You are on page 1of 75

z;NdoGyopinWd(

a;Py;yNtu mm;©;in v;Kp[;,í=u" ≈o]mqo blimiN{y;i, c sv;Ri,


sv| b[˜opinWd' m;h' b[˜ inr;k⁄y;| m; m; b[˜ inr;krodinr;kr,m-
STvinr;kr,' meåStu td;Tmin inrte y ¨pinWTsu /m;RSte miy sNtu te miy
sNtu
— x;iNt" x;iNt" x;iNt"
aoimTyetd=rmu˝Iqmup;sIt aoimit Áu˝;yit tSyopVy;:y;nm( 1
EW;' .Ut;n;' pOiqvI rs" pOiqVy; a;po rsoåp;moW/yo rs aoW/In;'
pu®Wo rs" pu®WSy v;g[so v;c Ag[s Ac" s;m rs" s;ª ¨˝Iqo
rs" 2
s EW rs;n;\ rstm" prm" pr;?yoRå∑mo ydu˝Iq" 3
ktm; ktmKkútmTktmTs;m ktm" ktm ¨˝Iq îit ivmO∑' .vit 4
v;gevkú™ p[;," s;moimTyetd=rmu˝Iq"
t√; EtiNmqun' y√;k™ c p[;,íkú™ c s;m c 5
tdetiNmqunmoimTyetiSm•=re s\sOJyte yd; vw imqun* sm;gCzt a;p-
yto vw t;vNyoNySy k;mm( 6
a;piyt; h vw k;m;n;' .vit y Etdev' iv√;n=rmu˝Iqmup;Ste 7
t√; EtdnuD;=r' yiı ik˘c;nuj;n;TyoimTyev td;hwWo Ev smOiıyRd-
nuD; sm/Riyt; h vw k;m;n;' .vit y Etdev' iv√;n=rmu˝Iqmup;Ste 8
teney' ]yI iv¥; vtRt aoimTy;≈;vyTyoimit x\sTyoimTyu˝;yTyetSyw
v;=rSy;picTyw mihª; rsen 9
81
CHÌNDOGYA I.1.10 • FIFTEEN UPANISHADS

teno.* k⁄®to yíwtdev' ved yí n ved


n;n; tu iv¥; c;iv¥; c ydev iv¥y; kroit ≈ıyopinWd; tdev
vIyRvˇr' .vtIit %LvetSywv;=rSyopVy;:y;n' .vit 10
îit p[qm;?y;ye p[qm" %<@" 1
dev;sur; h vw y] s'yeitr ¨.ye p[;j;pTy;Stı dev; ¨˝Iqm;jÓërnenw-
n;mi..iv„y;m îit 1
te h n;isKy' p[;,mu˝Iqmup;s;'ci£re t\h;sur;" p;Pmn; iviv/uStSm;ˇe-
no.y' ij`[it suri. c dugiR N/ c p;Pmn; ÁeW ivı" 2
aq h v;cmu˝Iqmup;s;'ci£re t;\h;sur;" p;Pmn; iviv/uStSm;ˇyo.y'
vdit sTy' c;nOt' c p;Pmn; ÁeW; ivı; 3
aq h c=u®˝Iqmup;s;'ci£re tı;sur;" p;Pmn; iviv/uStSm;ˇeno.y'
pXyit dxRnIy' c;dxRnIy' c p;Pmn; Áeti√ım( 4
aq h ≈o]mu˝Iqmup;s;'ci£re tısur;" p;Pmn; iviv/uStSm;ˇeno.y\
Í,oit ≈v,Iy' c;≈v,Iy' c p;Pmn; Áeti√ım( 5
aq h mn ¨˝Iqmup;s;'ci£re tı;sur;" p;Pmn; iviv/uStSm;ˇeno.y\
s'kLpyte s'kLpnIy' c;s'kLpnIy' c p;Pmn; Áeti√ım( 6
aq h y Ev;y' mu:y" p[;,Stmu˝Iqmup;s;'ci£re t\h;sur; ATv; ivd-
?v\suyqR ;Xm;nm;%,mOTv; iv?v\ste 7
Ev' yq;Xm;nm;%,mOTv; iv?v\st Ev\ hwv s iv?v\ste y Ev'ivid
p;p' k;myte yíwnmi.d;sit s EWoåXm;%," 8
nwvwtne suri. n dugiR N/ ivj;n;Typhtp;Pm; ÁeW ten ydXn;it yiTp-
bit tenetr;n( p[;,;nvit
82
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD I.3.5

Etmu Ev;NttoåivÊvoT£;mit Vy;dd;Tyev;Ntt îit 9


t\h;i©r; ¨˝Iqmup;s;'c£ Etmu Ev;i©rs' mNyNteå©;n;' y{s" 10
ten t\h bOhSpit®˝Iqmup;s;'c£ Etmu Ev bOhSpit' mNyNte v;iG` bOh-
tI tSy; EW pit" 11
ten t\h;y;Sy ¨˝Iqmup;s;'c£ Etmu Ev;y;Sy' mNyNt a;Ty;¥dyte 12
ten t\ h bko d;L>yo ivd;'ck;r
s h nwimWIy;n;mu˝;t; b.Uv s h Smw>y" k;m;n;g;yit 13
a;g;t; h vw k;m;n;' .vit y Etdev' iv√;n=rmu˝Iqmup;St îTy?y;-
Tmm( 14
îit p[qm;?y;ye i√tIy" %<@" 2
aq;i/dwvt' y Ev;s* tpit tmu˝Iqmup;sIto¥Nv; EW p[j;>y ¨˝;-
yit ¨¥\Stmo.ymphNTyphNt; h vw .ySy tmso .vit y Ev' ved 1
sm;n ¨ Ev;y' c;s* co„,oåymu„,oås* Svr îtImm;c=te Svr îit
p[Ty;Svr îTymu' tSm;√; Etimmmmu' co˝Iqmup;sIt 2
aq %lu Vy;nmevo˝Iqmup;sIt y√Ÿ p[;i,it s p[;,o ydp;init so
åp;n"
aq y" p[;,;p;nyo" siN/" s Vy;no yo Vy;n" s; v;k™ tSm;dp[;,•-
np;nNv;cmi.Vy;hrit 3
y; v;Ksˇ_úSm;dp[;,•np;n•Ocmi.Vy;hrit yˇ_úTs;m tSm;dp[;,•n-
p;nNs;m g;yit yTs;m s ¨˝IqStSm;dp[;,•np;n•u˝;yit 4
ato y;NyNy;in vIyRviNt km;Ri, yq;¶emRNqnm;je" sr,' Î!Sy /nuW
83
CHÌNDOGYA I.3.5 • FIFTEEN UPANISHADS

a;ymnmp[;,•np;n\St;in kroTyetSy hetoVy;Rnmevo˝Iqmup;sIt 5


aq %lU˝Iq;=r;<yup;sIto˝Iq îit p[;, EvoTp[;,en Áuiˇœit v;GgI-
v;Rco h igr îTy;c=teå•' qm•e hId\ svú\ iSqtm( 6
¥*revodNtir=' gI" pOiqvI qm;idTy Evo√;yugIRri¶Sq\ s;mved Evo¥-
juveRdo gIARGvedSq' duG/eåSmw v;Gdoh' yo v;co dohoå•v;n•;do .vit y
Et;Nyev' iv√;nu˝Iq;=r<yup;St ¨˝Iq îit 7
aq %Lv;xI"smOiı®psr,;nITyup;sIt yen s;ª; Sto„yNSy;ˇTs;-
mop/;vet( 8
ySy;mOic t;mOc' yd;WeyR ' tmOiW' y;' devt;mi.∑o„yNSy;ˇ;' devt;mup/;-
vet( 9
yen CzNds; Sto„yNSy;ˇCzNd ¨p/;ve¥ne Stomen Sto„ym;," Sy;ˇ\
Stommup/;vet( 10
y;' idxmi.∑o„yNSy;ˇ;' idxmup/;vet( 11
a;Tm;nmNtt ¨psOTy StuvIt k;m' ?y;y•p[mˇoå>y;xo h ydSmw s
k;m" smOd?( yet yTk;m" StuvIteit yTk;m" StuvIteit 12
îit p[qm;?y;ye tOtIy" %<@" 3
—imTyetd=rmu˝Iqmup;sItoimit Áu˝;yit tSyopVy;:y;nm( 1
dev; vw mOTyoibR>ytS]yI' iv¥;' p[;ivx\Ste zNdoi.rCz;dyNydei.rCz;-
dy\StCzNds;' zNdSTvm( 2
t;nu t] mOTyuyqR ; mTSymudkÉ pirpXyedve ' pyRpXyÎic s;iª yjuiW
te nu ivÊvo?v;R Ac" s;ªo yjuW" Svrmev p[;ivxn( 3
84
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD I.6.3

yd; v; Acm;PnoTyoimTyev;itSvrTyev\ s;mwv' yjurWe ¨ Svro ydetd-


=rmetdmOtm.y' tTp[ivXy dev; amOt; a.y; a.vn( 4
s y Etdev' iv√;n=r' p[,*Tyetdev;=r\ SvrmmOtm.y' p[ivxit tTp[-
ivXy ydmOt; dev;StdmOto .vit 5
îit p[qm;?y;ye ctuq"R %<@" 4
aq %lu y ¨˝Iq" s p[,vo y" p[,v" s ¨˝Iq îTys* v; a;idTy
¨˝Iq EW p[,v aoimit ÁeW Svr•eit 1
Etmu Ev;hm>yg;isW' tSm;Nmm TvmekoåsIit h k*WItik" pu]muv;c
rXmI\STv' py;RvtRy;ähvo vw te .iv„yNtITyi/dwvtm( 2
aq;?y;Tm' y Ev;y' mu:y" p[;,Stmu˝Iqmup;sItoimit ÁeW Svr•eit 3
Etmu Ev;hm>yg;isW' tSm;Nmm TvmekoåsIit h k*WItik" pu]muv;c
p[;,;\STv' .Um;nmi.g;yt;ähvo vw me .iv„yNtIit 4
aq %lu y ¨˝Iq" s p[,vo y" p[,v" s ¨˝Iq îit hotOWdn;ıwv;ip
du®˝Itmnusm;hrtITynusm;hrtIit 5
îit p[qm;?y;ye pçm" %<@" 5
îymevgRi¶" s;m tdetdetSy;mOCy?yU!\ s;m tSm;ÎCy?yU!\ s;m gIyt
îymev s;i¶rmStTs;m 1
aNtir=mevGvR;yu" s;m tdetdetSy;mOCy?yU!\ s;m tSm;ÎCy?yU!\ s;m
gIyteåNtir=mev s; v;yurmStTs;m 2
¥*revg;RidTy" s;m tdetdetSy;mOCy?yU!\ s;m tSm;ÎCy?yU!\ s;m gI-
yte ¥*rev s;idTyoåmStTs;m 3
85
CHÌNDOGYA I.6.4 • FIFTEEN UPANISHADS

n=];<yevKcúN{m;" s;m tdetdetSy;mOCy?yU!\ s;m tSm;ÎCy?yU!\


s;m gIyte n=];<yev s; cN{m; amStTs;m 4
aq ydetd;idTySy xuKl˘ .;" swvgRq y•Il' pr" ’„,' tTs;m tdetde-
tSy;mOCy?yU!\ s;m tSm;ÎCy?yU!\ s;m gIyte 5
aq ydevwtd;idTySy xuKl˘ .;" swv s;q y•Il' pr" ’„,' tdmSt-
Ts;m;q y EWoåNtr;idTye ihr<my" pu®Wo ÎXyte ihr<yXm≈uihRr<ykÉ-
x a;p[,%;TsvR Ev suv,R" 6
tSy yq; kPy;s' pu<@rIkmevmi=,I tSyoidit n;m s EW sve>R y"
p;Pm>y ¨idt ¨deit h vw sve>R y" p;Pm>yo y Ev' ved 7
tSykú™ c s;m c ge„,* tSm;du˝IqStSm;Êvevo˝;twtSy ih g;t; s EW
ye c;mu„m;Tpr;ço lok;SteW;' ce∑e devk;m;n;' ceTyi/dwvtm( 8
îit p[qm;?y;ye Wœ" %<@" 6
aq;?y;Tm' v;gevkú™ p[;," s;m tdetdetSy;mOCy?yU!\ s;m tSm;Î-
Cy?yU!\ s;m gIyte
v;gev s; p[;,oåmStTs;m 1
c=revg;RTm; s;m tdetdetSy;mOCy?yU!\ s;m tSm;ÎCy?yU!\ s;m gIyte
c=urve s;Tm;mStTs;m 2
≈o]mevÑ≥n" s;m tdetdetSy;mOCy?yU!\ s;m tSm;ÎCy?yU!\ s;m gIyte
≈o]mev s; mnoåmStTs;m 3
aq ydetd+," xuKl˘ .;" swvgRq y•Il' pr" ’„,' tTs;m tdetdet
Sy;mOCy?yU!\ s;m tSm;ÎCy?yU!\ s;m gIyte
aq ydevwtd+," xuKl˘ .;" swv s;q y•Il' pr" ’„,' tdmStTs;m 4
86
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD I.8.5

aq y EWoåNtri=i, pu®Wo ÎXyte swvˇ_úTs;m tduKq' t¥juStd(b[˜ t-


SywtSy tdev Âp' ydmu„y Âp' y;vmu„y ge„,* t* ge„,* y•;m t•;m 5
s EW ye cwtSm;dv;Rço lok;SteW;' ce∑e mnu„yk;m;n;' ceit t¥ îme
vI,;y;' g;yNTyet' te g;yiNt tSm;ˇe /nsny" 6
aq y Etdev' iv√;Ns;m g;yTyu.* s g;yit soåmunwv s EW ye c;mu-
„m;Tpr;ço lok;St;\í;Pnoit devk;m;\í 7
aq;nenwv ye cwtSm;dv;Rço lok;St;\í;Pnoit mnu„yk;m;\í tSm;du hw-
v'ivdu˝;t; b[yU ;t( 8
k˘ te k;mm;g;y;nITyeW Áev k;m;g;nSyeœº y Ev' iv√;Ns;m g;yit
s;m g;yit 9
îit p[qm;?y;ye s¢m" %<@" 7
]yo ho˝Iqe k⁄xl; b.Uvu" ixlk" x;l;vTyíwikt;yno d;L>y" p[v;-
h,o jwvilirit te hocu®˝Iqe vw k⁄xl;" Smo hNto˝Iqe kq;' vd;m îit
1
tqeit h smupivivxu" s h p[v;h,o jwvil®v;c .gvNt;vg[e vdt;'
b[;˜,yovRdtov;Rc\ ≈o„y;mIit 2
s h ixlk" x;l;vTyíwikt;yn' d;L>ymuv;c hNt Tv; pOCz;nIit
pOCzπit hov;c 3
k; s;ªo gitirit Svr îit hov;c SvrSy k; gitirit p[;, îit ho-
v;c p[;,Sy k; gitirTy•imit hov;c;•Sy k; gitirTy;p îit hov;-
c 4
ap;' k; gitirTys* lok îit hov;c;mu„y lokSy k; gitirit n
87
CHÌNDOGYA I.8.5 • FIFTEEN UPANISHADS

Svg| lokmitnyeidit hov;c Svg| vy' ilk\ s;m;i.s'Sq;py;m"


SvgRsS\ t;v\ ih s;meit 5
t\ h ixlk" x;l;vTyíwikt;yn' d;L>ymuv;c;p[itiœt' vw ikl te
d;L>y s;m ySTvetihR b[yU ;NmU/;R te ivpit„ytIit mU/;R te ivpteidit 6
hNt;hmet∫gvto ved;nIit ivıIit hov;c;mu„y lokSy k; gitir-
Tyy' lok îit hov;c;Sy lokSy k; gitirit n p[itœ;' lokminye-
idit hov;c p[itœ;' vy' lok\ s;m;i.s\Sq;py;m" p[itœ;s\St;v\ ih
s;meit 7
t\ h p[v;h,o jwvil®v;c;Ntv√Ÿ ikl te x;l;vTy s;m ySTvetihR
b[yU ;NmU/;R te ivpit„ytIit mU/;R te ivpteidit hNt;hmet∫gvto ved;-
nIit ivıIit hov;c 8
îit p[qm;?y;yeå∑m" %<@" 8
aSy lokSy k; gitirTy;k;x îit hov;c sv;Ri, h v; îm;in .U-
t;Ny;k;x;dev smuTp¥Nt a;k;x' p[TySt' yNTy;k;xo Áev>w yo Jy;y;-
n;k;x" pr;y,m( 1
s EW provrIy;nu˝Iq" s EWoånNt" provrIyo h;Sy .vit provrIy-
so h lok;Ôyit y Etdev' iv√;NprovrIy;\ smu˝Iqmup;Ste 2
t\ hwtmit/Nv; x*nk ¨drx;i<@Ly;yoKTvov;c y;vˇ En' p[j;y;mu-
˝Iq' veid„yNte provrIyo hw>ySt;vdiSm\LlokÉ jIvn' .iv„yit 3
tq;mui„m\LlokÉ lok îit s y Etmev' iv√;nup;Ste provrIy Ev h;-
Sy;iSm\LlokÉ jIvn' .vit tq;mui„m\LlokÉ lok îit lokÉ lok îit
4
îit p[qm;?y;ye nvm" %<@" 9
88
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD I.10.11

m$cIhteWu k⁄®„v;i$Ky; sh j;yyoWiSthR c;£;y, î>yg[;me p[{;,k


¨v;s 1
s he>y' k⁄Lm;W;N%;dNt' ibi.=e t\ hov;c
netoåNye iv¥Nte y∞ ye m îm ¨piniht; îit 2
EteW;' me dehIit hov;c t;nSmw p[dd* hNt;nup;nimTyuiCz∑' vw me pIt\ Sy;-
idit hov;c 3
n iSvdetåe PyuiCz∑; îit n v; ajIiv„yimm;n%;di•it hov;c k;mo
m ¨dp;nimit 4
s h %;idTv;itxeW;Ô;y;y; a;jh;r s;g[ Ev sui.=; b.Uv t;Np[it-
gOÁ ind/* 5
s h p[;t" s'ijh;n ¨v;c yät;•Sy l.emih l.emih /nm;];\ r;j;-
s* y+yte s m; svwRr;iTvRJywvOR,Iteit 6
t' j;yov;c hNt pt îm Ev k⁄Lm;W; îit t;N%;idTv;mu' yD' ivttme-
y;y 7
t]o˝;tøn;St;ve Sto„ym;,;nupopivvex s h p[Stot;rmuv;c 8
p[Stoty;R devt; p[St;vmNv;yˇ; t;' cediv√;Np[Sto„yis mU/;R te ivp-
it„ytIit 9
Evmevo˝;t;rmuv;co˝;ty;R devto˝IqmNv;yˇ; t;' cediv√;nu˝;Syis mU-
mU/;R te ivpit„ytIit 10
Evmev p[itht;Rrmuv;c p[ithtRy;R devt; p[ith;rmNv;yˇ; t;' cediv√;-
Np[ithir„yis mU/;R te ivpit„ytIit te h sm;rt;StU„,Im;s;'ci£re 11
îit p[qm;?y;ye dxm" %<@" 10
89
CHÌNDOGYA I.11.1 • FIFTEEN UPANISHADS

aq hwn' yjm;n ¨v;c .gvNt' v; ah' ivividW;,ITyuWiStriSm c;-


£;y, îit hov;c 1
s hov;c .gvNt' v; ahmei." svwRr;iTvRJyw" pywRiWW' .gvto v; ah-
mivÊy;Ny;nvOiW 2
.gv;\STvev me svwRr;iTvRJywirit tqeTyq tÁetR Ev smitsO∑;" Stuvt;'
y;vÊve>yo /n' d¥;St;vNmm d¥; îit tqeit h yjm;n ¨v;c 3
aq hwn' p[Stotopss;d" p[Stoty;R devt; p[St;vmNv;yˇ; t;' cediv√;-
Np[Sto„yis mU/;R te ivpit„ytIit m; .gv;nvocTktm; s; devteit 4
p[;, îit hov;c sv;Ri, h v; îm;in .Ut;in p[;,mev;i.s'ivxiNt p[;-
,m>yui∆hte swW; devt; p[St;vmNv;yˇ; t;' cediv√;Np[;Sto„yo mU/;R te
Vypit„yˇqoˇ_Sy myeit 5
aq hwnmu˝;topss;do˝;ty;R devto˝IqmNv;yˇ; t;' cediv√;nu˝;Syis
mU/;R te ivpit„ytIit m; .gv;nvocTktm; s; devteit 6
a;idTy îit hov;c sv;Ri, h v; îm;in .Ut;Ny;idTymu∞w" sNt' g;y-
iNt swW; devto˝IqmNv;yˇ; t;' cediv√;nudg;Syo mU/;R te Vypit„yˇ-
qoˇ_Sy myeit 7
aq hwn' p[ithtoRpss;d p[ithtRy;R devt; p[ith;rmNv;yˇ; t;' cediv-
√;Np[ithir„yis mU/;R te ivpit„ytIit m; .gv;nvocTktm; s; dev-
teit 8
a•imit hov;c sv;Ri, h v; îm;in .Ut;Ny•mev p[ithrm;,;in jI-
viNt swW; devt; p[ith;rmNv;yˇ; t;' cediv√;Np[Tyhir„yo mU/;R te Vy-
pit„yˇqoˇ_Sy myeit tqoˇ_Sy myeit 9
îit p[qm;?y;y Ek;dx" %<@" 11
90
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD II.1.1

aq;t" x*v ¨˝IqStı bko d;L>yo Gl;vo v; mw]ye " Sv;?y;ymu√-


v[;j 1
tSmw ê; êet" p[;dub.R vU tmNye ê;n ¨psmeTyocur•' no .gv;n;g;yTv-
xn;y;m v; îit 2
t;Nhov;cehwv m; p[;t®psmIy;teit tı bko d;L>yo Gl;vo v; mw]ye "
p[itp;ly;'ck;r 3
te h yqwvde ' bih„pvm;nen Sto„ym;,;" s\rB/;" spRNtITyev m;ssOpuSte
h smupivXy ih'c£⁄" 4
—3md;3mo'3ipb;3mo'3devo v®," p[j;pit" sivt;2•imh;2hrd•p-
te3•imh;2hr;2hro3imit 5
îit p[qm;?y;ye √;dx" %<@" 12
ay' v;v loko h;¨k;ro v;yuh;Rîk;ríN{m; aqk;r a;Tmehk;roåi¶-
rIk;r" 1
a;idTy Ëk;ro inhv Ek;ro ivêedve ; a*hoîk;r" p[j;pitih|k;r" p[;-
," Svroå•' y; v;iGvr;$( 2
ain®ˇ_S]yodx" Sto." s'cro ¸'k;r" 3
duG/eåSmw v;Gdoh' yo v;co dohoå•v;n•;do .vit y Et;mev\ s;ª;mup-
inWd' vedopinWd' ved îit 4
îit p[qm;?y;ye ]yodx" %<@" 13
îit p[qmoå?y;y" 1
aq i√tIyoå?y;y" 2
smStSy %lu s;ª ¨p;sn\ s;/u yT%lu s;/u tTsmTy;c=te yds;-
91
CHÌNDOGYA II.1.1 • FIFTEEN UPANISHADS

