคร สามารถสื่อความรู/สึกและอารมณ:ได/อยYางเปXนธรรมชาติ ทำให/เห็นวYากวีมีความเชี่ยวชาญ
ด/านฉันทลักษณ: และยังมีคำพูดที่แสดงออกถึงข/อคิดตYางๆ เชYน

สุเทษณ:: อ‹ะ! จริงหรือไฉน?

จิตระรถ: ข/าบาทได/เห็นเองแล/ว

สุเทษณ:: ถ/าจริงเขาก็เปXนแก/ว!

จิตระรถ: ข/าบาททราบแล/วจึ่งกล/านำตัวเขามา

สุเทษณ:: พามาด/วยแล/วหรือหวา?

๑.๖ แก-นเรื่อง

แกนเรื่อง ของเรื่องมัทนะพาทานั้น คือการพูดถึงต/นกำเนิดของดอกกุหลาบโดยดอกกุหลาบใน เรื่อง

มัทนะพาธา คือ ดอกกุพฺชกะซึ่ง คือ นางมัทนาที่ถูกสาปให/กลายเปXนดอกไม/ รูปลักษณ:สวยงาม มีหนาม กลิ่นหอม
บนโลกมนุษย:นั่นเอง อีกหนึ่งสิ่ง คือ ความเจ็บปวดที่เกิดจากความรัก ซึง่ สังเกตได/จากความสัมพันธ:
ของตัวละครตYางๆ ที่ล/วนแล/วแตYได/รับความเจ็บปวดจากความรักทั้งสิ้น

๗
๒. การอ-านและพิจารณาการใชLภาษาในวรรณคดีผูLเเต-งและวรรณกรรม

ในการแตYงคำประพันธ: วรรณคดี หรือวรรณกรรม ผู/แตYงจะต/องมีความสามารถในการเลือกสรรถ/อยคำ

ทีม่ ีความเหมาะสมสำหรับบทนั้นๆ แล/วนำมาจัดเรียงให/ถูกที่ เพื่อที่จะให/ผู/อYานหรือผู/ฟ|งเข/าใจในสิ่งที่ผู/เขียน
ต/องการที่จะสื่อ หากผู/แตYงมีฝNมือมากๆจะสามารถเขียนให/ผู/อYานสามารถเข/าถึงและสนุกสนานไปกับเนื้อเรื่องได/

๒.๑) การสรรคํา

การสรรคำ หมายถึง ความคิดและอารมณ:ของผู/ประพันธ:ในการเลือกใช/ตYางๆ ในการสื่อความหมาย

ของเนื้อเรื่อง และบุคลิกของตัวละคร การสรรคำที่ผู/แตYงได/ใช/ในการแตYงเรื่องมัทนะพาธานั้น สามารถแบYงหัวข/อได/
ดังนี้

๒.๑.๑) การเลือกใช/คําที่เข/าใจงYาย แตYสื่อความหมายได/อยYางชัดเจน

พระองค:ทรงเลือกสรรคำด/วยตนเองในการนำมาเขียนในพระราชนิพนธ: เรื่อง มัทนพาธา

พระองค:ทรงคำนึงถึงผู/อYาน ดังนั้นจึงเลือกคำที่เข/าใจได/งYายและสื่อความหมายได/อยYางลึกซึ้ง
ทำให/เกิดความประทับใจแกYผู/อYานได/งYาย ตัวอยYางเชYน

สุเทษณ:: ปวงรูปเจ/าวาดมานี้ เปXนรูปนารี

ที่ล/วนประเสริฐเลิฃศงาม;

แตYกูดูทุกนงราม ก็ยังเห็นทราม

กวYานารีรัตน:มัทนา.

