‫ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻫﺴﺘﮥ ﻋﻠﻤﯽ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ‪80‬‬
‫*‬
‫ﻮ ﺪﯾﺪﻮ " ﯽ ﺪ ﻢ" ب ا ان‬
‫ﻓﯿﻠﯿﭗ اﺳﻤﯿﺖ و ﭘﺪ‪‬ر ﻣﻮرﺗﻨﺴﻦ‬
‫**‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻓﺮﯾﺪون ﺑﯿﮕﻠﺮي‬
‫ﻣﻮرد دﺷﺖ ﻫﻠـﯿﻼن در ﻟﺮﺳـﺘﺎن ]در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ اﯾـﻼم‪،‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ[ ﻧﯿﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ )ﻣﻮرﺗﻨﺴـﻦ ‪ .(1979‬در ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﮐﻨﮕﺎور اﺳﺘﻘﺮارﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻧﺸـﺎن دﻫﻨـﺪه ﻗـﺪﻣﺘﯽ ﺑـﯿﺶ از‬
‫‪ 4300‬پ‪ .‬م ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑـﻪ در‬
‫ﻫﻠﯿﻼن ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮﯾﻦ اﺳﺘﻘﺮار دوره ﻫﻮﻟﻮﺳـﻦ ﮐـﻪ ﺗـﺎﮐﻨﻮن‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﭙﻪ ﮔﻮران ﺑﺎ ﻗﺪﻣﺖ ‪ 6500‬پ‪.‬م‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻃﯽ ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎي اﺧﯿﺮ دﺷﺖ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﺤﻮﻃﻪاي از ﻧﻮع آﺳـﯿﺎب ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﻧﺸـﺪ )ﻟـﻮﯾﻦ و ﻣـﮏ‬
‫دوﻧﺎﻟﺪ ‪ .(1977‬در ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﯾـﺮان ﻧﯿـﺰ ﻗـﺪﯾﻤﯽ ﺗـﺮﯾﻦ‬
‫اﺳﺘﻘﺮار اواﯾﻞ دوره ﻫﻮﻟﻮﺳﻦ در ﺗﭙﻪ ﺣﺎﺟﯽ ﻓﯿﺮوز واﻗـﻊ در‬
‫دﺷﺖ ﺳﻮﻟﺪوز آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷـﺪه ﮐـﻪ ﻗـﺪﻣﺖ آن‬
‫ﺣﺪود ﺷﺶ ﻫﺰار ﺳﺎل پ‪.‬م اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻘﺪان ﯾﺎ ﻧﺒﻮد اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ‬
‫ﻣﺤﻮﻃﻪﻫﺎي ﻧﻮﺳﻨﮕﯽ ﻗﺪﯾﻢ در دﺷﺖ ﻫـﺎي وﺳـﯿﻊ ﻣﯿـﺎن‬
‫ﮐﻮﻫﯽ ﻣﻮﺿﻮع ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ زﻣـﯿﻦ‬
‫رﯾﺨﺖ ﻣﺤﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ و اﻧﺒﺎﺷﺖ رﺳـﻮﺑﺎت را ﻣـﯽ‪-‬‬
‫‪Philip E. L. Smith and Peder Mortensen, "Three New 'Early Neolithic' Sites in Western Iran," Current Anthropology 21, 1980, pp. 511-12.‬‬
‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬
‫ﯽ‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1977‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ در زاﮔﺮس‬
‫ﻣﺮﮐﺰي )ﻏﺮب اﯾﺮان( ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺳـﻪ ﻣﺤﻮﻃـﻪ ﻧﻮﺳـﻨﮕﯽ ﻗـﺪﯾﻢ در اﯾـﻦ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺪ‪ .3‬ﺑﺎﺳـﺘﺎنﺷﻨﺎﺳـﺎن ﻫﻤـﻮاره ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬
‫ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷـﮑﻞ ﮔﯿـﺮي ﻣﺮاﺣـﻞ اوﻟﯿـﻪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬
‫ﺧﻮراك ﺗﻮﺟﻪ زﯾﺎدي داﺷﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺷـﻤﺎر ﻣﺤﻮﻃـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪهاي ﮐﻪ ﻧﺸـﺎن دﻫﻨـﺪهي اﯾـﻦ روﻧـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫اﻧﺪك اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻦ اواﺧﺮ ﺗﻨﻬﺎ دو ﻣﺤﻮﻃﻪ اواﯾـﻞ ﻫﻮﻟﻮﺳـﻦ‬