/u tds;meit 1
tdut;Py;¸" s;ªwnmup;g;idit s;/unwnmup;g;idTyev td;¸rs;ªwnmup;-
g;idTys;/unwnmup;g;idTyev td;¸" 2
aqot;Py;¸" s;m no bteit yTs;/u .vit s;/u bteTyev td;¸rs;m no
bteit yds;/u .vTys;/u bteTyev td;¸" 3
s y Etdev' iv√;Ns;/u s;meTyup;Steå>y;xo h yden\ s;/vo /m;R a; c
gCzπyu®p c nmeyu" 4
îit i√tIy;?y;ye p[qm" %<@" 1
lokÉWu pçiv/\ s;mop;sIt pOiqvI ih'k;roåi¶" p[St;voåNtir=mu˝Iq
a;idTy" p[ith;ro ¥*inR/nimTyU?veRWu 1
aq;vOˇeWu ¥*ih|k;r a;idTy" p[St;voåNtir=mu˝Iqoåi¶" p[ith;r" pOiq-
vI in/nm( 2
kLpNte h;Smw lok; Ë?v;Rí;vOˇ;í y Etdev' iv√;'LlokÉWu pçiv/\
s;mop;Ste 3
îit i√tIy;?y;ye i√tIy" %<@" 2
vO∑* pçiv/\ s;mop;sIt purov;to ih'k;ro me`o j;yte s p[St;vo vWR-
it s ¨˝Iqo iv¥otte Stnyit s p[ith;r" 1
¨˝» ;it ti•/n' vWRit h;Smw vWRyit h y Etdev' iv√;NvO∑* pçiv/\
s;mop;Ste 2
îit i√tIy;?y;ye tOtIy" %<@" 3
sv;RSvPsu pçiv/\ s;mop;sIt me`o yTs'Plvte s ih'k;ro y√WRit s
p[St;vo y;" p[;Cy" SyNdNte s ¨˝Iqo y;" p[tICy" s p[ith;r" smu{o
92
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD II.8.1

in/nm( 1
n h;Psu p[Tw yPsum;N.vit y Etdev' iv√;Nsv;RSvPsu pçiv/\ s;mop;Ste
2
îit i√tIy;?y;ye ctuq"R %<@" 4
AtuWu pçiv/\ s;mop;sIt vsNto ih'k;ro g[I„m" p[St;vo vW;R ¨˝Iq"
xrTp[ith;ro hemNto in/nm( 1
kLpNte h;Sm; Atv Atum;N.vit y Etdev' iv√;nOtuWu pçiv/\ s;mo-
p;Ste 2
îit i√tIy;?y;ye pçm" %<@" 5
pxuWu pçiv/\ s;mop;sIt;j; ih'k;roåvy" p[St;vo g;v ¨˝Iqoåê;"
p[ith;r" pu®Wo in/nm( 1
.viNt h;Sy pxv" pxum;N.vit y Etdev' iv√;NpxuWu pçiv/\ s;mo-
p;Ste 2
îit i√tIy;?y;ye Wœ" %<@" 6
p[;,eWu pçiv/' provrIy" s;mop;sIt p[;,o ih'k;ro v;Kp[St;ví=u®˝I-
q" ≈o]' p[ith;ro mno in/n' provrIy;\is vwt;in 1
provrIyo h;Sy .vit provrIyso h lok;Ôyit y Etdev' iv√;Np[;,e-
Wu pçiv/' provrIy" s;mop;St îit tu pçiv/Sy 2
îit i√tIy;?y;ye s¢m" %<@" 7
aq s¢iv/Sy v;ic s¢iv/\ s;mop;sIt yiTk˘c v;co ¸imit s
ih'k;ro yTp[eit s p[St;vo ydeit s a;id" 1
93
CHÌNDOGYA II.8.2 • FIFTEEN UPANISHADS

yduidit s ¨˝Iqo yTp[tIit s p[ith;ro ydupeit s ¨p{vo y•Iit t-


i•/nm( 2
duG/eåSmw v;Gdoh' yo v;co dohoå•v;n•;do .vit y Etdev' iv√;Nv;-
ic s¢iv/\ s;mop;Ste 3
îit i√tIy;?y;yeå∑m" %<@" 8
aq %Lvmum;idTy\ s¢iv/\ s;mop;sIt svRd; smSten s;m m;' p[it
m;' p[tIit sveR, smSten s;m 1
tiSmi•m;in sv;Ri, .Ut;NyNv;yˇ;nIit iv¥;ˇSy yTpurody;Ts ih'-
k;rStdSy pxvoåNv;yˇ;StSm;ˇe ih'k⁄viR Nt ih'k;r.;ijno ÁetSy
s;ª" 2
aq yTp[qmoidte s p[St;vStdSy mnu„y; aNv;yˇ;StSm;ˇe p[Stuit-
k;m;" p[xs\ ;k;m;" p[St;v.;ijno ÁetSy s;ª" 3
aq yTs©vvel;y;\ s a;idStdSy vy;\SyNv;yˇ;in tSm;ˇ;NyNtir-
=eån;rMb,;Ny;d;y;Tm;n' pirptNTy;id.;jIin ÁetSy s;ª" 4
aq yTs'pi[ t m?yiNdne s ¨˝IqStdSy dev; aNv;yˇ;StSm;ˇe sˇm;"
p[;j;pTy;n;mu˝Iq.;ijno ÁetSy s;ª" 5
aq ydU?v| m?y'idn;Tp[;gpr; ;Ts p[ith;rStdSy g.;R aNv;yˇ;St-
Sm;ˇe p[it˙t; n;vp¥Nte p[ith;r.;ijno ÁetSy s;ª" 6
aq ydU?vRmpr; ;Tp[;gStmy;Ts ¨p{vStdSy;r<y; aNv;yˇ;St-
Sm;ˇe pu®W' ÎÇ; k=\ ê.[imTyup{vNTyup{v.;ijno ÁetSy s;ª" 7
aq yTp[qm;Stimte ti•/n' tdSy iptroåNv;yˇ;StSm;ˇ;i•d/it in-
/n.;ijno ÁetSy s;ª Ev' %Lvmum;idTy\ s¢iv/\ s;mop;Ste 8
îit i√tIy;?y;ye nvm" %<@" 9
94
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD II.12.2

aq %Lv;Tms'imtmitmOTyu s¢iv/\ s;mop;sIt ih'k;r îit }y=r'


p[St;v îit }y=r' tTsmm( 1
a;idirit d(Vy=r' p[ith;r îit ctur=r' tt îhwk˘ tTsmm( 2
¨˝Iq îit }y=rmup{v îit ctur=r' i]i.iS]i." sm' .vTy=rmit-
ix„yte }y=r' tTsmm( 3
in/nimit }y=r' tTsmmev .vit t;in h v; Et;in √;iv\xitr=r;i,
4
Ekiv\xTy;idTym;PnoTyekiv\xo v; îtoås;v;idTyo √;iv\xne prm;id-
Ty;∆yit t•;k˘ ti√xokm( 5
a;PnotIh;idTySy jy' pro h;Sy;idTyjy;∆yo .vit y Etdev' iv√;-
n;Tms'imtmitmOTyu s¢iv/\ s;mop;Ste s;mop;Ste 6
îit i√tIy;?y;ye dxm" %<@" 10
mno ih'k;ro v;Kp[St;ví=u®˝Iq" ≈o]' p[ith;r" p[;,o in/nmet˝;y]'
p[;,eWu p[otm( 1
s y Evmet˝;y]' p[;,eWu p[ot' ved p[;,I .vit svRm;yureit JyoGjIvit
mh;Np[jy; pxui..Rvit mh;Nk°Ty;R mh;mn;" Sy;ˇd(b[tm( 2
îit i√tIy;?y;ye Ek;dx" %<@" 11
ai.mNqit s ih'k;ro /Umo j;yte s p[St;vo Jvlit s ¨˝Iqoå©;r;
.viNt s p[ith;r ¨px;Myit ti•/n\ s\x;Myit ti•/nmet{qNtrm¶*
p[otm( 1
s y Evmet{.Ntrm¶* p[ot' ved b[˜vcRSy•;do .vit svRm;yureit
JyoGjIvit mh;Np[jy; pxui..Rvit mh;Nk°Ty;R n p[Tyõ™õi¶m;c;me•
95
CHÌNDOGYA II.12.2 • FIFTEEN UPANISHADS

inœIveˇd(v[tm( 2
îit i√tIy;?y;ye √;dx" %<@" 12
¨pmN]yte s ih'k;ro Dpyte s p[St;v" iS]y; sh xete s ¨˝Iq" p[it
S]I' sh xete s p[ith;r" k;l' gCzit ti•/n' p;r' gCzit ti•/nme-
t√;mdeVy' imqune p[otm( 1
s y Evmet√;mdeVy' imqune p[ot' ved imqunI .vit imqun;iNmqun;Tp[-
j;yte svRm;yureit JyoGjIvit mh;Np[jy; pxui..Rvit mh;Nk°Ty;R n
k;'cn pirhreˇd(v[tm( 2
îit i√tIy;?y;ye ]yodx" %<@" 13
¨¥iNh'k;r ¨idt" p[St;vo m?yiNdn ¨˝Iqoåpr; " p[ith;roåSt' yi•-
/nmetd(bOhd;idTye p[otm( 1
s y Evmetd(bOhd;idTye p[ot' ved tejSVy•;do .vit svRm;yureit Jyo-
GjIvit mh;Np[jy; pxui..Rvit mh;Nk°Ty;R tpNt' n inNdeˇd(v[tm( 2
îit i√tIy;?y;ye ctudx R " %<@" 14
a.[;i, s'PlvNte s ih'k;ro me`o j;yte s p[St;vo vWRit s ¨˝Iqo
iv¥otte Stnyit s p[ith;r ¨˝» ;it ti•/nmet√ŸÂp' pjRNye p[otm(
1
s y Evmet√ŸÂp' pjRNye p[ot' ved ivÂp;\í suÂp;'xc pxUnv®N/e s-
vRm;yureit JyoGjIvit mh;Np[jy; pxui..Rvit mh;Nk°Ty;R vWRNt' n in-
inNdeˇd(v[tm( 2
îit i√tIy;?y;ye pçdx" %<@" 15
vsNto ih'k;ro g[I„m" p[St;vo vW;R ¨˝Iq" xrTp[ith;ro hemNto in/n-
met√Ÿr;jmOtuWu p[otm( 1
96
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD II.20.1

s y Evmet√Ÿr;jmOtuWu p[ot' ved ivr;jit p[jy; pxui.b[R˜vcRsne svR-


m;yureit JyoGjIvit mh;Np[jy; pxui..Rvit mh;Nk°TyRtUR• inNdeˇd(v[-
tm( 2
îit i√tIy;?y;ye Wo@x" %<@" 16
pOiqvI ih'k;roåNtir=' p[St;vo ¥*®˝Iqo idx" p[ith;r" smu{o in/n-
met;" xKvyoR lokÉWu p[ot;" 1
s y Evmet;" xKvyoR lokÉWu p[ot; ved lok° .vit svRm;yureit Jyo-
GjIvit mh;Np[jy; pxui..Rvit mh;Nk°Ty;R lok;• inNdeˇd(v[tm( 2
îit i√tIy;?y;ye s¢dx" %<@" 17
aj; ih'k;roåvy" p[St;vo g;v ¨˝Iqoåê;" p[ith;r" pu®Wo in/nmet;
revTy" pxuWu p[ot;" 1
s y Evmet; revTy" pxuWu p[ot; ved pxum;N.vit svRm;yureit JyoGjI-
vit mh;Np[jy; pxui..Rvit mh;Nk°Ty;R pxU• inNdeˇd(v[tm( 2
îit i√tIy;?y;yeå∑;dx" %<@" 18
lom ih'k;rSTvKp[St;vo m;\smu˝IqoåiSq p[ith;ro m∆; in/nmet¥D;-
yDIym©πWu p[otm( 1
s y Evmet¥D;yDIym©πWu p[ot' ved;©I .vit n;©πn iv˛Cz≥it svR-
m;yureit JyoGjIvit mh;Np[jy; pxui..Rvit mh;Nk°Ty;R s'vTsr' mJDo
n;XnIy;ˇd(v[t' mJDo n;XnIy;idit v; 2
îit i√tIy;?y;ye Ekoniv'x" %<@" 19
ai¶ih|k;ro v;yu" p[St;v a;idTy ¨˝Iqo n=];i, p[ith;ríN{m; in-
/nmet{;jn' devt;su p[otm( 1
97
CHÌNDOGYA II.20.2 • FIFTEEN UPANISHADS

s y Evmet{;jn' devt;su p[ot' vedwt;s;mev devt;n;\ slokt;\ s;i∑Rt;\


s;yuJy' gCzit svRm;yureit JyoGjIvit mh;Np[jy; pxui..Rvit mh;-
Nk°Ty;R b[;˜,;• inNdeˇd(v[tm( 2
îit i√tIy;?y;ye iv'x" %<@" 20
]yI iv¥; ih'k;rS]y îme lok;" s p[St;voåi¶v;Ryur;idTy" s ¨˝Iqo
n=];i, vy;\is mrIcy" s p[ith;r" sp;R gN/v;R" iptrSti•/nmet-
Ts;m svRiSmNp[otm( 1
s y EvmetTs;m svRiSmNp[ot' ved svú\ h .vit 2
tdeW Xlok"
y;in pç/; ]Ii, ]Ii, te>yo n Jy;y" prmNydiSt 3
ySt√πd s ved svú\ sv;R idxo bilmSmw hriNt svRmSmITyup;sIt t-
d(v[t' td(v[tm( 4
îit i√tIy;?y;ye Ekiv'x" %<@" 21
ivnidR s;ªo vO,e pxVyimTy¶e®˝Iqoåin®ˇ_" p[j;pteinR®ˇ_" somSy
mOdu Xl+,' v;yo" Xl+,' blvidN{Sy £*ç' bOhSpterp?v;Nt' v®,Sy
t;Nsv;Rnevopsevte v;®,' Tvev vjRyte ( 1
amOtTv' deve>y a;g;y;nITy;g;yeTSv/;' iptO>y a;x;' mnu„ye>yStO,o-
dk˘ pxu>y" Svg| lok˘ yjm;n;y;•m;Tmn a;g;y;nITyet;in mns;
?y;y•p[mˇ" StuvIt 2
sveR Svr; îN{Sy;Tm;n" svR Ë„m;," p[j;pter;Tm;n" sveR Spx;R mOTyo-
r;Tm;nSt' yid SvreWpU ;l.etNe {\ xr,' p[p•oå.Uv' s Tv; p[it v+ytI-
Tyen' b[yU ;t( 3
aq y¥enmU„msUp;l.et p[j;pit\ xr,' p[p•oå.Uv' s Tv; p[it pe+ytI-
98
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD II.24.4

Tyen' b[yU ;dq y¥en\ SpxeWR pU ;l.et mOTyu\ xr,' p[p•oå.Uv' s Tv; p[it /-
+ytITyen' b[yU ;t( 4
sveR Svr; `oWvNto blvNto vˇ_Vy; îN{e bl' dd;nIit svR Ë„m;,o
åg[St; ainrSt; ivvOt; vˇ_Vy;" p[j;pter;Tm;n' pirdd;nIit sveR Sp-
x;R lexne ;ni.iniht; vˇ_Vy; mOTyor;Tm;n' pirhr;,Iit 5
îit i√tIy;?y;ye √;iv'x" %<@" 22
]yo /mRSkN/; yDoå?yyn' d;nimit
p[qmStp Ev i√tIyo b[˜c;y;Rc;yRk⁄lv;sI tOtIyoåTyNtm;Tm;nm;-
c;yRk⁄låe vs;dyNsvR Ete pu<ylok; .viNt b[˜s\SqoåmOtTvmeit 1
p[j;pitloRk;n>ytpˇe>yoåi.t¢e>yS]yI iv¥; s'p[;ßvˇ;m>ytpˇ-
Sy; ai.t¢;y; Et;Ny=r;i, s'p[;ßvNt .U.vuR " Svirit 2
t;Ny>ytpˇe>yoåi.t¢e>y —k;r" s'p[;ßvˇ¥q; xïn; sv;Ri, p,;R-
in s't<O ,;Nyevmo'k;re, sv;R v;k™ s't<O ,o'k;r Eved(\ svRmo'k;r
Eved(\ svRm( 3
îit i√tIy;?y;ye ]yoiv'x" %<@" 23
b[˜v;idno vdiNt y√sUn;' p[;t"svn\ ®{;,;' m;?yiNdn\ svnm;idTy;-
n;' c ivêeW;' c dev;n;' tOtIysvnm( 1
Kv tihR yjm;nSy lok îit s ySt' n iv¥;Tkq' k⁄y;Rdq iv√;Nk⁄-
y;Rt( 2
pur; p[;trnuv;kSyop;kr,;∆`nen g;hRpTySyodÑë% ¨pivXy s v;sv\
s;m;i.g;yit 3
lo3k√;rmp;v;3,R3U 3 pXyem Tv; vy\r; 3 3 3 3 3 ¸'3 a; 33 Jy; 3
yo 3 a; 32111 îit 4
99
CHÌNDOGYA II.24.5 • FIFTEEN UPANISHADS

aq juhoit nmoå¶ye pOiqvIi=te loki=te lok˘ me yjm;n;y ivNdwW


vw yjm;nSy lok Et;iSm 5
a] yjm;n" prSt;d;yuW" Sv;h;pjih pir`imTyuKTvoiˇœit tSmw v-
sv" p[;t"svn\ s'p[yCziNt 6
pur; m;?yiNdnSy svnSyop;kr,;∆`nen;¶I/[IySyodÑë% ¨pivXy s
r*{\ s;m;i.g;yit 7
lo3k√;rmp;v;3,R3U 3 pXyem Tv; vy' vw r; 33333 ¸'3 a; 33 Jy; 3
yo 3 a; 32111 îit 8
aq juhoit nmo v;yveåNtir=i=te loki=te lok˘ me yjm;n;y iv-
NdwW vw yjm;nSy lok Et;iSm 9
a] yjm;n" prSt;d;yuW" Sv;h;pjih pir`imTyuKTvoiˇœit tSmw ®{;
m;?yiNdn\ svn\ s'p[yCziNt 10
pur;tOtIysvnSyop;kr,;∆`nen;hvnIySyodÑë% ¨pivXy s a;idTy\
s vwêdev\ s;m;i.g;yit 11
lo3k√;rmp;v;3,U3R 3 pXyem Tv; vy\ Sv;r; 33333 ¸'3 a; 33 Jy; 3
yo 3 a; 32111 îit 12
a;idTymq vwêdev' lo3k√;rmp;v;3,UR 33 pXyem Tv; vy\ s;m[;
33333 ¸'3 a; 33 Jy;3 yo3 a; 32111 îit 13
aq juhoit nm a;idTye>yí ivêe>yí deve>yo idivi=Œo loki=Œo
lok˘ me yjm;n;y ivNdt 14
EW vw yjm;nSy lok Et;SMy] yjm;n" prSt;d;yuW" Sv;h;phtp-
100
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD III.3.1

