తరిగొండ వొంగమొంబ

డా|| ముక్తేవి భారతి

ఉదయ సొంధ్యారాగొం మొంగమొంబ నుదుటి కొంకమపై తళుకున మెరిసొంది. దొడ్లో ఆవుదూడ తల్లో
పొదుగును అదేపనిగా కముుతొంది. మొంగమొంబ కాస్సేపు తదేకొంగా అటే చూస్తే ఉొండిపోయొంది. అొంతలోనే చూపు
మరల్చుకని చేతిలో ఉనన పొంచపాత్రలో నీళుు తులసమొకులో పోస కొనిననీళుు నెతిేన జల్చోకొంది. మళ్ళు పాల్చతాగుతునన
దూడవైపు కళుు తిప్పొంది. దూడ పాల్చతాగుతునన దృశ్యానిన ఎొంతస్సపైనా అలా చూడాలనే అనిప్స్ేొంది మొంగమొంబకి.
ఆ దృశ్యానిన అదోరకమైన పారవశ్ాొంత పాటు అొంతులేని విషాదమూ కల్లగిస్తే ఉొంటుొంది ఆమెక.

ఆవు పొదుగు బరువు తగిగొంది. దూడ తల్లోకి దూరొంగా వళ్ళు చొంగు చొంగున గొంతులేస్ేొంది. మేడలో చినన
మువవలపట్టెడత ఎొంత ముదుు గల్చపుతొందో! నలోని కళుు అటూ ఇటూ తిపుపతూ, కప్పొంచి ఎగురుతూ, తక ఊపుతూ
ఎొంత ఉతాేహొంత తిరుగుతునన ఆ దూడను చూస్సే ప్లోలక ఎొంత సొంబరొంగా ఉొంటుొందో! అదే తనక తీరని కొరత
అనుకొంటూ మొంగమొంబ నిటూెరిుొంది.

లేత ఎొండపడి తులసకోటలో ఉనన కృష్ణతులస నలోనిఆకల్చ నిగనిగలాడుతునానయ. గుబురుగా పెరిగిన ఆ

ముకును తాను రోజూ దరిశొంచుకొంటూనే ఉొంది. ప్రదక్షిణ నమస్కురొం చేస్కొంటూనే ఉొంది. రోజూ తులస తీరథొం
శిరస్ేన జల్చోకొంటూనే ఉొంది. కానీ ఈ రోజేదో తెల్లయని పారవశ్ాొం కల్చగుతొంది. తులసకోట గుముొంలో కూరుుని
తులసీధ్యాన శ్లోకొం పఠొంచుకొంది.

యన్ములే సరవతీరాథని, యనుధ్యా సరవదేవతా

యదాగ్రే సరవవేదాశ్ు తులస తావొం నామమాహొం

తను రోజూ చేస్స స్సవే చేస్ేనాన ఈ రోజు; తనక కొతేగా, విొంతగా ఉొంది అనుకొంది మొంగమొంబ. మనస్లో
చిత్రమైన ఆలోచనల్చ దొొంతరల్చ దొొంతరల్చగా కదుల్చతునానయ. తన్మ, తన భరాే మొకుని దేవుడు లేడు. మెటెని
తీరథప్రదేశ్ొం లేదు. అయనా ముకోుటిదేవతల్చనాన, ఒకురికీ తమపై అనుగ్రహొం కలగలేదొందుకో! తనకీ, తన భరేకీ
ఎలోపుపడూ శ్రీనివాస్ని సురణే. అయనా స్కవమికి దయకలగలేదు. తన కడుపు పొండలేదు. ఓ బాలకృష్ణణడు చిటిెచిటిె
పాదాలత నటిెొంట నడయాడే భాగాానికి నల్చగురిలో నవువలపాల్చ కావలసన రాతే భగవొంతుడు తనక రాసపెట్టెడు.
తమ దొంపతుల్లరువురూ పునానమనరకొంలో చిత్రహొంసల్చ పడక తప్పపలా లేదు. మొంగమొంబ కళ్ులో నీళుు తిరిగాయ.

ఇది నితామూ ఉనన దిగులే అయనా ఈ రోజొందుకో ఆ దిగుల్చ వనుక ఏదో ఆశ్యరేఖ తొంగి
చూస్ేననటోనిప్ొంచిొంది మొంగమొంబకి. అశ్యొంతిలో నుొంచే ఏదో శ్యొంతి ఆవరిస్ేొంది. విచిత్రమైన అనుభూతిత
సతమతమవుతూ కూరుుొండిపోయొంది.
 అపుపడే శ్రీవేొంకటేశ్వరస్ేత్రొం పఠస్తే కృష్ణయా పూజగదిలోొంచి తులస కోటవైపు వచ్చుడు. మొంగమొంబను
చూశ్యడు. జారుముడిలో మొందారొం, నుదుట కొంకమ, మెడలో కతికొంటు, పాదాలక అొందల్చ , కడియాల్చ, కళ్ుక
కాటుక, ముఖాన పస్పు ఛాయగా మెరుస్ేొండగా పరధ్యానొంగా కూరుుని ఉనన మొంగమొంబ ఎదుటికి వళ్ళు నిలబడాాడు.

మొంగమొంబ సొంభ్రమొంత, తతేరపడుతూ లేచి నిలబడి స్కషాెొంగ దొండ ప్రణామొం చేసొంది. ఇది కలో నిజమో
తనక్త తెల్లయడొంలేదు. స్కక్షాతుే శ్రీనివాస్డే తనొం ముొందు ప్రతాక్షమయాాడు. తన మనస్లోని చిొంత తీరుడానికి
సవయొంగా వచ్చుడు అనుకొంది. అొంతలో "మొంగా' అనన ప్ల్చపు విని ఈ లోకొంలోకి వచిుొంది. ఎదురుగా భరే!

"ఇదేమిటి? మీరెపుపడు వచ్చురు?" ఇపుపడే కదా శ్ొంఖచక్రాల్చ ధరిొంచిన ఆ ఏడుకొొండలవాడె నా ముొందు

నిలబడాాడు...' అొంటూ ఆత్రొంగా నల్చవైపులా చూసొంది.

కృష్ణయా భారావైపు చూస జాల్లగా నవావడు. భుజొంమీద చేయ వేస "నీ ధ్యాసొంతా శ్రీనివాస్డిమీద ఉొంది.
అొందుక్త ఎదురుగా ఉనన నేను, ఈ కోటలోని తులస, అకుడునన ఆవుదూడ, ఆ చటుెపైని చిలకా, అది కోరుకతునన
జామపొండు, ఈ రాగిచొంబు అనీన నీక పరమతులానే కనిప్స్ేననటుెనానయ. ఇక లోపల్లకి వళ్ళో వొంట ఏరాపటు చూడు"
అనానడు కాసే మొందల్లొంపు సవరొంత.

మొంగమొంబ చటుకున లేచిొంది. అవును, బారెడు పొదుకిుొంది. పొయా రాజేయనేలేదు. అయనా ఈ రోజు నాకీ
విొంత పరిసథతి ఏమిటి? అనుకొంది.

కృష్ణయా భారానైతే మొందల్లొంచ్చడు కానీ, తన అనుభవొం కూడా ఇొందుక భిననొంగా ఏమీలేదు. తలచుకనన కొద్దు
ఆశ్ురాొం ముొంచతుేతొంది.తను పూజామొందిరొం ముొందు కూరుుని ఉొండగా వేొంకటేశ్వరుడు తన ఎదుటికొచిు
నిలచినటుో కనిప్ొంచిొంది. అది కూడా క్షణకాలొం. అది భ్రమే అనుకనాన, ఎపుపడూలేని భ్రమ తనకీరోజు ఎొందుక
కల్లగినటుె! స్కవమి నిజొంగానే కనిప్ొంచ్చడనుకనాన, అొంతటి భాగాానికి తను అరుుడుకాడే! ఏవో నాల్చగు తీరాథల్చ
మెటిెనొంత మత్రాన, నాల్చగు పుణాక్షేత్రాల్చ దరిశొంచినొంత మత్రాన తను మహాభకేడైపోతాడా? మొతాేనికి ఇొందులో
ఏదో విశేష్ముొంది. ఈ విష్యొం మొంగత చబుదామని ఇవతల్లకి వస్సే ఈ ప్చిుది ననున చూస స్కవమే అనుకొంది. నాక
స్కవమి కనిప్ొంచడమేమిటి? మొంగక నాలో స్కవమి కనిప్ొంచడమేమిటి? ఎవరైనా విొంటే మ ఇదురికీ ప్చిు
పటిెొందనుకొంట్టరు.

మొంగమొంబ వొంటిొంటి పనిలో మునిగిపోయొంది. కృష్ణయా ఆలోచనలత తలమునకలవుతూనే వీథి

గుముొంలోకి వళ్ళు నిలబడాాడు. వీథిలో నల్చగురు ప్లోల్చఆడుకొంటూ కనిప్ొంచ్చరు. వాళ్ులోో ఒకప్లోవాడు పరుగు
పరుగున కృష్ణయా ఇొంట్లోకి దూస్కొచ్చుడు. "ఎకుడికిరా?" అని కృష్ణయా అడుగుతునాన వినిప్ొంచుకోలేదు. ఆ కర్రాడు
నేరుగా మొంగమొంబ దగగరక వళ్ళుడు.

"అము ఆకలేస్ేొంది. ఏమైనా పెటెవా?" బతిమల్చతుననటుె అడిగాడు.

"అము" అనన ప్ల్చపు విని మొంగమొంబ శ్రీరొం జలదరిొంచిొంది. తలతప్ప చూస్సే ఎదురుగా ఆ కర్రాడు.
చేయచ్చచి అడుగుతునన పాలబుగగల పసవాడు. 'మనాయనే, మబాబే' అనుకని మనస్లోనే మురిసపోతూ
మొంగమొంబ దేవుడికి నైవేదాొం పెటిెన దధ్యాదనొంలోొంచి కొొంతతీస గినెనలో వేస "ఇొంద, తిను" అొంటూ ఆ ప్లోవాడి
చేతికి ఇవవబోయొంది.

"ఊహుఁ, అది నాక్తొం చ్చల్చతుొంది. మొతేొం నేనే తిొంట్టను" అొంటూ తనే తీస్కని మొతేొం దధ్యాదనొం తినేస,
వచిునటేె బయటక పరుగెతాేడు ఆ ప్లోవాడు.

మొంగమొంబ విస్ేపోయొంది. అొంతలోనే తేరుకని భరేను ప్ల్లచి "వాణ్ణణ నీళ్ుత మూతికడుకుని వళ్ుమనొండి"
అని క్తక్తసొంది. భరే నుొంచి జవాబు రాకపోవడొంత వీథిగుముొంవైపు చూసొంది. ఆ ప్లోవాడూ లేడు. భరాే
కనిప్ొంచలేదు.

"ఇదేమిటి ఇలా వచిు అలా వళ్ళుపోయాడు! ఎవరి ప్లోవాడబాా" అని ఆలోచిొంచిొంది. ఎొంత ఆలోచిొంచినా
ఆ ప్లోవాడెవరో పోల్చుకోలేకపోయొంది. అొంతలో ఒక ఊహ చటుకున మెరిసొంది. "ఆ యశ్లదము కొడుక
కాదుగదా!" ఆ ఊహరాగానే మొంగమొంబ ముఖొం వేయ ద్దపకాొంతులత వల్లగిపోయొంది. సరిగాగ అపుపడే కృష్ణయా
లోపల్లకి అడుగుపెట్టెడు.

మొంగమొంబ సొంతష్ొంత భరేక ఎదురుగా వడుతూ, "ఇదిగో, చూశ్యరా! మనిొంటికి ఆ బాలకృష్ణణడొచ్చుడొండీ"

అొంది. కృష్ణయా ముఖొం చిటిోొంచ్చడు. నిజానికి ఉదయొం నుొంచి అతడు కూడా ఏదో కలగాపులగపు ఆలోచనలత
సతమతమవుతునానడు. సొంతానొం లేదనన దిగుల్చ మొంగమొంబను కొంగద్దసనటేె అతణ్ణణ కొంగద్దస్ేొంది. దేవుడికి ఎనిన
మొకుల్చ మొకిునా, నితాొం ఇరువురూ దైవధ్యానొంతనే గడుపుతునాన, తమకో నల్చస్నెొందుకివవడొంలేదనన భావొం
అతనిలో అపుపడపుపడు దైవొం పటో ఆగ్రహానిన, అలక్షాానిన రెచుగడుతొంది. తమ పూజలూ, వ్రతాలూ వారథ మనిప్ొంచి తీవ్ర
నిరాశ్యనిసపృహలోోకి జారిపోతునానడు. మొంగమొంబ ఇలా అనేసరికి ఒకవిధమైన కోపొం అతనిలో ఉబికి వచిుొంది.
అయనా నిగేహొంచుకొంటూ, "మొంగా! నీక మతిపోతుననటుోొంది. పొదుునన ననున చూస బాలకృష్ణణడొంటునానవు.
ఊహలోో ఊరేగడొం మని వొంటపని చూడు" అనానడు.

"లేదొండీ! నిజొంగా వచ్చుడు. నైవేదాొం పెటిెన దధ్యాదనొం అొంతా తినేస వళ్ళుపోయాడు" అొంది మొంగమొంబ, భరే
మటలక జావగారిపోతూనే.

"మొంగా! నీక నిజొంగానే ప్చిు పటిెొంది. కొనానళుు పూజలూ, వ్రతాలూ మనేసెయ్... దేవుణ్ణణ మరచిపో ,
ప్చిుకదురుతుొంది" అనేస కృష్ణయా అకుడినుొంచి విసవిస్క వళ్ళోపోయాడు.

ఆ తరావత ఇొంట్లో నిశ్శబుొం రాజాొం చేసొంది.

యాొంత్రికొంగా మొంగమొంబ వొంట ముగిొంచిొంది.

ఎవరి ఆలోచనలలో వారునన ఆ దొంపతుల్చ ఏదో ఎొంగిల్లపడాా మనిప్ొంచ్చరు. మొంగమొంబ వొంటగది గడపమీద
తలపెటుెకని ఒళుు వాల్లుొంది. కృష్ణయా వీథిగదిలో కాల్చగాల్లన ప్ల్లోలా తచ్చుడుతూ ఉొండి పోయాడు. సొంతానొం లేదనన
దిగుల్చనుమిొంచి, తను దైవానిన నిొందిొంచ్చననన అపరాధభావొం అతణ్ణణ ఆ క్షణొంలో మరితొంగా కొంగద్దస్ేొంది.
పశ్యుతాపొంత అతడు మనస్ేలోనే దేవునికి మటిమటికీ క్షమపణల్చ చపుపకొంటునానడు. సొంతానొం గురిొంచిన తన
స్కవరథచిొంత తనలోని వివేకానిన హరిొంచివేసొంది. జగతుేనొంతటినీ సృష్ెొంచి రక్షిొంచే నిస్కవరథ ప్రేమమూరిే అయన ఆ
పరాతపరునే నిొందిొంచే స్కథయకి తనను దిగజారిుొంది. విదాావొంతుడైన తనకనాన, చదువు సొంధాల్చలేని మొంగమొంబ
ఎొంత వివేకవొంతురాల్చ. గడ్రాలని తనను అములకుల్చ వేలెతిేచూప్ొంచి గేల్లచేస్ేనాన తన కొరతక భగవొంతుణ్ణణ
బాధ్యాణ్ణణ చేస ఏనాడూ నిొందిొంచని అచొంచల భకిే ఆమెది. ఆమెను భగవొంతుడు తపపక కరుణ్ణస్కేడు. అవును, తపపక
కరుణ్ణస్కేడు. ఆమె కడుపు తపపకొండా పొండుతుొంది..

ఈ ఊహ రాగానే అతనిలోని వేదన అొంతా అొంతరిొంచి ఎొంత మనశ్యశొంతి కల్లగిొంది. ముఖొం వికసొంచిొంది.
ఉదయొంనుొంచి ఆవరిొంచిన దిగులొంతా దూదిప్ొంజలా ఎగిరిపోయొంది. ఇకనుొంచి తాను దైవనిొంద చేయకూడదని
నిశ్ుయొంచుకనానడు. చొంపల్చ వేస్కనానడు.

అతనిలో ఏదో తెల్లయని ఆనొందొం పురివిప్ప ఆడుతుొండగానే ప్రదోష్ సమయొం అయొంది. సమీపొంలోని
శ్రీనివాస్డి కోవలలో గొంటమోగిొంది.

కృష్ణయా ఉతాేహొంగా లోపల్లకి వళుతూ "మొంగా! తవరగా తయారవు! గుడికి వడదాొం" అనానడు.

భరే గొంతులో తణ్ణకిసలాడుతునన ఉతాేహానిన, ఆయన ముఖానిన ఆవరిొంచిన విొంత కాొంతినీ గమనిొంచిన
మొంగమొంబ మొదట ఆశ్ురాపొయనా తరావత సొంతష్ొంత నిటూెరిుొంది.

దొంపతుల్లరువురూ కోవలక చేరి శ్రీనివాస్ని ముొందు చేతుల్చ జోడిొంచి నిలబడాారు. ఆ దివామొంగళ్ రూపానిన
తదేకొంగా చూస్తే ఉొండిపోయారు. స్కవమి నేత్రాలనుొంచి ఏదో కాొంతిపుొంజొం వాాప్ొంచి తన ఆపాదమసేకమూ
ఆవరిొంచినటుె మొంగమొంబక అనిప్ొంచిొంది. ఇొంటికి తిరిగి వడుతూ ఆ సొంగతి భరేత చప్పొంది మొంగమొంబ.

కృష్ణయా చిరునవువ నవావడు. "మనల్లన స్కవమి అనుగ్రహొంచ్చడు. మనిొంట్లో తవరలోనే పసడికాొంతుల పసపాప
అవతరిస్ేొందని నా మనస్ చబుతొంది!" అనానడు కళుు విొంత కాొంతిత వల్చగుతుొండగా.

మొంగమొంబ సగుగత ముడుచుకపోయొంది.

* * *
రెొండు మస్కల్చ ఇటేె గడిచిపోయాయ. ఉననటుెొండి మొంగమొంబలో ఏదో నలత. ఒకరోజునైతే మొంచొం మీొంచే
లేవలేదు. దేవుడికి ద్దపొం కూడా పెటెలేదు.

కృష్ణయా ఆొందోళ్న పడాాడు. ఇపుపడే వస్కేనని భారాక చప్ప పెదాుచ్చరుాడైన కృష్ణమచ్చరుాల వదుక
పరుగెతాేడు. కృష్ణమచ్చరుాల్చ ఊళ్ళు గపప ఆయురేవద వైదుాడు.
 పది నిమిషాలలో ఆయనున వొంటబెటుెకని వచ్చుడు. కృష్ణయా. మొంగమొంబ నాడిచూసన వైదుాని పెదవులపై
చిరునవువ మెరిసొంది. అొందులోని భావొం అరథొంకాగానే కృష్ణయా ముఖొం సొంతష్ొంత విపాపరిొంది. తమ పూజల్చ
ఫల్లొంచ్చయ. తమ కల నిజొం కాబోతొంది. భగవొంతుడు కరుణ్ణొంచ్చడు......! కృష్ణయా మనస్లోనే కోటి దొండాల్చ
అరిపొంచుకని కృతజఞతల్చ ప్రకటిొంచుకనానడు. మొంగమొంబక కూడా ఆ శుభవారే చబుదామని అతని మనస్
తొందరచేసొంది. కానీ, వైదుాడి ఎదురుగా ఆ మట చపపడానికి సొంకోచిొంచ్చడు. ఆయనను ఇొంటి వదు దిగవిడిచి
పరుగెతుేతుననటుెగా ఇొంటికి చేరుకొని మొంగమొంబక విష్యొం చపాపడు.

మొంగమొంబ నిజమ అననటుె చూసొంది. అొంతటి ఆనొందానిన పటెలేక ఆమె హృదయొం ఉకిురిబికిురైపోయొంది.
ప్పరుప్పరునా అొందరు దేవుళ్ును తలచుకని సజలనయనాలత కృతజఞతల్చ చపుపకొంది. కళుు మూసనా తెరచినా
బాలకృష్ణణని రూపమే అొంతట్ట కనిప్స్ేొంది. మొంగమొంబ తీయని ఊహాజగతుేలోొంచి ఈ లోకొంలోకి రావడానికి చ్చలా
సమయొం పటిెొంది. అొంతస్సపూ మురిపెొంగా తనవైప్ప చూస్తే చిరునవువ చిొందిస్ేనన భరేను చూడగానే సగుగత
చితికిపోయొంది.

హఠాతుేగా తనలో వయా ఏనుగుల బలొం ప్రవేశిొంచినటోయ, ఒకు ఉదుటున లేచి తులసకోట దగగరక వళ్ళు
తులసముక మొకిుొంది. దేవుడి ముొందు ద్దపొం పెటిెొంది. ఆ ద్దపకాొంతిలో లీనమై విొంతకాొంతులీనిొంది.

"చూల్లొంతక ఎన్నన రుచుల్చ కావాలనిప్స్ేొందట కదా! మరి నీక్తొం కావాలో చపుప" అడిగాడు కృష్ణయా
మొంగమొంబను ఆప్పక్షగా చూస్తే, పూజక పువువల కోస్తే.

భరే కళ్ులోకి చూస చిరునవువ నవివొంది మొంగమొంబ.

"భగవనానమమే నాక రుచి. నా కడుపులోని పసగుడుాక కూడా ఆ రుచిని అొందిొంచ్చలని నా కోరిక" అొంది,
భరే తన ముొందు రాసపోసన పూలను మలగా గుచుుతూ. అపుపడామె కళ్ుముొందు గోదాదేవి మెదిల్లొంది. ఎదనిొండా భకిే
నిొండిపోయొంది. ఆ తనుయసథతిలోనే అొందమైన పూలదొండ అల్లో భరే చేతికి అొందిొంచిొంది. కృష్ణయా గుడికి వళ్ళుడు.
మొంగమొంబ అల్లోన దొండ అలమేల్చమొంగా, శ్రీనివాస్ల గళ్సీమను అలొంకరిొంచిొంది.

ఓ రోజు కృష్ణయాక కల వచిుొంది. ఆ కలలో శ్రీనివాస్డు సీీ రూపొంలో కనిప్ొంచ్చడట. మొంగమొంబక ఈ

విష్యొం చబితే ఆమె ఆలోచనలో పడిొంది. ఏమిట్ల ఇొందులోని అొంతరారథొం, తనక కూతురు పుటెడొంలేదు కదా!
అనుకొంది.

అదే జరిగిొంది. కృష్ణయా మొంగమొంబ దొంపతులక కూతురు పుటిెొంది.

పకులో ఉనన పసకొందు వైపు చూసొంది. ఆమె కళ్ులో చపపలేనొంత ఆత్రుత. చూసొందో లేదో, ఆమె ముఖొంలో
నైరాశ్ాపు నీల్లనీడల్చ ఒకుస్కరిగా కముుకనానయ. ఆడప్లో! ఆమెక హఠాతుేగా ముచుమటల్చ పోశ్యయ. ఆ
నీరససథతిలో మరిొంత నీరసొం ఆవరిొంచిొంది. కాస్సపటికి ఎలాగో తెపపరిల్లో పాపను మరోస్కరి చూసొంది. తన పసచేతులను,
లేత పాదాలను చిత్రొంగా కదిల్లస్ేొంది. మొంగమొంబలో మతృప్రేమ ఉబికి వచిుొంది. పకుక తిరిగి పాపను గుొండెలక
హతుేకొంది. మనవనైజొం ఎొంత విచిత్రమో! అసల్చ సొంతానమే లేని తను, సొంతానొం కల్లగితే చ్చల్చననుకొంటూ ఎన్నన
పూజల్చ చేసొంది. ఎొందరికో మొకుకొంది. ఇపుపడు మగప్లోవాడు కలగలేదేననుకని బాధపడుతొంది. ఆశ్క
అొంతులేదు. మగైతేనేొం, ఆడైతేనేొం.... తనకో సొంతానొం కల్లగిొంది. తనిపుపడు గడ్రాల్చ కాదు! తననెవరూ ఇపుపడు వేలెతిే
చూప్ొంచలేరు. ఆ తృప్ే చ్చల్చ.

అొంతలోనే భరే గుర్తేచ్చుడు. ఆడప్లో వదుు అనలేదు కానీ, మగప్లోవాడు కల్చగుతాడనీ ఆయన ఆశ్పడాాడు.
ఆడప్లో మన ప్లో అవుతుొందా, వొంశ్యనిన నిలబెడుతుొండా? అని ఒకటి రెొండుస్కరుో అనానరు కూడా. ఇపుపడు ఆడప్లో
అని తెల్లస ఎొంత నిరాశ్పడాారో! మొంగమొంబక భరేను తలచుకని జాలీ, బాధ్య కల్లగాయ.

పాప చిటిెపాదాలను, చిటిె చేతులను చ్చపుతూ ఒళుు విరుచుకొంది. జీవన సమరానికి సదధమవుతునానను స్మ
అనన హేచ్చురికలా అనిప్ొంచిొంది ఆ చరా. పుడుతూనే ఆకల్లత పుటిెస్కేడు కాబోల్చ భగవొంతుడు. ఆ చినన పాదాల్చ
కదుల్చతునానయ. నలోని జుతుే... చినన చవుల్చ..... పదాుల మొగగలాో లేత పాదాల్చ..... దూది ప్ొంజలాో మృదువైన బుగగల్చ....
పాప ఒడలొంతా తడుముతూ మొంగమొంబ మురిపెొంగ చూసొంది.

అొంతలో అడుగుల చపుపడయొంది. మొంగమొంబ పకుక తిరిగిచూసొంది. గుముొంలో భరే కృష్ణయా నిలబడి
ఉనానడు. అతని ముఖొంలో భావాలను చదవడానికి ప్రయతినొంచిొంది మొంగమొంబ. ఆశ్య, నిరాశ్య రెొండూ లేని ఒక
ప్రశ్యొంత సథతి ఆ ముఖొంలో కనిప్ొంచి ఊరట చొందిొంది.

"ఆడప్లో" అొంది మెలోగా.

"ఆడప్లో అని నాక ముొందే తెల్చస్" అనానడు కృష్ణయా ఏదో రహస్కానిన బయట పెడుతుననటుెగా.

ఎలా తెల్చసని కళ్ుతనే ప్రశినొంచిొంది మొంగమొంబ.

"ఓ రోజు గుళ్ళుొంచి వస్ేొంటే చటుె కిొంద కోయవాడు కనిప్ొంచి ప్ల్లచ్చడు.... ఏొం చబుతాడ్లననుకని వళ్ళును.
చేయ చూస అనీన ఉననవి ఉననటుె చపాపడు. ఆడప్లేో ముొందు పుడుతుొందనానడు" కృష్ణయా చపాపడు.

భరే మటత మొంగమొంబ మనస్లో అలజడి పూరిేగా మయమైపోయొంది.

" అయనా మొంగా , ఆడప్లో అయతేనేొం? మనయొంట అల్లవేల్చ మొంగముతలేో అవతరిొంచిొంది. మన ఇలవేలేప
మన ఇొంట వల్లసొంది" అనానడు కృష్ణయా.

బిడాతడిదే లోకమైపోయొంది మొంగమొంబకి. బిడా ఏడిునా ముదేు, పాదొం కదిప్నా ముదేు, ఆవుల్లొంచినా ముదేు.....
భగవొంతుని సృష్ెవైచిత్రినొంతటినీ ఆ శిశువులోనే చూస్తే మొంగమొంబ మళ్ళు పసపాప్ప అయపోయొంది.
తెల్లయకొండానే రోజుల్చ గడిచిపోతునానయ. బారస్కల వచిుొంది.

ప్పరేొంపెట్టెలని భారాభరేల్లదురూ కాస్సేపూ చరిుొంచుకనానరు. "ఇొంటవలసొంది అల్లవేల్చ మొంగ. ఆ అము

ప్పర్తకుటే పెడితే అయా ఏొంకాను? ఆ దివా దొంపతులను విడద్దయడొం ఏొం నాాయొం? కనుక అము ప్పరూ, అయాప్పరూ
కల్లప్పపెట్టెల్ల" అొంది మొంగమొంబ పాపక స్కొంబ్రాణ్ణ పోగవేస్తే.

"ఆ ప్పరు కూడా నువేవ చపుప" అనానడు కృష్ణయా.

మొంగమొంబ కాస్సేపు ఆలోచిొంచి, "వొంగమొంబ" అొందాొం. అొందులో ఆ ఏడుకొొండల వొంకనాన ఉనానడు, జగదొంబ
అయన అలవేల్చ మొంగము ఉొంది అొంది.

"ఇొంక్తొం! చకుని ప్పరు" అనానడు కృష్ణయా, భారాను మెచుుకోల్చగా చూస్తే.

పాప ఒళుు చేసొంది. ఇపుపడిపుపడే తల్లోని గురుే పడుతొంది. ఉయాాలలో పడుకనన పాప మధా మధా ఉల్లకిపడి
లేస్ేొంది. పెొంకలెగిరిపోయేలా ఏడుపు ప్రారొంభిస్ేొంది. లేచీలేవగానే ఆకల్లత ఆవురావురుమొంట్లొంది.
మొంగమొంబకక ఇొంటిపని ఒక ఎతుే, పాప పని ఒక ఎతుేగా ఉొంట్లొంది. కృష్ణయాకీ పాప పని బాగానే చబుతొంది. తన
పూజా పునస్కురాలన్మ, బయటి వాాపకాలన్మ తగిగొంచుకోవలస వస్ేొంది. ఆ ఇలేో వ్రేపలెో, ఆ దొంపతుల్చ
యశ్లదానొందుల్చ అయపోయారు.

అపుపడే పాల్లచిు మొంగమొంబ పాపను గుడాఊయలలో వేస ఊపుతొంది పాప రెపపల్చ వేస్సే కదా! అటూ ఇటూ
కదుల్చతూనే ఉొంది. ఊళ్ళుకి వళ్ళున భరే ఆకల్లత ఆవురావురుమొంటూ వస్కేరే, ఇొంతవరకూ పొయా మీద ఎసరు కూడా
పెటెలేదే అనుకని సతమతమవుతూ మొంగమొంబ బిడాను జోకొటెడానికి విశ్వప్రయతనొం చేస్ేొంది.

మ యొంటి ఇలవేల్చప
అల్లవేల్చ మొంగా
మ యొంటి మహలక్ష్మి
ఇల వొంగమొంబా ..................... || జో,జో||
చినానరి వొంకము వరాన పుట్టె
కనానరి నా తల్లో గారాల పట్టె ................... || జో ,జో||
నిదురపో నా తల్లో, నిదురపోవము
ఏడుకొొండల స్కవమి
ఊయలూప్పన్మ ............................... || జో, జో||
అల్లవేల్చ మొంగము
అలరిొంచ నిన్మన
నిదురపో నా తల్లో, నిదురపోవము ...................... || జో,జో||

అపుపడే ఇొంట్లోకి అడుగుపెటిెన కృష్ణయా ఈ జోలపాట విని చకితుడయాాడు. మొంగమొంబ పాడగా తను
వినడొం ఇదే మొదటిస్కరి. పాప పుడుతూనే పాటని వొంటబెటుెకరాలేదు కదా అనుకనానడు.

భరే రాకను గమనిొంచిన మొంగమొంబ సగుగత ముడుచుకపోయొంది. "మొంగా, ఈ జోలపాట ఎపుపడు

నేరుుకనానవు?" అని అడిగాడు కృష్ణయా.
 "నేరుుకోవడమ, నా మొహమ? ఇదొంతస్సపటికీ పడుకోకపోయేసరికి ఏొంచేయాలో తచలేదు. ఇలా అనుకని
అలాపాడేశ్యను" అొంది మొంగమొంబ. కృష్ణయాక ఇది మరిొంత ఆశ్ురాొం కల్లగిొంచిొంది. "పాప గానొంతపాటు
స్కహతాానిన వొంటబెటుెకని వచిుొందనన మట!" అనుకనానడు. పాప ఎొంత గపపదవుతుొందని ఆ క్షణొంలోనే అతని
మనస్క తచిొంది.

కాలొం గడుస్ేొంది. కానీ ఆ దొంపతులక కాలొం గడుస్ేనన ధ్యాస్స లేదు. ప్రపొంచమొంతా వాళ్ుక వొంగమొంబే
అయపోయొంది. పాప నవివతే వాళ్ు మనస్లోో వనెనల కాస్ేొంది. పాప గుకుపెడితే వాళ్ు గుొండెల్చ దడదడలాడిపోతాయ.
పాపక కాసే పొటె వచుగా ఉొంటే వైదుాల్చ వచిు చూస్సవరకూ వాళ్ుక కాలూ చేతులూ ఆడవు.

వాళ్ు జీవితొంలో మూడేళుు మూడు క్షణాలోో గడిచిపోయాయ. వొంగమొంబ ఇపుపడు మూడేళ్ుదయొంది. పాప
ప్రపొంచొం క్రమొంగా విసేరిస్ేొంది. బుడిబుడి అడుగులత ఇలోొంతా కలయతిరుగుతుొంది. ముదుులొల్లక్త మటలత
ఇదేమిటి, అదేమిటి అని అడుగుతొంది. ఆ కళ్ునిొండా అొంతులేని విసుయమే. పాపకిపుపడు చిననచినన నేస్కేల్చ
తయారయాారు. పాప కోసొం పనిగటుెకని ఇొంటికొచిు ఎతుేకని ఆడిొంచే ఆరిొందలూ ఎకువయాారు. కృష్ణయా
ఇొంటినిొండా ఇపుపడు సొందడే. గుజజనగుళుు, బొముల పెళ్ళుళుు అొంటూ రోజుకో ఆట. ఈ ఆతల కోసొం చగోడీల్చ,
పాలకాయల్చ, లడుో వగైరా తినుబొండారాలను చేస ఇచేు కొతే పని మొంగమొంబ మీద పడిొంది. తనకొంటే పెదుప్లోల మధా
పాప కాల్ల అొందల్చ ఘల్చోఘల్చోమని చపుపడు చేస్ేొండగా సొంబరొంగా తిరుగుతుొంటే చూడడానికి మొంగమొంబకూ,
ఇరుగుపొరుగు అములకులకీ రెొండు కళ్ళు చ్చలడొం లేదు.

ఓ రోజు ప్లోలొందరూ కలస ఒక కొతే ఆట కనిపెట్టెరు. ఒకముయకి వొంకటేశ్వరస్కవమికననటుె నామల్చ పెటిె "నువువ
వొంకటేశ్వరస్కవమివి. వొంటేశ్వర స్కవమిలా అభయహసే పెటిె నిలబడాల్ల, కదలకూడదు, నవవకూడదు" అనానరు. ఆ ప్లో
అలాగే ఉొంది. కానీ కదలకొండా, నవవకొండా ఉొండలేకపోయొంది. పెదు ప్లోల్చ గదిుొంచేసరికి నవువ ఆపుకొంది. మిగిల్లన
వాళ్ుొందరూ కాస్సేపు భకేలాో మరిపోయారు.

అొంతలో వాళ్ులోో అొందరికొంటే పెదుప్లోక "మరి అల్లవేల్చ మొంగము స్కవమి పకున ఉొండాల్ల కదా" అనిప్ొంచిొంది.
వాళ్ుమధా నవువతూ క్తరిొంతల్చ కొడుతూ అొందల్చ ఘల్చో ఘల్చోన మోగిస్తే తిరుగుతునన చినన వొంగమొంబ మీద ఆ
ప్లో దృష్ె పడిొంది.

"ద్దనిని అల్లవేల్చ మొంగముక చేదాుమర్రా" అొంది ఉతాేహొంగా. మిగిల్లన వాళుు కూడా ఉతాేహొంగా "సరే సరే"
అనానరు. ఒకరు తిలకొం దిదాురు. ఇొంకొకరు జుటుెను పకుక ముడిలాగా చుట్టెరు. అది ఊడిపోతుొంటే మళ్ళు మళ్ళు
కట్టెరు. తులసమలల్చ చుట్టెరు. కాళ్ుక పారాణ్ణ పెట్టెరు. మెడలో పూసల దొండల్చ వేశ్యరు.

"ఎొంత బాగుొందో! నిజొంగా అల్లవేల్చ మొంగములానే ఉొంది కదూ!" అొంది పెదుప్లో మురిపెొంగా చూస్తే.

బుగుగన చయేాస్కని వీళ్ు ఆట చూస్ేనన మొంగమొంబ ఆ మటే మనస్లో అనుకొంది.

మరికొనేనళుు గడిచిపోయాయ. వొంగమొంబ ప్రపొంచొం ఇపుపడు మరిొంత విసేరిొంచిొంది. ఇొంట్లో ఉననొంతస్సపూ

తల్లో వొంటే తిరుగుతూ తల్లో చేస్స పనులనీన తన్మ చేయడానికి ప్రయతినస్ేొంది. తులస చుటూె ప్రదక్షిణల్చ చేస్ేొంది. భకిేత
నమసురిస్ేొంది. తొండ్రి పూజక పూల్చకోస తీస్కవడుతుొంది. పూజా స్కమగ్రిని సదధొం చేస్ేొంది.
తొండ్రిలాగే పూజామొందిరొం ముొందు కూరుుని శ్రీనివాస్ని దివామొంగళ్రూపానిన రెపపవాలుకొండా అదేపనిగా చూస్తే
ఉొండిపోతుొంది. ఆ స్కవమి గురిొంచి అము చప్పన కథలను నెమరువేస్కొంటూ ఉొంటుొంది. ఆ సమయొంలో వొంగమొంబ
కాలానీన, పరిసరాలన్మ కూడా మరిచిపోతుొంది. కృష్ణయా దొంపతులక ఆ దృశ్ాొం ఆనొంద సొంభ్రమలత ఏవో తమక్త
తెల్లయని భయాల్చ రేకెతిేస్తే ఉొంటుొంది. "భగవొంతుని ముొందు కూరుుొంటే పాప పూరిేగా పరిసరాలను
మరిచిపోతొందే! ఈ భకిే పాప జీవితానిన ఎటువొంటి మల్చపు తిపుపతుొందో!" అనిప్ొంచేది.

స్కయొంత్రొం కాగానే గుడికి వళ్ుడొం వొంగమొంబ నితాకృతాొం. ఆరున్మరైనా అది తపపదానికి వీల్చలేదు.
స్కయొంత్రమైతే చ్చల్చ స్కవమి తనను ప్ల్లచినటుో ఎకుడునాన సరే గుడికి పరుగుతీస్ేొంది. స్కవమి ఎదుట నిలబడితే చ్చల్చ
సేబుధగా అయపోతుొంది. అపుపడు ఎవరెొంత తటిె ప్ల్లచినా పలకదు. ఇొంట్లో పూస్స పువువలే కాకొండా స్సనహతురాళ్ు ఇళ్ుక
వళ్ళు పూల్చ స్సకరిొంచి గుడికి పటుెకవళ్ళు ఏవో పాటల్చ పాడుకొంటూ, తనే మలలల్లో స్కవమికి అలొంకరిొంచడానికి
పూజారికిస్ేొంది. పూల్చదొండగుచుడొంలో, రకరకాల రీతులోో మలలలోడొంలో వొంగమొంబక స్కటివచేువారు ఆ ఊళ్ళునే
లేరు. ఇొంత చిననవయస్లో అొంత నేరుప అబాడొం ఎలా స్కధామైొందను కొంటూ అొందరూ విస్ేపోయేవారు. చీకటి
పడుతుొందే సమయానికి గుడి ఎొంత కోలాహలొంగా ఉొంటుొంది. అొందరి మధా ఉనన వొంగమొంబ తనలోకొంలో తనే
ఉొంటుొంది. తనత పాటు తన స్కవమి! ఆడప్లోలొందరూ వొంబమొంబ చుటూె మూగిపోతారు. అడిగి అడిగి
పాడిొంచుకొంట్టరు. విననకొద్దు వినాలనిప్ొంచే పాట. ఆ గొంతులో మటలకొందని ఒక మధ్యరాొం. ఏదో తనుయతవొంత
కూడిన తీయదనొం. అది భకిేపారవశ్ామని పోల్చుకోగల వయస్ే వాళ్ుక లేదు. విొంటుననొంతస్సపూ మటల్చ, తలపుల్చ
ఉడిగిపోయే పాట అది.

ఓ స్కరి ఒక వాగేగయకారుడు ఆ ఊళ్ళు ఉనన తన బొంధ్యవు ఇొంటికి వచ్చుడు. స్కయొంత్రొం స్కవమి దరశనొం
చేస్కొందామని గుడికి వళ్ళుడు. ఓ చోట ఆడప్లోలొందరూ మూగిఉనానరు. మధాలో వొంగమొంబ కూరుుని
పాడుతొంది. అొంతమొంది ప్లోల్చ ఉనాన అకుడ మలయమరుతొం మోస్కొచేు మలెోపూల పరిమళ్ొం లాొంటి పాటల్చ తపప
ఎకుడా కొొంచమైనా సవవడి లేదు. ఆ వాగేగయకారునికి ఆ పాట, ఆ గొంతులోని మధ్యరాొం విపరీతొంగా ఆకరిషొంచ్చయ.
అలాగే విొంటూ ఉొండిపోయాడు. గానానిన మిొంచి స్కహతాొం, స్కహతాానిన మిొంచి గానొం ఉనానయ. అతనికి ఎొందరో
కవుల్చ రచిొంచిన ఎన్నన పాటల్చ తెల్చస్. పాట వినగానే అదవరిదో ఇటేె పోల్చుకోగలడు. కానీ ఆశ్ురాొం! ఈ అముయ
పాడే పాటల్చ కొతేగా ఉనానయ. ఇొంత గపప రచనల్చ ఇొంతవరకూ తన చవిన పడకపోవడొం విచిత్రమేననుకనానడు.

వొంగమొంబ పాట ఆగిన తరావత ఆ ప్లోను సమీప్ొంచ్చడు. "అముయ! చ్చలా బాగా పాదావు తలీో! నీ ప్పరేమిటి,
నినున కనన ధనుాలెవరము" అనడిగాడు, వొంగమొంబ భుజొం చుటూె చేతుల్చ వేస దగగరక తీస్కొంటూ. వొంబమొంబ
సగుగపడి తలవొంచుకని తనప్పరు, తన తొండ్రిప్పరు చప్పొంది.

"తలీో! నువువ సొంగీతొం స్కధన చయా. నీ మధ్యరమైన గాత్రానికి, నీలోని భకిే మరిొంత మధ్యరాానిన మప్పొంది. నాకో
సొందేహమము! నువువ పాడిన ఈ పాటల్చ ఎవరు రచిొంచ్చరు? ఇవి నీకెవరు నేరాపరు? ఆ పుణాాతుుల ప్పరు చపుప తలీో
విని ధనుాడినవుతాను" అనానడు.
వొంగమొంబ చక్రాలాోొంటి తన కళ్ును విచిత్రొంగా తిపుపతూ అతనివైపు చూసొంది. ఆ తరావత స్కవమి వైపు చూసొంది. జవాబు ఏమని
చపాపల్ల. తను పాడిన పాటల్చ ఎవరు రచిొంచ్చరనీ, ఎవరు నేరాపరనీ అడిగితే స్కవమేనని జవాబు చపాపల్ల. కానీ ఈయన
నముుతాడా?!

ఏొం మట్టోడాలో తచలేదు వొంగమొంబకి.

"వొంగకి ఇవి ఎవరూ నేరపలేదు. అపపటికపుపడు తనే పాటల్చ కటిె పాడుతుొంది" అొంది వాళ్ులోో ఒక ప్లో.

ఈ మటత ఆ వాగేగయకారుడు నిశేుష్ణుడయాాడు. ఇొంత చకుని పల్చకబడి, భావసొంపద ఉనన ఈ చినానరి సొంతొంగా కటిె
పాడిొందా! తన చవులను తనే నములేకపోయాడు. ఈ పాప స్కమనుారాల్చ కాదు. అస్కధ్యరణ ప్రతిభావొంతురాల్చ. పాట ఈ పాపక
భగవదుతేొం. ధ్రువుడిలా, ప్రహాోదుడిలా బాలాొంలోనే పరిమళ్ళొంచిన భకిేకస్మొం ఈ అముయ" అనుకనానడు.

"తలీో! మీ ఇొంటికి తీస్కవళుో, నీ తల్లోదొండ్రులను దరిశొంచుకోవాలనుొంది" అనానడు.