‫)ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮ از ﺣـﺪود ‪ 6500-7000‬پ‪.‬م( در اﯾـﻦ ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ دو ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﭙـﻪ‬
‫آﺳﯿﺎب در دﺷﺖ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1960‬ﺣﻔﺎري ﺷﺪ‬
‫)ﺑﺮﯾــﺪوود ‪ (1978‬و ﺗﭙــﻪ ﮔــﻨﺞ دره اﺳــﺖ ﮐــﻪ در ﻓﺎﺻــﻠﻪ‬
‫ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1967‬ﺗﺎ ‪ 1974‬ﮐﺎوش ﺷﺪ )اﺳﻤﯿﺖ ‪ .(1978‬ﺑﺎ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ دﺷﺖ ﮐﻨﮕﺎور در ﺷـﻤﺎل ﺷـﺮﻗﯽ اﯾـﻦ ﻧﺎﺣﯿـﻪ ﺑﻄـﻮر‬
‫ﻓﺮاﮔﯿﺮي ﺑﺮرﺳـﯽ ﮔﺮدﯾـﺪ اﻣـﺎ ﻣﺤﻮﻃـﻪ ﻣﺸـﺎﺑﻬﯽ در آﻧﺠـﺎ‬
‫ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ )ﯾﺎﻧـﮓ ‪ .(1975‬اﯾـﻦ وﺿـﻌﯿﺖ در‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ اي از‪:‬‬ ‫* اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‬
‫** ﺑﺨﺶ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي ﭘﺎرﯾﻨﻪ ﺳﻨﮕﯽ ﻣﻮزه ﻣﻠﯽ اﯾﺮان ‪fbiglari@gmail.com‬‬
 ‫‪ 81‬ﺑﺎﺳﺘﺎنﭘﮋوه‪ ،‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ، 18‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1388‬‬

‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﭙﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴـﯿﻦ ﻧﯿـﺰ ﮐـﻪ اﺧﯿـﺮاً‬ ‫ﺗﻮان ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎﺑﻮدي ﯾﺎ ﻣﺪﻓﻮن ﺷﺪن اﯾﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪﻫﺎي اوﻟﯿـﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻮدﯾﺖ ﭘﻮﻻر ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪه اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺟﺰو اﯾﻦ ﮔـﺮوه‬ ‫ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻧﻤﯽﺗﻮان ﭼﻨـﯿﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﻓـﻮق اراﺋـﻪ ﮔـﺰارش ﻣﻘـﺪﻣﺎﺗﯽ‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ را دﻟﯿﻞ اﺻﻠﯽ ﮐﻤﯿﺎﺑﯽ ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ از‬
‫ﮐﺸﻔﯿﺎت اﺧﯿﺮ در ﻏﺮب اﯾﺮان ﮐﻪ ﺑﺮ اﻃﻼﻋـﺎت ﻣـﺎ از اواﯾـﻞ‬ ‫اواﯾﻞ دوره ﻧﻮﺳﻨﮕﯽ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻣﺤﻮﻃـﻪﻫـﺎي ﻧـﻮ‬
‫دوره ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺧﻮراك ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪ ،‬ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬ ‫ﺳــﻨﮕﯽ ﻗــﺪﯾﻢ در ﺧــﺎرج از ﮐﺮﻣﺎﻧﺸــﺎه‪ ،‬ﻋﻠــﯽ ﮐُــﺶ در‬
‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن و ﻏﺎر ﺷـﺎﻧﯿﺪر‪ ،‬زاوي ﭼﻤـﯽ و ﮐـﺮﯾﻢ ﺷـﻬﯿﺮ در‬

‫ﺷﮑﻞ‪ .1‬ﻣﻨﻄﻘﻪ زاﮔﺮس و ﻣﺤﻮﻃﻪﻫﺎي ﻣﻬﻢ دوره ﻧﻮﺳﻨﮕﯽ‬

‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﭙﻪ ﮔﻨﺞدره در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫ﮔﻨﺞ دره ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔــﻨﺞ دره ﺗﭙــﻪ ﮐــﻮﭼﮑﯽ ﺑــﺎ ﭘــﻨﺞ ﻣﺮﺣﻠــﻪ ﻋﻤــﺪه‬
‫اﺳﺘﻘﺮاري اﺳﺖ‪ .‬در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺗﭙﻪ )ﻻﯾـﻪ ‪ (E‬ﻫـﯿﭻ‬
‫اﺛﺮي از ﻣﻌﻤﺎري ﻣﻨﺴـﺠﻢ‪ ،‬ﺳـﻨﮓﺳـﺎب و اﺣﺘﻤـﺎﻻً ﺣﺘـﯽ‬
‫ﺳﻔﺎل ﯾﺎﻓﺖ ﻧﺸـﺪ‪ .‬ﭼﻬـﺎر ﻻﯾـﻪ ﺑﻌـﺪي )‪ (A,B,C,D‬داراي‬