ir`imTyuKTvoiˇœit 15
tSm; a;idTy;í ivêe c dev;StOtIy\ svn\ s'p[yCzNTyeW h vw yDSy
m;];' ved y Ev' ved y Ev' ved 16
îit i√tIy;?y;ye ctuivRx" %<@" 24
îit i√tIyoå?y;y" 2
aq tOtIyoå?y;y" 3
as* v; a;idTyo devm/u tSy ¥*rev itríInv\xoåNtir=mpUpo mrIcy"
pu];" 1
tSy ye p[;ço rXmySt; Ev;Sy p[;Cyo m/un;@‰" )
Ac Ev m/u’t AGved Ev pu„pu' t; amOt; a;pSt; v; Et; Ac" 2
EtmOGvedm>ytp\StSy;i.t¢Sy yxStej îiN{y' vIyRm•;¥\ rsoåj;yt
3
td(Vy=rˇd;idTymi.toå≈yˇ√; Et¥detd;idTySy roiht\ Âpm( 4
îit tOtIy;?y;ye p[qm" %<@" 1
aq yeåSy di=,; rXmySt; Ev;Sy di=,; m/un;@‰o yjU\„yev m/u-
’to yjuveRd Ev pu„p' t; amOt; a;p" 1
t;in v; Et;in yjU\„yet' yjuveRdm>ytp\StSy;i.t¢Sy yxStej îiN{y'
vIyRm•;¥\ rsoåj;yt 2
td(Vy=rˇd;idTymi.toå≈yˇ√; Et¥detd;idTySy xuKl\ Âpm( 3
îit tOtIy;?y;ye i√tIy" %<@" 2
aq yeåSy p[Tyço rXmySt; Ev;Sy p[tICyo m/un;@‰" s;m;Nyev m-
/u’t" s;mved Ev pu„p' t; amOt; a;p" 1
101
CHÌNDOGYA III.3.2 • FIFTEEN UPANISHADS

t;in v; Et;in s;m;Nyet\ s;mvedm>ytp\StSy;i.t¢Sy yxStej î-


iN{y' vIyRm•;¥\ rsoåj;yt 2
td(Vy=rˇd;idTymi.toå≈yˇ√; Et¥detd;idTySy pr' ’„,\ Âpm( 3
îit tOtIy;?y;ye tOtIy" %<@" 3
aq yeåSyodço rXmySt; Ev;SyodICyo m/un;@‰oåqv;Ri©rs Ev m-
/u’t îith;spur;,' pu„p' t; amOt; a;p" 1
te v; Eteåqv;Ri©rs Etidith;spur;,m>ytp\StSy;i.t¢Sy yxStej
îiN{y' vIyRm•;¥\ rsoåj;yt 2
td(Vy=rˇd;idTymi.toå≈yˇ√; Et¥detd;idTySy pr' ’„,\ Âpm( 3
îit tOtIy;?y;ye ctuq"R %<@" 4
aq yeåSyo?v;R rXmySt; Ev;Syo?v;R m/un;@‰o guÁ; Ev;dex; m/u’-
to b[˜wv pu„p' t; amOt; a;p" 1
te v; Ete guÁ; a;dex; Etd(b[˜;>ytp\StSy;i.t¢Sy yxStej îiN{y'
vIyRm•;¥\ rsoåj;yt 2
td(Vy=rˇd;idTymi.toå≈yˇ√; Et¥detd;idTySy m?ye =o.t îv 3
te v; Ete rs;n;\ rs; ved; ih rs;SteW;mete rs;St;in v; Et;NymOt;n;-
mmOt;in ved; ÁmOt;SteW;met;NymOt;in 4
îit tOtIy;?y;ye pçm" %<@" 5
t¥Tp[qmmmOt' t√sv ¨pjIvNTyi¶n; mu%ne n vw dev; aXniNt n ip-
bNTyetdev;mOt' ÎÇ; tOPyiNt 1
t Etdev Âpmi.s'ivxNTyetSm;{Up;du¥iNt 2
102
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD III.8.4

s y EtdevmmOt' ved vsUn;mevwko .UTv;i¶nwv mu%ne wtdev;mOt' ÎÇ; tO-


Pyit s y Etdev Âpmi.s'ivxTyetSm;{Up;dudeit 3
s y;vd;idTy" purSt;dudte ; pí;dStmet; vsUn;mev t;vd;i/pTy\ Sv;-
r;Jy' pyetR ; 4
îit tOtIy;?y;ye Wœ" %<@" 6
aq yid(√tIymmOt' t&{; ¨pjIvNtIN{e, mu%ne n vw dev; aXniNt n
ipbNTyetdev;mOt' ÎÇ; tOPyiNt 1
t Etdev Âpmi.s'ivxNTyetSm;{Up;du¥iNt 2
s y EtdevmmOt' ved ®{;,;mevwko .UTveN{e,wv mu%ne wtdev;mOt' ÎÇ; tO-
Pyit s Etdev Âpmi.s'ivxTyetSm;{Up;dudeit 3
s y;vd;idTy" purSt;dudte ; pí;dStmet; i√St;v∂i=,t ¨detoˇrto-
åStmet; ®{;,;mev t;vd;i/pTy\ Sv;r;Jy' pyetR ; 4
îit tOtIy;?y;ye s¢m" %<@" 7
aq yˇOtIymmOt' td;idTy; ¨pjIviNt v®,en m%en n vw dev; aXn-
iNt t ipbNTyetdev;mOt' ÎÇ; tOPyiNt 1
t Etdev Âpmi.s'ivxNTyetSm;{Up;du¥iNt 2
s y EtdevmmOt' ved;idTy;n;mevwko .UTv; v®,enwv mu%ne wtdev;mOt' ÎÇ;
tOPyit s Etdev Âpmi.s'ivxTyetSm;{Up;dudeit 3
s y;vd;idTyo di=,t ¨detoˇrtoåStmet; i√St;vTpí;dudte ; purSt;-
dStmet;idTy;n;mev t;vd;i/pTy\ Sv;r;Jy' pyetR ; 4
îit tOtIy;?y;yeå∑m" %<@" 8
103
CHÌNDOGYA III.9.1 • FIFTEEN UPANISHADS

aq y∞tuqmR mOt' tNm®t ¨pjIviNt somen mu%ne n vw dev; aXniNt n


ipbNTyetdev;mOt' ÎÇ; tOPyiNt 1
t Etdev Âpmi.s'ivxNTyetSm;{Up;du¥iNt 2
s y EtdevmmOt' ved m®t;mevwko .UTv; somenwv mu%ne wtdev;mOt' ÎÇ;
tOPyit s Etdev Âpmi.s'ivxTyetSm;{Up;dudeit 3 s y;vd;idTy"
pí;dudte ; purSt;dStmet; i√St;vduˇrt ¨det; di=,toåStmet; m®t;-
mev t;vd;i/pTy\ Sv;r;Jy' pyetR ; 4
îit tOtIy;?y;ye nvm" %<@" 9
aq yTpçmmmOt' tTs;?y; ¨pjIviNt b[˜,; mu%ne n vw dev; aXniNt
n ipbNTyetdev;mOt' ÎÇ; tOPyiNt 1
t Etdev Âpmi.s'ivxNTyetSm;{Up;du¥iNt 2
s y EtdevmmOt' ved s;?y;n;mevwko .UTv; b[˜,wv mu%ne wtdev;mOt' ÎÇ;
tOPyit s Etdev Âpmi.s'ivxTyetSm;{Up;dudeit 3
s y;vd;idTy ¨ˇrt ¨det; di=,toåStmet; i√St;vdU?vR ¨det;v;Rõ-
Stmet; s;?y;n;mev t;vd;i/pTy\ Sv;r;Jy' pyetR ; 4
îit tOtIy;?y;ye dxm" %<@" 10
aq tt Ë?vR ¨deTy nwvodet; n;Stmetwkl Ev m?ye Sq;t; tdeW Xlo-
k" 1
n vw t] n inMloc noidy;y kd;cn
dev;Sten;h\ sTyen m; ivr;i/iW b[˜,eit 2
n h v; aSm; ¨deit n inMlocit s’i∂v; hwv;Smw .vit y Et;mev'
b[˜opinWd' ved 3
104
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD III.12.8

tıwtd(b[˜; p[j;pty ¨v;c p[j;pitmRnve mnu" p[j;>yStıwtdu∂;lk;-


y;®,ye Jyeœ;y pu];y ipt; b[˜ p[ov;c 4
îd' v;v tJJyeœ;y pu];y ipt; b[˜ p[by[U ;Tp[,;Yy;y v;Ntev;isne 5
n;NySmw kSmwcn y¥PySm; îm;mi∫" pirgOhIt;' /nSy pU,;| d¥;det-
dev tto .Uy îTyetdev tto .Uy îit 6
îit tOtIy;?y;ye Ek;dx" %<@" 11
g;y]I v; îd\ sv| .Ut' yidd' ik˘c v;Gvw g;y]I v;Gv; îd\ sv| .Ut'
g;yit c ];yte c 1
y; vw s; g;y]Iy' v;v s; yey' pOiqVySy;\ hId\ sv| .Ut' p[itiœtmet;-
mev n;itxIyte 2
y; vw s; pOiqvIy' v;v s; yiddmiSmNpu®We xrIrmiSmNhIme p[;,;" p[-
itiœt; Etdev n;itxIyNte 3
y√Ÿ tTpu®We xrIrimd' v;v t¥iddmiSm•Nt" pu®We ˙dymiSmNhIme p[;-
,;" p[itiœt; Etdev n;itxIyNte 4
swW; ctu„pd; Wi@±v/; g;y]I tdetÎc;>ynUˇ_m( 5
t;v;nSy mihm; tto Jy;y;\í pU®W"
p;doåSy sv;R .Ut;in i]p;dSy;mOt' idvIit 6
y√Ÿ td(b[˜te Id' v;v t¥oåy' bih/;R pu®W;d;k;xo yo vw s bih/;R pu-
®W;d;k;x" 7
ay' v;v s yoåymNt" pu®W a;k;xo yo vw
soåNt" pu®W a;k;x" 8
105
CHÌNDOGYA III.12.9 • FIFTEEN UPANISHADS

ay' v;v s yoåymNt˙≥dy a;k;xStdetTpU,mR p[vitR pU,mR p[vitRnI\ i≈-


y' l.te y Ev' ved 9
îit tOtIy;?y;ye √;dx" %<@" 12
tSy h v; EtSy ˙dySy pç devsuWy" s yoåSy p[;õ™siu W" s p[;,-
St∞=u" s a;idTyStdetˇejoå•;¥imTyup;sIt tejSVy•;do .vit y E-
v' ved 1
aq yoåSy di=," suiW" s Vy;nStCz^o]\ s cN{m;StdetCz^Ií yx-
íeTyup;sIt ≈Im;NyxSvI .vit y Ev' ved 2
aq yoåSy p[Tyõ™siu W" soåp;n" s; v;k™soåi¶Stdetd(b[˜vcRsm•;-
¥imTyup;sIt b[˜vcRSy•;do .vit y Ev' ved 3
aq yoåSyodõ™ suiW" s sm;nStNmn" s pjRNyStdetTk°itRí Vyui∑íe-
Tyup;sIt k°itRm;NVyui∑m;N.vit y Ev' ved 4
aq yoåSyo?vR" suiW" s ¨d;n" s v;yu" s a;k;xStdetdojí mhíe-
Tyup;sIt*jSvI mhSv;N.vit y Ev' ved 5
te v; Ete pç b[˜pu®W;" SvgRSy lokSy √;rp;" s y Et;nev' pç b[-
˜pu®W;NSvgRSy lokSy √;rp;Nved;Sy k⁄le vIro j;yte p[itp¥te Svg|
lok˘ y Et;nev' p'c b[˜pu®W;NSvgRSy lokSy √;rp;Nved 6
aq ydt" pro idvo JyoitdIRPyte ivêt" pOœWº u svRt" pOœº„vnuˇmeWˇU -
meWu lokÉi„vd' v;v t¥iddmiSm•Nt" pu®We JyoitStSywW; Îi∑yR]wtd-
iSmHzrIre s\SpxenR oi„,m;n' ivj;n;it tSywW; ≈uityR]wtTk,;RvipgOÁ
inndimv ndquirv;¶eirv Jvlt ¨pÍ,oit tdetd(Î∑' c ≈ut' ceTyup;-
sIt c=u„y" ≈uto .vit y Ev' ved y Ev' ved 7
îit tOtIy;?y;ye ]yodx" %<@" 13
106
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD III.15.5

sv| %iLvd' b[˜ t∆l;init x;Nt ¨p;sIt


aq %lu £tumy" pu®Wo yq;£turiSm\LlokÉ pu®Wo .vit tqet" p[eTy
.vit s £tu' k⁄vIRt 1
mnomy" p[;,xrIro .;Âp" sTys'kLp a;k;x;Tm; svRkm;R svRk;m"
svRgN/" svRrs" svRimdm>y;ˇoåv;Kyn;dr" 2
EW m a;Tm;Nt˙≥dyeå,Iy;Nv[Ihev;R yv;√; sWRp;√; Xy;m;k;√; Xy;m;-
kt<@ël;√; EW m a;Tm;Nt˙≥dye Jy;y;NpOiqVy; Jy;y;nNtir=;JJy;-
y;iNdvo Jy;y;ne>yo lokÉ>y" 3
svRkm;R svRk;m" svRgN/" svRrs" svRimdm>y;ˇoåv;Kyn;dr EW m
a;Tm;Nt˙≥dy Etd(b[˜wtimt" p[eTy;i.s'.ivt;SmIit ySy Sy;dı; n
ivicikTs;StIit h Sm;h x;i<@Ly" x;i<@Ly" 4
îit tOtIy;?y;ye ctudx
R " %<@" 14
aNtir=odr" koxo .Uimbu›o n jIyRit idxo ÁSy ߡ_yo ¥*rSyoˇr'
ibl\ s EW koxo vsu/;nStiSmiNvêimd\ i≈tm( 1
tSy p[;cI idGju˛n;Rm shm;n; n;m di=,; r;DI n;m p[tIcI su.tU ;
n;modIcI t;s;' v;yuvTR s" s y Etmev' v;yu' idx;' vTs' ved n pu]rod\
roidit soåhmetmev' v;yu' idx;' vTs' ved m; pu]rod\ ®dm( 2
air∑' kox' p[p¥eåmun;mun;mun; p[;,' p[p¥eåmun;mun;mun; .U" p[p¥eåmun;-
mun;mun; .uv" p[p¥eåmun;mun;mun; Sv" p[p¥eåmun;mun;mun; 3
s ydvoc' p[;,' p[p¥ îit p[;,o v; îd\ sv| .Ut' yidd' ik˘c tmev t-
Tp[;piTs 4
aq ydvoc' .U" p[p¥ îit pOiqvI' p[p¥eåNtir=' p[p¥e idv' p[p¥ îTyev
tdvocm( 5
107
CHÌNDOGYA III.15.6 • FIFTEEN UPANISHADS

aq ydvoc' .uv" p[p¥ îTyi¶' p[p¥e v;yu' p[p¥ a;idTy' p[p¥ îTyev
tdvocm( 6
aq ydvoc\ Sv" p[p¥ îTyOGved' p[p¥e yjuveRd' p[p¥e s;mved' p[p¥ î-
Tyev tdvoc' tdvocm( 7
îit tOtIy;?y;ye pçdx" %<@" 15
pu®Wo v;v yDStSy y;in ctuiv\RxitvW;Ri, tTp[;t" svn' ctuiv\RxTy-
=r; g;y]I g;y]' p[;t"svn' tdSy vsvoåNv;yˇ;" p[;,; v;v vsv
Ete hId\ sv| v;syiNt 1
t' cedte iSmNvyis ik˘icduptpeTs b[yU ;Tp[;,; vsv îd' me p[;t"svn'
m;?yiNdn\ svnmnust' nuteit m;h' p[;,;n;' vsUn;' m?ye yDo ivloPsI-
yeTyuıwv tt ETygdo h .vit 2
aq y;in ctuíTv;ir\x√W;Ri, tNm;?yiNdn\ svn' ctuíTv;ir\xd=r;
i]∑ëp( ]w∑.ë ' m;?yiNdn\ svn' tdSy ®{; aNv;yˇ;" p[;,; v;v ®{; Ete
hId\ svú\ rodyiNt 3
t' cedte iSmNvyis ik˘icduptpeTs b[yU ;Tp[;,; ®{; îd' me m;?yiNdn\ s-
vn' tOtIysvnmnusNtnuteit m;h' p[;,;n;\ ®{;,;' m?ye yDo ivloPsI-
yeTyuıwv tt ETygdo h .vit 4
aq y;Ny∑;cTv;ir\x√W;Ri, tˇOtIysvnm∑;cTv;ir\xd=r; jgtI
j;gt' tOtIysvn' tdSy;idTy; aNv;yˇ;" p[;,; v;v;idTy; Ete hId\
svRm;ddte 5
t' cedte iSmNvyis ik˘icduptpeTs b[yU ;Tp[;,; a;idTy; îd' me tOtIys-
vnm;yurnust' nuteit m;h' p[;,;n;m;idTy;n;' m?ye yDo ivloPsIyeTyuıvw
tt ETygdo hwv .vit 6
108
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD III.18.3

Etı Sm vw ti√√;n;h mihd;s Eetrey" s ik˘ m Etduptpis yoåhm-


nen n p[e„y;mIit s h Wo@x' vWRxtmjIvTp[ h Wo@x' vWRxt' jIvit
y Ev' ved 7
îit tOtIy;?y;ye Wo@x" %<@" 16
s ydixixWit yiTpp;sit y• rmte t; aSy dI=;" 1
aq ydXn;it yiTpbit y{mte tdupsdwreit 2
aq yısit y∆=it yNmwqun' crit StutxS]wrve tdeit 3
aq yˇpo d;nm;jRvmih\s; sTyvcnimit t; aSy di=,;" 4
tSm;d;¸" so„yTyso∑eit pun®Tp;dnmev;Sy tNmr,mev;Sy;v.Oq" 5
tıwt´or a;i©rs" ’„,;y devk°pu];yoKTvov;c;ipp;s Ev s b.Uv
soåNtvel;y;metT]y' p[itp¥et;i=tmSyCyutmis p[;,s\ixtmsIit t-
]wte √π Ac* .vt" 6
a;idTp[àSy rets ¨√y' tmsSpir Jyoit" pXyNt ¨ˇr\ Sv" pXyNt ¨-
ˇr' dev' dev]; sUymR gNm Jyoit®ˇmimit Jyoit®ˇmimit 7
îit tOtIy;?y;ye s¢dx" %<@" 17
mno b[˜eTyup;sIteTy?y;Tmmq;i/dwvtm;k;xo b[˜eTyu.ym;id∑' .v-
Ty?y;Tm' c;i/dwvt' c 1
tdet∞tu„p;d(b[˜ v;Kp;d" p[;," p;dí=u" p;d" ≈o]' p;d îTy?y;Tmm-
q;i/dwvtmi¶" p;do v;yu" p;d a;idTy" p;do idx" p;d îTyu.ymev;-
id∑' .vTy?y;Tm' cwv;i/dwvt' c 2
v;gev b[˜,ítuq"R p;d" soåi¶n; JyoitW; .;it c tpit c .;it c
109
CHÌNDOGYA III.18.3 • FIFTEEN UPANISHADS

tpit c k°Ty;R yxs; b[˜vcRsne y Ev' ved 3


p[;, Ev b[˜,ítuq"R p;d" s v;yun; JyoitW; .;it c tpit c .;it
c tpit c k°Ty;R yxs; b[˜vcRsne y Ev' ved 4
c=urve b[˜,ítuq"R p;d" s a;idTyen JyoitW; .;it c tpit c .;it
c tpit c k°Ty;R yxs; b[˜vcRsne y Ev' ved 5
≈o]mev b[˜,ítuq"R p;d" s idiG.JyoRitW; .;it c tpit c .;it c
tpit c k°Ty;R yxs; b[˜vcRsne y Ev' ved y Ev' ved 6
îit tOtIy;?y;yeå∑;dx" %<@" 18
a;idTyo b[˜eTy;dexStSyopVy;:y;nmsdevde mg[ a;sIt(
tTsd;sIˇTsm.vˇd;<@÷ inrvtRt tTs'vTsrSy m;];mxyt ti•r-
i.¥t te a;<@kp;le rjt' c suv,| c;.vt;m( 1
t¥{jt\ sey' pOiqvI yTsuv,\R s; ¥*yR∆r;yu te pvRt; yduLb\ s me`o
nIh;ro y; /mnySt; n¥o y√;Steymudk\ s smu{" 2
aq yˇdj;yt soås;v;idTySt' j;ym;n' `oW; ¨lUlvoånUditœNTs-
v;Ri, c .Ut;in c sveR c k;m;StSm;ˇSyody' p[it p[Ty;yn' p[it `oW;
¨lUlvoånUiˇœiNt sv;Ri, c .Ut;in sveR cwv k;m;" 3
s y Etmev' iv√;n;idTy' b[˜eTyup;Steå>y;xo h yden\ s;/vo `oW; a;
c gCzπyu®p c inm[@e rº i•m[@e rº n( 4
îit tOtIy;?y;ye Ekoniv'x" %<@" 19
îit tOtIyoå?y;y" 3
aq ctuqoRå?y;y" 4
j;n≈uithR p*];y," ≈ı;deyo b¸d;yI b¸p;Ky a;s s h svRt a;v-
110
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD IV.2.2