๒.๑.๒) การเลือกใช/ศัพท:ที่เหมาะสมกับฐานะบุคคล

การใช/ศัพท:ที่เหมาะสม หมายถึง การนำคำจากภาษาอื่นมาใช/ เชYน ภาษาบาลีหรือ สันสกฤต

เพื่อให/เข/ากับตัวละคร และเนื้อเรื่องที่แตYง ซึ่งจะทำให/บทประพันธ: สามารถสื่ออารมณ:ได/ดียิ่งขึ้น
ตัวอยYางเชYน

บทที่เกี่ยวข/องกับกษัตริย:มีการใช/ศัพท:ที่เกี่ยวข/องกับพระมหากษัตริย:

เมื่อครั้งพระองค:เปXน วรราชะราชัน

๘
 ครองเขตประเทศขัณ- ฑะวิสุทธิป|ญจาล,

ตรัสใช/อมาตย:เปXน วรฑูตะทูลสาร

ถึงราชะผู/ผYาน นรชาติ์สุราษฎร:งาม

๒.๑.๓) การเลือกใช/คําให/เหมาะสมกับประเภทของคําประพันธ:

ในวรรณคดีเรื่อง มัทนะพาธา ซึ่งเปXนคําประพันธ:บทละครพูดคําฉันท: ได/มีการสรรหาเลือกใช/

คําบาลี และสันสกฤตเปXนหลัก ประกอบกับการใช/ประเภทคําประพันธ:ตYางซึ่งตารางตามแบบแผน
เพื่อสื่ออารมณ: หรือ ความรู/สึกอื่นได/อยYางมีคุณภาพ เชYน ในบทละครเรื่องมัทนพาธา เปXนคำประพันธ:
คำฉันท: ที่เน/นไปทางการใช/คำบาลีและสันสฤตเปXนหลัก ในการแตYงคำประพันธ: เพื่อใช/ในการสื่ออารมณ:
และความรู/สึกของเนื้อเรื่อง เชYน

อันตัวเรานี้ จิตจYออยูYที่ โฉมมะทะนา,

ผู/เลิศเลอสรร ในชั้นกามา พะจรฟากฟ…า บY มีใครทัน

ตั้งแตYเรามา เกิดในฟากฟ…า พิภพภูมิสวรรค:

เราเห็นต/องจิต คิดอยากเชยขวัญ แตYโอ/นางนั้น

หลYอนไมYปลงใจ.

โดยบทประพันธ:ข/างต/นแสดงถึงความลุYมหลงมัวเมาในหญิงของสุเทษณ:ได/อยYางดีเยี่ยม

๒.๑.๔) คําที่เลYนเสียงหนักเบา

การเลYนเสียงหนักเบามีอยูYในแทบทุกภาษาโดยมีจังหวะควบคูYกันไปด/วย
เพื่อให/ผู/อYานเกิดความสนุกสนาน เพลิดเพลิน
และยังทำให/ผู/อYานหรือผู/ฟ|งไมYเกิดความเบื่อในขณะที่ได/รับฟ|ง หรืออYานบทความดังกลYาว
โดยการใช/เสียงหนักเบาและจังหวะประพันธ:ร/อยแก/ว
และร/อยกรองนั้นสามารถลงตามจังหวะได/อยYางสมบูรณ:
และกYอให/เกิดอารมณ:หรือความรู/สึกในขณะนั้นให/ผู/อYานได/รับรู/ เชYน

มะทะนาชะเจ/าเลYห: ชิชิชYางจำนรรจา,….

๙
 ………………………………

ก็และเจ/ามิเต็มจิต จะสดับดนูชวน,

ผิวะให/อนงค:นวล ชนะหลYอนทนงใจ.

บYมิยอมจะรYวมรัก และสมัครสมรไซร/,

ก็ดะนูจะยอมให/ วนิดานิวาศสวรรค:,….

๒.๑.๕) คําพ/องเสียงและคําซํ้า

การใช/คำพ/อง และคำซ้ำนั้นสามารถทำให/บทประพันธ:เกิดความไพเราะมากขึ้น อีกทั้งยังชYวย

ในการสื่อความหมายของคำประพันธ:ได/อยYางชัดเจน โดยคำซ้ำนั้นจะมีเรียงชิดกันตลอดเลย
หรือจะนำคำอื่นมาคั่นกลางก็ยYอมทำได/ อีกทั้งคำซ้ำนั้นสามารถจัดให/อยูYในวรรคเดียวกัน หรือ
จะตYางกันก็ได/ เชYน

สุเทษณ:: พี่รักและหวังวธุจะรัก และบทอดบทิ้งไป

มัทนา: พระรักสมัครณพระหทัย ฤจะทอกจะทิ้งเสีย?