వొంగమొంబ అతనిని ఇొంటికి తీస్కవళ్ళుొంది. పాప వొంట అపరిచిత వాకిేని చూస కృష్ణయా దొంపతుల్చ ప్రశ్యనరథకొంగా
చూశ్యరు. ఆ వాగేగయకారుడు వారికి తనను పరిచయొం చేస్కని వొంగమొంబ పాట వినిన సొంగతి చప్ప ఈ పాప
గపప విదుషీమణ్ణ అవుతుొందనీ, అసమన వాగేగయకారిణ్ణ అవుతుొందనీ, ఇపపటిక్త ధగధగలాడుతునన ఈ వజ్రొం స్కనబెడితే
మరిొంత ప్రకాశిస్ేొందనీ చప్ప, ఆ దొంపతులక నమసురిొంచి వొంగమొంబను దగగరక తీస్కని బుగగల్చ పుణ్ణకి ఆశీరవదిొంచి
వళ్ళుపోయాడు.

కృష్ణయా దొంపతులను ఆనొందొంతపాటు ఏవేవో ఆలోచనలూ ముస్రుకనానయ. తన చినానరి తన పాటత పడిొంతులనే

మెప్పొంచడొం వారికి సహజొంగానే గరవమూ. ఆనొందమూ కల్లగిొంచిొంది. అయతే తమను కల్చవరపెడుతునన విష్యొం వేరే ఉొంది.
ఇది చిననవయస్లోనే గొంటల తరబడి దేవుడి ముొందు గడుపుతొంది. అొంతవరకూ ఉతాేహొంగా ఆడుకొంటుననది కాస్కే
హఠాతుేగా సేబుధగా అయపోతుొంది. చుటూె ఎవరునాన తన లోకొంలో తానుొంటుొంది. ఒకోుస్కరి అదే పనిగా శూనాొంలోకి చూస్తే
ఉొంటుొంది. ఒకోుస్కరి ఉననటుెొండి నవువతుొంది. అొంతలోనే ఏడుపు ముఖొం పెడుతుొంది. ఈ ప్లో ఏ యోగినిగాన్న , భకేరాల్లగాన్న
మిగిల్లపోదుకదా!

తమ ప్లోల్చ పసవయస్లోనే పరిమళ్ళల్చ వదజల్చోతూ పదిమొందిలో ప్పరు తెచుుకొంటే ఆనొందిొంచని

తల్లోదొండ్రులెవరుొంట్టరు? తమలానే తమ ప్లోకీ దైవభకిే, సదాచ్చరొం, పెదుల పటో గౌరవప్రపతుేల్చ అబిాతే సొంతష్ొంచని
వాళ్ళువరుొంట్టరు? కానీ ఈ చిననదాని పరిసథతి వేరుగా ఉొంది. ఏదైనా అతికాకూడదు. ఇది యోగినిగా, విరాగినిగా, ప్రపొంచొం పటెని
భకేరాల్లగా మరిసొంస్కర జీవితానిన కాదొంటే?! ఆ పరిణామనిన జీరిణొంచుకోడానికి తామూ సదధొంగా ఉనానరా?

లేమనే తచిొంది కృష్ణయా దొంపతులక. కనుక వీలైనొంతవరకూ వొంగను కాసే దారి తప్పొంచడానికి బాధాతగల
తల్లోదొండ్రుల్చగా తాము ప్రయతినొంచవలసొందే. ఆపైన ఆ సరేవశ్వరుడి నిరణయొం.

ఆ వాగేగయకారుడు ఏ ఉదేుశ్ొంత ఆ స్తచన చేసనా అదే తమ ఆలోచనలకూ అనుకూలొంగా ఉననటుె తచిొంది కృష్ణయాక.
"అవును! వొంగను లౌకికమైన చదువులో పెట్టెల్ల. గురువు వదు అమరొం, కావాాల్చ చదివిొంపజేస్తే దైవధ్యాస నుొంచి కొొంతైనా పకుక
తప్పొంచ్చల్ల. అపుపడైనా అది ప్రపొంచొంలో పడుతుొందేమో!"

కృష్ణయా తన ఆలోచనను మొంగమొంబక చపాపడు. మొంగమొంబ వొంటనే ఆమోదొం తెల్లప్ొంది. "అవును, ఇలాగైనా కాసే
మమూల్చ మనిష్ అవుతుొందేమో!" అొంది.
 ఆ ఊళ్ళునే స్బ్రహుణాదేశికలనే పొండితుడునానడు. కృష్ణయా మరునాడు ఉదయమే ఆయన ఇొంటికి వళ్ళు వొంగమొంబక
చదువు చపపవలసొందిగా అరిథొంచ్చడు. అపపటిక్త వొంగమొంబక చదువు చపపవలసొందిగా అరిథొంచ్చడు. అపపటిక్త వొంగమొంబ
గురిొంచి తెల్లసన స్బ్రహుణాదేశికల్చ సొంతష్ొంగా అొంగీకరిొంచ్చరు.

స్బ్రహుణాదేశికల్చ ఆ ఊళ్ళు విదాావినయ సొంపనునడు. మూరీేభావిొంచిన సహనొం, సౌజనాొం. వొంగమొంబను చూస్తే ఈ

ప్లో కశ్యగ్రబుదిధ అనుకనానడు. ఇటువొంటి ప్లోక చదువు చబితే తనకూ, గురువుకూ కూడా ప్పరు తెస్ేొందనుకనానరు.
అక్షరాభాాసొం చేయొంచి, అ, ఆల్చ దిదిుొంచ్చరు. కొదిు రోజులోోనే అక్షరాల్చ నేరిు కూడబల్చకుొంటూ చినన చినన మటల్లన చదవడొం
కూడా వొంగమొంబక వచేుసొంది.

చదువు చబుతూనే మధామధా రామయణ, భారత, భాగావతాలనుొంచీ, పురాణాల నుొంచీ కథల్చ చపపడొం
స్బ్రహుణాదేశికలక అలవాటు. వొంగమొంబక ఆ కథలొంటే ఎొంత కతుహలమో! నెడద కళ్ును చక్రాలాో తిపుపతూ ఏకాగ్రొంగా
విొంటూ ఉొంటుొంది.

ఆరోజు దేశికలవారు పాఠొం ప్రారొంభిదాుమనుకనానరు. కానీ ఆరోజు ఎొందుకో వొంగమొంబక చదువుమీద ధ్యాస
కదరడొంలేదని ఆయన కనిపెట్టెరు. ప్లోల మనసెరిగి చదువు చపపడొంలో ఆయన దిటె.

"ఈరోజు మొంచి కత చపుపకొందాొం" అనానరు.

వొంగమొంబ ముఖొం ఉతాేహొంత వల్లగిపోయొంది. సరుుకని బుదిధగా కూరుుని చవుల్చ రికిుొంచుకని

గురువుగారి ముఖొంలోకి చూస్తే ఉొండి పోయొంది. "అనగనగా ఒక ఏనుగు. పాలసముద్రొంలో ఉనన త్రికూట పరవతొం మీద ఒక
పెదు వనొంలో అది నివసస్తే ఉొండేది. అదొంత పెదు పరవతమనుకనానవు! దాని ఎతుే, వడల్చప కూడా ఎనభై వేల మైళుు. దానికి మూడు
శిఖరాల్చ. ఒక శిఖరమొంతా బొంగారమే, ఇొంకోటి వొండి, ఇొంకోటి ఇనుము. ఆ పరవతొం నిొండా ఎనెనన్నన చటుో, సరస్ేల్చ.
ప్రపొంచొంలో ఎనిన రకాల చటుోనానయో అనీన అకుడే ఉనానయ. దేవతల్చ, కినెనరుల్చ, కిొంపురుష్ణల్చ- ఒకళ్ళుమిటి ప్రతి ఒకురూ ఆ
వనాలలో విహరిొంచడానికి, అకుడి సరస్ేలలో జలక్రీడలాడడానికి వస్ేొంట్టరు. ఆ వనొంలో లేని జొంతువుల్చ, పక్షుల్చ లేవు.
ఏనుగుల్చ కూడా ఎకువే. అవి అలసపోయేొంత వరక ఆ వనొంలో యథేచుగా తిరుగుతూ ఉొంట్టయ. అవి సొంహాలక కూడా
భయపడవు. తిరిగి తిరిగి దాహొం వేసనపుపడు సరోవరాలలోకి దిగి దాహొం తీరుుకొంటూ ఉొంట్టయ. మన ఏనుగు మగ ఏనుగు. ఓ
గుొంపుకొంతకీ రాజననమట. అది ఆడ ఏనుగులత కలస ఆ వనొంలో ఎకుడెకుడ్ల తిరుగుతూొంటుొంది. అొంతలో దానికి బాగా దాహొం
వేసొంది. తీరా చూస్సే దగగరలో ఒకు సరస్తే కనిప్ొంచలేదు. దాొంత అలాోడుతూనే తిరిగి, తిరిగి వతికి వతికి ఎలాగో
ఒక సరోవరానిన చేరిొంది. ఆ ఉతాేహొంత ఆడ ఏనుగులత పాటు అొందులోకి దిగి ఆనొందొంగా జలక్రీడలాడిొంది.
తామరపువువలనీన తెొంప్ పారేసొంది. తొండొంత నీళుు అనిన వైపులకూ విరజిమిుొంది. సరసేొంతా అలోకకలోోలొం చేసపారేసొంది. ఆ
సరస్ేలోనే ఒక పెదు మొసల్ల ఉొంది. దానికి ఏనుగుమీద కోపమొచిుొంది. చర చర ఈదుకొంటూ వచిు ఆ ఏనుగుపాదానిన
కరిచిపటిెొంది......."

వొంగమొంబ భయొంగా, సొంభ్రమొంగా, కళుు పెదువి చేస్కని విొంట్లొంది.

"ప్రస్ేతానికి కథ కొంచికి, మనొం పాఠానికి ...... ఏద్ద నేను చప్పనటుో వల్లోొంచు" అొంటూ దేశికలవారు అమరొం వలేోయడొం
ప్రారొంభిొంచ్చరు.

అమరొం వలేోస్ేనాన వొంగమొంబ ఆలోచనల్చ మత్రొం ఏనుగు చుటూెనే తిరుగుతునానయ. అపుపడా ఏనుగు ఏొం చేసొంది?
మొసల్ల నుొంచి విడిప్ొంచుకొందా? లేకపోతే మొసల్ల ఆ ఏనుగును నీళ్ులోోకి లాగేసొందా? ఆ ఏనుగును మొసల్ల నుొంచి
రక్షిొంచినవారే లేకపోయారా? ఆలోచిస్ేనన వొంగమొంబ కళ్ులో నీళుు తిరిగాయ.

"ఇక ఈపూటక చ్చల్చ" అని దేశికలవారు వళ్ళుపోయారు.

గురువుగారు వళ్ళుపోయనా వొంగమొంబ చ్చలాస్సపు అలాగే కూరుుొండి పోయొంది. ఆ ఏనుగు ఏమైొందో తెల్చస్కోవాలనన
ఉతుొంఠ కనాన ఆ పసమనస్ేలో ఏనుగు ఏమీ కాకూడదనన తలొంప్ప బలొంగా ఉొంది. పూరిే కథ చపపమని గురువుగారిని
అడగడానికి భయొం వేసొంది. పాఠొం ముొందు, కథ తరువాత అొంట్టరాయన. కానీ తనక ఆ కథే ముఖామనిప్ొంచిొంది.

కాస్సేపటికి లేచి వొంగమొంబ వొంటిొంటివైపు వళ్ళుొంది. ఆ కథ అముక తెల్చస్సమో అడిగి చప్పొంచుకొందామనుకొంది. కానీ
అము వొంటిొంట్లో పనిలో సతమతమవుతొంది.

తలతిప్ప కూతురును చూస 'ఏొం తలీో! ఏమైనా పెటెనా? తిొంట్టవా?" అని అడిగిొంది.

వొంగమొంబ తల అడాొంగా ఊప్ొంది.

"అము, ఆ ఏనుగు కథ నీక తెల్చస్క?"

"ఏ ఏనుగు కథ తలీో?"

"అదే ఓ ఏనుగు చరువులోకి దిగిొంది..... మొసల్ల దాని కాళుు పటుెకొంది.... ఆ కథ"

మొంగమొంబ కనుబొమల్చ మడిచి "ఆ కథా? ఎపుపడ్ల చిననపుపడు వినానను. అొంతగా గురుేలేదే తలీో. నాననగారిని రానీ.
ఆయనైతే బాగా చబుతారు" అొంది పనిలో మునిగిపోతూ.

వొంగమొంబక నిరాశ్ కల్లగిొంది. నాననగారు స్కయొంత్రొం చీకటిపడేదాకారారు. అపుపడు బాగా అలసపోయ ఉొంట్టరు.
అడిగినా అొంత ఇష్ెొంగా చపపరు. అయనా అొంతవరక తెల్చస్కోకొండా తను ఆగగలదా? "ఎకుడి కెడుతునానవే?" అని తలీో
అడుగుతునాన వినిప్ొంచుకోకొండా వొంగమొంబ వీథిలోకి పరుగెతిేొంది. ఆ ఊళ్ళు తనకి బాగా చనువునన మనిష్ పూజారిగారు.
ఆయనక తపపకొండా ఆ ఏనుగు కథ తెల్లస్ొంటుొందనుకని ఆయనిొంటికి వళ్ళుొంది.
"పూజారిగారునానరా?" అని ఆరిొందాలా అడుగుతునన వొంగమొంబను చూస పూజారి భారాక ముచుటేసొంది.

"పూజాగారిత నీక్తొం పనే?" అొంది నవువతూ.

"ఆయనక్త చపాపల్ల" అొంది వొంగమొంబ గొంభీరొంగా.

"నా తలేో. ఆయనక్త చపుపకో. కానీ ఆయన లేరు. పోరుగూరు వళ్ళురు. సరే కానీ లోపల్లకొచిు కాసే మజిజగైనా తాగిపోవే"
అొంది పూజారి భారా మురిపెొంగా.

పూజారి లేరనన మటత ఉస్తరుమనిప్ొంచిన వొంగమొంబ "ఏమీ వదుులెొండి" అొంటూ గుముొంలోొంచే వనుదిరిగి ఇొంటి
ముఖొం పటిెొంది.
 ఇొంటికి తిరిగచిుొందననమటే గానీ వొంగమొంబ మనస్ మనస్లో లేదు. మొకుబడిగా నాల్చగు మెతుకల్చ కతికిొంది.
తల్లో మనస్ విలవిల లాడిొంది. "ఇలా తిొంటే ఎలాగే తలీో! ఊరిక్త ఆ ఇలూో ఈ ఇలూో తిరుగుతూ ఉొంట్టవు. అొందరి దిషీె నీక్త.
నాననగారిని రానీ, చబుతాను" అొంటూ గోలగోల చేసొంది. వొంగమొంబ మౌనొంగా ఉొండిపోయొంది. తల్లో మటల్చ చవికిొంచితే
కదా! తన ఆలోచన ఏనుగు చుటూెనే తిరుగుతొంది. స్కయొంత్రొం గుళ్ళుకి వళ్ళోొంది కానీ, పూజారిగారు హడావిడిగా ఉనానరు. ఆరోజు
దేవుడి దరశనానికి భకేల్చ చ్చలామొంది వచ్చురు.

కృష్ణయా ఆరోజు, రోజుకనాన ఆలసాొంగా ఇొంటికి వచ్చుడు. వొంగమొంబ తొండ్రి కోసొం చూస చూస తనక
తెల్లయకొండానే నిద్రలోకి జారుకొంది. ఆ నిద్రలో కల. ఆ కలలో ఏనుగు! అొంతలో చటుకున మెలకవ వచిుొంది. పకులో
వొంగమొంబ కదుల్చతుొంటే మొంగమొంబ మెలకవచిు కళుు తెరచిొంది. "మ తలీో మెలకవ వచిుొందా? పడుకో" అొంటూ
వొంగమొంబను దగగరక తీస్కొంది.

"అము! నాక కలొచిుొందే. ఏనుగు కనిప్ొంచిొంది. పాపొం ఆ ఏనుగును మొసల్ల విడిచిపెటిెొందో లేదో...." వొంగమొంబ కళ్ులోో
నీళుు తిరిగాయ.

"నీ ఏనుగు బొంగారొం కాన్మ. దానిక్తమీ కాదు. నిద్రపోతలీో" అొంటూ మొంగమొంబ మరిొంత దగగరక తీస్కొంది.

ఉదయొం లేస్తేనే తెల్లయని ఉతాేహొం ఆవరిొంచిొంది వొంగమొంబను. కాస్సేపట్లో అయావారు వస్కేరు. ఆ ఏనుగు కథను
పూరిేగా చపపమని ఈ రోజు అడగాల్లేొందే. ఆయనిొంక్తొం పాఠొం చప్పనా తను వినడు, అొంతే - అని గటిెగా నిశ్ుయొంచుకొంది.
దేశికలవారు రాకొండానే చ్చపవేస మొంచినీళుు పెటిె ఆయన రాకకోసొం ఎదురుచూస్తే ఉొండిపోయొంది.

దేశికలవారు వచ్చురు. వొంగమొంబ ఆయన కాళ్ోక మొకిు బుదిధగా చ్చపమీద కూరుుొంది. వొంగమొంబలో గపప గ్రహణశ్కిే,
సహజ ప్రతిభ దాగి ఉనానయని ఎొంత అనుభవొం గల దేశికలవారు కనిపెట్టెరు. పాటలల్లో పాడుతుొందని కూడా ఆయన వినానడు.
ఆ సహజ ప్రతిభక తగిన పాొండితాొం కానీ తడైతే బొంగారానికి పరిమళ్ొం వచిునటుో రాణ్ణస్ేొంది. కానీ ఈ ప్లో తను చప్పప పాఠొంమీద
కనాన ఎొంతస్సపూ కథలమీదే ఎకువ దృష్ె పెడుతొంది. ఎపుపడూ ఏదో ఆలోచిస్ేననటుోగా ఉొంటుొంది.

"ఏొం తలీో. అమరొం చపుపకొందామ?" అనానరు దేశికలవారు.

వొంగమొంబ తల అడాొంగా ఊప్ొంది. "ఉహూ. ముొందు ఏనుగు కత చపపొండి" అొంది.

ఆమటలోో ధవనిొంచిన పటుెదలక దేశికలవారు ఒకిొంత ఆశ్ురాపోయారు. కత చబితే తపప ఈ ప్లో మనస్ేను పాఠొం వైపు
మరల్లొంచడొం కష్ెమనుకనానరు.

"సరే, ముొందు ఏనుగు కథే చేపుకొందాొం. ఇొంతకూ నినన ఎొంతవరక చపుపకనానొం?"

వొంగమొంబ ముఖొం చ్చటొంత అయొంది. "మొసల్ల ఏనుగు పాదానిన పటుెకొంది..... అొంత వరక".

"అపుపడా ఏనుగు మత్రొం తకువ తిొందా? అద్ద బలశ్యలేనాయె. తన బలమొంతా ప్రయోగిొంచి మొసల్ల నుొంచి పాదొం
విడిప్ొంచుకోవాలని చూసొంది. మొసల్లని నానారకాల్చగా నొప్పొంచిొంది. అయనా అది మత్రొం విడువలేదు. ఆ విధొంగా ఏనుగుకీ,
మొసల్లకీ ఎన్నన సొంవతేరాలపాతు యుదధొం జరిగిొంది. చివరక ఏనుగు బలమొంతా తరిగిపోయ అది నీరసొంచిపోయొంది. ఈ
మొసల్లని జయొంచడొం నావలో కాదని అనన నిశ్ుయానికి వచిుొంది. దానిక్తొం చేయాలో తెల్లయలేదు. ఎవరిని సహాయొం అడగాలో
తెల్లయలేదు. అపుపడు గుర్తేచ్చుడు తనేనీ, ఈ మొసల్లనీ, ఈ ప్రపొంచ్చనీన అొంతటినీ సృష్ెొంచిన ఆ భగవొంతుడు!"

"మన శ్రీరొంలో శ్కిే ఉననొంతకాలొం మనొంతటివారు లేరానుకొంట్టొం. ఆ శ్కిే తరిగిపోయన తరావత దేవుడు గురుేకొస్కేడు.
ఏనుగు విష్యొంలోన్మ అదే జరిగిొంది. నినున తపప మరెవరినీ ఎరుగను. ఈ ద్దనుణ్ణణ మనినొంచు. ననున కాపాడు అొంటూ
మొరపెటుెకనానడు. ద్దనినే శ్రణాగతి అొంట్టరు. పూరిే నముకొంత భగవొంతునికి తనను తాను అరిపొంచుకొంటే భగవొంతుడే అతని
యోగక్షేమల్చ చూస్కేడు. అకుడొక అదుుతొం జరిగిొంది".....

"ఏమిట"ననటుో రెపపల్చ ఆడిస్తే చూసొంది వొంగమొంబ.

"ఇకుడి ఈ ఏనుగు పెటిెన క్తకల్చ అకుడెకుడ్ల వైకొంఠొంలో ఉనన ఆ సరేవశ్వరుడికి వినిప్ొంచ్చయ. అపుపడాయన ఉల్లకిుపడి
లేచి పరుగు ప్రారొంభిొంచ్చడు. తన దగగరే ఉనన లక్ష్మీదేవికి కూడా చపపలేదు, శ్ొంఖు చక్రాల్చ ధరిొంచలేదు, పరివారానిన పటిెొంచుకోలేదు,
గరుతుొంతుని కూడా హెచురిొంచ లేదు, విడిపోయన జడను కూడా సరుుకోలేదు...."

"ఆ సరేవశ్వరుడు మన వొంకటేశ్వర స్కవమిలాొంటివారేనా?" వొంగమొంబ ఆ రూపానిన ఊహొంచుకొంటూ అడిగిొంది.

"అవును తలీో ! ఆ సరేవశ్వరుడే ఈ వేొంకటేశ్వర స్కవమిలాొంటివారేనా?" వొంగమొంబ ఆ రూపానిన ఊహొంచుకొంటూ

అడిగిొంది.

"అవును తలీో! ఆ సరేవశ్వరుడే ఈ వేొంకటేశ్వరస్కవమి. అనిన రూపాలూ ఆయనవే కదా తల్లో. ఇొంతకీ ఆ పరుగు
దేనికనుకనానవ్? ఎొంత భకిేత, ఆరిేత, దుుఃఖొంత తనను కాపాడమొంటూ మొరపెటుెకనన ఆ ఏనుగు మొరవిని. ఈ సృష్ెలోని
సమసే జీవులూ ఆయన సొంతానమే కదా తలీో. ఎవరికీ ఏ కొొంచొం నొప్ప కల్లగినా ఆయన బాధపడిపోతాడు.
అయతే అొంతకాలమూ మొసల్ల వలో బాధల్చ పడుతునాన ఆయన ఎొందుక రక్షిొంచలేదని అడుగుతావేమో! తాను బలశ్యల్లననీ,
తనక ఎవరి సహాయమూ అవసరములేదని ఏనుగు అనుకొంది కనుక భగవొంతుడు జోకాొం చేస్కోలేదు. ఆ గరవొం ఎపుపడైతే
అణగిపోయ, తనను గురుేచేస్కొందో అపుపడే ఆయన సహాయానికి సదధమయాాడు. అహొంకారొం ఉననచోట పరమతు ఉొండడు
తలీో. అది అణగిపోయనపుపడే భగవొంతుడు మనక కనిప్స్కేడు.

పరుగెతేే పరమతు వొంట ఆయన ఆయుధ్యలూ, పరివారమూ, లక్ష్మీదేవి అొంతా పరుగెతాేరు. అలా ఆ సరేవశ్వరుడు ఏనుగు
ఉనన సరోవరొం వదుక చేరుకనానడు. క్షణకాలొంలో తన చక్రొం ప్రయోగిొంచి మొసల్లని సొంహరిొంచ్చడు. బాగా అలసపోయ ఉనన
ఏనుగును తన అమృతహసేొంత సరస్ే నుొంచి గటుెక లాగాడు. ఆ చేయ స్కగానే ఏనుగుకి ఎకుడ లేని బలమూ వచిుొంది.
అయతే ఇొంతకముొందు ఆ బలొంత పాటు అహొంకారొం ఉొండేది. ఇపుపడు ఆహమురొం లేదు. అది పరమతు పాదాలమీద
స్కషాెొంగపడిొంది. తరావత సొంతష్ొంగా తన సహచరులత కలస వళ్ళుపోయొంది."

దేశికలవారు కత ముగిొంచ్చరు. వొంగమొంబ చకిుల్లకి చేయ ఆనిొంచి అలాగే కూరుుని ఉొండిపోయొంది. ఆ తరావత కత
ముగిొంచినా ఆ చినన మనస్లో ఆ కత మళ్ళు మళ్ళు వినిప్స్తేనే ఉొండి. ఏనుగును రక్షిొంచడానికి అనీన వదిలేస భగవొంతుడు
పరుగుతీసన సనినవేశ్ొం, ఏనుగును సరోవరొం నుొంచి గటుెకలాగిన దృశ్ాొం, ఆ ప్లోమనస్లో ముద్రొంచుకొనిపోయాయ. ఆ
రూపానిన మటిమటికీ ఊహొంచుకొంటూ తనక్త తెల్లయని పారవశ్ాొం చొందుతొంది.

"అముయీ! ఇక పాఠొం చపుపకొందామ?" అనన దేశికల్చవారి మటత ఈ లోకొంలోకి వచిుొంది.

"దేవుడు ఎవరు ప్రారిథొంచినా విొంట్టడా? మనదగగరక వస్కేడా? మనక కానిప్స్కేడా?" ఏదో లోకొంలోొంచి
అడుగుతుననటుోగా అడిగిొంది వొంగమొంబ.

దేశికలవారు క్షణొం మౌనొం వహొంచ్చరు. ఈ ప్లో తనక పరీక్షగానే మరుతొందనుకనానరు.

"అవునము! భకిేత, ప్రేమత ఎవరు ప్రారిథొంచినా విొంట్టడు. కనిప్స్కేడు కూడా. అదలా ఉొంచి ఇక పాఠొం చపుపకొందాొం"
అనానరు.

"నాక కూడా కనిప్స్కేడా? నేన్మ భకిేత, ప్రేమత ప్రారిథస్కేను కదా!" వొంగమొంబ కళ్ులోో నీళుు తిరిగాయ.

"తపపకొండా కనిప్స్కేడు. ముొందుగా నువువ మీ నాననగారి దగగర స్ేత్రాల్చ అవీ నేరుుకో. వాటి అరథొం తెల్చస్కని
చదువుకొంటేనే ఎకువ ఫల్లతొం ఉొంటుొంది. కనుక ముొందుగా నువువ అమరమూ, పొంచకావాాలూ చదువుకోవాల్ల, సరేనా?" అనానరు
దేశికలవారు.

సరే అననటుో తలూప్ొంది వొంగమొంబ. దేశికలవారు అమరొం వల్లోస్ేొంటే యాొంత్రికొంగా వలెో వేసొంది. కానీ ఆమె
మనస్నిొండా ఆ వైకొంఠవాస్ని దివామొంగళ్రూపమే నిొండిపోయొంది. ఆమె తలపులనిొండా ఆయనే తిష్ు వేస్కని ఉనానడు.

దేశికలవారు పాఠొం ముగిొంచి నిటూెరిు వళ్ళుపోయారు. వొంగమొంబ చ్చలాస్సపు అకుడే కూరుుొండిపోయొంది.

వొంగమొంబ ప్రవరేన రోజు రోజుక విలక్షణొంగా మరుతొంది.

ఇొంతకముొందులా ప్లోలత ఆడుకోవడొం తగిగపోయొంది. ఊళ్ళు ఉనన తెల్లసనవాళ్ు ఇళ్ోకవళ్ుడొం కూడా ఇొంచుమిొంచు
ఆగిపోయొంది. ఎొంతస్సపు తన లోకొంలో తను ఉొంటుొంది. పూజగదిలో శ్రీ వేొంకటేశ్వరస్కవమి పటొం ముొందు కూరుుని స్కవమిని
తదేకొంగా చూస్తే ఉొంటుొంది. అొంతలోనే ఆనొందొం, అొంతలోనే విషాదొం ఆ ప్లో ముఖానిన ఆవరిస్తే ఉొంట్టయ. ఆ లేత పెదవులపై
చిరునవువ మొలకల్చ మెరిసనొంతలోనే కనుతామరల నుొంచి అశ్రుకణాల్చ జారిపడుతుొంట్టయ. ఒకోుస్కరి, తల్లోదొండ్రుల దగగర
నేరుుకనన స్ేత్రాల్చ, కీరేనలూ, ఒకోుస్కరి తను అపపటికపుపడు కూరిున కీరేనలూ పాడుకొంటూ ఉొంటుొంది. తనకోసొం నేస్కేల్చ
ఎవరైనా వస్సే వారికి తనక తెల్లసన దేవుడి కథలే ఎొంత తమకొంగా చబుతూ ఉొంటుొంది.

బిడా ప్రవరేన మొంగమొంబక, కృష్ణయాక ఆొందోళ్న కల్లగిస్తేనే ఉొంది.

గురువుగారు యథావిధిగా రోజూ వస్తేనే ఉనానరు. వొంగమొంబను చదువువైపు మరల్లొంచడొం ఆయనక రాను రాను మరీ
కష్ెొంగా మరుతొంది. యాొంత్రికొంగా తన ముొందు కూఎచునన వొంగమొంబ ధ్యాస మత్రొం మరెవరి మీదో!

ఓ రోజు గురువుగారి రాకను కూడా గమనిొంచకొంది. కనుల్చ మూస్కని వొంగమొంబ ఏదో కీరేనల్చ పాడుకొంట్లొంది.
గురువుగారు ఆమె తనుయతావనికి భొంగొం కల్లగిొంచకొండా విొంటూ ఉొండిపోయారు. ఎొంత తియాని గాత్రొం! ఎొంత భకిే
తనుయతవొం! అనుకనానరు. కాస్సపటికి తన కరేవాానిన గురుేచేస్కని "వొంగమొంబా" అని ప్ల్లచ్చరు. అపపటికీ ఆ ప్లోలో కదల్లక
లేకపోయేసరికి, "వొంగమొంబా..... కళుు తెరు....." అనానరు ఒకిొంత బిగగరగా.

వొంగమొంబ కళుు తెరచి గురువుగారిని చూసొంది. సగుగముొంచుకొచిు మొగగలా ముడుచుకపోయొంది. అొంతలోనే

మమూల్చసథతికి వస్తే, "స్కవమి కనిప్ొంచ్చరు..... ఎొంత బాగునానరో!...... ననున రముొంటునానరు....." అొంటూ ఒకు ఉదుటన లేచి
నిలబడిొంది.
 "స్కవమి ఎవరు? ..... కనిప్ొంచడమేమిటి?...." అని అడిగారు.

"స్కవమి.... వేొంకటేశ్వరస్కవమి....." అొంటూ వీథిగుముొం వైపు పరుగెతిేొంది. విస్ేపోయన గురువుగారు వారిొంచడొం కూడా
మరచిపోయ ఆ ప్లో వళ్ళున వైప్ప చూస్తే ఉొండిపోయారు.

వొంగమొంబ నేరుగా స్కవమి ఆలయానికి వళ్ళుొంది. అకుడే పూజాదికాల్చ పూరిే చేస్కని పూజారి గరుగుడి గడప ఇవతల
కూరుుని ఉనానరు. వొంగమొంబ ముకళ్ళత హస్కేలత నిలబడి స్కవమి దివామొంగళ్రూపానిన నేత్రతృప్ేని దరిశస్తే నిలబడిపోయొంది.

"వేళ్కానివేళ్ వచ్చువేొం తలీో" అొంటూ పూజారి లేచి నిలబడి లోపల్లకి వళ్ళు ప్రస్కదొం తీస్కని వచిు వొంగమొంబ దోసట్లో
ఉొంచ్చడు.

వొంగమొంబ ఇొంటికి తిరిగివచిుొంది. గురువుగారు అలాగే కూరుుని ఉనానరు. వొంగమొంబ కొొంత ప్రస్కదొం ఆయన చేతిలో
ఉొంచిొంది. "ఇపుపడు చపుప తలీో! స్కవమి కనిప్ొంచ్చరనానవు..... ఎలా కనిప్ొంచ్చరు? ఏొం మట్టోడారు?" అని అడిగారు.

"చ్చలా మట్టోడారు. అచుొం మనొం పటొంలో చూస్ేననటేో ఉనానరు. నాత మట్టోడిన విష్యాల్చ రహసాొంగా
ఉొంచమనానరు" అొంది వొంగమొంబ మెరిస్స కళ్ును గుొండ్రొంగా తిపుపతూ.

"అదృష్ెవొంతురాల్లవి తలీో. నీక ఆ సరేవశ్వరుడి దరశనొం లభిొంచిొంది. ఇఅక్ పాఠొం చదువుకొందామ?" అని అడిగారు.

పాఠొం అనేసరికి వొంగమొంబ ముఖొం ముడుచుకపోయొంది. స్కవమిని దరిశొంచ్చక, ఆయనత సొంభాష్ొంచ్చక ఈ

మమూల్చ పాఠాల్చ ఇొంక దేనికి? అమృతొం తాగిన తరావత పొంచదార పానకమైనా రుచిస్ేొందా? అసల్చ తనక వేరే
చదువొందుక? గురువొందుక?...... ఇలా స్కగిపోయాయ వొంగమొంబ ఆలోచనల్చ.

కానీ ఈ మటల్చ పైకి ఆనలేకపోయొంది. అొంటే గురువుగారు నొచుుకొంట్టరని ఆ పసవయస్లోనే ఆ ప్లో సొంస్కురొం
హెచురిొంచిొంది. వొంగమొంబ ముఖకవళ్ళకలను బటిె ఇక ఈరోజు పాఠొం స్కగదని గురువుగారు నిశ్ుయొంచుకనానరు. నిటూెరిు లేచి
నిలబడి కృష్ణయాక చప్ప వళ్ళుపోయారు.

వొంగమొంబ పదధతి రోజు రోజుకూ విొంతగా, విచిత్రొంగా మరుతొంది. ఊళ్ళువాళుు కూడా చవుల్చ కొరుకుొంటునానరు.
మొంగమొంబ, కృష్ణయాలక బాధత పాటు తల కొటేెసనటుోగా కూడా ఉొంట్లొంది. లేక లేక కల్లగిన సొంతానొం కావడొం వలో తిటిె, కొటిె
అదుపులో పెటెడానికి కూడా మనస్ రావడొం లేదు. ఎపుపడు ఇొంట్లోొంచి జారుకొంటుొందో తెల్లయదు. గుళ్ళుకి వళ్ళు ఎనిన గొంటలైనా
సరే స్కవమి విగ్రహొం ముొందు స్కథణువులా నిలబడి ఉొంటుొంది. పూజారి గుడి తల్చపుల్చ మూస్సస్సే గుడిమెటో మీదే
కూరుుొండిపోతుొంది. వీథిలో నడుస్ేనాన, తన లోకొంలో తానుొంటూ పాటల్చ పాడుకొంటూ ఉొంటుొంది. ఈ ప్లోను ఎలా దారిలో
పెట్టెలో, అొందరు ఆడప్లోళ్ళు నడుచుకనేలా ఎలా చేయాలో ఆ దొంపతులక పాల్చపోవడొం లేదు.

ఓ రోజున ఓ ప్లో పరుగెతుేకొంటూ వచిుొంది.

"ఏయ్, సీతా! ఎొందుక్త ఆ పరుగుల్చ?" అొంది మొంగమొంబా.

"అతాే.....అతాే.... నాత రొండి. మీకో విచిత్రొం చూప్స్కేను......" అొందాప్లో.

 "ఏమిటే ఆ విచిత్రొం?" మొంగమొంబ, కూతురు ఇొంట్లో లేదనన విష్యొం గుర్తేచిు సొంశ్యస్తేనే అడిగిొంది.

"మన వొంగమొంబే..... వీథిలో గుడిముొందు నిలబడి నృతాొం చేస్తే పాటల్చ పాడుతొంది..... అొందరూ పోగై విొంతగా
చూస్ేనానరు" అొంది సీత.

"నృతాొం చేస్ేొందా?....." మొంగమొంబ దిగాల్చపడిపోయ సీత వొంట బయల్చదేరిొంది. గుడి దగగరక చేరాక అకుడ
కనిప్ొంచిన దృశ్ాొం చూస మొంగమొంబ ముఖొం పాల్లపోయొంది. జనొం చుటూె మూగి ఉనానరు. వొంగమొంబ "గోవిొందా,
గోవిొందా..... వొంకట రమణా గోవిొందా..... నా స్కవమీ రావేమీ, ననేనల్చకోవేమీ....." అొంటూ శూనాొంలోకి చేతుల్చ చ్చచి ప్ల్చస్తే
చిొందుల్చ వేస్ేొంది. తన చుటూె మూగిన జనానిన కూడా గమనిొంచలేనొంతగా తనుయతవొంలో మునిగి జనానిన కూడా
గమనిొంచలేనొంతగా తనుయతవొంలో మునిగి ఉొంది. జనొంలో కొొందరు నవువతునానరు. కొొందరు వొంగమొంబక భకిేత చేతుల్చ
జోడిస్ేనానరు. కొొందరు వొంగమొంబ వైపు గుచిు గుచిు చూస్ేనానరు. "ఇొంత చిననతనొంలోనే చల్లొంచినటుెొంది" అని
కొొందరొంటునానరు.

సగుగత చితికిపోతూ మొంగమొంబ కూతురుచేయ పటుెకొని వీపుమీద ఒక చరుపు చరిచి "పదవే.... ఇొంటికి పద......"
అొంటూ జనొంలోొంచి దారిచేస్కొంటూ ప్లోను దాదాపు ఈడుుకొంటూ ఇొంటికి తీస్కెళ్ళుొంది. దారిపొడవునా అములకుల్చ ఆ
తలీోకూతుళ్ోను చోదాొంగా, కొొందరు స్కనుభూతిగా గుములలో నిలబడి చూస్తే ఉొండిపోయారు.

ఇొంట్లోకి వళ్ళు వీథితల్చపుల్చ దడాల్చన మూస్సస మొంగమొంబ ఒకుస్కరిగా కిొందకూలబడి, అొంతవరక బిగపటుెకనన
దుుఃఖొం ఒకుస్కరి పొొంగుక రాగా "ఏమైొందే నీక? ఏమిటే ఈ వీథిలో గొంతుల్చ? మక తల కొటేెసనటుెొందే తలీో" అొంటూ
భోరుమొంది.

వొంగమొంబ తల్లోవే యాొంత్రికొంగా చూస్తే ఉొండిపోయొంది. తల్లో ఎొందుక ఏడుస్ేొందో, తనేొం తపుపచేసొందో ఆ ప్లోక
అరథొం కాలేదు. అలసట వలో కాబోల్చ, నేలమీదే అలా కిొందికి ఒరిగి నిద్రలోకి జారుకొంది.

కాస్సేపటికి కృష్ణయా ఇొంటికొచ్చుడు. మొంగమొంబ తులసకోట గుముొంలో విచ్చరొంగా కూరుుని ఉొంది.

"మొంగా ఏమిటలా ఉనానవు?" అనడిగాడు.

"చ్చలా బెొంగగా ఉొంది" భరేను చూడగానే మొంగమొంబ కళుు అశ్రుసకేమై పోయాయ.

"బెొంగా.... దేనికి?" అనానడు కృష్ణయా, అతని ఆలోచన వొంగమొంబవైపు మళ్ళుొంది.

ఆ ప్రశ్నత మొంగమొంబ దుుఃఖొం కటెల్చ తెొంచుకొంది. జరిగినదొంతా చప్పొంది. కృష్ణయా మ్రానపడిపోయాడు. అతనిలో
బాధ్య, కోపమూ ఒకుస్కరిగా విజృొంభిొంచ్చయ. ప్లో గురిొంచి గురువుగారు ముొందే హెచురిొంచ్చరు. అపుపడే కటెడి చేస
ఉొండాల్లేొంది. కానక కనన సొంతానొం కావడొంవలో కడుపుతీప్త తాము ఆ పని చేయలేకపోయారు. కూతురు భకిే చూస
మురిసపోయాొం కానీ, అదిలా వర్రితలల్చ వేస్ేొందని అనుకనానమ? వీథికెకిు గొంతుల్చ వేస్తేొంటే, ఇొంటి పరువు ఏమైనా
దకుతుొందా? ద్దనికి పెళ్ువుతొందా? ఆలోచిొంచిన కొద్దు కృష్ణయాలో ఆవేదనతపాటు ఆవేశ్మూ పెరిగిపోతొంది.

అపుపడే నిద్రలేచి పూజగదిలో స్కవమిముొందు కళుు మూస్కని కూరుునన వొంగమొంబను చూడగానే కృష్ణయాలో ఆవేశ్ొం
తగిగ, ఆవేదన, ఆలోచన చోటు చేస్కనానయ. తన్మ, మొంగా కూడా భకిేతతపరులమే. కానీ కూతురు చేష్ెల్లన ఎొందుక
సహొంచలేకపోతునానొం? ఆడప్లో, పెళ్ుయ ఇొంకో ఇొంటికి వళ్ువలసన ప్లో కనుకనే తమ బాధాతను తలచుకని తామిలా
దిగుల్చపడుతునానొం. కనుక కటుొంబ ధరాునిన నిరవహొంచడానికి, తాము కొొంత కఠనొంగా ఉొండవలసొందే - అనుకనానడు. అపపటికి
మొంగమొంబ కూడా పూజగదిలోకి వచిు నిలబడిొంది.

కళుు తెరచిన వొంగమొంబ తల్లోదొండ్రుల్చ తనవైప్ప చూస్తే నిలబడడొం గమనిొంచి అమయకొంగా మొందహాసొం చేసొంది.
"అము, ఆకల్లగా ఉొంది, అననొం పెటెవే" అొంది.

మొంగమొంబ మట్టోడకొండా భరే మొహొంవైపు చూసొంది.

"ఇవాళ్ నువువ చేసన పనికి నినేనొం చేసనా పాపొంలేదు. నీకివాళ్ అననొం పెటెదు" అనానడు కృష్ణయా కాఠనాొం తెచుుకొంటూ.
వొంగమొంబ విచిత్రొంగా తొండ్రివైపు చూసొంది.

"నేనేొం చేశ్యను?"

"వీథిలో గొంతులేమిటి? అొంతమొంది పొగవడమేమిటి? ఇొంటి పరువేమవుతుొంది? ఇదా నువువ మక చేస్స ఉదధరిొంపు?"
తొండ్రి గొంతు పెొంచి అనానడు.

"జనొం ఎకుడ పోగయాారు? నా స్కవమి, నేను తపప ఎవరూ లేరు" అొంది అరమోడుప కనులత ఆ అనుభవానిన గురుే
చేస్కొంటూ వొంగమొంబ.

"ఎవరూ లేరా? నీ అబదాధల్చ పాడుగాను. సీత వచిు చపపబటిె నేనొచిు నినున లాకొుచ్చును. నీ ప్చిు చేష్ెలూ, ప్చిు గొంతులూ
నువ్వవ" అొంది మొంగమొంబ.

"మీక్తొం తెల్చస్? ఆ దేవుడే నాచేత పాడిొంచుకని, ఆడిొంచుకని ఆనొందిస్ేనానడు" అొంది వొంగమొంబ.

"ఏ దేవుడే ప్చిుమొదాు? ఇొంకా దేవుడి ప్పరు ఎతాేవో నీ వీపు చీరేస్కేను." కృష్ణయా లేని కఠనాొం తెచుుకొంటూ గొంతు పెొంచి
అనానడు.

తల్లో, తొండ్రి తనమీద అలా ఎొందుక కోపపడుతునానరో వొంగమొంబక అరథొం కాలేదు. తన మటల్చ నమురేమిటి? స్కవమి
రాత్రి కలలో కనిప్ొంచి తనమీద పాట రాయమనీ, అది పాడుతూ నృతాొం చేయమనీ చపాపడు. తాను అదే చేసొంది. అొందరూ పూజిొంచే
ఆ స్కవమి చప్పనటేో తనుచేయడొం తపాప? అముకీ, నాననకీ, నాకూ అొందరికీ తొండ్రి ఆయనే కదా! అొందరికీ దికు ఆయనే కదా!
అొందరికీ కదా! అొందరినీ పాల్లొంచి, పోష్ొంచే ఆ పరమతు వీళ్ుక కనిప్ొంచి అలాగే చేయమొంటే చేయరా? ఇలా ఆలోచనలత
సతమతమవుతూ వొంగమొంబ వహొంచిొంది.

