‫ﺳﺎﻝ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﻳﮑﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﻳﮏ‪١٣٨۸ ،‬‬ ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮﺭﮊﯼ ﻭ ﻣﻮﺍﺩ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺮهﻫﺎي ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ردﻳﻒ اول ﺗﻮرﺑﻴﻦﮔﺎزي و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻴﻜﻞ‬

‫‪D‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎر اوﻟﻴﻪ آﻧﻬﺎ‬

‫)‪(3‬‬ ‫)‪(2‬‬ ‫)‪(1‬‬

‫ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻳﻮﺳﻒ ﺛﺎﻧﻲ‬ ‫اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺑﺎﺑﺎﺧﺎﻧﻲ‬ ‫ﺳﻴﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ ﺳﺠﺎدي‬

‫ﭼﮑﻴﺪﻩ‬
‫ﺳﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژ ‪ IN738LC‬ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ﭘﺮهﻫﺎي ردﻳﻒ اول ﺗﻮرﺑﻴﻦ ﮔﺎزي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر اﻳﻦ ﭘﺮهﻫﺎ ﭘﺲ از ﻛﺎرﻛﺮد ﻃﻮﻻﻧﻲ‬
‫ﻣﺪت‪ ،‬ﺣﺪود ‪ 20000‬ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺮهﻫﺎ ﻋﻤﻼً اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﭘﺮهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻧﺴﺒﻲ رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﻈﻴﺮ‪ :‬دﻣﺎ و زﻣﺎن ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻫﻤﮕﻦﺳﺎزي‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮد ﻛﺮدن از دﻣﺎي ﻫﻤﮕﻦﺳﺎزي‪ ،‬دﻣﺎ و زﻣﺎن ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﻞﺳﺎزي ﺟﺰﺋﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮد ﻛﺮدن از‬
‫دﻣﺎي ﺣﻞﺳﺎزي‪ ،‬و دﻣﺎ و زﻣﺎن ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻴﺮﺳﺎزي روي رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻮﭘﺮ آﻟﻴﺎژ ﻳﺎد ﺷﺪه ﻣﻮرد ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ‬
‫روﺑﺸﻲ )‪ (SEM‬رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﭘﺮهﻫﺎي ﻛﺎرﻛﺮده ﺗﻮرﺑﻴﻦ ﮔﺎزي ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از اﻋﻤﺎل ﺳﻴﻜﻞﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﺤﻠﻮلﺳﺎزي‬
‫و ﭘﻴﺮﺳﺎزي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ دﻗﻴﻖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺳﻴﻜﻞ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻄﻠﻮب اوﻟﻴﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﻴﻜﻞ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ‪ ،‬آزﻣﺎﻳﺶ ﺧﺰش روي ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه از ﭘﺮه ﻧﻮ و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه از ﭘﺮه‬
‫ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺜﺒﺖ ﺳﻴﻜﻞ ﺑﻬﻴﻨﻪ را در ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﭘﺮهﻫﺎ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻭﺍﮊﻩﻫﺎﯼ ﮐﻠﻴﺪﯼ ﺳﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژ ‪ ،IN738LC‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ‪ ،‬رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر‪ ،‬رﺳﻮﺑﺎت اوﻟﻴﻪ و ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ´‪ ،γ‬ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي‪.‬‬

‫‪An Investigation on the Microstructure of Used First-Stage Blades of Gas Turbine and‬‬
‫‪Determination of Optimum Heat Treatment Cycle for Rejuvenation of the Blades‬‬

‫‪S.A. Sajjadi‬‬ ‫‪A. Babakhani‬‬ ‫‪S.M.R. Yousef sani‬‬

‫‪Abstract‬‬
‫‪The Ni-base superalloy IN738LC is employed in manufacturing of the first stage blades of high power gas‬‬
‫‪turbines. Its microstructure changes after 20000 hours in high temperature service. The microstructure‬‬
‫‪degeneration is so that the blades loose their appropriate strength. Regarding their high price,‬‬
‫‪microstructure recovery by heat treatment is a valuable job. Therefore, in this research, the effects of heat‬‬
‫‪treatment parameters such as: time and temperature of homogenization, partial solution and aging‬‬
‫‪temperatures, and cooling rate from homogenization and solution temperatures on the microstructure of‬‬
‫‪the alloy are investigated. Microstructure of some specimens from used blades before and after applying‬‬
‫‪of different heat treatment cycles was studied by SEM. Its results led to obtaining of the optimum cycle for‬‬
‫‪producing optimum microstructure. Also, to verify the effect of the optimum cycle, creep test was carried‬‬
‫‪out on the samples extracted from unused blades and on the samples extracted from used blades after‬‬
‫‪applying the optimum heat treatment cycle. Comparison of the results confirmed the effectiveness of the‬‬
‫‪optimum heat treatment cycle in rejuvenation of the blades.‬‬

