O ARTIGO

1ª forma artigo o a Os As

A ao/ó Á aos/ ós Ás

Con Co Coa Cos Coas

De Do Da Dos Das

En No Na Nos Nas

2ª forma artigo: lo/la/los/las

Fixemos a cea —> Fixémo-la cea

Hai que face-lo exame

Hai que facer o exame —> Haino que facer

Hai que o facer

Todos os días come jamón —> Tódolos

Ambos os dous están enfermos —> Ámbolos dous

Isto é consecuencia aun fenómeno de fonética sintáctica que se produce na fala de xeito
espontáneo ao entrar en contacto r ou s en final de palabra coas formas do artigo.

É obrigatorio o seu uso en dous casos: na contracción de por + a (pola) e no uso do adverbio u
(u-lo neno).

O DEMOSTRATIVO

O demostrativo ten 3 xéneros, masculino, femenino e neutro.

Os demonstrativos contraen coas preposición en e de.

O demostrativo pode contraer cos indefinidos outro, outra, outros, outras. E o resultado será
este: Estoutro(s), estoutra(s), esoutro(s), esoutra(s), aqueloutro(s), aqueloutra(s). Nunca contrae co
neutro.

Pode contraer con n e de: (D)Nestoutro(s), (d)nestoutra(s), (d)nesoutro(s), (d)nesoutra(s),

(d)naqueloutro(s), (d)naqueloutra(s). Nunca contrae co neutro.

Usos e valores do demostrativo:

Adv. de tempo: Daquela ainda non había luz. (naquel tempo)

- Daquela: Conxunción consecutiva: Se non vés, daquela marcho. (polo tanto)

- Niso/nisto/nestas/nesas: Nese preciso momento.

- A iso de: Aproximadamente

- Esta/esas: indeterminación.

O POSESIVO (106):
- Regra xeral: o posesivo vai precedido por un artigo. Ex: A mina mesa. O nosso libro. As vosas
carteiras.

- Os nomes de parentesco pode levar ou non artigo. Ex: (A) mina avoa. (O) meu tío. (A) súa irmá.

- Cos vocativos: NUNCA leva artigo. Ex: Canto tempo, meu amigo! Iso no é certo, meu rei!

1
 29/1/19

ERROS DO EXAME:

amenaza: ameaza

Supones: se supón

Indo a falar: indo falar

excuasa: escusa

Como bicáronse: como se bicaron

Vanse: se van

dificil: difícil

regaloulle: lle regalou

O veu: viuno.

ponse: se pon

Balbucear: balbucir

Estrano: estraño

gustáronme: me gustaron

barbeiría: barbería

Vanse: se van

Danse: se dan

4/2/2019

Indefinidos
Tipos de numerais:
Cardinais: un/unha; dous/dúas ; dezaseis, dezesete; vinte e un; corenta; cincuenta; oitenta;
quiñentos/cincocentos

Ordinais: Expresan orde ou posición. Sétimo; oitavo; undécimo/décimo primeiro; vixésimo,

triséximo/ quincuaxésimo

Partitivos: Indican parte ou fracción. Un terzo/ un cuarto (só cambia o terzo).

Multiplicativos: Dobre/ duplo/dupla; tripla/triplo; cuádruplo

5/2/19

CANTIGAS DE ESCARNIO E MALDICIR

S. XII

Distínguense polo contido.

As cortes daquel momento eran Moi permisivas, e estas cantigas estaban Moi Ben vistas. Os
mesmos reís facían cantigas. Ofrécennos información sobre a sociedade daquela época.

Pódense diferenciar entre elas.

Cantigas de escarnio: Fan una sátira encuberta, embregan palabras con sobre sentido. A crítica é
camuflada

Cantigas de maldecir: Fan un ataque directo, claro e explícito.

Conservamos ao redor unhas 430 cantigas de escarnio e maldecir.