สุเทษณ:: ความรักละเหี่ยอุระระทด เพราะมิอาจจะคลอเคลีย

มัทนา: ความรักระทดอุระละเหี่ย ฤจะหายเพราะเคลียคลอ

๒.๒) การเรียบเรียงคํา

ในคำประพันธ: เรื่อง มัทนะพาธา นั้นผู/แตYงได/มีการใช/รูปแบบการแตYงหลายรูปแบบ โดยหลักๆมี ดังนี้

กาพย=

กาพย: คือ การแตYงคำประพันธ:ที่มีการกำหนด คณะ พยางค: และ สัมผัส

ในการประพันธ:ประเภทกาพย: จะมีลักษณะคล/ายกับคำฉันท: แตYวYาไมYนิยมใช/คำ คลุ และ ลหุ
เหมือนคำฉันท: กาพย:ที่ใช/ในการประพันธ:เรื่อง มี ๓ แบบ คือ กาพย:ยานี ๑๑ กาพย:ฉบัง ๑๖ และ กาพย:
สุรางคนางค: ๒๘ เชYน

๑๐
 กาพย:ยานี ๑๑ [จิตระเสน]

ข/าทราบและพลอยโศก, อันโรครักนี้หนักใจ;

แตYในสุราลัย สุรางค:ดีก็มีถม.

ข/าเชื่อวYาพระองค: ประสงค:นางสอางชม

คงได/สัมฤทธิ์สม หทัยแท/ทุกนงคราญ

กาพย:ฉบัง ๑๖ [สุเทษณ:]

ปวงรูปเจ/าวาดมานี้ เปนรูปนารี

ที่ล/วนประเสริฐเลิดงาม;

แตYกูดูทุกนงราม ก็ยังเห็นทราม

กวYานารีรัตน:มัทนา

กาพย:สุรางคนางค: ๒๘ [สุเทษณ:]

อันตัวเรานี้ จิตจYออยูYที่ โฉมมะทะนา,

ผู/เลิดเลอสรร ในชั้นกามา พะจรฟากฟ…า บYมีใครทัน

ตั้งแตYเรามา เกิดในฟากฟ…า พิภพภูมิสวรรค:,

เราเห็นต/องจิต คิดอยากเชยขวัญ แตYโอ/นางนั้น

หลYอนไมYปลงใจ

ฉันท=

ฉันท: คือ ลักษณะของถ/อยคำที่นักกวีแตYงขึ้น ให/เกิดความไพเราะโดยการกำหนด สัมผัส คณะ คลุ

และ ลหุ ฉันท:มี่ใช/ประพันธ:ในเรื่องนี้มีทั้งหมด ๒๑ แบบ ยกตัวอยYาง เชYน วิชชุมมาลาฉันท: ๘
อินทร:วิเชียรฉันท: ๑๑ และ อุปชาติฉันท: ๑๑ เปXนต/น ตัวอยYางเชYน

๑๑
วิชชุมมาลาฉันท: ๘ [มายาวิน]

อ/าสองเทเวศร: โปรดเกศข/าบาท ทรงฟ|งซึ่งวาท ที่กราบทูลเชอญ,

โปรดชYวยดลใจ ทรามวัยให/เพลิน จนลืมขวยเขิน แล/วรีบเร็วมา.

อินทร:วิเชียรฉันท: ๑๑ [มายาวิน]

ไม/เรียกผะกากุพ- ชะกะสีอรุณแสง

ปานแก/มแฉล/มแดง ดรุณีณยามอาย;

ดอกใหญYและเกสร สุวคนธะมากมาย,

อยูYทนบวางวาย มธุรสขจรไกล;

อีกทั้งสะพรั่งหนาม ดุจะเข็มประดับไว/,

ผึ้งเขียวสิบินไขวY บYมิใครYจะหYางเหิน.

อุปชาติฉันท: ๑๑ [ชัยแสน] ตอนที่ ๒ ฉากทางเดินในดง

อโหระลึกขึ้น ละก็สุดจะเสียดาย!