‫‪Key Words IN738 LC, Superalloy, Heat treatment, Microstructure, Blade.‬‬

‫‪ D‬ﻧﺴﺨﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 85/11/29‬و ﻧﺴﺨﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ آن در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 87/12/3‬ﺑﻪ دﻓﺘﺮ ﻧﺸﺮﻳﻪ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫)‪ (1‬داﻧﺸﻴﺎر ﮔﺮوه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﻣﻮاد‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﻲ ﻣﺸﻬﺪ‬
‫)‪ (2‬اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﻣﻮاد‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﻲ ﻣﺸﻬﺪ‬
‫)‪ (3‬ﻣﺮﺑﻲ ﮔﺮوه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﻣﻮاد‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﻲ ﻣﺸﻬﺪ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ رﻳﺰ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺮه ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ردﻳﻒ‪...‬‬
‫دﻣﺎي ﻣﻌﻴﻦ اﻧﺪازه رﺳﻮﺑﺎت ﺑﺎ زﻣﺎن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ از ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﺸﺨـﺼﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻘـﺪار ﺑﻴـﺸﻴﻨﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻲرﺳﺪ]‪.[8‬‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﻛﺎري ﺳﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژﻫﺎ رخ دﻫﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻓﺎزي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺠﺰﻳﻪ‬
‫ﻛﺎرﺑﻴﺪﻫﺎي ‪ MC‬ﺑﻪ ‪ M23C6‬ﻳﻜﻲ از اﻧﻮاع اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻓـﺎزي‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ]‪ .[9,7‬ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از اﻳﻦ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻓﺎز‬
‫´‪ γ‬ﺑﻪ ﻓﺎز ‪ η‬ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪ Ni3Ti‬ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ در آﻟﻴﺎژﻫـﺎي‬
‫ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻛـﻢ ‪ Al‬ﺑـﻪ ‪ Ti‬ﺑـﺎ ﻗﺮارﮔﻴـﺮي در ﺑـﺎزة دﻣـﺎﻳﻲ‬
‫‪ 700 – 900ºC‬رخ ﻣﻲدﻫﺪ]‪.[10‬‬
‫آﻟﻴﺎژ ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ﻛﺎر ﻛـﺮدن در دﻣـﺎي ﺑـﺎﻻ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ ﺣﺮﺍﺭﺗﻲ ﺳﻮﭘﺮﺁﻟﻴﺎﮊﻫﺎﻱ ﭘﺎﻳﻪ ﻧﻴﻜﻞ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻳﻜﻲ از ﻣﺮاﺣﻞ ﺳﺎﺧﺖ و ﻳﺎ ﺑﺎزﺳـﺎزي‬
‫ﭘﺮه ﻫﺎي ﺗﻮرﺑﻴﻦ ﮔﺎزي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺪف از اﻧﺠﺎم آن اﻳﺠﺎد‬
‫رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺧـﻮاص ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ در آﻟﻴـﺎژ و ﭘﻮﺷـﺶ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﺪم ﻛﻨﺘﺮل دﻗﻴﻖ ﺳـﻴﻜﻞ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺣﺮارﺗـﻲ و‬
‫اﺗﻤﺴﻔﺮ آن ﻣﻮﺟﺐ اﻳﺠﺎد ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺗـﺮك‪،‬‬
‫اﻓﺖ ﺧﻮاص ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ و اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﺳﺘﺤﻜﺎم در دﻣﺎي ﺑﺎﻻ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻛﺴﺮ ﺣﺠﻤﻲ ﻓـﺎز‬
‫´‪ γ‬اﺳﺖ و از اﻳﻦ رو‪ ،‬ﺧﻮاص ﻣﻄﻠﻮب ﺑـﺎ ﺑﻬﻴﻨـﻪ ﻛـﺮدن‬
‫ﻛﺴﺮ ﺣﺠﻤﻲ و ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي ´‪ γ‬اﻳﺠﺎد ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳـﻦ ﻛـﺎر‬
‫ﺑﺎ ﻓﺮآﻳﻨﺪ رﺳـﻮبﺳـﺨﺘﻲ ﻃـﻲ ﺳـﻪ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﻛـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻫﻤﮕﻦﺳﺎزي ) ﺣﻞﺳﺎزي ﻛﺎﻣﻞ(‪ ،‬ﺣـﻞﺳـﺎزي ﺟﺰﺋـﻲ‪ ،‬و‬
‫ﭘﻴﺮﺳﺎزي اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﻮرت ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ در‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗـﻲ ﺳـﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژﻫﺎي ﭘﺎﻳـﻪ ﻧﻴﻜـﻞ ﻣـﺪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬دﻣﺎ و زﻣﺎن ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﻫﻤﮕـﻦﺳـﺎزي‪،‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮد ﻛﺮدن از دﻣﺎي ﻫﻤﮕﻦﺳـﺎزي‪ ،‬دﻣـﺎ و زﻣـﺎن‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﻞﺳﺎزي ﺟﺰﺋﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺳـﺮد ﻛـﺮدن از دﻣـﺎي‬
‫ﺣﻞﺳﺎزي ﺟﺰﺋﻲ‪ ،‬و دﻣﺎ و زﻣـﺎن ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﭘﻴﺮﺳـﺎزي ﻛـﻪ‬
‫ﻫﻤﮕﻲ روي رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر اﻳﻦ آﻟﻴﺎژﻫﺎ ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ذرات درﺷﺖﺗﺮي را اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺎ زﻣـﺎن‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ ﺣﺮﺍﺭﺗﻲ ﺣﻞﺳﺎﺯﯼ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺣﻞﺳﺎزي ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﻛﻠﻲ و ﺟﺰﺋـﻲ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺣـﻞﺳـﺎزي ﻛﻠـﻲ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر اﻧﺤـﻼل‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﭘﺮهﻫﺎي ﺗﻮرﺑﻴﻦﻫﺎي ﮔﺎزي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫در ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق در دﻣﺎي ﺑﺎﻻ و ﺗﻨﺶ زﻳﺎد ﻛﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮهﻫﺎي ردﻳﻒ اول اﻳﻦ ﺗـﻮرﺑﻴﻦﻫـﺎ ﻣﻌﻤـﻮﻻً از‬
‫ﺟﻨﺲ ﺳـﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژﻫﺎي ﭘﺎﻳـﻪ ﻧﻴﻜـﻞ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﻳﻜـﻲ از‬
‫ﻣﺘــﺪاولﺗــﺮﻳﻦ آﻧﻬــﺎ ﺳــﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژ ‪ IN738LC‬ﻣــﻲﺑﺎﺷــﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻨﺎﺻــﺮي ﻫﻤﭽــﻮن‪ :‬ﻛــﺮوم‪ ،‬ﻛﺒﺎﻟــﺖ‪ ،‬آﻟــﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻴﺘــﺎﻧﻴﻢ‪،‬‬
‫ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ‪ ،‬ﺗﺎﻧﺘﺎﻟﻢ و ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن از ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﻣﻬـﻢ ﺳـﺎزﻧﺪه آن‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻮﭘﺮ آﻟﻴﺎژ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺧﺰﺷﻲ‪ ،‬ﺧـﺴﺘﮕﻲ و‬
‫ﺧﻮردﮔﻲ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ دارد‪ .‬ﭘﺮهﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از اﻳﻦ ﻧﻮع‬
‫ﺧـــﺰش‪ ،‬ﺧـــﺴﺘﮕﻲ و ﻫﻤﭽﻨـــﻴﻦ‪ ،‬ﺧـــﻮردﮔﻲ داغ و‬
‫اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن‪ ،‬وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ و‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﻌﻤـﻮل‪ ،‬در ﻧﻴﺮوﮔـﺎهﻫـﺎ‬
‫ﻛﻨﺘﺮل دﻗﻴﻘﻲ روي دﻣـﺎي ﻛـﺎري و ﺗـﻨﺶﻫـﺎي اﻋﻤـﺎﻟﻲ‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد و از اﻳﻦ رو‪ ،‬ﭘﺮهﻫﺎ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻐﻴﺮ و‬
‫اﺣﻴﺎﻧﺎً ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻋﻤﺮ دﻗﻴـﻖ‬
‫آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﺮد‪.‬‬
‫رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ IN738LC‬ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﭼﻨـﺪﻳﻦ ﻓـﺎز از‬
‫ﺟﻤﻠــﻪ‪ :‬زﻣﻴﻨــﻪ آﺳــﺘﻨﻴﺘﻲ ‪ ،γ‬رﺳــﻮبﻫــﺎي ﻫﻤــﺪوس‬
‫)ﻛﻮﻫﺮﻧﺖ( و ﻣﻨﻈﻢ ´‪ ،γ‬ﻛﺎرﺑﻴﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‪ ،‬ﻳﻮﺗﻜﺘﻴـﻚ‬
‫´‪ γ - γ‬و ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻧﺎﭼﻴﺰي ﻓﺎزﻫﺎي ﻣﻀﺮ ﻫﻤﭽﻮن‪ :‬ﺳﻴﮕﻤﺎ‪،‬‬
‫اﺗﺎ و ﻻوز ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ]‪ .[1-5‬اﻳﻦ ﺳﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻦ‬
‫ﻓﺎز رﺳﻮﺑﻲ´‪ γ‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم رﺳﻮبﺳﺨﺘﻲ ﻣﺴﺘﺤﻜﻢ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ روي ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﻨﺎﺻـﺮ آﻟﻴـﺎژي‪،‬‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ‪ ،‬ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي و ﻧﻴﺰ درﺻـﺪ ﻓﺎزﻫـﺎي رﺳـﻮﺑﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫وﻳﮋه رﺳﻮبﻫﺎي ´‪ ،γ‬و ﻧﺘﻴﺠﺘﺎً ﺧﻮاص ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺰاﻳﻲ دارد]‪.[6‬‬
‫ﺑﺎ ﻗﺮار ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻃـﻮﻻﻧﻲ ﻣـﺪت آﻟﻴـﺎژ در ﻣﻌـﺮض‬
‫دﻣﺎي ﺑﺎﻻ و ﻳﺎ در ﺣﻴﻦ ﺳﺮوﻳﺲ‪ ،‬ذرات رﻳـﺰ ´‪ γ‬ﺑـﻪ ﻫـﻢ‬
‫دادن در ﻳﻚ دﻣﺎي ﺛﺎﺑـﺖ‪ ،‬رﻳﺨـﺖ ذرات از ﻛـﺮوي ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده و در زﻣﺎنﻫﺎي ﺑﺎز ﻫـﻢ ﺑﻴـﺸﺘﺮ ذرات‬
‫درﺷﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ]‪ .[7‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻴﺮﻛﺮدن در ﻳﻚ‬
‫‪3‬‬ ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﻣﻮاد‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮد ﻛﺮدن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫رﺳﻮﺑﺎت ´‪ γ‬و ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺎﺭﺑﻴـﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ در زﻣﻴﻨـﻪ اﻳﺠـﺎد‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮد ﻛﺮدن در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژﻫﺎ ﺑﻪ وﻳﮋه ﺳـﻮﭘﺮ‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﮕﻦ و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻛﺮدن ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي‬
‫آﻟﻴﺎژﻫﺎي ﭘﺎﻳـﻪ ﻧﻴﻜـﻞ ﺳـﺒﺐ اﻓـﺰاﻳﺶ اﺳـﺘﺤﻜﺎم ﺗـﺴﻠﻴﻢ‬ ‫و ﻛﻨﺘﺮل اﻧﺪازه داﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ از‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ]‪ [15‬ﺑﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ اﻧـﺪازه ´‪ γ‬ﺗـﺎ‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت در دﻣﺎي ﺑﺎﻻ ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﻂ دﻣـﺎﻳﻲ اﻧﺠﻤـﺎد ´‪γ‬‬
‫ﺣﺪي ﻧﺨﺴﺖ ﻋﻤﺮ ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ ﺧﺰﺷﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﻞﺳﺎزي ﺟﺰﺋﻲ ﺑﺨﺸﻲ از‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ درﺷﺖ ﺷﺪن زﻳﺎد ´‪ ،γ‬ﻋﻤﺮ ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ ﺧﺰﺷـﻲ‬ ‫ﻓﺎزﻫﺎي ´‪ γ‬درﺷﺖ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﺣـﻞ ﻧـﺸﺪن ﻛﺎﻣـﻞ ﺑـﺎﻗﻲ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻛﺎرﺑﻴﺪﻫﺎي ﻣﺮز ﺑﻪ ﻣﻘﺪار‬ ‫ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ Bhowal .‬و ﻫﻤﻜـﺎراﻧﺶ]‪ [11‬ﻧـﺸﺎن دادﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫زﻳﺎدي ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮد ﺷﺪن از دﻣـﺎي اﻧﺤـﻼل‬ ‫درﺻﺪ ﻓﺎز درﺷـﺖ در دﻣـﺎي ﺣـﻞﺳـﺎزي ﺑـﺎﻻﺗﺮ ﻛﻤﺘـﺮ‬
‫ﺟﺰﺋﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد و اﻧﺪازة آﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ زﻳـﺎدي ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﺳـﺮد‬
‫ﻛﺮدن ﺑﻌﺪ از ﺣﻞﺳﺎزي دارد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب دﻣﺎي ﺣـﻞﺳـﺎزي‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ ﺣﺮﺍﺭﺗﻲ ﭘﻴﺮﺳﺎﺯﻱ‬ ‫ﺟﺰﺋﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﻤﺎﻳﻞ آﻟﻴـﺎژ ﺑـﻪ ﺗـﺸﻜﻴﻞ ﻓﺎزﻫـﺎي ﻣـﻀﺮ‬
‫دﻣﺎ و زﻣﺎن ﭘﻴﺮﻛﺮدن از ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ درﺻﺪ‪ ،‬اﻧﺪازه‬ ‫‪ TCP‬ﻧﻈﻴﺮ‪ η ,Laves‬و ‪ σ‬ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬در آﻟﻴﺎژي ﭼـﻮن‬
‫و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺎز رﺳﻮبﻛﻨﻨﺪه را ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‬ ‫‪ IN738LC‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻛﻤﺘـﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬دﻣـﺎي اﻧﺤـﻼل‬
‫]‪ .[16‬ﻓﺎز ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ در داﺧﻞ زﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﻣﺎﻧﻊ در ﺳﺮ‬ ‫ﺟﺰﺋﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ )‪ (1120ºC‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ]‪.[13,12‬‬
‫راه ﻧﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲﻫﺎ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻗﻔﻞ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ و در‬
‫ﻧﺘﻴﺠــﻪ اﻓــﺰاﻳﺶ ﺧــﻮاص اﺳــﺘﺤﻜﺎﻣﻲآﻟﻴــﺎژ ﻣــﻲﮔــﺮدد‪.‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮﺩ ﻛﺮﺩﻥ‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻓﺎزﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﻴﺮﻛﺮدن ﺳﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژﻫﺎ‪ ،‬ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﺳـﺮد ﻛـﺮدن از دﻣـﺎي ﻣﺤﻠـﻮلﺳـﺎزي‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﻳﺠﺎد و ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﺑـﺴﺘﻪ‬ ‫ﺟﺰﺋﻲ رﺳﻮﺑﺎت ´‪ γ‬اوﻟﻴﻪ درﺷﺖﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و درﺻـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ آﻟﻴﺎژ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻓﺎزﻫﺎي ´‪ γ‬ﻳﺎ ´´‪ γ‬ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫـﺮ‬ ‫آن ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ وﻟﻲ اﮔﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮد ﻛﺮدن زﻳـﺎد‬
‫ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺎزﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺗﺎ )‪ ،(Ni3Ti‬اﻧﻮاع ﻛﺎرﺑﻴـﺪﻫﺎ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ ذرات ´‪ γ‬رﻳـﺰ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬از اﻳـﻦ رو‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ ﻳــﻚ‬
‫ﺑﻪ وﻳﮋه ‪ ،M23C6‬ﺑﺮﻳﺪﻫﺎ‪ M3B2 ،‬و ﻓﺎز دﻟﺘﺎ )‪ (Ni3Nb‬ﻧﻴـﺰ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد ﺗﺎ اﻧﺪازه رﺳﻮب‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ ﺑـﻪ وﺟـﻮد آﻳﻨـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﻴﻦ ﻓﺎزﻫـﺎﻳﻲ ﻛﻨﺘـﺮل‬ ‫ﻣﻄﻠﻮب را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺪازه رﺳـﻮب در ﻣـﻮرد‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﻴﺮﻛﺮدن را ﺣﺴﺎسﺗﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﻟﻴﺎژ ‪ IN738LC‬ﺑﺮاي ´‪ γ‬اوﻟﻴﻪ ‪ 0/5 µm‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ زﻣـﺎن و دﻣـﺎي‬ ‫ﭼﻪ درﺻﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮي از ﺳﺎﺧﺘﺎر داراي اﻧﺪازه ´‪ γ‬ﺑـﺎ ﻣﻘـﺪار‬
‫ﭘﻴﺮﺳﺎزي ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛـﻪ در دﻣﺎﻫـﺎي ﺑـﺎﻻﺗﺮ ﺣـﺪاﻛﺜﺮ‬ ‫‪ 0/5 µm‬ﺑﺎﺷﺪ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﻣﻄﻠـﻮبﺗـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﺪه‬
‫ﺳﺨﺘﻲ در زﻣﺎنﻫﺎي ﻛﻤﺘﺮي ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ وﻟﻲ ﻣﻴـﺰان‬ ‫اﺳﺖ]‪ [14‬اﻧﺪازه ´‪ γ‬اوﻟﻴﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﺮخ ﺳﺮد ﺷـﺪن از‬
‫ﺳﺨﺘﻲ آن ﻛﻤﺘﺮ از ﺳﺨﺘﻲ دﻣﺎﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻳﻚ‬ ‫دﻣﺎي اﻧﺤﻼل ﻛﺎﻣﻞ´‪ (1200ºC) γ‬و دﻣﺎي اﻧﺤﻼل ﺟﺰﺋﻲ‬
‫دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ زﻣﺎن‪ ،‬ﺳﺨﺘﻲ ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑـﺪ‬ ‫´‪ (1120ºC) γ‬ﻗـﺮار ﻣــﻲﮔﻴــﺮد و اﻧــﺪازه ذرات´‪ γ‬ﺛﺎﻧﻮﻳــﻪ‬
‫و ﭘﺲ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ دﻣﺎي ﭘﻴﺮﺳﺎزي و ﻧـﺮخ ﺳﺮدﺷـﺪن از دﻣـﺎي‬
‫ﻋﻠﺖ آن درﺷﺖ ﺷﺪن رﺳﻮﺑﺎت و اﻓـﺰاﻳﺶ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑـﻴﻦ‬ ‫اﻧﺤﻼل ﺟﺰﺋﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻛـﻞ ﻓـﺎز´‪γ‬‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻧﺎ ﺑـﻪ ﺟـﺎﺋﻲﻫـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺣﺮارﺗـﻲ‬
‫ﺟﺎي ﺑﺮش رﺳﻮﺑﺎت‪ ،‬ﺑﺎ روش ﺣﻠﻘـﻪزدن از آﻧﻬـﺎ ﻋﺒـﻮر‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳـﺖ و دﻳﮕـﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ زﻣﺎن و درﺷﺖﺗـﺮ ﺷـﺪن ذرات‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫رﺳﻮﺑﻲ‪ ،‬ﺗﻨﺶ آﺳﺘﺎﻧﻪاي ﺑﺮاي اﻧﺠـﺎم ﻣﻜـﺎﻧﻴﺰم ﺣﻠﻘـﻪزدن‬ ‫درﺻﺪ ازدﻳـﺎد ﻃـﻮل در دﻣـﺎي اﺗـﺎق ﺑـﺎ ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ رﻳﺰ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺮه ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ردﻳﻒ‪...‬‬ ‫‪4‬‬