sq;Nm;py;'c£É svRt Ev meåTSyNtIit 1


aq h h\s; inx;y;mitpetuStıwv\ h\so h\sm>yuv;d ho hoåiy .Ll;=
.Ll;= j;n≈ut"e p*];y,Sy sm' idv; Jyoitr;tt' tNm; p[s;ÕIStÊv;
m; p[/;=Iirit 2
tmu h pr" p[Tyuv;c kMvr EnmetTsNt\ syuGv;nimv rwKvm;Tqeit yo nu
kq\ syuGv; rwKv îit 3
yq; ’t;yivijt;y;/rey;" s'yNTyevmen\ sv| tdi.smeit yiTk˘c p[-
j;" s;/u k⁄viR Nt ySt√πd yTs ved s mywtduˇ_ îit 4
tdu h j;n≈uit" p*];y, ¨pxu≈;v s h s'ijh;n Ev =ˇ;rmuv;c;-
©;re h syuGv;nimv rwKvm;Tqeit yo nu kq\ syuGv; reKv îit 5
yq; ’t;yivijt;y;/rey;" s'yNTyevmen\ sv| tdi.smeit yiTk˘c p[-
j;" s;/u k⁄viR Nt ySt√πd yTs ved s mywtduˇ_ îit 6
s h =ˇ;iNv„y n;ivdimit p[Tyey;y t\ hov;c y];re b[;˜,Sy;NveW,;
tdenmCz≥iπ t 7
soå/St;Czk$Sy p;m;n' kWm;,mupopivvex t\ h;>yuv;d Tv' nu .g-
v" syuGv; rwKv îTyh\ Ár; 3 îit h p[itjDe s h =ˇ;ivdimit p[Tye-
y;y 8
îit ctuq;R?y;ye p[qm" %<@" 1
tdu h j;n≈uit" p*];y," W$( xt;in gv;' in„kmêtrIrq' td;d;y p[-
itc£me t\ h;>yuv;d 1
rwKvÉm;in W$( xt;in gv;my' in„koåymêtrIrqoånu m Et;' .gvo de-
vt;\ x;i/ y;' devt;mup;Ss îit 2
111
CHÌNDOGYA IV.2.3 • FIFTEEN UPANISHADS

tmu h pr" p[Tyuv;c;h h;reTv; xU{ tvwv sh goi.riSTvit tduh punrev


j;n≈uit" p*];y," shß' gv;' in„kmêtrIrq' duihtr' td;d;y p[itc-
£me 3
t\ h;>yuv;d rwKvÉd\ shß' gv;my' in„koåymêtrIrq îy' j;y;y' g[;mo
yiSm•;SseåNvev m; .gv" x;/Iit 4
tSy; h mu%mupo˝» •uv;c;jh;rem;" xU{;nenwv mu%ne ;l;piy„yq; îit te
hwte rwKvp,;R n;m mh;vOWWe u y];Sm; ¨v;s tSmw hov;c 5
îit ctuq;R?y;ye i√tIy" %<@" 2
v;yuv;Rv s'vgoR yd; v; ai¶®√;yit v;yumve ;Pyeit yd; sUyoRåStmeit
v;yumve ;Pyeit yd; cN{oåStmeit v;yumve ;Pyeit 1
yd;p ¨Cz⁄„yiNt v;yumve ;ipyiNt v;yuÁvRe wt;Nsv;RNs'v¤O îTyi/dwvtm(
2
aq;?y;Tm' p[;,o v;v s'vgR" s yd; Svipit p[;,mev v;gPyeit p[;,'
c=u" p[;,\ ≈o]' p[;,' mn" p[;,o Áevwt;Nsv;RNs'v¤O îit 3
t* v; Et* √* s'vg*R v;yurve devWe u p[;," p[;,eWu 4
aq h x*nk˘ c k;peymi.p[t;ir,' c k;=sein' piriv„ym;,* b[˜-
c;rI ibi.=e tSm; ¨ h n ddtu" 5
s hov;c mh;Tmníturo dev Ek" k" s jg;r .uvnSy gop;St' k;pey
n;i.pXyiNt mTy;R ai.p[t;irNb¸/; vsNt' ySmw v; Etd•' tSm; Et•
dˇimit 6
tdu h x*nk" k;pey" p[itmNv;n" p[Tyey;y;Tm; dev;n;' jint; p[j;n;\
ihr<yd\∑^o b.soånsUirmRh;NtmSy mihm;nm;¸rn¥m;no ydn•mˇIit
112
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD IV.5.1

vw vy' b[˜c;ir•edmup;Smhe dˇ;Smw i.=;imit 7


tSm; ¨ h dduSte v; Ete pç;Nye pç;Nye dx s'tStT’t' tSm;Tsv;Rsu
id+v•mev dx ’t\ swW; ivr;@•;dI tyed\ sv| Î∑\ svRmSyed' Î∑' .-
vTy•;do .vit y Ev' ved y Ev' ved 8
îit ctuq;R?y;ye tOtIy" %<@" 3
sTyk;mo h j;b;lo jb;l;' m;trm;mN]y;'c£É b[˜cy| .vit ivv-
TSy;im ik˘go]oNvhmSmIit 1
s; hwnmuv;c n;hmet√πd t;t y˝o]STvmis b◊h' crNtI pirc;ir,I
y*vne Tv;ml.e s;hmet• ved y˝o]STvmis jb;l; tu n;m;hmiSm
sTyk;mo n;m Tvmis s sTyk;m Ev j;b;lo b[uvIq; îit 2
s h h;ir&mt' g*tmmeTyov;c b[˜cy| .gvit vTSy;Myupye ;' .gvNt-
imit 3
t\ hov;c ik˘go]o nu soMy;sIit s hov;c n;hmet√πd .o y˝o]oåhm-
SMypOCz÷ m;tr\ s; m; p[Tyb[vIä◊h' crNtI pirc;ir,I y*vne Tv;ml.e
s;hmet• ved y˝o]STvmis jb;l; tu n;m;hmiSm sTyk;mo n;m
TvmsIit soåh\ sTyk;mo j;b;loåiSm .o îit 4
t\ hov;c nwtdb[;˜,o ivvˇ_⁄mhRit sim/\ soMy;hrop Tv; ne„ye n s-
Ty;dg; îit tmupnIy ’x;n;mbl;n;' ctu"xt; g; inr;’Tyov;cem;"
soMy;nus'v[jeit t; ai.p[Sq;py•uv;c n;shße,;vteyR eit s h vWRg,'
p[ov;s t; yd; shß\ s'pde u" 5
îit ctuq;R?y;ye ctuq"R %<@" 4
aq hwnmOW.oå>yuv;d sTyk;m 3 îit .gv îit h p[itxu≈;v p[;¢;"
soMy shß\ Sm" p[;py n a;c;yRk⁄lm( 1
113
CHÌNDOGYA IV.5.2 • FIFTEEN UPANISHADS

b[˜,í te p;d' b[v;,Iit b[vItu me .gv;init tSmw hov;c p[;cI id-


Kkl; p[tIcI idKkl; di=,; idKklodIcI idKklwW vw soMy c-
tu„kl" p;do b[˜," p[k;xv;•;m 2
s y Etmev' iv√;\ítu„kl' p;d' b[˜," p[k;xv;inTyup;Ste p[k;xv;-
niSm\LlokÉ .vit p[k;xvto h lok;Ôyit y Etmev' iv√;\ítu„kl'
p;d' b[˜," p[k;xv;inTyup;Ste 3
îit ctuq;R?y;ye pçm" %<@" 5
ai¶∑e p;d' vˇ_Éit s h êo.Ute g; ai.p[Sq;py;'ck;r t; y];i.s;y'
b.UvuSt];i¶mupsm;/;y g; ¨p®?y sim/m;/;y pí;d¶e" p[;õ⁄pop-
ivvex 1
tmi¶r>yuv;d sTyk;m 3 îit .gv îit h p[itxu≈;v 2
b[˜," soMy te p;d' b[v;,Iit b[vItu me .gv;init tSmw hov;c pOiq-
vI kl;Ntir=' kl; ¥*" kl; smu{" klwW vw soMy ctu„kl" p;do
b[˜,oånNtv;•;m 3
s y Etmev' iv√;\ítu„kl' p;d' b[˜,oånNtv;inTyup;SteånNtv;niSm\-
LlokÉ .vTynNtvto h lok;Ôyit y Etmev' iv√;\ítu„kl' p;d' b[˜-
,oånNtv;inTyup;Ste 4
îit ctuq;R?y;ye Wœ" %<@" 6
h\sSte p;d' vˇ_Éit s h êo.Ute g; ai.p[Sq;py;'ck;r t; y];i. s;y'
b.UvuSt];i¶mupsm;/;y g; ¨p®?y sim/m;/;y pí;d¶e" p[;õ⁄pop-
ivvex 1
t\ h\s ¨pinpTy;>yuv;d sTyk;m 3 îit .gv îit h p[itxu≈;v 2
b[˜," soMy te p;d' b[v;,Iit b[vItu me .gv;init tSmw hov;c;i¶"
114
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD IV.9.3

kl; sUy"R kl; cN{" kl; iv¥uTklwW vw soMy ctu„kl" p;do b[˜-
,o Jyoit„m;•;m 3
s y Etmev' iv√;\ítu„kl' p;d' b[˜,o Jyoit„m;inTyup;Ste Jyoit„m;-
niSm\LlokÉ .vit Jyoit„mto h lok;Ôyit y Etmev' iv√;\ítu„kl'
p;d' b[˜,o Jyoit„m;inTyup;Ste 4
îit ctuq;R?y;ye s¢m" %<@" 7
m˝u∑e p;d' vˇ_Éit s h êo.Ute g; ai.p[Sq;py;'ck;r t; y];i. s;y'
b.UvuSt];i¶mupsm;/;y g; ¨p®?y sim/m;/;y pí;d¶e" p[;õ⁄pop-
ivvex 1
t' m˝u®pinpTy;>yuv;d sTyk;m 3 îit .gv îit h p[itxu≈;v 2
b[˜," soMy te p;d' b[v;,Iit b[vItu me .gv;init tSmw hov;c p[;,"
kl; c=u" kl; ≈o]' kl; mn" klwW vw soMy ctu„kl" p;do b[˜,
a;ytnv;•;m 3
s y Etmev' iv√;\ítu„kl' p;d' b[˜, a;ytnv;inTyup;St a;ytnv;-
niSm\LlokÉ .vTy;ytnvto h lok;Ôyit y Etmev' iv√;\ítu„kl'
p;d' b[˜, a;ytnv;inTyup;Ste 4
îit ctuq;R?y;yeå∑m" %<@" 8
p[;p h;c;yRk⁄l' tm;c;yoRå>yuv;d sTyk;m 3 îit .gv îit h p[it-
xu≈;v 1
b[˜ividv vw soMy .;is ko nu Tv;nuxx;seTyNye mnu„ye>y îit h p[-
itjDe .gv;\STvev me k;me b[yU ;t( 2
≈utÁ\ ve me .gvd(Îxe>y a;c;y;Rıwv iv¥; ividt; s;i/œ' p[;ptIit
tSmw hwtdevov;c;] h n ik˘cn vIy;yeit vIy;yeit 3
îit ctuq;R?y;ye nvm" %<@" 9
115
CHÌNDOGYA IV.10.1 • FIFTEEN UPANISHADS

¨pkoslo h vw k;ml;yn" sTyk;me j;b;le b[˜cyRmuv;s tSy h


√;dxvW;R<y¶INpircc;r s h Sm;Ny;nNtev;isn" sm;vtRyS\ t\ h Smw-
v n sm;vtRyit 1
t' j;yov;c t¢o b[˜c;rI k⁄xlm¶INpircc;rINm; Tv;¶y" pirp[vo-
cNp[bÁ[U Sm; îit tSmw h;p[oCywv p[v;s;'c£É 2
s h Vy;i/n;nixtu' d/[e tm;c;yRj;yov;c b[˜c;ir•x;n ik˘ nu n;-
Xn;sIit s hov;c bhv îmeåiSmNpu®We k;m; n;n;Tyy; Vy;i/i." p[-
itpU,oRåiSm n;ix„y;mIit 3
aq h;¶y" smUidre t¢o b[˜c;rI k⁄xl' n" pyRc;rIıNt;Smw p[b[v;meit
tSmw hocu" 4
p[;,o b[˜ k˘ b[˜ %' b[˜eit s hov;c ivj;n;Myh' yTp[;,o b[˜ k˘ c
tu %' c n ivj;n;mIit te hocuy√R ;v k˘ tdev %' ydev %' tdev kimit
p[;,' c h;Smw td;k;x' cocu" 5
îit ctuq;R?y;ye dxm" %<@" 10
aq hwn' g;hRpTyoånuxx;s pOiqVyi¶r•m;idTy îit y EW a;idTye pu-
®Wo ÎXyte soåhmiSm s Ev;hmSmIit 1
s y Etmev' iv√;nup;Steåphte p;p’Ty;' lok° .vit svRm;yureit Jyo-
GjIvit n;Sy;vrpu®W;" =IyNt ¨p vy' t' .uÔ;moåiSm\í lokÉåmui„m\í
y Etmev' iv√;nup;Ste 2
îit ctuq;R?y;ye Ek;dx" %<@" 11
aq hwnmNv;h;yRpcnoånuxx;s;po idxo n=];i, cN{m; îit y EW
cN{mis pu®Wo ÎXyte soåhmiSm s Ev;hmSmIit 1
s y Etmev' iv√;nup;Steåphte p;p’Ty;' lok° .vit svRm;yureit Jyo-
116
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD IV.15.2

GjIvit n;Sy;vrpu®W;" =IyNt ¨p vy' t' .uÔ;moåiSm\í lokÉåmu-


i„m\í y Etmev' iv√;nup;Ste 2
îit ctuq;R?y;ye √;dx" %<@" 12
aq hwnm;hvnIyoånuxx;s p[;, a;k;xo ¥*ivR¥iu dit y EW iv¥uit
pu®Wo ÎXyte soåhmiSm s Ev;hmSmIit 1
s y Etmev' iv√;nup;Steåphte p;p’Ty;' lok° .vit svRm;yureit Jyo-
GjIvit n;Sy;vrpu®W;" =IyNt ¨p vy' t' .uÔ;moåiSm\í lokÉåmui„m\í
y Etmev' iv√;nup;Ste 2
îit ctuq;R?y;ye ]yodx" %<@" 13
te hocu®pkoslwW; soMy teåSmi√¥;Tmiv¥; c;c;yRStu te git' vˇ_É-
Ty;jg;m h;Sy;c;yRStm;c;yoRå>yuv;dopkosl 3 îit 1
.gv îit h p[itxu≈;v b[˜ivd îv soMy te mu%' .;it ko nu Tv;nux-
x;seit ko nu m;nuix„y;∫o îtIh;pev inh(nute îme nUnmIÎx; aNy;Îx;
îtIh;¶In>yUde ik˘ nu soMy ikl teåvoci•it 2
îdimit h p[itjDe lok;Nv;v ikl soMy teåvoc•h' tu te t√+y;im
yq; pu„krpl;x a;po n iXl„yNt Evmev'ivid p;p' kmR n iXl„yt îit
b[vItu me .gv;init tSmw hov;c 3
îit ctuq;R?y;ye ctudx
R " %<@" 14
y EWoåi=i, pu®Wo ÎXyt EW a;Tmeit hov;cwtdmOtm.ymetd(b[˜eit
t¥¥PyiSmNsipRvoRdk˘ v; isçit vTmRnI Ev gCzit 1
Et\ s'y√;m îTy;c=t Et\ ih sv;Ri, v;m;Nyi.s'yiNt sv;R<yen' v;-
m;Nyi.s'yiNt y Ev' ved 2
117
CHÌNDOGYA IV.15.3 • FIFTEEN UPANISHADS

EW ¨ Ev v;mnIreW ih sv;Ri, v;m;in nyit sv;Ri, v;m;in nyit


y Ev' ved 3
EW ¨ Ev .;mnIreW ih sveRWu lokÉWu .;it sveRWu lokÉWu .;it y Ev'
ved 4
aq ydu cwv;iSmHzVy' k⁄viR Nt yid c n;icRWmev;i.s'.vNTyicRWoåh-
rˆ a;pUymR ;,p=m;pUymR ;,p=;¥;NW@ëdõ™õπit m;s;\St;Nm;se>y" s'v-
Tsr\ s'vTsr;d;idTym;idTy;∞N{ms' cN{mso iv¥ut' tTpu®Woåm;nv"
s En;Nb[˜ gmyTyeW devpqo b[˜pq Eten p[itp¥m;n; îm' m;nvm;-
vt| n;vtRNte n;vtRNte 5
îit ctuq;R?y;ye pçdx" %<@" 15
EW h vw yDo yoåy' pvt EW h yi•d\ sv| pun;it ydeW yi•d\ sv| pu-
n;it tSm;deW Ev yDStSy mní v;Kc vtRnI 1
tyorNytr;' mns; s\Skroit b[˜; v;c; hot;?vyu®R ˝;t;Nytr;\ s y]o-
p;’te p[;trnuv;kÉ pur; pir/;nIy;y; b[˜; Vyvvdit 2
aNytr;mev vtRnI\ s\Skroit hIyteåNytr; s yqwkp;d(v[jn[qo vwknÉ
c£É, vtRm;no ir„yTyevmSy yDo ir„yit yD\ ir„yNt' yjm;noånuir-
„yit s îÇ; p;pIy;N.vit 3
aq y]op;’te p[;trnuv;kÉn pur; pir/;nIy;y; b[˜; VyvvdTyu.e Ev
vtRnI s\Sk⁄viR Nt n hIyteåNytr; 4
s yqo.yp;d(v[jn[qo vo.;>y;' c£;>y;' vtRm;n" p[ititœTyevmSy
yD" p[ititœit yD' p[ititœNt' yjm;noånupi[ titœit s îÇ; ≈ey;N.v-
it 5
îit ctuq;R?y;ye Wo@x" %<@" 16
118
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD IV.17.10

p[j;pitloRk;n>ytpˇeW;' tPym;n;n;\ rs;Np[;vOhdi¶' pOiqVy; v;yumNt-


ir=;d;idTy' idv" 1
s Et;iStßo devt; a>ytpˇ;s;' tPym;n;n;\ rs;Np[;vOhd¶eARco v;-
yoyRj\iU W s;m;Ny;idTy;t( 2
s Et;' ]yI' iv¥;m>ytpˇSy;StPym;n;y; rs;Np[;vOh∫UirTyOG>yo .uv-
irit yju>yR" Svirit s;m>y" 3
t¥¥Oˇ_o ir„ye∫"U Sv;heit g;hRpTye ju¸y;Îc;mev t{senc;| vIye,R c;|
yDSy ivir∑\ s'd/;it 4
aq yid yju∑o ir„ye∫üv" Sv;heit di=,;¶* ju¸y;¥juW;mev t{sen
yjuW;' vIye,R yjuW;' yDSy ivir∑\ s'd/;it 5
aq yid s;mto ir„yeTSv" Sv;heTy;hvnIye ju¸y;Ts;ª;mev t{sen
s;ª;' vIye,R s;ª;' yDSy ivir∑\ s'd/;it 6
t¥q; lv,en suv,\R s'd?y;Tsuv,enR rjt\ rjten ]pu ]pu,; sIs\ sI-
sen loh' lohen d;® d;® cmR,; 7
EvmeW;' lok;n;m;s;' devt;n;mSy;S]Yy; iv¥;y; vIye,R yDSy ivir-
∑\ s'd/;it .eWj’to h v; EW yDo y]wv'ivd(b[˜; .vit 8
EW h v; ¨dKp[v,o yDo y]wv'ivd(b[˜; .vTyev'ivd\ h v; EW; b[˜;-
,mnug;q; yto yt a;vtRte tˇ˝Czit 9
m;nvo b[˜wvwk AiTvKk⁄Ânê;i.r=Tyev'ivı vw b[˜; yD' yjm;n\ s-
v;|íiTvRjoåi.r=it tSm;dev'ivdmev b[˜;,' k⁄vIRt n;nev'ivd' n;nev-'
ivdm( 10
îit ctuq;R?y;ye s¢dx" %<@" 17
îit ctuqoRå?y;y" 4
119
CHÌNDOGYA V.1.1 • FIFTEEN UPANISHADS

aq pçmoå?y;y" 5
yo h vw Jyeœ' c ≈eœ' c ved Jyeœí h vw ≈eœí .vit p[;,o v;v Jyeœí
≈eœí 1
yo h vw visœ' ved visœo h Sv;n;' .vit v;Gv;v visœ" 2
yo h vw p[itœ;' ved p[it h itœTyiSm\í lokÉåmui„m\í c=uv;Rv p[itœ;
yo h vw s'pd' ved s\h;Smw k;m;" p¥Nte dwv;í m;nuW;í ≈o]' v;v s'pt(
4
yo h v; a;ytn' ved;ytn\ h Sv;n;' .vit mno h v; a;ytnm( 5
aq h p[;,; ah\ ≈eyis VyUidreåh\ ≈ey;nSMyh\ ≈ey;nSmIit 6
te h p[;,;" p[j;pit' iptrmeTyocu.RgvNko n" ≈eœ îit t;Nhov;c yiSm-
Nv ¨T£;Nte xrIr' p;ipœtrimv ÎXyet s v" ≈eœ îit 7
s; h v;gu∞£;m s; s'vTsr' p[o„y pyeRTyov;c kqmxktteR m∆Iiv-
tuimit yq; kl; avdNt" p[;,Nt" p[;,en pXyNtí=uW; Í<vNt" ≈o]e,
?y;yNto mnswvimit p[ivvex h v;k™ 8
c=uhoR∞£;m tTs'vTsr' p[o„y pyeRTyov;c kqmxktteR m∆Iivtuimit
yq;N/; apXyNt" p[;,Nt" p[;,en vdNto v;c; Í<vNt" ≈o]e, ?y;yNto
mnswvimit p[ivvex h c=u" 9
≈o]\ ho∞£;m tTs'vTsr' p[o„y pyeRTyov;c kqmxktteR m∆Iivtuimit
yq; bi/r; aÍ<vNt" p[;,Nt" p[;,en vdNto v;c; pXyNtí=uW; ?y;-
yNto mnswvimit p[ivvex h ≈o]m( 10
mno ho∞£;m tTs'vTsr' p[o„y pyeRTyov;c kqmxktteR m∆Iivtuimit
yq; b;l; amns" p[;,Nt" p[;,en vdNto v;c; pXyNtí=uW; Í<vNt"
120
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD V.2.5