ได/เคยประสพหลาย มิคะแล/วบYเคยเห็น

กวางงามอรYามทั่ว วรกายะดังเชYน

ดนูละเลิงเลYน จรไลY ณ วันนี้.

ชะเนตร:สนิธนิล กะละนิลมะณีศรี,

ยามแลชำเลืองมี กิริยาประหนึ่งอาย;

เขางามประหนึ่งชYอ วรวิชชุมาลย:ฉาย,

และหนังระยับลาย กละเลื่อมประดับวาว;

ขนองสนิทดำ ดุจะเขียนเขมYายาว,

๑๒
 งามทรวงสะอาดราว หิมะตก ณ ยอดผา:

ยามเดิรก็งามยิ่ง และจะวิ่งก็ยวนตา,

จริตกิริยา กละสาวสุรางค:สวรรค:.

๒.๓) การใชLโวหาร

ในคำประพันธ: เรื่อง มัทนะพาธา มีการใช/โวหารมากมาย ตัวอยYางเชYน อุปมา อุปลักษณ: อติพจน: เปXนต/น

อุปมา

อุปมา คือ การเปรียบเทียบหรือการเปรียบเปรยโดยนัยของสิ่งสิ่งหนึ่งและอีกสิ่งหนึ่ง

ตัวอยYางคำเชYน ราวกับ คล/าย เหมือน เปXนต/น ตัวอยYางเชYน การเปรียบความรักเหมือนดั่งโรคา และ
โคถึกซึ่งสื่อถึงความรักมีทั้งความสุขและทุกข:เมื่อผิดหวัง

ความรักเหมือนโรคา บันดาลตาให/มืดมน

ไมYยินและไมYยล อุปสรรคใดใด

ความรักเหมือนโคถึก กำลังคึกผิขังไว/
ก็โลดออกจากคอกไป บ ยอมอยูY ณ ที่ขัง
ถึงหากจะผูกไว/ ก็ดึงไปด/วยกำลัง
ยิ่งห/ามก็ยิ่งคลั่ง บหวนคิดถึงเจ็บกาย

อุปลักษณ=

อุปลักษณ:คือการเปรียบเทียบด/วยการกลYาววYาถึงสิ่งหนึ่งเปXนอีกสิ่งหนึ่ง หรือก็คือ
การเปรียบเทียบที่โดยที่ไมYกลYาวตรง ๆ ใช/การกลYาวเปXนนัยให/เข/าใจเอง ตัวอยYางเชYน

จิตระรถ: ผู/นี้มีความร/ูชิน เชิงชาญโยคิน

และเชี่ยวอาถรรพวิทยา

๑๓
 ร/ูจักใช/โยคะนิทรา ไปผูกหทยา

แหYงผ/ูที่อยูYแม/ไกล อาจรYายมนตร:เรียกมาได/

สุเทษณ:: อ‹ะ! จริงหรือไฉน?

จิตระรถ: ฃ/าบาทได/เห็นเองแล/ว

สุเทษณ:: ถ/าจริงเขาก็เปXนแก/ว!

๑๔
๓. การอ-านและพิจารณาประโยชน=หรือคุณค-าในวรรณคดีและวรรณกรรม

๓.๑) คุณค-าดLานอารมณ=

ในโครงเรื่องมีการแสดงความรู/สึกเสียใจ ดีใจ โกรธ ความรักหรือความกลัวซึ่งทําให/ผู/อYานสามารถ

