Da Angalo Ken Aran

Ni Godofredo Reyes

Adda sarsarita idi ugma

Nga agalla-allatiw ti dila
Sarsarita a makapakatawa
Mangparagsak iti rikna.
Nadamagyon ni Angalo?

Gigante dayta a baro,

Nataer, naarem, nakarayo,
Kadakkelna makigtotkayo.
No rukodem ti tugotna

Limapulo kadapan kaatiddogna

Duapulo kadapan ramramayna
Banbantay aska-askawenna.
Sadino ti naggapuanna

Daytoy a datdatlag a parsua?

Tagipuro iti Asia
Akin-abagatan a daya.
Nagdaliasat idiay Korea
Japon ken Formosa,
Ditoy Filipinas maikalima
A daga a nagsardenganna.

Simmanglad idiay Lima

(Limay itan) idiay Bataan,
Maikaem idiay Annam,
Maikasiam idiay Siam.

Ti maikapito ken maikawalo

Idiay Singapore ken Borneo
 Maikasangapulo idiay Burma
Sa nagturong idiay Tsina.

Idi adda idiay Bataan

Limmabas agkankanta nga Aran
Gigante a nagpuniponan
Kinapintas a balasang.

Naglugan nangayed a barko

Kas bantay ti kangato
Kas ikan a burikburikan
Nangisit nabalidbidan
Iti kiaw a narangrang.

Napardas panaggaudna
Amianan naturongna,
Sinurot ni Angalo
Ti makaawis a banglo.

Idi makabatog kailokoan

Narba ti sasakayan
Ta ti angina Banaoang
Nasabetna dina nalisian.

Nagikkis ni Angalo
A kumamkamat likudan
“Narba kan Aran!”
Napataliaw balasang.

Timmapuak iti barko

Naglangoy a kas iyo
Ni Aran a di mapaamo
Nagpuniponan karayo.

Ti disso a nakarbaan
Napintas a sasakayan
 Isut’ ili a Narvacan
Ilokos akin-abagatan.

Nalbo a naipanagan
Barrio Santa Maria
Ta isut’ naudi a limnedan
Ipus ti barko a narba.

Apaman a timmakdang
Nasipukel nga Aran
Nagturong kabanbantayan
Iti barrio Balballasiwan;

Nagballasiw karayan
Ket inna naimatangan
Pintas a pagsidsiddaawan
Bantay a pagtaptapuakan
Danum a kasin-awan.

Isu dayta ti Pinsal

Agparparukpok danum naynay
Danumna makabang-ar
Makaited linglingay.

Agdigos umuna a tarigagay

Ni Aran a siwawakray
Naitikleb iti darasna
Ket pus-ongna nagdas-al

Iti bato a nakabatian

Nakaay-ayat pakalaglagipan
Ti ilemlemmeng ni Aran
Sinan-sabong a nalasbang.

Immisem ni Angalo
Inur-urayna daydi kanito
 Tapno inna makamatan
Kas ugsat’ pardasna nga Aran.

Iti darasna a kumamakam

Nasikkarudna iti dalan
Ti bantay ket nagusingan
Isut’ Bantay Gusing itan,

Gusing—pakalaglagipan
Ket ti barrio napanaganan
Iti baro a kadakkelan
Ditoy purpuro nagparang.

Nagtugaw a silalailo
Ni maragsakan nga Angalo
Sinakruyna ni Aran
Iti inna nakaitikleban.

Agsipud kadagsenna
Napatugaw iti abayna
Adda nabati nalnekan
Abay sinan-sabong ni Aran.

Dua nga abut kas karamba

Nagdissoan bukel-bukelna.
Adda met “tugot ni Angalo”
Iti saan unay nga adayo.

Dagitoy makita ida

Idiay Pinsal, iti rabawna
Linglingay dagiti parsua
Naayat nga agbanbaniaga.

Idi nabangonen ni Aran

Immisem iti kasam-itan
Nalapunos ragsak ni Angalo
Balligina napnuan rag-o.
 Iti rabaw dagiti batbato
Nagay-ayamda, naglinlinnailo,
Nagsalisalda a nagkali
Ti daga, darat, batbato;

Iti abagatan baybay a batogda

Isut nagipuruapuruakanda
Nagbalin a “sangagasut nga isla”
Iti taaw Pangasinan a nalawa.

Di daga, darat, batbato

Nga imbakal da Aran ken Angalo
Naapgad idi naitibnokda
Iti baybay a nagdissoanda.