A diferencia da cantiga de amor e amigo, non imos ser una palabra clave para distinguir o xénero.
Será o contido da cantiga (unha burla) o que nolo marque. Estas cantigas poden ser
consideradas como una crónica da sociedad e a vida da época. Teñen enorme interese
sociolóxico e histórico. Usan a crueza, obscenidade e sordidez (tabú) todo unido a unha linguaxe
de grande expresividade, variedade e riqueza. É unha lingua espontánea e popular.

A Muller e o sexo teñen un lugar central.

Forma das cantigas:

Cantigas de mestría e de refrán. As de refrán tiñan refrán e as de mestría eran máis perfectas.

Recursos formais:

- Recursos das cantigas de amor: dobre, mordobre finda e ata finda

- Recursos propios: Equívoco e a ironía.

Equívoco: Uso de palabras con dobre sentido. Nas cantigas de escarnio.

Ironía: Afirmar o contrario do que se quere decir. Nas de escarnio.

Lingua popular, coloquial e espontánea.

2
Estas cantigas teñen unha grande variedade temática:

- Sátira política. Fala de acontecementos políticos importantes naquela época.

- Sátira literaria. Críticas a xograres que se metían a trobadores. Trobadores que sempre usaban
os mesmos temas. Parodias do código do amor cortés. Ciclo de amas e tecedeiras, porque as
cantigas estaban dirixisdas ás nobres e criticaban as que se dirixían ás mulleres normais.

- Sátira social e de costumes. Critican costumes de certas personas ou da súa época.

Supersticións, avareza, as modas. Críticas a distintos grupos: Infanzóns e cabaleiros pobres
ridiculizados polas súas pretensións nobiliares e a miseria en que vivían. Ós cregos, ós frades,
ás monxas por vicios pouco cristiáns, como a gula ou a luxuria.

- Sátira obscena: Os trobadsores e os xograres buscan o riso fácil e fan referencias ao tema
sexual, poden estar máis ou menos encubertas. Moitas van dirixidas ás mulleres prostitutas.

Cantigas de Santa María

Hai un total de 427 cantigas de Santa María. A súa temática é religiosa e son cantinas que se fan
en honor á virxe maría.

Distinguimos dos tipos:

Narrativas: Narran un suposto milagre realizado pola virxe maría e a mayoría miden 14 versos,
que levan no medio una cesura. Son a maioría das cantigas. Comezan cun refrán, aparece a
estrofa, e volve a aparecer o refrán novamente.

Líricas ou de loor: Fan unha loanza á virxe maría. A virxe vai ser igual que como era o senhor nas
de amor, ten as mesmas calidades.

Heteroxéneas: É un grupo reducido e non entran. En ningún dos dous tipos anteriores.

Autoría: Sempre se lle atribuiron a Afonso X o Sabio, pero feitas por el so hai 10. Dirixiu a un
equipo de trobadores para que as escribisen. O que máis escribiu foi o trobador de Santiago
Airas Nunes. As cantigas foron escritas ata por seis persoas.

Motivacións:

O rei Afonso X escribiunas porque:

- O rei tíñalle moita devoción á Virxe María.

- Motivación política: O rei quería desviar un pouco aos peregrinos que viñan a Santiago cara
aos demáis lugares de Castela.

Prosa medieval

É máis escasa que a lírica e de menor calidade. Os primeiros textos en prosa son de comezos do
s. XIII e teñen afán divulgativo e serían versións de textos bíblicos. E por outro lado afán práctico,
que son textos da vida diaria (doazóns, actas notariais, testamentos). O texto prosístico máis
antigo é do ano 1228 e chámase Foro do bo Burgo de Castro Caldelas. A prosa propiamente
literaria é máis tardía. A imposición do castelán a partir do século XV puxo fin ao emprego do
galego tanto na lírica como na prosa.

Clasificación da prosa:

Literaria: Tres ciclos

- Ciclo bretón ou artúrico. Vainos falar do rei Artur, das aventuras deste rei.

- Ciclo clásico ou troiano: Vainois falar de personaxes da historia clásica. A crónica troiana e A
historia troiana.

- Ciclo carolinxio: Fálannos do emperador Carlo Magno. Seudo Turpín.

Prosa historiográfica: Finalidade propagandística.