తొండ్రి క్తకల్చ వేస్తేనే ఉనానడు. "ఇొంకోస్కరి అలా వీథిలో గొంతులేస్తే, దేవుడు దేవుడొంటూ వర్రిచూపుల్చ చూస్తే,
ప్చిుపాటల్చ పాడుతూ ఉనానవొంటే ఊరుకోను" అనానడు. వొంగమొంబ మట్టోడకొండా తలవొంచుకనే కూరుుొండి పోయొంది. ఆమె
కళ్ునుొంచి అశ్రువుల్చ జలజలరాలాయ. మొంగమొంబ కడుపు చరువైపోయొంది. ప్లోను దగగరక తీస్కొంటూ, "పాప్ష్ెవాళ్ుొం, నీ
కొంట తడిపెటిెొంచ్చమ తలీో, మ అముకదూ.... నాయన చప్పనటుో వినవే. నల్చగురిలో మ పరువు తీయక్త..... పద
బువవతిొందువుగాని" అని లేవద్దస వొంటిొంట్లోకి తీస్కెళ్ళుొంది.

వొంగమొంబ విష్యొంలో ఏొం చేయాలా అని దొంపతుల్లదురూ ఆరోజు రాత్రి ఏకాొంతొంగా చరిుొంచుకనానరు. ద్దనికి
చదువుమీద ఎలాగూ ధ్యాస కదరడొం లేదు, పోనీ చినన చినన ఇొంటి పనుల్చ అలవాటు చేస్సేనైనా బుదిధ మళుుతుొందేమో
ననుకనానరు.

మరునాటి నుొంచే తమ ఆలోచనను అమల్చలో పెట్టెరు. పొదుుటే వీథిగుముొం ముొందు కలాోప్ చల్లో ముగుగ వేయడొం, ఆవుకీ,
దూడకీ గడిావేయడొం, పువువల్చ కోయడొం, చినన చినన వొంట స్కమను తమడొం, పూజా స్కమగ్రిని శుభ్రొం చేయడొం, మజిజగ
చిలకడొం, కూరల్చ తరగడొంలాొంటి పనుల్లన వొంగమొంబక అపపగిొంచ్చరు. వొంగమొంబ ఆ పనులనీన ఎొంత సొంతష్ొంగా చేస్ేొంది.
చేతుల్చ పనిచేస్ేనాన చితేొం మత్రొం స్కవమిమీదే. ప్రతి పనిలోన్మ ఆ ప్లోక పరమతేు కనిప్స్ేనానడు. ఏ పని చేస్ేనాన అది
పరమతు స్సవగానే అనిప్స్ేొంది. ఆవులో, దూడలో, పూలలో, పాలలో, నీటిలో, నిపుపలో అనినొంట్ట ఆమెక పరమతు సవరూపమే
పోడగడుతొంది.

ప్రకృతి అొంతా పరమతు విలాసొంగానే స్ురిస్ేొంది. భగవొంతుని పటో ఆ పాప అవగాహన మరిొంత వైశ్యలాానిన, లోతున్మ
పెొంచుకొంట్లొంది. దేవుడి ధ్యాస తగుగతుొందని తల్లోదొండ్రుల్చ ప్లోచేత పనుల్చ చేయస్ేొంటే, ఆ పనుల వలో వొంగమొంబ దేవునికి
మరిొంత దగగరైొంది.

తల్లకోడి కూత చవిన పడగానే లేచి కూరుుొంది వొంగమొంబ. స్కవమి రూపానిన తలచుకని మనస్లోనే నమసురిొంచుకొని
ఉతాేహొంగా పనిలోకి దిగిొంది. వీథి వాకిల్ల తుడిచి కలాోప్ చల్లోొంది. ముగుగవేయడొం ప్రారొంభిొంచిొంది. ఏ పని చేస్ేనాన, ఎొంత పని
చేస్ేనాన ధ్యాస మత్రొం ఆ స్కవమి మీదే. అొంతస్సపూ ఆ న్నట స్కవమి గురిొంచిన పాటలూ, పదాాలూ, కీరేనలూ ప్రవహస్తేనే ఉొంట్టయ.
అొందుక్త వొంగమొంబ పనిలో ఆనొందానేన తనివితీరా అనుభవిస్ేొంది. ఎొంతస్సపూ భగవధ్యాసలోనే ఉొండకొండా, అొందరి ప్లోలాో
లౌకిక విష్యాలలోకి దృష్ె మళ్ళోస్ొం
ే దనే తల్లోదొండ్రుల్చ వొంగమొంబ చేత ఇొంటిపని చేయొంచడొం ప్రారొంభిొంచ్చరు. కానీ వారి ఆశ్
అడియాస్స అవుతొంది. వొంగమొంబ పనిలో పడినా పరమతును మత్రొం మరువలేదు.

ముగుగలోో ఎనిన రకాలో! అనీన ఇటేె నేరుుకొంది వొంగమొంబ. ఆ రోజు వైకొంఠ చుకులముగుగ పెట్టెలనుకొంది. మొదలెటిెొంది.
ముగుగ వేయడొం పూరిేకాలేదు కానీ, కాలొం మత్రొం గడిచిపోయొంది. చూస్తేొండగానే బారెడు పొదుకిుొంది.

తల్లో అొంతా గమనిస్తేనే ఉొంది. కానీ ఏమనాలో తచలేదు. ఏమనాన ప్లోలో మరుప ఉొంటే కదా! తిటెడానికి న్నరు రాదు,
కొటెడానికి చేతుల్చ రావు.

"నా ఇలేో వైకొంఠొం, నాస్కవమే నాప్రాణొం" పరిసరాల్చ మరచిపోయ వొంగమొంబ కూనిరాగొం తీస్తే ముగుగవేస్తేనే ఉొంది.

ఎపుపడొచ్చుడ్ల కృష్ణయా అకుడికి వచిు, భారాన్మ, కూతురున్మ చూశ్యడు. అతనికి పటెలేనొంత కోపొం వచిుొంది. విసవిస్క
వళ్ళు వొంగమొంబ వీపుమీద ఒకు చరుపు చరిచ్చడు. "బారెడు పొదుకిుొంది. ఇొంకా ముగుగ వేయడొం కాలేదా?" అొంటూ గరిజొంచ్చడు.
కోపొం ఆగక ముగుగమీద నీళుు కమురిొంచి, వొంగమొంబ చయా పుచుుకని ఇొంట్లోకి లాకువళ్ళుడు. వొంగమొంబ ఊహొంచని ఈ
పరిణామనికి నివవరపోయొంది. కళ్ోలోో నీళుు తిరిగాయ. తల్లో కడుపు తరుకుపోయొంది. కానీ ఏమీ అనలేకపోయొంది.

కృష్ణయా ఈరోజు ఇొంతగా ఒళుు మరచిపోయ ప్లోమీద చేయ చేస్కోవడానికి బలమైన కారణమే ఉొంది. ముొందు రోజు
స్కయొంత్రొం ఊళ్ళు ఉనన బొంధ్యవొకరు వొంగమొంబ గురిొంచి ప్రస్కేవిొంచి "ప్లోని కాసే దారిలోపెటుె, ఆడప్లో. రేపు పెళ్ళు కావదాు?
ప్చిుదని ఇపపటిక్త ఊరొంతా అనుకొంటునానరు. సొంబొంధ్యలెలా వస్కేయ?" అని హెచురిొంచ్చడు. బొంధ్యవులత ఇలా
చప్పొంచుకోవడొం కృష్ణయాక తల కొటేెసనటెయొంది. ప్రొదుునేన లేవగానే ఆ దృశ్ాొం చూస అతనిలో కోపొం బుసబుస్క పొొంగిొంది.
కననకూతురి మీద మొదటిస్కరి చేయ చేస్కనానడు! అొందుకతనికి పశ్యుతాేపొంగానే ఉొంది. కానీ అొంతలోనే నిబారొం తెచుుకని తను
కఠనొంగా ఉొండవలసొందేననుకనానడు.
 అొంటుగినెనల్చ ముొందేస్కని కూరుునన వొంగమొంబ దగగరక వళ్ళు, "ఈరోజు నుొంచి గుడికి కూడా వళ్ుడానికి వీలేోదు.
పాటల్చ పాడట్టనికి వీలేోదు. చప్పనటుో వినకపోయావో నినున గదిలో పెటిె తాళ్ొం వేస్కేను" అని తీక్షణొంగా అనానడు.

వొంగమొంబ సరేనననటుో తల ఊప్ొంది. ఆ లేత చకిుళ్ోమీద కనీనటి బొటుో జలజలరాలాయ. తన తొండ్రికి అొంతకోపొం
ఎొందుకొచిుొందో ఆప్లోక ఎొంత ఆలోచిొంచినా అరథొం కావడొం లేదు. తనకూ, తన తొండ్రికీ కూడా తొండ్రి అయన ఆ స్కవమి గురిొంచి
పాడుకొంటుొంటే తనక తెల్లయకొండానే పొదుకిుపోయొంది. అొందరికీ తొండ్రి అయన స్కవమి గురిొంచి పాడుకొంటూనే కదా, తను
జాగు చేసొంది! అది కూడా తప్పపనా? తొండ్రులొందరూ ఇలాగే ఉొంట్టరేమో! తమ ప్లోల్చ దేవుణ్ణణ తలచుకోవడొం వారికి ఇష్ెొం
ఉొండదేమో!

భాగవతొంలో ప్రహాోదుడి కథ గుర్తేచిుొంది వొంగమొంబకి. ప్రహాోదుడు తల్లో కడుపులో ఉొండగానే ఆ వైకొంఠవాస్నికి

భకేడయాాడు. చినన వయస్లోనే ఎపుపడూ ఆ విష్ణణవునే తలచుకొంటూ ఉొండేవాడు. తొండ్రి అయన హరణాక శివుడు విష్ణణవును
తలచుకోడానికి వీల్చలేదొంటూ ప్రహాోదుణ్ణణ ఎనిన బాధల్చ పెట్టెడ్ల! కొొండమీదనుొంచి తయొంచ్చడు. ఏనుగులత తకిుొంచ్చడు.
పాములత కరిప్ొంచ్చడు. శూలాలత పొడిప్ొంచ్చడు. ఏొం చేసనా ప్రహాోదుడు చ్చవలేదు. అొందరికీ తొండ్రి అయన మహావిష్ణణవే అతణ్ణణ
రక్షిొంచ్చడు. పైగా ప్రహాోదుని అనిన బాధల్చ పెటిెనొందుక హరణాకశిపునే చొంప్పశ్యడు.

ఈ ఊహ రాగానే వొంగమొంబ వణ్ణకిపోయొంది. నానన నామీద ఇలా కోపపడు తునానడు. హరణాకశిపునిలానే

నడుచుకొంటునానడు. కానీ నాననకి హరణాకశిపునికి జరిగిొంది జరగకూడదు. నానన పైకి కోపపడుతునానడుగానీ, తనొంటే ఎొంత
ప్రేమ. వొంగమొంబ చకిుళ్ుమీద ఆగకొండా అశ్రువుల్చ జారుతూనే ఉనానయ.

తొండ్రికి కోపొం తెప్పొంచడొం ఎొందుకని ఆరోజునుొంచి గుడికి వళ్ుడొం మనేసొంది వొంగమొంబ ఇొంట్లోనే పనిపాటల్చ చేస్తే
గడుపుతొంది.

ఓరోజు పొదుుటే గుడి గొంటల్చ ఆ ప్లో చవినపడాాయ. ఆ గొంటలధవని ఎొంత శ్రావాొంగా, ఆ స్కవమి సవయొంగా తనను రముని
ప్ల్చస్ేననటుోగా వినిప్ొంచిొంది వొంగమొంబక. ఎొంత ఆనొందొం, ఉతాేహొం కల్లగాయ. కాల్చ నిలవలేదు, అము, నానన ఏమనాన
అననీ, ఒకుస్కరి తను గుడికివళ్ళు స్కవమిని దరిశొంచుకొని రావలసొందే అనుకొంది. తల్చపు వారగా వేస చొంగున వీథిలోకి దూకిొంది.

పరుగు పరుగున వళ్ళు మెట్టోకిు స్కవమి ఎదుట వగరుస్తే నిలబడి పోయొంది. చూస ఎన్నన రోజుల్చ అవడొం వలో కాబోల్చ
స్కవమి రూపొం మరిొంత అొందొంగా, అపురూపొంగా కనిప్ొంచిొంది. "ఇనిన రోజులూ నినున చూడడానికి రానొందుక ననున క్షమిొంచు
స్కవమీ. ఆనాడు ప్రహాోదుణ్ణణ కాపాడినటుో, గజేొంద్రుడికి మోక్షమిచిునటుె నా కషాెల్చ కూడా గట్టెకిుొంచు. ఇక ఆ యొంట్లో నేనుొండలేను.
నినున చూడకొండా, నీ పాట పాడకొండా, నీ ఎదుట నృతాొం చేయకొండా నేను బతకలేను స్కవమీ" అొంటూ వకిు వకిు ఏడిుొంది.

అపుపడే ప్రదక్షిణొం చేస్కని వచిున పూజారికి వొంగమొంబను చూడగానే ముఖొం చ్చటొంతయొంది. పలకరిొంచబోయ ఆప్లో
ముఖొంలోకి చూస విస్ేపోయాడు. "ఏొం తలీో? ఏొం జరిగిొంది? ఎొందుక్తడుస్ేనానవు?" అని అడిగాడు అనునయొంగా.

పూజారి పలకరిొంపుక వొంగమొంబలో దుుఃఖొం పొొంగి పొరిోొంది. మట్టోడకొండా అకుడే చతికిలబడిపోయొంది.

"ఏొం తలీో! ఏమయొంది? అసల్చ గుడివైపు రావడమే మనేశ్యవు. నానన వదునానడా?" పూజారి దగగరగా కూరుుని ప్రశ్నమీద
ప్రశ్నలేస్తేనే ఉనానడు.

అతికష్ెొంమీద వొంగమొంబ అసల్చ విష్యొం చప్పొంది. "నానన ఇొంట్లోొంచి కదలడానికి వీలేోదని, నా స్కవమిని చూడడానికి
వీలేోదని అొంటునానడు. ఇక ఆ యొంట్లో నేను ఉొండలేను" అొంటూ మళ్ళు బావురుమొంది.

పూజారి మురిపెొంగా ఆ ప్లోవైపు చూస్తే నిటూెరాుడు. ఈ ప్లో జీవితొం ఏ మల్చపు తిరుగుతుొందో కానీ, అొందరు
ప్లోలాోొంటిది కాదు. ఏ యోగిన్న, తపసవన్న, మహాభకేరాలో ఈ ఊళ్ళో ఇలా పుటిెొంది. నితామూ భగవొంతుడి దగగరే ఉొండే తనకనాన
ఈ ప్లేో ఆయనక దగగర.

"తలీో! అము నానన ఏదో అనానరని ఇలొోదిల్లపోతావా? వాళ్ళుమనాన నీ మొంచి కోసమే కదము. ఈ దేవుడెొంత తల్లోదొండ్రులూ
అొంతే. నా మట విని ఇొంటికి వళుు" అని నచుజపాపడు.

సరేనొంటూ స్కవమిని మరోస్కరి తనివితీరా చూస భారొంగా గుళ్ళుొంచి బయటికి నడిచిొంది వొంగమొంబ.

నిద్రలేచిన మొంగమొంబ, కృష్ణయాల్చ కూతురు కనిప్ొంచకపోవడొంత వీథిగుముొంలో ముగుగ వేస్ేొంది అనుకనానరు. ఎవరి
పనులోో వారు మునిగిపోయారు. చూస్తేొండగానే పొదుకిుొంది. ఇది ఇొంకా ముగుగ వేస్తేనే ఉొందేమోననుకని కృష్ణయా మనస్లోనే
చికాకపడుతూ పాల్చ తీయడానికి వళుతూ వీథిగుముొంవైపు చూశ్యడు. వొంగమొంబ కనిప్ొంచలేదు. విసవిస్క అతివైపు
అడుగులేశ్యడు. వీథిగుముొం తుడిచినటుె కూడా లేదు. గబగబ లోపల్లకి వచిు, న్మతిగటుె దగగర అొంటుో తముతుొందేమోనని
చూశ్యడు. ఉహూుఁ..... వొంగమొంబ కనిప్ొంచలేదు.

కృష్ణయాలో కోపమూ, ఆొందోళ్న జమిల్లగా పెరిగిపోయాయ. "మొంగా.... మొంగా.... ఇది కనిప్ొంచడొం లేదే" అని
ఒకుక్తకపెట్టెడు. చేస్ేనన పని మధాలోనే వదిలేస మొంగమొంబ కొంగారుగా అనిన గదులూ వతికిొంది. వొంగమొంబ
కనిప్ొంచకపోవడొంత ఆమె గుొండె దడదడలాడిొంది.

కృష్ణయా ఒకు ఉదుటున బయటికి నడిచ్చడు. నేరుగా గుడికి దారి తీశ్యడు. పూజారి ఎదుర్తచ్చుడు. "అముయ కోసమ?
ఇొంటికి పొంప్ొంచి చ్చలా స్సపయొందే" అనానడు. కృష్ణయా న్నటమట రాలేదు. అముయ ఇొంటికి రాలేదు... ఆమట పూజారిత అొంటే
ఊరొంతా చపాేడు.

"అబేా.... అముయకోసొం కాదు. నేను గుడికి వచ్చును. అముయ ఇొంట్లోనే ఉొంది" అనానడు న్మతిలోొంచి వచిుొందా
అననటుెనన కొంఠసవరొంత స్కవమిముొందు చేతుల్చ ముకళ్ళొంచి "స్కవమీ! ఏమిట్ట పరీక్ష! నీవే అముయని చకుదిదాాల్ల. మవలో కాదు"
అని మనస్లో అనుకనానడు. తన ముఖ కవళ్ళకలను పూజారి ఎకుడ గమనిస్కేడ్ల ననుకని జాగ్రతేపడుతూ అకుడినుొంచి
బయల్చదేరి నీరసొంగా ఇొంటికి తిరిగి వచ్చుడు.

మొంగమొంబ కూతురు కోసొం, భరే కోసొం ఎదురుచూస్తే వీథివాకిల్లలోనే ఉొంది. ఇొంటికొచిున భరే ముఖకవళ్ళకలను
గమనిొంచి, పలకరిొంచడానికి కూడా భయపడిొంది. కృష్ణయా వస్కరాలో నిస్సేజొంగా కూలబడాాడు.

అొంతలో కూరలమిు అటువైపుగా వచిు, మొంగమొంబను చూస ఆగిొంది. "అముగారూ, కూరల్చ తాజాగా వునానయ.
తీస్కొంట్టరా?" అని అడిగిొంది గొంప దిొంపుకొంటూ.

మొంగమొంబ నిటూెరిుొంది. 'కూరల్చ సరేలేవే. మపాప ఎకుడైనా కనిప్ొంచిొందా?' అని అభిమనొం చొంపుకొంటూ,
ఆొందోళ్నగా అడిగిొంది.

"పాప కనిప్ొంచక్తమము! పకు సొందులో ముగుగలేస్ేొంది. వొంటేశ్వర స్కవమి ముగగొంట. అొందరూ ఇొంతగా
స్తతుేనానరము!" అొంది కూరలమిు తాపీగా.

మొంగము ముఖొం వలవలపోయొంది. "ఉొండవే, ఇపుపడే వస్కేను" అొంటూ పకు సొందులోకి నడిచిొంది. అపపటిక్త
ముగుగవేయడొం పూరీేచేస దానివైప్ప వొంగమొంబ తదేకొంగా, మురిపెొంగా చూస్ేొంద్. ఆ సొందులోని ఈడు ప్లోొందరూ ఆ ప్లో చుటూె
మూగి ఉనానరు. అములకుల్చ చోదాొంగా చూస్ేనానరు.

మొంగమొంబ తలెతిే ఎవరివైపూ చూడకొండా, నేరుగా వళ్ళో వొంగమొంబ చయా పటుెకని ఇొంటికి లాకొుచిుొంది. కోపొంత
ఊగిపోతూ గదిలో పెటిె తాళ్ొం వేసొంది. భారా ఉగ్రరూపొం చూస కృష్ణయా కోపొం అొంతరిొంచి స్కలోచనగా చూస్తే ఉొండిపోయాడు.

"బయటికొచ్చువొంటే నీ భరతొం పడతాను. ఏమనుకొంటునానవో! నీ ప్చిు భకిేత మముల్లన వేపుక తిొంటునానవు కదే.
దేవుడు, దేవుడు. ఈ స్కరి ఇలాొంటి ప్చిుపనుల్చ చేస్సే గరిట కాల్లు వాతపెడతాను. రోగొం కదురుతుొంది" అొంటూ గదిముొందు
నిలబడి క్తకల్చ పెటిెొంది మొంగము. అొంతలోనే దుుఃఖొం ముొంచుకొచిు, కళుో మూస్కని అకుడే కూలబడిొంది.

తను చేస్ేనన తప్పపమిట్ల, తల్లోదొండ్రుల్చ ఇలా ఎొందుక ప్రవరిేస్ేనానరో వొంగమొంబక ఆరథొం కావడొం లేదు. గదిలోనే
నేలమీద పడుకని స్కవమి రూపానిన ఊహొంచుకొంటూ కళుో మూస్కని ఉొండిపోయొంది.

కృష్ణయా లేచి నిలబడి పైగుడా వేస్కనీ వీథిలోకి నడిచ్చడు. తన సమసాను ఆపుేలెవరితనైనా పొంచుకొంటే తపప గుొండె
బరువు తీరదని ప్ొంచిొందతనికి. నేరుగా పెదాుచ్చరుో గారి ఇొంటికి దారితీశ్యడు.

వస్కరాలో కూరుుని ఉనన పెదాుచ్చరుో కృష్ణయాను చూస "రావోయ్..... రా ..... దారి తప్ప వచ్చువు" అొంటూ ఆపాాయొంగా
పలకరిొంచ్చడు.

కృష్ణయా అకుడే నేలమీద కూలబడాాడు. పెదాుచ్చరుోగారిని చూస్సేనే కొొంత దిగుల్చ తీరిపోతుొంది. ఆ ముఖొంలో ఎొంత
ప్రశ్యొంతత ఉటిెపడుతూ ఉొంటుొంది.

"అముయత పెదు చికొుచిు పడిొంది" అనానడు కృష్ణయా నిటూెరుుతూ.

"ఏదో విొంటునాననయాా. అయనా చిననప్లో. దేవుడూ, భకీే మనిళ్ులోో ఉనన సొంపదే. ప్లోలో అవి అతిగా ఉనానయేమో. పెదుదై,
పెళ్ుయతే అవే సరుుకొంట్టయ. ఆమత్రానిక్త సమసాకొంటే ఎలా కృష్ణయా?" పెదాుచ్చరుో స్కనుభూతిగా అనానడు.

"ఏమిట్ల అరథొం కావడొం లేదు. స్కవమి" అొంటూ "గుళ్ళున్మ, వీథులోోన్మ తాొండవమడుతుొంది. ఆ ఇొంటికీ ఈ ఇొంటికీ వళ్ళు
ముగుగ అడిగితెచిు వొంకటేశ్వరస్కవమి బొముల్చ వేస్ేొంది" అనానడు కృష్ణయా.

"ఈ మత్రానిక్త మీ దొంపతుల్చ ఊరిక్త దిగుల్చపడిపోకొండి. ఒకుగానొకు కూతురు..... తొందరపడి చేయ చేస్కోవడొం
లాొంటివి చేయకొండి. లేతమనస్ దబాతిొంటుొంది. మొంచి మటలత చపపొండి. ఇల్చో కదలకొండా వీలైనొంతవరక కటెడి చేయొండి.
మీరే గోరొంతను కొొండొంతల్చ చేస్కొంటూ చులకనకాకొండి" అనానడు.

కృష్ణయా కాసే దిటవు తెచుుకని పెదాుచ్చరుో వదు సెలవు తీస్కని ఇొంటివైపు నడిచ్చడు. "పెళ్ుయతే అనీన సరుుకొంట్టయ"
అనన పెదాుచ్చరుో మట అతని చవులోో గిొంగురుమొంట్లొంది.
 "పెళ్ళు! అపుపడే ద్దనికి పెళ్ళు?" "ఏమో! పెళ్ుయన వేళ్ళవిశేషానిన బటిె ప్లో మరుతుొందేమో" అనుకనానడు. మొంగమొంబ
దగగర ఆ విష్యొం ఎతుేదామను కనానడు గానీ, తనక్త విొంతగా అనిప్ొంచి ఎతేలేకపోయాడు.

మొంగమొంబ బిొంద పుచుుకొని నీళుు తేవడానికి చరువుక బయల్చ దేరిొంది. చరువు దగగర అములకులొందరూ
మూగుతారనీ, వొంగమొంబ గురిొంచి ఏదో ఒక మట అొంట్టరనీ, సలహాల్చ ఇస్కేరనీ మొంగమొంబక తెల్చస్. వీలయనొంతవరక
వారిని తప్పొంచుకని తిరుగుతూనే ఉొంది. కానీ నీళుు తెచుుకోవడొం తపపదుకదా! బిడియపడుతూనే చరువుని సమీప్ొంచిొంది.

అపపటిక్త అకుడక చేరిన అములకుల్చ ఒకరి ఇొంటి విష్యాల్చ మర్తకరు కూపీ తీస్ేనానరు. "మీ కోడల్చ పురిటి
కెళ్ళుొందటకదా?" అని ఒకరు, "మీ మనవడి కిొంకా మటల్చరాలేదే?" అని మర్తకరు, "మీ చిననదానికి పదేళుు నిొండాయ కదా,
ఇొంకా విశేష్మేమీ లేదేమిటి?" అని ఇొంకొకరు ఆరాల్చ తీస్తే, చరువు గటుెన బిొందల్చ తముకొంటునానరు. మొంగమొంబ
వాళ్ు కొంట బడకొండా, వాళ్ు చూపులో చూపు కలపకొండా ఉొండడానికి విశ్వప్రయతానల్చ చేస్తే, వాళ్ు చూపులో చూపు
కలపకొండా ఉొండడానికి విశ్వప్రయతానల్చ చేస్తే, తలవొంచుకని బిొందలో నీళుు నిొంపుకోబోయొంది. కానీ, ఓ పెదాువిడ
మొంగమొంబను చూడనే చూసొంది.

ఏమే, మొంగా, మన వొంకము వీథులోో గొంతులేస్తే పాటల్చ పాడు తొందట. అదేమిటే, ఆడప్లోక తగునా?" అొంది.

మిగిల్లన ఆడవాళుు కూడా పని ఆప్పస, మొంగమొంబవైపు చోదాొంగా చూస్తే ఉొండిపోయారు.

మొంగమొంబక తలకొటేెసనటోయొంది. ఏొం సమధ్యనొం చపాపలో తచక మట్టోడకొండా ఉొండిపోయొంది.

అవునేో తలీో, ప్లోల్లన కనానొంకానీ , వాళ్ు బుదుధల్లన కనానమ? అయనా చూస్తే చూస్తే ఊరుకోగలమ! ఏదైనా ఉపాయొం
చూడవలసొంద... "అవునవును" అననటుె మిగిల్లన వాళుు ఆ పెదాువిడవైపు, మొంగమొంబవైపు మరిు మరిు చూస్తే ఉొండిపోయారు.

మొంగమొంబక కనీనళుు తరువాయ......

"ఒస్స మొంగా, పెదుదానిన, నాక తచిన సలహా ఇస్ేనానను. వీథులోో ఆ పాటల్చ, నాట్టాల్చ మనేస, ప్లో కదురు తెచుుకోవాలొంటే
ఒకటే ఉపాయొం. మూడు ముళుో వేయొంచి దగగరక పొంప్ొంచు.....!" అొంది పెదాువిడ.

"మక ప్లోల్చనానరు గానీ, ఈ చోదాొం ఎకుడా చూడలేదు బాబూ.... అయనిొంటి ప్లోల్చ వీథికెకిు తైతకులాడడమ....!" అని
మిగిల్లన ఆడవాళుు కూడా గుసగుస లాడుకొంటూ ఒకొుకురే కదిల్ల. బిొందలో నీళుు పటుెకోవడొం ప్రారొంభిొంచ్చరు.

పెదాువిడ మత్రొం ప్రశ్యనరథకొంగా మొంగమొంబను చూస్తేనే ఉొంది. "అపుపడే పెళ్ళుమిటి ప్నీన, ఇొంకా చిననది కదా!" అని
గణుగుతూ మొంగమొంబ నీళుు ముొంచుకోబోయొంది.

"చిననదేమిటే తలీో! మనొందరికీ అొంతకొంటే చినన వయస్లో పెళ్ళుళుు కాలేదూ? ముహూరేబలొం బాగుొంటే, ప్లోలో
మర్తపస్ేొంది. సొంకోచ్చలేమీ పెటుెకోకొండా సొంబొంధ్యల్చ వతకొండి. పెదుదానిన చబుతునానను. కొటిె పారేయక" అొంది
అనునయొంపు ధ్యరణ్ణలో పెదాువిడ.

"అద్ద నిజమే. ఆలోచిొంచ్చల్లేొందే" అనానరు మిగిల్లనవాళుు. ఆ తరావత ఒకొుకురూ మొంగమొంబక జాగ్రతేల్చ, సలహాల్చ
చపాపరు.
 "బతుకజీవుడా" అనుకొంటూ వాళ్ును వదిల్లొంచుకని మొంగమొంబ ఇొంటివైపు అడుగులేసొంది. "వాళుు చప్పదాొంట్లో
తప్పపముొంది? ప్లోను దారిలో పెటెడానికి ఏదో ఒకటి చేయవలసొందే. మగప్లోవాడైతే ఆ దారి వేరు. ఆడప్లోక పెళ్ళు చేయడొం
తప్పొంచి, మరో మరగమేముొంటుొంది!" అనుకొంటూ ఇల్చో చేరిొంది.

దొడ్లో నొందివరధనొం చటుెకిొంద స్దిచప్పప నాొంచ్చరి, ఆమె ఎదురుగా వొంగమొంబ కూరుుని ఉనానరు. ఆ చుటుె పకుల
నాొంచ్చరి తెల్లయని వాళ్ళువరూలేరు. స్దిచప్పొంచుకని ఏ పాత చీరో, బతామో ఇస్కేరు. అపుపడపుపడు దొడ్లో కాసన కూరగాయల్చ
కూడా అడిగి పటుెకెడుతూ ఉొంటుొంది. నాొంచ్చరిని చూడగానే మొంగమొంబక సొంతష్ొం కల్లగిొంది. ఈ నాొంచ్చరి కనిప్ొంచి
చ్చలారోజులైొంది. కనిప్స్సే బాగుొండునని తను ఎన్ననస్కరుో అనుకొంది. ప్లో విష్యొం ఏమైనా చబుతుొందని తన ఆశ్.

బిొంద గుముొంలో దిొంచి నాొంచ్చరిని సమీప్ొంచిొంది. వొంగమొంబ నాొంచ్చరి ముొందు చయాచ్చచి తనక స్ది చపపమని
అడుగుతొంది. కొొంతస్సపు దేవుళ్ుొందరినీ తలచుకని నుదుట అరచయా పెటుెకని మొకుకొంది నాొంచ్చరి. "కొంచి కామశ్ుము.
మదురమీనాచుము, పల్చకతలీో, పల్చక.....!" అొంటూ పులోత వొంగమొంబ ద్దక్షగా స్దమువైపు చూస్ేొంది. వొంగమొంబ కూడా
ఆసకిేత నాొంచ్చరినే చూస్ేొంది.

నాొంచ్చరి చపపడొం ప్రారొంభిొంచిొంది. ఏదేదో విష్యాల్చ చబుతొంది. మొంగమొంబలో ఆత్రుత పెరిగిపోయొంది.

"పెళ్ళు ఎపుపడవుతుొందో చపపవే నాొంచ్చరీ" అొంది.

"పెళ్ళు ఎపుపడవుతుొందేమిటి? ఎపుపడ్ల అయపోయొంది. అది ఇలాటలాటి పెళ్ళు కాదు. బెముొండమైన పెళ్ళు" అొంది నాొంచ్చరి.

"నీ చోదాొం కూల సరిగాగ చపపవే" అడిగిొంది మొంగమొంబ.

"నా మట పొల్చోకాదు. బిడాక ఆ ఎొంకననబాబే మొగుడు. స్కమి వచిు తీస్కెళ్ళుపోతాడు" అొంది నాొంచ్చరి.

మొంగమొంబక కోపొం ముొంచుకొచిుొంది.

"చ్చలేో..... నువ్వవ, నీ మటల్చ" అొంది.

వొంగమొంబ, "నేను చబుతూనే ఉనానను కదా" అననటుె తల్లోవైపు చూస, "వొంకటేశ్వరస్కవమి ననున పెళ్ళుడాడు. ననున
తీస్కెడతాడు" అొంది సొంబరొంగా. "ఈ అము కనిపెటిెొంది. నీక్త తెల్లయకపోయొంది" అొంది నాొంచ్చరి మొంగమొంబత. ఈ లోపల
వొంగమొంబ లోపల్లకి పరుగెతిేొంది.

"నీ పరాచకాల్చ ఆప్, ప్లోక పెళ్ళుయోగొం ఉొందో లేదో చపపవే" అొంది మొంగమొంబ బుజజగిొంపు ధ్యరణ్ణలో.

"నే చప్పనా కదము, ఎవరికీ లేని పెళ్ళుయోగొం ఈ ప్లోకొంది. అొంబ అబదధొం చపపదు" అొంది నాొంచ్చరి.

వొంగమొంబ స్లెడు బియాొం, పాత చీర తెచిు నాొంచ్చరికి ఇచిుొంది. నాొంచ్చరి బుటె చొంకనెతుేకని వళ్ళుపోయొంది.

మొంగమొంబ అలాగే చూస్తే, కొొంతస్సపు ఉొండిపోయొంది. చివరికి ఈ నాొంచ్చరి మటల్చ కూడా విడూారొంగానే ఉనానయ.
చలోని మట చబుతుొందనుకొంటే మరిొంత అయోమయొం పెొంచి వళ్ళుపోయొందే అనుకొంది. వొంగమొంబ లోపల్లకి వచిు "నా స్కవమే
నా భరే. వచిు ననున తీస్కెడతాడు" అొంటూ పటెరాని సొంబరొంత పూజగదిలో స్కవమి పటొం ముొందు కూరుుని స్కవమిని తదేకొంగా
చూస్తే ఉొండిపోయొంది.

కూతురు ధ్యరణ్ణ చూస మొంగమొంబక కూతురిమీద, నాొంచ్చరి మీద కూడా కోపొం కటెల్చ తెొంచుకొంది. ఇదొచిు ప్లో
మనస్ేను కూడా చడగటిెొంది. ప్లో మనస్లో ఓ కొతే ఆలోచన కల్లగిొంచి వళ్ళుపోయొంది. ఈస్కరి వస్సే గుముొంలోొంచే
వళ్ుగోడతాను అనుకొంది.

నాొంచ్చరి మటల్చ వినన తరావత, కూతురు పెళ్ళుకి తొందరపడాలనన ఆలోచన మొంగమొంబలో బలపడిొంది.

విచిత్రొంగా కృష్ణయా ఆలోచనల్చ కూడా అటే మళుుతునానయ. ఇొంటికి రాగానే భారా నాొంచ్చరి స్ది గురిొంచి చప్పన
మటల్చ వినానక, అతనికీ కోపొం వచిుొంది. కాస్సపటికి మొంగమొంబ తన మనస్లో ఆలోచన భరేకి చప్పొంది. కృష్ణయా ఆలోచనలో
పడాాడు. కూతురు పెళ్ళు విష్యొంలో తమ ఇదురి మట్ట కల్లసొంది. ఇక సొంబొంధ్యల్చ వతకడమే కరేవామేమో! భగవొంతుడి నిరణయొం
అలాగే ఉొందేమోననుకనానడు కృష్ణయా.

"సరే, పెళ్ళు చేస్సదాుమనుకో. సొంబొంధ్యల్చ వాకబు చేయాల్ల కదా! ద్దని సొంగతి తెల్లసన వాళుు, చేస్కోడానికి ముొందు
కోస్కేరా? అొందులోన్మ బొంధ్యవుల విష్యొం చపపనే అకురేోదు......" కృష్ణయా నసగాడు.

"సరిపోయొంది, ప్లోక కాలొొంకరా, చయ్ాొంకరా? నిక్షేపొంలాొంటి ప్లో. మీరే ఇలా అధైరాపడితే వచేువాళుు కూడా వనకిు
తగుగతారు. తెల్లసన వాళ్ుొందరి చవిలో వేయొండి" మొంగమొంబ ధైరాొం చప్పొంది.

"ప్లోక ఏ లోపమూ లేదు నిజొం. కానీ ద్దని వర్రి భకిేతనే కదా సమసాొంతా. కదురుగా కాపురొం చేస్ేొందని అవతల్ల వాళుు
అనుకోవదూు?"

"మీ వనీన లేనిపోని శ్ొంకల్చ. పెళ్ుయతే భకీే అనీన పోతాయ. కటుెకననవాడే దారిలో పెటుెకొంట్టడు. వయా అబదాధలాడైనా
పెళ్ళు చేయాలనానరు. మీరే మీ కూతురిన వీథిలో పడేయకొండా తొండ్రిగా మీ బాధాత నెరవేరుొండి. ఆ తరావత ఆ భగవొంతుడే
ఉనానడు" మొంగమొంబ నిబారొంగా పల్లకిొంది.

భారా నిబారానికి కృష్ణయాకి కూడా కొొంత ధైరాొం చికిుొంది. అవును, తల్లోదొండ్రుల్చగా తమ బాధాత తాము నిరవరిేొంచ్చల్ల కదా!
ఇపుపడు కాకపొతే, ఇొంకో ఏడాదో, రెొండేళ్ళు గడిచ్చకైనా పెళ్ళు ప్రయతానల్చ ప్రారొంభిొంచవలసొందే. ఇపుపడే మొదలవడొం
మొంచిదనుకనానడు.

ఎలాగైనా వచేు శ్రావణ మసొంలో ప్లో పెళ్ళు చేస తీరాలని భారాాభరే ల్లదురూ నిరణయొంచుకనానరు. ఒొంటరిగా ఓ గదిలో
కూరుుని న్నరారా స్కవమిపై పాటల్చ పాడుకొంటునన వొంగమొంబ, తల్లోదొండ్రుల్చ దేని గురిొంచి మట్టోడుకొంటునానరో గ్రహొంచే
సథతిలో లేదు స్కవమి దివామొంగళ్ రూపొం తపప, అకుడా మరేమీ కనిప్ొంచడొం లేదు, ఆ దివానామొం తపప, ఏద్ద వినిప్ొంచడమూ
లేదు.

కృష్ణయా ఆ మరునాడే సొంబొంధ్యల వేటలో పడాాడు. కొనిన సొంబొంధ్యల్చ తమక నచుక వదుల్చకనానరు. వొంగమొంబ
గురిొంచి తెల్లస కాబోల్చ, ఆ మటపైకి అనకొండా ఇపపట్లో మ అబాాయకి పెళ్ళు చేస్స ఉదేుశ్ాొం లేదని స్నినతొంగానే తిరసురిొంచ్చరు.
కృష్ణయా సొంపతుల్చ ధైరాొం చికుబటుెకొంటూ ప్రయతానల్చ స్కగిస్తేనే ఉనానరు.
 ఓ రోజు దగగరి ఊళ్ళునే ఒక సొంబొంధొం ఉననటుె తెల్లస కృష్ణయా వళ్ళుడు.

"ప్లో భకేరాలట కదా. కాపురొం చేస్ేొందా?" అని అడిగిొంది ప్లోవాడి తల్లో మొహొం మీదే.

"అదేొం లేదము...... ఏదో ఇొంట్లో దేవుడిపాటల్చ, మొంగళ్హారతుల్చ పాడుకొంటూ ఉొంటుొంది. అొంతే" అనానడు కృష్ణయా.

"పూజలూ, గుళ్ళు, గోపురాల్చ నాలాొంటి వాళ్ుకి! చిననప్లోకి అొంతచేటు భక్తేమిటి?" స్కగద్దస్తే అొంది ప్లోవాడి నాయనము.

అయనా మొంచిరోజు చూస్కని ప్లోను చూడాానికి వస్కేమనానడు వరుడి తొండ్రి. ప్లోవాడు వావస్కయొంలో తొండ్రికి
స్కయపడుతునానడు. బుదిధమొంతుడు. పదకరాల మగాణ్ణ, ఇల్చో ఉనానయ. కటుొంబొం మొంచిది. ఈ సొంబొంధొం కదిరితే ప్లో
స్ఖపడుతుొందని కృష్ణయా ఆశ్.

కృష్ణయా ఇొంటికి రాగానే, కాళుు కడుకుొందుక నీళుు ఇస్తే, ఏమైొందని కళ్ుతనే అడిగిొంది మొంగమొంబ.

"మొంచిరోజు చూస్కని ప్లోను చూడడానికి వస్కేమనానరు" అనానడు కృష్ణయా ఇొంట్లోకి దారితీస్తే.

వొంగమొంబ చవినపడాాయ ఆ మటల్చ. "ననున చూడాానికి రావడమేమిటి? నాకెపుపడ్ల పెళ్ుయపోయొంది!" అొంది.

కృష్ణయాక కోపొం కటెల్చ తెొంచుకొంది. "న్నరుుయ్. ప్చిు మటలూ, ప్చిు చేష్ెలూ, పెళ్ళు చేస్కోకొండా ఏొం చేస్కేవే?
ఏళ్ుకాలొం మగుొండెల మీద కొంపట్టో ఇకుడే ఉొండిపోతావా?" అని అరిచ్చడు.
వొంగమొంబ కళ్ులోో నీళుో తిరిగాయ.

"పసదానిత అొంతొంత మటలేమిటొండీ?" అని మొంగమొంబ భరేను వారిొంచిొంది.

పదిరోజుల్చ గడిచ్చయ. ఆ పెళ్ళువారినుొంచి ఎలాొంటి కబురు రాలేదు. ఓరోజున బొంధ్యవులత కబురుపెట్టెరు, మరో
సొంబొంధొం కదురుుకనానమని.

కృష్ణయా దొంపతుల్చ నీరుగారిపోయారు. ఈ సొంబొంధొం మొంచిది, కదురుతుొందని ఎొంత ఆశ్పడాారు. ఇది కూడా
పోయొంది. ఇలా ఎనిన సొంబొంధ్యలని వదకాల్ల?

అొంతలో వీథి గుముొంలో ఎవరో వచిున అల్లకిడైొంది. పెదాుచ్చరుాల్చ గారు!

"లోపల్లకి దయచేయొండి" అొంటూ కృష్ణయా ఎదురెళ్ళు ఆహావనిొంచ్చడు.

పెదాుచ్చరుాల్చ, కృష్ణయా చ్చలాస్సపు వస్కరాలోనే కూరుుని మట్టోడుకనానరు. కూతురు పెళ్ళు గురిొంచి తన దిగుల్చను
ఆయన ముొందు వళ్ుబోస్కనానడు కృష్ణయా.

"నీ కూతురుక్తొం కృష్ణయాా, కొందనపుబొము. ఎటొచీు ఆ ప్చిుచేష్ెల్చ మనేస కొనిన రోజుల్చ కదురుగా ఉొంటే, కోరి
అముయని చేస్కొంట్టరు. ఊళ్ళు అొందరూ రకరకాల్చగా అనుకోవడొం వలో, వచిున సొంబొంధ్యల్చ కూడా వనకిుపోతునానయ.
ఇొంట్లోొంచి ప్లో కదలకొండా ఉొండే మరగొం చూడు" అనానడు పెదాుచ్చరుాల్చ స్కనుభూతిగా.
 కృష్ణయా నిసేహాయొంగా ఆయనవైప్ప చూస్తే ఉొండిపోయాడు.

"నెలరోజుల్చ కటెడి చేశ్యవొంటే సొంబొంధొం అదే కదురుతుొంది" అని పెదాుచ్చరుాల్చ అనునయొంగా హెచురిొంచి లేచ్చడు.
కృష్ణయా ఆయనను వీథి చివరిదాకా స్కగనొంప్ వచ్చుడు.

ప్లోను కటెడి చేయడానికి ఆ దొంపతుల్చ చేయని ప్రయతనొం లేదు. అవనీన నిరుపయోగమయాాయ. ఉధృతొంగా విరుచుక
పడే వరదనీటికి చేతుల్చ అడుాపెటెడొం ఎొంత కష్ెమో, వొంగమొంబలో కటెల్చ తెొంచుకనే భకిే ప్రవాహానిన ఆపడొం, అొంత అస్కధాొంగా
పరిణమిొంచిొంది. కృష్ణయా, కాల్లకి బలపొం కటుెకని సొంబొంధ్యల్చ వతుకతూనే ఉనానడు. ఏద్ద ఫల్లొంచకొండానే, కాలొం మత్రొం
దొరిోపోయొంది.