‫ﻣﻌﻤﺎري ﺧﺸﺖ و ﮔﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮓ ﺳﺎب ﻓﺮاوان و ﺗﻌـﺪاد ﮐﻤـﯽ‬
‫در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣـﺎه ژوﺋـﻦ ﺗـﺎ آﮔُﺴـﺖ ‪) 1977‬ﺧـﺮداد ﺗـﺎ‬
‫ﻣﺮداد ‪ (.1356‬ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺷﮑﻞ ﺑـﻪ ﻣﺴـﺎﺣﺖ ‪625‬‬
‫ﮐﯿﻠــﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑــﻊ )‪ 25 x 25‬ﮐﯿﻠــﻮﻣﺘﺮ( در ﺣﻮﺿــﻪ آﺑﺮﯾــﺰ‬
‫رودﺧﺎﻧــﻪ ﮔﺎﻣﺎﺳــﯿﺎب در ﺟﻨــﻮب ﺟــﺎده اﺻــﻠﯽ ﺑﯿﺴــﺘﻮن‪-‬‬
‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و ﻏﺮب ﺷﻬﺮ ﻫﺮﺳـﯿﻦ ﺑﺮرﺳـﯽ ﺷـﺪ )ﺷـﮑﻞ ‪.(1‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﻫﺪاف ﺑﺮرﺳـﯽ ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﻣﺤﻮﻃـﻪﻫـﺎﯾﯽ ﺑـﺎ ﻗـﺪﻣﺘﯽ‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

 ‫ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻫﺴﺘﮥ ﻋﻠﻤﯽ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ‪82‬‬
‫ﺳﻔﺎل ﻧﺮم )ﭘﻮك(‪ ،‬ﺳﺒﮏ و ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪﻧﻈـﺮ‬
‫‪.1‬ﮔﻨﯿﻞ )‪ ،(Ghenil‬ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 7‬ﺑﺮرﺳﯽ‪ ،‬اﯾـﻦ‬
‫ﺗﭙﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ و ﺑﻪﻃـﻮر ﺑـﺎﻟﻘﻮه ﺟﺎﻟـﺐ ﺗـﺮﯾﻦ ﻣﺤﻮﻃـﻪ در‬
‫ﻣﯿﺎن ﺳﻪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻨﯿﻞ ﺗﭙـﻪ اي ﮐـﻢ ارﺗﻔـﺎع‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﺪود ‪ 50×130‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮﺑﺎت ﺑﺎﺳـﺘﺎﻧﯽ‬
‫اﯾﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ ‪ 3/5‬ﻣﺘـﺮ ﺿـﺨﺎﻣﺖ داﺷـﺘﻪ و ﺗـﻮاﻟﯽ‬
‫ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺧﺘﯽ آن ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﯾﺎ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠـﻪ اﺳـﺘﻘﺮاري‬
‫ﻋﻤﺪه ﺑـﺎ ﻣﻌﻤـﺎري ﻣﺘﺸـﮑﻞ از دﯾﻮارﻫـﺎي ﺧﺸـﺘﯽ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ﺗﻮاﻟﯽ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻮﺳﻨﮕﯽ ﺑـﺪون‬
‫ﺳﻔﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ اﺣﺘﻤـﺎﻻً ﺑـﺎ ﺑﺨﺸـﯽ از اﺳـﺘﻘﺮار ﮔـﻨﺞ دره‬
‫)ﻫﺰاره ﻫﺸﺘﻢ پ‪.‬م( ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارد‪ .‬در ﻻﯾـﻪ ﻫـﺎي ﻓﻮﻗـﺎﻧﯽ‬
‫ﺗﯿﻐﻪﻫﺎي اﺑﺴﯿﺪﯾﻦ و ﺳﻔﺎل ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺮاب ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷـﻮد‬
‫ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اواﺧﺮ ﻫﺰاره ﻫﻔﺘﻢ و اواﯾﻞ ﻫﺰاره ﺷﺸﻢ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻤﺎﻧﻪ زﻧﯽ در اﯾﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺑﮑﺮ ﻧﺮﺳﯿﺪ و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﮔﻨﺞ دره‪ ،‬در اﯾﻦ ﺗﭙـﻪ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﯾﮏ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺘﻘﺮاري ﺑﺪون ﻣﻌﻤﺎري ﻣﻨﺴـﺠﻢ وﺟـﻮد دارد‬
‫ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ در ﺣﺎﺷﯿﻪ رودﺧﺎﻧﻪ ﮔﺎﻣﺎﺳـﯿﺎب‬
‫و وﺟﻮد اﺳﺘﺨﻮان ﻣـﺎﻫﯽ‪ ،‬ﺻـﺪف دو ﮐﻔـﻪاي و ﺣﻠـﺰون‪ ،‬و‬