ที่จะเข/าถึงเนื้อเรื่องได/อยYางเข/าใจเเละเกิดอารมณ:คล/อยตามเหตุการณ:ตYางๆ ภายในเรื่องบทละครพูดเรื่อง
คําฉันท:มัทนะพาธา ถูกจัดให/ เปXนบทยอดของบทละครพูดคําฉันท: เพราะพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล/าเจ/าอยูYหัว
รัชกาลที่ ๖ ทรงปรีชาสามารถ เลือกถ/อยคําที่สื่ออารมณ:ความรู/สึกของตัวละครได/ดีเยี่ยม ทั้งยังคิดโครงเรื่องเอง
โดยไมYได/ตัดมาจากวรรณคดีอื่น ตลอดจนมีการวางเนื้อเรื่องให/ชวนให/ติดตาม นอกจากนี้เนื้อเรื่องยังสอดแทรก
คติสอนใจเรื่องความรักได/อยYางซาบซึ้งกินใจอีกด/วย โดยการกลYาวถึงตำนานดอกกุหลาบ ซึ่งเปXนดอกไม/ที่ สวยงาม
จึงแตYงให/ดอกกุหลาบนี้กำเนิดมาจากนางฟ…า พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล/าเจ/าอยูYหัว รัชกาลที่ ๖
ทรงได/ประพันธ:เอาไว/หลากหลายอารมณ:เเละความรู/สึก รักข/างเดียวเเละความผิดหวังในความรัก ของสุเทษณ:
ตYอนางมัทนา ผู/ที่ได/อYานจังรับรู/ถึงความรู/สึกโศกเศร/าเเละเห็นใจตYอสุเทษณ: หรือจะเปXนตอนที่สุเทษณ:มีความ
โกรธเเค/นตYอนางมัทนาที่ไมYตอบรับรักของตน โดยภาษาที่ใช/จะมีการกระแทกกระทั้นทำให/ผู/อYานมีความรู/สึก
คล/อยตามไปกับเนื้อเรื่องตามถึงความทุกข:ใจเเละโกรธเเค/นที่สุเทษณ:มีตYอนางมัทนานอกจากนี้ผู/ประพันธ:ยัง
มีความสามารถที่จะถYายทอดอารมณ:ของนางมัทนาที่รู/สึกโศกเศร/าเเละเจ็บปวดเพราะสุเทษณ:ใช/เวทย:มนต:สะกดให/
เเกYผู/อYานได/ เปXนอยYางดี ผู/อYานจะรู/สึกเศร/าเเละเจ็บปวดตามนางมัทนา นอกจากนี้ยังมี ความรักของนางมัทนา
ตYอท/าวชัยเสน ความหึงหวงเเละอิจฉาริษยาของนางจัณฑีมเหสีที่มีตYอนางมัทนา ทุกอารมณ:ถูกถYายทอด
เเละเรียบเรียงออกมาเปXนถ/อยคํา ภาษา เเละตัวอักษรได/เปXนอยYางดี ตัวอยYางเชYน

อ/าโฉมวิไลยะสุปริยา มะทะนาสุรางค:ศรี

พี่รักและกอบอภิระตี บมิเว/นสิเนYห:นัก

บอกหนYอยเถิดวYาดะรุณิเจ/า ก็จะยอมสมัครรัก

จากบทประพันธ:ข/างต/น สามารถสังเกตเห็นได/ชัดวYาภาษาเเละถ/อยคำที่ผู/ประพันธ:ใช/ สามารถสื่ออารมณ:

ได/เปXนอยYางดีเยี่ยม เมื่ออYานเเล/วสามารถเข/าถึงอารมณ:เเละความรู/สึกความรักที่สุเทศณ:มีตYอนางมัทนา
อีกทั้งยังแสดงให/เห็นถึงความกดดันและความทุกข:ใจที่นางมัทนามีได/อยYางถYองแท/

๑๕
๓.๒) คุณค-าดLานคุณธรรม

ในบทละครคําฉันท:เรื่อง มัทนะพาธา มีหลักธรรมมากมายทั้งทางอ/อมและทางตรง ในบทละครมีหลัก

ธรรมสอดคล/องกับเเงYคิดของพุทธ วัจนะที่วYา “ที่ใดมีรัก ที่นั่นมีทุกข:” เน/นสะท/อนเเงYคิดด/านความรัก เมื่อมี
ความรักต/องรักอยYางมีสติ ใช/วิจารณญาณอยYางรอบคอบ มิใชYรักอยYาง ลุYมหลงจะเกิดความทุกข:ได/ ในเรื่อง
สุเทศณืได/หลงรักนางมัทนาแตYได/รับการปฏิเสธ จึงทำให/เกิดเหตุการ:ณตYางซึ่งกYอให/เกิดความทุกข:ตYอตน อีกทั้ง
ยังมีคุณธรรมความรักของการครองรักระหวYางหญิงชาย ต/องเกิดจากความพึงพอใจทั้งสองฝ~าย ไมYใชYการขูYเข็ญ
ให/รับรัก นอกจากนีย้ ังสะท/อนคYานิยมของสตรีไทยในยุคสมัยนั้น ที่มีความซื่อสัตยและยึดมั่นความรักเดียว ใจเดียว

