កមពុជ និងសកលភវូបនីយកមម

Cambodia and the Globalization

១- ភពទូេទៃនសកលភវូបនីយកមម
នេពលបចចុបបននេនះ ពិភពេ កបនឈនចូលេទកន់យុគសម័យមួយ គឺយុគ

សម័យ “សកលភវូបនីយកមម” (globalization) បនន័យថ សព្វៃថងេនះេយើងកំពុងែតរស់

េនកនុងេសដ្ឋកិចចសកល (េសដ្ឋកិចចសកលូបនីយកមម) (global economy) ។ មករសិក

្របវត្តិ ្រស្ត និននករៃនសកលភវូបនីយកមម បនចប់េផ្តើម ំងពីយូរ ស់មកេហើយ គឺ

មន ជមួយនិងករចប់កំេណើតៃនពណិជជកមមអន្តរជតិ និងច ចរៃនមូលធន ។ ដំេណើរ

ករេនះ ្រតូវបនជំរញ
ុ េ យកន់ែតសកមម េឡើងែថមេទៀត េ យបដិវត្តន៍េនែផនកដឹក

ជញូជ ន និងទូរគមនគមន៍ ។ ជក់ែស្តង និននករវ ិវឌ ន៍ៃនេសដ្ឋកិចចពិភពេ កេនះ ្រតូវបន

េលើកេឡើងេ យេសដ្ឋវ ិទូជេ្រចើន ដូចជ Adam Smith និង David Ricado េហើយបនទប់មក

Karl Marx ក៏បនគូសបញជ ក់អំពីនិននករវ ិវឌ ន៍េនះផងែដរ ។ េនេ្រកយស្រងគមេ ក

េលើកទី២ រយៈេវ ្របមណជ៥០ឆនំចុងេ្រកយេនះ េសដ្ឋកិចចពិភពេ កបនរ ីកលូត

ស់យ៉ងខ្លំង េហើយចងភជប់គនកន់ែតជិតស្អិតរមួតជងមុន ពិេសសេនកនុងែផនក

ពណិជជកមមអន្តរជតិ និងលំហូរមូលធន។ េនកនុងន័យេនះសកលភវូបនីយកមមគឺជឡូ

សុិកៃនករបន្តនិននករចំបងេនះឯង ។ េនកនុងសភពករណ៍បចចុបបនន េ យ រេសរ ីភវូប

នីយកមមេនកនុងែផនកេសដ្ឋកិចច និងវ ិនិេយគ និងេ យ រកររ ីកចំេរ ើនេនកនុងែផនកដឹក

ជញូជ ន ែផនកទូរគមនគមន៍ និងែផនកពត៌មនវ ិទយ ទីផ រេនកនុងពិភពេ ក ្រតូវបនេបើកធំ

ទូ យ ជងមុនមនមស ិភព (complex) សមុគ ម ញជងមុន េហើយ្រតូវបនចងេផ្អប

ភជប់គនយ៉ ងស្អិតរមួត ជងពីេពលមុន ។ េលើសពីេនះេទេទៀត កនុងេពលបចចុបបនន ច ចរៃន

មូលធន្រប្រពឹត្តេទេនកនុងេលប ន និងទំហំែដលេគមិន ចគណន ឬ យតំៃលបនកល

ពី១០ឆនំមុនេនះ ។

ជរួម កិចចដំេណើរករសកលភវូបនីយកមមពណិជជកមម បនចប់េផ្តើមេឡើងេនេ្រកម

ករជួយជំរញ
ុ េគលនេយបយពណិជកមម េនកនុងដំ ក់កលេ្រកយស្រងគមេ ក

េលើកទី ២ ។ កិចចករៃនកិចច្រពមេ្រព ងទូេទស្តីពីពនធគយ និងពណិជជកមម (GATT) ែដល

សំេ បេងកើនេសរ ីភវូបនីយកមមពណិជជកមម បនផ្តល់ែផ្លផកេនកនុងរូបភពជករបញចប់

េ យេជគជ័យៃនកិចចចរចេន Uruguay (The Uruguay Round) និង ករបងកីតេឡើងនូវ

អងគករពណិជជកមមពិភពេ ក (WTO) ។ េស ននដូចជ ន ចរណ៍្រតូវរ ំេ ះេចញជ

1
បេណើ ្ត រៗ ពីករកំហិតពណិជជកមម (Trade Restrictions) ។ ជមួយគនេនះែដរ មនវ ិធនករ

ជេ្រចើនេទៀត កំពុងែត្រតូវបន ក់េចញជបន្តបនទប់េនកនុង្រកបខ័ណ្ឌៃន WTO េដើមបី

េគលេ េសរ ីភវូបនីយកមមៃនពណិជជកមមកុនងែផនកេស ដៃទេទៀត ។

េនទសវត រ ៍កន្លងេទេនះ ទំហំនិង្រទង់្រទយៃនករអនុវត្តន៍ (Modalities) ៃន

ពណិជជកមមអន្តរជតិ និងៃនលំហូរហិរញញវតថុ បនេកើនេឡើងយ៉ ងសនធឹកសនធប់ ។ ជរួម េនះ

គឺជចំែណកមួយៃនករវ ិវដ្តជទូេទ ែដលកនុងេនះ្របេទសជេ្រចើន បនេធ្វើបដិនិយ័តកមម

(Deregulate) របបពណិជជកមម និងរបបវ ិនិេយគ្រពមទំងទីផ រហិរញញ វតថុ ។ េនះជ្របករ

ែដលេបើកទូ យនូវ លំហរសំ ប់កិចចដំេណើរករៃនកំ ំងទីផ រ និងបនលុបបំបត់ េចល

នូវករ្រតួតពិនិតយមូលធនជេ្រចើនែថមេទៀត ទំងកនុងករជក់ែស្តង (De facto) ទំងជផ្លូវ

ចបប់ (De jure) ។ ករវ ិវត្តន៍េនះ បន្រប្រពឹត្តេទេនេ្រកមសមពធៃនក ្ត ដៃទេទៀតជេ្រចើន

ដូចជ៖ លទធភពកនុងករទទួលបននូវផលចំេណញខពស់ពីករវ ិនិេយគភគហ៊ុន (Portfolio

Investment) េនកនុងទីផ រកំពុងេងើបេឡើង (Emerging Markets) ទស នៈអនគតៃនប ្ត

េសដ្ឋកិចចកំពុងេងើបេឡើង (Emerging Economies) មនសភពអនុេ្រគះល្អ េហើយបេចចក

វ ិទយទំេនើប និងចំលងករហិរញញ វតថុអន្តរជតិ (International Financial Transaction) ក៏្រតូវ

បនែកលំអយ៉ ងឆប់រហ័ស ។ ក ្ត ទំងអស់េនះ បនជំរញ

ុ េ យមនករេកើនេឡើង នូវលំ

ហូរៃនមូលធនអន្តរជតិ េទកន់ប ្ត ្របេទសែដលមនេសដ្ឋកិចចកំពុងែតេងើបសទុះេឡើង ។

២- ទិដភ
្ឋ ពរ ួមៃនេសដ្ឋកច
ិ ចពិភពេ កបចចុបបនន
េសដ្ឋកិចចពិភពេ កជរួម មនទិដ្ឋភពដូចតេទ ៖

ទីមួយ- សងគមឧស ហកមមែដលបន្រគបដណ្តប់េលើពិភពេ កេយើង អស់រយៈ

េពលជយូរមកេហើយេនះ កំពុងេបើកផ្លូវបន្តិចម្តងៗសំ ប់ករបដិសនធិេឡើងនូវេសដ្ឋកិចច

មួយថមី ែដលមនចរ ិតជេសដ្ឋកិចចេរខូបនីយកមម ( Digitalized economy) េហើយពឹងែផ្អកេលើ

ចំេណះដឹង ( Knowledge-based economy) និងសំេ េលើេស កមម ។ េនេពលែដល

បតុភូតៃនេសដ្ឋកិចចសកលូបនីយកមមេនះ កំពុងែតលូត ស់យ៉ងឆប់រហ័សេនះ ចំេណះ

ដឹងក៏រ ីកដុះ លសគុះ គ យយ៉ ងខ្លំងែដរ ។ សព្វៃថងេនះ េគ ចេមើលេឃើញយ៉ ង្របចក ថ

េគលគំនិត ចំេណះដឹង និងចំេណះេធ្វើ េដើរតួកន់ែតសំខន់េឡើងៗ េនកនុងករបេងកើត្រទពយ

សមបត្តិ ករបេងកើតកំេណើនេសដ្ឋកិចច និងករបេងកើតឧត្តមភពេ្រប បេធៀប របស់្របេទសនិមួ

យៗ។ ជសមម្រត វតថុធតុេដើម និងកម្លំង ច់ដុំរបស់មនុស មនតួនទីកន់ែតស្តួច

េស្តើងេទៗ េនកនុងដំេណើរករេនះ ។ មូលធនបញញ (Intellectual Capital) បនក្លយេទជ

2
ក ្ត ផលិតកមមដ៏សំខន់បំផុត ។ េនកនុងេសដ្ឋកិចច ែដលពឹងែផ្អកេលើចំេណះដឹង (Know

ledge-based Economy) ទស នទន “ផលិតកមម" (Concept of Production) កំពុងែត្រតូវ

បនជំនួសេ យទស នទន "អរូបីភព" (Concept of Intangibility) ែដលកំណត់ េ យ

មូលធនបញញ និងសមតថភពកនុងករនិមិត្ត និងកនុងករបេងកើតគំនិត ។ េនកនុងបរ ិករណ៍េនះ

មូលធនមនុស (Human Capital) ែដល្របកបេទេ យសមតថភពជំនញខពស់ និង្របកប

េទេ យនិមិត្តកមម គឺជក ្ត ដ៏សំខន់បំផុត ែដលធននូវភព្របែជងឈនះរបស់្របេទស

ជតិ ។ សភពករណ៍េនះ បន ក់េចញជបញ្ហ ្របឈមជយុទធ ្រស្ត សំ ប់ពិភព

េ កទំងមូល ជពិេសស សំ ប់្របេទស្រកី្រកតូច ច ដូចជ្របេទសកមពុជ៉ ែដលកំពុង

ែតេងើបេចញពីទសវត ៃនយុគសម័យ ហិនេ ច និងភពឯេក េនេលើឆកអន្តរជតិេន

េពលេនះ ។

ទីពីរ- េសដ្ឋកិចចពិភពេ កបចចុបបនន កំពុងែតេធ្វើដំេណើរឆ្លងកត់េពលេវ ដ៏លំបក

បំផុត ។ ំងពីែខ កកក ឆនំ ១៩៩៧ ្របេទសជេ្រចើនេន សុី េគនយ៍ និង សុីបូព៌ បន

ទទួលរងេ្រគះេ យ រវ ិបត្តិហិរញញ វតថុដ៏ធងន់ធងរ ។ វ ិបត្តិេនះ បនរ ីក ល លេទកន់

តំបន់ដៃទេទៀតកនុងពិភពេ ក េហើយបនក្លយបន្តិចម្តងៗេទជកលិយុគហិរញញ វតថុ។ មូល

េហតុ បនជសភពករណ៍េនះក្លយេទជកលិយុគ គឺប ្ត លមកពីក ្ត ពីរែដលបេងកើន

សភពធងន់ធងរៃនវ ិបត្តិហិរញញ វតថុេនះ

១- ករធ្លក់ចុះៃនេសដ្ឋកិចច (Recession) និង ភព សននែផនកហិរញញ វតថុេន្របេទស

ជប៉ុន ែដលជវ ិបត្តិេនកនុងេបះដូង ៃនវ ិបត្តិកំពុងែតេនមនសភពធងន់ធងរេនេឡើយ ។

២- វ ិបត្តិេន្របេទសរុស ី បនធ្លក់ចុះយ៉ ងដុន ប េហើយបនបេងកើតេឡើងរលកអ

េសថរភពេនទូទំងសកលេ ក ។ គមន្របេទស មួយ ចេគចផុតពីវ ិបត្តិេនះបន

េឡើយ ។ ករ ល លៃនជមងឺេសដ្ឋកិចច បនឆ្លងេទកន់ទីផ រកំពុងេងើបេឡើង (Emerging

Markets) ដៃទេទៀតទំងអស់ ជពិេសសគឺទីផ រ េមរ ិក ទីន ។ ទីផ រហិរញញ វតថុេន

អឺរប
ុ ៉ និងេន េមរ ិកខងេជើង ក៏កំពុងែតធ្លក់ចុះផងែដរ ។ មករ យតៃម្លថីមៗេនះ (ែដល

ជករ យតៃម្លេលើកទី បី កនុងរយៈេពលមួយឆនំ) របស់មូលនិធិរប

ូ ិយវតថុអន្តរជតិ (IMF)