‫ﺳــﭙﺲ ﻧﻤﻮﻧــﻪﻫــﺎي ﻋﻤﻠﻴــﺎت ﺣﺮارﺗــﻲ ﺷــﺪه ﻫﻤــﺮا ﺑــﺎ‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ؛ در ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ ﺗـﻨﺶ آﺳـﺘﺎﻧﻪاي ﺑـﺮاي‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻧﺸﺪه ﭘـﺲ از ﻣﺎﻧـﺖ ﻛـﺮدن‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﺑﺮش ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻛﺎﻏﺬ ﺳﻤﺒﺎدهﻫﺎي ﺷـﻤﺎره ‪ 120‬ﺗـﺎ ‪ 1200‬ﺳـﻤﺒﺎده زده‬ ‫ﺳﺨﺘﻲ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻧﻮع ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﻋﺒﻮر ﻧﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﭘﻮﻟﻴﺶ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﭘﻮدر آﻟﻮﻣﻴﻨـﺎ ﺑـﺎ ﻗﻄـﺮ‬ ‫ﺟﺎﺋﻲﻫﺎ از رﺳﻮﺑﺎت ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ]‪.[17‬‬
‫‪ 0/5 µm‬ﺑﺮ روي ﻗﻄﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺗﻮﺳـﻂ دو‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ﻣﺨﺘﻠﻒ اچ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺭﻭﺵ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ‬
‫اﻟﻒ( ﻣﺤﻠﻮل ﻣﺎرﺑﻞ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪:‬‬ ‫در آﻏــﺎز ﺗﺮﻛﻴــﺐ ﺷــﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آﻟﻴــﺎژ ﺑــﻪ وﺳــﻴﻠﻪ روش‬
‫‪4gr CuSO4 + 20ml HCl + 20ml H2O‬‬ ‫ﻛﻮاﻧﺘﻮﻣﺘﺮي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺟﺪول )‪ (1‬ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫ب( ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪:‬‬ ‫اﻳﻦ آﻟﻴﺎژ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎﻳﻲ از ﭘـﺮه‬
‫‪1% HF+33% HNO3+33% Acetic Acid+33%H2O‬‬ ‫ﻛــﺎرﻛﺮده از ﺟــﻨﺲ ‪ IN738LC‬ﺑــﺮاي ﺑﺮرﺳــﻲﻫــﺎي‬
‫ﻣﺤﻠﻮل دوم ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻬﺘﺮي را ﺑـﺮاي ﻣـﺸﺎﻫﺪه ذرات‬ ‫ﻣﺘﺎﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺮدﻳـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از آن ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺣﺮارﺗـﻲ‬
‫ﻓﺎز´‪ γ‬و ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ داد‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎ‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮ روي ﻗﻄﻌﺎت ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه از ﭘـﺮه ﻣـﺴﺘﻌﻤﻞ ﺑـﺮ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ ﻧﻮري در ﺑﺰرﮔﻨﻤـﺎﺋﻲ ﻫـﺎي ‪،1000‬‬ ‫اﺳﺎس ﺟﺪول)‪ (2‬اﻋﻤﺎل ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻛﻢ ﻛﺮدن ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫‪ 400 ،800‬و ‪ 50‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑـﺮاي ارزﻳـﺎﺑﻲ اﻧـﺪازه داﻧـﻪﻫـﺎ و‬ ‫ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﻌﺪ از ﺣﻞﺳﺎزي ﻛﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ در ﻟﻔـﺎﻓﻲ از‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺎرﺑﻴﺪﻫﺎ و ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ اﻟﻜﺘﺮوﻧـﻲ‬ ‫ﭘﺸﻢ ﻧﺴﻮز ﻗﺮار داده ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫روﺑﺸﻲ ‪ SEM‬ﺑﺮاي ﻣﺸﺎﻫﺪه اﻧﺪازه و ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي ذرات‬
‫ﻓﺎز ´‪ γ‬ﻣﺘﺎﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺮرﺳـﻲﻫـﺎ از ﺗـﺼﻮﻳﺮ‬ ‫ﺟﺪول ‪ 1‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺳﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژ ‪.IN738LC‬‬
‫اﻟﻜﺘﺮون ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ‪ SE‬اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺑﺮرﺳـﻲ ﺗـﺄﺛﻴﺮ رﻳﺰﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺣﺎﺻـﻠﻪ از‬ ‫‪Ni‬‬ ‫‪Cr‬‬ ‫‪Co‬‬ ‫‪Ti‬‬ ‫‪W‬‬ ‫‪Al‬‬