เสียแรงเรารัก สมัครใจครัน อยากให/นางนั้น สมัครรักตอบ

ผูกจิตรด/วยมนตร: แล/วตามใจตน ฝ~ายเดียวมิชอบ

๓.๓) คุณค-าดLานวรรณศิลป[

วรรณศิลปy คือ การใช/ใช/ถ/อยคําที่ไพเราะ มีการเปรียบเทียบ พรรณนาได/ชัดเจนทําให/ผู/อYานเห็นภาพ

นอกจากนี้ ถ/อยคําสํานวนให/แงYคิด คติสอนใจทําให/ผู/อYานเกิดอารมณ: ความรู/สึกตามความหมายของถ/อยคํา
และภาษา ของผู/แตYง มีความหมายกระทบใจผู/อYาน ในบทละครเลือกใช/ อินทรวิเชียรฉันท: ๑๑ เลYาเรือ่ งราว
เหตุผลเหตุใด มัทนาจึงไมYรักสุเทษณ: ซึ่งมีทYวงทํานองเร็วเหมาะแกYการเลYาความนอกจากนี้ ยังมีการใช/โวหาร
ในการกลYาวชมความงามของมัทนา อีกทั้งการใช/คำที่มีเสียงไพเราะ อันเกิดจากเลYนเสียงสัมผัสคล/องจอง

งามเอวอนงค:ราว สุระศิลปชาญฉลาด

เกลากลึงประหนึ่งวาด วรรูปพิไลยพะวง

๓.๔) คุณค-าดLานสังคม

๓.๔.๑.) บทละครเรื่องมัทนะพาธาสะท/อนให/เห็นความเชื่อของสังคมไทยในหลากหลายด/าน เชYน

๓.๔.๑.๑.) ความเชื่อเรื่องชาติภพ เห็นได/จากการที่มายาวินได/เลYาเรื่องเมื่อชาติกYอนนางมัทนากับสุเทษณ:

ที่เชื่อวYาเปXนเหตุให/นางมัทนาไมYรับรักสุเทษณ:ในชาตินี้ ตัวอยYางเชYน

๑๖
 วYาพลางยุพาชัก วรขัคคะแพรวพราย

แทงตรงพระทรวงตาย เฉพาะพักตร:พระภูมี.

ตายแล/วกำเนิดใน สุรภพพิศิษฎ:นี้;

ฝ~ายองค:พระภูมี ก็บำเพ็ญพะลีกรรม:,

๓.๔.๑.๒.) ความเชื่อในเรื่องการทำบุญมาก จะสYงผลให/เราไปเกิดในสวรรค:ชาติตYอไป เชYน สุเทษณ:สมัย

ยังเปXนมนุษย:ได/กระทำการพลีกรรม เมื่อตายไปจึงไปเกิดในสวรรค: จากบทประพันธ:ดังนี้

ทรงธรรมล้ำมะนุษ ฤทธิรุทมหาศาล

บำเพ็ญพะลีการ ทุกอยYางงามตามวิสัย

ครั้นถึงเวลาควร ภูมิศวรจากไผท

เสด็จสุราลัย เสวยสุขในแดนสรวง

๓.๔.๑.๓.) ความเชื่อเรื่องทำกรรม ผู/ใดกระทำสิ่งใดยYอมได/รับสิ่งนั้น เชYน การที่นางมัทนาไมYรับรัก

สุเทษณ:เปXนเพราะเคราะห:กรรมเมื่อชาติกYอนที่สุเทษณ:ได/เคยจะประหารชีวิตพระราชบิดาของนาง

ดังบทประพันธ:

แตYกรรมพระทำาไว/ ณ พระชาติ์อดีตมา

ข/องขัดและขวางหน/า บY มิให/พระสมจินต:.