្របសិនជគមនសភពករណ៏ ្រកក់ធងន់ធងរបែនថមេទៀតេទ េនកនុងចុងសតវត រ ៍េនះ េនះ

េសដ្ឋកិចចពិភពេ កនឹងេកើនេឡើងែត្របមណ ២% ប៉ុេ ្ណ ះេពលគឺ្រតូវជ្របមណែត

ពក់ក ្ត លៃនកំេណើន ែដល IMF បនប៉ ន់្របមណទុកកលពីឆនំមុន ។ ពិភពេ ក

្របឈមមុខនឹងករធ្លក់ចុះៃនេសដ្ឋកិចចជ កល (Global Recession) េនឆនំ ១៩៩៩ ។

3
ជមួយគនេនះែដរ ក៏មនករភ័យខ្លចថវ ិបត្តិហិរញញ វតថុបចចុបបននេនះ េ្រកយពីបនេធ្វើដំេណើរ

ជុំវ ិញពិភពេ កមក នឹង្រតឡប់មកញំញី សុីវ ិញ ែដលជេហតុេធ្វើេ យទិដ្ឋភព

អនគត ៃនករេងើបេឡើងវ ិញរបស់តំបន់េនះ មនភពកន់ែតមិន្របកដ្របជេឡើងែថម

េទៀត ។

េតើេយើង្រតូវេធ្វើអី្វខ្លះ េនកនុងសភពករណ៍ែបបេនះ ? េតើកមពុជ ច្រប ំងឈនះ និង

រក សថិរភពរបស់ខួន
្ល េនកនុងពិភពៃនេសដ្ឋកិចចៃនចំេណះដឹង (Knowledge Economy)

បនឬេទ ? េតើកមពុជ ចសងបឹមថ នឹងេគចផុតបនឬេទ ពីឥទធិពលៃនកលិយុគហិរញញ វតថុ

ែដលបនបេងកើតេឡើងនូវេ កនដកមមែដលពិបក ស់សង

ទ ់បន េហើយែដលេធ្វើេ យមន

ករបត់បង់ជទឹក្របក់ចំនួន ប់រយពន់ នដុ ្ល រ បត់បង់ជករងរចំនួន ប់ ន និង

បត់បង់ជក នុវត្តភព និងក្តីសងបឹមសំ ប់មនុ ស ប់ ននក់ ? ដូេចនះ េពលេនះគឺជ

េពលសំ ប់ករគិតគូរយ៉ ងម៉ត់ចត់ សំ ប់ករដក្រសង់នូវេមេរៀន និងទទួល គ ល់នូវ

កំហុសឆគងនន និងជេពលសំ ប់ករែកទ្រមង់េនកនុង្រគប់កំរ ិតទំងអស់ ទំងកនុងកំរ ិត

សកលេ ក ទំងកនុងកំរ ិតតំបន់ និងទំងកនុងកំរ ិត្របេទសនិមួយៗ ។

៣- ក នុវត្តភពៃនសកលភវូបនីយកមម
ជក់ែស្តង កររ ីកលូត ស់ៃនេសដ្ឋកិចចេន សុីបូព៍ គឺជសកខីភពៃនផល្រប

េយជន៍ែដលេគ ចទទួលបនពីសកលភវូបនីយកមម ។ កំេណើនដ៏ខ្លំងក្លៃនេសដ្ឋកិចច

សុី បនបង្ហញេ យេឃើញនូវភពខុសគនយ៉ ងឆងយ ជមួយនឹងសមិទិធផលៃនេសដ្ឋកិចច

ឯេកកនុងតំបន់ដៃទេទៀតេនកនុងពិភពេ ក ។ ចលនភពៃនមូលធនអន្តរជតិ ចផ្តល់នូវ

ផលចំេណញចំេពះ្របេទសនន មរយៈករជ្រមុញនូវ ករេ្របើ្របស់្របកបេ យ្រប

សិទិធភពនូវធនធនហិរញញ វតថុ មរយៈករស្រមលនូវកង្វះខតមូលធនេនកនុងទីផ រ

ែដល ច់េ ចេ យដុបេ យដុំេនកនុងរយៈេពលកន្លងមក មរយៈករបេងកើតេ យ

មនបរ ិយកស្រប ំ ង្របែជង ែដលជួ យជ្រមុញនូវនិមិត្តកមម និង មរយៈករផ្តល់ផល

ចំេណញសមគួរដល់វ ិនិេយគិន ។

េនកនុងពិភពេ ក លំហូរចូល FDI េនកនុងឆនំ ២០០១ មនទឹក្របក់ ៧៣៥ ពន់

ន ដុ ្ល រ េហើយលំហូរេចញ FDI មន ៦២១ ពន់ ន ដុ ្ល រ ។ េនឆនំ២០០១ លំហូរ

ៃនមូលធនឯកជនេទកន់ Developed countries មន ៦៨.៤% លំហូរេទេសដ្ឋកិចចកំពុង

អភិវឌ ន៍ (Developing countries) មន២៧.៩% (កនុងេនះសំ ប់ Asia and the Pacific

4
មន ១៣.៩%) និង Central and Eastern Europe បន៣.៧% េហើយសំ ប់្របេទស LDCs

មន ០.៥% (Table1.2)។

្រពឹតិ្តករណ៍េ្រកយមកេទៀត បនបង្ហញេ យេឃើញថមូលធនមួយចំនួន េនះ

្រតូវេគយកមកេធ្វើករវ ិនិេយគ េ យមិន្រតឹ ម្រតូវ ។ េទះជយ៉ ង ក៏េ យ េនកនុងរយៈ

េពលប៉ុនមនទសវត ចុងេ្រកយេនះ កម្លំងៃនសកលភវូបនីយកមម បនអនុញញតេ យ

្របេទសជេ្រចើនេន សុី ជ្រមុញបននូវករវ ិនិេយគ និងកំេណើនេសដ្ឋកិចចបេងកើតបននូវ

ករងរជេ្រចើន កត់បនថយបននូវភ
ួ ព្រកី្រកេហើយ និងសំេរចបននូវទិសេ សំខន់ដៃទ

េទៀត េនកនុងករអភិវឌ្ឍន៍ធនធនមនុស ។ ឧទហរណ៍ ដូចជេន្របេទសម៉ េឡសុី

ចំនួន្របជជនែដលរស់េនេ្រកមកំរ ិតៃនភព្រកី្រក បនថយចុះពី្របមណ ៥០% េនឆនំ

១៩៧០ មកេនតិចជង ១០% េនឆនំ ១៩៧៥ ។ េន ធរណរដ្ឋកូេរ ៉ អ្រ ៃនអកខរជន

បនេកើនេឡើងពី្របមណ ៣០% េនពក់ក ្ត លទសវត ឆនំទី ៥០ ដល់េទេ្រចើនជង

៩៥% នេពលបចចុបបននេនះ គឺសកលភវូបនីយកមម ែដលជអនកជួយេ យសំេរចបននូវ

វឌ នភពមួយែបបេនះ ។

៤- និភ័យ និង បញ្ហ ្របឈមៃនសកលភវូបនីយកមម

ជមួយគនេនះែដរ ទនទឹមនឹងករផ្តល់េ យក នុវត្តភពយ៉ ងេ្រចើនែបបេនះេនកនុង

សកលភវូបនីយកមម ក៏មនបងកប់នូវ និភ័យធំៗ (Risks) មួយចំនួនផងែដរ។ ជទូ េទ េគ

ចសរុប និភ័យទំងេនះជ២្របេភទធំៗ គី 

១- និភ័យៃនេជគជ័យ (The risks of success):

និភ័យេនះ េយើង ចេមើលេឃើញ មរយៈបទពិេ ធន៍ៃន្របេទសៃថ ធរ

ណរដ្ឋកូេរ ៉ និងឥណូ ្ឌ េណសុី ែដលបនទទួលរងេ្រគះេ យ រវ ិបត្តិហិរញញ វតថុ កនុងឆនំកន្លង

េទេនះ េនេពលែដលវ ិនិេយគិនបត់ជំេនឿេលើេសដ្ឋកិចចៃន្របេទសទំងេនះ េហើយលំហូរ

ចូលៃនមូលធនយ៉ ងធំេធង បនែ្របក្លយេទជលំហូរេចញយ៉ ងឆប់រហ័សៃនមូលធន។

មករពិត លំហូរមូលួធនអន្តរជតិ ក៏មនសក្តនុពលភពកនុងករបេងកើតេ យមនអ

េសថរភពផងែដរ ្របសិនេបើេគមិនបន្រគប់្រគងេ យ្របុង្របយ័តន និង្របកបេ យ្របសិទិធ

ភព នូវកិចចដំេណើរករេបើកចំហរទីផ រេទេនះ ។ េដើមបីករពរនូវ និភ័យេនះ េគ្រតូវករ

ជចំបច់នូវករ ក់េចញ និងករអនុវត្ត នូវេគលនេយបយម៉ ្រកូេសដ្ឋកិចចមួយដ៏គត់

មត់ នូវករបេងកើត្របព័នធ ថ ប័នដ៏សម្រសប នូវករគំ្រទពី សំ ក់្របព័នធនិយ័តកមន និង

5
ករ្រតូតពិនិតយ ម្រកឹតយ្រកមទំង យែដលេឆ្លើយតប េទនឹងស្តង់ រអន្តរជតិ និងពី

សំ ក់ករផ្តល់នូវពត៌មនចំបច់ែដល្របកបេទេ យគុណភព ។

២- និភ័យៃនមរជីនូបនីយកមម (The risks of marginalization)

និភ័យេនះ ្រតូវបនឆ្លុះបញច ំងេ យេឃើញេនកនុងបទពិេ ធន៍ៃន្របេទសកមពុ

ជេយើងែតម្តង ។ ្របេទសកមពុជ បនសថិតេន ច់ឆងយពីករព្រងីកពណិជជកមមពិភព

េ ក េហើយមិនបនទទួលនូវមូលធនបរេទសអ្វីធំដុំេឡើយ េនកនុងរយៈេពលជងពីរទស

វត កន្លងមកេនះ ។ េ យ រេហតុេនះ ្របេទសកមពុជបនខទតេចញពីចរន្តៃនេសដ្ឋកិចច

សកលេ ក េហើយធ្លក់េទេនពីេ្រកយ្របេទសដៃទេទៀតជេ្រចើន េនកនុងែផនកកំេណើន

េសដ្ឋកិចច និងករអភិវឌ ន៍ធនធនមនុស ។ បតុភូតមរជិនូបនីយកមម (Marginalization)