వొంగమొంబ క్రమక్రమొంగా యవవన ప్రాొంగణొంలోకి అడుగు పెటిెొంది. యవవనకాొంతిత ఆప్లో, ఆపాదమసేకొం కొతే
అొందాలను సొంతరిొంచుకొంది. తీరిుదిదిునటుెనన అొంగసౌష్ెవొంత, చూడగానే ఆకటుెకనే సౌొందరా లావణాొంత, ఆడవారిని కూడా
ముఖొం తిపుపకోలేనటుె చేస్ేొంది. పొడవైన నలోని జడ, నునుపైన బుగగల్చ, పల్చచని చకిుళుు, పసమిచ్చుయ. స్కటి అముయలక
అస్తయ కల్లగిొంచేలా ఉనన వొంగమొంబను చూస ఆ తల్లోకి ఆనొందొం కనాన విషాదమే ఎకువ ఆవరిస్ేొంది. ద్దనికి ఇొంత
అొందమిచ్చుడు కానీ, భగవొంతుడు అొందరి ఆడప్లోలాో పెళ్ళలో కాపురొం చేస్కనే కొదిుపాటి కదురు ఇవవలేదే అనుకొంటూ మనస్లో
రోదిస్ేొంది.

ఓ రోజున ఉననటుోొండి పెదాుచ్చరుాల్చ కృష్ణయా ఇొంటికొచ్చుడు. కృష్ణయాను తొందరపెటిె తనత తీస్కెళ్ళుడు. చితూేరు
ప్రాొంతొంలో ఉనన నారగుొంటపాలెొంలో ఒక పెళ్ళుకొడుక ఉనానడు. విదాావినయసొంపనునడు. నుొంజేటి తిముయాగ్రణ్ణ కమరుడు.
శ్రీవతేగోత్రుడు. పెళ్ళుకొడుక తొండ్రి పెదాుచ్చరుాలను, కృష్ణయాను స్కదరొంగా ఆహావనిొంచ్చడు. ఎొందుకో ఆ ఇొంట అడుగు
పెడుతుొండగానే ఈ సొంబొంధొం కదురుతుొందని కృష్ణయా మనస్ చప్పొంది. అొందులోన్మ తనే కాకొండా అొందరూ గౌరవిొంచే పెదాు
చ్చరుాల్చగారు కలగజేస్కనన సొంబొంధొం. కృష్ణయా ఆహావనొం మీద పెళ్ళువారు వచిు, ప్లోను చూస్కెళ్ళురు. పెదాుచ్చరుాలే కృష్ణయా
తరపున పెదురికొం వహొంచి, ఇతర వావహారాల్చ చకుదిదిు ముహూరేొం పెటిెొంచ్చడు.

మొంగమొంబ, కృష్ణయాలక, కొనేనళుుగా గూడు కటుెకనన దిగుల్చ, గుబుల్చ చిటికెలో ఎగిరిపోయనటెనిప్ొంచిొంది.

చ్చలాకాలొం తరావత ఆ దొంపతుల ముఖొంలో కళ్ళకాొంతుల్చ కనిప్ొంచ్చయ.

వొంగమొంబ పెళ్ళు చేస్కోనని ఎొంత మొరాయొంచినా, దైవనిరణయమైన కళ్ళాణ ఘడియను తప్పొంచలేకపోయొంది.

మహాభకేరాల్చ, సదుగణపతికి, వివాహొం అొంగరొంగవైభవొంగా జరిగిపోయొంది. ఒకుగానొకు కూతురు పెళ్ళుని ఘనొంగా
జరిప్ొంచడొంలో కృష్ణయా దొంపతుల్చ ముొందు వనుకల్చ చూస్కోలేదు. పెళ్ళుమొంటపొంలో వధూవరుల్లరువురూ, స్కక్షాతుే శ్రీ
మహాలక్ష్మీ శ్రీ మనానరాయణుల్చలా బొంధ్యమిత్రులొందరికీ కనులపొండుగ చేశ్యరు.

వేొంకటేశ్వరుడే తన భరే అనుకొంది వొంగమొంబ. ఆ ప్పరుగలవాడే చివరక భరే అయాాడు. అనిన నామరూపాలూ ఆయనవే
కదా!

పెళ్ళుసొందడి ముగిసొంది. వచిున బొంధ్యవులొంతా ఎవరిదారిన వారు వళ్ళురు. ప్లోను అతేవారిొంటికి పొంప్పప్రయతనొంలో చీర
స్కరెల్చ సదధొం చేసొంది మొంగమొంబ. ఓ మొంచి ముహూరేొం చూస వొంగమొంబను అతేవారిొంట్లో దిొంప్వచ్చురు.

అతేవారిొంట్లో వొంగమొంబక ఏ లోటూ లేదు. అతేమమల్చ కోడల్లని కూతురు కొంట్ట ఎకువగా, అపురూపొంగా, ఆదరొంగా
చూస్ేనానరు. భరే ఆమె సౌొందరాానికి పరవశిొంచిపోతునానడు.

కానీ, వివాహొం వొంగమొంబలో ఎలాొంటి మరుప తీస్కరాలేక పోయొంది. సొంస్కర జీవితొం ఆమెక కొొంచమైనా ఆసకిేని
కల్లగిొంచలేదు సరికదా, అదో కొతే సొంకెలను తగిల్లొంచుకననటుోగా ఆమెక ఊప్రాడ నివవకొండా చేస్ేొంది. శ్యరీరక భోగాల్చ,
ఐహక స్ఖాల్చ ఆమె మనస్ను మరచలేకపోయాయ. పైగా ఆమెలోని వైరాగాానిన మరిొంత పెొంచ్చయ. నిరొంతరొం శ్రీ వేొంకటేశ్వరుని
ధ్యానొంలోనే మునిగి తేల్చతూ ఇల్చో, భరే, అతేమమలనన సపృహ లేకొండా కాలొం గడుపుతొంది. భరేవైపు బొంధవుల్చ, అతేమమల్చ
వొంగమొంబ భకిేతతపరతక మొదట్లో ఆశ్ురాపోతూ ముగధలయాారు. కానీ, క్రమక్రమొంగా, ఇటువొంటి ప్లో సొంస్కరమేొం చేస్ేొందనన
భయొం వారికీ కలగడొం ప్రారొంభిొంచిొంది.

ఓనాడు వొంగమొంబ అతేగారు, కృష్ణయాక కబురు పెటిెొంది.

కృష్ణయా మనస్లో శ్ొంకిస్తేనే బయల్చదేరి కూతురి అతేవారిొంటికి వచ్చుడు. వళుతూనే అతేగారు మట్టోడిన మటలక
మ్రానపడిపోయాడు. కోడల్ల ధ్యరణ్ణ తమక అరథొం కావడొం లేదనీ, అసల్చ మన లోకొంలోనే ఉొండడొం లేదనీ, కొనిన రోజుల్చ పుటిెొంట్లో
ఉొంటే మనిష్ తిననబడుతుొందనిప్స్ేొందని ఆమె అనగానే కృష్ణయాక గుొండె ఆగినొంత పనయొంది. పెళ్ుయన ప్లో పుటిెొంట్లో
ఉొండిపొతే ఎలా? ఇరుగు పొరుగుక ఏొం సమధ్యనొం చపాపల్ల? భగవొంతుడా, నాకెొందుకినిన పరీక్షల్చ అనుకొంటూ మనస్లోనే
దుుఃఖొంచ్చడు.

* * *
"అతాే, నినున అము రముొంట్లొంది" అొంది సీత, స్ొందరము కూతురు.

"ఎొందుక్త?" అడిగిొంది మొంగమొంబ.

"ఏమో....." అొంది సీత సగుగపడుతూ.

మొంగమొంబ సీత వొంట వళ్ళుొంది.

"రా ....వదినా, ఆమొంచి మట విని వళ్తావని ప్ల్లచ్చను. ప్లో పెళ్ళు ఖాయమైొంది..... ఇక ముహూరేొం పెటుెకోవడమే" అొంది
స్ొందరము.

"ఆడప్లో పెళ్ళు కదరడొం కనాన సొంతష్ొం కల్లగిొంచేదేముొంటుొంది?" అొంటూ మొంగమొంబ వివరాల్చ అడిగి తెల్చస్కొంది.
కటనకానుకల్చ, ప్లోక పెటెబోయే నగల్చ, చీరల గురిొంచి మట్టోడుకనన తరావత "మన వొంగమొంబ బాగుొందా?" అని అడిగిొంది
స్ొందరము.

"ఆుఁ..... ఆ భగవొంతుని దయవలో. అతే, మమ, భరే అొందరూ బాగా చూస్కొంటునానరు" అొంది మొంగమొంబ. కొొండొంత
బరువు దిగిపోయనటుో నిటూెరుుతూ. "సీతక పెళ్ళు కదిరిొందని తెల్లస్సే పెళ్ళుకి వస్ేొందో రాదో?' స్ొందరము అొంది.

"ఎొందుక రాదు? నేను కబురు పెటిె రప్పస్కేనుగా వదినా" అొంది మొంగమొంబ. ఆ కబురుో ఈ కబురుో చపుపకనానక ఇొంటకి
తిరిగచిుొంది. మొంగమొంబ వచిున కాస్సపటిక్త కృష్ణయా, కూతురుత సహావచ్చుడు ఊరినుొంచి.

"ఓ నెలరోజుల్చ మన దగగరుొంచుకని తరవత పొంపమొంది, వాళ్ు అతేగారు" అనానడు కృష్ణయా ముఖొం గొంభీరొంగా పెటిె.

మొంగమొంబ గుొండెలోో రాయ పడాటయ

ె ొంది.

"ఏమైొంద్ద?" అని అడిగిొంది, న్మతిలోొంచి వచిునటుెొంది ఆమె గొంతు.

"ఏముొంద్ద...... ద్దని భకిే వాళ్ుక అరథొం కాలేదట.... అొందుక....." అనానడు కృష్ణయా.

తలీోతొండ్రీ మట్టోడుకనే మటలత తనక సొంబొంధములేనటుోగా వొంగమొంబ పూజగదిలోకి పరుగుతీస

చిననపపటినుొంచి తాను కొల్చస్ేనన దేవుడి పాఠొం ముొందు కూరుుొండి పోయొంది.

ఆ స్కయొంత్రొం వొంగమొంబను చూడడానికి సీత వచిుొంది.

"సీతా, నీక పెళ్ుటగా! అము చప్పొంది" అొంది వొంగమొంబ నిరుతాేహొంగా.

సీత ఎొంత అొందొంగా సగుగపడిపోయొంది.

మటలోో తనక ఎపుపడ్ల పెళ్ుయపోయొందనీ, తన భరే శ్రీ వేొంకటేశ్వర స్కవమి అనీ, అసల్చ తాను అలమేల్చ మొంగమునని
అొంది వొంగమొంబ.

"నీ మొహొం.... నువువ అలమేల్చ మొంగవైతే, బావగారు వేొంకటేశ్వరస్కవమివారా?" అొంటూ ఫకున నవివొంది సీత.

"అలా నవవక. మహా పాపొం. స్కవమివారికి కోపమొస్ేొంది" అొంది వొంగమొంబ.

"చ్చలేో. ఈ ప్చిు నీకిొంకా వదలేోదు." అొంది సీత.

"ప్చిు కాదు. ఇది నిజమే" అొంది వొంగమొంబ శూనాొంలోకి చూస్తే.

సీతక ఏదో అనుమనమొచిు "బావగారు నినున బాగా చూస్కేరుటే?!" అని అడిగిొంది.

"బావగారెవరు?"

"అదే నీ మొగుడే....."

"ఛీ..... అతను నామొగుడా? గటిెగా అనక దేవుడు విొంట్టడు." అొంది వొంగమొంబ.

వొంగమొంబ మటల్చ సీతక అరథొం కాలేదు.

ఆమెక కాస్సపు ఏొం మట్టోడాలో తెల్లయలేదు. చివరక "వస్కేనే" అొంటూ వొంగమొంబక చప్ప బయల్చదేరి వళ్ళుొంది.
 వొంగమొంబ విష్యానిన తలచుకొంటే కృష్ణయా దొంపతులక నిద్రపటెడొం లేదు. పరిపరి విధ్యల ఆలోచిొంచ్చరు. వైదుాలను
సొంప్రదిొంచ్చరు. కనిప్ొంచిన దేవుళ్ుొందరికీ మొకుకనానరు. గ్రహశ్యొంతుల్చ చేయొంచ్చరు. వొంగమొంబ దృష్ెని, భరేవైపుక
మరలుడానికి వారు చేయని ప్రయతనమొంటూ లేదు.

ఇవేమీ పటెని వొంగమొంబ ఇొంటి పనులోో శ్రదధ చూప్ొంచస్కగిొంది. ఆ పని ఈ పని అొంటూ తడుగా నిల్చస్ేనన
వొంగమొంబని చూసన ఆ తల్లో దొండ్రులక ధైరాొంగానే ఉననపపటికీ, ఎకుడ్ల కిొంచితుే అధైరాొం.

ప్లోకి వయసచిుొంది. ఇొంక్తమత్రొం ఆలసాొం చేయకొండా నిషేకొం (శ్లభనొం) జరిప్ొంచడానికి నిశ్ుయొంచ్చరు. వొంగమొంబ
సౌొందరాొం రోజు రోజుకీ ఇనుమడిస్ేొంది. సొంస్కర జీవితొంలోని మధ్యరిమ తెల్లస్సే తపప, ఆమె భరేని వదలకొండా కాపురొం
చేస్ేొందని భావిొంచ్చరు. అలా అనుకననదే తడవుగా ఒక మొంచిరోజు చూస నిషేక ముహూరాేనిన పురోహతులను అడిగి
నిశ్ుయొంచ్చరు.

ఊరు నుొంచి వొంకట్టచలపతి, అతని తల్లో దొండ్రులత పాటు దగగరి బొంధ్యవుల్చ వచ్చురు. వొంకట్టచలపతి
యవవన్నతాేహొంత, తన శ్లభనపు రాత్రి కోసొం ఎదురుచూస్ేనానడు. యవవనవతి, రూపవతి అయన తన భారా పొొందుకోసొం
తహతహలాడుతునానడు.

వొంగమొంబను చకుగా అలొంకరిొంచి, గదిలోకి పొంపారు ముతెలేదువుల్చ. తమ కూతురు భరేత సలక్షణొంగా కాపురొం
చేయాలని ముకోుటి దేవతలక మొకుకొంటునానరు కృష్ణయా దొంపతుల్చ.

శ్లభనొం గదిలోకి అడుగుపెటిెన వొంగమొంబ ముఖొంలో ఎలాొంటి భావాల్చ లేవు. ఆమె నిశ్ులొంగా ఉొంది. కొతే పెళ్ళు
కూతురులో సహజొంగా ఉొండే సగుగ, బిడియొం ఆమెలో మచుుకైనా కనిప్ొంచలేదు. ఉతాేహొంత, ఆపుకోలేని వొంకట్టచలపతి
"వొంకూ" అొంటూ ఆమెను దగగరక తీస్కో బోయాడు. అొంతే, ఆమెలో విపరీతమైన సొంచలనొం. పుల్లని చూస బెదిరిపోయే
మేకప్లోలా గజగజా వణ్ణకిపోస్కదిొంగి. అతను మరిొంత దగగరగా జరిగాడు. తన బిగి కౌగిల్లలో ఆమెను అదిమిపటుెకనానడు. ఒకు
ఉదుటున వొంగమొంబ అతడిని పకుక నెటేెసొంది. ఆమె చరాత వొంకట్టచలపతి ముఖొం వలవలాపోయొంది.

"వొంకూ.... నాపై కోపమ?!" అొంటూ లాలనగా అడిగాడు. ఆమె మట్టోడలేదు.

అతనిలో ఆతృత. "నీ మనస్లో ఏముొందో చపుప. నీక నేను నచులేదా?" అనానడు అరిథొంపుగా. వొంకము పెదుగా ఏడుస్తే,
గది తల్చపుల్చ తస్కొంటూ బయటక పరుగుల్చ తీసొంది. అతను నిశేుష్ణెడై చూస్తేొండి పోయాడు.

మధాగదిలో కూరుునన కృష్ణయా దొంపతుల్చ ఒకరి ముఖాలొకరు చూస్కనానరు. "తలీో! ఏమైొంది? ఏమిటి?" అని ఆతృతగా
అడిగిొంది మొంగమొంబ. కృష్ణయాక, వియాొంకలక అసల్చ విష్యొం తెల్లసపోతుొందే మోననన భయొం పటుెకొంది. వొంగమొంబ
తల్లో ఒడిలో తలపెటుెకని పడుకొంది. ఇొంతలో గదిలోపల్లకొచిున అల్చోనిత కృష్ణయా నెముదిగా, "బాబూ! ఏదో చిననతనొం. తల్లో
సముదాయస్ేొంది. నువేవమీ అనుకోవదుు....." అొంటూ అల్చోని చేయ పటుెకని బ్రతిమలస్కగాడు. "ఈ సొంగతి ఎవరికీ తెల్లయనివవ
వదుు బాబూ. వాళ్ుము అనీన సరిు చబుతుొంది. ఇవి చేతుల్చ కావు. కాళ్ునుకో" అని చబుతునన కృష్ణయాను చూస జాలేసొంది
వొంకట్టచలపతికి.

వొంకట్టచలపతి మొంచి గౌరవమైన కటుొంబొం నుొంచి వచ్చుడు. అొంతకొంటే గపప సొంస్కురవొంతుడు. ఆ రాత్రి జరిగిన
సొంఘటనను మూడవ మనిష్కి, చివరక తన తల్లోదొండ్రులక కూడా తెల్లయనివవలేదు.
 ఇదిలా ఉొండగా, మొంగమొంబ తన కూతురుకి ఎన్నన విధ్యల్చగా నచుజపపడానికి ప్రయతినొంచస్కగిొంది. "ఎొందుక్త పెళ్ళు
చేస్కనన తరావత కూడా ఈ భావొం?" అొంటూ ప్రశినొంచిన తల్లోకి "అది వేరు.... ఇది వేరు" అొంటూ జవాబిచిుొంది వొంగమొంబ.

"ఏమిటి ఆ వేరు? భరేత చకుగా సొంస్కరొం చేస ఏడాది తిరిగేలోపు ఓ పొండొంటి బిడాడినిస్సే, మత పాటు మీ అతేమమల్చ
కూడ సొంతష్స్కేరు కదా! నా మట వినవే" అొంటూ మొంగమొంబ కూతురుని రకరకాల్చగా బ్రతిమల్లొంది.

రెొండవరోజు సరావలొంకార భూష్తురాలైన వొంగమొంబను శ్లభనొం గదిలోకి పొంప్, తల్చపుల్చ బిగిొంచ్చరు ముతెలేదువుల్చ.
వొంగమొంబ సౌొందరాొం వొంకట్టచలపతి మనస్ను గిల్లగిొంతల్చ పెడుతొంది. నలోని క్తశ్యల నిగనిగలత, సరిసమమైన నిగనిగలత
ఎర్రని పెదవుల్చ అనురాగ రొంజితాల్చగా భాసస్ేనానయ. జడలోని మలెోపూల పరిమళ్ొం గదొంతా వాాప్ొంచిొంది. ఎదురుగానునన
నిల్చవుటదుొంలో వొంగమొంబ ప్రతిరూపొం మెరిసపోతుొంది.

తల వొంచుకని నిల్చునన భారాను కోరెుత చూస్తే ఆమెను సమీప్ొంచ్చడు వొంకట్టచలపతి. వొంగమొంబ నిల్చవలాో
వణ్ణకిపోతుొంది. వొంకట్టచలపతి ఆమె భుజొంపై చేతులేస తన వైపుకి తిపుపకనానడు. అొంతే వొంగమొంబ నాగులా బుసకొడుతూ
వొంకట్టచలపతిని ఒకు తపుతసొంది. అతడు తూల్చతూ మొంచొం కోడుకి కొటుెకనానడు. నుదుటిపై బొప్ప కటిెొంది. అతనికి న్నట
మట మట రాలేదు. రెపపలారుకొండా ఆమెవైప్ప చూస్తేొండిపోయాడు.

"నువువ నా భరేవి కావు. నా భరే, నా ప్రభువు ఆ ఏడుకొొండలవాడే ఆయనత నా పెళ్ళుపుపడ్ల జరిగిపోయొంది. నువవవరివి?
నువువ నా భరేవా? థూ..... ఇక మీద ననున పొొందగోరావొంటే నీ తల వేయ ముకులవుతుొంది. పో..... పోవయాా భరేట.... భరే"
వొంగమొంబ ప్చిు పటిెనటుోగా అరుస్ేొంది. ఆవేశ్ొంత ఆమె శ్రీరొం వణ్ణకి పోతుొంది. దేవుడికి దణణొం పెడుతుొంది. నేలపై పడి
పొరుోతొంది. వకిు వకిు ఏడుస్ేొంది. అొంతా చూస్ేనన వొంకట్టచలపతికి తల తిరిగిపోతుననటుోొంది.

"అయోా! ఈమె భకేరాలా? ప్చిుదా? అయనా నాక ఈ ఖరేుమిటి?" అనుకొంటూ బాధపడిన వొంకట్టచలపతి శ్లభనొం గది
తల్చపుల్చ తీస్కని బయటక వచేుశ్యడు. అయనా అతని మనస్లో ఎడతెగని ఆలోచనల్చ "ఎొంత మోసొం జరిగిపోయొంది! వీళుు
ప్లో మొంచిదొంటూ నమిుొంచి, ఎొంత పచిు మోసొం చేశ్యరో గదా! బుదిమొంతురాలని, పని మొంతురాలని నమిుొంచి గొంతు కోశ్యరు.
ఖచిుతొంగా ఈమె ప్చిుదే. అయోా! ఇకపై నా గతేమిటి అొందరి ముొందు ఎలా తలెతుేక తిరిగేది?" అనుకొంటూ దుుఃఖొంచ్చడు
వొంకట్టచలపతి.

జరిగిన తతొంగానిన గమనిొంచిన వొంకట్టచలపతి తల్లో గుొండెల్చ బాదుకొంటూ, "దేవుడా! ఈ దికుమల్లన సొంబొంధొం
ఎకుడునొంచి వచిుొందో? బొంగారొం లాొంటి నా కొడుకిు ఈ ప్చిు ప్లోని కటెరయేా! వాడి బతుక ఈ ప్చిుదానిత బొండల్చ
కావలసొందేనా? నా తొండ్రీ, నీకెొంతటి కష్ెొం వచిు పడిొందిరా? ఈ దరిద్రొం మనక్త ఎొందుక పటుెకొందిరా. నాయనా! తొండ్రీ!!" అొంటూ
గల్చోమని ఏడవడొం మొదలెటిెొంది.

ఈ గడవకీ, తనకీ ఎొంత మత్రొం సొంబొంధొం లేనటుో వొంగమొంబ, గుడికెళ్ళు పాటల్చ పాడుతూ కూరుుొంది. శ్లభనొం
జరగలేదనన సొంగతి ఆ న్నట్ట, ఈ న్నట్ట పాకి, ఊరొంతా వాాప్ొంచిొంది. కృష్ణయా కూతురు ప్చిుది, ప్చిుదని తెల్లస కూడా పెళ్ళు
చేయడొం వాళ్ు తప్పప అని ఒకరు, చ్చలేో ఊరుకో. అది మదప్చిు. డానికి మొందు దాొంపతామే అని మర్తకరూ, పాపొం, ఆ ప్లాోడి
బతుక నాశ్నమపోయొంది, ఈ ప్చిుదాని వలో అని ఒకరు అనుకొొంటుొండగా, "ఏమో! భగవొంతుని లీలలను ఏమని చపపగలొం?
నిజొంగానే ఆ ప్లోని భగవొంతుడు వరిొంచ్చడేమో! ఆనాడు గోదాదేవిని శ్రీరొంగనాయకడు పెళ్ళుడలేదూ! మనకి తెల్లయనొంత
మత్రాన ఏమీ అనకూడదు. ఆ ప్లోకి భగవానుడి అనుగ్రహొం దొరికిొందేమో!" అొంటూ ఓ వృదుురాల్చ గణ్ణగిొంది.
 మొతేొంమీద ఊరొంతా ఇదే విష్యానిన గురిొంచి చరిుొంచుకోస్కగిొంది. కొొందరు ఆమెను ప్చిుది అొంటుొండగా, మరికొొందరు
ఆమెను మహాభకేరాలని కొనియాడుతునానరు. ఆమెలో ఏదో ఒక భగవచఛకిే ఉొందని కొొందరు అొంటునానరు. ఆమె నిజొంగా
అలమేల్చ మొంగమేుమో! ఆ భకేరాలీని కననతల్లో ఎొంత పుణాొం చేసొందో కదా! మనొం తెల్లయక ప్చిు అొంటునానొంకానీ, అసలైన భకిే
అొంటే అదే! మరి ఆనాడు, గోప్కల్చ ఇల్చో వదల్ల కృష్ణణని కోసొం యమునా నద్దతీరానికి వళ్ళుతే, వాళ్ుొందరినీ కృష్ణ భకేరాళ్ుని
మనొం అనలేదా? ఆ కాలొంలో ప్రహాోదుడు తొండ్రిని విష్ణణభకేడని కొనియాడలేదా మనొం? ఆనాడు మీరాబాయ కష్ెపడుతుొంటే,
తడునీడగా ఉొండి, ప్ొండి విసరి పెటిెనవాడు భగవొంతుడని నములేదా? మీరాబాయ, సకుబాయ భకేరాొండ్రని పొగడలేదా
మనొం? కాకపొతే, మన కిష్ణయా కూతురు మన కళ్ుముొందే పుటిె పెరిగినొందువలో, ఈ రోజు వొంకటేశ్వరస్కవమి భకేరాలైొందొంటే,
వొంట్టనే నములేకపోతునానొం. ఏమో బాబూ! నాక దాని చూపుల్చ, మటల్చ, దాని నవువ, దాని పాటలను చూస్ేొంటే, అది
మమూల్చ ప్లో కాదనే అనిప్స్ేొంది. ఇలా రకరకాల వాాఖాానాలత ఊరొంతా వొంగమొంబను గురిొంచే మట్టోడుకొంట్లొంది.

అలా అలా వొంగమొంబను గురిొంచి ఊరొంతా ప్రాకి వొంగమొంబ మమూల్చ ప్లో కాదనీ, భకేరాలనీ, ఒకరికొకరు చపుపకోవడొం
ప్రారొంభమైొంది. వొంగమొంబ పాటల్చ రాయడమే కాక, పాడటొం, దేవాలయొంలో నృతాొం చేయడొం, ఆ నృతాొం చూస్సొందుక జనొం
పోగవడొం కూడా నితాకృతమై పోయొంది.

ఆనాడు జరిగిన అవమనొం నుొంచి ఇొంకా తేరుకోలేకపోతునానడు వొంగమొంబ భరే వొంకట్టచలపతి. నల్చగురు తనను
చూస నవువతునానరనన భావన అతనిలో బాగా నాటుకపోయొంది. పైగా ఆ రాత్రి వొంగమొంబ తనత అననమటల్చ అతని మదిలో
ప్రతిధవనిస్ేనానయ. "ననున పొొందాలనుకొంటే నీ తల వేయ ముకుల్చ కాక తపపదు" అననమట అతనిన మరీ మరీ పీడిస్ేొంది.
"అమోు! అది ఆడది కాదు. దేవత కాదు. అది దయాొం. అది దయామే" అని పలవరిొంచడొం మొదలెట్టెడు.

వొంకట్టచలపతిని చూస తల్లోదొండ్రులక ఏొం చేయాలో పాల్చపోవడొం లేదు. రోజురోజుకీ కర్రవాడు కృశిొంచిపోతునానడు.
ఆహారొం, నిద్రలేక నీరసొంచిపోతునానడు. ఎపుపడూ ఏదో పోగటుెకననవాడిలా, దిగాల్చగా ఉొంటూ ఎవరితన్మ మట్టోడడు.
అపపటికీ రకరకాల వైదాాల్చ చేయొంచ్చరు. విబూది పెట్టెరు. కనిప్ొంచిన దేవుడికి మొకుకనానరు.

తల్లోదొండ్రుల్చ ఎనిన రకాలైన ప్రయతానల్చ చేసనపపటి, వొంకట్టచలపతి మమూల్చ మనిష్ కాలేదు. ఉననటుోొండి, "అదిగో
దయాొం! ననున మిొంగేయడానికీ కొస్ేొంది. దయాొం... దయాొం...." అొంటూ క్తకల్చ పెటెడొం మొదలెట్టెడు. లక్షణమైన యువకడు
ఇలా అయపోయనొందుక, ప్రతిరోజూ కృష్ణయా దొంపతులను, వొంగమొంబను తిటిెపోస్తేనే ఉొంది వొంకట్టచలపతి తల్లో.

"దానేనమనొదూు. అది దయామో..... దేవత మనకెొందుక?" అొంటుొండే వాడు వొంకట్టచలపతి.

"నీకూుడ ఏమైొందిరా? అది...... ఆ ప్చిుది దేవతా? నీకూుడ ఏమైనా ప్చిు పటిెొందా ఏమిటి? దాొంత ఒకురోజు కూడ
కాపురొం చేయలేదు. అపుపడే దానిన వనక్తస్కొస్ేనానవా?" తల్లో అరుస్ేొంది. వొంకట్టచలపతి ఏొం మట్టోడలేదు. అతనికి
వొంగమొంబ అకస్కుతుేగా అల్లమేల్చ మొంగముగా కనిప్స్ేొండేది. కళుు నల్చపుకని చూస్సే ఎదురుగా వొంగమొంబ! అతనికి అొంతా
అయోమయొంగా ఉొండేది.

రోజుల్చ గడుస్ేనానయ. వొంకట్టచలపతికి మరో పెళ్ళు చేయాలనన నిశ్ుయానికోచేుశ్యరు అతని తల్లోదొండ్రుల్చ. "ఎనానళ్ళులా
ఒొంటరిగాఉొంట్టడు? వాడికీ పెళ్ళుొం, ప్లోలొంటూ ఉొండొదాు?" అొంటుొండేది ఆ తల్లో ఎొంత బాధగా, కానీ, ప్రస్ేతొం వొంకట్ట చలపతికి
ఆ ధ్యాస్స లేదు. అతనిలో వాథ ఎకువైొంది. బెొంగత మొంచమెకాుడు. జవరొం తగగడొం లేదు. రోజురోజుకీ నీరసొంచి పోతునానడు.
మనసకమైన బెొంగ అతడిని మరిొంత కొంగద్దస్ేొంది.

ఆ రోజు రాత్రి మొంచొంపై పడుకనన వొంకట్టచలపతి పెదుపెదుగా క్తకల్చ పెట్టెడు. పకు గదిలో నిద్రపోతునన తల్లోదొండ్రుల్చ
పరుగు పరుగున వచ్చురు.

ఏమైొంది?

"దయాొం నానాన, దయాొం. నా గొంతుని నొక్తుస్ేొంది" అొంటూనే నీరసొంగా మొంచొంపై వాల్లపోయాడు వొంకట్టచలపతి. ఆ
తరావత మూడు రోజులపాటు ఏవేవో ప్చిు మటల్చ పలవరిస్తేనే ఉనానడు. "వొంకూ, నిజొంగా నేను నీ భరేను కాను. ననున
చొంపొదుు..... చొంపోదూు" అొంటూ వొంకట్టచలపతి కలవరిస్తేనే ఉనానడు.

*
* *
సీతక పురుడొచిుొంది. ఆడప్లో. ఈ శుభవారేను మొంగమొంబక, స్ొందరము చబుతుొండగా, పకునునన వొంగమొంబ ఈ
వారేను విొంది. విననొంతనే ఊరుకోకొండా "అతాే! మరీ అొంత సొంతష్పడకొండి. మూడు రోజుల్చ దాటిొంతరావత చపపొండి" అొంది.
వొంగమొంబ మటల్చ వినన స్ొందరము ముఖొం మడిపోయొంది.

"ఓస నీ ....అదేమిటే అలా వాగుతావ్?" అొంటూ వొంగమొంబ నెతిేపై మొటిెొంది మొంగమొంబ.

"ఇొందులో నేను వాగేదేముొంది? ఆ దేవుడు చప్పన విష్యానేన మీక చబుతునానను" అొంది వొంగమొంబ.

"ఇొందులో నేను వాగేదేముొంది? ఆ దేవుడు చప్పన విష్యానేన మీక చబుతునానను" అొంది వొంగమొంబ.

స్ొందరము చటుకున అకుడునొంచి వళ్ళుపోయొంది. ఆ రాత్రే ఆ పురిటికొందు పాల్చ అొందక, ఆ ఉకిురిబికిురిలోనే ఆ

పసప్రాణొం అనొంత వాయువులోో కల్లసపోయొంది.

భోరుమనన స్ొందరము, వొంగమొంబను తిటిెన తిటుె తిటెకొండా తిటిెపోసొంది. "ఆ ప్లో ముొండ.... దాని న్నరు పడిపోను....
ఏ క్షణాన న్నరు తెరిచిొందోగానీ, అలాగే జరిగిొంది దేవుడ్ల" అొంటూ గుొండెల్చ బాదుకొంది స్ొందరము.

"అమోు! దాని జోల్లకి పోకొండి. అది న్నరు తెరిచి ఏదనాన అొందొంటే, అది నిజమవుతుొందము! అది మొంచనాన చడానాన....
దాని న్నరు ఆగడొం లేదు" అొంటూ పల్చవిధ్యల్చగా అనుకోస్కగారు ఊరి జనొం. వొంగమొంబ ఎదురైతే, పకుక తపుపకని
పోతునానరు. ఎదురుపడితే తమల్లన చూస ఏమైనా అొంటుొందేమోననన భయొం వారిని పటిె పీడిొంచస్కగిొంది.

మమూల్చగా కృష్ణయా ఇొంటికి వచేువాళ్ళోవవరూ రావడొం లేదు. పొరపాటున ఎవరైనా ఆ ఇొంటివైపు వచిునా,
వడివడిగా అడుగులేస్కొంటూ దాటిపోతునానరు. కూతురిన చూస్ేొంటే దుుఃఖొం కటెల్చ తెొంచుకొొంట్లొంది ఆ తల్లోకి. కూతురి
కాపురొం చకుబడుతుొందా? లేదా? అనన దిగుల్చతనే మొంగమొంబ చికిు శ్లామైపోయొంది. ఒకరోజు కృష్ణయా, పెదాుచ్చరుాలగారిని
వతుకుొంటూ వళ్ళోడు. పెదాుచ్చరుాల్చ వైదాొంలోనేకాక, జోాతిష్ాొంలో కూడా ప్పరెనినక గలవాడు.

పెదాుచ్చరుాల్చ వొంగమొంబ జాతకానిన పరిశీలనగా చూస్కడు. కృష్ణయాలో ఆొందోళ్న. పెదాుచ్చరుాల్చ ఏొం చబుతాడ్లనని
ఆయన ముఖొం వైప్ప చూస్ేొండి పోయాడు. ద్దరఘొంగా నిటూెరిున పెదుచ్చరుాల్చ, కృష్ణయాా! బెొంగపడాల్లేన పనేమీ లేదు. ఇొంకొకు
నెలరోజుల్చ ఓప్క పటెొండి. ఆ తరావత ప్లోను చీరస్కరెలత అతాేరిొంటిలో దిగబెటిె రొండి. ఈలోగా గ్రహశ్యొంతి చేయొంచ్చల్ల.
దానాల్చచేయాల్ల. అముయత శ్రదధగా కొనిన పూజల్చ చేయొంచ్చల్ల. కాకపొతే కాపురొం బాగుపడేొందుక కాసే సమయొం పడుతుొంద"
ని అనానడు. కృష్ణయా పెదాుచ్చరుాల్చ మటలను శ్రదధగా వినానడు. పెదాుచ్చరుాల వారి మటలను అొందరూ నముుతారు. "ఏమో!
ఆయన మట నిజమై, నాప్లో కాపురొం కదుటపడితే అొంతే చ్చల్చ" అనుకొంటూ ఇొంటి ముఖొం పట్టెడు కృష్ణయా.

క్రమొంగా వేొంకట్టచలపతి జబుా నయమైొంది. పూజారి మొంత్రిొంచి ఇచిున తాయెతుే కటుెకనన తరావత పాటు వావస్కయపు
పనులక వడుతునానడు. అొందరిత మట్టోడుతూ, హాయగా నవువతూ, ఆరోగాొంగా ఉనన కొడుకని చూస్తే ఊప్రి
పీల్చుకొంటునానరు తల్లోదొండ్రుల్చ.

ఒకరోజు భోజనాల్చ చేస్ేొండగా, "మ అతేగారిొంటికి వళ్ళో వొంగమొంబను మనిొంటికి తీస్కొస్కే"నని అనానడు
వొంకట్టచలపతి. ఆ మట వినడొంతనే భయపడిపోయొంది వొంకట్టచలపతి తల్లో. "నాయనా! తొందరపడక. ఇపుపడిపుపడే కాసే
ఆరోగాొం కదుటపడుతొంది. అయనా, ఆడప్లోవాళ్ుకి లేని తొందర మనక్తొంటి? చూదాుొం..... మీ మమగారు తీస్కొస్కేడేమో?!"
అొంది నిదానొంగా.

ఆ మట వినగానే తల్లోపై కస్ేమని లేచ్చడు వొంకట్టచలపతి. "నా భారాను నేను తెచుుకొంట్టనొంటే వదుొంట్టరేమిటి?
ఎొందుకిలా అొంటునానరు?" అతని ఆవేశ్యనిన మౌనొంగా చూస్ేొండిపోయాడు తొండ్రి. జనుొంతా తను బ్రహుచ్చరిలా బ్రతకాల్లేొందేనా
అననది వొంకట్టచలపతి ప్రశ్న.

కొడుక పరిసథతి అరథొంచేస్కనన తొండ్రి నిదానొంగా, "అలాగే వళ్ురా. వళ్ళు అముయని తీస్కనిరా" అనానడు.

"ఎల్చోొండి బాగుొందొంటునానరు. వళ్ళు వొంటబెటుెకని తీస్కొస్కే. పాపొం, నాకోసొం ఎొంతగా ఎదురు చూస్ేొందో నా
వొంకము" అొంటూ వొంకట్టచలపతి తిొంటునన అనాననిన వదిల్ల బయటకెళ్ళుడు.

"నాయనా! అననొం తినరా. ఎల్చోొండి కాకపొతే రేపు వళుు. నువువ - నీ భారాత కలస ఉొండటమేగా మక కావాల్లేొంది" అొంది
తల్లో.

వొంకట్టచలపతి మనస్లో కూడ ఇదే ఆలోచన.

"తను రముొంటే వొంకము వస్ేొందా? రాను పొముొంటుొందా? నువువ నాభరేవు కావని మరలా ఈసడిస్ేొందా? ఛీ.... అలా
అనదు. ఆనాడు అదేదో గ్రహసథతి. ఇవాళ్ వొంగమొంబ మరిొంత అొందొంగా తయారై ఉొంటుొంది. అచుొం లక్ష్మీదేవిలా.... కాదు .... కాదు
రతీదేవిలా తయారై ఉొంటుొంది. చూడాల్ల. రేప్ప వళ్ళుల్ల" అనుకొంటూ నిద్రపోయాడు వొంకట్టచలపతి.

వొంకట్టచలపతి తల్లోదొండ్రుల్చ మత్రొం కొడుకిు వేరే సొంబొంధొం చూస పెళ్ళు చేయాలని నిశ్ుయొంచ్చరు. మొంచి ప్లోనిచూస,
పూజారిత మొంచి ముహూరేొం పెటిెొంచి తవరగా పెళ్ళు చేయాలని నిశ్ుయొంచ్చరు.

ఎపపటిలానే తెలోవారిొంది. ఇొంటి పనులలో ముమురమైన వొంకట్టచలపతి తల్లోకి, బారెడు పొదుకిునా కొడుక
లేవకపోవడానిన గమనిొంచలేదు. అయతే కొడుక గదిలోకెళ్ళున తొండ్రి కెవువమొంటూ బయటకొచ్చుడు.

అపపటిక్త వొంకట్టచలపతి ప్రాణాల్చ అనొంతవాయువులోో కలస పోయాయ. ఆ తల్లోదొండ్రుల శ్లకానిన నిల్చవరిొంచడొం

ఎవరితరొం కాలేదు. ఈ విష్యానిన వినన మొంగమొంబ, కృష్ణయా దొంపతులక న్నటమట రాలేదు. వొంగమొంబ మత్రొం వారే
విననొంతనే చిరునవువ నవివ ఊరుకొంది. ఊరొంతా వచిు వొంగమొంబ తల్లోదొండ్రులను ఓదారుుతునానరు. కానీ వొంగమొంబక ఇవేొం
పటెడొం లేదు. "నా భరే బతిక్త ఉనానడుగా? ననున ఓదారుుతారేమిటి?" అొంది తనను ఓదారేుొందుక వచిున వాళ్ుత. "అయోా! ప్చిు
తలీో!" అొంటూ నిటూెరాురు ఆ గ్రామ ప్రజల్చ.

ఆ అగ్రహారొంలో ఉననవారొంతా కలస జరుగవలసన కారాక్రమొం గురిొంచి ఆలోచిొంచ్చరు. ధరుశ్యసీొం ప్రకారొం ఆమె - జుటుె,
బొటుె తీస్సయాలని తేలాురు. కానీ వొంగమొంబ అొందుక అొంగీకరిొంచలేదు.

ఒొంటరిగా కూరుునన వొంగమొంబ దగగరక ఒక ముతెలేదువ వచిు, ఎదురుగా నిలబడిొంది. ఏదో రాస్కొంటునన వొంగమొంబ
తలెతిే చూసొంది.

"అముయ, మన సొంప్రదాయొం ప్రకారొం ఈరోజు బొటుె తీస్సయాాల్ల., జుటుె తీసెయాాల్ల" అొంది నెముదిగా. ఆ మటల్చ వినన
వొంగమొంబ మళ్ళునవివొంది. "నేను నితా స్మొంగళ్ళని" అొంది. మొంగళ్ళకారుడైన ఆ వేొంకటేశ్వరుడు నా పతి. ఆ పరమేశ్వరుని నితాొం
స్సవిొంచడమే తన ధరుొం కాబటిె, ఆ ధరుొం ప్రకారొం శిరోజాల్చ తీయనకురేోదని" అనుకొంది. ఆ మటే సదరు ముతెలేదువత చప్పొంది.

ఆ మటల్చ వినన ఆ పొండు ముతెలేదువ నొచుుకొంది. వొంగమొంబ తల్లోదొండ్రుల్చ దుుఃఖొంచ్చరు. ఈ అపచ్చరానిన ఇలా
కొనస్కగిొంచితే గ్రామనికి ఏొం కీడు మూడుతుొందోనని గ్రామస్ేలొంతా భయపడస్కగారు. కానీ, వొంగమొంబ పూల్చ ధరిస్తే,
ఆభరణాల్చ పెటుెకొంటూ, ఎలోవేళ్లా దేవుని నామనిన సురిస్తే, ఆనొందొంగా తిరుగుతొంది. ఆమె భకిేతతవొం ఎవరికీ అరథొం
కావడొం లేదు. ఆమె భకిేతతపరత గురిొంచి అవగాహనలేని గ్రామ ప్రజల్చ, ఆమెని తిటెడొం మొదలెట్టెరు. వొంగమొంబ కలభ్రష్ణెరాలనే
ప్రచ్చరొం మొదలెట్టెరు. ఆ తిటోను వినన వొంగమొంబ ఆ పాపొం మీక్త తగుల్చతుొందని చప్పొంది. ఈ తతేవొం గ్రామస్ేలను మరిొంత
కోపోద్రకేలను చేసొంది. ఆమె బయటక వస్సే హేళ్న చేస్తే, ఆమెను వొంబడిస్తే అవమనిస్ేనానరు. వొంకము ఎవరినీ
లక్షయపెటెకొండా స్సవచఛగా తిరగడానిన చూస, ఆ గ్రామ ప్రజల్చ ఓరుుకోలేకపోయారు.