≈o]e,wvimit p[ivvex h mn" 11


aq h p[;, ¨i∞£imWNs yq; suhy" p@±vIxx˚ÀNs'i%dedve imtr;-
Np[;,;Nsmi%dˇ\ h;i.smeTyocu.Rgv•ei/ Tv' n" ≈eœoåis moT£mIirit
12
aq hwn' v;guv;c ydh' visœoåiSm Tv' t√isœoåsITyq hwn' c=u®-
v;c ydh' p[itœ;iSm Tv' tTp[itœ;sIit 13
aq hwn' ≈o]muv;c ydh\ s'pdiSm Tv' tTs'pdsITyq hwn' mn ¨v;c
ydhm;ytnmiSm Tv' td;ytnmsIit 14
n vw v;co n c=U\iW n ≈o];i, n mn;\sITy;c=te p[;,; îTyev;c=te
p[;,o Áevwt;in sv;Ri, .vit 15
îit pçm;?y;ye p[qm" %<@" 1
s hov;c ik˘ meå•' .iv„ytIit yiTk˘iciddm;ê>y a;xk⁄in>y îit
hocuSt√; EtdnSy;•mno n;m p[Ty=' n h v; Ev'ivid ik˘cn;n•' .-
vtIit 1
s hov;c ik˘ me v;so .iv„ytITy;p îit hocuStSm;√; Etdix„yNt"
purSt;∞opir∑;∞;i∫" pird/it lM.uko h v;so .vTyn¶o h .vit 2
tıwtTsTyk;mo j;b;lo go≈utye vwy;`[p¥;yoKTvov;c y¥PyenCz⁄-
„k;y Sq;,ve b[yU ;∆;yer•ev;iSmHz;%;" p[roheyu" pl;x;nIit 3
aq yid mhi∆gimWedm;v;Sy;y;' dIi=Tv; p*,Rm;Sy;\ r;]* sv*RW/Sy
mNq' di/m/uno®pmQy Jyeœ;y ≈eœ;y Sv;heTy¶;v;JySy ¸Tv; mNqe
s'p;tmvnyet( 4
visœ;y Sv;heTy¶;v;JySy ¸Tv; mNqe s'p;tmvnyeTp[itœ;yw Sv;heTy-
121
CHÌNDOGYA V.2.5 • FIFTEEN UPANISHADS

¶;v;JySy ¸Tv; mNqe s'p;tmvnyeTs'pde Sv;heTy¶;v;JySy ¸Tv; m-


Nqe s'p;tmvnyed;ytn;y Sv;heTy¶;v;JySy ¸Tv; mNqe s'p;tmvnyet(
5
aq p[itsOPy;Ôl* mNqm;/;y jpTymo n;m;Sym; ih te svRimd\ s ih
Jyeœ" ≈eœo r;j;i/pit" s m; Jywœ‰' ≈wœ‰' r;Jym;i/pTy' gmyTvhme-
ved\ svRms;nIit 6
aq %Lvetyc;R pCz a;c;mit tTsivtuvOR,Imh îTy;c;mit vy' dev-
Sy .ojnimTy;c;mit ≈eœ\ svR/;tmimTy;c;mit tur' .gSy /ImhIit
sv| ipbit ini,RJy k\s' cms' v; pí;d¶e" s'ivxit cmRi, v; Sq-
i<@le v; v;c'ymoåp[s;h" s yid iS]y' pXyeTsmOı' kmeRit iv¥;t( 7
tdeW Xlok"
yd; kmRsu k;MyeWu iS]y\ SvPneWu pXyit
smOiı' t] j;nIy;ˇiSmNSvPnindxRne tiSmNSvPnindxRn îit 8
îit pçm;?y;ye i√tIy" %<@" 2
êetkÉtuh;R®,ey" pç;l;n;\ simitmey;y t\ h p[v;h,o jwvil®v;c k⁄-
m;r;nu Tv;ixWiTpteTynu ih .gv îit 1
veTq yidtoåi/ p[j;" p[yNtIit n .gv îit veTq yq; punr;vtRNt 3
îit n .gv îit veTq pqodevR y;nSy iptOy;,Sy c Vy;vtRn;3 îit
n .gv îit 2
veTq yq;s* loko n s'pyU tR 3îit n .gv îit veTq yq; pçMy;m;¸-
t;v;p" pu®Wvcso .vNtIit nwv .gv îit 3
aq;nu ikmnuix∑oåvocq; yo hIm;in n iv¥;Tkq\ soånuix∑o b[uvI-
teit s h;ySt" iptur/Rmye ;y t\ hov;c;nnuix„y v;v ikl m; .gv;-
nb[vIdnu Tv;ixWimit 4
122
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD V.6.2

pç m; r;jNybN/u" p[Xn;np[;=IˇeW;' nwk˘ c n;xk˘ ivvˇ_⁄imit s ho-


v;c yq; m; Tv' tdwt;nvdo yq;hmeW;' nwk˘ c n ved y¥himm;nve-
id„y' kq' te n;v+yimit 5
s h g*tmo r;Doå/Rmye ;y tSmw h p[;¢;y;h;|ck;r s h p[;t" s.;g
¨dey;y t\ hov;c m;nuWSy .gvn( g*tm ivˇSy vr' vO,Iq; îit s
hov;c tvwv r;jNm;nuW' ivˇ' y;mev k⁄m;rSy;Nte v;cm.;Wq;St;mev
me b[hU Iit s h ’Cz^I b.Uv 6
t\ h icr' vseTy;D;py;'ck;r t\ hov;c yq; m; Tv' g*tm;vdo yqey' n
p[;k™ Tvˇ" pur; iv¥; b[;˜,;NgCzit tSm;du sveRWu lokÉWu =]Sywv p[-
x;snm.Uidit tSmw hov;c 7
îit pçm;?y;ye tOtIy" %<@" 3
as* v;v loko g*tm;i¶StSy;idTy Ev sim{Xmyo /UmoåhricRíN{-
m; a©;r; n=];i, ivSf⁄il©;" 1
tiSm•etiSm•¶* dev;" ≈ı;' ju◊it tSy; a;¸te" somo r;j; s'.vit 2
îit pçm;?y;ye ctuq"R %<@" 4
pjRNyo v;v g*tm;i¶StSy v;yurve simd.[' /Umo iv¥udicRrxinr©;r;
Ó;dnyo ivSf⁄il©;" 1
tiSm•etiSm•¶* dev;" som\ r;j;n' ju◊it tSy; a;¸tevRWR\ s'.vit 2
îit pçm;?y;ye pçm" %<@" 5
pOiqvI v;v g*tm;i¶StSy;" s'vTsr Ev simd;k;xo /Umo r;i]ricR-
idRxoå©;r; av;Ntridxo ivSf⁄il©;" 1
tiSm•etiSm•¶* dev; vW| ju◊it tSy; a;¸ter•\ s'.vit 2
îit pçm;?y;ye Wœ" %<@" 6
123
CHÌNDOGYA V.7.1 • FIFTEEN UPANISHADS

pu®Wo v;v g*tm;i¶StSy v;gev simTp[;,o /Umo ij◊;icRí=ur©;r;"


≈o]' ivSf⁄il©;" 1
tiSm•etiSm•¶* dev; a•' ju◊it tSy; a;¸te ret" s'.vit 2
îit pçm;?y;ye s¢m" %<@" 7
yoW; v;v g*tm;i¶StSy; ¨pSq Ev sim¥dupmN]yte s /Umo yoinr-
icRydR Nt" kroit teå©;r; ai.nNd; ivSf⁄il©;" 1
tiSm•etiSm•¶* dev; reto ju◊it tSy; a;¸tegR."R s'.vit 2
îit pçm;?y;yeå∑m" %<@" 8
îit tu pçMy;m;¸t;v;p" pu®Wvcso .vNtIit s ¨Lb;vOto g.oR dx
v; nv v; m;s;nNt" xiyTv; y;v√;q j;yte 1
s j;to y;vd;yuW' jIvit t' p[te ' id∑imtoå¶y Ev hriNt yt Eveto
yt" s'.tU o .vit 2
îit pçm;?y;ye nvm" %<@" 9
t¥ îTq' ivdu"
ye cemåe r<ye ≈ı; tp îTyup;ste teåicRWmi.s'.vNTyicRWoåhrˆ a;pUy-R
m;,p=m;pUymR ;,p=;¥;NW@ëdõ™õπit m;s;\St;n( 1
m;se>y" s'vTsr\ s'vTsr;d;idTym;idTy;∞N{ms' cN{mso iv¥ut' t-
Tpu®Woåm;nv" s En;Nb[˜ gmyTyeW devy;n" pNq; îit 2
aq y îme g[;m î∑;pUtRe dˇimTyup;ste te /Ummi.s'.viNt /Um;{;i]' r;-
]erprp=mprp=;¥;NW@±di=,wit m;s;\St;•wte s'vTsrmi.p[;PnuviNt 3
m;se>y" iptOlok˘ iptOlok;d;k;xm;k;x;∞N{msmeW somo r;j; t-
124
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD V.11.2

∂ºv;n;m•' t' dev; .=yiNt 4


tiSmNy;vTs'p;tmuiWTv;qwtmev;?v;n' puninRvtRNte yqetm;k;xm;k;-
x;√;yu' v;yu.RTU v; /Umo .vit /Umo .UTv;.[' .vit 5
a.[' .UTv; me`o .vit me`o .UTv; p[vWRit t îh v[Iihyv; aoWi/vn-
SptyiStlm;W; îit j;yNteåto vw %lu duinR„p[ptr' yo yo Á•miˇ yo ret"
isçit t∫Uy Ev .vit 6
t¥ îh rm,Iycr,; a>y;xo h yˇe rm,Iy;' yoinm;p¥erNb[;˜,yoin'
v; =i]yyoin' v; vwXyyoin' v;q y îh kpUycr,; a>y;xo h yˇe
kpUy;' yoinm;p¥erHêyoin' v; sUkryoin' v; c<@;lyoin' v; 7
aqwtyo" pqonR ktre, c n t;nIm;in =u{;<ys’d;vtIRin .Ut;in .-
viNt j;ySv im[ySveTyetˇOtIy\ Sq;n' ten;s* loko n s'pyU tR e tSm;∆-
guPset tdeW Xlok" 8
Steno ihr<ySy sur;' ipb\í guroStLpm;vsNb[˜h; c
Ete ptiNt cTv;r" pçmí;cr\Stwirit 9
aq h y Et;nev' pç;¶INved n sh twrPy;crNp;Pmn; ilPyte xuı" pU-
t" pu<yloko .vit y Ev' ved y Ev' ved 10
îit pçm;?y;ye dxm" %<@" 10
p[;cInx;l a*WmNyv" sTyyD" p*luiWirN{¥uªo .;Llveyo jn" x;-
kúr;+yo bui@l a;êtr;iêSte hwte mh;x;l; mh;≈oi]y;" smeTy mIm;\s;'
c£⁄" ko nu a;Tm; ik˘ b[˜eit 1
te h s'p;dy;'c£⁄®∂;lko vw .gvNtoåym;®i," s'p[tImm;Tm;n' vwê;-
nrm?yeit t\ hNt;>y;gCz;meit t\ h;>y;jGmu" 2
125
CHÌNDOGYA V.11.3 • FIFTEEN UPANISHADS

s h s'p;dy;'ck;r p[+yiNt m;imme mh;x;l; mh;≈oi]y;Ste>yo n s-


svRimv p[itpTSye hNt;hmNym>ynux;s;nIit 3
t;Nhov;c;êpitvwR .gvNtoåy' kìkyÉ " s'p[tImm;Tm;n' vwê;nrm?yeit t\
hNt;>y;gCz;meit t\ h;>y;jGmu" 4
te>yo h p[;¢e>y" pOqgh;Ri, k;ry;'ck;r s h p[;t" s'ijh;n ¨v;c n
me Steno jnpde n kdyoR n m¥po n;n;iht;i¶n;Riv√;• SvwrI Svwir,I
k⁄to y+ym;,o vw .gvNtoåhmiSm y;vdekìkSm; AiTvje /n' d;Sy;-
im t;v∫gvŒo d;Sy;im vsNtu .gvNt îit 5
te hocuynRe hwv;qenR pu®Wíreˇ\ hwv vded;Tm;nmevme ' vwê;nr\ s'pT[ y?yeiW
tmev no b[hU Iit 6
t;Nhov;c p[;tvR" p[itvˇ_;SmIit te h simTp;,y" pUv;R º p[itc£imre
t;Nh;nupnIywvwtduv;c 7
îit pçm;?y;ye Ek;dx" %<@" 11
a*pmNyv k˘ Tvm;Tm;nmup;Ss îit idvmev .gvo r;ji•it hov;cwW
vw sutje ; a;Tm; vwê;nro y' Tvm;Tm;nmup;Sse tSm;ˇv sut' p[sutm;sut'
k⁄le ÎXyte 1
aTSy•' pXyis ip[ymÊy•' pXyit ip[y' .vTySy b[˜vcRs' k⁄le y E-
tmevm;Tm;n' vwê;nrmup;Ste mU/;R TveW a;Tmn îit hov;c mU/;R te Vy-
pit„y¥Nm;' n;gim„y îit 2
îit pçm;?y;ye √;dx" %<@" 12
aq hov;c sTyyD' p*luiW' p[;cInyoGy k˘ Tvm;Tm;nmup;Ss îTy;id-
Tymev .gvo r;ji•it hov;cwW vw ivêÂp a;Tm; vwê;nro y' Tvm;-
Tm;nmup;Sse tSm;ˇv b¸ ivêÂp' k⁄le ÎXyte 1
126
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD V.16.2

p[vˇO oåêtrIrqo d;sIin„koåTSy•' pXyis ip[ymÊy•' pXyit ip[y' .-


vTySy b[˜vcRs' k⁄le y Etmevm;Tm;n' vwê;nrmup;Ste c=uÇtº d;Tmn
îit hov;c;N/oå.iv„yo yNm;' n;gim„y îit 2
îit pçm;?y;ye ]yodx" %<@" 13
aq hov;ceN{¥uª' .;Llvey' vwy;`[p¥ k˘ Tvm;Tm;nmup;Ss îit v;yu-
mev .gvo r;ji•it hov;cwW vw pOqGvTm;RTm; vwê;nro y' Tvm;Tm;nmu-
p;Sse tSm;Êv;' pOqGbly a;yiNt pOqg[q≈e,yoånuyiNt 1
aTSy•' pXyis ip[ymÊy•' pXyit ip[y' .vTySy b[˜vcRs' k⁄le y E-
tmevm;Tm;n' vwê;nrmup;Ste p[;,STveW a;Tmn îit hov;c p[;,St ¨d-
£im„y¥Nm;' n;gim„y îit 2
îit pçm;?y;ye ctudx R " %<@" 14
aq hov;c jn\ x;kúr;+y k˘ Tvm;Tm;nmup;Ss îTy;k;xmev .gvo
r;ji•it hov;cwW vw b¸l a;Tm; vwê;nro y' Tvm;Tm;nmup;Sse tSm;-
Êv' b¸loåis p[jy; c /nen c 1
aTSy•' pXyis ip[ymÊy•' pXyit ip[y' .vTySy b[˜vcRs' k⁄le y E-
tmevm;Tm;n' vwê;nrmup;Ste s'dhe STveW a;Tmn îit hov;c s'dhe Ste
VyxIyR¥Nm;' n;gim„y îit 2
îit pçm;?y;ye pçdx" %<@" 15
aq hov;c bui@lm;êtr;iê' vwy;`[p¥ k˘ Tvm;Tm;nmup;Ss îTyp Ev
.gvo r;ji•it hov;cwW vw riyr;Tm; vwê;nro y' Tvm;Tm;nmup;Sse t-
Sm;Êv\ riym;Npui∑m;nis 1
aTSy•' pXyis ip[ymÊy•' pXyit ip[y' .vTySy b[˜vcRs' k⁄le y E-
tmevm;Tm;n' vwê;nrmup;Ste biStSTveW a;Tmn îit hov;c biStSte
Vy.eTSy¥Nm;' n;gim„y îit 2
îit pçm;?y;ye Wo@x" %<@" 16
127
CHÌNDOGYA V.17.1 • FIFTEEN UPANISHADS

aq hov;co∂;lkm;®i,' g*tm k˘ Tvm;Tm;nmup;Ss îit pOiqvImev


.gvo r;ji•it hov;cwW vw p[itœ;Tm; vwê;nro y' Tvm;Tm;nmup;Sse t-
Sm;Êv' p[itiœtoåis p[jy; c pxui.í 1
aTSy•' pXyis ip[ymÊy•' pXyit ip[y' .vTySy b[˜vcRs' k⁄le y E-
tmevm;Tm;n' vwê;nrmup;Ste p;d* Tvet;v;Tmn îit hov;c p;d* te Vy-
Ml;Syet;' yNm;' n;gim„y îit 2
îit pçm;?y;ye s¢dx" %<@" 17
t;Nhov;cwte vw %lu yUy' pOqigvemm;Tm;n' vwê;nr' iv√;\soå•mTq y-
STvetmev' p[;dexm;]mi.ivm;nm;Tm;n' vwê;nrmup;Ste s sveRWu lokÉWu
sveRWu .UtWe u sve„R v;TmSv•miˇ 1
tSy h v; EtSy;Tmno vwê;nrSy mU/Rwv sutje ;í=uivRêÂp" p[;," pO-
qGvTm;RTm; s'dhe o b¸lo biStrev riy" pOiqVyev p;d;vur Ev veidloR-
m;in bihR˙≥dy' g;hRpTyo mnoåNv;h;yRpcn a;Sym;hvnIy" 2
îit pçm;?y;yeå∑;dx" %<@" 18
t¥∫ˇ_˘ p[qmm;gCzπˇıomIy\ s y;' p[qm;m;¸it' ju¸y;ˇ' juyuy;Tp[;-
,;y Sv;heit p[;,StOPyit 1
p[;,e tOPyit c=uStOPyit c=uiW tOPyTy;idTyStOPyTy;idTye tOPyit ¥*-
StOPyit idiv tOPyNTy;' yiTk˘c ¥*í;idTyí;i/itœtStˇOPyit tSy;nu
tOi¢' tOPyit p[jy; pxui.r•;¥en tejs; b[˜vcRsne ie t 2
îit pçm;?y;ye Ekoniv'x" %<@" 19
aq y;' i√tIy;' ju¸y;ˇ;' ju¸y;d(Vy;n;y Sv;heit Vy;nStOPyit 1
Vy;ne tOPyit ≈o]' tOPyit ≈o]e tOPyit cN{m;StOPyit cN{mis tOPyit
idxStOPyiNt id=u tOPyNtIWu yiTk˘c idxí cN{m;í;i/itœiNt tˇOPy-
128
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD V.24.2