េនះបន ក់កមពុជ េ យ្របឈមេទនឹងករគំ មកំែហងយ៉ ងជក់ ែស្តង ជមួយនឹងអ

វឌ នភពេសដ្ឋកិចច (Economic stagnation) និងជមងឺ ុ ៃំ រ ៉ៃនភព្រកី្រក ។

េនកនុងបរ ិករណ៍េនះ បញ្ហ ្របឈមសំ ប់្របេទសទំងអស់កុនងេពលបចចុបបននេនះ គឺ

ករេ្របើ្របស់េ យអស់លទធភព នូវសក្តនុពលភពៃនសកលភវូបនីយកមន េដើមបីែក

លំអនូវកំរ ិតជីវភពរបស់្របជជន្រគប់រប
ូ ជពិេសសគឺ ែកលំអជីវភពរបស់ជន្រកី្រក។

បញ្ហ ្របឈមេនះ ក៏មនរួមបញូ ច លផងែដរ នូវករទប់ ក ត់ និភ័យននែដលមនបងកប់

េនកនុង ដំេណើរករសកលភវូបនីយកមម ដូចជវ ិបត្តិយ៉ងធងន់ធងរេន សុីនេពលបចចុបបនន

េនះ និង និភ័យេផ ងេទៀតែដលផ រភជប់ េទនឹងបតុភូត (មរជីនូបនីយកមម) ៃន

្របេទស្រកី្រក ។

េតើេគ្រតូវេធ្វើអីខ
្វ ្លះ េដើមបីេ ះ្រ យបញ្ហ ្របឈមេនះ ? េដើមបីេឆ្លើយតបនឹងសំណួរ

េនះ េយើង្រតូវេធ្វើកិចចករសំខន់ៗ ២ គឺ

ក- េធ្វើករវ ិភគអំពីវ ិបត្តិហិរញញ វតថុែដលបន្រគបដណ្តប់ទី្វប សុី និង ពិភពេ ក

កនុងេពលបចចុបបននេនះ ។

ខ- ែស្វងយល់អំពីឥទធិពលៃនសកលភវូបនីយកមម មកេលើេសដ្ឋកិចចតូច ច ដូ ចជ

េសដ្ឋកិចចកមពុជ ែដលេទើបែតេងើប េចញពីភពឯេក ។

៥- វិបត្តិហរិ ញញ វតថុេន សុី

៧-១- េដើមកំេណើតៃនវិបត្តិ ៖

6
 វ ិបត្តិេនះបនេកើតមនេឡើងេ្រកយពីសមិទិផ
ធ លេសដ្ឋកិចច ដ៏សេមបើមេនកនុងទ្វីប សុី

កនុងរយៈេពលប៉ុនមនទសវត ចុងេ្រកយេនះ ។ ករលំបកែដល្របេទស សុីបូព៌ទំង

យកំពុងែតជួប្របទះកនុងេពលបចចុបបននេនះ គឺមិនែមនជលទធផលៃនអតុលយភពម៉ ្រកូ

េសដ្ឋកិចចេនះេទ ។ ផទុយេទវ ិញ វ ិបត្តិេនះេកើតេឡើងមកពីចំណុចេខ យមួយចំនួន េនកនុង

្របព័នធហិរញញ វតថុ និងេនកនុងែផនកអភិបលកិចច ។ កររួមផ ំរ ងករខ្វះខតេនកនុងករ្រតួត

ពិនិតយិ្របព័នធហិរញញ វតថុ ករ យតៃម្លមិនបនល្អ និងករ្រគប់្រគងមិនបនល្អនូវ និភ័យវតថុ

េហើយនិងកររក អ្រ ប្តូរ្របក់េ យេននឹង (Fixed Exchange Rate) បននំឲយធនគរ

និង ជីវកមមធំៗ ខចីទុនអន្តរជតិចំនួនដ៏ េ្រចើន ែដលកនុងេនះ ភគេ្រចើនជបំណុលរូបិយវតថុ

បរេទស ្រតូវសងវ ិញកនុងរយៈេពលខ្លី េហើយមិន ចេលើកេពលបន (Unhedged) ។ េលើស

ពីេនះេទេទៀត ទុនបរេទសទំងេនះ ្រតូវបនេគយកេទវ ិនិេយគេលើគេ្រមងមួយចំនួន

ែដលគមនគុណភពនិងផលិតភព គឹថគមនហុចែផ្លផកល្អ។

េទះបីថ ចំ យនិងេសចក្តីសំេរចេធ្វើហិរញញ បបទនរបស់ែផនកឯកជន គឹជេដើម

េហតុប ្ត លេ យេកើតេឡើងនូវវ ិបត្តិក៏េ យ ក៏ប៉ុែន្តចំណុចខ្វះខតេនកនុងែផនកអភិបល

កិចច (Governance) បនេធ្វើេ យសភពករណ៍ ធ្លក់ចុះកន់ែតដុន បេឡើងែថមេទៀត ។

ជពិេសល ជមងឹបក ពួកនិយម និង្រគួ រនិយមេនកនុងែផនករដ្ឋបល ធរណៈ (Public

Sector) ករលូកៃដរបស់រ ្ឋ ភិបលចូលកនុងកិចចកររបស់ែផនកឯកជន និងកង្វះខតតំ

ភពេនកនុង្របព័នធគណេនយយឯកជន និង្របព័នធគណេនយយ ធរណៈ ្រពមទំងកង្វះ

ខតតម្លភពេនកនុងករផ្តល់ទិននន័យេសដ្ឋកិចច គឹជសម្ពធែដលបែនថមទមងន់េទេលើ

្របព័នធអភិបលកិចចែដលទន់េខ យេហើយ្រ ប់េនះ ។ ម៉យងេទៀត ករវ ិវត្តន៍មួយចំនួន េន

កនុង្របេទសេជឿនេលឿន ដូចជកំេណើនដ៏េខ យេនអឺរប

ុ និងេនជប៉ុន ែដលជេហតុប ្ត

លេ យមនធ្លក់ចុះ នូវក នុវត្តភពៃនករវ ិនិេយគ និងែដលេធ្វើេ យមនករធ្លក់ចុះ

េថក នូវអ្រ ករ្របក់េនកនុងប ្ត េសដ្ឋកិចចទំងេនះ ក៏បនេដើរតួយ៉ងសំខន់ផងែដរ

េនកនុងករបេងកើតេឡើងវ ិបត្តិហិរញញ វតថុេនះ ។

វ ិបត្តិហិរញញ វតថុេនះ បនផទុះេឡើងេនពក់ក ្ត លឆនំ ១៩៩៧ ដំបូងេន្របេទសៃថ

េនកនុង្រទង់្រទយជករ យលុក ៃនករេកង្របវ ័ញច (Speculative Attacks) េទេលើ្របក់

បត ។ េនកនុងកិចច្របជុំ្របចំឆនំៃន្រកុម្របឹក ភិបលរបស់មូលនិធិរប
ូ ិយវតថុអន្តរជតិ (IMF)

និងៃនធនគរពិភពេ ក (WB) េនកនុងែខកញញ ឆនំ ១៩៩៧ េគបន្រចនេចលនូវសំេណើ

បេងកើត “មូលនិធិ សុី” សំ ប់ទប់ទល់នឹងករ ល លៃនវ ិបត្តិេនះ។ េ្រកយពីេពលេនះ

7
បន្តិចមក ជមងឺេសដ្ឋកិចចេនះបនរ ីក ល លយ៉ ងរហ័ស េទកន់េសដ្ឋកិចចៃន្របេទសដៃទ

កនុងតំបន់ែដលមន ”សមតថភព្របែជងឈនះ” ទន់េខ យេ្រកយពីករធ្លក់តៃម្លៃន្របក់

បត ឬែដល្រតូវបនវ ិនិេយគិនៃនភគហ៊ុនេមើលេឃើញថ ចនឹងមនបញ្ហ ហិរញញ វតថុ ឬ

បញ្ហ ម៉ ្រកូេសដ្ឋកិចចដូចជ ្របេទសែដលរងេ្រគះឯេទៀតែដរ ។ ករ តតបតេនះ បនឆ្លង

ចូលេទដល់្របេទស ធរណរដ្ឋកូេរ ៉ ែដលជេសដ្ឋកិចចទី ១១ េនកនុងពិភពេ ក ។ អ

សមតថភពរបស់្របេទសកូេរ ៉េនកនុងករសងបំណុល បនបេងកើតេឡើងនូវករគំ មកំែហងដ៏

ធំ សំ ប់្របព័នធរូបិយវតថុអន្តរជតិ ។

៧-២- េមេរៀនបនមកពីវ ិបត្តិ ៖

េនេពលែដលវ ិបត្តិហិញញវតថុ េនកំពុងែតបន្តេទេទៀតេនេឡើយ សហគមន៍អន្តរជតិ

ចប់េផ្តើមេធ្វើករដក្រសង់នូវេមេរៀនពិវ ិបត្តិេនះ េដើមបីព្រងីកនិមមបនកមម (Architecture) ៃន

្របព័នធហិញញវតថុអន្តរជតិ កនុងេគលបំណង កុំេ យវ ិបត្តិេនកនុងេពលអនគតេកើតេឡើងជ

ញឹកញប់ផង និងកុំេ យ មនសភពធងន់ធងរផង ។ វ ិបត្តិហិរញញ វតថុ សុីបនរ ំេលច េឃើញ

ជថមីម្តងេទៀត នូវ រសំខន់ៃនេគលនេយបយម៉ ្រកូេសដ្ឋកិចចដ៏រ ឹងបុឹង និងមំមួន និងនូវ

សភពេ្រគះថនក់ៃន ឱនភពគណនីចរន្តកុងទំ
ន ហំដ៏ធំេលើសកំរ ិត ែដល ច្រទំ្រទបន ។

េ្រកពីេនះ េនមនចំណុចសំខន់ៗចំនួន ៦ េទៀត ែដលទមទរឲយមនករយកចិត្តទុក

ក់ ៖

១- ករ ម ន្រតួតពិនិតយេ យ្របសិទធភពេលើេគលនេយបយេសដ្ឋកិចចៃន

្របេទសនិមួយៗ និងេលើករអនុវត្តន៍េគលនេយបយេនះ ។ កិចចករេនះ ្រតូវ្រប្រពឹតិេ្ត ទ

េនេ្រកមករជួយសំរល
ួ ពីសំ ក់ករផ្តល់ទិននន័យេសដ្ឋកិចច និងទិននន័យ ហិរញញ វតថុនន

ែដលមនករពក់ព័នធ ។

២- ករែកទ្រមង់ែផនកហិរញញ វតថុ ែដលមនរួមបញូច លនូវករេរៀបចំវ ិធនករករពរេន

កនុងែផនកនិយ័តកមម និងកនុងករ ម ន្រតួតពិនិតយ ម្រកឹតយ្រកម និងលិខិតបទ ្ឋ នដ៏សម

្រសបផង (Prudential Regulation and Supervision) ។

៣- ករអនុវត្តដំេណើរករេសរ ីភវូបនីយកមម ៃនគណេនយយមូលធន (Capital

Account) ្របកបេទេ យរេបៀបេរៀបរយ និងេ យមនលំ ប់្រតឹម្រតូវ េ្រកមករជួយគំ

្រទពិេសស ពីសំ ក់្របព័នធហិរញញ វតថុដ៏រ ឹងមំមួន និងពីសំ ក់ េគលនេយបយម៉ ្រកូ

េសដ្ឋកិចច និងេគលនេយបយអ្រ ប្តូរ្របក់សម្រសប ។ េគលបំណងចំបងៃនកិចចករ

8
េនះ គឺបេងកើតផលចំេណញ និងកត់បនថយ និភ័យ ែដលេកើតេចញមកពីច ចរេ យ

េសរ ីៃនមូលធន ។

៤- ករជំរញ
ុ ករអេងកត ម ន (Surveillance) កនុងកំរ ិតតំបន់ ។

៥- កិចចខិតខំ្របឹងែ្របងទំងពិភពេ ក េដើមបីជំរញ
ុ អភិបលល្អ (Good

Governance) និងករ្របយុទធ្របឆំង និងបតុភូតបក ពួកនិយម ្រគួ រនិយម និងអំេពើពុក

រលួយ ។

៦- ករេរៀបចំរចនសមព័នធ្របកបេ យ្របសិទិភ
ធ ព សំ ប់ករេ ះ្រ យបំណុល

េ យរួមបញូច លនូវចបប់ ស្តីពី ក ័យធន ែដល្របកបេ យសុ្រកឹតយភពេនកនុងកំរ ិតអន្តរ

ជតិសំ ប់ករទក់ទញឥណទនឯកជន (Private Creditors) និងវ ិនិេយគិនឯកជន ឲយ

ចូលរួមេនកនុងកិចចខិតខំ្របឹងែ្របងជផ្លូវករ េដើមបីេ ះ្រ យបញ្ហ បំណុល ទំងេនកនុង

ែផនក ធរណៈ ទំងេនែផនកឯកជន ។

៦- និមមបនកមមហរិ ញញ វតថុថមី
ែផ្អកេលើបទពិេ ធន៍ៃនវ ិបត្តិហិរញញ វតថុ សុី មូលនិធិរប
ូ ិយវតថុអន្តរជតិ (IMF) បន