1. Libro de linhagens: Fala da xenealoxía.

2. Traducción dúas obras: Crónica Geral e General Estoria.

3. Texto que pretende dar contas de textos e periodos históricos: Crónica Geral Galega.

3
Prosa xacobea: Fala de milagres de santos

Crónicas de Santiago e a de Santa María de Iria

Prosa de tabeliónica : testamentos, herdanzas

2º Exame

Pronome persoal

1) Formas tónicas.

- Suxeito: eu, ti/tu, el(a)/ il, nón, vós/ vostede(s), eles/elas/iles. Os pronomes el e ela
contraen coas preposicións en e de.

- Formas con preposición.

Distinguimos dúas ramas:

- Libres: a min/ para ti/ de vós

- Ligadas: comigo, contigo, consigo, connosco, convosco

2) Formas átonas.

a) te (CD)/che (CI).

3ª persoa te: o/lo/no/se

3ª persoa che: lle

b) 3ª persoa

CD: o/lo/no (femininos e plurais)

no(s)/na(s):

Úsanse se o verbo remata en ditongo.

Ex. Comprei uns libros —> Compreinos.

lo(s) / la (s):

Se o verbo remata en -r ou -s.

Ex. Compramos uns libros —> Comprámolos. / Hai que facer a cea —> Hai que facela/ Haina
que facer/ Hai que a facer

o(s) / a(s):

Úsanse no resto dos casos.

Ex. Dixo a verdade —> Díxoa / Fixeron un exame —> Fixérono

CI: 3ª persoa—CI

Singular—> lle

plural—> lles

c) Contraccións dos pronomes CI + CD

CI CD—> o a os os

me mo ma mos mas

che cho cha chos chas

Lle (3ª sing) llo lla llos llas

nos nolo nola nolos nolas

vos volo vola volos volas

Lles (3ª pl) llelo llela llelos Llelas

4
Dativo de solidariedade e interese.

Estes dativos non desempeñan ningunha función sintáctica, non reciben ningún “efecto” e se se
eliminan a oración continúa tendo significado

Solidariedade: Serve para implicar ó interlocutor, procurando a súa complicidade. Aparece só en

rexistros coloquiais e denota certa afectividade.

1 interlocutor/ varios

tratando de ti: che / vos

Formas:

tratando de vostede: lle / lles

Interese: Serve para sinalar á persoa que resulta afectada pola acción verbal. Presenta as formas
átonas de complemento indirecto en calquera persoa gramatical.

Me che lle nos vos lles. Non (me) sexas mentireiro.

Pode aparecer co dativo de solidariedade. Paríucheme a cadela.

Colocación do pronome átono.

Regra xeral: o pronome debe ir despois do verbo (enclítico). Un pronome átomo NUNCA pode
encabezar unha oración.

En determinados casos o pronome vai antes do verbo (proclítico).

- Enunciados negativos.

- Enunciado con entoación non enunciativa.

Desiderativas: expresan desexos.

Partículas interrogativas e exclamativas.

Alteracións na orde sintáctica normal. Énfase

- Algúns indefinidos: Nada, ninguén, ningún, algo, alguén, ambos, bastante(s), todos,…

- Con algúns adverbios: Xa, mesmo, quizáis, tamén, ben,…

- Oracións subordinadas: Que, porque, como,…

- Oracións disxuntivas: ou.

O pronome átono coas perífrasis verbais.

Coas Perífrasis verbais, o pronome admite varias colocacións. Se a perífrase leva unha partícula
no medio temos tres posibilidades.

Teño que eestudar o pronome.

Téñoo que estudar.

Teño que o estudar.

Teño que estudalo.

Se non temos partíciulas, temos 2 opcións.