‫اﻋﻤﺎل ﺳـﻴﻜﻞ ﺑﻬﻴﻨـﻪ ﺑـﺮ ﺧـﻮاص ﺧﺰﺷـﻲ آﻟﻴـﺎژ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ‬ ‫‪Bal.‬‬ ‫‪16.0‬‬ ‫‪8.3‬‬ ‫‪3.38‬‬ ‫‪2.6‬‬ ‫‪3.4‬‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ ﺧـﺰش در دﻣـﺎي ‪ 760 ºC‬و ﺗـﻨﺶ ‪586 MPa‬‬ ‫‪Ta‬‬ ‫‪Mo‬‬ ‫‪Fe‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪B‬‬
‫روي ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﺷـﺪه از ﭘـﺮهﻫـﺎي ﻧـﻮ و ﻣـﺴﺘﻌﻤﻞ‬ ‫‪1.7‬‬ ‫‪1.70‬‬ ‫‪0.10‬‬ ‫‪0.11‬‬ ‫‪0.01‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗـﻲ ﺷـﺪه ﺑـﺮ اﺳـﺎس اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ‪ASTM‬‬
‫‪ E139‬ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎه ‪ SATEC‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ 2‬ﺳﻴﻜﻞﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه روي‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻭ ﺑﺤﺚ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﺳﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژ ‪IN738LC‬‬
‫ﺷﻜﻞ )‪ (1‬ﺗﺼﻮﻳﺮي از رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژ ‪IN738LC‬‬
‫را ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻜﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗـﻲ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﻴﺮﺳﺎزي‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬ ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﺳﻴﻜﻞ‬

‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺎﻣﻼً ﻫﻤﮕﻦ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ و‬ ‫ﻣﺤﻠﻮلﺳﺎزي‬ ‫ﻣﺤﻠﻮلﺳﺎزي ﻛﺎﻣﻞ‬

‫ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺎزﻫﺎي ﻣﻜﻌﺒﻲ ´‪ γ‬اوﻟﻴﻪ ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ﻣﺘﻮﺳـﻂ ‪0/5 µm‬‬ ‫ﺟﺰﺋﻲ‬

‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ذرات ﻛﺮوي ´‪ γ‬ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻛﻪ در ﻓـﻀﺎي ﺑـﻴﻦ‬ ‫‪845ºC/24h/AC‬‬ ‫‪1120ºC/2h/AC‬‬ ‫‪---‬‬ ‫‪A‬‬
‫ذرات ﻣﻜﻌﺒﻲ ´‪ γ‬ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ وﻟﻲ در‬ ‫‪845ºC/24h/AC‬‬ ‫‪1120ºC/2h/FC‬‬ ‫‪---‬‬ ‫‪B‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺑﻴﺪﻫﺎ ﻧﻴﺰ درون داﻧﻪﻫﺎ‬ ‫‪845ºC/24h/AC‬‬ ‫‪1120ºC/2h/AC‬‬ ‫‪1200ºC/2h/FC‬‬ ‫‪C‬‬
‫و در ﻣﺮزداﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﺰا ﭘﺨﺶ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از‬
‫‪5‬‬ ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﻣﻮاد‬

‫ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺎﻣﻼً ﺑﻪ ﻫﻢ رﻳﺨﺘﻪ و ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ذرهﻫﺎي ﻓﺎز ´‪ γ‬اﻛﺜﺮاً ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﺷـﺪه و ذرات ﺑـﺴﻴﺎر‬
‫درﺷﺘﻲ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ‪ .‬ﺷﻜﻞﻫﺎي )‪ 2‬و ‪ (3‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫را ﺑﻪ روﺷﻨﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨـﺪ‪ .‬اﺗـﺼﺎل ذرات ´‪ γ‬و رﺷـﺪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﺎر در دﻣﺎي ﺑﺎﻻ و ﺧﺰش ﺑﻪ وﺟـﻮد آﻣـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺮزداﻧﻪﻫﺎ ﻛﻪ داراي اﻧﺮژي ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎ وﺿﻮح ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻌﺮض دﻣﺎي ﺑﺎﻻ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژ ‪،IN738LC‬‬
‫درﺷــﺖ ﺷــــﺪن و ﺑـــﻪ ﻫــﻢ ﭘﻴﻮﺳــﺘﻦ ذرات ´‪ γ‬اﺗﻔــﺎق‬
‫ﻣـﻲاﻓﺘــــﺪ و رﺳـــﻮب ﻛﺎرﺑﻴــﺪ ‪ MC‬ﺑـﻪ رﺳــﻮبﻫــﺎي‬
‫‪ M23C6‬ﻣﺮزداﻧﻪاي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪاري در‬
‫رﻳﺰﺳــﺎﺧﺘﺎر ﺳــﺒﺐ ﻛــﺎﻫﺶ زﻳــﺎد اﺳــﺘﺤﻜﺎم ﺧﺰﺷــﻲ در‬
‫دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺷﻮد]‪.[18‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه از ﭘﺮهﻫﺎي ﻛﺎرﻛﺮده‬

‫‪2 µm‬‬ ‫‪2 µm‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ 2‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ SEM‬از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺮه ﻛﺎرﻛﺮده‬ ‫ﺷﻜﻞ ‪ 1‬رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺮه ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺳﻴﻜﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫‪2 µm‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ 3‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ SEM‬از ﻣﺮزداﻧﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺮه ﻛﺎرﻛﺮده‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ رﻳﺰ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺮه ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ردﻳﻒ‪...‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪2 µm‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ 4‬رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺳﻴﻜﻞ ‪A‬‬

‫‪2 µm‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ 5‬رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺳﻴﻜﻞ ‪B‬‬

‫ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖﺗﺮ از ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ روي اﻳـﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﻴــﺎت ﭘﻴﺮﺳــﺎزي در دﻣــﺎي ‪ 845ºC‬و ﺑــﻪ ﻣــﺪت ‪24‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ )‪ (5‬ﻧﺸﺎن داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻧﺴﺒﺘﺎ" ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ و ﺑﺎ ﻛﺴﺮ ﺣﺠﻤﻲ‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎ" ﻣﻨﺎﺳﺐ ´‪ γ‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ وﻟﻲ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫)ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺷﻜﻞ( ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺑﻌـﻀﻲ از ذرات ﻓـﺎز‬
‫´‪ γ‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﭼﺴﺒﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم اﻧﺠﺎم ﺣﻞﺳـﺎزي‬
‫ﻛﺎﻣﻞ‪ ،‬ذرات ´‪ γ‬ﺑـﺎ اﻧﺠـﺎم ﺳـﻴﻜﻞ ﺣﺮارﺗـﻲ ﺣـﻞﺳـﺎزي‬
‫ﺟﺰﺋﻲ ﻳﺎد ﺷﺪه از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﻧـﺸﺪﻧﺪ و در ﺑﻌـﻀﻲ از‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻏﻴﺮﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺑﻪوﺟﻮد آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫رﻓﻊ ﺷﺪ و ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺑـﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪه ﺳـﺎﺧﺘﺎري ﺑـﺴﻴﺎر‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺳﻴﻜﻞ اﻋﻤﺎﻟﻲ روي ﭘﺮهﻫﺎ ﺳﻴﻜﻞ ‪ A‬ﺑﻮد ﻛﻪ در آن‬
‫ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﺣﻞﺳﺎزي ﺟﺰﺋﻲ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪ در ﻫﻮا و ﺑﺪون ﻫﺮ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﭘﻮﺷﺸﻲ ﺳﺮد ﺷﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﻏﻴـﺮﻫﻤﮕﻦ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﻳـﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﺳﺮدﻛﺮدن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ )‪ (4‬ﻧـﺎﻫﻤﮕﻨﻲ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛـﻪ دﻳـﺪه‬
‫ﻣﻲﺷـﻮد در ﻧﻘـﺎﻃﻲ ﺗـﺮاﻛﻢ ﺣـﻀﻮر ذرات ﻓـﺎز ´‪ γ‬و در‬
‫ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻋﺪم ﺣﻀﻮر آﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻋﻤـﺎل ﺳـﻴﻜﻞ ‪ B‬ﻛـﻪ در‬
‫آن ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻛﺎﻫﺶ داده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ اﻧﺪازهاي‬
‫‪7‬‬
‫‪2 µm‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 6‬رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺳﻴﻜﻞ ‪C‬‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ دﻣﺎي ﻫﻤﮕﻦﺳﺎزي ﺑﺎﻳﺪ ‪ 1180ºC‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﻣـﺎ‬
‫ﺣﺪ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻣﺤﺪوده دﻣﺎي ﺣـﻞﺳـﺎزي ﺟﺰﺋـﻲ را ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن ﻫﻤﻪ رﺳﻮبﻫﺎي ´‪ γ‬ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺧﺘﻼف اﻳﻦ ﺳﻴﻜﻞ )ﺳﻴﻜﻞ ‪ (C‬ﺑﺎ دو ﺳﻴﻜﻞ ﻗﺒﻠﻲ‬
‫در اﻋﻤﺎل ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﻞﺳﺎزي ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻫﻤﮕﻦﺳﺎزي‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه ﺗﺤﺖ‬
‫ﺳﻴﻜﻞ ‪ C‬ﺑﺎ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپﻫﺎي ﻧﻮري و اﻟﻜﺘﺮوﻧـﻲ ‪SEM‬‬
‫ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر‪ ،‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬
‫ﺣﺮارﺗﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ اﺑﻌﺎد رﺳﻮب ﻫﺎي ´‪γ‬‬
‫اوﻟﻴﻪ آﻧﻬﺎ از ﭘﺮهﻫﺎي ﻓﺎﺑﺮﻳـﻚ ﻛـﻮﭼﻜﺘﺮ اﺳـﺖ‪ .‬اﺑﻌـﺎد ´‪γ‬‬
‫اوﻟﻴﻪ در ﻧﻤﻮﻧﻪﻫـﺎي ﭘـﺮه ﻓﺎﺑﺮﻳـﻚ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺳـﻴﻜﻞ ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬
‫ﺣﺮارﺗﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﺣﺪود ‪ 0/5 µm‬وﻟﻲ در ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎي‬
‫ﭘﺮه رﻳﺨﺘﮕﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺳـﻴﻜﻞ ‪ C‬ﺣـﺪود‬
‫‪ 0/4 µm‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣـﺸﺨﺺ ﺷـﺪ ﻛـﻪ درﺻـﺪ‬
‫ﺣﺠﻤﻲ ´‪ γ‬اوﻟﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﻛﻤﺘﺮ از ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه ‪ IN738LC‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺧﺘﻼف ﻧﺎﺷـﻲ‬
‫از ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻي ﺳﺮد ﺷﺪن از دﻣﺎي ﺣـﻞﺳـﺎزي ﺟﺰﺋـﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﺎرﺑﻴﺪﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻳﻜﻨﻮاﺧـﺖ در ﻣـﺮز‬
‫دﻧﺪرﻳﺖﻫﺎ و ﻣﺮزداﻧـﻪﻫـﺎ ﻣـﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﻳـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮدﻛﺮدن از دﻣﺎي ﺣﻞﺳﺎزي ﺟﺰﺋﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺑـﻪ‬
‫اﺑﻌﺎد ﺑﺰرﮔﺘﺮ ذرات رﺳﻮﺑﻲ ´‪ γ‬اوﻟﻴـﻪ و اﻓـﺰاﻳﺶ درﺻـﺪ‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﻣﻮاد‬
‫ﺑﻬــﺮوز ﻗــﺎﺋﻤﻲ و ﻫﻤﻜــﺎراﻧﺶ]‪ [19‬ﻧﻴــﺰ در ﺗﺤﻘﻴﻘــﻲ در‬
‫ﺧﺼﻮص ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮد ﻛﺮدن از دﻣﺎي ﺣـﻞﺳـﺎزي‬
‫ﺟﺰﺋﻲ روي ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي ´‪ γ‬ﮔﺰارش ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫ﻛﻢ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﻜﻴﻞ رﺳﻮبﻫﺎي ﻣﻜﻌﺒـﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬آﻧﻬـﺎ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮدهاﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﺳـﺮﻋﺖ ﺳـﺮد ﻛـﺮدن روي‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﻋﺪم اﻧﻄﺒﺎق ‪ γ‬و ´‪ γ‬دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨــﻴﻦ ﻣــﺸﺨﺺ ﺷــﺪه اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺳــﺮﻋﺖ‬
‫ﺳﺮدﻛﺮدن ﭘﺲ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﻞﺳﺎزي ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدن‬
‫در ﻣﻴﺰان ﺟﻮاﻧﻪزﻧﻲ و رﺷﺪ ﻓﺎز رﺳﻮﺑﻲ ﻧﻘﺶ ﺑـﺎﻻﻳﻲ در‬
‫اﻧﺪازه و ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي ﻓﺎز رﺳـﻮﺑﻲ و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺧـﻮاص‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ آﻟﻴﺎژ دارد]‪. [20‬‬
‫ﺑﺮاي ﺟﺪا ﻛﺮدن ﺑﻌﻀﻲ از ذرات ﺑﻪ ﻫـﻢ ﭼـﺴﺒﻴﺪه‬
‫ﺳﻴﻜﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ‪ C‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳـﺔ اﻳـﻦ‬
‫ﺳﻴﻜﻞ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﻣﺤﻠـﻮلﺳـﺎزي ﻛﺎﻣـﻞ در‬
‫دﻣﺎي ‪ 1200ºC‬و ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 2‬ﺳـﺎﻋﺖ ﺑـﺮ روي ﻗﻄﻌـﺎت‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﺳﻴﻜﻞ‪:‬‬
‫‪1120ºC/2h/AC + 845ºC/24h/AC‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ ﻛﻪ ﻣـﻲﺗـﻮان‬
‫آن را در ﺷﻜﻞ )‪ (6‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد‪.‬‬
‫دﻣــﺎي اﻧﺤــﻼل ﻛﺎﻣــﻞ ﻓــﺎز رﺳــﻮﺑﻲ ´‪ γ‬ﺑــﺮاي‬
‫ﺳــﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﭘﺎﻳــﻪ ﻧﻴﻜــﻞ از ‪ 1180ºC‬ﺗــﺎ‬
‫‪ 1235ºC‬ﮔــﺰارش ﺷــﺪه اﺳــﺖ]‪ .[4,18,21,22‬ﺑﻨــﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ رﻳﺰ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺮه ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ردﻳﻒ‪...‬‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 4/1×10-7/sec‬و ‪ 4/9×10-7/sec‬و ﻣﻘﺪار ﻛﺮﻧﺶ‬
‫ﺧﺰﺷﻲ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ‪ 10/8‬و ‪ 8/7‬درﺻـﺪ اﻧـﺪازهﮔﻴـﺮي ﺷـﺪ‪.‬‬
‫اﺧﺘﻼف ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺣﻔـﺮه در‬
‫ﭘﺮهﻫﺎي ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ در ﺣﻴﻦ ﻛـﺎر ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬
‫ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮاي از ﺑﻴﻦ‬
‫ﺑــﺮدن ﺣﻔــﺮهﻫــﺎ ﻧﻴــﺎز ﺑــﻪ ﻋﻤﻠﻴــﺎت ﻓــﺸﺎر ﮔــﺮم )‪(HIP‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ]‪ Kim .[24,25‬و ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ]‪ [26‬ﻧـﺸﺎن دادﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ‪ HIP‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻤﺮ ﺧﺰﺷﻲ را ﺗﺎ ﺑـﻴﺶ از دو‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﺪ و اﻓﺰاﻳﺶ زﻳﺎدي ﻧﻴﺰ در ﻣﻴﺰان درﺻـﺪ‬
‫ازدﻳﺎد ﻃﻮل )ﻛﺮﻧﺶ ﺧﺰﺷﻲ( ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫ﭘﺮﻩ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ ﺣﺮﺍﺭﺗﯽ ﺷﺪﻩ‬
‫‪10‬‬ ‫ﭘﺮﻩ ﻧﻮ‬
‫ﮐﺮﻧﺶ ﺧﺰﺷﯽ )‪(%‬‬
‫‪8‬‬
‫‪6‬‬
‫‪4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪15‬‬
‫ﺯﻣﺎﻥ )ﺳﺎﻋﺖ(‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 7‬ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﺧﺰﺷﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه از ﭘﺮهﻫﺎي ﻧﻮ و‬
‫ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺷﺪه‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮﯼ‬
‫ﺑــﻪ ﻣﻨﻈــﻮر ﺑﺎزﻳــﺎﺑﻲ رﻳﺰﺳــﺎﺧﺘﺎر ﭘــﺮهﻫــﺎي ﻣــﺴﺘﻌﻤﻞ‬
‫‪ IN738LC‬ﭼﻨــﺪﻳﻦ ﺳــﻴﻜﻞ ﻋﻤﻠﻴــﺎت ﺣﺮارﺗــﻲ روي‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﻧﺘــﺎﻳﺞ ﺑﺮرﺳــﻲﻫــﺎي رﻳﺰﺳــﺎﺧﺘﺎري‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه و ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ آﻧﻬﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه )ﭘﺮهﻫﺎي‬
‫ﻧﻮ(‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ادﻋﺎ ﻧﻤﻮد ﻛـﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫـﺎي ﺳـﻴﻜﻞﻫـﺎي‬
‫اﻋﻤﺎﻟﻲ در ﺣﺪود ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺳﻴﻜﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻋﺪم اﻧﺠﺎم ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻫﻤﮕﻦﺳﺎزي در ﺳﻴﻜﻞﻫـﺎي ‪ A‬و‬
‫‪ B‬ﻣﻮﺟﺐ اﻓـﺰاﻳﺶ درﺻـﺪ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴـﻚ‪ ،‬ﻓﺎزﻫـﺎي ﺑـﺎ‬
‫ﺻــﻔﺤﺎت ﻣﺘــﺮاﻛﻢ و ﻏﻴﺮﻳﻜﻨــﻮاﺧﺘﻲ رﻳﺰﺳــﺎﺧﺘﺎري‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫آﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﻣـﺸﺎﻫﺪه ﻣـﻲﺷـﻮد ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺣـﻞﺳـﺎزي‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﺟﺪاﻳﺶﻫﺎي ﻣﻴﻜﺮوﺳـﻜﻮﭘﻲ ﺷـﺪه و ﺑـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر را ﻫﻤﮕﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﻲ ﻛـﻪ‬
‫دﻣﺎي اﻧﺤـﻼل ﭘـﺎﻳﻴﻦ اﻧﺘﺨـﺎب ﺷـﻮد ﺧـﻮاص ﺧـﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﺑﻬﺘﺮي ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ دﻣﺎي اﻧﺤﻼل ﺑـﺎﻻ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻮاص ﺧﺰﺷﻲ و ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ در دﻣﺎﻫـﺎي‬
‫ﺑﺎﻻ ﺑﻬﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺤـﻼل ﻛﺎﻣـﻞ‪ ،‬ﻓـﺎز ´‪γ‬‬
‫ﺧﺸﻦ و ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺎرﺑﻴـﺪﻫﺎ ﺑـﺎ ﺣـﺮارت دﻳـﺪن در دﻣـﺎي‬
‫‪ 1200ºC‬ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 2‬ﺳـﺎﻋﺖ در زﻣﻴﻨـﻪ آﺳـﺘﻨﻴﺘﻲ ‪ γ‬ﺣـﻞ‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑـﺎ ﻧﮕﻬـﺪاري ﻃـﻮﻻﻧﻲ ﻣـﺪت در دﻣـﺎي‬
‫ﻫﻤﮕﻦﺳﺎزي‪ ،‬ذوب ﻣﻮﺿﻌﻲ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ اﺗﻔﺎق ﻣـﻲاﻓﺘـﺪ و‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ درﺻﺪ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ]‪.[14‬‬
‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﻴﺮﺳﺎزي‪ ،‬ﻳﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﺣﺮارت دادن ﻣﺠﺪد در زﻳﺮ دﻣﺎي ﺣﻞﺳﺎزي‪ ،‬در‬
‫ﺳﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژﻫﺎي ﭘﺎﻳﻪ ﻧﻴﻜﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺟﻮاﻧـﻪزﻧـﻲ ﻓـﺎز ´‪γ‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪35‬‬ ‫ﺛﺎﻧﻮﻳــﻪ و رﺷــﺪ آﻧﻬــﺎ اﻧﺠــﺎم ﻣــﻲﮔﻴــﺮد‪ Balikci .‬و‬
‫ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ]‪ [23‬دو ﻣﻜـﺎﻧﻴﺰم ﭘﻴﻮﺳـﺘﻦ ذرات رﻳﺰﺗـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ذرات درﺷﺖ و ﺑﻴﺮون آﻣﺪن ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪهاي ﭼﻮن‬
‫‪ Al‬و ‪ Ti‬از ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﻓﻮق اﺷـﺒﺎع زﻣﻴﻨـﻪ و ﭘﻴﻮﺳـﺘﻦ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﻪ رﺳﻮبﻫﺎ را ﺑﺮاي رﺷﺪ رﺳـﻮبﻫـﺎي ´‪ γ‬ﻣﻄـﺮح‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺮﺳﺎزي ﺑﻴﺶ از اﻧـﺪازه )‪ (Over aging‬ﺳـﺒﺐ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺑـﻴﺶ از ﺣـﺪ ﻗﻄـﺮ ذرات رﺳـﻮﺑﻲ و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻌﺪاد ذرات و زﻳﺎد ﺷﺪن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد و اﻳﻦ درﺷﺖ ﺷﺪن ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛـﺎﻫﺶ اﺳـﺘﺤﻜﺎم‬
‫ﺧﺰﺷﻲ را در ﭘﻲ دارد ]‪.[21‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از آزﻣـﺎﻳﺶ ﺧـﺰش روي دو‬
‫ﺳﺮي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه از ﭘﺮهﻫﺎي ﻧﻮ و ﭘﺮهﻫﺎي ﻣـﺴﺘﻌﻤﻞ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ )‪ (7‬آورده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲﻫـﺎ ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ اﻧﺠـﺎم ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬
‫ﺣﺮارﺗــﻲ ﺑﻬﻴﻨــﻪ در ﺑﺎزﮔﺮداﻧــﺪن رﻳﺰﺳــﺎﺧﺘﺎر و ﺧــﻮاص‬
‫ﺧﺰﺷﻲ ﺑﻪ آﻟﻴﺎژ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪود زﻳـﺎدي ﻣﻮﻓـﻖ ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺮخ ﻛﺮﻧﺶ ﺧﺰﺷﻲ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﺷـﺪه از‬
‫ﭘﺮهﻫﺎي ﻧﻮ و ﭘﺮهﻫﺎي ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه ﺑﻪ‬
9 ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﻣﻮاد‬