ចង្អុលបង្ហញេ យេឃើញនូវមូល ្ឋ នសំខន់ៗមួយចំនួន ែដល ចបេងកើតជ្រគឹះៃន

និមមបនកមមថីម (New financial architecture) សំ ប់្របព័នធ េសដ្ឋកិចចសកល ។

១- មូល ្ឋ នទីមួយ គឺសក្តនុពលភពដ៏មហិមសំ ប់កំេណើនេសដ្ឋកិចច និងវ ិបុល

ភព ែដល្របេទសនន ចទទួល បនពីសមហ័រកមមេសដ្ឋកិចច ។ ្របភពៃនថវភព

(Dynamism) េនះ ្រតូវបនបេងកើតេឡើងេ យបេចចកវ ិទយថមី េនកនុងែផនក ពត៌មនវ ិទយ និងទី

ផ រហិរញញ វតថុ ែដលកំពុង្រតូវបនប្រងួមេ យចូលគនែតមួយ ។ ដូេចនះបញ្ហ សថិតេន្រតង់

ចំណុចថ េតើេគ្រតូវេធ្វើយ៉ងដូចេម្តច េដើមបី្រគប់្រគង និងតំរង់ទិសៃនកម្លំងេនះ េទរកករ

បេងកើតេឡើងនូវកំេណើន ែដល្របកបេ យចិរភព និងែដល្រតូវបនវ ិភជន៍យ៉ងទូលំ

ទូ យេ យដល់្រគប់្រសទប់សងគម េហើយេគលបំណងៃនករឈនេទរកសមធម៌

យ៉ ងទូលំទូ យេនះ ក៏ ចសំេរចេទបន ។

២-មូល ្ឋ នទីពីរ គឺសមហ័រណកមម ។ មរយៈសមហ័រណកមមេទកនុងេសដ្ឋកិចច

សកលភវូបនីយកមម ្របេទស្រកី្រក នន ចេបើកផ្លូវសំ ប់េឆពះេទកន់បរ ិធន្របកប

ថមពលដ៏ខ្លំងក្ល សំ ប់ជំរញ
ុ ករអភិវឌ ។ ចំែណក្របេទស ែដលចង់េធ្វើករអភិវឌ ន៍

េ យខ្លួនឯងរេបៀបស្វ័យឯេក នឹងជួប្របទះនឹង និភ័យៃនមរជីនូបនីយកមម្រពមទំង

អចលនភព េសដ្ឋកិចច និងភព្រកី ្រក កនុងរយៈេពល ប់ជំនន់មនុស ។

9
 ៣-មូល ្ឋ នទីបី គឺជ្របព័នធៃនលំហូរមូលធនដ៏េសរ ី និងចំហ ែដល្រតូវបនេគទទួ

លួ គ ល់ជឯកកចឆនទថ មន រៈសំខន់បំផុត សំ ប់ អនុញញតេ យសកលភវូបនីយ

កមមសំេរច នូវសក្តនុពលភពរបស់ខួ្លន ។ េនកនុងបរ ិករណ៍េនះ គឺជករសំខន់ ស់

ែដលែផនកឯកជន កនុងនមជ្របភពធនធនហិរញញ វតថុទីមួយសំ ប់ ្របេទសជេ្រចើន ្រតូវ

បនទក់ទញេ យចូលរួមេនកនុងចរន្តសកលេនះ ។ េ យ្របេមើលេមើលេទមុខ និងដក

្រសង់បទពិេ ធន៍ពីវ ិបត្តិកុងេពលបចច

ន ុ បបនន េយើង្រតូវទទួល គ ល់ថ ករចូលរួមរបស់ែផនក

ឯកជនេនកនុងទីផ រហិរញញ វតថុសកលេ ក ្រតូវែតផ រភជប់េទនឹងករបេងកើតេឡើងនូវយន្ត

ករ សំ ប់កត់បនថយនូវ និភ័យៃនករដកថយភ្លមៗ របស់វ ិនិេយគិនៃនភគហ៊ុន និង

េដើមបីេចៀស ង ករផ ងេ្រពងចិត្ត ្រស្ត (Moral Hazard) ។ គឺជករពិត ស់ថ ករ

ព្រងឹង្របព័នធហិរញញ វតថុ និងធនគរ មនតួនទីគន្លឹះេនកនុងដំេណើរករេនះ ។ េដើមបីេគល

េ េនះ េគ្រតូវែតេរៀបចំេឡើងនូវ្រកបខ័ណ្ឌនិយ័តកមម និង្រកបខ័ណ្ឌៃនេគលនេយបយ

ម ន្រតួតពិនិតយដ៏សម្រសប ។

៤- មូល ្ឋ នទីបួន គឺេគលករណ៍តម្លភព ែដល្រតូវបនេគចត់ទុកថជ ”វ ិធន

មស” (Golden Rule)។ េគលករណ៍តម្លភពេនះ ្រតូវបនេគទទួល គ ល់ថ ជគន្លឹះសំ

ប់ករ្រគប់្រគងដ៏រ ឹងបុឹងមំមួន េនកនុងយុគសម័យបចចុបបនន និងជគន្លឹះសំ ប់េជគជ័ យ

ខងែផនកេសដ្ឋកិចច និងសំ ប់ករ្រប្រពឹតិេ្ត ទ្របកបេ យវ ិចរណភពៃនទីផ រសកល

េ ក។

៥- មូល ្ឋ នទី្របំ គឺអភិបលកិចចល្អ (Good Governance) ែដលមន រៈសំខន់

យ៉ ងខ្លំង សំ ប់េសដ្ឋកិចច ែដលរ ឹងមំ និងសំ ប់កិចចដំេណើរករដ៏សម្រសបៃនលទធិ្របជធិ

េតយយ ។ ពិត ស់ថករ្រប ំង្របែជងេដើមបី អភិបលកិចច ល្អ គឺជមុខមត់ថីមៃនករ

ទទួលខុស្រតូវកនុងនមជរដ្ឋបុរស ។

៦- មូល ្ឋ នទី្របំមួយ គឺ្របព័នធសង

្ត ់ រ និង្រកមសីលធម៌ៃនករអនុវត្តល្អ

(Standards and Codes of Good Practices) ។ បចចុបបននេនះ មនករទទួល គ ល់ជរួមថ

ទីផ រសកលមនគុណវ ិបត្តិសំខន់មួយរបស់ គឺភពអនធិបេតយយ ែដលេធ្វើេ យមន

ផលប៉ះពល់មិនល្អេលើទីផ រហិរញញ វតថុៃន្របេទសនិមួយៗ ។ ្រស័យេហតុេនះេហើយ

េទើបពិភពេ កខិតខំ េរៀបចំបេងកើតេឡើងនូវ្របព័ នធសង

្ត ់ រអន្តរជតិ និង្រកមសីលធម៌ៃន

ករអនុវត្តន៍ល្អ សំ ប់ែផនកសំខន់ៗ មួយចំនួន ដូចជ ៖ ករ ម ន្រគប់្រគងពណិជជកមម

មូលប័្រត និងករប្តូរ្របក់ (Securities and Exchange Monitoring) ករ ម ន ្រតួតពិនិតយ

10
ែផនកធនគរ (Banking Supervision) ស្តង់ រគណេនយយ (Accounting Standards) ្រពម

ទំងវ ិធនករពរ (Prudential Rules) និងវ ិធនផ្តល់ពត៌មន (Disclosure Rules) ែដល

ទំងអស់េនះ ចជួយកត់បនថយបននូវបតុភូត ”េសដ្ឋកិចចកសុីណូអន្តរជតិ” (Inter

national Casino Economy) ។

៧- មូល ្ឋ នសំខន់ទី្របំពីរ គឺអភិ្រកមពហុភគី (Multilateral Approach) សំ ប់

េ ះ្រ យបញ្ហ ែដលបចចុបបននេនះបនក្លយេទជបតុភូតែដលមនចរ ិតសកល ។ ថ

ប័នហិរញញ វតថុអន្តរជតិនន (IFIs) ទំងកនុងកំរ ិតសកល ទំងកនុងកំរ ិតតំបន់ នឹង្រតូវេដើរតួ

នទីជបរ ិធនគន្លឹះសំ ប់កិចចដំេណើរករេនះ ។ បទពិេ ធន៍ននែដល ថ ប័នទំងេនះ

សន ំ បនគុណភពដ៏ខពស់របស់បុគគលិកៃន ថ ប័នទំងេនះ និងសមតថភពរបស់ ថ ប័ន

ទំងេនះ េនកនុងករេ ះ្រ យបញ្ហ ្របឈម ខងែផនកេសដ្ឋកិចចយ៉ងឆប់រហ័ស និង

្របកបេ យ្របសិទិធភព បនែ្របក្លយ ថ ប័នហិរញញ វតថុអន្តរជតិទំងអស់េនះេ យ េទ

ជធនធនដ៏សំខន់សំ ប់ពិភពេ កទំងមូល និងេទជសសរេក្លងៃននិមមបនកមម

ហិរញញ វតថុថមី សំ ប់េសដ្ឋកិចចសកល េ ក។

វ ិបត្តិហិរញញ វតថុ សុី បនជំរញ

ុ េ យមនគិ តគួរេឡើងវ ិញអំពីៃថ្លែដល្រតូវបង់សំ ប់

សកលភវូបនីយកមម និងេសរ ីវូបនីយកមម ។ មនអនកខ្លះបនេលើកេឡើងនូវករមនទិល

សង ័យរបស់ខួ្លន ចំេពះលទធភពៃនករ្រគប់្រគងកម្លំងៃនទីផ រ ។ ថ្វីតបិតែតកម្លំងទីផ រ

េនះ ក់វ ិន័យចំេពះេសដ្ឋកិចចែដលមនរចនសមព័នធទន់េខ យ ក៏ ចេធ្វើេ យមន

ផលប៉ះពល់មិនល្អេទេលើេសដ្ឋកិចច ែដលមនមូល ្ឋ ន្រគឹះរ ឹងមំែដរ។ អនកខ្លះេទៀតមន

ករ្រពួយបរមភខ្លចជនបរេទសចូលមកទិញយកនូវ ្រទពយសមបត្តិកុង្របេទសរបស់
ន ខួ្លន

ែដលធ្លក់ចុះេថកេ យ រែតវ ិបត្តិ ។ ថ្វីតបិតែត ម រតីជតិនិយមេនះ បនេលចេចញ

មកពី ថ នភពជក់ែស្តងក៏េ យ ក៏ ចទញេ យថយេ្រកយមកវ ិញនូវកិចចខិតខំ្របឹង

ែ្របងខ្លំខ្ល េដើមបីេបើកចំហរេសដ្ឋកិចចកុនងរយៈេពលជងពីរទសវត កន្លងេទេនះ ។

ជករពិត ស់ ករចូលរួមជចំែណកមួយៃនេសដ្ឋកិចចសកលេ ក ទមទរេ

យមនករបង់ៃថ្ល ។ ទមទរឲយមននួវស្តង់ រមួយចំនួន េនកនុងែផនកអភិបលកិចច និងេន

កនុងករ្រគប់្រគងេសដ្ឋកិចច ទំងកនុងកំរ ិតសកលេ ក ទំងកនុងកំរ ិតតំបន់ និងទំងកនុងកំរ ិត

្របេទសនិមួយៗ ។ បញ្ហ សកលេ ក ទមទរេ យមនករេឆ្លើយតបវ ិញ ទំងកនុងកំរ ិត

សកលេ ក ទំងកនុងកំរ ិត្របេទសនិមួយៗ ។ ក៏ប៉ុែន្ត េគ្រតូវទទួល គ ល់ថ សកលភវូប

នីយកមមមិនែមនជេដើមេហតុៃនវ ិបត្តិេនះេទ ។ ដូចបនេលើកេឡើងពីខងេលើវ ិបត្តិហិរញញ វតថុ

11
េន សុី មិនែមនេកើតេឡើងេ យសកលភវូបនីយកមមេនះេទ ។ ែតេទះជយ៉ ង ក៏

េ យ វ ិបត្តិេនះបនជួយបង្ហញេ យេឃើញេសចក្តី្រតូវករចំបច់ េនកនុងករ្រតួតពិនិតយ

េឡើងវ ិញ នូវ្របព័នធហិរញញ វតថុអន្តរជតិ និងនូវករ្រគប់្រគងេសដ្ឋកិចចៃន្របេទសនិមួយៗ េន

កនុងបរ ិករណ៍ៃនករែ្រប្របួលថមី ។ េហតុេនះ ករដកថយេចញពីចរន្តសកលភវូបនីយកមម

មិនែមនជមេធយបយសំ ប់ករេ ះ្រ យបញ្ហ េនះេទ ។ ជក់ែស្តង ្របសិនេបើ សុីមិន

បនចូលកនុងចរន្តៃនេសដ្ឋកិចចសកលេ កេទេនះ ”អចឆរ ិយេហតុ សុី” (Asian Miracle) ក៏

មិន ចេកើតមនបនែដរ ។ កនុងករណីេនះ សុីមិន ចមន្រចកចូលេទកន់ធនធន

ហិរញញ វតថុ បេចចកវ ិទយ និងឯកេទសទំេនើបនន ែដលប ្ត ្របេទសអភិវឌ ន៍ បនចយ

េពលអស់ ប់សតវត េដើមបីបេងកើតេឡើងេនះបនេឡើយ ។

៧- ឥទធិពលសកលភវូបនីយកមមេលើកមពជ
ុ
េ យទទួល គ ល់នូវ និភ័យ និង ផលវ ិបកៃនភពឯេកកនុងែផនកេសដ្ឋកិចច និង