వొంగమొంబ వేటినీ లెకుచేయడొం లేదు. వేొంకటేశ్వరుని పాదా మృతధ్యానా నొందయై, ఆ పరొంధ్యముని భకిేలో మునిగి, గ్రొంథరచన
చేయడొం మొదలెటిెొంది. అపర సరసవతిలా నితాొం తన కవితాగాన లహరిత స్కవమిని స్సవిస్తే, కీరిేస్తే కాలక్షేపొం చేయస్కగిొంది.
ఎపుపడైనా వొంగమొంబ వీథిన వళుతుొంటే "అదిగో దొొంగ భకేరాల్చ - వితొంతువు" అొంటూ యువకల్చ హేళ్న చేయస్కగారు.
ఆమెపై రాళుు రువువతునానరు. ఆమె పొడవైన జుటుెను పతిే లాగుతునానరు. వొంగమొంబ ఇవేమీ పటిెొంచుకోకొండా, ఆ దేవుని
నామసురణ చేస్తే ముొందుక స్కగిపోతొంది.

కానీ, వొంగమొంబ వాలకొం ఊరి పెదులక నచులేదు. ఇలాగే ఊరుకొంటే ఈ విొంతతువు వలో గేఆమనికి కీడు
వాటిల్చోతుొందని వారు భావిొంచ్చరు. కొొందరు వొంగమొంబను "వాభిచ్చరిణ్ణ" అొంటూ నిొందిొంచ్చరు.

తెలోవారగానే కొొంతమొంది గ్రామ పెదుల్చ రచుబొండ దగగర చేరారు. భవిష్ాత్ కారాక్రమొంపై వారు
చరిుొంచడానికి నిరణయొంచ్చరు. ముొందు వొంగమొంబ శిరోజాల్చ తీయొంచ్చల్ల. "అదలా స్కధాొం? ఆమె వినదు" అని ఒక ఊరి పెదు
అనానడు. ఇలాొంటి వారివలో కరువు కాటకాల్చ సొంభవిస్కేయ. గ్రామనికి ఎన్నన కషాెల్చ ఎదురవుతాయ. "ఒక వితొంతువు ఇలా
బరితెగిొంచి తిరుగుతుొంటే, గ్రామొంలో పస్పు కొంకమలక లోపొం వస్ేొంది" అని అనానడు ఒకాయన గొంభీరొంగా. ఏొం చేయాలనన
తరజన భరజనల్చ జరిగాక, అొందరూ ఏకగ్రీవొంగా ఒక మట అనానరు. మొంగల్లని వొంటబెటుెకని వళ్ళు వొంగమొంబక నచుజపాపల్ల. ఆమె
వినకపోతే బలవొంతొంగానైనా శిరోజాల్చ తీయొంచ్చల్ల అని!! ఆ మటక అొందరూ తలలూపారు.

*
 * *
సీత మళ్ళు పురిటికొచిుొంది. "నువువ వొంగమొంబ కొంట్లో పడమక" అొంది తల్లో స్ొందరి.

సీత సరేనని తల ఊప్నపపటికీ, ఆమెక వొంగమొంబను చూడాలని ఉొంది. ఓరోజు, తల్లో లేని సమయొం చూస్కని, గబగబా
వొంగమొంబ దగగరకొచిుొంది సీత. అపుపడు మలను అల్చోతునన వొంగమొంబ, సీతక మలలో కొొంత భాగానిన తుొంచి ఇచిుొంది. ఆ
మలను సీతని తలలో పెటుెకోమని చబుతూ, మిగతా మలను తన తలలో తురుముకొంది వొంగమొంబ. ఆ సొంఘటన సీతను
ఆశ్ురాొంలో ముొంచేసొంది.

వొంగమొంబ సీతత, "సీతా! మీ ఆయన చ్చలా మొంచివాడు కదూ! గపప భకేడనుకొంట్టను" అొంది. సీత వొంగమొంబ వైప్ప
తదేకొంగా చూస్ేొంది. వొంగమొంబ ఒకుక్షణొం కళుు మూస్కని, "సీతా! నీక కవల ప్లోల్చ పుడతారే" అొంది. వొంటనే సీత నవువతూ
"బాబోయ్" అొంది లేనిపోని భయానిన నటిస్తే.

వొంగమొంబ కూడా నవువతూ, "సీతా! ఎొందుక్త భయపడతావ్? నీక ఇదురు కొడుకల్చ పుడతారు. అొంతా స్కవమివారి దయ.
నువువ అదృష్ెవొంతురాల్లవి" అొంది. ఆ మటల్చ చబుతూనే లోపల్లకి వళ్ళు స్కవమి ప్రస్కదొం అొంటూ ఓ అరటిపొండు తెచిు ఇచిుొంది.

"సీతా! నా స్కవమి మొందిరమైన ఈ పూజా మొందిరమే నా ఇల్చో. శ్రీ వేొంకటేశ్వరస్కవమియే నాభరే. నీక ఇొంక్తొం కావాల్ల?"
అొంది. వొంగమొంబ మటల్చ విొంటుొంటే సీతక నిజమేననిప్ొంచిొంది. "ఇొంత గపప భకేరాల్ల స్సనహొం దొరకడొం తన అదృష్ెొం" అని
భావిొంచిన సీత, వొంగమొంబక పాదాభివొందనొం చేస, ఉతాేహొంగా ఇొంటికి మళ్ళుొంది.

సీత అలా వళ్ుగానే, ఊరి పెదులోో ఇదురు లోపల్లకివచ్చురు. వారిని చూసన వొంటనే సొంతష్ొంత ముఖొం విపాపరిన
వొంగమొంబ, "రొండి, నా దేవుణ్ణణ చూడొండి" అొంది వారిని లోనికి ఆహావనిస్తే.

"నీ దేవుడూ - దయాొం మక తెల్లయదు. ఇొంతకీ నీ అభిప్రాయొం మరుుకననవా? లేదా?" అనానరు.

"ఏ అభిప్రాయొం?!"

"అదే ..... నీ జుటుె తీస్సయాలనే విష్యొం?!"

"ఎొందుక తీయాల్ల. నాభరే ఉొండగా నేను గుొండు చేయొంచుకోవాల్లేన అవసరమేముొంది?" అొంది వొంగమొంబ.

ఇహ, లాభొం లేదు. ఈ ప్లో మొొండిఘటొం అనుకొంటూ కొొంతమొంది వొంగమొంబను చుటేెశ్యరు. ఆమె చేతుల్చ
కదలనీయకొండా ఒకడు తన ఉతేరీయొంత, ఆమె చేతులను చుటేెశ్యడు. పకునునన మొంగల్ల, క్షణాలలో వొంగమొంబ శిరోజాల్చ
గరిగాడు.

క్షణాలలో మొంగల్ల వొంగమొంబ శిరోజాల్చ గరగడొంత ఆమె కళ్ులోో నిపుపల్చ చరిగాయ.

వొంటనే గ్రామపెదుక ఒక కాల్చ చచుుబడిపోయొంది. తల గరిగిన మొంగల్ల చేయ పడిపోయొంది.

 "అయోా! ఇదేొం చోదాొం?!" అొంటూ ఇొంటిదారి పట్టెరు వాళుు. వొంగమొంబ దేవుని స్ేతిస్తే, ఆ పకునునన సరస్ేలో
మునిగిొంది.

ఆశ్ురాొం!?

మరుక్షణొంలో ఆమె తలపై నిగనిగలాడుతూ నలోని జుటుె!!

ఈ వారే ఊరొంతా దావానలొంలా వాాప్ొంచిొంది. వొంగమొంబ ఇొంటిముొందు ఇస్క వేస్సే రాలనొంత జనొం పోగయాారు.
"తలీో! వొంకము!!" అొంటూ ఆమె శ్కిేని చూస కొొందరు కాళ్ుపై పడుతుొండగా, మరి కొొందరు భకిేత హారతుల్లవవస్కగారు.
మరికొొంతమొంది స్కషాెొంగ దొండప్రణామ లరిపస్ేనానరు. ఆమె మట నిజమవుతొందని తెల్లయడొంత, జనొం తొండ్లపతొండాల్చగా
వొంగమొంబ ఇొంటివైపు పరుగుల్చ తీస్ేనానరు. ఆమె భూలోకొంలో వలసన అమువారేనని అొంటునానరు. కొొంతమొంది ఆమెను
"దేవుడము" అని ప్ల్చస్ేనానరు.

కాల్చ చచుుబడిపోయన గ్రామ పెదు, చేయ పడిపోయన మొంగల్లమత్రొం ఎలాగైనా వొంగమొంబపై కక్ష స్కధిొంచ్చలనన
పటుెదలతనే ఉనానరు. "ఆ పాప్ష్ెరాల్చ వలోనే మక ఈ గతి పటిెొంది. ఆమెను ఇలాగే వదిలేస్సే ఇొంకా చ్చలా మొందికి ఇదే పరిసథతి
దాపురిస్ేొంద"ని ప్రచ్చరొం చేస్ేనానరు. ఆ మటలను నమిున కొొందరు గ్రామస్ేల్చ, వయస్లో ఉనన ఆడది, అలా ప్రవరిేస్ేొందొంటే.
ఇొందులో ఏదో మోసొం తపపకొండా ఉొంటుొంది. మనవాళుు వర్రివాళుు కాకపోతే ఆమెను దేవుడము అని మొకుడొం ఏమిటి? అొంటూ
దుష్పరచ్చరొం మొదలెట్టెరు.

ఇవేమీ పటెని వొంగమొంబ గ్రొంథరచన చేస్ేొంది. స్కవమిపై శ్తకాల్చ రాస్ేొంది. ఆమె ఏ పని చేసనా, ఆమెను
ఆడిపోస్కనేొందుక, ఊరోో ఓ వరగొం తయారైొంది. "అము! దేవుడము! ప్లాోడు రెొండు రోజుల్చనొంచి పచిు మెతుక ముటెడొం లేదు.
పాల్చ కూడా తాగడొం లేదము!" అొంటూ పనిమనిష్ పరుగెతుేకొచిుొంది. తన బిడాని వొంగమొంబ కాళ్ుపై పడేసొంది ఆ పనిమనిష్. ఆ
పసవాడిని తన చేతులోోకి తీస్కనన వొంగమొంబ, "స్కవమీ! పాల్చ తాగవా? అననొం తినవా? ఎొందుకయాా?!" అని ముదుుచేస్తే,
అకుడునన అరటిపొండు ముకుని తీస న్నట్లో పెటిెొంది. ఆ బిడా , పొండుని గబగబా తినేయడానిన చూసన తల్లో ఆశ్ురాొంత
న్నరెళ్ుబెటిెొంది. "బిడా అననొం తిని రెొండు రోజులైొందము" అొంటూ కళ్ునీళుు పెటుెకొంది ఆ తల్లో. ఆ పసవాడిని తల్లోకి అొందిస్తే.
"ఇకపై రోజూ తిొంట్టడు" అొంటూ పల్లకిొంది వొంగమొంబ. ఇలా రోజురోజుకీ వొంగమొంబపై గురి కదురుతొంది.

"అవునే. ఆమె దేవుడము. మనలాొంటి ఆడది కాదుగా. తనేమో నాభరే ఆ స్కవమే అని అొంటుొంటే.... కాదు నీ భరే
మరణ్ణొంచ్చడు. గుొండు చేయొంచుకోమనడొం ఏమొంత సబబు?" అని అొంది చరువు నీళ్ుకోసొం వళ్ళున స్ొందరము. స్ొందరము
మటలను వినన వాళ్ులో ఒకామె నవువతూ, "ఏొం నీ కూతురికి కవల ప్లోల్చ పుడతారని చప్పనొందుక మురిసపోతునానవా? చ్చలేో
ఊరుకో. విధవరాల్చ అలా పస్పు కొంకమలత తిరగడొం, మనక్త అరిష్ెొం తెలాే?" అొంటూ ద్దరఘొం తీసొంది. అలా మట్ట మట్ట
పెరిగిొంది. "తిరుగుబోతు ఆడదానిన నువేవ సమరిథస్ేనానవ్. నాక తెల్లస ఇొంకెవరూ సమరిథొంచడొం లేదు" అొందామె రోష్ొంగా. ఆ
మటలక గయామొంటూ లేచిన స్ొందరము, "న్నరుుయ్, దేవుడమును ఏమనాన అొంటే నీ న్నరు పడిపోతుొంది" అొంటూ
శ్యపనారాథల్చ పెటిెొంది.

సొంధ్యాసమయమవుతొంది. ఆ చరువు గటుె వొంబడి నడుచుకొంటూ వస్ేనన వొంగమొంబ వీళ్ళుదురి మటలను విొంది.
ఆ ఇదురి మటలను వినన వొంగమొంబ, వాళ్ుత, "కడపటనుననది కైవలామొంట్టడు దేవుడు. తెల్చస్క మీక?" అొంది గబగబా వచిు.
అకుడునన ఆడవాళుు భయొంత పరుగుల్చ తీస్కరు. వొంగమొంబ అలా ఏదో పాడుకొంటూ వళ్ళుపోయొంది.

ఊరి పెదులొంతా ఒకచోట గుమిగూడారు. ఎలాగైనా వొంగమొంబక మరలా గుొండు చేయొంచ్చలని పటుెబట్టెరు. అలా
చేయకపోతే ఊరే ఉపెపనలో మునిగిపోతుొందనానరు. అయతే ఎవరికీ వొంగమొంబ దగగరికెళ్ుడానికి ధైరాొం చ్చలడొం లేదు. ఇదిలా
వుొండగా, ఆ ఊరు చేస్కనన భాగాొం అననటుో ఈ ఊరికి శ్రీ శ్ొంకరాచ్చరా పరొంపరాచ్చరుాల్చ వారు వేొంచేస్ేననటుోగా వారే అొందిొంది.
భకేలొంతా స్కవమి వారి రాకకోసొం ఎదురుచూస్ేనానరు. ఆచ్చరుాలవారు అనేక బిరుదులత, కమొండల కొండల నవరతన ఖచిత
కొంకణాభరణాదులతను అలొంకృతులై, గజతురగాది వాహనాలత సవరణసొంహాసనారూఢులై వచ్చురు. భకేల్చ స్కవమికి ఎదురేగి,
మరాాదల్చ చేస, గపప ఉతేవొంలా వొంటతెచిు ఒకచోట విడిది చేయొంచ్చరు. అకుడికి తరిగొండ గ్రామ ప్రజలే కాక, ఇరుగుపొరుగు
గ్రామలవారు కూడా తరల్లవచ్చురు. తమ తమ సథతిని బటిె ధనకనక వస్ేవాహనాలను, పొండుో, పూలను సమరిపొంచుకని స్కవమి
దరశనొం చేస్కని నమసురిొంచి వళ్ళురు.
ఊరి పెదులక స్కవములవారి రాక ఎొంత ఆనొందానిన కల్లగిొంచిొంది. ఎొందుకొంటే, ఇొంతవరక ఎవరి మటను లక్షయపెటెని
వొంగమొంబక స్కవమివారి చేత బుదిధ చప్పొంచ్చలని నిరణయొంచ్చరు. వొంగమొంబ ప్రవరేన గురిొంచి స్కవమివారికి వ్రాతపూరవకొంగా
అరీజ ఇచ్చురు. మరి కొొందరు వొంగమొంబ వలన జరుగుతునన క్రమశిక్షణా రాహతాానిన స్కవమివారికి విననవిొంచ్చరు.
వొంగమొంబ గురిొంచి చప్పనవాళ్ులో మొంచికనాన చడునే ఎకువగా చబుతుొండడానిన స్కవములవారు గమనిొంచ్చరు.

ఇలా చరునీయాొంశ్మైన వాకిేగా వునన ఆ వితొంతువును తపపక చూడాలనుకనానరు స్కవములవారు. తన మట మీదునన

గౌరవొంత ఆమెలో మరుప రావచునుకనానరు స్కవములవారు. ఊరి జనొం కూడా స్కవములవారు చబితే ఆమె విొంటుొందని నముడొం
మొదలెట్టెరు. ఒకరోజు వొంగమొంబను ప్ల్చచుక రముని తన భకేలను ఆజాఞప్ొంచ్చరు స్కవములవారు ఈ దబాత వొంగమొంబ
మదమణుగుతుొందని కొొంతమొంది గ్రామపెదుల్చ సణగడొం మొదలెట్టెరు.

స్కవములవారి భకేల్చ వొంగమొంబ ఇొంటికెళ్ళురు. "అము! తమరిని శ్రీ శ్ొంకరాచ్చరా పరొంపరాచ్చరుాలవారు చూడాలని
అొంటునానరు - మిముల్లన వొంటనే ప్ల్చచుక రమునానరు" అొంటూ వినయొంగా చపాపరు ఆ భకేల్చ. వారి వైపు చూసన
వొంగమొంబ, "అననొం తినన తరావత వస్కేనని చపపొండి స్కవములవారికి" అొంది. ఆ మటల్చ విననవారు కొయాబారిపోయారు. ఎవరూ
ఏనాడూ చపపని సమధ్యనొం ఆమె న్నటివొంట రావడొం వారికి ఎొంత ఆశ్ురామనిప్ొంచిొంది. "మీరు వళ్ుొండి" అొందామె వారిత.

స్కవమి భకేల్చ వొంగమొంబ మటలను చపపగానే అకుడుననవారొంతా ఆశ్ురాపడాారు. కొొంతమొంది మగపుొంగవుల్చ మత్రొం
"ఆడదానికి ఇొంత అహొంకారమ!?" అొంటూ మొండిపడాారు. మళ్ళు కబురు పెటిెొంచ్చరు. స్కవముల వారు వొంటనే రముొంటునానరని
ఆదురాు పెట్టెరు. వారి కబురును వినన వొంగమొంబ మరలా తాపీగా "మీరు వళ్ుొండి. నేనొస్కే" నొంది. వారు ఏొం చేస్సది లేక తిరుగు
ముఖొం పట్టెరు. "చూస్కరా స్కవమి! దాని నిరోక్షయొం" అొంటూ కొొంతమొంది స్కవమిత అనానరు.

అొంతలో చేతిలో కొబారికాయత స్కవములవారిని దరిశొంచుకనేొందుక వచిుొంది వొంగమొంబ. ఆమె ఆచ్చరుాల వారి
సొంహాసనానికి ఎదురుగా వచిు నిలబడిొంది. ఓ పకుగా నిలబడమని చపాపరు అకుడివారు. ఆ సమయొంలో శ్రీ వేొంకటేశ్వరస్కవమిని
ధ్యానిస్తే నిలబడిన వొంగమొంబక భగవదురశన ప్రాప్ేయై, పరవశ్ొంత అలానే నిలబడిొంది. అకుడునన పొండితులొంతా ఆమెను
స్కవమికి నమసురిొంచ్చమని ఆజాఞప్ొంచ్చరు. వారి మటను చవికెకిుొంచుకోని రోజుల్చ లేవు" అొంటూ కొొంతమొంది మెటికల్చ
విరిచ్చరు. కానీ, వొంగమొంబ స్కవములవారికి నమసురిొంచలేదు. అలా ఆమె నమసురిొంచకపోవడొం, స్కవమిని
అవమనపరచినటేోనని కొొంతమొంది గణగస్కగారు.

ఈ తతొంగానిన గమనిస్ేనన శ్రీ శ్ొంకరాచ్చరా పరొంపరాచ్చరుాలవారు వొంగమొంబను చూస, "అము! నీ వొందుక

నమసురిొంచడొంలేదో చపుప!" అని అడిగారు. వొంటనే వొంగమొంబ, "ముొందు మీరు ఆ సొంహాసనొం పైనుొండి లేచిరొండి. ఆ తరావత
నమసురిస్కేను" అని చప్పొంది. ఆ మట విని స్కవముల వారు విస్ేబోయారు. అయనపపటికీ ఆమె అలాగని, ఎొందుకొంటుననదో
తెల్చస్కొందామనుకని ఆ సొంహాసనొంపై నుొంచి లేచి ఓ పకుగా నిల్లచ్చరు. అకుడునన పెదుల్చ స్కవములవారి ఔదారాానికి
ఆనొందపడి, వొంగమొంబవైపు 'ఇకనైనా నమసురిొంచవా?' అననటుో చూశ్యరు. వొంగమొంబ మౌనొంగా ఆ సొంహాసనొం వైపు చూస
నమసురిొంచిొంది. మరుక్షణమే ఫెళ్ఫెళ్ళరావాలత పెదు ప్రళ్యొం సొంభవిొంచినటుోగా, ఆ సొంహాసనొం అగిన జావలలత
దగధమైపోయొంది. భూమాకాశ్యల్చ ఏకమైనటుోగా ఓ పెదు ధవని. అకుడునన వారొంతా భయొంత తలొక దికుక పారిపోయారు.

స్కవములవారు వొంగమొంబవైపు చూస్తే, "ఆహా! ఈ తలేో కదా ననున కాపాడిొంది! లేకపోతే ఆ సొంహాసనొంత పాటు తన్మ
భసీుపటలొం కావలసొందే కదా! ప్రాణరక్షణ చేసన ఈమె గపపదానానిన గురిొంచి తెల్లయని మూరుుల్చ ఈమెపై దుష్పరచ్చరొం
చేస్ేనానరు" అని అనుకనానరు స్కవములవారు. ఆమె స్కక్షాతుే భగవదొంశ్మేనని భావిొంచి, స్కవమివారు ఆమెను స్ేతిస్తే, ప్రదక్షిణ,
నమస్కురాల్చ చేశ్యరు. " ఓ తలీో! వేొంకటేశ్వరస్కవమిని నీ హృదయొంలో భద్రపరచుకనన భకేశిఖామణ్ణవి నీవు. ములోోకాలలోో
పూజారుురాల్లవి. నీ మహాతుయము తెల్లయని ప్రజల్చ, నీ గపపదనానిన గురిేొంచలేరు. నీ భకిే తతపరతను గురిేొంచలేని నా అవివేకానిన
మనినొంచు" అొంటూ స్కవములవారు వొంగమొంబను ప్రాధ్యయపడుతుొండగా, అకుడునన వాళ్ుొంతా ఆమె కాళ్ుపైబడి నమసురిొంచ్చరు.

"స్కవములవారు అకుడునన వారొందరికీ ప్రవచనొం చేస్కరు. పొగత కపపబడిన నిపుపలా, మబుాత కపపబడిన స్తరుానిలా, ఈ
భకేశిఖామణ్ణని మీరు గురిేొంచలేరు. ఆమె మహాజాఞని, యోగి, బ్రహువేతే, భకిేవైరాగా సొంపనునరాల్చ. ఆమె పవిత్రురాల్చ. ఎవరూ
ఆమెను నిొందిొంచవదుు. ఆమెను నిొందిొంచినవారు తాము చేసన పుణాకరులను పోగటుెకొంట్టరు." ఆచ్చరుాల వారి ప్రసొంగొం వినన
వారొంతా తలల్చ దిొంచుకనానరు. తమ తపుపల్చ క్షమిొంప మణ్ణ వొంగమొంబను వేడుకనానరు.

స్కవములవారి ఆజాఞనుస్కరొం ఆ గ్రామమొంతా అలొంకరిొంపబడిొంది. వొంగమొంబను గౌరవిస్తే గపప విొందును చేస్కరు

స్కవములవారు. అపుపడు అొందరూ వొంగమొంబను కీరిేొంచినవారే. అకుడ వేొంకటేశ్వరుని స్ేతిొంచ్చరు. వేొంకటేశ్వరుడు
భకేలపాల్లట కలపవృక్షమని, కల్లయుగ నారాయణుడని స్ేతిొంచ్చరు. స్కవమివారు వొంగమొంబను గౌరవిొంచడొంత ఆ ఊరి
వారొంతా ఆమెను శ్రణు వేడారు.

ఆ సమయొంలో వొంగమొంబ ఆచ్చరుాల వారిని కీరిేస్తే ఓ కీరిేన పాడిొంది.

శ్ొంకరాచ్చరా గురుని సనునతిొంపరే

నిష్ుళ్ొంక పరమయోగ మభాసొంపరే
స్తథల స్తక్ష్మ కారణముల మూలమరయరే
లల్లతనీల తయదముల నిలచి మెఱయరే.. ||శ్ొంక||

మూడు రెొండు దాటి పైన మేడ చేరరే

పొడిమిగను ముకిేకాొంత దోడుమరయరే ||శ్ొంక||

చకుగా త్రివేణ్ణ నడుమ జలకమడరే

చొకుముగను వల్చగుచునన చుకుగాొంచరే ||శ్ొంక||

పనునగా శ్రీతరిగొండపతిని గాొంచరే

పరమునెనునకొనుచు బ్రహు పదము చేరరే || శ్ొంక ||

అని ఆదితాళ్ొం వేస్తే వొంగమొంబ గొంతెతిే పాడగానే జనమొంతా పరవశిొంచిపోతూ ఆమెక నమసురిొంచ్చరు.
వొంగమొంబ మొందహాసొం చేస, "స్కవమీ! మీ మట ప్రకారొం నేను శిరోజాల్చ తీస్సస్కేను. కానీ, తిరిగి అవి మొలవకొండా
చూడగలరా?" అొంది. ఆ ప్రశ్నక స్కవమివారు మౌనొం వహొంచ్చరు.

స్కవములవారు తరిగొండ వదల్ల వళ్ళుపోతూ, అకుడునన భకేలక మర్తకుస్కరి చప్పన మట అొందరి మనస్లోో
నాటుకొంది. "వొంగమొంబ పుణాాతుురాల్చ. ఆమె వాకు పవిత్రొం. ఆమె వరపుత్రిక. ఆమెను నముుకని, ఆరాధిొంచొండి" అొంటూ
స్కవములవారు చప్పన మటల్చ భకేల మనస్లోో నాటుకని, వొంగమొంబపై గౌరవానిన పెొంచ్చయ.

*
* *
వీథి గుముొంలో నిలబడా సీత తన కళ్ును తానే నములేకపోయొంది. ఆ సౌొందరారాశిని అలానే గుడోపపగిొంచి
చూస్ేొండిపోయొంది. వొంగమొంబ దేవాలయానికి వళుతొంది. ఆమెను చూసన సీత, "ఈమె నిజొంగా భగవత్ సవరూపమే. ఆ కాొంతి,
ఆ రూపొం.... అచుొం అల్లమేల్చ మొంగములా ఉొంది." అొంటూ తల్చపు తీస్కని బయటపడిొంది. సీత తన కళ్ుని తాను
నములేకపోతుొంది.

"ఇదుగో..... వొంకము!" సీత వొంగమొంబ వొంటబడిొంది. గబగబ నడుచుకొంటూ వళుేనన వొంగమొంబ వనకిు తిరిగి చూస,
"నువావ....సీతా?" అని పల్చకరిొంచి, సీతను తనత పాటు గుడికి తీస్కెళ్ళుొంది. వొంగమొంబ వొంట గుడికి నడిచి వళుేనన సీత, తన
జను ధనామైపొయొందనుకొంటూ పరవశిొంచి పోయొంది.

"నీ ప్లోల్చ...." అని వొంగమొంబ పలగాగనే సీత సొంతష్ొంత "ఒకుస్కరి నా ప్లోలక నీ ఆశీస్ేల్లయాావా?" అొంది
వినయొంగా.

"ఇకుడునొంచే ఆశీస్ేల్లవావలా? లేక ఇొంటికి రావాలా?" అని అడిగిొంది వొంగమొంబత పాటు గుడి మెటోపై కూరుుొంది.
వొంగమొంబ దేవుని స్ేతిస్తే కీరేనల్చ పాడుతొంది. అలానే చ్చలా పొదుుపోవడొంత సీతక భయమేసొంది.

"పసగుడాలను వదిలేస ఇొంతస్సపూ ఇకుడునానను. పాల్చ....."ఆ ఆలోచన రాగానే సీత పాల్లొండుో పొొంగాయ. వొంగమొంబక
నమసురిొంచి గబగబా బయల్చదేరిొంది. అపుపడు వొంగమొంబ, ఇదిగో సీతా! ఒకడి ప్పరు శ్రీనివాస్, ఇొంకొకడి ప్పరు వొంకటేశ్. నువువ
శ్రీన్మ, వొంకూ అని ప్ల్చచుకో. ప్పరోలో ఏముొంది? ఇదురూ ఒకుటే. ఈ ప్పరోనీన మనకోసమే. వళుు. ప్లోలక పాల్లవువ. వళుు" అనడొంత,
సీత పరుగు పరుగున ఇొంటికి చేరిొంది.
సీత గుముొంలో అడుగుపెటెగానే, స్ొందరి ప్లోల్లదురీన ఒళ్ళు పెటుెకని కూరుుని ఉొండటొం కనిప్ొంచిొంది. అపుపడు సీత తన తల్లో
స్ొందరముత, "అము! వీడు శ్రీనివాస్. వీడు వొంకటేశ్" అొంది ప్లోల్లదురీన ఒళ్ళుకి తీస్కొంటూ. "ప్లోలకి ప్పరుో నువేవ పెటేెయడమే?!
మీ మమగారు, అతేగారు, పెదువాళ్ళుొం చపాేరో? అయనా ప్లోల్లన వదల్ల, ఇొంత స్సపు ఎకుడికెళ్ళువే?" అని అడిగిొంది స్ొందరి. తల్లో
ప్రశ్నను విననొంతనే సీత సొంతష్ొంత, "దేవుడమును చూశ్యను. గుడికెళ్ళును" అని అొంది.

"ఎవరు ఏయే ప్పరుో పెటిెనా, నా ప్లోల ప్పరుో అవే" అొంటూ ప్లోలను గుొండెక హతుేకొంది సీత.

*
* *
 కాలొం గడుస్ేొంది. వొంగమొంబ భకిేతతపరత రోజురోజుకి పెరుగుతొంది. అపర సరసవతిలా గ్రొంథరచన చేస్ేొంది.
అశుకవితలల్చోతొంది. భకిే కావారచనలో తలమునకలైపోయన వొంగమొంబ తనుయతవొంలో అలా అలా పోతుొంటుొంది. తనలో
తాను మట్టోడుకొంటుొంది. దేవాలయానికి వళ్ళు స్కవమికి తనే అలొంకరిస్ేొంటుొంది. రాత్రిొంబవళుు అనే తేడా లేకొండా దేవుని
ఆరాధిస్తే, ఆ ఊరి లక్ష్మినృసొంహాలయొంలో ఉొండిపోవడొం ప్రారొంభిొంచిొంది.

ఆమె ఆహారొం గుడిలో పెటేె నైవేదామే. దాహమైతే అకుడి కొలను నీళ్ళు తాగుతుొంది. దేవాలయ ధవజ సేొంభొం ఎదురుగా
నిలబడి నృతాొం చేస్ేొంది. ఆ లక్ష్మినృసొంహాలయొం వొంగమొంబ నివాసమైపోయొంది.

గుడికి వచేు భకేల్చ వొంగమొంబను పూజిొంచడొం, స్కషాెొంగ దొండ ప్రణామల్చ ఆచరిొంచడొం చేస్ేనానరు.

కానీ, అస్తయపరుల్చ వొంగమొంబను విమరిుొంచడొం మనుకోవడొం లేదు. ఆమె కలభ్రష్ణెరాలనీ, ఆమెను గుడిలోనికి
రానివవకూడదని ప్రచ్చరొం మొదలెట్టెరు.

వొంగమొంబను రకరకాల్చగా వేధిొంచడొం ప్రారొంభిొంచ్చరు. ఆమె గుడిలో ఓ మూల కూరుుననపపటికీ తరిమేయడొం

మొదలెట్టెరు.

వొంగమొంబ తనొంతట తానుగా పూజల్చ చేయకూడదని పూజారుల్చ ధవజమెతాేరు.

అయతే వొంగమొంబ మత్రొం తన పటుెను వదలకొండా స్కవమికి పూజల్చ చేస్తేనే ఉొంది.

అరుకల్చ ఆమెను ఎలా బయటక పొంపాలో తెల్లయక తికమక పడుతునానరు. "ఏొం చేదాుొం?" అనానడు ఓ అరుకడు.

"ఆడదానికి ఇొంత అహొంకారమ?" అనానడు మరో అరుకడు. ఇలా సమలోచనల్చ జరిప్న మీదట వారికి ఓ ఆలోచన
తటిెొంది.

"ఇనుప సొంకెళ్ుత ఆమెను బొంధిదాుొం" అనానడొకడు.

"సెబాష్, అదే సరైన పదధతి. ఇొంతటిత దాని రోగొం కదురుతుొంది" అనానడు మర్తకడు ఉతాేహొంగా.

ఈ సొంగతి ఎలాగో ఊరొంతటికీ తెల్లసపోయొంది.

జనొం గుడిని చుటుెముట్టెరు. అొందరికీ ఏొం జరుగుతుొందో చూదాుమనన కతూహలొం....

వీళ్ుొంతా ఆ భకేరాల్లకి ఏొం కీడు తలపెటెనునానరు? పూలహారొం తీస్కని గుడివైపుక వస్ేనాన వొంగమొంబను చూసన
అలోరి కర్రాళుు "ఏయ్.... వళుు.... తిరిగి వళుు" అని గడవ పెడుతుొండగా, ఆ దృశ్యానిన చూసన కొొంతమొంది మత్రొం, "ఆమెక ఏ
ఆపదా కలగకొండా కాపాడు స్కవమీ అొంటూ చొంపలేస్కనానరు.

వొంగమొంబ చేతిలోని తులసమల కాొంతులీనుతొంది. వొంగమొంబ గుడిని సమీప్ొంచగానే ఇనుప సొంకెళ్ుత ఒకు
ఉదుటున ముొందుకొచ్చురు అరుకల్చ. సొంకెళ్ును చూసన వొంగమొంబ, "నా కోసమేనా? ఇవిగో.... బొంధిొంచొండి" అొంటూ చేతుల్చ
ముొందుక చ్చప్ొంది. అరుకలామెను సొంకెళ్ుత బొంధిొంచ్చరు. ఆ దృశ్యానిన చూసన కొొంతమొంది కళుు గటిెగా మూస్కనానరు.
కొొందరు భయొంత వణ్ణకిపోస్కగారు.

"నీ స్కవమికి ఇపుపడు పూజల్చ చయ్" అొంటూ అరుకల్చ వొంగమొంబను వకిురిొంచ్చరు.

వొంగమొంబ ఫకున నవివొంది.

ఇనుప సొంకెళుు టకున విడిపోయాయ.

ఒకుస్కరిగా అకుడుననవారొంతా వొంగమొంబ కాళ్ుపై పడాారు.

అరుకల్చ దూరొంగా పారిపోయారు.

"ఈ అబలక ఇనుప సొంకెళుు తెొంపుకనేొంత బలమ?! ఈ వితొంతువుకి ఇొంత బలొం ఎకుడిది?" అని కొొందరొంటే,
మరికొొందరు, "సొంకెళుు తుపుపబటిె ఉొంట్టయ. అొందుక్త ఊడిపోయాయ" అొంటూ గణగస్కగారు. ఇవేమీ పటెని వొంగమొంబ
వొంకటేశ్వరునిపై కీరేనల్చ రాస్కొంట్లొంది. అరుకల్చ ఆమె ఏొం చేస్ేొందనన విష్యానిన శ్రదధగా గమనిొంచస్కగారు.

"ఇది గుడిలో కూరుుని పాటల్చ రాస్ేొంది" అని ఒకరు అరవగా, దేవస్కథన దావరాలక తాళ్ొం వేస ఉొంచుదాొం" అని
మర్తకరనానరు. ఉదయొం, స్కయొంత్రొం పూట కాస్సపు గుడి తల్చపులను తీస, ఆ తరావత మూసఉొంచుదాొం" అనానడు మర్తకడు.
అరుకల్చ ఇలా ఒకరిత ఒకరు మట్టోడుకని వొంగమొంబను కోవలలోనికి రానివవకూడదని నిశ్ుయొంచ్చరు.

తెలోవారిొంది. వొంగమొంబ స్కవమివారే స్సవ కోసొం పూల్చ కోస చకుగా మల అల్లోొంది. గబగబా గుడిని సమీప్ొంచిన
వొంగమొంబ ఆశ్ురాానికి లోనైొంది. గుడి తల్చపుల్చ మూస ఉనానయ. ఆ దృశ్యానిన చూసన వొంగమొంబ నిశ్ులొంగా
నిలబడిపోయొంది. "నా స్కవమి! నాక దరశనమివవడా?!" అొంటూ గుడి దావరొంపై చేతులేయగానే, తల్చపుల్చ తమొంతట తామే
తెరచుకనానయ. దూరొంగా నకిు నకిు చూస్ేనన అరుకలక ఏొం జరుగుతుొందో తెల్లయడొం లేదు.

వొంగమొంబ గుడిలోకి ప్రవేశిొంచి పూజల్చ చేస్ేొంది. అొంతలో అరుకల్చ ఆలయొం లోపల్లకి ప్రవేశిొంచబోతుొండగా, గుడి
తల్చపుల్చ "దభాలన" మూస్కనానయ. అరుకల్చ ఆశ్ురాొంత, భయొంత కొంప్ొంచిపోయారు. అయనా తమ పటుెవదలని
అరుకల్చ, వొంగమొంబ గుడి నుొంచి బయటక వస్ేొండగా, తాళ్ుత బొంధిొంచ్చరు. ఇక, ఆమె ఒకు అడుగు కూడా
ముొందుక్తయలేదని భావిొంచిన అరుకల మన్నగతానిన భగనొం చేస్తే, వొంగమొంబను బొంధిొంచిన తాళుు, దారపు పోగులాో
తెగిపోయాయ.

ఆ దృశ్యానిన చూసన అరుకలక ఏొం చేయాలో పాల్చపోలేదు. వొంగమొంబను రాళ్ుత కొటెడొం మొదలెట్టెరు. ఆ
మహాభకేరాల్లపైకి విసరేయబడిన ఒకొుకురాయ, ఒకొుకు పుష్పొంలా మరిపోవడొంత, ఆమెపై పూలవరషొం కరియస్కగిొంది. ప్రతిగా
రాళుు విసరిన అరుకల భుజాల్చ పచిుపుొండులై కదలనివవకపోవడొంత, అరుకల్చ వొంగమొంబను రకరకాల తిటోత
దూష్ొంచస్కగారు.

చివరక ఈ ఊరి విదావొంస్ల్చ దగగరికెళ్ళున అరుకల్చ వొంగమొంబపై లేనిపోనివి కల్లపొంచి చపపస్కగారు. అయతే
వొంగమొంబ భకిే ప్రపతుేలను విననవిదావొంస్ల్చ న్నరు మెదపకపోవడొంత అరుకల్చ వనుదిరిగారు.

ఇవేమీ పటిెొంచుకోని వొంగమొంబ భకిేభావొంత నిరొంతరొం స్కవమి ధ్యాసలో గడపస్కగిొంది. పకు ఊరుల నుొంచి ఆమెను
చూస్సొందుక జనొం తొండ్లపతొండాల్చగా వస్ేనానరు. ఈ వావహారొంఅ అరుకలక భరిొంపరాని తలనొప్పగా తయారైొంది. వాళుో ఎనిన
పనానగాల్చ పనిననపపటికీ, వొంగమొంబ "భకిే ముొందు అవి నిష్పరయోజనమే అవుతునానయ. మయాొంధకారొంలో మునిగిపోయన ఆ
అరుకల్చ, పరమభకేరాలైన వొంగమొంబను ఎటూ పోలేని పరిసథతిలోకి నెటిె, ఆమె చుటూె గోడ కటిెొంచ్చరు.

కానీ, భకేస్లభుడైన భగవొంతుడు వీటనినొంటినీ చూస్తే ఊరుకొంట్టడా?!

ఆ కటెడొం వనుక పెదు బిలొం ఏరపడిొంది. ఆ బిలొం దావరా వొంగమొంబ భగవనానమసురణొం చేస్తే, తరిగొండను వదల్ల,
వొంకట్టచలారణాానిన చేరిొంది. ఏ భకేలను , ఎకుడక , ఎొందుక పొంప్స్కేడ్ల...... ఆ భగవొంతునిక్త ఎరుక!!

అయతే, వొంగమొంబ ఆ రాతి కటెడొంలోనే ఉొందనీ, ఈసరికి నీళుు, ఆహారొం లేక మల మల మడిపోయుొంటుొందనీ
అనుకొంటూ ఆనొందిొంచ స్కగారు అరుకల్చ. అొంతటిత ఊరుకోకొండా ఆ కటెడొంలోకి రాళ్ును విసరేస్ేొండటొం, ఎొంగిల్ల
విసేరాకలను విసరేయడొం, చతాే చదారానిన విసరేస్తే, వొంగమొంబ రోగొం ఈ దబాత కదురుతుొందని తమని తామె
అభినొందిొంచుకో స్కగారు. అయనా వాళ్ు కస తీరలేదు. ఒకరోజు చతాే చదారానిన పోగుచేస నిపుపపెట్టెరు. ఇొంక్తముొంది? భగుగన
మొంటల్చ లేచ్చయ. అొంతట్టపొగమయొం, జనొం పోగయాారు.

"అయోా! భకేరాల్చ మడి మసైపోతొంది!!" అని కొొంతమొంది వాపోగా, మరికొొంతమొంది, "నిజమైన భకేరాలైతే ఈ
ప్రమదొం నుొంచి బతికి బయటపడదా?" అని ప్రశినొంచగా, ఇొంకొొంత మొంది, "ఆవిడ పొతే మొంచిదేలే! ఇొంతటిత ఈ గ్రామనికి
పటిెన పీడ విరగడవుతుొంది" అొంటూ మెటికల్చ విరిచ్చరు.

అయతే కొొంతమొంది మత్రొం ఆ మహాభకేరాల్చ అలా మరణ్ణొంచడొం గ్రామనికి కీడని , శ్వానిన బయటక తీస దహన
సొంస్కురాల్చ జరపాలని నిశ్ుయొంచి, అరుకలను ఎదిరిొంచి ఆ కటెడానిన కూలగడుతూ లోపల ఉననవాటిని బయటక
తీయస్కగారు. ఆ వేడిని తటుెకోలేక నీల్చ గ్రుమురిొంచ్చరు. అయతే కటెడొంలో ఏమీ లేదు.
వొంగమొంబ శ్వొం ఏద్ద? ఏమైనటుో? కనీసొం బూడిద కూడా లేదు. అరుకలలో ఆొందోళ్న మొదలైొంది. అదేమిటి? వొంగమొంబను
కదలకొండా చేస, చుటూె గోడ కటిెొంచిొంది తామేగా?! మరి వొంగమొంబ ఎకుడ? ఒకవేళ్ వొంగమొంబ మమమైొందా? భగవొంతుని
స్కనినధాొం చేరుకొందా? ఒకవేళ్ దయామై గ్రామ ప్రజలక పీకుతిొంటుొందా?!

ఒకుస్కరిగా గ్రామ ప్రజల్చ అరుకలపై పోట్టోటక దిగారు. అరుకలొంతా గుళ్ళు అరుకతవొం వదిలేయాలనానరు.
మహాభకేరాల్లని అవమనిొంచిన మీక పాపొం చుటుెకొంటుొందనానరు. కానీ, వొంగమొంబ ఏమైొందనన సొంగతి ఎవరికీ తెల్లయదు.

బిలొం దావరా బయటపడి వొంకటచలారణాానికి చేరిన వొంగమొంబక దుుఃఖొం కల్చగలేదు. అలా భగవొంతుని
తలచుకొంటూనే ముొందుక నడవ స్కగిొంది. అలా ఆమె ఆ దురగమరణాొంలో భయొంకరమైన కోనవదునునన శ్రీ ఆొంజనేయస్కవమి
పాదాల చొంతక చేరిొంది. అకుడునొంచి ఆమెక అడుగు ముొందుక పడలేరు. శ్రీరొం స్ముసల్లోొంది. స్కవమి పాదాల చొంతనే మేను
వాల్లుొంది. అలా మొగిల్లపెొంట అనబడే ఆ ప్రాొంతొం వొంగమొంబక ఆవాసమై పోయొంది.

ఆొంజనేయుని పాదాల వదు కూరుుని తన దైవమైన శ్రీనివాస పరబ్రహాునిన గురిొంచి తపస్ే చేయనారొంభిొంచిొంది
వొంగమొంబ. ఎొండావానలక అతీతొంగా ఆమె తపస్ేను కొనస్కగిొంచిొంది. వొంగమొంబ తపస్ే గురిొంచి ఆ చుటుె ప్రకుల
ప్రాొంతాలలో వాాప్ొంచడొంత, జనొం వొంగమొంబను చూస్సొందుక తొండ్లపతొండాల్చగా వస్ేనానరు. ఆమె నిశ్ుల తపస్ేను చూస
జనొం అబుారపడుతునానరు. అలా నెలల్చ, సొంవతేరాల్చ గడిచిపోతునానయ. వొంగమొంబ ద్దక్ష తగగలేదు. ఆమె ఆొంజనేయస్కవమిపై
కూడా కీరేనల్చ రచిొంచిపాడస్కగిొంది. భకేజనుల్చ ఆమెత శ్ృతి కలపడొంత ఆ అరణాప్రాొంతమొంతా సొందడి!! భకిే పారవశ్ాొంత
వొంగమొంబ సపృహ తప్ప పడిపోగా, దగగరునన భకేల్చ స్సదతీరాురు. నీళుు పటిె హారతినిచ్చురు. ఆ భకేరాల్లని శ్రీనివాస్ని కోవలక
చేరాులని నిశ్ుయొంచ్చరు.