Dativo (CI) e acusativo (CD)

Certos verbos en galegopoden admitir construcións con pronomes de complemento directo ou

indirecto, de acordo con isto:

- Algúns verbos admiten un compelemento de persoa e outro de cousa. Aconselloulle/

acousellouno. Aprender, avisar, axudar, morder, perdoar, roubar…

- Nalgúns verbos, a escolla entre CD e CI implica unha diferenza de significado. Imítalle ao

pai/ imítao moi ben. Bater (baterlle/bateuno), chamar (chararlle/chamalo), ensinar, pegar, querer,
servir,…

Formas reflexivas: A reflexividade é unha característica semántica que posúen algunhas formas
do pronome persoal, e ocorre cando estas representan a mesme forma do suxeito. Formas:

Me, te, se, nos e vos. IMPORTANTE:

5
 - En galego non son posibles construcións reflexivas nas que a acción se exerza
únicamente sobre unha parte do suxeito. *laveime a cara —> lavei a cara

- Hai verbos que poden admitir ou non a forma reflexiva, a súa escolla implica un cambio
de significado. Afogar(se), sentir(se), rir(se), dar(se).

- Verbos que en castelán son reflexivos e en galego non. Adontecer, calar, caer, casar,
morrer, mudar,…

- Verbos que raramente se usan como reflexivos: Durmir, enfermar, sorrir,…

SÉCULOS ESCUROS

Época de decadencia, séculos XVI e XVII. Prodúcese unha loita polo trono entre dúas
persoas, e os galegos apoiamos á que perdeu, Xoana a Beltranexa, contra Isabe. Unha vez que
Isabel chega ao trono toma represalias contra os nobres galegos e trae xente de fora á
administración. O castelán comézase a introducir polas altas clases, comezando así a
marxinación do galego. A penas hai literatura en galego. Nesta etapa, a imaxe de Galicia é
negativa. Todos os escritores da etapa dourada do castelán búrlanse dos galegos, dando unha
imaxe totalmente negativa, e non só por patrte deles, toda a xente pensabao. Esto xera prexuízos
que chegan ata a actualidade.

Neste momento, o galego é a lingua falada polo 95% da poboacion, que eran campesiños
campesiños. O castelán introdúcese a un ritmo lento e comeza polas clases altas.

Feitos importantes (negativos para galego).

- Creación da universidade de Santiago de Compostela. Positivo pero negativo porque as clases

eran en latín e castelán.

- Aparición da imprenta. Negativo para o galego, porque non hai publicacións en galego.

A lingua vai quedar dialectalizada e ruralizada. Comenzanse a castelanizar os topónimos.

Literatura nesta etapa. Nos séculos escuros cultívanse os tres xéneros, pero moi pouco.

A culta:

Xénero lírico: serie de sonetos barrocos ou renacentistas. Décimas ó apostolo Santiago

(6). O pranto da Frouseira, que conta como foi a morte de Pardo de cela. Composicións das
festas minervais e vilancicos (hainos cultos e populares), faise unha asociación do nacemento de
Xesús en Galicia. Coplas do saqueo de Cangas polos turcos.

Prosa: Relazón da carta executoria do Mariscal Pardo de Cela. Serie de cartas en galego
con menos importancia.

Teatro: Entremés famososo sobre a pesca do río Miño (1671). Primeira peza tetral
conservada en lingua Galega. Trata da loita entre pescadores galegos e Portugueses pola pesca
do rio Miño, concluíndo na súa reconcilación.

Na literatura popular temos tamen lírica, prosa e teatro. É creada polo pobo e é de transmisión
oral, polo que sufre cambios.

Lírica: Cantigas de berce, cantigas de traballo, algunhas panxoliñas.

Prosa: contos e lendas populares.

Teatro: representacións relixiosas (polo Nadal) e as profanas (polo Entroido).

A ILUSTRACIÓN

S. XVIII. Prodúcese unha pequeña mellora da situación do galego. Tamén se lle chama
século das luces. Ser ilustrado quere dicir saber moito de todo. Hai unha leve melloría do galego
porque aparecen as primeiras voces en defensa da lingua galega (os ilustrados). Son o Padre
Sarmiento, Padre Feixóo, Padre Sobreira. Fundamentalmente homes da igrexa. Din que o galego
non é un castelán mal falado, que se debe introducir o galego no ensino, na igrexa e na
administración.