េ យេមើលេឃើញនូវបទពិេ ធន៍ របស់ប ្ត ្របេទសជិតខង េនកនុងករទញយកឧត្តម

ភពពីសកលភ៉្វ បនីយកមម េនកនុងរយៈេពលជងពីរទសវត កន្លងេទេនះ ្របេទសកមពុជ

បនសំេរចចិត្តេធ្វើសមហរ ័ណកមមខួនេទកន
្ល ុងេសដ្ឋកិចចតំបន់ និងេសដ្ឋកិចចពិភពេ ក ។

កមពុជសងឃឹមថ សមហរ ័ណកមមនឹងជួយជ្រមុញកំេណើនេសដ្ឋកិចចរបស់្របេទស ។ ក៏ប៉ុែន្ត

េគលនេយបយេនះ ក៏បន ក់េចញនូវបញ្ហ ្របឈមថមីៗសំ ប់កមពុជផងែដរ ។ េគ ច

េ បញ្ហ ្របឈមទំងេនះថ ជបញ្ហ ្របឈមៃនសមហរ ័ណកមម ។

សំ ប់្របេទសមួយដូចជ្របេទសកមពុជ ែដលបនសថិតេនកនុងភពឯេកអស់រយៈ

កលដ៏យូរមកេហើយេនះ ករអនុវត្តន៍េគលនេយបយ េសដ្ឋកិចចេបើកចំហ (Open

Economy) ចជះឥទធិពលយ៉ ងខ្លំងេទេលើ ថ នភពសងគមេសដ្ឋកិចចេនកនុង្របេទស ។

ទីមួយ- ករេបើកចំហេសដ្ឋកិចចបនន័យថ ្របេទសកមពុជ្រតូវបញូ ច លខ្លួនេទកនុងចរន្ត

សកលភវូបនីយកមម (Globalization) និងតំបន់ភវូបនីយកមម (Regionalization) េសដ្ឋកិចច

ែដលជនិននករមួយដ៏សំខន់បំផុតេនកនុងជិវ ិតេសដ្ឋកិចចពិភពេ ក ។ ចូលរួមកនុងចរន្ត

េនះបនន័យថ ្របេទសកមពុជ្រតូវចូលរួមកនុងករ្រប ំ ង្របែជងជមួយេសដ្ឋកិចច េនកនុង

តំបន់ ក៏ដូចជេសដ្ឋកិចចសកលេ កេនកនុងឆកអន្តរជតិទំងមូលផងែដរ។ ្របករេនះ គឺ

ជមូលេហតុែដលប ្ត ល េ យេកើតមននូវបញ្ហ ្របឈមមួយចំនួន សំ ប់្របេទសកមពុ

ជៈ

12
 ក- ករ្រប ំ ង្របែជងខងែផនកេសដ្ឋកិចច ទំងេនកនុង្រកបខ័ណ្ឌតំបន់ ទំង

កនុង្រកបខ័ណ្ឌពិភពេ កទំងមូល មិនទទួល គ ល់នូវ្រពំែដនៃន្របេទសេឡើយ ។ ករ

្រប ំ ង្របែជងេសដ្ឋកិចច ទមទរេ យមននួវេសរ ីភវូបនីយកមមទីផ ររបស់្របេទសនិ

មួយៗ និងេសរ ីភវូបនីយកមមពណិជជកមមអន្តរជតិ ។ ្រស័យេហតុេនះ ្របេទសកមពុជ

្រតូវេចះេ្របើ្របស់ េ យអស់លទធភពនូវ ឧត្តមភពេ្រប បេធៀប (Comparative

Advantages) ទំងប៉ុនមនែដលខ្លួនមន េហើយែ្របក្លយ េ យេទជ “ឧត្តមភពដេណើ្ត

មឈនះ” (Competitive Advantages) របស់្របេទស។ បចចុបបននេនះ កមពុជមនឧត្តមភព

េ្រប បេធៀបេន មែផនកមួយចំនួនៃនេសដ្ឋកិចចជតិ ពិេសសេនកនុងែផនកកសិមម (្រសូវ

េកស៊ូ និង េឈើ ែដល្រតូវេធ្វើ ជីវកមម្របកបេ យចិរភព) េនកនុងកសិ-ឧស ហកមម ែផនក

ឧស ហកមមអតិពលកមម និង េនកនុងែផនកេទសចរណ៍ ។ ក៏ប៉ុែន្ត កំ េណើននិងផលិតភពេន

ែផនកទំងេនះេនមនកំរ ិតទបេនេឡើយ ។ េហតុេនះ កមពុជ្រតូវ ្ត រ និងអភិវឌ ែផនកទំង

េនះយ៉ ងឆប់រហ័ស េ យេ្របើ្របស់នូវបេចចកវ ិទយទំេនើបៗ។ និយយជរួម កមពុជ្រតូវេ្របើ

្របស់េ យអស់នូវលទធភព ែដលផ្តល់េ យចរន្តសកលភវូបនីយកមម ឬកនុងេពល

បចចុបបននេនះ ។

ខ- េសរ ីភវូបនីយកមមទីផ រកនុងតំបន់ និងេសរ ីភវូបនីយកមមពណិជជកមមអន្តរ

ជតិ នឹងបេងកើតនូវសមពធៃនករ្រប ំ ង្របែជង (Competitive Pressure) យ៉ ងខ្លំងេទ

េលើ្របព័នធ ថ ប័ន ្របព័នធចបប់ និងលិខិតបទ ្ឋ ន និងេទេលើ្របព័នធនេយបយ (Political

System) ៃន្របេទសនិ មួយៗ ។ ម៉យង្របេទសកមពុជ ្រតូវតំរ ឹមតំរង់ ្របព័នធចបប់ លិខិត

បទ ្ឋ ន និង ថ ប័នរបស់ខួ្លន េ យបនសម្រសបេទនឹងស្តង់ រ និង ្រកមសីលធម៌ៃន

ករអនុវត្តជអន្តរជតិ និងឲយ្រសបេទនឹ ងអ្វីែដលមនេនកនុង្របេទសជិតខងកនុងតំបន់ ។

បនន័យថ េយើង្រតូវែកលំអ្របព័នច
ធ បប់ និ ងលិខិតបទ ្ឋ ន ្រពមទំង្របព័នធ ថ ប័នរបស់

េយើង េដើមបីសំរល
ួ និងជ្រមុញទំនក់ទំនងេសដ្ឋកិចច និងធុរកិចចជមួយេគបនផង និង្រតូវេធ្វើ

ករ សំរបសំរល
ួ េគលនេយបយជតិ និងេគលនេយបយអន្តរជតិរបស់ខួន
្ល ជមួយ

នឹង្របេទសជិតខង ក៏ដូចជ ជមួយសហគមន៍អន្តរជតិទំងមូលផងែដរ ។ ម៉យងវ ិញ

េទៀត ្របេទសកមពុជ្រតូវេ្រត មខ្លួនជេ្រសច េដើមបីេធ្វើ្របតិកមម េឆ្លើយតបេ យបនទន់

េពលេវ េទនឹងករផ្លស់បូ្តរនន ែដល្របេទសជិតខងបនេធ្វើេឡើង ទំងខងែផនក

េសដ្ឋកិចច ទំងែផនកនេយបយ ។ េបើពំុដូេចនះេទ ្របេទសកមពុជ្របកដជនឹង្រតូវទទួល

ប ជ័យ េនកនុងករ្រប ំ ង្របែជងជមួយ េគជមិនខនេឡើយ ។

13
 ទីពីរ- ករេបើកចំហរទ្វរ នឹងផ្តល់ក នុវត្តភពេ យ្របជជនកមពុជជ

ទូេទ បនេឃើញ និង គ ល់នូវ “ែបបែផនៃនកររស់េន (Way of Life) ថមីមួយេទៀត ែដល

មនលកខណៈ្រសបេទនឹងកំរ ិតរ ីកចំេរ ើនៃនសងគមឧស ហកមមេជឿនេលឿន ។ សងគមវ ិទូមួយ

ចំនួនៃន្របេទសេ កខងលិច បនេ ែបបែផនៃនកររស់េនេនះថជ សងគមអនកេ្របើ

្របស់ (Consumer Society) ។ ជមួយនឹងកំេណើនខងែផនកពណិជជកមមអន្តរជតិ និងករ

ផ្លស់បូ្តរខងែផនកពត៌មន្របជជនទូេទ ក៏បនជួប គ ល់កន់ែតេ្រចើនេឡើងៗ ជមួយនឹ ង

រេបៀបរស់េនរបស់្របជជនេនកនុង “សងគមអនកេ្របើ្របស់" ។ មេធយបយពត៌មននន

ដូចជ ទូរទស ន៍ ែខ ភពយន្ត វ ីេដអូ វ ិទយុ រពត៌មន ទស នវដ្តី និងអុិនែទរែណត

(Internet) ជេដើម គឺជប ្ត ឧបករណ៍ដ៏សំខន់ ែដលជួយផ ព្វផ យអំពី ”ែបបែផនៃនករ

រស់េន” ថមីេនះ ជពិេសសអំពីឧស ហកមម ៃនករកំ ន្ត (Entertainment Industry) និងជិ

វ ិតរស់េនសំបូរហូរេហៀរេពរេពញេទេ យទំនិញ និងសំភរៈទំេនើបៗ។ ្របករេនះបន

ជះឥទធិពលយ៉ ងខ្លំង េទេលើរចនសមព័នធៃនេសចក្តី្រតូវកររបស់្របជជនទូេទ ជពិេសស

សំ ប់្រសទប់ មនុស េន មទី្រកុងធំៗ ។ ជលទធផល កមពុជ្រតូវ្របឈមមុខ នឹង ថន

ភពមួយចំនួន ែដលកនុងេនៈ

ក- ករហូរចូលៃនទំនិញ្របណិត វបបធម៌ និងរេបៀបរស់េនថមីពីខងេ្រក បន

កត់បនថយមួយែផនកធំនូវករសន ំរបស់ជតិ (National Saving) សំ ប់ករអភិវឌ ។ កនុង

កលៈេទសៈៃនេពលបចចុបបននេនះ េនេពលែដល្របេទសកមពុជកំពុង្រតូវករមូលធនសំ ប់

ព្រងឹង និងព្រងីកវ ិស័យផលិតកមម ចំ យមួយែផនកធំ្រតូវបនេផទរយកមក េ្របើ្របស់េលើ

េស កមមបំេរ ើករកំ ន្ត (រងគ ល ករសុីផឹក ែំ រក ែលបងសុីសង និងេពសយចរ) និងេលើ

ទំនិញ្របណិត េផ ងៗដូចជរថយន្តទំេនើបៗ ទូរទស ន៍ វ ីេដអួ ជេដើម ។ ភពទន់េខ យៃន

្របព័នធធនគរ និងៃន ថ ប័នសំ ប់ករសន ំ និងសំ ប់ករវ ិនិេយគេនកនុង្របេទស គឺក ្ត

ែដលចូលរួមេធ្វើេ យ ថ នភព ្រកក់ ដូចបនេពលខងេលើេនះ កន់ែត ្រកក់េឡើង

ែថមេទៀត ។ និយយេ យជក់ែស្តងេទ ្របេទសកំពុងអភិវឌ ន៍នន ដូចជ្របេទសកមពុ

ជ មិន ចេចៀសផុតពីបតុភូត ្រកក់ទំងេនះេឡើយ េនកនុងដំ ក់កលដំបូងៃនករ

អនុវត្តន៍េគលនេយបយេបើកចំហរបស់ខួ្លន ពីេ្រពះថ េនកនុងបរ ិករណ៍ថមីែបបេនះ េសច

ក្តី្រតូវករ និងករេ្របើ្របស់េនកនុង្របេទស បនទទួលនូវឥទធិពលយ៉ ងខ្លំងពីបតុផល

(Demonstration Effect) ៃនករេ្របើ្របស់សុីចុកេនកនុង្របេទសេជឿនេលឿន ។

14
 ខ- រចនសមព័នធេសដ្ឋកិចចជតិ ក៏្រតូវវ ិវត្តេទ មបំ ស់បូ្តរ ៃនេសចក្តី្រតូវករ

កនុងសងគមផងែដរ ។ កនុងរយៈេពលប៉ុនមនឆនំចុងេ្រកយេនះ ែផនកេស កមមៃនេសដ្ឋកិចចជតិ

ជពិេសស គឺស ្ឋ គរ រងគ ល និង ែផនក ជីវកមមេលើធនធនធមមជតិ ពិេសសៃ្រពេឈើ

បនេកើនេឡើងគួរកត់សំគល់ ៘ ពិត ស់ថ ជេម្លះៃផទកុនង និងស្រងគមបនជួយ

ជំរញ
ុ េ យមន ករេកើនេឡើងកនុងករេធ្វើ ជីវកមម និងករបំផិច
្ល បំផ្លញេទេលើធនធនធមម

ជតិ ។ េលើសេនះេទេទៀត អេសថរភពខងែផនកសន្តិសុខ និងខងែផនកធនធនមនុស

្រពមទំងអនុ្រកិតភពខងែផនកបរ ិ ថ នចបប់ និង ថ ប័ន បនេដើរតួរយ៉ ងសំខន់េនកនុង

ករជំរញ
ុ េ យមននូវ “ករវ ិនិេយគេកងចំេណញ” (Marginal Investment) េនកនុង

្របេទស ែដលភគេ្រចើន្របមូលផ្តុំេលើែផនកមិនែមនផលិតកមម ។ ពិត ស់ថ េនកនុង

លកខណៈែបបផ្តល់្របក់ចំេណញ ឲយឆប់សំ ប់េគែតប៉ុេ ្ណ ះ ។ ជរួមគឺវ ិស័យេស និង

ករេធ្វើ ជីវកមមេលើធនធនធមមជតិ មនៃ្រពេឈើ ជេដើមេនះឯង ែដលជកមមវតថុៃនមុខ

្រពួញរបស់េគ ។ ចំែណកផលិតកមមធំៗវ ិញ េគមិនសូវេអើេពើេឡើយ ពីេ្រពះេគមិន ចទក់

ទញ យកផលចំេណញបនភ្លមៗ ។

គ- េនកនុងរយៈេពលែវង កំហូច្រទង់្រទយកនុងករេ្របើ្របស់ និងភពទន់

េខ យៃនមួល ្ឋ នផលិតកមម េនកនុង្របេទស និងឹនំេ យមនអេសថរភពៃនជញជីង

ពណិជជកមមេ្រក្របេទស ។ េនកនុងសភពករណ៍ែបបេនះ ករេកើនេឡើងយ៉ ងខ្លំងនូវករ

នំចូលទំនិញ្របណិត នឹងេធ្វើេ យរួញេក្តបនូ វករនំចូលនូវទំនិញវ ិនិេយគ (Capital