‫ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶ ﺧﺰش روي ﻧﻤﻮﻧﻪﻫـﺎي ﺗﻬﻴـﻪ‬-5 ‫ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﻦ‬C ‫ ﺳﻴﻜﻞ‬،‫ از ﻣﻴﺎن ﺳﻴﻜﻞﻫﺎي اﻋﻤﺎل ﺷﺪه‬-3
‫ﺷــﺪه از ﭘــﺮه ﻧــﻮ و ﻧﻤﻮﻧــﻪﻫــﺎي ﺗﻬﻴــﻪ ﺷــﺪه از ﭘــﺮه‬ ‫ﻣﺸﺨــﺼﺎت و ﺧــﻮاص را ﻧــﺴﺒﺖ ﺑــﻪ ﻧﻤﻮﻧــﻪﻫــﺎي‬
‫ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﺪه ﻧﺸﺎن داد ﻛـﻪ اﻧﺠـﺎم‬ .‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
.‫ﺳﻴﻜﻞ ﺑﻬﻴﻨﻪ در ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﭘﺮهﻫﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺜﺒﺖ دارد‬ γ´ ‫ ﻋﻤﻠﻴــﺎت ﻣﺤﻠــﻮلﺳــﺎزي ﻣﻮﺟــﺐ ﺷــﺪ ﺗــﺎ ذرات‬-4
‫ در داﺧـﻞ‬،‫درﺷﺘﻲ ﻛﻪ در ﺣﻴﻦ ﻛﺎر اﻳﺠـﺎد ﺷـﺪهاﻧـﺪ‬
‫ ﺑﻬﺒـﻮد‬γ´ ‫زﻣﻴﻨﻪ ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪ و اﻧﺪازه و ﺗﻮزﻳـﻊ ذرات‬
.‫ﻳﺎﺑﺪ‬