it tSy;nu tOi¢' tOPyit p[jy; pxui.r•;¥en tejs; b[˜vcRsne ie t 2


îit pçm;?y;ye iv'x" %<@" 20
aq y;' tOtIy;' ju¸y;ˇ;' ju¸y;dp;n;y Sv;heTyp;nStOPyit 1
ap;ne tOPyit v;ˇ_éPyit v;ic tOPyNTy;mi¶StOPyTy¶* tOPyit pOiqvI
tOPyit pOiqVy;' tOPyNTy;' yiTk˘c pOiqvI c;i¶í;i/itœtStˇOPyit t-
Sy;nu tOi¢' tOPyit p[jy; pxui.r•;¥en tejs; b[˜vcRsne ie t 2
îit pçm;?y;y Ekiv'x" %<@" 21
aq y;' ctuqI| ju¸y;ˇ;' ju¸y;Tsm;n;y Sv;heit sm;nStOPyit 1
sm;ne tOPyit mnStOPyit mnis tOPyit pjRNyStOPyit pjRNye tOPyit
iv¥uˇPO yit iv¥uit tOPyNTy;' yiTk˘c iv¥u∞ pjRNyí;i/itœtStˇOPyit
tSy;nu tOi¢' tOPyit p[jy; pxui.r•;¥en tejs; b[˜vcRsne ie t 2
îit pçm;?y;ye √;iv'x" %<@" 22
aq y;' pçmI' ju¸y;ˇ;' ju¸y;dud;n;y Sv;heTyud;nStOPyit 1
¨d;ne tOPyit Tvk™ tOPyit Tvic tOPyNTy;' v;yuStOPyit v;y* tOPyTy;-
k;xStOPyTy;k;xe tOPyit yiTk˘c v;yuí;k;xí;i/itœtStˇOPyit t-
Sy;nu tOi¢' tOPyit p[jy; pxui.r•;¥en tejs; b[˜vcRsne ie t 2
îit pçm;?y;ye ]yoiv'x" %<@" 23
s y îdmiv√;ni¶ho]' juhoit yq;©;r;npoÁ .Smin ju¸y;ˇ;Ρ_-
TSy;t( 1
aq y Etdev' iv√;ni¶ho]' juhoit tSy sveRWu lokÉWu sveRWu .UtWe u s-
ve„R v;Tmsu ¸t' .vit 2
129
CHÌNDOGYA V.24.3 • FIFTEEN UPANISHADS

t¥qeWIk;tUlm¶* p[ot' p[dyU te wv\ h;Sy sveR p;Pm;n" p[dyU Nte y Etdev'
iv√;ni¶ho]' juhoit 3
tSm;du hwv'iv¥¥ip c<@;l;yoiCz∑' p[yCzπd;Tmin hwv;Sy t√Ÿê;nre
¸t\ Sy;idit tdeW Xlok" 4
yqeh =ui/t; b;l; m;tr' pyupR ;ste
Ev\ sv;Ri, .Ut;Nyi¶ho]mup;st îTyi¶ho]mup;st îit 5
îit pçm;?y;ye ctuiv|x" %<@" 24
îit pçmoå?y;y" 5
Wœoå?y;y" 6
êetkÉtuh;R®,ey a;s t\ h iptov;c êetkÉto vs b[˜cy| n vw soMy;-
SmTk⁄lInoånnUCy b[˜bN/uirv .vtIit 1
s h √;dxvW| ¨peTy ctuiv\RxitvWR" sv;RNved;n/ITy mh;mn; anUc;-
nm;nI StB/ Ey;y t\ h iptov;c êetkÉto y•u soMyed' mh;mn; anU-
c;nm;nI StB/oåSyut tm;dexmp[;+y" 2
yen;≈ut\ ≈ut' .vTymt' mtmivD;t' ivD;timit kq' nu .gv" s a;de-
xo .vtIit 3
yq; soMywknÉ mOiTp<@ºn sv| mONmy' ivD;t\ Sy;√;c;rM.,' ivk;ro
n;m/ey' mOiˇkÉTyev sTym( 4
yq; soMywknÉ lohmi,n; sv| lohmy' ivD;t\ Sy;√;c;rM.,' ivk;ro
n;m/ey' lohimTyev sTym( 5
yq; soMywknÉ n%in’Ntnen sv| k;„,;Rys' ivD;t\ Sy;√;c;rM.,'
ivk;ro n;m/ey' ’„,;ysimTyev sTymev\ soMy s a;dexo .vtIit 6
130
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD VI.4.1

n vw nUn' .gvNtSt EtdveidWuyRd?( yetdveid„yn( kq' me n;v+yi•it


.gv;\STvev me td(b[vIiTvit tq; soMyeit hov;c 7
îit Wœ;?y;ye p[qm" %<@" 1
sdev soMyedmg[ a;sIdekmev;i√tIym(
tıwk a;¸rsdevde mg[ a;sIdekmev;i√tIy' tSm;dst" s∆;yt 1
k⁄tStu %lu soMywv\ Sy;idit hov;c kqmst" s∆;yeteit
sÊvev soMyedmg[ a;sIdekmev;i√tIym( 2
tdw=t b¸ Sy;' p[j;yeyeit tˇejoåsOjt tˇej Ee=t b¸ Sy;' p[j;yeyeit
tdpoåsOjt
tSm;¥] Kv c xocit Svedte v; pu®WStejs Ev td?y;po j;yNte 3
t; a;p Ee=Nt b◊(y" Sy;m p[j;yemhIit t; a•msOjNt tSm;¥] Kv
c vWRit tdev .Uiyœm•' .vTyŒ Ev td?y•;¥' j;yte 4
îit Wœ;?y;ye i√tIy" %<@" 2
teW;' %LveW;' .Ut;n;' ]I<yev bIj;in .vNTy;<@j' jIvjmui∫∆imit 1
sey' devtw=t hNt;himm;iStßo devt; anen jIven;Tmn;nupi[ vXy n;-
mÂpe Vy;krv;,Iit 2
t;s;' i]vOt' i]vOtmekìk;' krv;,Iit sey' devtem;iStßo devt; anenwv
jIven;Tmn;nupi[ vXy n;mÂpe Vy;krot( 3
t;s;' i]vOt' i]vOtmekìk;mkro¥q; nu %lu soMyem;iStßo devt;iS]vO-
iT]vOdk
e ìk; .vit tNme ivj;nIhIit 4
îit Wœ;?y;ye tOtIy" %<@" 3
yd¶e roiht\ Âp' tejsSt{Up' yCz⁄Kl˘ tdp;' yT’„,' td•Sy;p;g;d¶er-
131
CHÌNDOGYA VI.4.1 • FIFTEEN UPANISHADS

i¶Tv' v;c;rM.,' ivk;ro n;m/ey' ]Ii, Âp;,ITyev sTym( 1


yd;idTySy roiht\ Âp' tejsSt{Up' yCz⁄Kl˘ tdp;' yT’„,' td•Sy;p;-
g;d;idTy;d;idTyTv' v;c;rM.,' ivk;ro n;m/ey' ]Ii, Âp;,ITyev s-
Tym( 2
y∞N{mso roiht\ Âp' tejsSt{Up' yCz⁄Kl˘ tdp;' yT’„,'
td•Sy;p;g;∞N{;∞N{Tv' v;c;rM.,' ivk;ro n;m/ey' ]Ii, Âp;,ITyev
sTym( 3
yi√¥uto roiht\ Âp' tejsSt{Up' yCz⁄Kl˘ tdp;' yT’„,' td•Sy;p;g;-
i√¥uto iv¥uÊv' v;c;rM.,' ivk;ro n;m/ey' ]Ii, Âp;,ITyev sTym( 4
Etı Sm vw ti√√;\s a;¸" pUveR mh;x;l; mh;≈oi]y; n noå¥ kín;-
≈utmmtmivD;tmud;hir„ytIit Áe>yo ivd;'c£⁄" 5
ydu roihtimv;.Uidit tejsSt{Upimit ti√d;'c£⁄ydR u xuKlimv;.Uid-
Typ;\ Âpimit ti√d;'c£⁄ydR u ’„,imv;.UidTy•Sy Âpimit ti√d;'c£⁄"
6
y√ivD;timv;.UidTyet;s;mev devt;n;\ sm;s îit ti√d;'c£⁄yqR ; n
%lu soMyem;iStßo devt;" pu®W' p[;Py i]vOiT]vOdk
e ìk; .vit tNme iv-
j;nIhIit 7
îit Wœ;?y;ye ctuq"R %<@" 4
a•mixt' ]e/; iv/Iyte tSy y" Sqivœo /;tuStTpurIW' .vit yo m-
?ymStNm;\s' yoåi,œStNmn" 1
a;p" pIt;S]e/; iv/IyNte t;s;' y" Sqivœo /;tuStNmU]' .vit yo m-
?ymStLloiht' yoåi,œ" s p[;," 2
132
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD VI.7.4

tejoåixt' ]e/; iv/Iyte tSy y" Sqivœo /;tuStdiSq .vit yo m-


?ym" s m∆; yoåi,œ" s; v;k™ 3
a•my\ ih soMy mn a;pomy" p[;,StejomyI v;igit .Uy Ev m; .-
gv;iNvD;pyiTvit tq; soMyeit hov;c 4
îit Wœ;?y;ye pçm" %<@" 5
d›" soMy m?ym;nSy yoåi,m; s Ë?vR" smudIWit tTsipR.vR it 1
Evmev %lu soMy;•Sy;Xym;nSy yoåi,m; s Ë?vR" smudIWit tNmno
.vit 2
ap;\ soMy pIym;n;n;' yoåi,m; s Ë?vR" smudIWit s p[;,o .vit 3
tejs" soMy;Xym;nSy yoåi,m; s Ë?vR" smudIWit s; v;G.vit 4
a•my\ ih soMy mn a;pomy" p[;,StejomyI v;igit .Uy Ev m; .g-
v;iNvD;pyiTvit tq; soMyeit hov;c 5
îit Wœ;?y;ye Wœ" %<@" 6
Wo@xkl" soMy pu®W" pçdx;h;in m;xI" k;mmp" ipb;pomy" p[;,o
n ipbto ivCzπTSyt îit 1
s h pçdx;h;in n;x;q hwnmupss;d ik˘ b[vIim .o îTyOc" soMy
yjU\iW s;m;nIit s hov;c n vw m; p[it.;iNt .o îit 2
t\ hov;c yq; soMy mhtoå>y;ihtSywkoå©;r" %¥otm;]" pirix∑"
Sy;ˇen ttoåip n b¸ dhedve \ soMy te Wo@x;n;' kl;n;mek; kl;it-
ix∑; Sy;ˇywtihR ved;•;nu.vSyx;n;q me ivD;SysIit 3
s h;x;q hwnmupss;d t\ h yiTk˘c pp[Cz svú\ h p[itpede 4
133
CHÌNDOGYA VI.7.5 • FIFTEEN UPANISHADS

t\ hov;c yq; soMy mhtoå>y;ihtSywkm©;r' %¥otm;]' pirix∑' t'


tO,w®psm;/;y p[;Jvlyeˇen ttoåip b¸ dhet( 5
Ev\ soMy te Wo@x;n;' kl;n;mek; kl;itix∑;.UTs;•enopsm;iht;
p[;Jv;lI tywtihR ved;nnu.vSy•my\ ih soMy mn a;pomy" p[;,Ste-
jomyI v;igit tı;Sy ivjD;ivit ivjD;ivit 6
îit Wœ;?y;ye s¢m" %<@" 7
¨∂;lko h;®i," êetkÉtu' pu]muv;c SvPn;Nt' me soMy ivj;nIhIit y-
]wtTpu®W" Svipit n;m st; soMy td; s'p•o .vit SvmpIto .vit
tSm;den\ SviptITy;c=te Sv\ ÁpIto .vit 1
s yq; xk⁄in" sU],e p[bıo idx' idx' pitTv;Ny];ytnmlB?v; b-
N/nmevop≈yt Evmev %lu soMy tNmno idx' idx' pitTv;Ny];ytn-
mlB?v; p[;,mevop≈yte p[;,bN/n\ ih soMy mn îit 2
axn;ipp;se me soMy ivj;nIhIit y]wtTpu®WoåixixWit n;m;p Ev
tdixt' nyNte t¥q; gon;yoåên;y" pu®Wn;y îTyev' tdp a;c=teåx-
n;yeit t]wtCz⁄©muTpitt\ soMy ivj;nIih nedmmUl' .iv„ytIit 3
tSy Kv mUl\ Sy;dNy];•;devmev %lu soMy;•en xu©nπ ;po mUlmiNv-
Cz;i∫" soMy xu©nπ tejo mUlmiNvCz tejs; soMy xu©nπ sNmUlm-
iNvCz sNmUl;" soMyem;" sv;R" p[j;" sd;ytn;" sTp[itœ;" 4
aq y]wtTpu®W" ipp;sit n;m tej Ev tTpIt' nyte t¥q; gon;yoåê-
n;y" pu®Wn;y îTyev' tˇej a;c∑ ¨dNyeit t]wtdev xu©muTpitt\ soMy
ivj;nIih nedmmUl' .iv„ytIit 5
tSy Kv mUl\ Sy;dNy];Œoåi∫" soMy xu©nπ tejo mUlmiNvCz tejs;
soMy xu©nπ sNmUlmiNvCz sNmUl;" soMyem;" sv;R" p[j;" sd;ytn;"
sTp[itœ; yq; nu %lu soMyem;iStßo devt;" pu®W' p[;Py i]vOiT]vOdk
e ì-
134
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD VI.10.3

k; .vit tduˇ_˘ purSt;dev .vTySy soMy pu®WSy p[yto v;Ñnis s'p-


¥te mn" p[;,e p[;,Stejis tej" prSy;' devt;y;m( 6
s y EWoåi,mwtd;TMyimd\ sv| tTsTy\ s a;Tm; tÊvmis êetkÉto îit
.Uy Ev m; .gv;n( ivD;pyiTvit tq; soMyeit hov;c 7
îit Wœ;?y;yeå∑m" %<@" 8
yq; soMy m/u m/u’to iniStœiNt n;n;Tyy;n;' vO=;,;\ rs;Nsmvh;-
rmekt;\ rs' gmyiNt 1
te yq; t] n ivvek˘ l.Nteåmu„y;h' vO=Sy rsoåSMymu„y;h' vO=Sy r-
soåSmITyevmev %lu soMyem;" sv;R" p[j;" sit s'p¥ n ivdu" sit
s'p¥;mh îit 2
t îh Vy;`[o v; is\ho v; vOko v; vr;ho v; k°$o v; pt©o v; d\xo
v; mxko v; y¥∫viNt td;.viNt 3
s y EWoåi,mwtd;TMyimd\ sv| tTsTy\ s a;Tm; tÊvmis êetkÉto îit
.Uy Ev m; .gv;n( ivD;pyiTvit tq; soMyeit hov;c 4
îit Wœ;?y;ye nvm" %<@" 9
îm;" soMy n¥" purSt;Tp[;Cy" SyNdNte pí;Tp[tICySt;" smu{;Tsmu{me-
v;ipyiNt smu{ Ev .vit t; yq; t] n ivduirymhmSmIymhmSmIit
1
Evmev %lu soMyem;" sv;R" p[j;" st a;gMy n ivdu" st a;gCz;-
mh îit t îh Vy;`[o v; is\ho v; vOko v; vr;ho v; k°$o v; pt©o
v; d\xo v; mxko v; y¥∫viNt td;.viNt 2
s y EWoåi,mwtd;TMyimd\ svR tTsTy\ s a;Tm; tÊvmis êetkÉto îit
.Uy Ev m; .gv;n( ivD;pyiTvit tq; soMyeit hov;c 3
îit Wœ;?y;ye dxm" %<@" 10
135
CHÌNDOGYA VI.11.1 • FIFTEEN UPANISHADS

aSy soMy mhto vO=Sy yo mUlåe >y;hNy;∆Ivn( ßve¥o m?yeå>y; h-


Ny;∆IvNßve¥oåg[åe >y;hNy;∆IvNßveTs EW jIven;Tmn;nup[.tU " pepI-
ym;no modm;niStœit 1
aSy ydek;\ x;%;' jIvo jh;Tyq s; xu„yit i√tIy;' jh;Tyq s;
xu„yit tOtIy;' jh;Tyq s; xu„yit sv| jh;it svR" xu„yTyevmev %-
lu soMy ivıIit hov;c 2
jIv;pet' v;v ikled' im[yte n jIvo im[yt îit s y EWoåi,mwtd;-
TMyimd\ sv| tTsTy\ s a;Tm; tÊvmis êetkÉto îit .Uy Ev m; .g-
v;n( ivD;pyiTvit tq; soMyeit hov;c 3
îit Wœ;?y;y Ek;dx" %<@" 11
Nyg[o/flmt a;hretId' .gv îit i.N/Iit i.•' .gv îit ikm] p-
XysITy<Vy" îvem; /;n; .gv îTy;s;m©Ÿk;' i.N/Iit i.•; .gv î-
it ikm] pXysIit n ik˘cn .gv îit 1
t\ hov;c y' vw soMywtmi,m;n' n in.;lys EtSy vw soMywWoåi,ª
Ev' mh;NNyg[o/iStœit ≈ıTSv soMyeit 2
s y EWoåi,mwtd;TMyimd\ sv| tTsTy\ s a;Tm; tÊvmis êetkÉto îit
.Uy Ev m; .gv;n( ivD;pyiTvit tq; soMyeit hov;c 3
îit Wœ;?y;ye √;dx" %<@" 12
lv,metdudkÉåv/;y;q m; p[;t®psIdq; îit s h tq; ck;r t\ ho-
v;c y∂oW; lv,mudkÉåv;/; a© td;hreit tı;vmOXy n ivved 1
yq; ivlInmev;©;Sy;Nt;d;c;meit kqimit lv,imit m?y;d;c;meit
kqimit lv,imTyNt;d;c;meit kqimit lv,imTyi.p[;Sywtdq mo-
psIdq; îit tı tq; ck;r tCzêTs'vtRte t\ hov;c;] v;v ikl
136
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD VI.16.1

sTsoMy n in.;lyseå]wv ikleit 2


s y EWoåi,mwtd;TMyimd\ sv| tTsTy\ s a;Tm; tÊvmis êetkÉto îit
.Uy Ev m; .gv;n( ivD;pyiTvit tq; soMyeit hov;c 3
îit Wœ;?y;ye ]yodx" %<@" 13
yq; soMy pu®W' gN/;re>yoåi.nı;=m;nIy t' ttoåitjne ivsOjeTs y-
q; t] p[;õ™vodõ™v;/r;õ™v; p[Tyõ™v; p[?m;yIt;i.nı;= a;nItoåi.-
nı;=o ivsO∑" 1
tSy yq;i.nhn' p[mCu y p[by[U ;det;' idx' gN/;r; Et;' idx' v[jeit s
g[;m;d(g[;m' pOCzn( pi<@to me/;vI gN/;r;nevops'¥te wvmevhe ;c;yRv;n(
pu®Wo ved tSy t;vdev icr' y;v• ivmo+yeåq s'pTSy îit 2
s y EWoåi,mwtd;TMyimd\ sv| tTsTy\ s a;Tm; tÊvmis êetkÉto îit
.Uy Ev m; .gv;iNvD;pyiTvit tq; soMyeit hov;c 3
îit Wœ;?y;ye ctudx
R " %<@" 14
pu®W\ soMyotopt;ipn' D;ty" pyupR ;ste j;n;is m;' j;n;is m;imit t-
Sy y;v• v;Ñnis s'p¥te mn" p[;,e p[;,Stejis tej" prSy;' devt;y;'
t;v∆;n;it 1
aq yd;Sy v;Ñnis s'p¥te mn" p[;,e p[;,Stejis tej" prSy;' devt;-
y;mq n j;n;it 2
s y EWoåi,mwtd;TMyimd\ sv| tTsTy\ s a;Tm; tÊvmis êetkÉto îit
.Uy Ev m; .gv;n( ivD;pyiTvit tq; soMyeit hov;c 3
îit Wœ;?y;ye pçdx" %<@" 15
pu®W\ soMyot hStgOhItm;nyNTyph;WIRTSteymk;WIRTprxumSmw tpteit s
137
CHÌNDOGYA VI.16.1 • FIFTEEN UPANISHADS

yid tSy kt;R .vit tt Ev;nOtm;Tm;n' k⁄®te soånOt;i.sN/oånOtne ;-


Tm;nmNt/;Ry prxu' t¢' p[itgO ;it s dÁteåq hNyte 1
aq yid tSy;kt;R .vit tt Ev sTym;Tm;n' k⁄®te s sTy;i.sN/"
sTyen;Tm;nmNt/;Ry prxu' t¢' p[itgO ;it s n dÁteåq muCyte 2
s yq; t] n;d;Áetwtd;TMyimd\ sv| tTsTy\ s a;Tm; tÊvmis êetkÉ-
to îit tı;Sy ivjD;ivit ivjD;ivit 3
îit Wœ;?y;ye Wo@x" %<@" 16
îit Wœoå?y;y" 6
aq s¢moå?y;y" 7
a/Iih .gv îit hopss;d snTk⁄m;r' n;rdSt\ hov;c y√πTq ten mo-
psId ttSt Ë?v| v+y;mIit s hov;c 1
AGved' .gvoå?yeim yjuveRd\ s;mvedm;qvR,' ctuqRimith;spur;,' pçm'
ved;n;' ved' ip}y\ r;ix' dwv' ini/' v;kov;Kymek;yn' deviv¥;' b[˜iv-
¥;' .Utiv¥;' =]iv¥;' n=]iv¥;\ spRdve jniv¥;met∫gvoå?yeim 2
soåh' .gvo mN]ivdev;iSm n;TmivCΩt\ Áev me .gvd(Îxe>yStrit
xokm;Tmividit soåh' .gv" xoc;im t' m; .gv;HzokSy p;r' t;r-
yiTvit t\ hov;c y√Ÿ ik˘cwtd?ygIœ; n;mwvwtt( 3
n;m v; AGvedo yjuveRd" s;mved a;qvR,ítuqR îith;spur;," pçmo
ved;n;' ved" ip}yo r;ixdRwvo ini/v;Rkov;Kymek;yn' deviv¥; b[˜iv-
¥; .Utiv¥; =]iv¥; n=]iv¥; spRdve jniv¥; n;mwvwt•;mop;SSveit
4
s yo n;m b[˜eTyup;Ste y;v•;ªo gt' t];Sy yq;k;mc;ro .vit yo
n;m b[˜eTyup;SteåiSt .gvo n;ªo .Uy îit n;ªo v;v .UyoåStIit t-
138
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD VII.4.1