Goods) ែដលជទំនិញសំ ប់េ្របើ្របស់កុងករព្រងី

ន កមូ ល ្ឋ នផលិតកមមជតិ និងសំ ប់

ជំរញ
ុ ករនំេចញ ។

្របករគួរេ យកត់សំគល់ អំពីឥទធិពលៃនក ្ត ទំងអស់េនះ ែដលនំេ យគម្លត

រ ងអនកមន និងអនក្រក និងរ ងទី្រកុង និងជនបទ កន់ែតរ ីកធំេឡើងៗ ។ ្របករេនះគឺជ

មូលេហតុែដលេធ្វើេ យទំនស់រ ង ែបបែផនៃនកររស់េនជ្របៃពណី (Traditional Way

of Life) និងែបបែផនៃនកររស់ទំេនើប (Modern Way of Life) កន់ែតមន លកខណៈ្រសួច

្រ វេឡើងែថមេទៀត ។ ជលទធផល ទំនស់េនះ ចនឹងនំេ យេកើតមនេឡើងនូវសភព

ករណ៍សងគម និង សភពករណ៍នេយបយមួយ ែដលមិនអនុេ្រគះដល់ករអភិវឌ ន៍

្របេទសជតិេឡើយ។

ករវ ិភគខងេលើេនះ បង្ហញេ យេឃើញអំពីទំនស់ និងករលំបកជសតយនុម័ត

មួយចំនួន េនកនុងដំ ក់កល ដំបូង ៃនដំេណើរករសមហរ ័ណកមមេសដ្ឋកិចចកមពុជ េទ

15
កនុងេសដ្ឋកិចចតំបន់ និងេទកនុងេសដ្ឋកិចចពិភពេ ក ។ េហតុេនះេហើយ បនជ ពកយ

"សកលភវូបនីយកមម" េនះ ចនឹង ប៉ះទងគិចដល់សតិ រមមណ៍របស់មនុស មួយចំនួន

ពីេ្រពះេយើងធ្លប់ែតគិតគឺ ឯក ជយភពជតិ ពីអធិបេតយយភពជតិ ពីករករពរវបបធម៌

ជតិ ពីស័យ
្វ ធិេតយយ (Autarky) េសដ្ឋកិចច និងពីករករពរ ផលិតផលកនុង្របេទស ។ ក៏

ប៉ុែន្ត គឺជករយល់្រចឡំមួយយ៉ ងធំ េបើសិនជេលើមូល ្ឋ នៃនករវ ិភគ ខងេលើេនះ េគ

ែបរជេធ្វើេសចក្តីសននិ ្ឋ នថ េគលនេយបយេបើកចំហេសដ្ឋកិចចនឹងផ្តល់ែតផលវ ិបក

្រកក់ដល់្របេទសកមពុជ េហើយចត់ទុកថផល្របេយជន៍នន ែដល ចបនមកពីករ

អនុវត្តន៍េគល នេយបយេនះ ដូចបនេរៀប ប់ពីខងេដើម គឺ្រគន់ែតជករ្រសេមើ្រសៃម

(Illusion) េជើងមិនជប់ដីែតប៉ុេ ្ណ ះ ។ ្របេទសកមពុជ ពិតជ ចទទួលបននូវផល

្របេយជន៍យ៉ងេ្រចើន ពីេគលនេយបយេបើកចំហេនះ ្របសិនេបើ ជរ ្ឋ ភិបល និងអនក

េដើរតួេសដ្ឋកិចចទំងអស់ អនុវត្ត បនយ៉ ង្រតឹម្រតូវ ។ ករយល់ដឹងអំពីបញ្ហ ្របឈមៃន

សកលភវូបនុីកមម គឺជល័កខខ័ណ្ឌដ៏ចំបច់សំ ប់ករេរៀបចំនូវប ្ត វ ិធនករនន េដើមបីតំ

ែរ តំរង់ទិសៃនករអភិវឌ ន៍របស់្របេទសជតិ ។

េដើមបីទទួលបននូវេជគជ័យ េនកនុងដំេណើរករសកលភវូបនីយកមម ជរ ្ឋ ភិប

ល្រតូវអនុវត្តនូវវ ិធីែកទ្រមង់ជក់ែស្តងននជេ្រចើន ។ កមមវ ិធីកំែណទ្រមង់ទំងេនះ ្រតូវែត

ពឹងែផ្អកេលើេគលនេយបយ និងយុទធ ្រស្ត ែដល្រតូវេរៀបចំេឡើងយ៉ ង្រតឹម្រតូវ និង

េ យ្របុង្របយ័តនជទីបំផុត ។ េគលនេយបយ និងយុទធ ្រស្តរបស់ ជរ ្ឋ ភិបល មិន

្រតឹមែត ្រតូវធនេ យបននូវករអភិវឌ ន៍ខងែផនកេសដ្ឋកិចច និងករេលើកកំពស់កំរ ិត

ជីវភពជូន្របជជនកមពុជប៉ុេ ្ណ ះេទ ប៉ុែន្ត ក៏្រតូវធនេ យបននូវអបបបរមភវូបនីយ

កមម (Minimization) គឺគឺករកត់បនថយផលវ ិបក ្រកក់ទំង យ ែដល ចេលចេចញ

មកពីដំេណើរករេសរ ីភវូបនីយកមម ដូចបនេលើកេឡើងពីខងេលើែថមេទៀតផង ។ ពិតែមន

េហើយថ កិចចករេនះ្រតូវែតបនទទួលករយកទឹកចិត្តទុក ក់េ ះ្រ យជបនទន់ ។ ក៏

ប៉ុែន្តេនកនុងករអនុវត្ត េគ្រតូវែតេធ្វើករថ្លឹងែថ្លង និងគិតគូ រេ យបន្រគប់្រជុងេ្រជយ េដើមបី

ធននូវផល្របេយជន៍ដ៏ជក់ ក់ជូន្របេទសជតិ ។ េដើមបីសំេរចបននូវកិចចករេនះ

ទនទឹមនឹងករខិតខំ្របឹងែ្របងេ យខ្លួនឯងផទល់ ្របេទសកមពុជ្រតូវករនូវជំនួយដ៏សនធឹក

សនធប់ ពីៃដគូអន្តរជតិរបស់ខួន។
្ល េទះជយ៉ ង ក៏េ យ ចំបច់្រតូវែតទទួល គ ល់ថ

ម រតីជមចស់ករងរ ្រពមទំងឆនទៈនេយបយ េនកនុងករអនុវត្ត កមមវ ិធីែកទ្រមង់ ែដល

្រតូវបនអនុម័តរួចមកេហើយ គឺជគន្លឹះែដលកំណត់េជគជ័យ េនកនុងដំេណើរករេនះ ។

16
៨- ធតុផ ំសំ ប់េជគជ័យេសដ្ឋកច
ិ ចេនកនងពិ
ុ ភពសកលភរ ូបនីយកមម
ជំេរ ើសេគលនេយបយ សំ ប់េ ះ្រ យបញ្ហ ្របឈម ៖ េដើមបីបនទទួល

េជគជ័យេនកនុងេសដ្ឋកិចចសកលេ ក ្របេទសនិមួយៗចំបច់្រតូវេធ្វើេ យេសដ្ឋកិចច

របស់ខួ្លនមនដំេណើរករេទបនល្អជមុនសិន ។

ក/-ៃដអរូបី (The Invisible Hand): ្របេទសកមពុជេជឿជក់ េលើេសដ្ឋកិចចទីផ រ

។ ែផ្អកេលើ េគលករណ៍េនះ កម្លំងទីផ រ្រតូវេដើរតួជយន្តករចំបងសំ ប់កំណត់ៃថ្ល និង

សំ ប់ែបងែចកធនធន េដើមបីេ យដំេណើរករេទបនេ យ្របសិទធភព។ ពិ ត ស់ថ

ចំណុចគន្លឹះមួយេនកនុងករែបងែចកធនធន និងេនកនុងករទញយកឧត្តមភពៃនក

នុវត្តភពែដលផ្តល់េ យទីផ រសកលេ កគឹករេបើកចំហេសដ្ឋកិចច េ យ សុីសង្វក់គន

នឹងសញញៃនៃថ្លទំនិញ េនេលើទីផ រអន្តរជតិ និងេ យ េឆ្លើយតបេទនឹងករ្រប ំង

្របែជងជអន្តរជតិ ។ ក៏ប៉ុែន្តផលចំេណញៃនេសរ ីភវូបនីយកមមពណិជជកមមេនះ ចនឹងសំ

េរចេទបន លុះ្រ ែត សថិតេនកនុងបរ ិករណ៍ ៃនករអនុវត្តអ្រ ប្តូរ្របក់ឯកភព (Unified

Exchange Rate) និង លុះ្រ ែតមនករលប់បំបត់េចលនូវករ ក់កំហិតចំេពះចម្លងករ

ចរន្ត (Current Transactions) ។ ពិត ស់ថ េដើមបីេ យេសដ្ឋកិចចៃន្របេទសមួយ ច

ដំេណើរករេទបនល្អ េគ្រតូវករនូវបរ ិ ថ នម៉ ្រកូេសដ្ឋកិចច ៃន្របេទសមួយ ចដំេណើរករ

េទបនល្អ េគ្រតូវករនូវបរ ិ ថ នម៉ ្រកូេសដ្ឋកិចច មួយ្របកបេ យេសថរភព ែដលចប់េផ្តើម

ពីេសថរភពៃនៃថ្លទំនិញ ។ កនុងសម័យបចចុបបននេនះ មនករឯកភពមតិជទូេទមួយថអតិផ

រ កនុងកំរ ិត មួយទបែដលមនេលខែតមួយខទង់ គឺជល័កខខ័ណ្ឌដ៏ចំបច់ សំ ប់កំេណើន

េសដ្ឋកិចចែដល ្របកបេ យចិរភព និង សមធម៌។ េដើមបីសំេរចនូវទិសេ េនះ េគក៏បន

ឯកភពគនែដរថចំបច់្រតូវែតមនវ ិន័យ រេពើពនធ និងវ ិន័យថវ ិក ែដលកនុងេនះ ច់

ខតចំ យរបស់រ ្ឋ ភិបល្រតូវែតមន ត្រមឹមេ យេសមើជមួយនឹងចំណូលែដលរកបន

។ ទនទឹមេនះ ទិភពៃនចំ យ ្រតូវេផ្តតេទេលើករធនេ យបន នូវកំរ ិតដ៏សម្រសប

សំ ប់ករវ ិនិេយគ ធរណៈ េទេលើែផនកេហ ្ឋ រចនសមព័នធ ជមូល ្ឋ នេទេលើករ

អភិវឌ ធនធនមនុស និង េទេលើែផនកប ្ត ញសុវត្តិភពសងគម (Social Safety Nets)។

េនកនុងបរ ិករណ៍េនះ េយើងេឃើញថ ្របេទសកមពុជចំបច់្រតូវព្រងឹ ងករ្រគប់្រគង

ែផនក រេពើពនធ និងថវ ិក េ យបនកន់ែតសុ្រកឹតយែថមេទៀតែដលកនុងេនះមនៈ ករែក

លំអ្របព័នធពនធ រ ែដលរួមបញូ ជ ល ទំងពនធកុង្របេទស

ន ទំង ពនធ ករៃនពណិជជកមមអន្តរ

ជតិករែកលំអរដ្ឋបលពនធ រ និងករ្របមូលពនធ ករបេងកើន្របសិទធភព្របព័នធរតនគរ

17
ករព្រងឹងវ ិន័យ រេពើពនធ និងវ ិន័យថវ ិកករែកលំអកិចចករ ទិភវូបនីយកមមៃនចំ យ

ធរណៈ ករបេងកើន្របសិទធភព កនុងករ្រគប់្រគងករវ ិនិេយគផទល់ពីបរេទស (FDI)

និងកនុងករ្រគប់្រគង្របព័នធៃន ករេលើកទឹកចិត្តសំ ប់ករវ ិនិេយគ និងករព្រងឹង្របព័នធ

ធនគរ និងហិរញញ វតថុ។ កិចចករែកទ្រមង់ទំងេនះមន រៈសំខន់ ស់សំ ប់ករធន

នូវសងគតភព (Consistency) រ ងេគលនេយបយ រេពើពនធ និងថវ ិកជមួយនឹង

េគលនេយបយរូបិយវតថុ ែដលសំេ ្របឆំងនឹងអតិផរ និងែដលធននូវកំរ ិត

បំណុលបរេទសមួយែដលេគ ច េ ះ្រ យបន។ គឺជ្របករសំខន់ខ្លំង ស់ ែដល

េយើង្រតូវ្រគប់្រគងបំណុលបរេទស ៃន្របេទសេយើងឲយ្រតឹម្រតូវ។

ខ/-ៃដរូបី (The visible Hand): េនកនុងេសដ្ឋកិចចទីផ រែដល្របកបេ យ

េជគជ័យ រដ្ឋែតងែតដកខ្លួនថយេចញពីសកមមភពនន ែដលទីផ រ និងែផនកឯកជន ច

ដំេណើរករបន្របកបេ យ្របសិទធភព ដូចជ ករកំណត់ៃថ្លទំនិញ ករែបងែចកឥណ

ទន និងធនធនកនុង្រសុកដៃទេទៀត និងករេធ្វើសកមមភពពណិជជកមមនន ។ ផទុយេទវ ិញ

រ ្ឋ ភិបល្របមូលផ្តុំករយកចិត្តទុក ក់របស់ខួ្លនេលើករទទួលខុស្រតូវសនូលមួយចំនួន ដូច

ជធននូវករេគរពវ ិធនៃនចបប់ (Rule of Law) ផ្តល់នូវេស ធរណៈ ែដល្របកប

េទេ យគុណភពខពស់ អនុវត្តេ យ្របុង្របយ័តន នូវេគលនេយបយម៉ ្រកូេសដ្ឋកិចច

េហើយនិងបេងកើតេឡើងនូវ្រកបខ័ណ្ឌលិខិតបទ ្ឋ ន មួយែដលញុ ំងេ យមនតម្លភព សំ

ប់សកមមភពែផនកឯកជន។ ពិត ស់ថរ ្ឋ ភិបល្រតូវែតេផ្តតករយកចិត្តទុក ក់ខពស់

េលើករលប់បំបត់អំេពើពុករលួយនន េទះជែស្តងេឡើងេនកនុង្រទង់្រទយ ក៏េ យ

គឹថ្រតូវសំេរចឲយបននូវ្រគប់ទិដ្ឋភពៃន "អភិបលកិចចល"្អ ែដលជល័កខខ័ណ្ឌចំបច់សំ ប់

បេងកើន ករសន ំករវ ិនិេយគ និងកំេណើនែដល្របកបេ យចិរភព ។

គ/-កបលម៉ សុន
ី ៃនកំេណើន (The Engine of Growth):