Nagkubuar ti asin nga adu,

Naglayus ti ili, napno,
Nagbalin a Pangasinan itan
Apgadna isut maramanan
Taaw sangalubongan.

Ab-abut a nagkutkutanda
“Sangagasut a danaw” nagbalinanda
Iti tuktok naipattopattokda
Kas sangagasut a sarming ti agsapa.

Nagsapul ni Aran
Ppagdiram-osna a dinadang
Nangkutkot ni Angalo iti abut
Ginginammolna inna inlaok.

Nagkubuar danum a nalitnaw

Nagparang sinan-bullalayaw
Diram-os ni Aran naipanagan
Napudot a burayok itan.
 Narukbos nga algarroba
Nga agsabong nalabaga
Sinikkawilan ti puonna
Salamagi a salinongna
Pagilasinan mayat a kumita.

Tallo gasut a kadapan abagatanna

No ti bulan ti Abril maisangbayka
Adda kayo a narnuoan a sabsabong
“Casia Javanika” sagsaggaysan bulong
Agwarwarnak sam-it, ayamuom.

Isu daytoy ti bangbanglo ni Aran

Pinilina nga agturay minuyongan
No adayuka awan makitam a bulongna
Bin-ig a sabong a puraw kalukopna
Tangsit kabakiran a nagtubuanna.

Iti sirok bollilising a kayo

Narukbos ken nalangto
Nangpalinis ni Angalo
Iti dakkel unay a bato.

“Dalumpinas ni Karayo”
Ti naipanagan ammoyo?
Pagtartaraokan ni abuyo
Nga ay-ayam ni Kupido.

Ditoy ti inda nagin-inanaan

Nagin-indayonan kabakiran
Lanlanot a kalalagdaan
Sirok kaykayo a karukbosan
Nagtintinulodda a duan.

Ditoy ti inda nagbayagan

Ninagananda iti Nagganasan
Kas dua a pagaw agsimpungalan
Bukodda ti kabakiran.
 Iti agsapa a makamurmuray
Nalagipda a sublian
Disso a nakarbaan
Nagluganan ni Aran.

Batog ti Nalbo a nataaw

Maudi a limnedan
Ipus ti barko ni Aran
Nanglaon karga a kapatgan.

Iti igid ti baybay

Puyupoy makaawis unay
Nagilad ni Aran siwawakray
Iti kadaratan nailibay.

Bimmatok ni Angalo
Nakarawana ti barko
Singin a perlas karimatan
Insang-atna maragsakan.

Sumipngetan idi bumangkag

Ngem aglawlawda naglawag
Ta sinamar perlas nagraniag
Abakennat’ bulan no naslag.

Nakita ni Angalo ni Aran

Agil-ilad pay lat’ kadaratan
Nagpintasen a mapasikigan
No aganges, barukongna anian!
Makaay-ayo a matmatmatan.

Ti maysa kadagiti perlas

Dakdakkel ngem kadakkelan
A pawikan. Singinda a ginaboran
Ni Angalo iti kadaratan.
 Tinuladna a tinubay
Timburog ti barukong
Sinansuso a nabungkong
Tangsit toy lubong.

Idi makapuot ni Aran

Nakitana ti nailadawan
Ni Angalo inna iniseman
Bannogna kasla naawan.

Saan nga imbagbaga

Ni Angalo ti palimedna
Nga iti uneg ti sinasuso a dua
Dagiti perlas ginaboranna.

Lawag perlas sinalbagna

Balbag a danum ti baybay
Dagiti lames, ik-ikan,
Amin a nabiag ti taaw;

Naglulumbada a nangsurot
Makapurar a kasla bandos,
Kas batombalani a nasudi
Makaawis uray no rabii.

Adda timmakdang kadaratan

Pawikan a kasikasan
Nakitana da Angalo ken Aran
Agin-innarasaas kadaratan.
 Nagkali ti abutna
Nadagdag ti panagpasikalna
Ginasgasut nai-itlogna
Dagus pay a napessaanda
Ta ni ayat ti gapuna.

Ti puyupoy naglamiis
Dalluyon nagulimek
Bunga’t niog napusek
Bagasna makapnek
Nagbalin a makapuno
Pagay-ayat ni Angalo.

Dagiti bangar nagsabongda

Ayamuomdat’ nagpaiduma
Iti angin nagadiwara
Ti banglo a saysay-openda.

Kadagitoy ita nga aldaw

Apay a ti sabong ti bangar
Saanen a kas idi punganay
A nasam-it ken makabang-ar?