అపపటిక్త వొంగమొంబ భకిే ప్రపతుేల్చ తిరుపతి వరక వాాప్ొంచ్చయ. భకేలామెను శ్రీనివాస్ని కోవలక చేరుగానే, అకుడి
అరుకల్చ ఆమెను దరిశొంచుకనానరు. ఆమెక వసతి సౌకరాాల్చ కల్లపొంచ్చలని నిశ్ుయొంచ్చరు. తూరుప మడ వీథి చివరనునన రాతి
రథొం కడి పారాశవన ఓ పూరిల్చోనిచిు ఆమెను గౌరవిొంచ్చరు. వొంగమొంబ మనస్ పరిపరి విధ్యల్చగా పోతొంది. తను ఈ పూరిొంట్లో
ఉొంటూ, స్కవమిని స్సవిొంచుకొంటే చ్చలదా? తన జను ధనాొం కాదా?! అనుకొంటూ, ఆ పూరిొంటినే వైకొంఠొంలా భావిస్తే
భగవదాధయనొంలో మునిగిపోతొంది. శ్రీనివాస్ని పాకశ్యల నుొండి వొంకముక భోజనారథమై వస్ేవుల్చ పొంప్ొంచబడాాయ.
వకళ్మల్లకాదేవి వొంగమొంబను ప్రేమనురాగాలత చూస్ేొంది.

వొంగమొంబ తనక దగగరోో ఓ బృొందావనానిన ఏరపరచుకొంది. శ్రీ మనానరాయణుని స్సవ చేస్కొంటూ, తులసమలల్చ అల్లో
స్కవమికి అరిపస్ేొంది. కానీ తులసవనానికి నీళుు కావాల్లగా?! అొందుకోసొం ఓ దిగుడు బావిని తవివొంచ్చలనుకొంది వొంగమొంబ.
పనివాళుు ఎొంత తవివనా నీళుు రాకపోగా, ఒకపెదు బొండరాయ అడాొం పడిొంది. ఆ విష్యొం తెల్చస్కనన వొంగమొంబ, ఆ గుొంటలో
దిగి పరమేశ్వరుని ప్రారిథొంచిొంది. మోహన రాగొంలో ఆమె పాడిన భకిే కీరేన దికులొంతా ప్రతిధవనిొంచగా, స్రగొంగ పొొంగి
ప్రవహొంచిొంది.

జనొం విస్ేబోయారు. దివి నుొంచి గొంగను భువికి రప్పొంచిన మరో అపర భాగీరథీ అొంటూ కొనియాడారు. "ఆహా! ఈ
తిరుమల గిరి మహాతుయొం. ఈ భకేరాల్ల వలన కొలనుల్చ, చరువుల్చ, బావుల్చ, తట్టకాలానీన నీళ్ుత నిొండిపోయాయ." అొంటూ
జనొం చపుపకోవడానిన వొంగమొంబ మౌనొంగా ఆలకిస్ేొంది. వొంగమొంబ స్కవమిని పూజిస్తే, భకిే కావారచనక ఉపక్రమిొంచిొంది.
ముొందుగా 'రాజయోగ స్కరము' అనే గ్రొంథానిన రాయాలని సొంకల్లపొంచిొంది.

వినరయాా కవులార, విదావొంస్లార

వినరయాా - మీరెలో విమలాతుులారా
ఘనయతిప్రాస సొంగతుల్చ నేనెరుగ
వరుస నాక్షేప్ొంప వలదు సతృపను

అొంటూ తన గ్రొంథరచనను మొదల్చ పెటిెొంది. వొంగమొంబ.

"రాజయోగస్కరొం"లో కప్ల మహరిషకి, దేవహూతికి జరిగిన తాతిేవక సొంభాష్ణే కథావస్ేవు. కప్ల్చడుమ్ తల్లోయైన
దేవహూతికి ప్ొండ్లతపతిే గురిొంచి. పొంచకోశ్ ప్రభావొం గురిొంచి బోధిొంచ్చడు. అలా కప్ల్చడు తల్లోకి ఎొంత జాఞనబోధ చేస్కడు.
దేవహూతి ధనుారాల్చ. వొంగమొంబ, తొండ్రి కృష్ణయా కనిప్ొంచ్చరు. కానీ, తొండ్రి ఎవరు? తల్లో ఎవరు? అనీన ఆ "ఆదిదేవుడే"
అనుకొంటూ ఆయనక చేతులెతిే నమసురిొంచి రచన కొనస్కగిొంచిొంది. వొంకము విరచితమైన రాజయోగానిన భకేల్చ రోజూ
పారాయణొం చేయొంచుకొంటునానరు.

ఇలా కొనిన రోజులయాాక వొంగమొంబ మనస్ భాగవతొంపైకి మరల్లొంది. దివపదలో రచన మొదల్చ పెటిెొంది. భాగవతొంలో
అశ్వతాథమత ద్రౌపది పల్లకిన పల్చకల్చ వొంగమొంబ కవితాతు హృదయానికి అదుొం పడతాయ.

వొంగమొంబ నితాొం వేొంకటేశ్వరునే ధ్యానిస్ేొండడొంత, ఆమె మనస్ నిొండా ఆయన రూపమే. సరవవాాపకడైన ఆ స్కవమి
ఆమె కళ్ుముొందేఉనానడు. ఆ వొంకట్టచల్చని మహాతువొం ఒకట్ట, రెొండా!! ఆమె కనుల్చ తెరిచినా మూసనా, స్కవమి రూపమే.

"వొంకట్టచల మహాతుయొం" అనే ఆరాశ్యవస్కల కావాానిన రచిొంచిొంది వొంగమొంబ. స్కవమి లీలలను కళ్ుక కటిెనటుో
వివరిొంచిొందామె. ఆ గ్రొంథానిన స్కవమికి అొంకితమిచిుొంది. శ్రీ వరాహ పదు భవిష్యాతేర పురాణాొంతరగతమైన మహాతాుయలనీన ఆ
గ్రొంథొంలో పొొందుపరిచిొందామె. వొంగమొంబ పాొండితీ విభవానికి అబుారపడాారు పొండితుల్చ. తనక అొంకితమిచిున ఆ కావాానిన
తన మరో మహమరూపొంగా భావిొంచిన శ్రీ వేొంకటేశ్వరస్కవమి, వొంగమొంబపై అవాాజమైన ప్రేమవృష్ె కరిప్ొంచ్చడు.
వొంగమొంబక ఎలాొంటి ఇబాొంది లేకొండా వకళ్మల్లకాదేవి ప్రతిరోజూ కనిపెటిె చూస్ేొంది.

ఆరోజు తులసమలను స్కవమికి అరిపొంచి వచిుొంది వొంగమొంబ. వకళ్మల్లకా దేవి గుముొంలో వచిు కూరుుొంది. ఆమెను
చూడగానే వొంగమొంబలో ఓ విధమైన భావోదేవగొం. "అము! నువవొంత ధనుారాలవు. దావపరొంలో యశ్లదాదేవిగా ఉనన నినున ,
బ్రహు వకళ్ళదేవిగా పుటిెొంచి, శ్రీ వరాహస్కవమికి స్సవల్చ చేయడానికి నియమిొంచ్చడుగా తలీో! శ్రీనివాసమూరిే వైకొంఠనిన వదల్ల
శేషాచలనికి చేరినపుడు, శ్రీనివాస్నికి స్సవ చేయమని ఆ వరాహస్కవమి నియమిొంచ్చడటగా. అము! వకళ్మల్లకాదేవీ, నీకనాన
ధనుాలెవరము? ఆ స్కవమికి సమసే స్సవల్చ అొందిస్ేనన నీవు, నాకోసొం పడిబియాొం పొంప్స్ేనానవు. నా భాగామేమని చపపను తలీో!"
ఈ మటల్చ అొంటుననపుపడు వొంగమొంబ గొంతు గాదగదికమైొంది. ఆనొంద బాషాపల్చ పొొంగి పొరాోయ.

"అము! స్కవమి ఎవరిని, ఎొందుక, ఎకుడ నియమిస్కేడ్ల మనక తెలాే? తరిగొండ వొంగమొంబ శ్రీనివాస క్షేత్రానికొస్ేొందని
అనుకనాననా?" అొంది వకళ్మల్లకాదేవి. "అము! ఒకస్కరి ఆ స్కవమి మహాతాుయనిన వినిప్స్కేవా?" అని మరలా అడిగిొంది
వకళ్మల్లకాదేవి.

"అము! ఏది వినిప్ొంచేది? బ్రహుక వేొంకటేశ్వరుడు ప్రతాక్షమవడానిన చదవనా? వైష్ణవ ధరాునిన చదవనా? శ్రీనివాస్డు
వేట్టడట్టనిన చదవనా? ఏొం చదివేది?' వొంగమొంబ సవరొంలో ఆనొందడ్లల్లకల్చ.

"అము! అనినొంట్ట ఆ స్కవమే కదా! ఏది వినాన జను తరిస్ేొందిగా!" అొంది వకళ్మల్లకాదేవి.

వేటకెళ్ళున శ్రీనివాస్డు శ్ృొంగారవనొంలో పదాువతిని చూస్కడు. అపుపడు చదరొంగొం ఆడుతొందామె. ఆ పదాువతి

సౌొందరాానిన పొదలమటు నుొంచి చూస్కడు శ్రీనివాస్డు.

"వొంగమొంబా! పదాువతి దేవి సౌొందరాానిన ఆ శ్రీనివాస్డెలా చూస్కడ్ల నాక్తొం తెల్చస్నము! నువవలా వరిణొంచ్చవో చపుప"
వకళ్మల్లకాదేవి చిరునవువత అొంది. వొంగమొంబ వరుసగా వొంకట్టచల మహాతుయొంలోని అొంశ్యలనినటినీ హృదాొంగా చదివి
వినిప్ొంచిొంది.

ఇొంతలో వకళ్మల్లకాదేవి, "అము! నా పాకశ్యలను వదల్ల ఇకుడే నీత మట్టోడుతునానను వొంగమొంబా! నువువ
నాతరాకూడదూ!?" అొంది. వొంగమొంబ వకళ్మల్లకాదేవి పాదాలక నమసురిొంచి, ఆమె వళ్ళుక ఆ పాదాలనే సురిస్తే కూరుుొంది.

వొంగమొంబ మహాతుయొం సరవత్రా వాాప్స్ేొంది.

మహాభకేడైన తాళ్ుపాక చిననయాగారు, వొంగమొంబ భకిేతతావనికి జోహారోరిపొంచ్చరు. ఆ మహాభకేరాల్చ పూరిొంట్లో

ఉొండడానిన చూస, ఆమె కోసొం శ్రీవారి కోవలక ఉతేర మడ వీథిలో ఉనన రాతి ఇొంటిని, ఆమె నివాసొం కోసొం ఉచితొంగా ఇచ్చురు.
వొంగమొంబ పూరిొంటిని వదల్ల రాతి ఇొంటికి వచిుొంది. సథలొం ఏదైనా భకేరాల్ల భావన ఒకటే కదా! ఆ ఇొంటికి వనుక ఒక బావి
తవివొంచిొంది. తులస వనానిన ఏరపరిచిొంది. రోజూ ఆ భగవొంతుని అరిుస్తే, దివాకీరేనలను రచిస్తే, గ్రొంథ రచన చేస్తే తరిస్ేొంది
వొంగమొంబ.
 ఎవరైనా భకిేమరగొంలో ప్రశ్యొంతొంగా జీవిస్ేొంటే, చూస ఓరవలేని వారెొందరో ఉొంట్టరు. ఆ అస్తయాగ్రస్ేల్చ తమక తచిన
రీతిలో, భకేలనుకిొంచపరిచే ప్రయతానలను చేస్ేొంట్టరు. తామే గపప భకేలమని గరవొంత తిరుగుతుొంట్టరు.
వొంగమొంబ ఇొంటిపకునునన అకాు రామయా ద్దక్షితుల్చ అరుకడు. అరుకలలో పెదు కావడమే కాక, సరాురీ నౌకరీ అతనిది. తకిున
అరుకల కనాన అతనికి అధికారొం ఎకువ. అకాు రామయా విదాావొంతుడు. ధనవొంతుడు. పెదు కటుొంబీకడు. వొంగమొంబ గపప
భకేరాలనీ, మరోభకేడు ఆమెక రాతి ఇొంటిని ఉచితొంగా ఇచ్చుడని తెల్లస, ఆమెపై మరీ అస్తయపడి పోయాడు అకాురామయా.
అపపటునొంచి వొంగమొంబపై దుష్పరచ్చరొం చేయడొం మొదల్చపెట్టెడు.

వొంకముది నిజమైన భకిే కాదని, ఓ వితొంతువు జుటుె ఉొంచుకోవడొం ధరుొం కాదనీ, యవవనవతి ఒొంటరిగా ఉొండటొం
తగదనీ ప్రచ్చరొం చేస్తే, వొంగమొంబను దూష్ొంచడొం ప్రారొంభిొంచ్చడు. కానీ అకాురామయా మటల్చ ఎవరూ లెకుచేయడొం లేదు.
వొంగమొంబ గపప రచయత్రి అనీ, మహా పుణాాతుురాలని అనుకోవడొం అతనికి కొంటగిొంపుగా అనిప్ొంచిొంది. వొంగమొంబను ఎలా
వేధిొంచ్చల్ల? అనే విష్యానిన రకరకాల్చగా ఆలోచిొంచడొం ప్రారొంభిొంచ్చడు అకాురామయా.

అవివేకి, మూరుుడు చేస్స పనులక అరథొం ఉొండదు కదా!

ఎొంగిల్ల విసేళ్ును వొంగమొంబ తులసీవనొంలోకి విసరేయమని తనవాళ్ుక చపాపడు అకురామయా. వాళ్ుొంతా ఎొంగిల్ల
విసేళ్ును వొంగమొంబ తులసవనొంలోకి విసరేస్ేనానరు. వాళ్ులా చేస్ేననపపటికీ వొంగమొంబ తులసవనొంలోకి విసరేస్ేనానరు.
వాళ్ులా చేస్ేననపపటికీ వొంగమొంబ మరుమట్టోడకొండా, వనానిన శుభ్రొం చేస్కొంట్లొంది. ఓ రోజు వొంగమొంబ
అకాురామయాను ప్ల్లచి "నాయనా! నువువ చేస్ేనన పని తపుప" అొంది నెముదిగా.

"తపుపడు పనుల్చ చేస్సది నువావ..... నేనా ..... నీక ఉచిత గృహానిన ఎవడు, ఎొందుకిచ్చుడ్ల నాక తెల్చస్లే!" వికృతొంగా
నవావడు అకాురామయా.

"హరి....హరీ" అొంటూ చవుల్చ మూస్కొంది వొంగమొంబ. "నాయనా! నువువ ననున వేధిస్ేనానవనుకొంటునానవు. కానీ,
నువువ బాధిస్ేననది స్కవమిని." అొంది చేతుల్చ జోడిస్తే.

"ఎవరే స్కవమీ! నీ స్కవమీ? ఓహో.... వితొంతువైన నీక ఇదొక కపట నాటకమ?!" అని కళ్ళుగరేస్కడు.

"నాయనా, అహొంకారొం తగదు. అనినొంటినీ గమనిస్తే, ఆ పైవాడునానడు."

"అవునవును. నువువ తరిగొండ నుొంచి లేచిపోయ వచిునపుపడు కూడ ఆ సరేవశ్వరుడు చూస్తేనే ఉనానడుగా" అనానడతను
వటకారొంగా. ఆ అరుకనిత ఇక మట్టోడాొం అనవసరమనీ, మొంచి మట మనస్కెకునివానిత మట్టోడాొం నిష్పరయోజనమనీ
ఊరుకొందామె.

ఆమె సహనొం, అతనిలో కక్షని మరిొంతగా పెొంచిొంది. వొంగమొంబను వళ్ోగటేె ప్రయతానలను ముమురొం చేస్కడు.
వొంగమొంబ శీలవతి కాదనీ, వితొంతువైన ఆమె జుటుె పెొంచుకని ఊరేగుతుొంటే, ఆమెను మహాభకేరాలని గౌరవిొంచడొం
తపుపకాదా! అొంటూ దుష్పరచ్చరొం చేయడొం మొదలెట్టెడు.

"అయాయోా..... అలా అనక. వొంగమొంబ స్కమనా భకేరాల్చ కాదు. ఆనాడు, బావిలో రాయపడి నీళుు రాకపోతే
వొంగమొంబ ప్రారిథొంచేసరికి, నీళుు పొొంగి పొరిోన విష్యానిన మరచిపోయావా? ఆమె రాసన "వొంకట్టచల మహాతుయొం" భకేలను
పరవశిొంప జేస్ేొంది. ఆమెను అనవసరొంగా దూష్ొంచక. కళుుపోతాయ" అొంటూ వాపోయాడు గుడిమెటో దగగరునన ఓ భకేడు.
 ఆ మటలక మొండిపడా అకాురామయా, "నువువ భకేడివి, ఆవిడ ఓ మహాభకేరాల్చ. ఛీ" అని తిటుెకొంటూ అకుడునొంచి
వళ్ళుపోయాడు.

అకాురామయా పగ 'పాము పగలా' రోజురోజుకీ తీవ్రమౌతొంది. ఎలాగైనా వొంగమొంబను అకుడునొంచి తరిమేయాలనన

పటుెదల, అతనిలో తీవ్రమైొంది.

ఆరోజు ఏకాదశి వ్రతొం పూరిేచేస్కని, గోవిొంద నామలను సురిస్తే తులసవనొంలో ప్రదక్షిణల్చ చేస్తే, తను రచిొంచిన
"వొంకట్టచల మహాతుయొం" నుొంచి ఓ పదాానిన పాడుతొంది.

పుటిె గిటుెచునన భూలోకవాస్ల

రక్షిొంచుటక రమరమణ్ణ తడ
వేొంకట్టచలమొందు విఖాాతిగా నుొండి
స్రులచే గోవిొంద నామ భజన
మొనర చేయొంచుచు ఘనపాపములైన
క్షీణ్ణొంపజేయును సరులనిచిు
పాల్లొంపుచుననటిె ఫణ్ణ గిరీశ్వరునక్త
వ్వాహ మహాలక్ష్మి కరివమీద
వలయు నా వీరలక్ష్మి విమల హృదయ
యగుచు నలమేల్చ మొంగాఖానవనియొందు
నమరె పదాువతికి వేొంకట్టద్రకీలను
వలయు శుభ మొంగళ్ము మహా విభవముగను

ఆమె అలా పదాాల్చ పాడుతుొంటే అలమేల్చ మొంగాసహత వేొంకటేశ్వర స్కవమి స్కక్షాతురిొంచినటోనిప్స్ేొంది. వొంగమొంబ
పరవశ్ొంత నృతాొం చేస్ేొంది. ఉననటుెొండి ఆమె పకున పళ్ళుకిల్లస్తే కనిప్ొంచ్చడు అకాురామయా.

భగవొంతుడు ఏదో ఒక రూపొంలో దుష్ెశిక్షణ చేస తీరతాడు కదా!

"ఓరీ పాపాతుుడా! నీవు, నీ వొంశ్ొం సరవనాశ్నొం అవుతుొంది. పో" అొంది వొంగమొంబ.

భకేరాల్ల వాకు వృథాగా పోతుొందా?

అకాురామయా కటుొంబ సభుాల్చ అనుకోకొండా వాాధిగ్రస్ేలయాారు. కొొంతమొంది మశూచికొంత మరణ్ణొంచ్చరు. అొంత

పెదుకటుొంబొం నాశ్నమవడానిన చూస గ్రామస్థలొంతా భయకొంప్తులయాారు. ఒకరోజు ఉననటుెొండి అకురామయా రకేొం
కకుకొంటూ మరణ్ణొంచ్చడు. అచిరకాలొంలో ఒకుడు మినహా, అకాురామయా కటుొంబమొంతా నాశ్నమైపోయొంది.

ఊరొంతా వొంగమొంబ శ్యపానికి గల శ్కిేణ్ణ ప్రతాక్షొంగా చూస వణ్ణకిపోయొంది. ఆమె స్కక్షాతూే అమువారే! ఆమెని దూష్స్సే
తగిన శ్యసే వణ్ణకిపోయొంది. ఆమె స్కక్షాతుే అమువారే! ఆమెను దూష్స్సే తగిన శ్యసే తపపదనుకనానరు. మరికొొంతమొంది "దురాురగొం
మితిమీరితే దేవుడు చూస్తే ఊరుకొంట్టడా?" అని అనానరు. వొంగమొంబ మత్రొం మత్రొం వీటనినొంటిత సొంబొంధొంలేకొండా గ్రొంథ
రచన చేస్తే, స్కవమిపై కీరేనల్చ పాడుకొంతొంది.
 ఇదిలావుొండగా, ఒకరోజు వొంగమొంబ ఇొంటి తల్చపు తడుతునానరెవరో!! వొంగమొంబ చటుకున లేచి తల్చపుతీసొంది.
"అము క్షమిొంచు. ఎలాగో నేనొకుడినే బతికాను. తలీో!! కరుణ్ణొంచు" అొంటూ ఓ యువకడు ఆమె కాళ్ుపై పడాాడు. వొంగమొంబ
అతనివైపు చూసొంది.

క్షమపణ భగవతేతవమే కదా!!

కరుణత అతడిని "లే నాయనా!" అొంటూ లేవద్దసొంది. అతని వీపు నిమిరి ఆశీరవదిొంచిొంది, కానీ ఇహపై నీ కటుొంబొంలో
ఒకురే ఉొంట్టరొంటూ కొొంతమేర శ్యపానిన ఉపసొంహరిొంచిొంది. అపపటునొంచి అకురామయా వొంశ్ొంలో ఒకుడే!

*
* *
కాలొం గడుస్ేొంది.

భకేల సొంఖా పెరుగుతొంది.

వొంగమొంబ చ్చవడిలో స్కయొంత్రమయేాసరికి భకేల సొందడి ఎకువైపోతుొంది. కొొంతమొంది ఆమెను

ప్రశ్నలడుగుతుొండగా, మరికొొంతమొంది చొంటిప్లోలను తెచిు, వొంగమొంబ ఒళ్ళు పెటిె, ఆశీస్ేలను కోరుతునానరు.
గోవిొందనామల్చ జప్స్ేనానరు. దేవునికి హరతుల్లస్ేనానరు. కొనినస్కరుో వొంగమొంబ భకిేత నృతాొం చేస్ేొంది. పరవశ్ొంత గొంతెతిే
పాటల్చ పాడుతొంది.

కొనినస్కరుో మౌనొంగా ఉొండిపోతొంది. కొనినస్కరుో నవువతుొంది. కొనిన స్కరుో ఏడుస్ేొంది. అలాొంటపుపడు భకేలక
భయమేస్ేొంటుొంది. ఆ సథతిలో ఎవరైనా వొంగమొంబ దగగరక చేరితే మట్టోడదు. ఆ సమధి సథతి నుొంచి బయటక రావడానికి
ఎొంత సమయొం పడుతుొంది. ఒకొుకుస్కరి వొంగమొంబ మౌనవ్రతొం పాటిస్ేొంటుొంది. వ్రతొంలో ఉననపుపడు తల్చపుల్చ తీయదు.

ఓరోజు వొంగమొంబ "లోపల స్కవమివారునానరు" అని అొంది. ఆ మటల్చ విని అొందరూ ఆశ్ురాపోయారు. ఎవరికీ ఏమీ
అరథొం కాలేదు. కొనినస్కరుో పవళ్ళొంపు కీరేనల్చ, కొనినస్కరుో విొందు పాటల్చ, మేల్చకొల్చపు పాటల్చ పాడుతుొండేది. ఆ రోజు
వొంగమొంబక నిద్రపటెలేదు. అటు ఇటు తిరుగుతూ తులస వనొంలోకెళ్ళుొంది. ఎవరివో అడుగుల చపుపడు! వొంగమొంబ ఆ
అడుగులను అనుకరిస్తే వళ్ుగా అవి గుడి లోపల్లదాకా వళ్ళుయ. తులసవనొంలోకి ఎవర్తచ్చురు? గుడిలోపల వరక తనను ఎవరు
తీసకొచ్చురను కొంటూ, ధవజ సేొంభానికి నమసురిొంచి, ఇొంటికొచేుసొంది వొంగమొంబ.

వొంగమొంబ మనస్ పరిపరివిధ్యలా పోయొంది. స్కవమి తనను గుడిలో హారతి ఇముొంటునానడు. ఇొంతకాలానికి స్కవమి
తనపై దయచూపాడు. "స్కవమీ! నా మౌన వ్రతానికి బదుల్చగా ఇలాొంటి బదుల్లచ్చువా?" అొంటూ మురిస పోయన వొంగమొంబ,
స్కవమికి తన సవహస్కేలత హారతి ఇవావలని సొంకల్లపొంచిొంది.
ప్రాతుఃకాలానేన లేచి తులసవనానిన శుభ్రొం చేస, కళ్ళుప్ చల్లో ముగుగల్చ పెటిెొంది. దేవాలయొంలో అరుకల సొందడి వినిప్స్ేొంది.
స్కవమివారికి కరూపర హారతినివావలని, హారతి పళ్ళోనిన చేతపటుెకని కోవలలో ప్రవేశిొంచిొంది. ఆ స్కవమి స్ొందర రూపానిన తనివితీరా
దరిశొంచుకొంది. నవరతానభరణాలత, కస్తేరి, గొంధ, కొంకమ, పూల పరిమళ్ళలత, దివా పుష్పరాశిత అలొంకృతుడై,
పటుెపీతాొంబరాలత, వజ్ర హసేొంత, అభయమిస్ేనన స్కవమి విగ్రహానిన చూస్తే మైమరచిపోయొంది వొంగమొంబ.

దయాసముద్రుడైన ఆ పరబ్రహుమూరిేని ఆపాదమసేకొం దరిశొంచుకని పులకిొంచిపోయొంది. ఆ దివా మొంగళ్ విగ్రహానిన

వదల్ల రాలేక, బ్రహాునొందొంలో మునిగిపోయన వొంగమొంబ అలాగే ఉొండిపోయొంది. ఆ మహాభకేరాల్లని ఎవరు అడాగిస్కేరు?
నితాొం స్కవమికి కరూపర హారతిని సమరిపస్తే, ఎకువ సమయానిన స్కవమి సనినధిలోనే గడుపుతుొండేది వొంగమొంబ.

ఎొంతమొంది భకేల్చ ఆమె ఇచేు హారతిని కళ్ుక అదుుకొంటుొండేవారు.

కరూపర హారతుల్లస్తే మొంగళ్హారతులను పాడుతుొండేది. ఆ మొంగళ్ హారతులను వినేొందుక ఎొంతమొంది భకేల్చ తరల్ల
వచేువారు. కొొంతమొంది అరుకలక, ఆమె కరూపర హారతి ఇవవడొం, భకేలొంతా ఆమెచుటూె మూగడొం నచులేదు. ఎలాొంటి స్కకత
వొంగమొంబ కరూపర హారతిని మనిప్ొంచుదామ అనన ఆలోచనలత, అొందుక తగగ ప్రయతానల్చ చేయస్కగారు.

"ఆమె ఏమైనా మహాభకేరాలా ఏమిటి? ఆ హారతిని మనొం ఎొందుక అనుమతిొంచ్చల్ల?" అనానర్తకరు.

"అయనా ఓ వితొంతువు స్కవమికి హారతి ఇస్సే కీడు కదా!" అనానర్తకరు.

ఆమెకి ఎొంత స్కవతొంతారొం? గుడే తనదైపోయనటుో గరవొం. "ఆ స్కవమీ నా స్కవమీ" అొంటూ గొంతులేస్ేొంది. ఛీ" అనానరు
మర్తకరు.

"నేనొక ఉపాయొం చపాే. ఆమె గుళ్ళుకి హారతి ఫటుెకొస్ేొందిగా. అపుపడు చపాే"నని ఓ అరుకడు కోపొంగా చబుతుొండగానే,
వొంగమొంబ కరూపర హారతి పటుెకొచేుసొంది. అకుడివారొంతా ఒకరిముఖాలొకరు చూస్కనానరు. " ఈ రోజుకి ఊరుకో. రేపు
చూదాుొం" అనానర్తకరు. వొంగమొంబ కరూపర హారతినిచిు, కీరేనల్చ పాడి వళ్ళుపోయొంది.

ఆరోజు స్కవమికి సమసే అలొంకారాల్చ పూరిేచేశ్యరు. పూలమల వేస్ేొండగా, హారతి పళ్ళోొంత వొంగమొంబ గబగబా లోపల్లకి
వచేుసొంది. కొొంతమొంది తమలో తాము, "స్కవమీ! ఈ వితొంతువు హారతి ఇవవడమ! ఈ అపచ్చరానిన క్షమిొంచొండి స్కవమీ" అని
అనుకోవడొం వొంగమొంబక అరథమవుతూనే ఉొంది. తరువాత తాను కోవలలో హారతి ఇవావలా ఏమిటి? తన గుొండె ద్దపొంగా, భకిే
హారతిగా సమరిపస్సే స్కవమి సీవకరిొంచడా? అనుకొంటూ గుడికి హారతిని తీస్కరావడొం మనేసొంది.

వొంగమొంబ, కోవలక హారతి తీస్కరాకపోవడొం తమ విజయొంగా భావిొంచ్చరు కొొంతమొంది అరుకల్చ. స్కవమికి

ఇొంట్లోనే హారతినిస్ేొంది వొంగమొంబ. ఎొందరో భకేల్చ ఆమె ఇొంటికొచిు స్కవమికి దణణొం పెటుెకని వళుతునానరు. భకేలత
వొంగమొంబ ఇల్చో సొందడిగా ఉొంది. గుడిలో అరుకల్చ వితొంతువు గడవ తలగిపోవడొంత, స్కవమి తమను కారునిస్కేడని
అనుకొంటునానరు.

ఆరోజు స్కవమికి రథోతేవొం. అరుకల్చ మహాభాకిే శ్రదధలత నవరతనఖచిత కాొంచన దివారథానిన సదధొంచేస్కరు. కలపవృక్ష
వాహనొంలో స్కవమిని ఆరూఢుని చేస్కరు. మొంగళ్వాదాాలత తిరువీథి చుటుెకొస్ేనానరు. రథొం స్కగుతొంది. అశేష్ జనొం స్కవమిని
తనివితీరా దరిశొంచుకొంటునానరు. రథొం వొంట పరుగుల్చ తీస్ేనానరు. చేతే రథానిన తాకతూ జనుధనామైొందని భావిస్ేనానరు.
స్కవమి రథొం వేగొంగా కదుల్చతొంది. ఉతేరమడ వీథిలోని వొంగమొంబ ఇొంటి ముొందుక రథొం వచిుొంది.

వొంగమొంబ ఇొంటిముొందు నుొంచి స్కవమి రథొం అటుఇటు కదలకొండా ఆగిపోయొంది. రథానిన లాగుతునన వారొంతా
మరిొంత బలొంగా లాగేొందుక ప్రయతినస్ేనానరు. మేరు పరవతొంలా సథరొంగా కదలకొండా నిల్లచిపోయొంది స్కవమి రథొం.
అరుకలొంతా కలస తమ భుజ బలాననొంతా ఉపయోగిొంచి రథానిన లాగేొందుక ప్రయతినస్ేనానరు. రథొం ఒకు అొంగుళ్ొం
కూడా ముొందుక కదలేోదు. సమయొం రాత్రి రెొండు గొంటల్చ దాటిొంది. రథొం అకుడే నిలబడిపోయొంది. తపప, ముొందు కదలేోదు.
జనొం, అరుకలొంతా అకుడే ఉనానరు. శ్రీ వేొంకటేశ్వరుని తిరిగి కోవలక తీస్కెళ్ుడొం ఎవవరికీ స్కధాపడలేదు.

అరుుకలలో ఆొందోళ్న మొదలైొంది. స్కవమి రథొం వొంగమొంబ ఇొంటి ముొందు నుొంచి కదలకపోవడానికి కారణొం, ఆమె
హారతిని తిరసురిొంచడొం వలో స్కవమికి కోపమొచిుొందా! అని అనుకోస్కగారు. అరుకల్చ ఒకరి ముఖానొనకరు చూస్కోస్కగారు.

అరుకలలో వొంగమొంబ ఇొంటికెళ్ళు ఆమె పాదాలపై స్కషాెొంగపడాారు. తమను క్షమిొంచమని వేడుకనానరు.

"అము నీ భకిేని గురిేొంచలేకపోయాొం. స్కవమికి మీపై గల కరుణను గురిేొంచలేకపోయాొం. మ తపుపలను

మనినొంచి,స్కవమివారి రథానిన ఆలయానికి పొంప్ొంచు తలీో. ఇొంత పొదుుపోయనపపటికీ, స్కవమి దేవాలయానికి రాకపోవడొం
ఏనాడూ జరగలేదు" అొంటూ అరుకల్చ పల్చవిధ్యల వొంగమొంబను ప్రారిథొంచ్చరు.

వొంగమొంబ చిరునవువ నవివొంది.

"నేనొస్కేను. కానీ, శ్రీనివాస్ని రథొం కదల్ల ఆలయొంలోకి వస్ేొందా?" అొంది. అరుకల్చ తలలూపుతూ , అొంతక ముొందు
వొంగమొంబ వితొంతువని ఆక్షేప్ొంచినొందుక సగుగపడాారు.

వొంగమొంబ భకిే శ్రదధలత కరూపర హారతి తెచిు స్కవమి వారికి నివేదిొంచిొంది. అరుకల ముఖాల వికసొంచ్చయ. స్కవమి వారి
రథొం పూలబొంతిలా క్షణాలలో కదల్ల ఆలయొం చేరిొంది.

వొంగమొంబ భకిే అరుకలక అరథమైొంది.

వొంగమొంబను రోజూ కరూపరహారతి తీస్కరముని వేడుకనానరు. వొంగమొంబ ఆలయొంలోకి అడుగుపెటెగానే,

అరచకలొంతా ఆమెక ఎదురెళ్ళు ఉపచ్చరాల్చ చేస్తే, తమ భకిేని ప్రకటిొంచుకనానరు.

వొంగమొంబ భకిేతతపరత రోజురోజుకీ పెరుగుతొంది. ఆమెక భగవనానమసురణ తపప మరే విష్యొం పటో ఆసకిే లేదు
నితాొం ఆ భగవానుని లీలా విశేషాలను కీరేన చేయడమే ఆమెక నచిున విష్యొం.

ఒకరోజు తెలోవారుఝామున వొంగమొంబ ఉల్లకిుపడి లేచిొంది. ఎవరో తనను లేపుతుననటుోగా అనిప్ొంచి, కళుు
నల్చపుకొంటూ అటు ఇటు చూసొంది. ఎవరో నవువతునానరు. ఎకుడ్ల అడుగుల సవవడి, కాల్ల గజజల రవళుల్చ.

ఆ లీలా మనుష్ విగ్రహకడు ఎకుడ?

వొంగమొంబ తన గదిని వదిల్ల బయటకొచిుొంది.

వేొంకట్టచలొం!

ఆహా!!
 వొంగమొంబ కళ్ుముొందు స్కవమి!

చిరునవువల్చ చిొందిస్తే స్కవమి!!

"నా గపపల్చ చపపవ్వ?!" వొంగమొంబ అటునుొంచి చూస్ేొంది.

"గపపలా..... మహాతాుయలా?"

ఎవరో తన ఒళ్ుొంతా నిమిరారు. ఆ సపరశకి ఒళుు జలదరిొంచిొంది. కళుు మెరిస్కయ.

"నా స్కవమీ..... నా స్కవమీ" వొంగమొంబ కళ్ువొంబడి నీళుు జలజలా రాలాయ. వొంగమొంబ అతి ఇటు చూస్ేొంది. ఎవరిదో
అడుగుల సవవడి.

"స్కవమీ! వళ్ళుపోతునానవా?" వొంగమొంబ పరుగెతిేొంది. ఓ మెరుపు మెరిస మయమైొంది.

వొంగమొంబ గుముొం ముొందు సపృహ తప్ప పడిపోయొంది.

ఆవుదూడ "అొంబా" అొంట్లొంది. వొంగమొంబక సపృహ వచిుొంది. ఆవుదూడ అొంబా అొంట్లొంది. దూడను, తల్లో ఆవు దగగర
వదలాల్ల. వొంగమొంబ ఈలోకొంలోకి వచిుొంది. అొంతా కొతేదనొంగా కొతేదనొంగా వుొంది. ఏదో ఒక కొతే ఆనొందొం మది నిొండా
నిొండుకొననటుో!!

గుడిలో గొంటల్చ మోగుతునానయ.

వొంగమొంబ మనస్ స్కవమివారి లీలా విశేషాలవైపు మరల్లొంది.

ఈ తిరుపతి క్షేత్రొం ఎొంత పుణాాలరాశి!

తనను కడుపులో దాచుకనన బొంగారు తల్లో!!

శ్రీకారొంత శ్లోకానిన మొదల్చపెటిె ఆగకొండా పూరిేచేసొంది. వొంగమొంబ మనస్ తిరుపతి క్షేత్రాననొంతా చుటిె వస్ేొంది.
తిరుపతి క్షేత్రొంలోని ప్రాకారమొండపాల్చ, పుణాతీరాథల్చ, పవిత్ర దేవాలయాల్చ, బొంగారు శిఖరాల్చ, వివిధ మఠాల్చ, వేగొంగా పరుగెతేే
గుర్రాల్చ, మదపుటేనుగుల్చ, స్కవమివారి ఉదాానవనొంలో నునన నెమళుు, చిల్చకల్చ, తులసవనొం - ఆహా ఎొంత అదుుత దృశ్యాలూ! ఆ
దృశ్యాలనీన వొంకము కళ్ళుదుట స్కక్షాతురిొంచ్చయ.
శ్రీ వేొంకట్టచల పురవరణనము రసవతేరొంగా స్కగిపోతొంది. ఇొంతలో వొంగమొంబ ఓ సొందేహొం! ఈ కావాానిన ఎవరికి
అొంకితమివావల్ల? ఎవరికి?

"స్కవమిక్త!" నొంటూ ఆమె అొంతరాతు చబుతొంది.

"అతనిపై రమా పద కావాొం బొనరిు"

 శ్రీనివాస్నిక్త సమరిపొంపనుొంటి - వొంగమొంబ కళుు చమరుుతునానయ.

"తనెొంత? తన పాొండితామెొంత!"

నా చినననాట న్ననామల్చనైన నా

చ్చరుాల చొంతనే జదువలేదు.

ఏ రస ఛొందస్ేలో బది పదాములనైన

నికుొంబుగా నేను నేరలేదు.

లల్లత కావా నాటకాలొంకార శ్యసీము

వీనులనైనను వినగా లేదు.

పూరావతిహాస విస్ురితాొంధ్ర సతృతు

లాేధిొంచి వరుసగ జూడలేదు.

వొంగమొంబ ఆగిొంది. "అయతేనేొం? తరిగొండ నారసొంహడు ఆనతిచిునటుోగా ఈ కావాానిన రచిస్కేను. సొంసృతొంలో కాక్
ఆొంధ్ర భాష్లో రచన చేస్కేను. ఈ కావాానిన శ్రీనివాస్నిక్త అొంకితమిస్కేను" అని అనుకొంటుననపుపడు వొంగమొంబ శ్రీరొం
పులకితమైొంది. కళ్ునుొండి ఎగతెగకొండా ఆనొందభాషాపల్చ కరిస్కయ.

శ్రీ వేొంకట్టచలపుర వరణన పూరేయొంది. వొంగమొంబ చిరుచ్చపపై నుొంచి లేచిొంది. ఈ కావాానికి ప్పరు పెట్టెల్ల!

"వేొంకట్టచలపతి జీవితొం" అొంటే......?

కాదు. కాదు "శ్రీదేవి భూదేవుల చరిత్ర" అొంటే....?

కాదు ..... కాదు

శ్రీ వేొంకట్టచల మహాతుయొం

శ్రీ వేొంకట్టచల మహాతుయొం

తనెదుట దేవుడుననటేో వొంగమొంబ నమసురిొంచిొంది.

వేొంకటగిరి నాయకనక
 పొంకజ భవ జనకనకను బరమతుునకన్

శ్ొంకర నారా మిత్రునక, కలొంక విరహతునక మోక్షలక్ష్మీపతికిన్

వొంగమొంబ తన కావాానిన ఆ వేొంకటేశులని అొంకిత మిచేుసొంది. ఆమె చటుకున లేచిొంది. "అయోా! స్కవమి హారతికి
ఆలసామై పోతొంది" అనుకొంటూ గుడికి హారతిని పటుెకెళ్ళుొంది వొంగమొంబ. గుడిలో కూరుునన వొంగమొంబ మనస్ దేవునిపైనే
ఉొంది. ఒకు ఉదుటున లేచి ఇొంటి కొచిుొంది. మనస్ పరుగుల్చ తీస్ేొంది. ఆమె కళ్ుముొందు మహా నైమిశ్యరణాొం ప్రతాక్షమైొంది. ఆ
నైమిశ్యరణా వరణన చేస్తే తనుయతవొంత మునిగి పోయొందామె. ఆమె కలొం ఆగడొం లేదు. రాత్రి అయపోయొంది. వొంకము కూరుునన
చోటు నుొంచి కదలలేదు.

వొంగమొంబ తన రచనలో నిమగనమైొంది.

రాత్రి పనుల్చ ముగిొంచుకనానక, ఇొంటి వనుక కూరుుని, తాళ్ముల్చ చేతబటిె వేొంకటేశునిపై మన్నహరమైన కీరేనల్చ
పాడుతొంది. ఆ పాటల్చ, స్ేత్రాలను వినేొందుక జనొం గుొంపుల్చ గుొంపుల్చగా వస్ేనానరు. తను రచిస్ేనన వేొంకట్టచల మహాతాుయనిన
వినిప్స్ేొందామె. భకిే పరవశులైన జనొం తను నయతవొంలో తలలూపుతునానరు. ఆ కీరేనలను స్కవమి కూడ వచిు విొంటునానడా? అనన
అనుమనొం కల్చగుతుొండేది. ఓస్కరి స్కవమి కీరేనలను పాడుతునన వొంగమొంబ నిశ్ుల సమధిలోకి వళ్ళుపోయొంది. ఆ
సమయొంలో భకేల్చ గోవిొందనామలను సురిస్తే కూరుునేవారు. మరలా కళుు తెరచిన వొంగమొంబ కీరేనలను ఆలప్ొంచేది.

గడిచిన దినాలకనాన, ఆరోజు వొంగమొంబ చ్చలా ఉతాేహొంగా కనిప్ొంచిొంది. "అము! మీరు ఈరోజు ఎొంత ఉతాేహొంగా
కనిప్స్ేనానరు. మళ్ళు ఏమైనా గపప కీరేనల్చ రాస్కరా తలీో?!" అని అడిగిొంది ఓ భకేరాల్చ.పాటలా?! ఈ రోజు నా స్కవమిని విొందుక
ప్ల్చస్ేనాన" అొందామె కళ్ు నుొండి ఆనొంద భాషాపల్చ జాల్చవారు తుొండగా. "వొంటఅయొంది. ప్ొండివొంట లయాాయ ఆస్కవమి
రావదూు?!" అొంటూ వొంగమొంబ చిరుచ్చపపై కూరుుొంది. వొంగమొంబ గొంతు సవరిొంచుకొంది. ఆమె చవులక పాదాల చపుపళుు
వినిప్స్ేనానయ. ఆమె కళ్ుకి శ్రీ వేొంకటేశ్వరస్కవమి తన పకునే వచిు కూరుునానడనిప్స్ేొంది.

ఓ శ్రావామైన కీరేనను పాడుతూ లేచిన వొంగమొంబ, ఆనొంద పారవశ్ాొంలో నృతాొం చేయస్కగిొంది. ఆమె పకునునన
భకేలొంతా ఆమెత పాటే నృతాొం చేస్ేనానరు. వారి మధా ఎవరివో.... పాదాల గజజల చపుపళుు.... ఆ క్షణొంలో ఆ ప్రాొంతమొంతా దివా
స్గొంధ పరిమళ్ొం వాాప్ొంచిొంది.