‫ﻣﺮﺍﺟﻊ‬

1. Ross E. W., and Sims C. T., "Nickel Base Superalloys", in: Superalloys II, C. T. Sims et al., (Eds.),
pp. 97-131, (1987).
2. Pope D. P., and Ezz S. S., "Mechanical properties of Ni3Al and nickel-base alloys with high volume
fraction of gama" International Metals Reviews, vol. 29, No. 3, pp. 136-167, (1984).
3. Decker R. F., "Source Book on materials for Elevated Application", E. F. Bradley, (Ed.), ASM.
pp. 275-298, (1979).
4. Steven R. A., and Flewitt P. E. J., "Microstructural changes which occur during isochronal heat
treatment of the nickel-base superalloy IN-738" J. Mat. Sci., vol. 13, No. 2, pp. 367-376, (1978).
5. Brooks C. R., "Heat Treatment, Structure and Properties of Non-Ferrous Alloys", ASM, (1982).
6. Huda Z., "Development of heat-treatment process for a P/M superalloy for turbine blades" Mater
Design, Vol. 28, No. 5, pp. 1664–1667 (2007).
7. Ray A. K., Singh S. R., Swaminathan J., Roy P. K., Tiwari Y. N., Bose S. C. and Ghosh R. N.,
"Structure property correlation study of a service exposed first stage turbine blade in a power plant"
Materials Science and Engineering: A, Vol. 419, No. 1-2, pp. 225-232 (2006).
8. Brook J.W., Bridges P.J. "Long term stability of Inconel alloy 718 for turbine disc applications".
In: High temperature alloys for gas turbines and other applications 1986, part II, Reidel, Dordrecht;
pp. 1431–40 (1986).
9. Mazur Z., Luna-Ramirez A., Juarez-Islas J.A., and Campos-Amezcua., "Failure analysis of a gas
turbine blade made of Inconel 738LC alloy", Eng Fail Anal, vol. 12, No. 3, pp. 474–486 (2005).
10. Nickle Development Institute (NiDT) Proceeding, Materials Workshop for the Power Industry,
No. 11011, (1990).
11. Bhowal P. R., Wright E. F. and Raymond E. L., "Effects of cooling rate and γ′ morphology on creep
and stress-rupture properties of a powder metallurgy superalloy", Met. Trans. A, Vol. 21A, pp. 1709-
1717, (1990).
...‫ﺑﺮرﺳﻲ رﻳﺰ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺮه ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ردﻳﻒ‬ 10

12. Shaw S. W. K. et al., "Response of IN-939 to process variations" in: Tien K. (Ed.), Superalloys 80,
ASM, pp. 275-284, (1980).
13. Delargy K. M., Shaw S.W.K., Smith G.D.W., "Effects of heat treatment on mechanical properties of
high-chromium nickel-base superalloy IN 939", Materials Sci. & Techn., vol. 2(10), pp. 1031-1037,
(1986).
‫ "ﺗﺎﺛﻴﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ روي رﻳﺰﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺧﻮاص ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬،‫ رﺿﺎ ﺷﺮﻗﻲ و ﺷﻬﺮام اﻳﺰدي‬،‫ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﺎﻃﻖ‬،‫ ﺳﻴﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ ﺳﺠﺎدي‬.14
.1379 ‫ ﻣﻬﺮﻣﺎه‬27 ‫ ﺗﺎ‬25 ،165‫ ص‬،‫ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬،‫" ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي اﻳﺮان‬GTD-11 ‫ﺳﻮﭘﺮآﻟﻴﺎژ ﭘﺎﻳﻪ ﻧﻴﻜﻞ‬
15. Jarret R. N., Collier, J. P., and Tien, J. K., "Effects of cobalt on the hot workability of nickel-base
superalloys", in: Superalloys 1984, Proceeding of 5th Int. Symp. of Superalloys, AIME, Warrendale,
PA, pp.455-466, (1984).
16. Voice W. E., and Faulkner R. G., "Carbide stability in nimonic 80a Alloy", Met. Trans. A, vol. 16A,
No.4, pp. 511-520, (1985).
17. Steven R. A., and Flewitt P. E. J., "The dependence of creep rate on microstructure in a γ′
strengthened superalloy" Acta Met., Vol. 29, No. 5, pp. 867-882, (1981).
18. Hale J. M., IGTI, vol. 9, ASME, pp. 63, (1994).
19. Behrouzghaemia S., and Mitchellb R.J., "Morphological changes of γ′ precipitates in superalloy
IN738LC at various cooling rates", Materials Science and Engineering: A, Vol. 498, No. 1-2,
pp.266-271, (2008).
20. Lestrat D., and Strudel J. L., "Alloys, Their Exploitable Potential" in: J. B. Marriot M. Merz, J. Nihoul
and J. Ward, (Eds.), High – Temp. Alloys, Elsevier Applied Science, pp. 307, (1987).
21. Bradley E. F., "Superalloys, A Technical Guide", ASM Int., (1998).
22. Vandermolen E. H., and Oblak J.M., "Control of γ' particle size and volume fraction.in. the high
temperature superalloy Udimet700", Metall. Trans. Vol. 2, pp. 1627-1633, (1971).
23. Balikci E., Raman A., and Mirshams R. A., "Volume increase during oxidation. Due to the formation
of oxide layer on these phases", Met. & Mat. Trans. A, vol. 28A, pp. 1993-2003, (1997).
24. Bor H. Y., Hsu C.and Wei C. N., "Influence of hot isostatic pressing on the fracture transitions in the
fine grain MAR-M247 superalloys", Mater. Chem. Phys., Vol. 84, pp. 284-290, (2004).
25. Appa Rao G., Kumar M., Srinivas M., and Sarma D. S., "Effect of standard heat treatment on the
microstructure and mechanical properties of hot isostatically pressed superalloy inconel 718",
Materials Science and Engineering: A, Vol. 355, No. 1-2, pp. 114-125, (2003).
26. Kim, M. T. Kim D. S., and Oh O. Y., "Effect of γ′ precipitation during hot isostatic pressing on the
mechanical property of a nickel-based superalloy", Materials Science and Engineering: A, Vol. 480,
No. 1-2, pp. 218-225, (2008).
‫‪11‬‬ ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﻣﻮاد‬