๓.๔.๑.๔.) ความเชื่อเรื่องเวทมนตร:การทำเสนYห: สังเกตได/จากการที่มายาวินได/รYายมนต:สะกด

ใสYนางมัทนา มีการใช/เวทมนตร: คาถาที่ใช/ผูกจิต เรียกคนให/มาหาได/ จากบทประพันธ:

อถรรพ:เวทะเจนอยูY และมนตร:ครูก็ได/สน

มโนจำและซ้ำค/น คดีเพิ่ม บ เคลิ้มหลง.

ฉะนั้นอาจจะผูกจิต- ตะใครได/ประดุจจง,

๑๗
 และใช/โยคะแล/วคง จะเรียกให/ตระบึงมา.

๓.๔.๒.) สะท/อนให/เห็นธรรมชาติของมนุษย: ซึ่งแสดงให/เห็นวYาที่ใดที่รักที่นั่นยYอมมีทุกข:

ดังความรักของตัวละครตYอไปนี้
๓.๔.๒.๑.) สุเทษณ:รักนางมัทนา แตYไมYสมหวังในความรักก็เปXนนำมาสูYความทุกข:แม/นางไมYรับรักแตYตน
ก็ยังรักนางมัทนาอยูYและคอยทำทุกอยYางเพื่อให/ได/นางมาครอบครอง
๓.๔.๒.๒.) ท/าวสุราษฎร:หรือพYอของมัทนาในอดีตชาติที่ะรักศักดิ์ศรีพร/อมที่จะปกป…องศักดิ์ศรีของตน และ
ลูกแม/จะรู/วYาสู/ไมYได/ แตYก็พร/อมที่จะตYอสู/ เพื่อลูกของตน
๓.๔.๒.๓.) มัทนารักพระราชบิดานางจึงยินยอมที่จะตกลงเปXนชายาของท/าวสุเทษณ:เพื่อปกป…อง
พระราชบิดารักศักดิ์ศรีและรักษาสัจจะ

๓.๔.๓) สะท/อนข/อคิดเพื่อการนำไปใช/ในการดำเนินชีวิต
นางมัทนาถูกสาปกลายเปXนดอกไม/ชื่อกุพฺชกะซึ่งสวยงามแตYมีหนามแหลมคมเปXนเกราะเพื่อ
ป…องกันตน เปรียบเหมือนหญิงสาวที่รูปสวย ยYอมเปXนที่หมายปองของชายทั่วไป
หนามแหลมคมเปรียบเหมือนสติป|ญญา ที่เมื่อใดมีชายที่จงใจจะหยามเกียรติ หรือหมิ่นศักดิ์ศรีได/
หากหญิงสาวมีสติป|ญญาเฉลียวฉลาด รู/ทันเลYห:เหลี่ยม ก็จะสามารถเอาตัวรอดจากชายผู/นั้นได/

๑๘
 บรรณานุกรม

พลอย แกวเกื้อ. มัทนะพาธา ตํานานรักดอกกุหลาบ [ออนไลน:]. เข/าถึงเมื่อวันที่ 21 พฤษภาคม 2563.

สืบคนได/จาก https://www.gotoknow.org/posts/519717

วิทยา ผิวงาม. ฉันท: [ออนไลน:]. เข/าถึงเมื่อวันที่ 21 พฤษภาคม 2563. สืบคนได/จาก

https://www.baanjomyut.com/library_2/thai_poetry/03.html

หนังสือภาษาไทยวรรณคดีและวรรณกรรม [ออนไลน:]. เข/าถึงเมื่อวันที่ 22 พฤษภาคม 2563. สืบค/นได/จาก

https://drive.google.com/file/d/1xq7KL9hpwNaTozhY46YKgP262xVdTNFk/view?usp=sharing

แนวทางการอYานและพิจารณาวรรณคดี [ออนไลน:]. เข/าถึงเมื่อวันที่ 19 พฤษภาคม 2563. สืบค/นได/จาก

1.แนวทางการอYานและพิจารณาวรรณคดี.pdf

๑๙