េដើមបីេ យែផនកឯកជន ចបំេពញបនតួនទីរបស់ខួន

្ល ជកបលម៉ សុីនៃនកំេណើន

េសដ្ឋកិចច និងជអនកបេងកើតករងរចំបច់្រតូវែតបេងកើតេឡើងនូវ្រកបខ័ ណ្ឌលិខិតបទ ្ឋ ន និង

្រកបខ័ណ្ឌ ថ ប័នមួយសម្រសប ែដលសហ្រគិនទំង យ ទំងកនុង្រសុក ទំងេ្រក្រសុក

មនជំេនឿសំ ប់កិចចករវ ិនិេយគរបស់េគ ។ ជក់ែស្តងេយើង្រតូវបេងកើតេឡើងនូវ 

១- ្របព័នធលិខិតបទ ្ឋ នែដលមនលកខណៈ មញញ និងមនតម្លភព េដើមបីេចៀស

ងកុំេ យធុរជន ខតបង់េពលេវ និងធនធនដ៏មនតៃម្លរបស់ខួន

្ល េទេលើករ្រ វ

្រជវែស្វងយល់ និងេទេលើករអនុវត្ត មប ្ត វ ិធនទំង យេនះ និងម៉យងេទៀតេដើមបី

18
េ យ្រកុមហ៊ុនថមីៗ ចចូលមកេធ្វើ ជីវកមមេនកនុងទីផ រ េ យគមនជួប្របទះនឹងបញ្ហ

សមុ្រគ ម ញ េហើយវ ិនិេយគិនបនទទួលនូវករេលើកទឹកចិត្ត កនុងករនំចូលមកកនុង្របេទស

នូវមូលធន បេចចកវ ិទយ និងជំនញនន ។

២- ្របព័នធចបប់ និងតុ ករដ៏មន្របសិទធភព ែដលជួយករពរនូវកមមសិទិធ ធន

នូវករអនុវត្តកិចចសនយ និងែដលជួយបេងកើតេឡើង នូវបរ ិយកសៃនករេគរពចបប់

ស ្ត ប់ធនប់ និងសន្តិសុខផទល់ខួ្លន េដើមបីេ យវ ិនិេយគិន្រគប់រប

ូ ទំងវ ិនិេយគិនកនុង

្រសុកទំងវ ិនិេយគិនបរេទស ចព្រងីក និងបេងកើតសកមមភពធុរកិចចថីៗ

ម ែថមេទៀត ។

៣- ្របព័នធពនធ រែដលមនលកខណៈងយ្រសួល និងមនមូល ្ឋ នទូលំទូ យ ។

្របព័នធពនធ រេនះ ្រតូវកត់បនថយ ករេលើកែលងពនធ និងមនអ្រ ឯកភព ។ អ្រ ពនធេនះ

្រតូវសថិតេនកនុងកំរ ិតមួយសមរមយែដលអនកជប់ពនធ មិនធុញថប់នឹងករបង់ពនធ និងមិនេគច

េវសពនធ េហើយករ្របមូលពនធក៏្រប្រពឹត្តេទបនេ យងយ្រសួល ែដលធនឲយរ ្ឋ ភិបល

ចទទួលបននូវចំណូលចំបច់ សំ ប់អនុវត្តនូវករទទួលខុស្រតូវជមូល ្ឋ នរបស់ខួ្លន

េនកនុងែផនកសំខន់ៗនន ដូចជ សុខភិបល និងអប់រ ំជេដើម ។

េយង មបទពិេ ធន៍ននជេ្រចើនបនបង្ហញេ យេឃើញថ េដើមបីេធ្វើេ យ

េឃើញនូវករផ្លស់បូ្តរជក់ែស្តងេន កនុងបរ ិយកសេសដ្ឋកិចចេនកនុង្រសុក េគ្រតូវេរៀបចំ

េឡើងនូវេគលនេយបយមួយែដលមនសងគតភពៃផទកុនង។ ពិេសសេទេទៀត េគ្រតូវអនុ

វត្តេគលនេយបយេនះ ឲយបនេចញជសមិទិផ
ធ លជក់ែស្តងេនកនុងកំរ ិតមួយ ែដល

ធននូវលកខណៈ ច់ ត់ៃនករែកទ្រមង់ ។ មនែតេធ្វើែបបេនះេទ េទើបវ ិនិេយគិនមន

ជំេនឿថ កំែណទ្រមង់េនះ ពិតជមិន ចវ ិល្រតឡប់ថយេ្រកយវ ិញបន េហើយ្របេទស

កមពុជក៏កំពុងែតេធ្វើសមហរ ័ណកមមខួនយ៉
្ល ងពិត្របកដែមន េទកនុងេសដ្ឋកិចចអន្តរជតិ ។

កំែណទ្រមង់េ យដុបេ យដុំ ែដលបន ល់ទុកនូវឧបសគគសំ ប់សកមមភពេសដ្ឋកិចចេន

កនុង្របេទស ្របកដជមិន ចធនបននូវ្របតិកមម ជវ ិជជមនពីសំ ក់វ ិនិេយគិនេទ ។

៩- េគលនេយបយធំៗេដើមបីក ងមូល ្ឋ ន្រគឹះដ៏រ ឹងមំៃនេសដ្ឋកិចជ

ច តិ

19
 ជមួយនឹងេគលករណ៍នំមុខសំខន់ៗខងេលើេនះ េនមនេគលនេយបយធំៗ

មួយចំនួនេទៀត ែដល្របេទសកមពុជ ្រតូវខំ្របឹងែ្របងអនុវត្តេ យមធយ័តេដើមបីក ងមូល

្ឋ ន្រគឹះដ៏រ ឹងបុឹង និងមំមួនៃនេសដ្ឋកិចចជតិ កនុងេគលបំណងធនកំេណើនមួយ្របកបេទ

េ យចិរភព។

េគលនេយបយទំងេនះគឺៈ

ទី១- ្របកន់េ យបនខជប់នូវវ ិន័យ រេពើពនធ និងវ ិន័យថវ ិក ៖ ជរ ្ឋ ភិបល

្របកន់ខជប់នូវេគលករណ៍េនះ េនកនុងករ្រគប់្រគប់ថវ ិកជតិ ។ េនកនុងរយៈេពលខ្លី និងរ

យៈេពលមធយម ជរ ្ឋ ភិបល នឹងខិតខំព្រងឹងករ្របមូលចំណូល្រគប់្របេភទ ទំងចំណូល

ពនធ រទំងចំណូលមិនែមនពនធ រ ។ កិចចករេនះរួមបញូ ជ លនូវករអនុវត្តន៍យ៉ងម៉ត់ចត់ នូវ

ចបប់ ស្តីពី រេពើពនធ ករ្របយុទធ្របឆំងនឹងអំេពើពុករលួយ និងករេគចេវសពនធ ករលប់

បំបត់ករេលើកែលងពនធែដលមិនមន កំណត់េនកនុងចបប់ ករ្រគប់្រគងេ យ្រតឹម្រតូវនូវ

្រទពយសមបត្តិរដ្ឋ និងករធននូវករ្រគប់្រគង និងករេធ្វើ ជីវកមម ្របកបេ យចិរភពេលើ

ធនធនធមមជតិពិេសស ែផនកៃ្រពេឈើ និងែផនកេកស៊ូ ។ ល់្របតិបត្តិករថវ ិក ទំងេនកនុង

ែផនកចំណូល ទំងេនកនុងែផនកចំ យ ្រតូវែតេធ្វើេឡើងេ យ្រសបេទនឹងវ ិធន និងនីតិវ ិធី

ជផ្លូវករ ។ ចំេពះចំ យ គឺ្រតូវចយេ យ ចំមុខសញញ ទិភពៃនករអភិវឌ ។ រ ្ឋ ភិ

បល ច់ខតមិន្រតូវចយេលើសពីធនធនែដលរកបន េបើចង់ចយេ្រចើនគឺ្រតូវរកេ យ

បនេ្រចើន ។ រ ្ឋ ភិបល ច់ខត្រតូវេចៀស ងករេធ្វើហិរញញ បបទនឱនភពថវ ិកជតិ មរ

យៈករយកលុយពីធនគរជតិ ។

ទី២- រក េសថរភពរូបិយវតថុ ៖ េទះបីជតំបន់ សុី េគនយ៍និង សុីបូព៌ កំពុងែត

ជួប្របទះនឹងកលិយុគហិរញញ វតថុ យ៉ ងធងន់ធងរក៏ជរួមតៃម្ល្របក់េរៀលកមពុជ េនែតបន្តមន

េសថរភពកនុងកំរ ិតែដល ចទទួលបន េ្រកយពីធ្លក់ចុះ បន្តិចេនែខ កកក ១៩៩៧

េ យ រក ្ត ចិត្ត ្រស្ត និងក ្ត នេយបល ។ ជរ ្ឋ ភិបល នឹងបន្តអនុវត្តន៍េគល

នេយបយអ្រ ប្តូរ្របក់អែណ្តត ែដលពឹងែផនកេលើមូល ្ឋ នៃនេគលករណ៍ទីផ រ ។

ទី៣- ក ងនិងរក ្របព័នធធនគរដ៏រ ឹងមំ ៖ េនះគឺជ ទិ ភពចំបងមួយ របស់ ជរ

្ឋ ភិបល។ បចចុបបនន េយើងមនរួចេហើយនូវចបប់សីព

្ត ីធនគរជតិៃនកមពុជ ចបប់សីព
្ត ី

ធនគរពណិជជកមម ។ ជរ ្ឋ ភិបល នឹងខិតខំបន្តព្រងឹងតួនទីជ ជញធរ្រគប់្រគង និង

្រតួតពិនិតយរបស់ធនគរក ្ត ល មរយៈករក ងចបប់ បទបញជ និ ងសមតថភព្រតួត

ពិនិតយ និងអធិករកិចចរបស់ធនគរជតិ ។

20
 ទី៤- ជំរញ
ុ ពណិជជកមមេសរ ី ៖ កិចចករេនះ ជរ ្ឋ ភិបល េរៀបចំ បនជេ្រចើនមក

េហើយ មរយៈ ករលប់បំបត់ ជញប័ណ្ណសំ ប់ករនំេចញ-នំចូល (េលើកែលង ជញប័

ណ្ណ សំ ប់នំេចញេឈើ និងករកំហិតបរ ិមណ េលើករនំេចញ អងករ)។ ករចូលរួមកនុងតំបន់

ពណិជជកមម ៊ ន (AFTA) និង WTO េន េពលខងមុខគឺជជំ ន ដ៏សំខន់មួយ េទៀត

េនកនុងកិចចករេនះ ែដលមនអតថន័យជយុទធ ្រស្ត និងជ្របវត្តិ ្រស្ត ។

ទី៥- ជំរញ
ុ ច ចរេ យេសរ ីៃនមូលធន ៖ បចចុបបននចបប់និងបទបញជ សំ ប់

្រគប់្រគងច ចរៃនមូលធន មនយ៉ ងតិចតួចបំផុត គឺសិត

ថ េនកនុងកំរតិអបបបរម ។ ជរ ្ឋ

ភិបលកំពុងែតខិតខំេរៀបចំ បែនថមេ យបនេពញេលញនូវចបប់ និងបទបញជ ទំង យ

សំ ប់្រគប់្រគងច ចរៃនមូលធន ។ េគលេ សំខន់ គឺ ករធននូវ្របសិទធភពៃនករ

្រគប់្រគង និងករសំរល
ួ ច ចរមូលធនែតមិនែមនជករបេងកើតេ យមននូវឧបសគគ ដល់

ច ចរេ យេសរ ីៃនមូលធនេឡើយ។ ជរ ្ឋ ភិបល នឹងព្រងឹងករ្រគប់្រគងករវ ិនិេយគ

ផទល់ពីបរេទស (FDI) បែនថមេទៀត ។ ជមួយេនះែដរ ជរ ្ឋ ភិបល្រតូវែតេសើេរ ើពិនិតយ

េឡើងវ ិញផងែដរ នូវ្របព័នធៃនករេលើកទឹកចិត្តចំេពះករវ ិនិេយគ (Investment Incentive

System) ។

ទី៦- រក តុលយភពជញជីងទូទត់ ៖ តុលយភពពណិជជកមម (Trade Balance) កនុងរយៈ

េពលប៉ុនមនឆនំចុង េ្រកយេនះ សថិតេនជុំវ ិញវ ិញ្របមណ - ១២% ៃន GDP ។ តុលយភពៃន

គណនីចរន្ត (Current Account) បនវ ិញជុំវ ិញ - ១៣ % ឬ - ១៤ % ៃន GDP ។ ជរួម តួ

េលខទំងេនះបញជ ក់េ យេឃើញថ មូល ្ឋ នផលិតកមម សំ ប់ករនំេចញ របស់កមពុជ

កំពុងបន្តសិត
ថ េនកនុងសភពដ៏ទន់េខ យេនេឡើយ ។ ឱនភពៃនគណនីចរន្ត ្រតូវបន

ទូទត់េ យ អតិេរក (Surplus) ៃនគណនីមូលធន (Capital Account) ែដលឆ្លុះបញច ំងេ

យេឃើញនូវករហូរចូ លៃនមូលធន មរយៈ ករខចីបុលជំនួយឥតសំណងពីបរេទស និងក

រវ ិនិេយគេ យផទល់ពីបរេទស (FDI) ។ ជរួម ចសននិ ្ឋ នបនថ និននករេកើនេឡើងៃន

ឱនភពគណនីេនកនុងេពលខ្លី និងមធយម មិនែមនជ្របករដ៏គួរេ យភ័យខ្លចេនះេទ

ពីេ្រពះករនំចូលេនះ ្រតូវបនេធ្វើេឡើងភគេ្រចើនេដើមបីក ងមូល ្ឋ ន ផលិតកមមកុនង

្រសុកសំ ប់បេងកើនករនំេចញេនកនុងេពលអនគត។ ករជំរញ

ុ ករនំេចញ គឺជេគល

នេយបយ ទិភពរបស់ ជរ ្ឋ ភិបល ែដល្រតូវបនឆ្លុះបញច ំងេឡើង ជពិេសស មរ

្ត ី វ ិនិេយគ ។
យៈ ចបប់សីព

21
 ទី៧- បេងកើនសញច័យធន ៖ ជរ ្ឋ ភិបលយល់យ៉ងចបស់ថ ្របេទសកមពុជមិន