Nme .gv;Nb[vIiTvit 5
îit s¢m;?y;ye p[qm" %<@" 1
v;Gv;v n;ªo .UysI v;Gv; AGved' ivD;pyit yjuveRd\ s;mvedm;qvR,'
ctuqRimith;spur;,' pçm' ved;n;' ved' ip}y\ r;ix' dwv' ini/' v;kov;-
Kymek;yn' deviv¥;' b[˜iv¥;' .Utiv¥;' =]iv¥;' n=]iv¥;\ spRdve -
jniv¥;' idv' c pOiqvI' c v;yu' c;k;x' c;pí tejí dev;\í mnu„y;\í
pxUí\ vy;\is c tO,vnSptIHz™v;pd;Ny;k°$pt©ippIlk˘ /m| c;/m|
c sTy' c;nOt' c s;/u c;s;/u c ˙dyD' c;˙dyD' c y√Ÿ v;õ™n;.iv-
„y• /moR n;/moR VyD;piy„y• sTy' n;nOt' n s;/u n;s;/u n ˙dyDo
n;˙dyDo v;gevwtTsv| ivD;pyit v;cmup;SSveit 1
s yo v;c' b[˜eTyup;Ste y;v√;co gt' t];Sy yq;k;mc;ro .vit yo
v;c' b[˜eTyup;SteåiSt .gvo v;co .Uy îit v;co v;v .UyoåStIit tNme
.gv;Nb[vIiTvit 2
îit s¢m;?y;ye i√tIy" %<@" 2
mno v;v v;co .Uyo yq; vw √π v;mlkÉ √π v; kole √* v;=* mui∑rnu-
.vTyev' v;c' c n;m c mnoånu.vit s yd; mns; mnSyit mN];n-
/IyIyeTyq;/Ite km;Ri, k⁄vIRyeTyq k⁄®te pu];\í pxUí\ eCzπyeTyqeCzt
îm' c lokmmu' ceCzπyeTyqeCzte mno Á;Tm; mno ih loko mno ih b[˜
mn ¨p;SSveit 1
s yo mno b[˜eTyup;Ste y;vNmnso gt' t];Sy yq;k;mc;ro .vit yo
mno b[˜eTyup;SteåiSt .gvo mnso .Uy îit mnso v;v .UyoåStIit t-
Nme .gv;Nb[vIiTvit 2
îit s¢m;?y;ye tOtIy" %<@" 3
s'kLpo v;v mnso .Ut;Nyd; vw s'kLpyteåq mnSyTyq v;cmIryit
t;mu n;ªIryit n;iª mN]; Ek˘ .viNt mN]eWu km;Ri, 1
139
CHÌNDOGYA VII.4.2 • FIFTEEN UPANISHADS

t;in h v; Et;in s'kLpwk;yn;in s'kLp;Tmk;in s'kLpe p[itiœt;in


smKlépt;' ¥;v;pOiqvI smkLpet;' v;yuí;k;x' c smkLpNt;pí te-
jí teW;\ s'KlOPTyw vW\R s'kLpte vWRSy s'KlOPTy; a•\ s'kLpteå•Sy
s'KlOPTyw p[;,;" s'kLpNte p[;,;n;\ s'KlOPTyw mN];" s'kLpNte mN];,;\
s'KlOPTyw km;Ri, s'kLpNte kmR,;\ s'KlOPTyw lok" s'kLpte lokSy
s'KlOPTyw svú\ s'kLpte s EW s'kLp" s'kLpmup;SSveit 2
s y" s'kLp' b[˜eTyup;Ste KlO¢;Nvw s lok;n( /[uv;n( /[uv" p[itiœt;Np[-
itiœtoåVyqm;n;nVyqm;noåi.is?yit y;vTs'kLpSy gt' t];Sy
yq;k;mc;ro .vit y" s'kLp' b[˜eTyup;SteåiSt .gv" s'kLp;∫Uy î-
it s'kLp;√;v .UyoåStIit tNme .gv;Nb[vIiTvit 3
îit s¢m;?y;ye ctuq"R %<@" 4
icˇ' v;v s'kLp;∫Uyo yd; vw cetyteåq s'kLpyteåq mnSyTyq
v;cmIryit t;mu n;ªIryit n;iª mN]; Ek˘ .viNt mN]eWu km;Ri, 1
t;in h v; Et;in icˇwk;yn;in icˇ;Tm;in icˇe p[itiœt;in tSm;¥-
¥ip b¸ivdicˇo .vit n;ymStITyevwnm;¸yRdy' ved y√; ay' iv√;-
•eTqmicˇ" Sy;idTyq y¥Lpivi∞ˇv;N.vit tSm; Evot xu≈WU Nte
icˇ\ ÁevwW;mek;yn' icˇm;Tm; icˇ' p[itœ; icˇmup;SSveit 2
s y…íˇ' b[˜eTyup;Ste icˇ;Nvw s lok;n( /[uv;n( /[uv" p[itiœt;n( p[it-
iœtoåVyqm;n;nVyqm;noåi.isd(?yit y;vi∞ˇSy gt' t];Sy yq;-
k;mc;ro .vit y…íˇ' b[˜eTyup;SteåiSt .gv…íˇ;∫Uy îit icˇ;√;v
.UyoåStIit tNme .gv;Nb[vIiTvit 3
îit s¢m;?y;ye pçm" %<@" 5
?y;n' v;v icˇ;∫Uyo ?y;ytIv pOiqvI ?y;ytIv;Ntir=' ?y;ytIv
¥*?y;RyNtIv;po ?y;yNtIv pvRt; ?y;yNtIv devmnu„y;StSm;¥ îh m-
nu„y;,;' mhˇ;' p[;PnuviNt ?y;n;p;d;\x; îvwv te .vNTyq yeåLp;" kl-
140
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD VII.8.2

ihn" ipxun; ¨pv;idnSteåq ye p[.vo ?y;n;p;d;\x; îvwv te .viNt


?y;nmup;SSveit 1
s yo ?y;n' b[˜eTyup;Ste y;vd(?y;nSy gt' t];Sy yq;k;mc;ro .vit
yo ?y;n' b[˜eTyup;SteåiSt .gvo ?y;n;∫Uy îit ?y;n;√;v .UyoåStIit
tNme .gv;Nb[vIiTvit 2
îit s¢m;?y;ye Wœ" %<@" 6
ivD;n' v;v ?y;n;∫Uyo ivD;nen v; AGved' ivj;n;it yjuveRd\ s;mve-
dm;qvR,' ctuqRimith;spur;,' pçm' ved;n;' ved' ip}y\ r;ix' dwv' ini/'
v;kov;Kymek;yn' deviv¥;' b[˜iv¥;' .Utiv¥;' =]iv¥;' n=]iv¥;\
spRdve jniv¥;' idv' c pOiqvI' c v;yu' c;k;x' c;pí tejí dev;\í
mnu„y;\í pxUí\ vy;\is c tO,vnSptIHz™v;pd;Ny;k°$pt©ippIlk˘ /m|
c;/m| c sTy' c;nOt' c s;/u c;s;/u c ˙dyD' c;˙dyD' c;•' c rs'
cem' c lokmmu' c ivD;nenwv ivj;n;it ivD;nmup;SSveit 1
s yo ivD;n' b[˜eTyup;Ste ivD;nvto vw s lok;HD;nvtoåi.is?yit
y;vi√D;nSy gt' t];Sy yq;k;mc;ro .vit yo ivD;n' b[˜eTyup;Ste-
åiSt .gvo ivD;n;∫Uy îit ivD;n;√;v .UyoåStIit tNme .gv;Nb[vI-
iTvit 2
îit s¢m;?y;ye s¢m" %<@" 7
bl' v;v ivD;n;∫Uyoåip h xt' ivD;nvt;meko blv;n;kMpyte s
yd; blI .vTyqoTq;t; .vTyuiˇœNpircirt; .vit pircr•upsˇ;
.vTyupsIdN{∑; .vit ≈ot; .vit mNt; .vit boı; .vit kt;R .-
vit ivD;t; .vit blen vw pOiqvI itœit blen;Ntir=' blen ¥*bRlne
pvRt; blen devmnu„y; blen pxví by;\is c tO,vnSpty" ê;pd;-
Ny;k°$pt©ippIlk˘ blen lokiStœit blmup;SSveit 1
s yo bl' b[˜eTyup;Ste y;välSy gt' t];Sy yq;k;mc;ro .vit yo
141
CHÌNDOGYA VII.8.2 • FIFTEEN UPANISHADS

bl' b[˜eTyup;SteåiSt .gvo bl;∫Uy îit bl;√;v .UyoåStIit tNme


.gv;Nb[vIiTvit 2
îit s¢m;?y;yeå∑m" %<@" 8
a•' v;v bl;∫UyStSm;¥¥ip dxr;]In;RXnIy;¥¥u h jIvedqv;{∑;-
≈ot;mNt;boı;kt;RivD;t; .vTyq;•Sy;yw {∑; .vit ≈ot; .vit m-
Nt; .vit boı; .vit kt;R .vit ivD;t; .vTy•mup;SSveit 1
s yoå•' b[˜eTyup;Steå•vto vw s lok;Np;nvtoåi.is?yit y;vd•Sy
gt' t];Sy yq;k;mc;ro .vit yoå•' b[˜eTyup;SteåiSt .gvoå•;∫Uy
îTy•;√;v .UyoåStIit tNme .gv;Nb[vIiTvit 2
îit s¢m;?y;ye nvm" %<@" 9
a;po v;v;•;∫UySyStSm;¥d; suvOi∑nR .vit Vy;/IyNte p[;,; a•'
knIyo .iv„ytITyq yd; suvOi∑.RvTy;niNdn" p[;,; .vNTy•' b¸ .-
iv„ytITy;p Evem; mUt;R yey' pOiqvI ydNtir=' yd( ¥*yRTpvRt; y∂ºvm-
nu„y; yTpxví vy;\is c tO,vnSpty" ê;pd;Ny;k°$pt©ippIlk-
m;p Evem; mUt;R ap ¨p;SSveit 1
s yoåpo b[˜eTyup;St a;Pnoit sv;RNk;m;\StOi¢m;N.vit y;vdp;' gt'
t];Sy yq;k;mc;ro .vit yoåpo b[˜eTyup;SteåiSt .gvoåŒo .Uy î-
TyŒo v;v .UyoåStIit tNme .gv;Nb[vIiTvit 2
îit s¢m;?y;ye dxm" %<@" 10
tejo v;v;Œo .UySt√; Et√;yum;gOÁ;k;xmi.tpit td;¸inRxocit
intpit viWR„yit v; îit tej Ev tTpUv| dxRiyTv;q;p" sOjte tdetdU-
?v;Ri.í itríIi.í iv¥ui∫r;Ó;d;íriNt tSm;d;¸ivR¥otte Stnyit v-
iWR„yit v; îit tej Ev tTpUv| dxRiyTv;q;p" sOjte tej ¨p;SSveit 1
s yStejo b[˜eTyup;Ste tejSvI vw s tejSvto lok;N.;Svtoåphttm-
142
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD VII.14.2

Sk;ni.isd(?yit y;vˇejso gt' t];Sy yq;k;mc;ro .vit yStejo


b[˜eTyup;SteåiSt .gvStejso .Uy îit tejso v;v .UyoåStIit tNme .-
gv;Nb[vIiTvit 2
îit s¢m;?y;y Ek;dx" %<@" 11
a;k;xo v;v tejso .Uy;n;k;xe vw sUy;RcN{ms;vu.* iv¥u•=];<y-
i¶r;k;xen;◊yTy;k;xen Í,oTy;k;xen p[itÍ,oTy;k;xe rmt a;k;-
xe n rmt a;k;xe j;yt a;k;xmi.j;yt a;k;xmup;SSveit 1
s y a;k;x' b[˜eTyup;St a;k;xvto vw s lok;Np[k;xvtoås'b;/;-
nu®g;yvtoåi.isd(?yit y;vd;k;xSy gt' t];Sy yq;k;mc;ro .v-
it y a;k;x' b[˜eTyup;SteåiSt .gv a;k;x;∫Uy îTy;k;x;√;v .Uyo
åStIit tNme .gv;Nb[vIiTvit 2
îit s¢m;?y;ye √;dx" %<@" 12
Smro v;v;k;x;∫UyStSm;¥¥ip bhv a;sIr•SmrNto nwv te k˘cn
Í,uyunR mNvIr• ivj;nIrn( yd; v;v te Smreyurq Í,uyurq mNvIr•q
ivj;nIrn( Smre, vw pu];iNvj;n;it Smre, pxUn( Smrmup;SSveit 1
s y" Smr' b[˜Tyup;Ste y;vTSmrSy gt' t];Sy yq;k;mc;ro .vit y"
Smr' b[˜eTyup;SteåiSt .gv" Smr;∫Uy îit Smr;√;v .UyoåStIit tNme
.gv;Nb[vIiTvit 2
îit s¢m;?y;ye ]yodx" %<@" 13
a;x; v;v Smr;∫UySy;xeıo vw Smro mN];n/Ite km;Ri, k⁄®te pu];\í
pxUí\ eCzt îm' c lokmmu' ceCzt a;x;mup;SSveit 1
s y a;x;' b[˜eTyup;St a;xy;Sy sveR k;m;" smOd?( yNTymo`; h;Sy;-
ixWo .viNt y;vd;x;y; gt' t];Sy yq;k;mc;ro .vit y a;x;' b[-
˜eTyup;SteåiSt .gv a;x;y; .Uy îTy;x;y; v;v .UyoåStIit tNme .-
143
CHÌNDOGYA VII.14.2 • FIFTEEN UPANISHADS

gv;Nb[vIiTvit 2
îit s¢m;?y;ye ctudx
R " %<@" 14
p[;,o v;v a;x;y; .Uy;Nyq; v; ar; n;.* smipRt; EvmiSmn( p[;,e
svú\ smipRt' p[;," p[;,en y;it p[;," p[;,' dd;it p[;,;y dd;it p[;,o h
ipt; p[;,o m;t; p[;,o .[;t; p[;," Svs; p[;, a;c;yR" p[;,o b[;˜," 1
s yid iptr' v; m;tr' v; .[;tr' v; Svs;r' v;c;y| v; b[;˜,' v; ik˘-
icd( .Oximv p[Ty;h i/KTv;iSTvTyevwnm;¸" iptOh; vw Tvmis m;tOh; vw
Tvmis .[;tOh; vw Tvmis SvsOh; vw TvmSy;c;yRh; vw Tvmis b[;˜,h;
vw TvmsIit 2
aq y¥Pyen;nuT£;Ntp[;,;HzÀlne sm;s' VyitW'dhe•wvwn' b[yU u" iptOh;-
sIit n m;tOh;sIit n .[;tOh;sIit n SvsOh;sIit n;c;yRh;sIit n
b[;˜,h;sIit 3
p[;,o Áevwt;in sv;Ri, .vit s v; EW Ev' pXy•ev' mNv;n Ev' iv-
j;n•itv;dI .vit t' cedb( Uy[ uritv;¥sITyitv;¥SmIit b[yU ;•;pˆuvIt
4
îit s¢m;?y;ye pçdx" %<@" 15
EW tu v; aitvdit y" sTyen;itvdit soåh' .gv" sTyen;itvd;nIit
sTy' Tvev ivijD;istVyimit sTy' .gvo ivijD;s îit 1
îit s¢m;?y;ye Wo@x" %<@" 16
yd; vw ivj;n;Tyq sTy' vdit n;ivj;nn( sTy' vdit ivj;n•ev s-
Ty' vdit ivD;n' Tvev ivijD;istVyimit ivD;n' .gvo ivijD;s îit
îit s¢m;?y;ye s¢dx" %<@" 17
yd; vw mnutåe q ivj;n;it n;mTv; ivj;n;it mTvwv ivj;n;it mit-
144
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD VII.24.2

STvev ivijD;istVyeit mit' .gvo ivijD;s îit 1


îit s¢m;?y;yeå∑;dx" %<@" 18
yd; vw ≈∂/;Tyq mnute n;≈∂/Nmnute ≈∂/dev mnute ≈ı; Tvev ivij-
D;istVyeit ≈ı;' .gvo ivijD;s îit 1
îit s¢m;?y;y Ekoniv'x" %<@" 19
yd; vw iniStœTyq ≈∂/;iˇ n;iniStœHz^∂/;it iniStœ•ev ≈∂/;it
inœ; Tvev ivijD;istVyeit inœ;' .gvo ivijD;s îit 1
îit s¢m;?y;ye iv'x" %<@" 20
yd; vw kroTyq iniStœit n;’Tv; iniStœit ’Tvwv iniStœit ’it-
STvev ivijD;istVyeit ’it' .gvo ivijD;s îit 1
îit s¢m;?y;y Ekiv'x" %<@" 21
yd; vw su%' l.teåq kroit n;su%' lB?v; kroit su%mev lB?v;
kroit su%' Tvev ivijD;istVyimit su%' .gvo ivijD;s îit 1
îit s¢m;?y;ye √;iv'x" %<@" 22
yo vw .Um; tTsu%' n;Lpe su%miSt .Umwv su%' .Um; Tvev ivijD;ist-
Vy îit .Um;n' .gvo ivijD;s îit 1
îit s¢m;?y;ye ]yoiv'x" %<@" 23
y] n;NyTpXyit n;NyCzé,oit n;Nyi√j;n;it s .Um;q y];NyTpXy-
TyNyCzé,oTyNyi√j;n;it tdLp' yo vw .Um; tdmOtmq ydLp' tNmTy\R s
.gv" kiSmNp[itiœt îit Sve mihiª yid v; n mihªIit 1
goaêimh mihmeTy;c=te hiStihr<y' d;s.;y| =e];<y;ytn;nIit
n;hmev' b[vIim b[vImIit hov;c;Nyo ÁNyiSmNp[itiœt îit 2
îit s¢m;?y;ye ctuiv|x" %<@" 24
145
CHÌNDOGYA VII.25.1 • FIFTEEN UPANISHADS

s Ev;/St;Ts ¨pir∑;Ts pí;Ts purSt;Ts di=,t" s ¨ˇrt" s E-


ved\ svRimTyq;toåh˚;r;dex Ev;hmev;/St;dhmupir∑;dh' pí;dh' pur-
St;dh' di=,toåhmuˇrtoåhmevde \ svRimit 1
aq;t a;Tm;dex Ev;Tmwv;/St;d;Tmopir∑;d;Tm; pí;d;Tm; purSt;d;-
Tm; di=,t a;Tmoˇrt a;Tmwvde \ svRimit s v; EW Ev' pXy•ev' m-
Nv;n Ev' ivj;n•;Tmritr;Tm£°@ a;Tmimqun a;Tm;nNd" s Svr;@±
.vit tSy sveRWu lokÉWu k;mc;ro .vit
aq yeåNyq;to ivdurNyr;j;nSte =Yylok; .viNt teW;\ sveRWu lokÉ-
„vk;mc;ro .vit 2
îit s¢m;?y;ye pçiv'x" %<@" 25
tSy h v; EtSywv' pXyt Ev' mNv;nSywv' ivj;nt a;Tmt" p[;, a;-
Tmt a;x;Tmt" Smr a;Tmt a;k;x a;TmtStej a;Tmt a;p a;Tmt
a;iv.;Rvitro.;v;v;Tmtoå•m;Tmto blm;Tmto ivD;nm;Tmto ?y;n-
m;Tmt…íˇm;Tmt" s'kLp a;Tmto mn a;Tmto v;g;Tmto n;m;Tmto
mN]; a;Tmt" km;R<y;Tmt Eved\ svRimit 1
tdeW Xloko n pXyo mOTyu' pXyit n rog' not du"%t;\ svú\ h pXy" p-
Xyit svRm;Pnoit svRx îit s Ek/; .vit i]/; .vit pç/; s¢-
/; nv/; cwv puníwk;dx" SmOt" xt' c dx cwkí shß;i, c iv\-
xitr;h;rxuı* sÊvxuiı" sÊvxuı* /[uv; SmOit" SmOitlM.e svRgN[ qI-
n;' ivp[mo=StSmw mOidtkW;y;y tmsSp;r' dxRyit .gv;n( snTk⁄m;-
rSt\ SkNd îTy;c=te t\ SkNd îTy;c=te 2
îit s¢m;?y;ye Wõ™iv'x" %<@" 26
îit s¢moå?y;y" 7
a∑moå?y;y"
aq yiddmiSmNb[˜pure dhr' pu<@rIk˘ veXm dhroåiSm•Ntr;k;xSt-
iSmNydNtStdNve∑Vy' t√;v ivijD;istVyimit 1
146
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD VIII.2.3

t' cedb( Uy[ uyRiddmiSmNb[˜pure dhr' pu<@rIk˘ veXm dhroåiSm•Ntr;k;x"