వొంగమొంబ అలసపోయొంది. భకేల్చ సెలవు తీస్కని వళ్ళుపోయారు. అలసపోయన వొంగమొంబ శ్రీరానిన

నిమురుతొంది ఓ అమృతహసేొం. అభయహసేొం! తెలాోరేవరకూ వొంగమొంబ "గోవిొందా"...... బ్రహాునొందా" అొంటూ నృతాొం చేస్తేనే
ఉొంది.

"దేవాలయొం తల్చపుల్చ మూస్కక, స్కవమి వొంగమొంబ ఇొంటికొస్ేనానడటగా?!" అొంటూ జనొం గుసగుసల్చగా

చపుపకోవడొం ప్రారొంభిొంచ్చరు. భకేల్చ తొండ్లప తొండాల్చగా వొంగమొంబ ఇొంటికొస్ేనానరు. కానీ, ఇవేమీ పటెని వొంగమొంబ,
నితాొం తులసవనానిన ఊడిు, ముగుగల్చ పెడుతూ, దేవుని పూజకోసొం పూజా స్కమగ్రిని సదధొం చేస్కొంటూ, తనలో తానే పాటల్చ
పాడుకొంటూ, నవువతూ కనిప్స్ేొంటే, ఆమెను పల్చకరిొంచే ధైరాొం ఎవరికీ రావడొం లేదు.

దేవస్కథన అరుకల్చ సనినధి దావరబొంధ్యలను లక్ష్మీవలోభుడు అచుట నిల్లచి యథావిధిగా భకేజనులక దరశనమిస్ేనానడు.
వొంగమొంబ ఆనొందానికి అవధ్యల్చ లేవు. వొంగమొంబ తన వేొంకట్టచల మహాతుయ రచనక ఉపక్రమిొంచిొంది. కావాొం
పెరిగిపోతొంది. ష్షాుశ్యవసము దాకా వచేుసొంది. ఆమె తను రాసన గ్రొంథానిన మర్తకస్కరి పునుఃపరిశీల్లొంచిొంది. ఎనెననిన
విశేషాల్చ?! ఇవనీన తను రాసొందా? స్కవమి రాయొంచ్చడు. స్కవమే రాస్కడా? అొందరూ వేొంకట్టద్రకి వచ్చురు. బ్రహుక
శ్రీవేొంకటేశ్వరుడు ప్రతాక్షమయాాడు. దశ్రథ మహారాజు శ్రీస్కవమిని స్ేతిొంచ్చడు. వైష్ణవ ధరాునిన, అషాెొంగ యోగానిన, మొంత్రాలయ
యోగానీన వివరిొంచడొం - నైమిశ్యరణాొం నుొంచి మునుల్చ వేొంకట్టద్రకి వచ్చురు. వొంగమొంబ ఆ కావాానిన మళ్ళు మళ్ళు చదువుతూ
తనుయతవొం చొందిొంది. ఈ వ్రేళ్ళునా ఈ మహాకావాానిన రాసొంది? ఈ మనస్సనా ఇనిన చిత్రాల్చ చూసొంది? ఆహా! నా స్కవమి నాచేత
ఎొంత గపప పని చేయొంచ్చడ్ల కదా!

ఇదొంతా నేను రాయగల్లగానా? ననున భకేరాల్లగానే కాక ఓ కవయత్రిగా మరిువేస్కవా స్కవమీ! వొంగమొంబ
ష్షాుశ్యవసమును ముగిొంచిొంది.

"ఇది శ్రీ తరిగొండ లక్ష్మీనృసొంహ కరుణా కట్టక్ష కవిత విచిత్ర వసష్ు గోత్ర పవిత్ర కృష్ణ యామతా తన్మభవ వొంకమొంబా
ప్రణ్ణతొంబైన...." వొంగమొంబ అలా రాస్తే ఒకుస్కరి ద్దరఘొంగా నిటూెరిుొంది.

తన కృష్ణయామతా తన్మభవ-

ఆమెక కనీనళుు ఆగలేదు. తన బాలాొం, తరిగొండ దేవాలయొం, తన వివాహొం- తన తల్లో మొంగమొంబ, తనపై వచిున
నిొందల్చ ఒకటొకటిగా కళ్ుముొందు చక్రాలాో కదుల్చతుొంటే, మహాభకేరాలైన వొంగమొంబ భగవొంతుని జప్స్తే కూరుుొంది.
ఇహలోక బొంధ్యల్చ వదుల్చకోలేనా స్కవమి? నువువ ఇలా వచిు అలా వళ్ళుపోతావా? ననున ఆడుకనే నాథులే లేరా? నా నాథుడు
నువువ కాదా?

"శ్రీ వేొంకట్టచల మహాతుయొం" గ్రొంథానిన స్కవమి పాదాల ముొందు ఉొంచిొందామె. తను మరెన్నన రచనల్చ చేయాలని స్కవమి
చబుతునానడు. తన ముొందు తరాల వారికి అొందిొంచ్చలట. వొంగమొంబ పెదాలపై చిరునవువ కదలాడిొంది.

కాలొం గడుస్ేొంది. వొంగమొంబలో భకిేభావొం నానాటికీ వృదిధ చొందుతొంది. నవవిధ భకిే మరాగల్చ వొంకములోనే
అొంతరగతమయాాయ. సురణొం, వొందనొం, దాసాొం, సఖాొం, ఆతునివేదనొం, కీరేనొం.... ఇలా అనినవిధ్యలైన భకేలత తదాుతుయొం
చొందుతొంది మహాభకేరాల్చ వొంగమొంబ.

శ్రీ వేొంకటేశ్వరుడు తన భకేరాల్ల భకిేప్రపతుేలక ప్రసననమైనపపటికీ, ఆమె భకిేని పరీక్షిొంచ్చలనన కోరిక కల్లగిొంది.
రాత్రయాొంది.

అకుడి గుడి తల్చపుల్చ మూయబడిన వొంటనే స్కవమి ఇకుడ ప్రతాక్షమయాాడు. వొంగమొంబకి అభిముఖొంగా
నిల్చచుననస్కవమి, ఆమె చేస్ేనన స్ేత్రానిన విొంటూ, ఆనొందొంత అరధనిమీల్లత నేత్రుడై, ఆ భకేరాలీని నఖశిఖ పరాొంతొం
గమనిస్ేనానడు. వొంగమొంబ పరవశ్ొంత ఆడుతొంది. స్కవమి నృతాొం చేస్ేనానడు. స్కవమి ధరిొంచిన పుష్పమలల్చ ఊగుతునానయ.
ఆయన మెడలోని నవరతన హారాల కాొంతుల్చ ధగదాధయమనకాొంతులను నల్చదికులా ప్రసరిస్ేనానయ. ఆ స్కవమి ఆడుతునన
ప్రదేశ్ొం నీలవరణ ఛాయత నిగనిగలాడుతొంది. ఆ ప్రదేశ్ొం వైకొంఠమ అనన భ్రొంతి కల్చగుతొంది.

వొంగమొంబ నిశ్ులొంగా నిలబడి స్కవమిని తదేకొంగా తిలకిొంచిొంది "నా మనవి ఆలకిొంచవా స్కవమి" అొంది. స్కవమికి
స్కషాెొంగదొండ ప్రణామములరిపొంచి, తన మనస్లోని మటను చప్పపయాలనుకొంది వొంగమొంబ, ఇొంకెవరికి చబుతుొంది ఆ
దేవుడికి కాక?

అయనా తను పదవుల్చ కోరుతొందా? ఐశ్వరాాల్చ కోరుతొందా?

 స్కవమి మొందహాసొం చేస్కడు.

"నాచే వొండబడిన పదారాథలను భుజిస్తే, నేనునన చోటనే నివసస్తే, నేనెకుడికి వళ్ళే అకుడికి సహాయొంగా వస్ేొండాల్ల.
ఒకుక్షణమైనా ననున విడవక ఉొండాల్ల. సరేవశ్వరా! నా ఈ కోరిక నీతకాక మరెవరిత చబుతాను?" అొంది సజల నయనాలత.

స్కవమి మొందహాసొం చేస్తే వొంగమొంబ శిరస్ే నిమిరాడు. వీపు తట్టెడు. చేయ పటుెకనానడు. వొంగమొంబ నిల్చవలాో
పులకిొంచిొంది. అొంటే, నా స్కవమి నాత ఉొంట్టనొంటునానడా? ఆహా! ఏమి నా భాగామొంటూ పొొంగిపోయొంది. కానీ, స్కవమి
వొంగమొంబ వైపు కరుణాకట్టక్ష వీక్షణాలను ప్రసరిొంచ్చడు. చిరునవువ వనెనలల్చ కరిప్స్తే ఆ పుణాాొంగన వైపు చూస్కడు.

వొంగమొంబ శ్రీరొం గగుర్తపడిచిొంది.

ననున తలచునటిె, ధ్యానిొంచునటిె, వదకననటిె, కొనియాడునటిె, ప్ల్చచునటిె, నా ప్రభావానిన నితాము పొగడునటిె

భకేజనుల్చ అొండప్ొండ బ్రహాుొండ భువనాలోో ఎొందరునానరో ఎలా చపపను? నీ వదునే నేనుొండిపొతే ఆ మహాభకేలక బాధ
కల్చగదా? అొంటూ భగవొంతుడు నిమీల్లతనేత్రు డయాాడు.

వొంగమొంబ స్కవమి పాదాలను పటుెకొంది. "మీ మటల్చ నేనొపుపకోను. నీవు ఆది మధ్యాొంతరహతుడవు కావా?
మొంగళ్సవరూపుడవు నీవు కావా? సవయొంప్రకాశ్కడవు నీవు కావా? మొంగళ్సవరూపుడవు కావా? పరొంజోాతి నారాయణుడవు నీవు
కావా? నా వదు ఉనాన, బ్రహాుొండభాొండము నొందు, పరమణువు నొందు నీవు లేవా? నీ మటల్చ నేనొంగీకరిొంచలేను." అని
శ్రీవేొంకటేశ్వరుని పాదాల్చ పటుెకని విడువలేదు వొంగమొంబ. ఆమె కనీనటి ధ్యరలత స్కవమి పాదాల్చ తడిసపోయాయ.
వొంగమొంబ ఆ పాదాల్చ వదలలేదు.

"జగనానటక స్తత్రధ్యరి" నైన నేను, నీవదునే ఉొండగలనా? అొంటూనే స్కవమి అొంతరాథనమయాాడు. వొంగమొంబ నిల్చవునా
కూలబడిపోయొంది.

ఆరోజు తులసవనానిన శుభ్రొం చేస ముగుగల్చ పెటిెొంది వొంగమొంబ. ఈ రోజు ఒక యక్షగానొం రాయాలని మనస్
ప్రేరేప్స్ేొంది.

స్కవమి తన కోరిక మనినొంచక వళ్ళుపోవడమే వొంగమొంబ మనస్ని వేధిస్ేొంది. అయనా మరోమరు, కోరిక కోరుతాను.
ద్దనజన రక్షకడు ఆరేత్రాణపరాయణుడు ననున మనినొంచడా?

వొంగమొంబ చిరుచ్చపపై కూరుుొంది. భకిే తనుయతవొంత కళుు మూస్కొంది. కళ్ుముొందు సతాభామ ప్రతాక్షమైొంది.
శ్రీకృష్ణణడు సతాభామక సవరగొం నుొండి పారిజాత తరువును తెచిు తటలో నాటుతానని బాసల్చ చేస్కడు కదా! ఆ తరువాత కథ
చబుతాననుకొంది. తను రచిొంచే యక్షగానానిన ప్రజల్చ భకిేత చదువుతారని ఆమెక తెల్చస్. ఆమె మనస్ కథ వైపు మరల్లొంది.
ఆమె కళ్ు ముొందు లీలామనుష్ విగ్రహడైన శ్రీకృష్ణపరమతు గోచరిొంచ్చడు. స్కవమి! నీ అవతారమే లీలామయొం. వొంగమొంబ ఈ
రచనక విష్ణణపారి జాతమని ప్పరు పెటెలనుకొంది. అలా అనుకనన మరుక్షణొం ఆమెక నవొవచిుొంది.

నొందాతుజ తే నమో నమో

నొందహృదయ తే నమో నమో
అొంటూ మొదల్చపెటిెొంది. ఇష్ెదేవతలను స్ేతిొంచిొంది.
ధరణ్ణపై వలయు స్ొందరవిగ్రహనక
 అలమేల్చమొంగ చితాేబజొంబునొందు
నిల్లచి సతృపనేల్చ నిరులాతుునక
వేదవేదుానక శ్రీవేొంకటేశునక.....

అొంటూ విష్ణణపారిజాత యక్షగానానిన భకిేత శ్రీవేొంకటేశ్వరునికి అొంకితమిచిుొంది పరమ భకేరాల్చ వొంగమొంబ.

"రావ రుకిుణ్ణ రా, జాొంబవతి రావ, కాళ్ళొంది రావ, మిత్రవిొంద

రావ నాగవతి, రావ భద్ర, రావ లక్షణ, రావ రాధ" ...... వొంగమొంబ కలొం ఆగిొంది.

రావ రాధ..... రాధ ........ ఆ భారాల్చ, ప్రేయసీలలో తాను ఒకరు కాకూడదా? వొంగమొంబ మొందహాసొం పెదాలను దాటి
పైకి పొరిోొంది.

తరిగొండలో తన స్సనహతురాళ్ోత కలస ఆడుతూ పాడిన గబిాళ్ు పాట ఆమె మదిలో మెదిల్లొంది.

"ఆ కృష్ణణడాట్టోడి యలసయునానడు చూడరే గబిాళ్ళు....... గబిాళుు

ఆటల్చ చ్చల్లొంచి వచిు హరికి స్సవ చేయరే గబిాళ్ళు ..... గబిాళుు

విరుల పరువు పరచి చక్రధరునిచోుట నుొంచరె గబిాళ్ళు ..... గబిాళుు" వొంగమొంబ గబిాళ్ు పాటను పూరిే చేసొంది. ఎదురుగా
కృష్ణణడనానడనన భావొంత గుొండ్రొంగా తిరుగుతూ, చపపటుో చరుస్తే,

"శ్రీనివాస్ని కౌగిట చేరి ముదుుల్లయారే గబిాళుు తరిగొండాధిపతిమీద నొందరు పాటల్చ బాడరే" అొంటూ తనుయతవొంలో
గబిాళ్ు పాటలలో కృష్ణలీలలను వరిణొంచిొంది. వొంగమొంబ మనస్లో ఆనాటి కోరిక మళ్ళు మెదల్లొంది. నా స్కవమి నా కోరిక తీరుడా?
వొంగమొంబ కళుు ఎర్రబడాాయ. ఈ రాత్రి నా స్కవమికి పాల్చ ఇవవకూడ దనుకొంది.

రాత్రయొంది. ఆమె కొంటికి రెపపవేయకొండా ఎదురుచూస్ేొంది. "స్కవమి వస్కేడు. వస్కేడు" అొంటూ నృతాొం ప్రారొంభిొంచిొంది.

"స్కవమి నా కోరెు మనినస్కేడు. తపపకొండా, ఇకుడ నా ఇొంట్లో ఉొండిపోతాడు."

స్కవమి వచ్చుడు. వొంగమొంబ దేవదేవుని పాదాలను వదలలేదు. "స్కవమీ! ఈరోజు నినున పోనీయను." అొంది. తదేకొంగా
వొంగమొంబని చూస్ేనన స్కవమి "అయోా! తెలోవార వస్ేొంది." అొంటూ పాదాలను వనకిు జరిపాడు. కాని, వొంగమొంబ స్కవమి
పాదాలను వదలలేదు.

"గుడి అరుకల్చ తల్చపుల్చ తీస్కేరు. వళ్ునా?" అనానడు స్కవమి మొందహాసొం చేస్తే, "నా గుొండె గుడిలో ఉొండిపో" అని
వొంగమొంబ అొంటుొండగా, "అఖలాొండ బ్రహాుొండొంలో భకేలొందరి గుొండెల్చ నాక గుడిలాొంటివే" అని అనానడు. అయనా వదలని
వొంగమొంబ,

"ననున వదిల్ల వళ్ునీయను స్కవమి. ఈ రాత్రిళుు, పగళుు, మేల్చ కొల్చపుల్చ, పవళ్ళొంపు స్సవల్చ చేస్కోనివవొండి. కానీ, మిముల్లన
పోనివవను." అొంటూ వొంగమొంబ స్కవమిని కదలనీయడొం లేదు. అకుడ అరుకల్చ స్కవమికి మేల్చకొల్చపుల్చ పాడుతునానరు. "దేవీ
మన్నలాోస మేల్చకో. శ్రీవేొంకటేశ్వరా మేల్చకో. వేొంకట్టద్ర చొంద్రా మేల్చకో. కాచియునానమయాా మేల్చకో" అని పాడుతూ అరుకల్చ
తల్చపులను తెరిచేొందుకదుాకేలైనారు.

"నేను వళ్ళుల్ల. ప్రపొంచజుఞలక దరశనమివావల్ల" అని అనానడు స్కవమి. ఆ లీలమనుష్ నిగ్రహడు కటిెన పటుెపొంచను లాగిొంది
వొంగమొంబ, పోవదాొంటూ. అదే సమయొంలో కోవల తల్చపుల్చ తెరవబడుతునానయ. స్కవమి వొంకము ఇొంటి నుొండి
అొంతరాథనమయాాడు.

కోవలలో స్కవమి దరశనొం కోసొం బారుల తీరిన భకేల్చ, స్కవమిని దరిశొంచుకని తరిస్ేనానరు. "ఏడు కొొండలవాడా!
ఆపదమొకులవాడా!" అొంటూ ఆ కోవల ప్రతిధవనిస్ేొంది.

వొంగమొంబ చేతిలో స్కవమి పీతాొంబరొం అొంచుచికిు, సగొం చిరిగి అొంచు మత్రొం ఆమె చేతిలో ఉొండిపోయొంది. స్కవమి తనని
వదిల్ల పోయాడని దుుఃఖస్తే , తన చేతనునన పీతాొంబరొం ముకును చూస్తే, ఇదే స్కవమి అనుగ్రహొం అని నమసురిొంచుకొందామె.

ఆ పీతాొంబర శేషానిన ఒక చొండుగా చుటిెొంది వొంగమొంబ. గదిలో ఓ మూల భద్రపరిచిొంది. పూలత, పస్పు
కొంకమలత, తులసదళ్ళలత పూజిొంచిొంది.

వొంగమొంబ విష్ణణ పారిజాత యక్షగానొం పూరిేచేస్సయాలనుకొంది ఆ రోజు. నల్చగు పాట రాసన వొంగమొంబ ఒకుస్కరి
మళ్ళు చూస్కొంది స్వావల పాట మనస్ని కవివస్ేొంది.

స్వివ స్వివ యదుకలేశ్ స్వివశేషాచలేశ్

స్వివ స్వివ జగద్దశ్ స్వివ లాలీ
పరమ ధరాునుగుణా భకే సొంతతి శ్రణా
స్రుచిరామరాగ్ర గణా స్వివ లాలీ
విమల పరమపదనిహారక వేదవేదాొంతస్కర
స్మహతాొంబునిధి గొంభీర స్వివ లాలీ.....
వొంగమొంబ స్వివ పాట పాడి,

"స్వివ స్వివ యదుకలేశ్ స్వివలాలీ" అొంటూ గొంతెతిే పాడిొంది.

అొంతలో వొంగమొంబని పూజిొంచే భకేరాొండ్రు వచ్చురు లోపల్లకి.

"అము , మొంగళ్హారతి పటుెకోమ" అొంటూ చుటూె చేరారు. వొంగమొంబ స్కవమి శేష్ పీతాొంబరొం దగగరక హారతి
తెచిుొంది.

శ్రీ పననగాద్రవర శిఖరాద్రవాస్నక

పాపాొంధకార ఘన భాసురునక
ఆ పరమతుునక నితా సహవాసయైన
మపాల్ల యలమేల్చ మొంగముక |జయమొంగళ్ొం|

భకేరాొండ్రు వొంగమొంబత గొంతు కలప్ పాడుతునానరు.

అకుడ దేవాలయొంలో అరుకల్చ సనినధి తల్చపుల్చ తెరచుకొని లోనికి ప్రవేశిొంచ్చరు. వారు కళ్ుని నములేకనానరు.... ఇదేమిట్ట,
ఇదేమిట్ట ఆశ్ురాొంత న్నటమట రాలేదు. పటుె పీతాొంబరమూ చిరిగి కనిప్స్ేొంది స్కవమివారి పీతాొంబరము చినిగిపోవుట
ఏమిట్ల అరథొం కాలేదు. ఎవరైనా స్కవమివారి గది తల్చపుల్చ తెరుచుకొని వచిు దోచుకనానరా, ఇొంకా ఏమైనా వస్ేవుల్చ
పోయాయా అని కొంగారుగా, భయొంగా గది అొంతా కల్లయచూస్కరు.

ఆ విష్యొం దేవస్కథన అధికారికి తెల్లయజేశ్యరు.

ఏ వస్ేవ్వ పోకొండా స్కవమివారి పీతాొంబరొంలో ముకు ఎలా చినిగిపోతుొంద్ద, ఎవరు చేస్కేరీ పనీ - దేవస్కథనధికారికి
అరథొం కావటొం లేదు. ఎవరిన ఎలా ప్రశినొంచ్చలో తెల్లయటొం లేదు. అయతే మహాభకేలెవరో దొొంగతనొంగా స్కవమివారి వస్కీనిన
చిొంచి, దాచుకని వుొంట్టరు కనక, భకేల యళ్ునీన స్దా చేయాలనీ నిరణయొంచ్చరు. పూజారులక ఏొం చేయాలో తచటొం లేదు.
భకేల్చ కాని వారెవరూ - ఎొందరి ఇళ్ున్న శ్లధిొంచ్చరు. కానీ స్కవమివారి చిరిగిన వసీపు ఎకుడా కనిప్ొంచలేదు.

ఇలా జరగటొం ఎొంత కీడు అనానరు. జోాతిష్ణుల్చ - గుడికి మొతేొం పుణాాచమనొం చేయొంచ్చలనానరు. మొంచిరోజు చూస
స్కవమివారికి మరో పీతాొంబరొం కట్టెలనానరు. ఇలా అొందరూ తలో మట అొంటునానరు.

"అొందరికనాన భకేరాల్చ మన వొంగమొంబ లేదా" అనానడొక పూజారి.

"అయతే, వొంగమొంబ గుడిలోపల కొచిు, అరథరాత్రి తల్చపుల్చ విరగగటిె స్కవమివారి వస్కీనిన చిొంపుకపోతుొందా, ఎవరైనా
నముుతారా" అనానడు మర్తకడు.

కానీ ఆనాడు రథొం వొంగమొంబ ఇొంటి ముొందు ఆగిపోలేదా, ఆమె వచిు కదల్లస్సే కానీ కదలకొండా వుొండలేదా- ఏమో,
వొంగమొంబ ఇలా ఎొందుక స్కధొంచకూడదు అనానరు మర్తకరు.

ధైరాొం చేస వళ్ళు, వొంగమొంబ ఇల్చో వతకట్టనికి ఎవరూ ముొందుక రాలేదు. చివరికి ఆ పూజారులలో పెదు, మరికొొందరిని
వొంటబెటుెకొని వొంగమొంబ ఇొంటికెళ్ళుడు. గ్రొంథరచన చేస్ేనన వొంగమొంబ, వారిని లోనికాహావనిొంచిొంది. ఒకరి ముఖాలొకరు
చూస్కొంటూ ఏమీ అడగాలో, ఎలా అడగాలో తెల్లయక తికమకపడుతునన పూజారుల్చ, వారితబాటు వొంట వళ్ళోన ఆ ఊరి ప్రజల్చ,
అటు ఇటూ చూస్ేనానరు. ఈ భకేరాల్ల ఇల్చో శ్లధిస్సే, స్కవమి వారికి కోపమొస్ేొందేమో!

అరుకల్చ వొంగమొంబక స్కషాెొంగ దొండ ప్రణామొం ఆచరిొంచ్చరు. అతి వినయొంగా జరిగిన విష్యొం చపాపరు. వొంటనే
వొంగమొంబ. "అదిగో, ఆ గదిలో వుొంది తీసకెళ్ుొండ"ని చప్పొంది. అరుకల్చ అమితాశ్ురాొంత! భయొంత గదిలో ప్రవేశిొంచ్చరు.
అయతే ఆ పీతాొంబరొం ముకుగా లేక, రెొండు అొంచులత నిగనిగలాడుతూ ప్రకాశిస్ేొంది - అదేమిటి, పీతాొంబరొం ముకు కదా
కావలసొంది అనుకొంటూ పరిశీల్లస్సే, అది శ్రీనివాస్ని పీతాొంబరమే. అరుకలక న్నటమట రాలేదు.

అరుకల్చ వేగొంగా గుడిలోకెళ్ళురు. స్కవమి సనినధి ప్రవేశిొంచి చూస్సే, అొంతక ముొందునన పీతాొంబరము య్కు శేష్ము
కనిప్ొంచలేదు. అరుకలక న్నటమట రాలేదు.

ఇదేమిట్ట -వొంగమొంబకి స్కవమివారికి వునన సొంబొంధము స్కమనా మనవులక అరథొం కాదా అని భావిస్తే.
ఆనొందబాషాపల్చ రాల్చస్తే స్కవమిని కీరిేొంచ్చరు.

స్కవమివారికి, సహస్ర కలశ్యభిషేకము చేయొంచి, వొంగమొంబ యొంటి నుొంచి తెచిున పీతాొంబరము ధరిొంప జేస, కరూపర
నీరాజనమరిపొంచి, ఆ నితామొంగళ్ సవరూపుని తనివితీర దరిశొంచుకొనానరు అరుకల్చ.

ఆరోజు నుొంచీ వొంగమొంబ యొంట భకేల సొందోహొం ఎకువై పోయొంది. వేొంకటేశ్వరస్కవమి వొంగమొంబ ఇొంటనే
శ్యనిస్ేనానడని, ఆ ఇొంట అడుగుపెడితేనే పుణామని చపుపకొంటూ భకేల్చ తొండ్లపతొండాల్చగా వొంగమొంబ ఇొంటిని
దరిశస్ేనానరు.

వొంగమొంబ భకిే దినదినము దివారూపానిన పొొందుతొంది. శ్రీనివాస్నికై భక్షయ భోజాాల్చ చేస, వొంకట్టచలానికి దగగరలో
నునన పాొండవ తీరాథనికి వళ్ళు, ఓ ప్రదేశ్యనిన శుభ్రపరచుకొంది వొంగమొంబ. భగవొంతుడు తన కోరికను తీరులేదనే బాధ వొంగమొంబ
మనస్నుొండి వైదొలగలేదు. తొంబుర మీటుతూ భకిేరసపూరణములైన గానాల్లన ఆలప్స్ేొంది వొంగమొంబ. ఆ గాన రస్కమృతొంలో
ఓలలాడి అకుడి చిల్చకల్చ, గోరువొంకల్చ, నెమళుు మొదలైనవి వొంగమొంబ పకున చేరి కూరుునానయ. నెమళుు పురుల్చ విప్ప నాటాొం
చేస్ేనానయ. ప్రకృతి పరమశ్లభాయమనొంగా వుొంది.

వొంగమొంబ రోజూ భక్షాాల్చ, వివిధ పదారాథల్చ వొండి స్కవమికి నైవేదాొం చేస్తే, తొంబురమీటుతూ, మధ్యరొంగా గానొం చేస్తే,
దైవధ్యానొం చేస్తే వుొంది. భగవొంతుడు తన కోరిక తీరుడా, ఆ సమయమెపుపడ్ల అని ఎదురుచూస్ేొంది.

శ్రీనివాస్డు భకేరాల్లని మళ్ళు పరీక్షిొంచ్చలని అనుకనానడు. ఈ పాొండవ తీరథొంలో వొంగమొంబ ధ్యానొంలో కూచోటొం
స్కవమికి అవకాశ్మనిప్ొంచిొంది. ఆమె గీతాల్చ శ్రీనివాస్ని మనస్ని ఆకటుెకనానయ.

ఓనాడు మద గజొం ఘొంకరిస్తే వొంగమొంబను సమీప్ొంచిొంది. వొంగమొంబ నిశ్ులధ్యానొం నుొండి కదలలేదు. మరోస్కరి
సొంహొం గరిజస్తే వొంగమొంబ పకుకొచిు నిలబడిొంది. వొంగమొంబ చల్లొంచలేదు.

వొంగమొంబ నిశ్ులతను ఏమీ చేయలేకపోటొంత శ్రీనివాస్డు మరోవిధొంగా ఆమెను పరీక్షిొంచదలచ్చడు. ఒక పెదు పుల్ల
గాొండ్రిస్తే వొంగమొంబ మీదికొచిుొంది. ఆమె కూరుునన సథలమొంతా తిరుగుతూ, మహాభయొంకరొంగా మీద పడబోయొంది.

మహాభకేరాలైన వొంగమొంబ వీటిని లక్షయపెడుతుొందా - అయనా ఆ జొంతువులేవిట్ల, ఎొందుకొస్ేనానయో ఆమె

గ్రహొంచలేకపోయొందా! వొంగమొంబ మొందహాసొం చేసొంది. ఓ లక్ష్మినాథా నాక తెల్లయదా ఇదొంతా దేనికో - నీ రకరకాల
ఆకారాల్చ, గరజనల్చ , కూతల్చ నేను తెల్చస్కోలేకపోలేనని తలచితివా స్కవమీ - ఆ ఘోరాకారొం వదల్ల, నేను తెచిున ఈ విొందు
ఆరగిొంచి పొముు, రముు. నా స్కవమీ రముు అొంటూ ఆ పెదుపుల్లని ప్ల్లచిొంది...... కానీ శ్రీనివాస్డు ఏమీ తెల్లయనటుోగ,
భయొంకరొంగా గరిజస్త,ే న్నరు తెరిచి, వొంగమొంబపై పడి చీల్లు చొండాడేటుోగా సమీప్స్ేనానడు వాాఘ్రాకారొంలో.

వొంగమొంబ కొొంచొం కూడా చదరలేదు. స్కవమీ - మీ లీలల్చ నాక తెల్చస్ - శ్యొంతిొంచి నా భక్షయ భోజా పదారాథల్చ
ఆరగిొంచొండి, మీ వేడుకల్చ చ్చల్లొంచొండి అని చపుేనాన, ఆ వాాఘ్రొం మిొంగట్టనికి సదధమైనటుోగా వొంగమొంబ పైపైకి వస్ేొంది.

ప్రకృతొంతా క్షణొంలో పరవశిొంచిొంది. చటో నుొండి పూల్చ జలజల రాల్చతునానయ. కోయల కూస్ేొంది. చిల్చక పల్చకతొంది.
నెమల్ల నృతాొం చేస్ేొంది - ఎొందుక ప్రకృతికీ పరవశ్ొం

శ్ొంఖ చక్ర స్దరశన విగ్రహడైనాడు స్కవమి.

సౌొందరా లీలా విగ్రహడైనాడు స్కవమి.

 అనొంత రవితేజ ప్రకాశ్మనుడైనాడు స్కవమి. కరుణా కట్టక్ష వీక్షణాలత వొంగమొంబకి దరశనమిచ్చుడు శ్రీనివాస్ల్చ ఆ
పావన తీరథ ప్రదేశ్ొంలో.

వొంగమొంబ తనువలాో పుల్లకితురాలైొంది. స్కవమికి కరూపర నీరాజనొం పటిెొంది. స్కవమి! నా కోరిక తీరుొండి" అొంటూ అరటి
ఆక తీస, శుభ్రొం చేసొంది. పొంచభక్షయ పరమనానలత విసేరి నిొంప్ొంది. స్కవమికి తనే తినిప్స్తే తనుయత చొందిొంది వొంగమొంబ.

జగన్నుహనుడు భోజనొంత తృప్ేపడాాక, తాొంబూలొం అొందిొంచిొంది వొంగమొంబ. తరువాత మొంగళ్ స్ేత్రాల్చ పాడిొంది.

వొంగమొంబ జను ధనామయపోయొందని భావిస్తే రోజూ స్కవమివారికి భక్షయ భోజాాల్చ పటుెక వళుతూనే వుొంది.

కానీ, రోజూ ఎకుడికెళుతొంది. ఇవనీన ఎవరికిస్ేొంద్ద అనే ప్రశ్న కోవల అధికారులకి, అరుకలకి కల్లగిొంది. ఎలా
తెల్చస్కోవాలని శ్తవిధ్యల ఆలోచిొంచి, వొంగమొంబ వళ్ళు అడవి మరగొం కనిపెటిె, పకుదారిన, వారొంతా బయల్చదేరి వళ్ళురు.

కోవలాధికారుల్చ దూరొంగా, రహసాొంగా దాగివునానరు. వొంగమొంబ ఒక శుభ్రమైన సథలొంలో కూరుుొంది. తొంబుర

మీటుతొంది. అొంతలో ఒక భయొంకరమైన పెదుపుల్ల గాొండ్రిస్తే, అటు ఇటు పరుగెడుతొంది. చటుె వనక దాగిన వారిలో కొొందరు
భయభ్రొంతులై మూరిులాోరు. కొొందరు పరుగుతీస్కరు. ఆ పెదుపుల్ల వొంగమొంబపై దూకటొం చూస్కరు కొొందరు.

అయోా, వొంగమొంబని పుల్ల చొంప్ వుొంటుొందనుకొంటునానరు. భయొంత గజగజవణ్ణకి పారిపోతునానరు. వొంగమొంబ

యథాప్రకారొం శ్రీనివాస్కి భోజనొం కోసొం అరిట్టక పరిచిొంది. తానే ఆ స్కవమికి తినిప్ొంచిొంది. వొంగమొంబ రోజులాగానే ఇల్చో
చేరిొంది.

ఆ దాగిన జనుల్చ మూరునుొండి తేరుకనానరు. ఆ పెదుపుల్ల వేొంకటేశ్వరస్కవమి పుల్ల కాదని, వొంగమొంబ భాగామేమని
పొగడగలమని పల్చవిధ్యల్చగా చపుపకొంటూ, కారుచీకటిలో వునన తమను రక్షిొంచి స్రక్షితొంగా ఇల్చో చేరుమని,
వేొంకటేశ్వరస్కవమిని ప్రారిథొంచ్చరు. వొంగమొంబను రహసాొంగా పరిశ్లధిొంచట్టనికి వచిున తమను క్షిమిొంపుమని కోరి, అపరాధ
రుస్ము చల్లోస్కమ
ే ని ఆ స్కవమిని వేడుకొనానరు.

వొంగమొంబపై భకిే శ్రదధల్చ కదిరాయ కోవల అధికారులకి. వొంగమొంబ రచనా వాాసొంగొం స్కగుతొంది. యక్షగానాల్చ
రచిొంచిొంది. ఆరోజు రకరకాల ఆకారాలత తనపైబడిన స్కవమిని తల్చుకొంటూ పరశ్ొంత కళుు మూస్కొంది వొంగమొంబ. ఈ
చరాచర సృష్ె రహసాొం తెల్లసన నా స్కవమి, ననున ఎనెననిన పరీక్షల్చ చేస్ేనానడ్ల, ఎనిన పరీక్షలకైనా నిలబడతాను, కానీ నా స్కవమిని
చూడకొండా వుొండగలనా - వొంగమొంబ గోవిొంద నామల్చ జప్ొంచిొంది. వొంగమొంబకి ఆనాడు స్కవమికి విొందు ఏరాపటు చేసన
విష్యొం మళ్ళు మళ్ళు మనస్లో మెదిల్లొంది. నల్చగు పాటల్చ, అలకతీరుు పాటల్చ, నిదరబుచుు పాటల్చ, హారతి పాటల్చ - అబోా,
తానెనిన రచిొంచలేదు స్కవమిపై, అయనా, ఆ విొందుక ప్ల్లచే పాట - వొంగమొంబ గొంతులో మళ్ళు మరుమ్రోగిొంది.
"శ్రీలక్ష్మీ సథతాొంగ చిద్రూప చినుయా శివనుత శుభాొంశ్
మేలైన భక్షయముల్ చ్చలతెచిునాను రావయాా, నీలవరణతిని
శ్రీ వేొంకటేశ్వరా రావయాా, పోవయాా,
బ్రహాుొండ నాయక రావయాా"

రావయాా, రావయాా - వొంగమొంబ భకాేయ వేశ్ొంత ఊగిపోయొంది.

ఈ ఊరి ప్రజలొంతా వొంగమొంబ మనవాతీతురాలని, దైవశ్కిే కల్లగినదని విశ్వసొంచి ఆమెను పూజిొంచడొం ప్రారొంభిొంచ్చరు.
వొంగమొంబ తన బృొందావనొంలో తిరుగుతొంది. చటుెపైన కోయలము కూస్ేొంది. ఆ ప్రకృతిలో లీనమయన వొంగమొంబ
లోపలకెళ్ళుొంది. చిరుచ్చపపై కూరుుొంది. మనస్ను స్కవమిపై లగనొం చేసొంది.

"ఈ చినన కృతికి ఏొం ప్పరు పెట్టెలో" - ఆ ఆలోచనకి వొంగమొంబక్త నవొవచిుొంది. తనెవరు ప్పరు పెటెడానికి, స్కవమి ఏ ప్పరు
పెటుెకొంట్టడ్ల.... మనస్ కవితా ఝరిలో పరుగుల్చ తీస్ేొంది. భావొం ఆవేశ్ొంగా ముొందుక దూకతొంది. కృష్ణ పరమతేు కాల్ల
అొందల్చ ఘల్చో ఘల్చోమొంటూ నృతామడుతునానడు వొంగమొంబ మన్నపథొంలో....

"శ్రీ వేొంకటేశ్, నా చితేొంబునొందు

నీపాద యుగళ్ొంబము నిలపవే కృష్ణ
ననేనల్చ తరిగొండ నరహరాకృతిని
ప్రతాక్షమై ననున పాల్లొంపు కృషాణ"

ఆ "పాల్లొంపు కృషాణ" అనే మట రాయగానే వొంగమొంబకి "నను పాల్లొంప నడచివచిుతివో" అనే కీరేన, తాాగరాజు గొంతులో
కదల్లన కదల్లక్త అనుభూతి పొొందిొంది. "నా ప్రాణనాథుడట" - అవును, నా ప్రాణనాథుడే కదా - వొంగమొంబ కళ్ులో అశ్రువుల్చ
నిొండాయ. చేతిలో కలొం ఆగలేదు.

పాపకరుముల్చ తపపక చేస చేస

బహజనుములనెతిే బడల్లతిని కృష్ణ
ఈ జనుమొందైన నేను నీ మయా
గడచదననన శ్కాముగాదు కృష్ణ
హరి, నీ పాదాొంబుజొం బను నావ నిచిు
యీ యురివ దాటిొంచి మనుపవే కృష్ణ-
కనకరతన ప్రభా ఖచితమైనటిె
స్రచిర మకటుొంబు చూపనే కృషాణ-

వొంగమొంబ ఆరిే గ్రహొంచ్చడా దేవుడననటుో, స్కవమి ఎదురుగా నిల్లునటేో భావిస్ేొంది వొంగమొంబ.

వొంగమొంబ ఆరిే గ్రహొంచ్చడా దేవుడననటుో, స్కవమి ఎదురుగా నిల్లునటేో భావిస్ేొంది వొంగమొంబ.

వొంగమొంబ ఆరిే గ్రహొంచ్చడా దేవుడననటుో, స్కవమి ఎదురుగా నిల్లునటేో భావిస్ేొంది వొంగమొంబ.

వొంగమొంబ కనులక ఊరధవపుొండ్రధ్యరి, విశ్యల పాలభాగొం తళుకలీనుతుొంటే చిరునవువ నవువతూ దరశనమిచ్చుడు.

భగవొంతుని కనునల్చ, నాసక, దొంతాల్చ, పెదవుల్చ, చకిుళుు, మకర కొండలము, చుబుకము, శ్ొంఖ చక్రాలత కూడిన
చతురాుహవుల్చ, బ్రహాుొండ ఖొండాల్చనన ఉదరము, బ్రహుసదనమైన నాభికమలము, కనకాొంబరముత కాొంతిమయమైన
ఊరుయుగుొం, బ్రహురుద్రాది దికపతుల్చ మొక్తుపాదాల్చ, అష్ెభుజాలత అమృతాభిధ మధాన నెలకొనన దృశ్ాొం, బాల్చడై వటపత్ర
శ్యయగా ఉనన దృశ్ాొం - ఇలా భగవొంతుని లీలా విశేషాలను చూప్ొంచమొంటూ వేడిొంది వొంగమొంబ.

వస్ధనే గురుకల వాసొంబుస్సయ

శ్కిేచ్చలక నినెన శ్రణొంటి కృష్ణ
 కాన ననెనట్టోన గడతేరుదగిన
భారొంబు నీక దపపదు స్ము కృష్ణ!
వొంగమొంబ తన భారాననొంతా స్కవమిపైనే వేసొంది.
నీవు నా స్కవమి నీ సతుే నేను.
కాన సొంబొంధ మెకుడ బోదు కృష్ణ
వొంగమొంబ "శ్రీకృష్ణ మొంజరి"ని రాస్కొంటూ పోతొంది. ఆమె ఆకల్లదపుపలను మరచిపోయొంది.

చీకటుో ముస్రుకొంటునానయ. దేవాలయొంలో గొంటల్చ మోగుతునానయ. పక్షుల్చ కిలకిలా రావాలత గూళ్ుక

చేరుకొంటునానయ. తెలోవారడమే ఆలసామననటుో, బృొందావనొంలో ఓ బొండపై పదాుసనాసీనురాలైన వొంగమొంబ శ్రీ వేొంకటేశ్వర
పరబ్రహు ధ్యానొంలో శ్రీర సపృహను మరిచిపోయొంది.

అొంతలో, ఓ పెదుపాము జరజరా పాకతూ వస్ేొంది. ఆ దారిన పోయేవారు ఆ పెదు పామును చూస్కరు. "అయోా! పాము
పాము" అొంటూ క్తకల్చ పెట్టెరు. వొంటనే జనొం పోగయాారు. అొందరూ ఆ పాము వొంగమొంబను కాటేస్ేొందేమోనని భయపడాారు.
కొొంతమొంది వొంగమొంబత "అము... లే..... లే" అొంటూ అరిచ్చరు. వొంగమొంబక ఆ మటల్చ వినబడలేదు. కొొందరు పెదు కర్రల్చ
తీస్కొచ్చురు.

అొంతలో, ఆ పెదు పాము గబగబా ముొందుక స్కగి, తన పడగను గడుగులా వొంగమొంబ తలపై నీడనిస్తే నిల్చుొంది. ఆ
దృశ్యానిన చూస జనమొంతా అవాకెలుపోయారు. అొందరూ భకిేత చేతుల్చ జోడిొంచి నమసురిొంచ్చరు. ఆ దివా దృశ్యానిన చూస
దేవతల్చ అభినొందిొంచ్చరననటుోగా పూల వానల్చ కరిస్కయ. వొంగమొంబ తలపై పాము అటు ఇటు ఊగుతొంది.

"అమోు! బుసల్చ కొడుతొంది" అొంటూ బెదిరిపోతునానరు జనొం. ఆ బుసల్చ నుొంచే "హరిుః ఓొం" అనే మొంత్రొం వినిప్స్ేొంది.
ఆ బుసనుొంచి చలోని గాల్ల వొంగమొంబను స్సదద్దరుస్ేొంది.

వొంగమొంబక పడగపటిెన పామును గురిొంచి జనొం రకరకాల్చగా చపుపకొంటూ తరల్లవస్ేనానరు. వారొందరినీ చూస్తే ఆ
పాము బుసల్చ కొడుతూ, హరినామనిన అొంతట్ట వాాప్ొంపజేస్ేొంటే, చూడవచిున జనొం భకిేత పరవశిొంచి, నాగేొంద్రునికి
నమసురిొంచి,వొంగమొంబా పాదాలక వొంగి వొంగి నమసురిస్ేనానరు.

కాలొం గడుస్ేొంది.

వొంగమొంబ జుటుె తెలోగా ముగుగ బుటెలా తయారైొంది. కళుు జోాతిపుొంజాలై స్కవమిని దరిశస్తేనే ఉనానయ.