ចពឹងែផ្អកេលើជំនួយបរេទស បនជេរៀងរហូតេទ ។ ដូេចនះកិចចករសំខន់គឺករេកៀងគរ

ករវ ិនិេយគផទល់ពីបរេទស (FDI) និងករបេងកើនសញច័យធនេនកនុង្របេទស ។ េដើមបី

េគលេ ចុងេ្រកយេនះ ជរ ្ឋ ភិបលកំពុងេរៀបចំនូវ្របព័នធចបប់បទបញជ និងយន្តករ

ថ ប័ន សំ ប់្របែម្របមូលធនធនកនុង្រសុក ែដលកំពុងែតសថិតេន យប៉ យេនេឡើយ

មរយៈករែកទំរង់ ្របព័នធពនធ រ ករេរៀបចំ្របព័នធធនគរពណិជជកមម និងករេរៀបចំផ រ

មូលធន្រពមទំងចបប់ និងបទបញជ ជមួយមូល ្ឋ នឯេទៀត ែដលមនករពក់ព័នធ។

េដើមបីេ យេសដ្ឋកិចចមនករហក់េឡើង (Take Off) កមពុជ្រតូវេធ្វើករវ ិនិេយគ្របមណជ

៣០% ៃន GDP កនុងមួយឆនំ េបើគិតជតួេលខជក់ែស្តងកនុងេពលបចចុបបនន និ ងប ្ត ប៉ុនមន

ឆនំខងមុខេនះគឺវ ិនិេយគ ធរណៈ ្របមណ ៥០០ នដុ ្ល រ េមរ ិក និងវ ិនិេយគ

ឯកជន្របមណ ៥០០ នដុ ្ល រ េមរ ិកេទៀតកនុងមួយឆនំ ។

ទី៨- ជំរញ
ុ ករ្រប ំ ង្របែជង និងភពទន់ភ្លន់ៃនរចនសមព័នធទីផ រដូចមនែចង

កនុងរដ្ឋធមមនុញញៃន ្រពះ ជ ច្រក ។ េនកនុងរចនសមព័នធេនះ រដ្ឋមនតួនទីជយុទធ ្រស្ត

វ ិទូ ជអនក្រគប់្រគងករអភិវឌ និងជអនកជួយសំរល

ួ ដល់ែផនកឯកជន ។ ករជំរញ
ុ ករ

្រប ំ ង្របែជងេ យយុតិធ

្ត ម៌ មែបបេសដ្ឋកិចចទីផ រ និងករធនភពទន់ភ្លន់ ៃនរចន

សមព័នធទីផ រ គឺជែផនកមួយដ៏សំខន់េនកនុងកិចចករេនះ ។ កមពុជេប្តជញអនុវត្តេគល

នេយបយេបើកចំហេសដ្ឋកិចច និង សមហរ ័ណកមមេសដ្ឋកិចច េទកនុងទីផ រតំបន់ និ ងទី

ផ រពិភពេ ក។ ករចូលរួមកនុងករ្រប ំ ង្របែជងអន្តរជតិ នឹងអនុញញតេ យកមពុជ

េ្របើ្របស់បននូវ វ ិម្រតេសដ្ឋកិចច និងែកត្រមូវរចនសមព័នធេសដ្ឋកិចច របស់ខួនបនយ៉

្ល ង

ឆប់រហ័ស េដើមបីសំរបេទនឹងល័កខខ័ណ្ឌៃនទី ផ រ ។

ទី៩- រក សងគតភព (Consistency) និងករបំេពញេ យគនេទវ ិញេទមក

(Complementary) េនកនុងេគលនេយបយម៉ ្រកូេសដ្ឋកិចច ៖ ជរ ្ឋ ភិបល្របកន់ខជប់

នូវេគលករណ៍ (រដ្ឋជៃដគូ និងជគូសនទនជមួយែផនកឯកជនេនកនុងករអភិវឌ ន៍) ។ រ ្ឋ

ភិបលខិតខំធននូវេសថរភពម៉ ្រកូេសដ្ឋកិចច និងបេងកើតេឡើងនូវបរ ិយកស អនុេ្រគះសំ

ប់ធុរកិចច និងករវ ិនិេយគឯកជន ។ េគនេយបយម៉ ្រកូេសដ្ឋកិចចដ៏រ ឹងបុឹង និងមំមួយ

េកើតេឡើងពីបន ំៃន េគលនេយបយមី្រកូេសដ្ឋកិចច និងលិខិតបទ ្ឋ ន ប់រយពន់ ែដល

មនសងគតភពជចេងកមរ ងគន មនលកខណៈជក់ែស្តង និងទទួលបននូវករ ្វ គមន៍

យ៉ ងទូលំទូ យ ។ េនកនុងបរ ិករណ៍េនះ រ ្ឋ ភិបលនឹង ក់ េចញនូវេគលនេយបយ

22
េសដ្ឋកិចច ែដលគួរឲយទុកចិត្តបន ែដលមនសងគតភព ែដលេគ ចប៉ ន់ ម នបន និង

ែដលមនភពជក់ែស្តង ។ ្របករទំងអស់េនះ នឹងអនុេ្រគះដល់កិចច្របតិបត្តិកររបស់

ែផនកឯកជន ។

ទី១០- ក ងសមតថភព ថ ប័ន និង ធននូវអភិបលកិចចល្អ កិចចករេនះផ រភជប់

េទនឹងករេរៀបចំ េ យមននីតិរដ្ឋ ករែកទ្រមង់រដ្ឋបល ធរណៈ ករបេងកើតតម្លភព

គណេនយយភព និងករ្រប ំ ង នឹ ងអំេពើពុករលួយ ។ ថ្វីតបិតែតកិចចករេនះ មនករ

លំបកជេ្រចើន ែដលេធ្វើេ យមនករយឺតយ៉ វ េនកនុងករអនុវត្តន៍ក៏េ យ ក៏ ជរ ្ឋ ភិ

បល សំេរចបននូវសមិទិផ
ធ លមួយចំនួនែដរ ពិេសសេនកនុងករ្រគប់្រគងហិរញញ វតថុ ធរ

ណៈ ។ បទប្បញញ តិ្តចបប់មួយចំនួន ែដលពក់ព័នធេទនឹងករ្របឆំងនឹងអំេពើពុករលួយេន

កនុងែផនកហិរញញ វតថុ ធរណៈ ្រតូវបន ក់ឲយអនុវត្ត ។ ទនទឹមនឹងេនះ ជរ ្ឋ ភិបល កំពុង

ែតពិនិតយេសចក្តី្រពងចបប់សីព
្ត ីតុ ករវ ិន័យថវ ិក និង ក់ជូនរដ្ឋសភពិនិតយ ។ ចបប់

ស្តីពីសវនកមម ្រតូវព្រងឹងេនកនុងេគលេ បេងកើតេឡើងនូវយន្តករ និង ថ ប័ន សំ ប់្របឆំង

អំេពើពុករលួយ និងេដើមបីធនេ យមនតម្លភព និងគណេនយយភព េនកនុងករ្រគប់

្រគងហិរញញ វតថុ ធរណៈ ។

ទី១១- ក ង និងរក េ យបនរ ឹងមំនូវ្របព័នធេហ ្ឋ រចនសមព័នធរប

ូ វន្ត និងេហ ្ឋ

រចនសមព័នធសងគម ៖ ទិភពៃនករក ង្របព័នធេហ ្ឋ រចនសមព័នធរប

ូ វន្ត និងេហ ្ឋ រចន

សមព័នធសងគមរបស់ ជរ ្ឋ ភិបល មនែចងេនកនុងែផនករអភិវឌ ន៍េសដ្ឋកិចច និងសងគមកិចច

(ែផនករ៥ឆនំ) កមមវ ិធីវ ិនិេយគ ធរណៈ (ែផនករ៣ឆនំរ ំកិល) និងឯក រពក់ព័នធ

េផ ងៗេទៀត ។ េដើមបីសំេរចបននូវកមមវ ិធីវ ិនិេយគេនះ ជរ ្ឋ ភិបលបន និងកំពុងែត

ខិតខំេកៀងគរហិរញញ បបទន ពី្រគប់្របភពទំងកនុង និងេ្រក្របេទស ទំងជជំនួយឥត

សំណង ឬជឥណទន សមបទន និងទំងជករវ ិនិេយគឯកជន ។

ទី១២- វ ិនិេយគេលើធនធនមនុស ៖ ធនធនមនុស គឺជ្រគឹះចំបងបំផុតសំ ប់

ករអភិវឌ ្របកបេ យចិរភព ។ ករក ងធនធនមនុស រ ឹតែតមន រៈសំខន់ និង

បចចុបបននភពខ្លំងេឡើងែថមេទៀត េនកនុងបរ ិករណ៍ៃនសមហរ ័ណកមមេសដ្ឋកិចចកមពុជ េទ

កនុងតំបន់ និងេទកនុងពិភពេ ក ។ ជរ ្ឋ ភិបលកំពុងខិតខំបេងកើនករវ ិនិេយគ កនុងែផនក

េនះ ទំង មរយៈមេធយបយថវ ិក ទំង មរយៈករេកៀងគរជំនួយពីបរេទស។

*****

23
 ំ យ
(ជន ួ ម រតី)

សមជិកភពកមពុជេនកនងអងគ
ុ ករអន្តរជតិ
(Membership in international organization)

េនកនុងសកលភវូបនីយកមមេសដ្ឋកិចច ្របេទសកមពុជបនចូលជសមជិកៃនអងគករ

កនុងតំបន់ និងសកលេ ក (regional and global organization) ជេ្រចើន ដូ ចជ ៖

- Asian Development Bank (ADB)
- Association of South East Asian Nations (ASIAN)(April 1999)
- Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (ESCAP)
- Food and Agriculture Organization (FAO)
- International Monetary Fund (IMF)
- International Finance Corporation (IFC)
- International Fund for Agricultural Development (IFAD)
- International Development Association (IDA)
- International Civil Aviation Organization (ICAO)
- International Centre for the Settlement of Investment Disputes (ICSID)
- International Standards Organization (ISO)
- International Maritime Organization (IMO)
- International Telecommunications Union
- Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA)
- Paris Convention for the Protection of Industrial Properties Rights
(PCPIPR)
- United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD)
- United Nations Development Program (UNDP)
- United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
(UNESCO)
- World Intellectual Property Organization (WIPO)
- World Trade Organization (2004)
- World Health Organization (WHO)
- World Custom Organization (WCO)
- World Tourism Organization

សំ ប់កិចចសហករេទ្វភគី កមពុជបនចុះហតថេលខ bilateral agreements

(BITs) ជមួយ្របេទសនន ជេ្រចើន ៖

China, Croatia, Cuba, France, Germany, Indonesia, Malaysia, OPEC
(Organization of Petroleum-exporting Countries) Philippines, Republic of
Corea, Singapore, Switzerland, Thailand, The Netherlands, Vietnam.

េនកនុង្រកបខ័ណ្ឌ framework of the Common Effective Preferential Tariff

(CEPT) of the Asean Free Trade Area (AFTA) tariffs on most Cambodian exports
to ASEAN will be reduce to 0-5% for most products by 2010 និង្រតូវ abolished

entirely by 2018។ ករណីេនះ មនដូចគនេទវ ិញេទមក សំ ប់ករនំចូលទំនិញមក

24
កមពុជ គឺរហូតដល់ឆនំ ២០១០ កមពុជ ្រតូវបញុច ះ most tariffs េលើករនំចូលពី ០ េទ

៥% ។
*****

្រស្ ចរយ បណិ្ឌ ត ហុង

ី ថូ ៉ ក់សុី

(11-11-2011)

25