ik˘ td] iv¥te ydNve∑Vy' y√;v ivijD;istVyimit s b[yU ;t( 2
y;v;Nv; aym;k;xSt;v;neWoåNt˙≥dy a;k;x ¨.e aiSmn( ¥;v;pOiq-
vI aNtrev sm;ihte ¨.;vi¶í v;yuí sUy;RcN{ms;vu.* iv¥u•=];i,
y∞;Syeh;iSt y∞ n;iSt sv| tdiSmNsm;ihtimit 3
t' cedb( Uy[ uriSm\íeidd' b[˜pure svú\ sm;iht\ sv;Ri, c .Ut;in sveR c
k;m; ydwt∆r; v;Pnoit p[?v\ste v; ik˘ ttoåitix„yt îit 4
s b[yU ;•;Sy jrywt∆IyRit n v/en;Sy hNyt EtTsTy' b[˜purmiSm-
Nk;m;" sm;iht; EW a;Tm;phtp;Pm; ivjro ivmOTyuivRxoko ivij-
`Tsoåipp;s" sTyk;m" sTys'kLpo yq; Áevhe p[j; aNv;ivxiNt
yq;nux;sn' y' ymNtmi.k;m; .viNt y' jnpd' y' =e].;g' t' tmevo-
pjIviNt 5
t¥qeh kmRijto lok" =Iyt Evmev;mu] pu<yijto lok" =Iyte t¥
îh;Tm;nmnnuiv¥ v[jNTyet;\í sTy;n( k;m;\SteW;\ sveRWu lokÉ„vk;m-
c;ro .vTyq y îh;Tm;nmnuiv¥ v[jNTyet;\í sTy;n( k;m;\SteW;\ sveRWu
lokÉWu k;mc;ro .vit 6
îTy∑m;?y;ye p[qm" %<@" 1
s yid iptOlokk;mo .vit s'kLp;dev;Sy iptr" smuiˇœiNt ten ip-
tOlokÉn s'p•o mhIyte 1
aq yid m;tOlokk;mo .vit s'kLp;dev;Sy m;tr" smuiˇœiNt ten
m;tOlokÉn s'p•o mhIyte 2
aq yid .[;tOlokk;mo .vit s'kLp;dev;Sy .[;tr" smuiˇœiNt ten
.[;tOlokÉn s'p•o mhIyte 3
147
CHÌNDOGYA VIII.2.4 • FIFTEEN UPANISHADS

aq yid SvsOlokk;mo .vit s'kLp;dev;Sy Svs;r" smuiˇœiNt te-


n SvsOlokÉn s'p•o mhIyte 4
aq yid si%lokk;mo .vit s'kLp;dev;Sy s%;y" smuiˇœiNt te-
n si%lokÉn s'p•o mhIyte 5
aq yid gN/m;Lylokk;mo .vit s'kLp;dev;Sy gN/m;Lye smuiˇ-
œtSten gN/m;LylokÉn s'p•o mhIyte 6
aq y¥•p;nlokk;mo .vit s'kLp;dev;Sy;•p;ne smuiˇœtSten;•-
p;nlokÉn s'p•o mhIyte 7
aq yid gItv;idtlokk;mo .vit s'kLp;dev;Sy gItv;idte smu-
iˇœtSten gItv;idtlokÉn s'p•o mhIyte 8
aq yid S]Ilokk;mo .vit s'kLp;dev;Sy iS]y" smuiˇœiNt ten S]I-
lokÉn s'p•o mhIyte 9
y' ymNtmi.k;mo .vit y' k;m' k;myte soåSy s'kLp;dev smuiˇœ-
it ten s'p•o mhIyte 10
îTy∑m;?y;ye i√tIy" %<@" 2
t îme sTy;" k;m; anOt;ip/;n;SteW;\ sTy;n;\ st;mnOtmip/;n' yo yo
ÁSyet" p[iw t n timh dxRn;y l.te 1
aq ye c;Syeh jIv; ye c p[te ; y∞;NyidCz• l.te sv| td] gTv;
ivNdteå] ÁSywte sTy;" k;m; anOt;ip/;n;St¥q;ip ihr<yini/' in-
ihtm=e]D; ¨pyupR ir s'crNto n ivNdeyurve mevme ;" sv;R" p[j; ahrh-
gRCzNTy Et' b[˜lok˘ n ivNdNTynOtne ih p[TyU!;" 2
s v; EW a;Tm; ˙id tSywtdev in®ˇ_\ ˙¥yimit tSm;ıOdymhrhv;R
148
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD VIII.5.3

Ev'ivTSvg| lokmeit 3
aq y EW s'p[s;doåSm;CzrIr;TsmuTq;y pr' Jyoit®ps'p¥ Sven Â-
pe,;i.in„p¥t EW a;Tmeit hov;cwtdmOtm.ymetd(b[˜eit tSy h v; E-
tSy b[˜,o n;m sTyimit 4
t;in h v; Et;in ]I<y=r;i, stIyimit t¥TsˇdmOtmq yiˇ tNm-
TyRmq y¥' teno.e yCzit ydneno.e yCzit tSm;¥mhrhv;R Ev'ivTSv-
g| lokmeit 5
îTy∑m;?y;ye tOtIy" %<@" 3
aq y a;Tm; s setiu vR/OitreW;' lok;n;ms'.de ;y nwt\ setumhor;]e trto
n jr; n mOTyunR xoko n su’t' n du„’t\ sveR p;Pm;noåto invtRNteåp-
htp;Pm; ÁeW b[˜lok" 1
tSm;√; Et\ setu' tITv;RN/" s•nN/o .vit ivı" s•ivıo .vTyupt;-
pI s•nupt;pI .vit tSm;√; Et\ setu' tITv;Rip nˇ_mhrev;i.in„p¥te
s’i√.;to ÁevwW b[˜lok" 2
t¥ Evwt' b[˜lok˘ b[˜cye,R ;nuivNdiNt teW;mevwW b[˜lokSteW;\ sveRWu
lokÉWu k;mc;ro .vit 3
îTy∑m;?y;ye ctuq"R %<@" 4
aq y¥D îTy;c=te b[˜cyRmve td(b[˜cye,R Áev yo D;t; t' ivNdte-
åq yid∑imTy;c=te b[˜cyRmve td(b[˜cye,R ÁevÇe ;Tm;nmnuivNdte 1
aq yTsT];y,imTy;c=te b[˜cyRmve td(b[˜cye,R Áev st a;Tmn-
S];,' ivNdteåq yNm*nimTy;c=te b[˜cyRmve td(b[˜cye,R Áev;Tm;n-
mnuiv¥ mnute 2
aq ydn;xk;ynimTy;c=te b[˜cyRmve tdeW Á;Tm; n nXyit y' b[-
149
CHÌNDOGYA VIII.5.3 • FIFTEEN UPANISHADS

˜cye,R ;nuivNdteåq ydr<y;ynimTy;c=te b[˜cyRmve tˇdrí h vw


<yí;,Rv* b[˜lokÉ tOtIySy;imto idiv tdwr' mdIy\ srStdêTq" so-
msvnStdpr;ijt; pUbR˜[ ," p[.iu vimt\ ihr<mym( 3
t¥ Evwt;vr' c <y' c;,Rv* b[˜lokÉ b[˜cye,R ;nuivNdiNt teW;mevwW
b[˜lokSteW;\ sveRWu lokÉWu k;mc;ro .vit 4
îTy∑m;?y;ye pçm" %<@" 5
aq y; Et; ˙dySy n;@‰St;" ip©lSy;i,ªiStœiNt xuKlSy nIlSy
pItSy loihtSyeTys* v; a;idTy" ip©l EW xuKl EW nIl EW pIt
EW loiht" 1
t¥q; mh;pq a;tt ¨.* g[;m* gCztIm' c;mu' cwvmevwt; a;idTySy
rXmy ¨.* lok* gCzNtIm' c;mu' c;mu„m;d;idTy;Tp[t;yNte t; a;su
n;@IWu sO¢; a;>yo n;@I>y" p[t;yNte teåmui„m•;idTye sO¢;" 2
t¥]wtTsu¢" smSt" s'p[s•" SvPn' n ivj;n;Ty;su td; n;@IWu sO¢o
.vit t' n kín p;Pm; SpOxit tejs; ih td; s'p•o .vit 3
aq y]wtdbilm;n' nIto .vit tmi.t a;sIn; a;¸j;Rn;is m;' j;-
n;is m;imit s y;vdSm;CzrIr;dnuT£;Nto .vit t;v∆;n;it 4
aq y]wtdSm;CzrIr;duT£;mTyqwtwrve riXmi.Â?vRm;£mte s aoimit
v; ho√; mIyte s y;viT=PyeNmnSt;vd;idTy' gCzTyet√Ÿ %lu lok-
√;r' ivduW;' p[pdn' inro/oåivduW;m( 5
tdeW Xlok"
xt' cwk; c ˙dySy n;@‰St;s;' mU/;Rnmi.in"sOtwk;
tyo?vRm;y•mOtTvmeit iv„võ™õN⁄ y; ¨T£m,e .vNTyuT£m,e .viNt 6
îTy∑m;?y;ye Wœ" %<@" 6
150
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD VIII.8.2

y a;Tm;phtp;Pm; ivjro ivmOTyuivRxoko ivij`Tsoåipp;s" sTy-


k;m" sTys'kLp" soåNve∑Vy" s ivijD;istVy" s sv;úíú\ lok;-
n;Pnoit sv;úíú\ k;m;NyStm;Tm;nmnuiv¥ ivj;n;tIit h p[j;pit®v;-
c 1
tıo.ye dev;sur; anububiu /re te hocuhNR t tm;Tm;nmiNvCz;mo ym;Tm;-
nmiNv„y sv;úíú\ lok;n;Pnoit sv;úíú\ k;m;intIN{o hwv dev;n;mi.p[-
vv[;j ivrocnoåsur;,;' t* h;s'ivd;n;vev simTp;,I p[j;pitsk;x-
m;jGmtu" 2
t* h √;i]\xt' vW;Ri, b[˜cyRmWU tuSt* h p[j;pit®v;c ikimCzNt;v-
v;Stimit t* hoctuyR a;Tm;phtp;Pm; ivjro ivmOTyuivRxoko ivij`-
Tsoåipp;s" sTyk;m" sTys'kLp" soåNve∑Vy" s ivijD;istVy" s
sv;úíú\ lok;n;Pnoit sv;úíú\ k;m;NyStm;Tm;nmnuiv¥ ivj;n;tIit
.gvto vco vedyNte timCzNt;vv;Stimit 3
t* h p[j;pit®v;c y EWoåi=i, pu®Wo ÎXyt EW a;Tmeit hov;cwt-
dmOtm.ymetd(b[˜eTyq yoåy' .gvoåPsu pir:y;yte yí;ym;dxeR ktm
EW îTyeW ¨ EvwWu sve„R vNteWu pir:y;yt îit hov;c 4
îTy∑m;?y;ye s¢m" %<@" 7
¨dxr;v a;Tm;nmve+y yd;Tmno n ivj;nIqStNme p[bt[U imit t* hod-
xr;veåve=;'c£;te t* h p[j;pit®v;c ik˘ pXyq îit t* hoctu" s-
vRmve de m;v;' .gv a;Tm;n' pXy;v a; lom>y a; n%e>y" p[itÂpim-
it 1
t* h p[j;pit®v;c s;?vl'’t* suvsn* pir„’t* .UTvodxr;veåve=-e
q;imit t* h s;?vl'’t* suvsn* pir„’t* .UTvodxr;veåve=;'c£;te
t* h p[j;pit®v;c ik˘ pXyq îit 2
151
CHÌNDOGYA VIII.8.3 • FIFTEEN UPANISHADS

t* hoctuyqR wvde m;v;' .gv" s;?vl'’t* suvsn* pir„’t* Sv Evme-


vem* .gv" s;?vl'’t* suvsn* pir„’t;ivTyeW a;Tmeit hov;cwtdmO-
tm.ymetd(b[˜eit t* h x;Nt˙dy* p[vv[jtu" 3
t* h;NvI+y p[j;pit®v;c;nupl>y;Tm;nmnnuiv¥ v[jto ytr Etdup-
inWdo .iv„yiNt dev; v;sur; v; te pr;.iv„yNtIit s h x;Nt˙dy
Ev ivrocnoåsur;Ôg;m te>yo hwt;mupinWd' p[ov;c;Tmwvhe mhYy a;Tm;
pircyR a;Tm;nmevhe mhy•;Tm;n' pircr•u.* lok;vv;PnotIm' c;mu'
ceit 4
tSm;dPy¥eh;dd;nm≈∂/;nmyjm;nm;¸r;suro bteTysur;,;\ ÁeWopin-
WTp[te Sy xrIr' i.=y; vsnen;l'k;re,eit s\Sk⁄vNR Tyetne Ámu' lok˘ je-
„yNto mNyNte 5
îTy∑m;?y;yeå∑m" %<@" 8
aq heN{oåp[;Pywv dev;net∫y' ddxR yqwv %LvymiSmHzrIre s;?vl'-
’te s;?vl'’to .vit suvsne suvsn" pir„’te pir„’t Evmev;ym-
iSm•N/eåN/o .vit ß;me ß;m" pirvOK,e pirvOK,oåSywv xrIrSy n;-
xmNveW nXyit 1
n;hm] .oGy' pXy;mIit s simTp;i," punrey;y t\ h p[j;pit®v;c
m`vNyCz;Nt˙dy" p[;v[;jI" s;/| ivrocnen ikimCzn( punr;gm îit
s hov;c yqwv %Lvy' .gvoåiSmHzrIre s;?vl'’te s;?vl'’to .-
vit suvsne suvsn" pir„’te pir„’t Evmev;ymiSm•N/eåN/o .vit
ß;me ß;m" pirvOK,e pirvOK,oåSywv xrIrSy n;xmNveW nXyit n;h-
m] .oGy' pXy;mIit 2
EvmevwW m`vi•it hov;cwt' Tvev te .UyoånuVy;:y;Sy;im vs;pr;i,
√;i]\xt' vW;R,Iit s h;pr;i, √;i]'xt' vW;R<yuv;s tSmw hov;c 3
îTy∑m;?y;ye nvm" %<@" 9
152
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD VIII.11.3

y EW SvPne mhIym;nírTyeW a;Tmeit hov;cwtdmOtm.ymetd(b[˜eit s h


x;Nt˙dy" p[vv[;j s h;p[;Pywv dev;net∫y' ddxR t¥¥pId\ xrIrmN/'
.vTynN/" s .vit yid ß;mmß;mo nwvwWoåSy doWe, du„yit 1
n v/en;Sy hNyte n;Sy ß;Mye, ß;mo fliNt Tvevwn' ivCz;dyNtIv;ip[-
yveˇev .vTyip roidtIv n;hm] .oGy' pXy;mIit 2
s simTp;i," punrey;y t\ h p[j;pit®v;c m`vNyCz;Nt˙dy" p[;v[;-
jI" ikimCzn( punr;gm îit s hov;c t¥¥pId' .gv" xrIrmN/' .-
vTynN/" s .vit yid ß;mmß;mo nwvwWoåSy doWe, du„yit 3
n v/en;Sy hNyte n;Sy ß;Mye, ß;mo fliNt Tvevwn' ivCz;dyNtIv;ip[-
yveˇev .vTyip roidtIv n;hm] .oGy' pXy;mITyevmevwW m`vi•it
hov;cwt' Tvev te .UyoånuVy;:y;Sy;im vs;pr;i, √;i]\xt' vW;R,Iit s
h;pr;i, √;i]\xt' vW;R<yuv;s tSmw hov;c 4
îTy∑m;?y;ye dxm" %<@" 10
t¥]wtt( su¢" smSt" s'p[s•" SvPn' n ivj;n;TyeW a;Tmeit hov;cwt-
dmOtm.ymetd(b[˜eit s h x;Nt˙dy" p[vv[;j s h;p[;Pywv dev;net∫y'
ddxR n;h %Lvymev\ s'pT[ y;Tm;n' j;n;TyymhmSmIit no Evem;in .U-
t;in ivn;xmev;pIto .vit n;hm] .oGy' pXy;mIit 1
s simTp;i," punrey;y t\ h p[j;pit®v;c m`vNyCz;Nt˙dy" p[;v[;-
jI" ikimCzNpunr;gm îit s hov;c n;h %Lvy' .gv Ev\ s'pT[ y;-
Tm;n' j;n;TyymhmSmIit no Evem;in .Ut;in ivn;xmev;pIto .vit
n;hm] .oGy' pXy;mIit 2
EvmevwW m`vi•it hov;cwt' Tvev te .UyoånuVy;:y;Sy;im no Ev;Ny]w-
tSm;√s;pr;i, pç vW;R,Iit s h;pr;i, pç vW;R<yuv;s t;Nyekxt\
s'pde urte ˇ¥d;¸rekxt\ h vw vW;Ri, m`v;Np[j;pt* b[˜cyRmuv;s tSmw
153
CHÌNDOGYA VIII.11.3 • FIFTEEN UPANISHADS

hov;c 3
îTy∑m;?y;y Ek;dx" %<@" 11
m`vNmTy| v; îd\ xrIrm;ˇ' mOTyun; tdSy;mOtSy;xrIrSy;Tmnoåi/œ;n-
m;ˇo vw sxrIr" ip[y;ip[y;>y;' n vw sxrIrSy st" ip[y;ip[yyorphit-
rSTyxrIr' v;v sNt' n ip[y;ip[ye SpOxt" 1
axrIro v;yur.[' iv¥uTStniyàurxrIr;<yet;in t¥qwt;Nymu„m;d;k;x;-
TsmuTq;y pr' Jyoit®ps'p¥ Sven Âpe,;i.in„p¥Nte 2
EvmevwW s'p[s;doåSm;CzrIr;TsmuTq;y pr' Jyoit®ps'p¥ Sven Âpe-
,;i.in„p¥te s ¨ˇmpu®W" s t] pyeRit j=T£°@n[mm;," S]Ii.v;R
y;nwv;R D;iti.v;R nopjn\ Smri•d\ xrIr\ s yq; p[yoGy a;cr,e yuˇ_
Evmev;ymiSmHzrIre p[;,o yuˇ_" 3
aq y]wtd;k;xmnuivW<,' c=u" s c;=uW" pu®Wo dxRn;y c=urq yo
vedde ' ij`[;,Iit s a;Tm; gN/;y `[;,mq yo vedde mi.Vy;hr;,Iit s
a;Tm;i.Vy;h;r;y v;gq yo vedde \ Í,v;nIit s a;Tm; ≈v,;y ≈o]m(
4
aq yo vedde ' mNv;nIit s a;Tm; mnoåSy dwv' c=u" s v; EW Eten
dwvne c=uW; mnswt;n( k;m;n( pXyn( rmte 5
y Ete b[˜lokÉ t' v; Et' dev; a;Tm;nmup;ste tSm;ˇeW;\ sveR c lok;
a;ˇ;" sveR c k;m;" s sv;úíú\ lok;n;Pnoit sv;úíú\ k;m;NyStm;Tm;-
nmnuiv¥ ivj;n;tIit h p[j;pit®v;c p[j;pit®v;c 6
îTy∑m;?y;ye √;dx" %<@" 12
Xy;m;Czbl' p[p¥e xbl;Cz‰;m' p[p¥eåê îv rom;i, iv/Uy p;p' c-
N{ îv r;homu%
R ;Tp[mCu y /UTv; xrIrm’t' ’t;Tm; b[˜lokmi.s'.v;-
154
z;NdoGyopinWd( • CHÌNDOGYA UPANISHAD VIII.15.1

mITyi.s'.v;mIit 1
îTy∑m;?y;ye ]yodx" %<@" 13
a;k;xo vw n;m n;mÂpyoinRviR ht; te ydNtr; td(b[˜ tdmOt\ s a;Tm;
p[j;pte" s.;' veXm p[p¥e yxoåh' .v;im b[;˜,;n;' yxo r;D;' yxo
ivx;' yxoåhmnup[;piTs s h;h' yxs;' yx" XyetmdTkmdTk\ Xyet'
ilNdu m;i.g;' ilNdu m;i.g;m( 1
îTy∑m;?y;ye ctudx
R " %<@" 14
tıwtd(b[˜; p[j;pty ¨v;c p[j;pitmRnve mnu" p[j;>y a;c;yRk⁄l;√πd-
m/ITy yq;iv/;n' guro" km;RitxeW,e ;i.sm;vOTy k⁄$Mü be xuc* dexe
Sv;?y;ym/Iy;no /;imRk;iNvd/d;Tmin sveiR N{y;i, s'pi[ tœ;Py;ih\s-
NTsvR.tU ;NyNy] tIqeR>y" s %Lvev' vtRyNy;vd;yuW' b[˜lokmi.s'p-
¥te n c punr;vtRte n c punr;vtRte 1
îTy∑m;?y;ye pçdx" %<@" 15
îTy∑moå?y;y" sm;¢" 8
a;Py;yNtu mm;©;in v;Kp[;,í=u" ≈o]mqo blimiN{y;i, c sv;Ri, sv|
b[˜*pinWd' m;h' b[˜ inr;k⁄y;| m; m; b[˜ inr;krodinr;kr,m-
STvinr;kr,' meåStu td;Tmin inrte y ¨pinWTsu /m;RSte miy sNtu te miy
sNtu
— x;iNt" x;iNt" x;iNt"
îit z;NdoGyopinWTs'p,U ;R

155

You might also like