Nagladingit kano ni kayo

Idi pimmanaw da Aran ken Angalo
Nagbangsit sabsabongna
Pangipeksana sakit ti nakemna.

Iti sabangan ti baybay

Nairana a timpuar
Datdatlag a leon-taaw
Nakigtot ket nasdaaw.

Nailabeg di nakagaraw
Nakatangad, situtungraraw
Timmangken iti yanna
Nagbalin a bato inggat ita.
 Sinaludsod ni Angalo
Ken aran a silalailo
“Ania aya ti napukawmo
Idi limned ti baro?”

“Singn a perlas
Kas baton-sileng narimat
Kas itoy innak buklen
Iti ungto ti balangen.”
Ket tinubay ni Aran
Brillante a natikapan
“Diamond head” buniagnan
Naibati a pakalaglagipan.

“Kasanot’ tabas ti barko

Idi bimmatokka Angalo?
Bukbuklem man iti darat
Tapno makita a nalawag.”

Nagtungpal ni Angalo
Kas kumikitikit lumaladawan
Tinubayna ti sinan-arko
A naipakleb iti kadaratan.

Isut’ Bantay Abut itan

Iti ili a Narvacan
Dakkel nga abut tuktokna
Isut’ naisadsad a pasetna.

Idi limneden ti bulan

Ket nagsipnget ti tangatang
Nagkuyog dua nga anniniwan
A nagpaabagatan.

Nagladingit dagiti napanawan

Iti igid baybay a kapintasan
Ti barrio Suso naulilan
Ngem adda pakalaglagipan.
 Nagkimat iti amianan
Naggaruod iti abagatan
Dalluyon nagdaranudordan
Niniog naregreg bungadan.

Dagiti sabong ti bangar

Saanen a makabang-ar
Nagbalin a nabangsit
Panangipeksana ti ladingit.

Dagiti masikog a pawikan

Naalisan wenno nappelandan
Dagiti lames ken ik-ikkan
Inalon-on tangrib a nagngangan.

Dagiti darat a namonto-montoon

Nagbalinda amin a baton
Idiay Suso ken Narvacan.

Kalpasan ti dawel nagbannawag

Isudat’ banbantay a makitan
Init ti daya naglawag
Timpuar manipud baybay
Ti buya a datdatlag.

Suso a nakaskasdaaw
Ipusna labsanna pay
Niog a nalayog
Iti igid ti baybay.

Nalukneng ti balayna
Mapikon-pikonna ti bagina
No agkarayam agbabasa
Ti tugot a pagnaanna.
 Tinurongna ti nakaidulinan
Dua a perlas kapapatgan
Puon sinansuso a bantay
Simbrek a siaalumanay.

Wen, ta nasiputanna kano

Ti panangbatok ni Angalo
Kadagiti kasusudian
A gameng ni Aran.

Inkarinat kaayan-ayatna
A no maalana dagitoy a dua
Isagutnanto ti maysa
A pangsukat rikep balayna
Ta rumangrang no agandapda.

Iti uneg singin a bantay

Panagsapsapulna di agsarday
Iti tuktok bantay timpuar
Ngem awan perlas inna inruar.

Sadiay inna nawanawanan

Baybay nga inna naggapuan
Nalagipnat’ inna napanawan
Kaayan-ayatna a nakayawan
Sinamar perlas ni Aran.

Kinaykayatna ti timmapuak
Ngem ti agsubli nga awan perlas
Ta napudno ti inna panagayat
Ken balasang Suso a nadayag.

Iti ruangan ti gukayab

A simbrekanna silulukat
Nagur-uray inna kaayan-ayat
Natalimudaw idi natnag
 Iti sanguanan ni Suso
Nagkari a sipupudno
Nagsangit ti nagur-uray
Nagarubos lulua a naruay

Idi naurnong naputtot

Isut’ nagbalin a loob
Pakalaglagipan ken Suso
A nagdung-aw napnuan limdo.

Iti saan unay a nabayag

Dimmanonen ti damag
Da Angalo ken ni Aran
Nakita ida a naglugan

Dakkel a sasakayan
A naaramid idiay Bataan
Ket nagturongdan idiay Annam
Maikanem inda nagsardengan.

Saan a napukaw imbatida

A pakalaglagipan kadakuada
Nangnangruna iti Santa Maria
Minuyongan ni ayat kadakuada.

Nagbalin da Aran ken Angalo

A mangparparagsak tattao
Pakasaritaan panagbiagda
Naisuraten kadagiti batbato
Kas iti “Tugot Ni Angalo”.