ఆ రాత్రి మధవుడు వొంగమొంబ ఇొంటికి వేొంచేస్కడు. ఆ పురుష్యతేముని ముఖారవిొందానిన దరిశస్ేొంది వొంగమొంబ. ఆ

దివామొంగళ్ సవరూపుని చూస్తే, "స్కవమీ! నాపై ఏడుకొొండలొంత గపప దయ చూప్స్ేనానవు. ఎపపటికైనా ఈ దేహానిన తాజిొంచక
తపపదు కదా!" వొంగమొంబ మటల్చ విననటేో ఉనానడు స్కవమి.

"స్కవమీ! నాప్పరు నీ కోవలలో శ్యశ్వతొంగా ఉొండే ఏరాపటు చేయాల్ల" వొంగమొంబ స్కవమి కళ్ోలోకి చూసొంది. స్కవమి
మొందహాసొం చేశ్యడు.

"స్కవమీ! నా ప్పరు నీ కోవలలో శ్యశ్వతొంగా ఉొండే ఏరాపటు చేయాల్ల". వొంగమొంబ గొంతు వణుకతొంది. స్కవమి
మొందహాసొం చేస్తే ఆ క్షణాన అదృశ్ామయాాడు.
 "అయోా! నా స్కవమి వళ్ళుపోయాడు. నా కోరిక తీరదా? నేను దూరశ్క పోయానా? ఈ అఖలాొండ కోటి బ్రహాుొండొంలో
ఎొందొందరో భకేల్చ లేరూ?! అొందుక్త స్కవమికి నాపై ఆగ్రహొం కల్లగిొందా? స్కవమి..... స్కవమీ....." అొంటూ వొంగమొంబ తలని నేలక్తస
బాదుకొంటూ రోదిస్ేొంది.

రోజులాగానే స్కవమికి హారతి తీస్కని ఆలయొంలోకి ప్రవేశిొంచిొంది వొంగమొంబ.

ఆశ్ురాొం!!

ఆ హారతిలో శ్రీనివాస పరబ్రహు సవరూపొం ప్రతిబిొంబమై కనిప్ొంచిొంది. ఆ విరాట్ సవరూపానిన తిలకిొంచిన వొంగమొంబ
తనుయురాలైొంది. తన హారతి ప్రతిరోజూ కోవలక రావాల్ల. అది శ్యశ్వత హారతి కావాలని అరుకలత అొందామె.

అరుకల్చ ముఖాల్చ ముడుచుకనానరు. ఆ రాత్రి, ఆ తరువాత హారతిని అొంగీకరిొంచిన స్కవమి, అరుకలక సవపనొంలో
స్కక్షాతురిొంచి, హారతి రాకొంటే, కోవలలో రాత్రి తీరాునము చేయకూడదని శ్యసొంచ్చడు. అరుకలక న్నటమట రాక,
ఏొం చేయాలో తెల్లయక సవపాననిన కాదనలేక పోయారు.

వొంగమొంబ బాలవితొంతువు కదా! వొంగమొంబ తదనొంతరొం హారతిని ఎవరు తీస్కొస్కేరు? ఆ రామభకేరాల్చ తన

తదనొంతరొం కూడా హారతిని, క్రమొం తపపకొండా జరిప్ొంచ్చలని, తన చలెోల్చ కూతురైన మొంగమును దతేత తీస్కొంది. ఆనాటి
నుొంచి వొంగమొంబ సొంతతి వారే శ్రీ వేొంకటేశ్వరునికి హారతి తెచేు ఏరాపటొంది.

అరుకలక ఇది పెదు సమసా అయొంది. వితొంతువు ఇచేు హారతిని స్కవమి రోజూ తెముని ఆజాఞప్ొంచడమ?! ఇొంతకనాన
అపరాధొం మరేమైనా ఉొందా? అయోా, ఈ ఊరోో ధనవొంతుల్చ, విదావొంస్ల్చ, భకేల్చ మరెవరూ లేరా? ఊరు గడుా పోయొందా?
స్కవమికి ఈ వితొంతువు తెచేు హారతి శ్యశ్వత హారతియా? అరుకలక ఆగ్రహొం కటెల్చ తెచుుకొంది. ఎలాగైనా హారతిని
మనిపొంచ్చలని రకరకాల ఉపాయాల్చ పనానరు. అొందరూ ఒకచోట గుమిగూడి ఓ నిరణయానికొచ్చురు.
వొంగమొంబ హారతిని తీస్కరాకముొందే, ఆలయొంలో తీరాునాల్చ చేస, తల్చపుల్చ తాళ్ళల్చ వేస్సయాల్ల. అలా చేస్సే, వొంగమొంబ
క్రమొం తపపకొండా తెచేు హారతుల్చ ఆగిపోతాయ. అొందరూ ఈ తీరాునానిన ముకే కొంఠొంత అొంగీకరిొంచ్చరు. ఈ వితొంతువు హారతి
ఆగిపోవాలొంటే ఇదే మరగొం.

వొంగమొంబ రాకముొందే, గది తల్చపుల్చ మూసవేయబడాాయ. వొంగమొంబ హారతి తెచేుసరికి ఎవరూ లేరు. వొంగమొంబ
హారతిత గుడి తల్చపుల కెదురుగా, అలాగే నిలబడిొంది.

తల్చపుల్చ వేసెదవరు? తీస్సదవరు?

క్షణాలలో మూసన తల్చపుల్చ తెరచుకనానయ. వొంగమొంబ హారతిత లోపల్లకెళ్ళుొంది. ఆమె స్కవమి కళ్ళాణ గుణాలను
కీరిేొంచి, మొంగళ్హారతి నిచిుొంది. గుడి బయటి కొచిు, తన నివాస్కనికెళ్ళోపోయొంది. అరుకల్చ ఆ విష్యానిన తెల్చస్కని
నిల్చవలాో వణ్ణకిపోయారు. స్కవమికి తమపై ఆగ్రహొం కల్లగితే ఎొంత ప్రమదమో అనుకొంటూ, క్షమభిక్ష కోరి వొంగమొంబ
ఇొంటికెళ్ళురు. పశ్యుతాేప హృదయులై వొంగమొంబ కాళ్ుపై బడాారు.

"నీ ప్లోల్చ తపుప చేస్సే మనినొంచవా తలీో. మముులను అలానే క్షమిొంచము. నినున మేము గోవిొందునిత సమనొంగా స్సవిస్కే"
మొంటూ ఆమె పాదాల్చ వదలకొండా విలప్ొంచ్చరు అరుకల్చ. ఆ దివాజనని వారిని దయతలచి ఆశీరవదిొంచిొంది. ఆనాటి నుొంచి
వొంగమొంబ హారతి దేవస్కథనానికి రాకపోతే, రాత్రి తీరాునొం జరగడానికి వీలేోదని సపష్ెమైొంది.

అరుకల్చ వొంగమొంబ హారతిని ముతాాలహారతి అనానరు. శ్రీ వేొంకటేశ్వరుల దశ్యవతారాలలో ఒకొుకు రూపొంలో రజిత
ముతాాల్చ తటెలో అమరిు వేొంకటేశ్వరునికి ఏకాొంత స్సవ సమయొంలో కరూపర హారతి జరుగుతుొంది. ముతాాల హారతిని సీవకరిస్తే
కళ్ుక అదుుకొంటునన భకేల్లన చూస వొంగమొంబ చిరునవువల్చ చిొందిొంచిొంది. స్కవమి మొందహాసొం చేశ్యడు.

కాలొం గడుస్ేొంది. వొంగమొంబ స్కవమిపై భజనల్చ చేస్తే, కీరేన లాలప్స్తే, రచనల్చ చేస్తే, వృదుధరాలై, "ఇొంకా ఎొంతకాలొం
జను! మోక్షొం రాదా?!" అనుకొంట్లొంది.

వొంగమొంబ కళుు నిశ్ులొంగా భగవద్దగత గ్రొంథొంపై నిల్లచ్చయ. భకిేయోగానిన చదవడొం ప్రారొంభిొంచిొంది.

శ్రీ భగవానువాచ:

మయాావేశ్ా మన్నయేమొం నితాయుకాే ఉపాసతే

శ్రదధయాపర యోప్పతాస్సే మే యుకే తమ మతాుః

ఎవరు ఏకనిష్ణులై పరమ శ్రదధత నా విశ్వరూపానిన మనస్న నిల్లప్, సరవజుఞడను, పరమేశ్వరుడను అగుచునన ననున
భజిొంచుచునానరో, వారు శ్రేష్ణులగు యోగులని నా అభిప్రాయొం. అరుజనుడు ప్రశినొంచ్చడు "యోగి ఎవరు?" అని. దానిక్త కృష్ణ
భగవానుడు సమధ్యనమిచ్చుడు.

కృష్ణభగవానుడు ఇొంకా ఇలా చపాపడు.

ఏ ప్రాణ్ణ యెడల దేవష్ొం లేనివాడును, మిత్రభావొంత కూడినవాడు, దయాళువును. మమతవ బుదిధ శూనుాడును,
క్షమశీల్చడును సరవదా సొంతష్ము కల్లగియుొండువాడును, అతాొంత భకేడున్మ, సొంయత్ సవభావుడున్మ, మహాబుదుధలను నాక
అరిపొంచినవాడగు భకేడు నాక ప్రియుడు.

వొంగమొంబ భకిేయోగొం చదివాక, మోక్ష, సనాాస యోగాలను చదవడొం ప్రారొంభిొంచిొంది. అరుజనుడు శ్రీ కృష్ణణనిత, కరు,
సనాాస, కరుఫల తాాగముల తతాేవలను వేరేవరుగా తెల్చస్కొనగోరుచునానను" అని అడగాగ, కృష్ణెడు, "సవరాగది ఫలములనొసగు
కామకరుముల పరితాాగమునే పడిొంతుల్చ సనాాసమొంట్టరు. అనుషేెయములగు నితానైమితిేకములగు సమసే కరుముల
ఫలతాాగానిన తాాగమని అొంట్టరు జాఞనుల్చ" అని చపాపడు.

వొంగమొంబ మనస్ నిొండా ఎనెనన్నన ప్రశ్నల్చ. మనస్లో ఏదో చిొంత. ఈ శ్రీరొం వడల్లపోతొంది. ఇొంకా ఎొంతకాలొం?
ఎొంతకాలొం? భగవొంతునిలో ఐకామయేా భాగామే లేదా?! వొంగమొంబ తన ఇొంట్లో భజన కీరేనలను ప్రారొంభిొంచిొంది. ఆ భకిే
పారవశ్యానికి స్కక్షాతూే ఆ భగవొంతుడే దిగివచ్చుడా సథలానికి.

"స్కవమీ! ఇక ఈ మనవుల కళ్ుపడకొండా, నీ పాదపదాులలో ఐకాొం చేస్కో. ఇక శ్రీరానిన మోయలేను. నాక విముకిే
కల్లగిొంచు" అొంటూ జగనానయకని పాదాలను పటుెకొంది. కనీనటిత పాదాలను కడిగిొంది.

"ఇొంకా సమయముొంది" అనానరు స్కవమి.

 వొంగమొంబ స్కవమి పాదాలను వదలలేదు. "ఈ క్షేత్రొంలోనే ననున ఇొంకొొంతకాలొం ఆరాధిొంచు". స్కవమి గొంతులో
గాొంభీరాొం వొంగమొంబ చవిని స్కిొంది.

కొొంత కాలమయాాక నినున అక్షయమొంగళ్పదములో చేరుుకొంట్టననగానే వొంగమొంబ, "ఈ మనవుల కళ్ుబడకొండా

ఉొండే మరాగనిన చపపొండి స్కవమి" అొంది కళుు తుడుచుకొంటూ.

` స్కవమి తలచుకొంటే చేయలేనిదేముొంటుొంది?

వొంటనే వొంగమొంబ చేతిని తన చేతే పటుెకని, ఇొంటి బయటక ప్ల్చచు కొచ్చుడు స్కవమి స్కవమి. క్షణొంలో ఆమెను
పనెనొండు మైళ్ు దూరొంలోనునన తుొంబురు కొన వదుక తీస్కొచ్చుడు. ఒక దివా ప్రదేశ్యనిన చూప్ొంచ్చరు స్కవమి. భయొంకరమైన
ధవనిత ఒక బిలొం ఏరపడిొంది. నిరాునుష్ామైన ఆ బిలదావరొం నుొంచి నా సనినధికి వచిు, ననానరాధిొంచు. నువువ ఎవరి కొంట్లో పడవు."
స్కవమి పల్చకలను విొంటూ పులకాొంకితయైన వొంగమొంబ. "ఇక ఎవరికీ కనబడనా?!" అని అడిగిొంది.

"నా భకేలక కనిప్స్కేవు". నీ దరశన భాగాొంత వారు కృతారుథలవుతారు.

వొంగమొంబ అలానే నిలబడిొంది.

"అము, నీ భకిే చరిత్ర వినాన, నీ భకిేని కొనియాదిమ, వారొంతా నీలానే నాక అతాొంత ప్రియమైన వారవుతారు" అొంటూ
స్కవమి అొంతరాథనమయాారు. అలాొంటి భకేల్చ ఆ బిలొం దావరా వేొంకటేశ్వరుని పాదపదాులను చేరుకొంట్టరు.

వొంగమొంబక ఆ గుహ నిలయమైొంది. ఆ ప్రాొంతొంలో కొొండలోో, కోనలోో, ఆడుతూ పాడుతూ భగవనానమనిన సురిస్తే
కాలొం గడుపుతొంది. తాను రచిొంచిన గ్రొంథాలను సురిొంచుకొంట్లొంది. వొంగమొంబక తను రచిొంచిన కృష్ణమొంజరి గురుేకొచిుొంది.
కృష్ణమొంజరిలోని పాటలను పాడుకొంటూ, ఆ గుహ ప్రాొంతమొంతా సొంచరిస్ేొంది వొంగమొంబ.

తెలోవారిొంది. ఉదయ సొంధ్యాకాొంతుల్చ వొంగమొంబ ఇొంటి కిటికీలో నుొంచి లోపల్లకొచిు పడుతునానయ. పెరటిలో నునన
ఆవు "అొంబారావాల్చ" చేస్ేొంది.

పకిుొంటివాళుు వొంగమొంబ ఇొంట్లోకొచ్చురు. తల్చపుల్చ తీస్ ఉనానయ. "అయోా! ఇదేమిటి?" అనుకొంటూ "వొంగమొంబా"
అని ఒకరు, "అము" అని మర్తకరు అరవడొం మొదలెట్టెరు. వొంగమొంబ ఎకుడా లేదు. క్షణొంలో ఈ వారే ఊరొంతా పాకిొంది. జనొం
తొండ్లపతొండాల్చగా వొంగమొంబ ఇొంటిముొందు పోగై, పెదుగా రోదిొంచడొం మొదలెట్టెరు.

"దేవుడము వళ్ళుపోయొందము" అని గొంతెతిే విలప్ొంచ్చరు. "ఒకు మటనాన చపపకొండా, అలా మయమయాావా తలీో" అని
ఏడాురు. ఆమె దేవునిలో లీనమైపోయొందనీ, బ్రహెలుకాొం పొొందిొందని చపుపకనానరు. అొంత గపప భకేరాల్చ తమ మధానుొంచి
వళ్ళుపోవడొం దురదృష్ెకరమని వాపోయారు. అొందరూ వొంగమొంబ బృొందావనానికి ప్రదక్షిణల్చ చేస్కరు.

"అయోా, మన తల్లో, మన దేవుడము లేని ఈ ఊళ్ళు నేనుొండనము" అొంటూ ఓ పొండుముసలము కనీనరు మునీనరైొంది.

"మనపై కోపగిొంచి వళ్ళుపోయొందా?" అని చొంపలేస్కనానరు కొొంత మొంది.

నిజొంగా బ్రహెలుకాొం పొొందిొందా లేక మన ఊరు వదల్ల వళ్ళుపోయొందా అొంటూ సొందేహపడాారు కొొంతమొంది. వొంగమొంబ
లేని తులసవనొం వలవలాబోయొంది. వొంగమొంబ లేని ఆ సథలొం చిననబోయొంది. ఆ ఊరు, ఊరొంతా రోజూ వొంగమొంబ
బృొందావనానికి వచిు, దరిశొంచుకని వొంగమొంబని చూసన తృప్ేని పొొందుతునానరు. ఇక మనొం ఆమెను చూడలేమనుకొంటూ, ఆ
బృొందావనానిన వదల్ల కదలలేక పోతునానరు. అయనా అలా అదృశ్ామవవడొం స్కధామఅని కొొందరు, ఆమె ఎకుడికో వళ్ళు
ఉొంటుొంది, మరలా తిరిగి వస్ేొందని మరికొొందరు ఎదురుచూస్ేనానరు. రోజుల్చ గడిచిపోతునానయ. వొంగమొంబ జాడలేదు.
బ్రహెలుకాొం పొొందిన పుణాాతుురాలనుకొంటూ కళుు తుడుచుకొంటునానరు. వొంగమొంబ తుొంబుర కోన బిలొం నుొంచి రోజూ
స్కవమిని స్సవిస్ేొంది. అకుడిత ఆగక వేొంకట్టచలొంలోని దేవాలయానికి తొంబురకోన బిలొం నుొంచి బయటక వచిు,
వొంకటేశ్వరుని పూజిస్ేొంది.

రోజూ ఆమె అడవిమలెోలత, అడవిలోని రొంగు రొంగుల పూలత మలల్చ అల్చోతొంది. రాత్రిపూట అరుకల్చ గుడి
తల్చపులను మూడి వళ్ళుక, ఆమె గుడిలోనికి ప్రవేశిస్ేొంది. స్కవమి మెడలోని దొండలను తీస్సస్ేొంది. తను అల్లోన దొండలను స్కవమి
మెడలో వేస, స్కవమిని చూస్కని మురిస పోతుొంది వొంగమొంబ.

తెలతెలవారుతుొండగా వొంగమొంబ ఆలయానిన వదల్ల బిలొంలోకి వళ్ళుపోతుొంది. కానీ, అరుకల్చ తల్చపుల్చ తెరిచి
చూడగానే, రాత్రి అలొంకరణల్చ కనిప్ొంచవు. బదుల్చగా అడవిపూల మలల్చ స్కవమి మెడలో దరశనమిస్కేయ.
ఇదేమి విచిత్రొం?!

వొంగమొంబ బ్రహెలుకొం పొొందిొందని అొందరూ చపుపకొంటుొండగా, మరో మహాభకేరాలెవరనే విష్యొం అరుకలక

అొంతుబటెడొం లేదు. ఇొంతవరక జరిగిన అదుుతాలనీన వొంగమొంబవేనని అొంగీకరిొంచ్చరు అరుకల్చ. కానీ, వొంగమొంబ
అదృశ్ామైొంది.

మరెవరు చేస్ేనానరీ పని? అరుకలొంతా కలస మహొంతుత ఈ విష్యానిన విననవిొంచ్చరు. మహొంతుక ఇదో పెదు
సమసాలా గోచరిొంచిొంది. ద్దనిన ఎలా కనిపెట్టెల్ల? అొంటూ మహొంతు ద్దరఘొంగా ఆలోచిొంచ్చడు.

కోవల తల్చపుల్చ మూయకముొందే, ఒక రహసా స్కథవరొంలోకి వళ్ళు, ఓ మూల కావటొంలోని చినన రొంధ్రొం దావరా ఏొం
జరుగుతుొందో చూడాలని నిశ్ుయొంచుకనానడు. అనుకననదే తడవుగా అమల్చ పరిచ్చడు. ఇలా రహసాొంగా స్కవమిని
దరిశొంచడొం తగునా? వారి రహసాొం ఎలా తెల్చస్ేొంద్ద? ఊప్రి బిగబటిె ఆ రొంధ్రొంలోకి చూస్ేనానడు మహొంతు.

రాత్రి మొదటి జాము దాటిొంది. మహొంతు స్కవమి వైప్ప తదేకొంగా చూస్ేనానడు. రెొండవ జాము దాటిొంది. మహొంతు చూపు
స్కవమి విగ్రహొంపైనే. మూడవ జాము కాగానే ఒక దివామైన పరిమళ్ొం ఆ గుడి అొంతా వాాప్ొంచిొంది. మహొంతుకి ఒకుస్కరిగా శ్రీరొం
గగుర్తపడిచిొంది. ఆ పరిమళ్ొంత పాటు ఓ గపప వల్చగు ఆ ప్రాొంతమొంతా విరాజిమిుొంది. అటువైపు గుడోపపగిొంచి అలాగే
చూస్ేొండిపోయాడు మహొంతు.

అొంతలో ఎకుడినుొంచి, ఎలా వచిుొందో, ఒక చేతిలో తులసమల, మరో చేతిలో అడవిపూల మలత స్కవమిని సమీప్ొంచిన
ఒక దివా మొంగళ్ రూపొం, అొంతలోనే స్కవమిని కౌగిల్లొంచుకొంది. మహొంతు "వొంగమొంబా!" అని గటిెగా అరవబోయాడు. కానీ ,
అతనికి గొంతు పెగలేోదు. అొంతలో కళుు మిరుమిటుో గల్లప్ప వల్చగు..... కళుు గటిెగా మూస్కనానడు మహొంతు.

"అయోా... అయోా మహొంతు గుొండె గొంతుకలో కొటుెకలాడిొంది. వొంగమొంబ స్కవమి విగ్రహానిన ముదుు పెటుెకొంట్లొంది.
కౌగిల్లొంచుకొంట్లొంది.

"నా ప్రాణాధ్యరమ! నా స్కవమీ!" అొంటూ నిమీల్లత నేత్రాలత చూస్ేొంది. మరుక్షణొంలో స్కవమి మెడలోనునన హారాలనినొంటినీ
తీసపారేసొంది.

స్కవమికి గొంధొం పూసొంది.

పనీనరు చల్లోొంది.

తిలకొం తీరిుదిదిుొంది.

"గొంథము పూయరుగా....." వొంగమొంబ తాాగరాజ కీరేనను అలాప్స్ేొంది. మధామధాలో నృతాొం చేస్ేొంది. మహొంతు
ఆశ్ురాచకితుడయాాడు. తనెొంత ధనుాడ్ల కదా! మహొంతు మనస్ పరవశిొంచిపోతొంది. మహొంతు కళ్ళురపకొండా అలాగే
చూస్ేొండిపోయాడు. ఆమె మొంగళ్హారతుల్చ పాడిొంది. తను రచిొంచిన శ్రీకృష్ణమొంజరిలోని పదాాలను చదవడొం మొదలెటిెొంది.

మయచే జను కరు ప్రవాహమున

బడల్లన ననున చేపటెవే కృషాణ
కపటొంబు లేక నికుముగా నీ యాతు
తతేవొంబు జూపనే దయచేస కృష్ణ....

ఆనొందాతిరేకొంత ఆమె సపృహ తప్ప స్కవమి పాదాలముొందు వాల్లపోయొంది. "అయోా!" అని అరవబోయన మహొంతు
ఠకున చేతిని న్నటికి అడాొంగా పెటుెకనానడు. అొంతలో దివామైన ఓ కాొంతిపుొంజొం మర్తకుస్కరి ధగదధగాయమనొంగా భాసొంచిొంది.
వొంటనే వొంగమొంబ అదృశ్ామైొంది. వేసన తల్చపుల్చ వేసనటేో ఉనానయ. మహొంతు కళుు ఆ కాొంతి పుొంజానిన చూడలేక మూతల్చ
పడాాయ.

తెలోవారగానే తల్చపుల్చ తెరిచ్చరు. అదే దృశ్ాొం.....

మహొంతుకి న్నటమట రావడొం లేదు. "ఆహా! ఏమి భకిే? ఏమి భకిే?" అనుకొంటునానడు. అతని ఎలా చపాపలో తెల్లయడొం
లేదు. తను చూస్ేనన దృశ్ాొం తనక్త అరథొం కావడొం లేదు. అొందరూ వొంగమొంబ బ్రహెలుకాొం పొొందిొందని అొంటుొండగా, ఆమె
స్కవమి ఆలయొంలో కనిప్స్ేొంది. "ఇది కలయా.....నిజమ" అనుకొంటుొంటే మహొంతు మనస్ వికలమైొంది. ప్చిు చూపుల్చ చూస్తే,
అసపష్ెొంగా ఏదో అొంటునానడు.

అరుకల్చ భయకొంప్తులవుతునానరు. "ఈ మహొంతుక ఏమైొంది? వొంగమొంబ బ్రతిక్త ఉొందా? ఈ పనులనీన ఆమే
చేస్ేొందా? ఏమీ ఈ విచిత్రొం?" అనుకొంటూ జనొం గుొంపుల్చ గుొంపుల్చగా మహొంతును దరిశొంచుకొంటునానరు. మహొంతును
రకరకాల ప్రశ్నలత ఉకిురిచేస్ేనానరు. మీరు చూసొంది వొంగమొంబనా?

మీరు చూసొంది దయాానాన? వొంగమొంబ ఎపుపడ్ల పరమపథొం చేరిపోయొందిగా? కాస్సపైన తరువాత మహొంతు న్నరు
తెరిచ్చడు. తను చూసొంది చబుతుొండగా, అతనికి ఒళుు గగుర్తపడిచిొంది. అకుడుననవారొంతా, "మీరెొంత ధనాుతుుల్చ. మీ
పుణామే పుణాొం" అొంటూ మహొంతు పాదాలక నమసురిొంచ్చరు. ఏ కొొండ కోనలోో ఆమె ఉొందోననుకొంటూ, వదకడొం
ప్రారొంబిొంచ్చరు. వొంగమొంబను దరిశొంచుకోవాలని పటుెదలత వదకస్కగారు జనొం.

ఆ అడవిమరగొంలో వొంగమొంబ కోసొం వదుకతూ కొొంతమొంది స్ముసల్లో పోతునానరు. ఆ మహొంతుదే అదృష్ెొం. ఆ తల్లోని
చూసన అతని పాదాలక నమసురిస్సే మొంచిదని కొొంతమొంది ఆయన పాదాలక నమసురిస్ేనానరు. జనొం మనస్ నిొండా
వొంగమొంబ రూపమే. భకిే భావమే. ఎవరికి కనిప్స్ేొందో వొంగమొంబ అనుకొంటూ, భకిే శ్రదధలత అొందరూ బృొందావనానిన
దరిశొంచుకొంటునానరు.

కాలొం గడుస్ేనన కొలద్ద వొంగమొంబ శ్యరీరక, మనసక సథతిలో మరుప వస్ేొంది. అడుగుల్చ తడబడుతునానయ. చూపు
మొందగిస్ేొంది. వొంగమొంబక ఒకరోజు స్కవమిపై కోపమొచిుొంది. తనకి మోక్షొం వస్ేొందా? రాదా? అవును, స్కవమికి తనపై
ఎొందుక అనుగ్రహొం ఉొంటుొంది? అపుపడు ఆమె కళ్ులోో భకేశ్బరి కదలాడిొంది. శ్బరితలీో! నీవొంత పుణాాతుురాల్లవము. స్కవమికి
ఎొంగిల్ల పళ్ునిచిు ముకిేని పొొందావు. వొంటనే ఆమె కళ్ుముొందు రామయణ గాథ కదలాడిొంది.

దాశ్రథి శ్తకొం వొంగమొంబన్నటికి చినననాడే వచిుొంది. ఆ కొంచరోగోపనన రామదాస్గా ఎనెననిన కషాెల్చ పడలేదు?
భకేలక కషాెల్చ తపపవు. దాశ్రథి శ్తకొంలోని పదాాలను ఒకుస్కరి మననొం చేస్కొంది. 'నే చేసన పాపమేమి' అొంటూ
తలబాదుకొంది. చ్చలాస్సపు కళుు మూస్కని కూరుుొంది.

ఆరోజు వొంగమొంబ ఒక నిరణయొం తీస్కొంది. ఇకపై తను దేవస్కథనానికి పోకూడదని నిరణయొంచుకని, ఆ తొంబురుకోన
గుహను దాటి బయటక పోదలచుకోలేదు. కానీ, హరిపూజను ఆమె నిల్లప్వేసనపపటికీ, హరి ఊరు కొంట్టడా?
తన భకేలెవరైనపపటికీ, తనను వదల్ల వళ్ుడానికి వీలేోదు కదా!

స్కవమికి వొంగమొంబపై దయ కల్లగిొంది. తనే భకేరాల్ల దగగరక వళ్ుడానికి నిశ్ుయొంచుకనానడు.

స్కవమి వచ్చుడు. భకేరాల్ల దగగరునొంచి పూజలొందుకనానడు. ఆ స్కవమి గుహలోకి వచేుటపుపడు అలసటపడి పోతుొంట్టడు.
వొంగమొంబ ఆ క్షణాన తల్లోయై, "తొండ్రీ! ఇొంత బడల్లక దేనికి నాయనా?" అని అొంటుొంది. ఆ క్షణొంలో ఆమె యశ్లదముగా
మరిపోతుొంది.

పధ్యనల్చగు లోకాల్చ తిరిగచేు స్కవమికి బడల్లక కాదూ?! ఒకోుస్కరి స్కవమి గుహ దగగరకొచిు, నా పాదాల్చ నొప్ప
పుడుతునానయని అొంట్టరు. వొంగమొంబ ఆ దేవుని పాదాలను వతుేతుొంది/ "బ్రహు కడిగిన పాదము' అొంటూ అననమయా కీరేనను
మనస్లో పాడుకొంటుొంది. ఒకొుకుస్కరి స్కవమి గుహ దగగరకొచిు "ఆకల్ల.....ఆకల్ల" అనొంట్టరు. వొంటనే వొంగమొంబ పొండుో తెచిు,
తినిప్స్ేొంది. ఆ క్షణొంలో తాను శ్బరిగా మరిపోతుొంది. ఇలా స్కవమి రోజూ వొంగమొంబ దగగరక వస్తేనే ఉనానడు. ఆమె మనస్
తృప్ేగా ఉొంది. ఆమె స్కవమి సనినధిలో మతృమూరిే అవుతుొంది. తానే ఓ గురువుగా మరిపోతుొంటుొంది. కాస్సపు ప్రియురాల్చ
అవుతుొంది. స్సనహతురాలవు తుొంది. వేొంకటేశ్వరస్కవమిని రోజూ రకరకాల్చగా స్సవిస్తే ఆనొందాబుధిలో ఓలలాడి పోతుొంటుొంది.
జనొం వొంగమొంబ కోసొం వతికి వతికి అలసపోయారు. ఎకుడుొందో తెల్లయదు. అసల్చ ఆ మహొంతు చప్పొంది నిజమేనా అని
కొొంతమొంది అడుగుతునానరు.

మరికొొంతమొంది "వొంగమొంబ ఎపుపడ్ల భగవొంతునిలో ఐకామై పోయొంది. ఆ మహొంతు ఎవరిని చూస్కడ్ల? ఆ

మహాభకేరాల్చ స్కవమి ఆలయొంలోకి ప్రవేశిొంచేొందుక స్కహసస్ేొందా?" అని ప్రజల్చ రకరకాల్చగా అనుకొంటునానరు. కొొందరు
ఇొంటి మరగొం పటిెనపపటికీ మనస్లో ఆమెను దరిశొంచుకోవాలనన భావొం! అలాగే ఆ మహొంతుపై అనుమనాల్చ రోజురోజుకీ
పెరిగిపోస్కగాయ. ఏదో ఒకరోజు వొంగమొంబ కనిప్ొంచకపోతుొందా అనన ఆశ్త ఎదురుచూడస్కగారు.

కొొంతమొంది ఆమెను చూస్కమనీ, తీరథయాత్రలో ఒకామె వొంగమొంబ లానే ఉొందనీ అొంటుొండగా, మరి కొొందరు జుటుె
నెరస, కర్ర పటుెకని నడుస్తే, అచుొం వొంగమొంబలానే ఓ ముసలము కనిప్ొంచిొందనీ, ఇలా రకరకాల్చగా చపుపకోస్కగారు.
అయనపపటికీ జనొం వొంగమొంబ బృొందావనానికి వళ్ళు ప్రదక్షిణల్చ చేస్తేనే ఉనానరు.
నిద్రనుొంచి ఒకుస్కరిగా ఉల్లకిుపడి లేచిొంది వొంగమొంబ.

ఎవరో తనను తటిె లేపుతునానరు. కళుు నుల్చపుకొంటూ, కళుు తెరచి చూసన వొంగమొంబ ముొందు స్కవమి. చూపుడువేల్లత దేన్నన
వీథివైపు స్తచిస్ేనానడు స్కవమి. వొంగమొంబ వీథివైపు చూసొంది. స్కవమి మొందహాసొం చేస్ేనానడు.

కళుు పెదువి చేస్కని అనినవైపులా చూసొంది వొంగమొంబ. ఎకుడ చూసనా పరమతేు! ఆయన చిననప్లాోడై అటూ ఇటూ
పరుగెడుతుొంటే, ఆమె యశ్లదములా పటుెకోవడానికి ప్రయతినస్ేొంది. స్కవమి అొంత తేల్లగాగ పటుెబడతాడా?
ఆమె చూస్తేొండగానే స్కవమి అదృశ్ామయాాడు. ఆమె ముఖాన పటిెన చమటను తుడుచుకొంది.

"అయోా! కాసే పాయసొం పెటెలేకపోయాను. ఈ చేతులెొందుకూ? అయోా! గోరుముదుల్చ తినిప్ొంచలేకపోతినే?"

అనుకొంటూ ఆ ప్రాొంతమొంతా సొంచరిొంచిొంది వొంగమొంబ.

ఒకుస్కరిగా ఆ అడవిలో ఓ మూలనుొంచి ఓ ఆరేనాదొం వినిప్ొంచిొంది. "ఆపదాుొంధవా..... కర్ర ఊతగా వొంగమొంబ గబగబా
అటువైపు అడుగుల్చ వేసొంది. ఆ అరణాొంలో ఎటు వళ్ళులో తెల్లయలేదు. ఆరేనాదాల్చ పెరిగిపోయాయ. అటుగా వళ్ళున ఆమెక ఓ
పొద పకున ఓ కష్ణురోగి కనిప్ొంచ్చడు. అతడు కష్ణు వాాధిత బాధపడుతునన ఓ బ్రహుణుడు. అతని తలపై తన చేయనుొంచిొంది.
ఆమె హసే సపరశత ఒకుస్కరిగా అతను తల పైకెతిే చూస్కడు.

"అము! ఏ జనులో ఏొం పాపొం చేస్కన్న తెల్లయదు. ఈ రోగొం ననున పటిె పీడిస్ేొంది తలీో! అొందరూ ననున బహష్ురిొంచ్చరు.
ఆ వేొంకటేశ్వరుని నముుకని ఈ దారికొచ్చును, అము..... ఆకల్లగా ఉొంది. ఆకల్ల....." ఆపై అతని గొంతు పూడుకపోయొంది. ఆమె
ఒక పళ్ళుొంలో తినుబొండారాలను అతనికి తెచిు ఇచిుొంది. "నాయనా! ముొందు ఈ ఫలాలను తిను. ఈ ఫలాల్చ నీక కొొంత
శ్కిేనిస్కేయ. తృప్ేగా తిను. ఆకల్ల తీరిన తరువాత మట్టోడుదువు గానీ....." అొందామె నేలపై చతికిల బడుతూ.

వొంగమొంబ అతనివైపు చూస్ేొంది. తను మనుష్ణల కొంటబడకొండా ఉొండాలని కదా వరొం కోరుకొంది? ఈ బిలొంలో
నివాసముొంటుననది అొందుక్త కదా! వొంగమొంబ అతనివైపు మరలా చూసొంది. అతనిపుపడు ఆకల్లతీరిన మనిష్. ముఖాన పటిెన
చమటను తుడుచుకొంటునానడు. అతని ముఖొంలో తృప్ే, గపప ఆనొందొం. వొంటనే వొంగమొంబ పాదాలపైబడి, "తలీో! ఇొంతటి
భీకరారణాొంలో వృదుధరాల్లవైన నీవు ఒొంటరిగా ఎలా ఉొంటునానవు? లేక ఆ దేవుడే నాకోసొం నినున పొంప్ొంచ్చడా? చపపము......
చపుప!?" అొంటూ కనీనళ్ుత ప్రశినొంచ్చడు ఆ బ్రహుణుడు.

"నాయనా! నీక నేను ప్రస్కదొం ఇచిునటుెగానీ, నేనికుడ ఉననటుోగానీ ఎవరికీ తెల్లయనివవక. నువివకుడ ననున చూస్కవు.
అొంతే! ఆ తరావత అొంతా మరచిపోవాల్ల" అని ఆమె అనగానే, "ఎవవరికీ చపపను తలీో" అని అనానడతను. వొంటనే ఆమె "ఈ
విష్యానిన నువవకుడైనా చబితే, నీ తల ముకుల్చగా పగిల్లపోతుొంది" అని చప్ప, అలాగే కళుు మూస్కోమని చప్పొంది. ఆ
బ్రాహుణుడు అలాగే కళుు మూస్కనానడు. ఆమె ఒకుమట మట్టోడలేదు. అతను కళుు మూస్కనే ఉనానడు.

ఎవరికైనా భగవొంతుని మయ ఎలా తెల్చస్ేొంది?

ఆ బ్రాహుణుడు అలాగే కళుు మూస్కని ఉనానడు. అొంతలోనే అతను స్కవమి పుష్ురిణ్ణలో మునిగి, రోగవిముకేడై
బయటక వచ్చుడు ఏమశ్ురాొం?" ఎకుడా కష్ణు రోగ ఛాయల్చ లేవు. ఆరోగావొంతమైన తన శ్రీరానిన చూస్కని
మురిసపోతునానడతను. అొంతా ఆ తల్లో మహమ అని అనుకనానడు. మనస్లోనే ఆమెక నమసురిొంచ్చడు.

ఆ పుష్ుర తీరథొంలో ఎొందరో స్కననొం చేస్ేనానరు. అొందరికీ ఆశ్ురామే! ఇతనెొంత మహాతుుడ్ల అని కొొందరు, ఎొంత గపప
భకేడ్ల అని కొొందరు పొగడుతునానరు. వాాధి నయమైపోయ ఆనొంద పారవశ్ాొంలో అతనుొంటే, వాాధిగ్రస్ేడు, పుష్ురిణ్ణలో
మునిగి రోగ విముకేడవడొం జనానికి విచిత్రొంగా అనిప్ొంచిొంది. పుష్ురిణ్ణలో స్కననొం చేయడానికి వచిున వాళ్ుొంతా అతనిన
చుటుెముడుతునానరు. రకరకాల్చగా ప్రశినస్ేనానరు. అతనికి తను చేసన వాగాునొం బాగా గురుేొంది. ఆమె చేసన
మేల్చకి భకిే భావొంత అతని మనస్ నిొండిపోయొంది. ఎవరెనిన ప్రశ్నల్చ గుప్పొంచినపపటికీ, అతనేొం మట్టోడటొం లేదు.
కొొంతమొంది ఆ బ్రాహుణుడు ఓ గపప మహరిష అని అనానరు. అతనికి ఫలాల్చ, భక్షాాల్చ తెచిు ఇస్ేనానరు.

వొంగమొంబ రోజూ బిలదావరొం గుొండా వచిు తన స్కవమిని స్సవిొంచుకొంటూ, రచనల్చ చేస్తే కీరేనల్చ ఆలాప్స్తే,
ఆనొందొంగా నృతాొం చేస్తే, భగవదాధయనొంలో కాలొం గడుపుతొంది.

జనొం గుొంపుల్చ గుొంపుల్చగా వస్తే, ఆ బ్రహుణుని గురిొంచి రకరకాల్చగా చపుపకొంటునానరు. కానీ, అతనిలో స్కమనా
మనవుని బలహీనతల్చ ఎకుడికి పోతాయ. ఆ బలహీనతలే అతని పాల్లట అొంతశ్శత్రువులై నాటాొం చేస్ేనానయ. అతను తన
మౌనానిన వదిలాడు. "అయనా ఇొంత కాలమైొంది. ఆ కోనలో ముసల్లు ఇొంకా ఉొందా? ఇక ఎవరికి చప్పనా ఏొం ఫరావలేదు. ఈ భకేల్చ
ఇస్ేనన కానుకల్చ,ఫలాల్చ, భక్షాాల్చ ననున ప్రలోభపెడుతునానయ" ఇలా తనలో తానే అనుకొంటూ జనొంత మట్టోడాొం
మొదలెట్టెడు.

"స్కవమీ! తమరెవరూ?" అనానడొకడు. "నేనా?" అొంటూ ఎొంత ఉతాేహొంగా తన కథ చపపడొం మొదలెట్టెడు ఆ

బ్రాహుణుడు.

"అయాా! మీరు తుొంబురుకోన చూస్కరా? తుొంబురుకోన మత్రమేనా? నా రోగొం పోగటిె, ననున మళ్ళు జనొంలోకి
పొంప్ొందవరనుకొంటునానరు?" అని అతను అడగాగ, జనొం ఏమీ మట్టోడలేదు. వొంటనే అతను, "చపాే. ఆమె వొంగమొంబ అనే
మహాభకేరాల్చ. ఆమె తుొంబురుకోనలో ఉొంట్లొంది" అని చపపగానే, అొందరూ ఆశ్ురాొంత న్నరెళ్ుబెట్టెరు. "ఆ తుొంబురు కోనలో, ఆ
బిలొంలో ఉొందామె..... ఆ....." అొంటూ అతని మటల్చపూరిేకాలేదు. వొంటనే అతని తల ముకుల్చ ముకులైపోయొంది. అతను
నేలకూల్లపోయాడు.

అపపటివరక వొంగమొంబ మరణ్ణొంచిొందని అనుకొంటూ, ఆమెపై భకిేత బృొందావనానికి ప్రదక్షిణ చేస్ేనన భకేలక,
వొంగమొంబ జాడ తెల్లసపోయొంది. వారొంతా ఆమెను తిరిగి రప్పొంచి, తిరుమడవీథిలో ఉొండేటుో చేయాలని నిశ్ుయొంచుకనానరు.
అొందరూ అడవుల వొంట ఆమె కోసొం తీవ్రొంగా వదకస్కగారు.

వొంగమొంబ మనస్ మరలా దుుఃఖపూరితమైొంది. తనెకుడ దాకోువాల్ల? ప్రస్ేతొం ఏ అరణాాల వొంట పడాల్ల? ఆ చిొంతత
వొంగమొంబ కృశిొంచి పోయొంది. ఆ రోజు శ్రీనివాస్డు తన నివాస్కనికి వేొంచేయగానే, ఎడతెగని దుుఃఖావేశ్ొంత స్కవమిని
కదలనీయకొండా కాళ్ుక అడాొం పడిొంది. "నేనెకుడికెళ్ళుల్ల స్కవమీ?! ఈ అరణాొంలో కూడ ననున ప్రశ్యొంతొంగా బతకనివవరా?"
వొంగమొంబ కనీనళ్ుత స్కవమి పాదాల్చ తడిసపోయాయ. స్కవమి ముఖొంలో మొందహాసొం. ఆయన కళ్ులోో కరుణా కట్టక్షొం.

"తలీో! నువువ నాయొందే ఉొండిపోతావు".

"స్కవమీ" వొంగమొంబ గొంతులో పరవశ్ొం.

"తలీో! నినెనకుడికీ పొంపను."

"స్కవమీ" వొంగమొంబ కళ్ులో ఆనొంద నీరజనొం ఆమె శ్రీరొం పులకిొంచిొంది. స్కవమి కనుకొలకలోో అమృత వరషొం. ఆమె
పాదాలలో లయాతుక నృతాొం. స్కవమి కౌస్ేభొంలో వొంగమొంబ రూపొం .

అొంతే! ఓ వల్చగు నల్చదిశ్లా వాాప్ొంచిొంది.

ఓ శ్బుొం ప్రణవనాదొంలో మరోుగిొంది.

దివా సవరూపొంలో లీనమైపోయొంది వొంగమొంబ.

ఎనభై సొంవతేరాల్చ పరిపూరణ జీవితొం గడిప్, ఆ శ్రీనివాస్ని పాద పదాులనే ధ్యానిస్తే, సరావొంతరాామిలో ఐకామైన
పుణాాతుురాల్చ తరిగొండ వొంగమొంబ. ఆమె చరిత్ర అజరామరమైనది.

ఆమె కథ చదివినవారు. విననవారు ఆయురారోగా భాగాాలత వరిధల్చతా

ో రు. వొంగమొంబ ఆశీస్ేల్చ ఆ చొంద్రతారారుొం, భకేలక
అొందుతూనే ఉనానయ.

తరిగొండ వొంకము తలీో!

మము దయచూడవే కలపవలీో!!

* శుభొం *