‫ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ اﺳـﺘﺨﻮان ﺣﯿﻮاﻧـﺎت ﺣـﺎﮐﯽ از وﺟـﻮد ﺗـﻮاﻟﯽ از‬
‫روﺳﺘﺎﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً داﺋﻤﯽ در اﯾﻦ ﻣﺤﻞ اﺳﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺳﺎﮐﻨﺎن آن از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻮراﮐﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﮔﻤﺎﻧﻪ ﺣﻔﺮ ﺷﺪه ﻫﯿﭻ ﺳﻨﮓ ﺳﺎﺑﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻧﺸﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ‬
‫اﻣﺮ ﯾﺎ ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ ﻣﺤـﺪود ﺑـﻮدن ﮔﻤﺎﻧـﻪ اﺳـﺖ و ﯾـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ‬
‫ﻣﺤﻮﻃﻪ واﻗﻌﺎً ﻓﺎﻗـﺪ ﺳـﻨﮓ ﺳـﺎب اﺳـﺖ‪ .4‬در اﯾـﻦ ﮔﻤﺎﻧـﻪ‬
‫ﺳﺎزهاي ﻋﺠﯿﺐ ﺑﺎ ﮔﻨﺒﺪ ﮔﻠﯽ ﮐﺸﻒ ﺷﺪ ﮐـﻪ داﺧـﻞ آن ﺑـﺎ‬
‫ﻗﻄﻌﺎت ﮐﻮﭼﮏ ﺳﻨﮓ ﭘﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺎزه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﻮر ﯾﺎ ﮐـﻮره اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣﻌﻠـﻮم‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮﺷﺘﻪ ﮐﺮدن داﻧﻪﻫـﺎي ﺧـﻮراﮐﯽ ﺑـﻮده‬
‫ﯾﺎ آﻫﮏ ﭘﺨﺘﻪ در آن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫درهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻫﻮرﻫﺎ و ﺑﺨﺸﻬﺎي ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ داﻣﻨﻪﻫﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑـﻪ‬
‫‪.2‬ﺗﭙـﻪ ﻗﺎﺳــﻤﯽ )‪ ،(Qazemi‬ﻣﺤﻮﻃـﻪ ﺷــﻤﺎره ‪34‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ در ﺑﺨﺶ ﺑـﺎﻻﯾﯽ دره اي ﺻـﺨﺮه اي‪،‬‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﯾﮏ ﭼﺸﻤﻪ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺶ زﯾـﺎدي از اﯾـﻦ‬
‫ﺗﭙﻪ ﮐﻢ ارﺗﻔﺎع ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺷﺨﻢ و ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫و ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺪود ﯾﮏ ﻣﺘﺮ از رﺳﻮﺑﺎت آن ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﮐﻪ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺳﻔﺎل ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺗﭙﻪ اﺑﺴـﯿﺪﯾﻦ ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻧﯿﺎﻣـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤـﺪوده زﻣـﺎﻧﯽ اﺳــﺘﻘﺮار در اﯾـﻦ ﺗﭙــﻪ ﺣـﺪود ‪ 8000‬ﺗــﺎ‬
‫‪ 7000‬ﺳﺎل پ‪.‬م اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺤﻠﯿﻞ آﻣـﺎري ﺑـﯿﺶ از ‪50/000‬‬
‫ﻫﺰار ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻘﺎﯾﺎي ﺟﺎﻧﻮري ﻗﺎﺑـﻞ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﺣـﺎﮐﯽ از آن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻻﯾـﻪ ﻫـﺎي ‪ E‬و ‪ D‬ﯾـﮏ ﻣﺮﺣﻠـﻪ اﻧﺘﻘـﺎﻟﯽ از‬
‫اﻟﮕﻮي ﺷﮑﺎر ﺑـﻪ ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮداري ﻧﺴـﺒﺘﺎً ﮐﻨﺘـﺮل ﺷـﺪه ﺑـﺰ‬
‫وﺣﺸــﯽ )‪ (Capra hircus aegagrus‬روي داده اﺳــﺖ‬
‫)ﻫﺴﯽ ‪ .(1977‬ﻣﯿـﺰان اﻫﻤﯿـﺖ ﺧـﻮراك ﮔﯿـﺎﻫﯽ در اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﻨﻮز روﺷﻦ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﮐﺜـﺮت ﺳـﻨﮓ ﺳـﺎﺑﻬﺎ و‬
‫ﺳﻨﮕﻬﺎي ﮐﻮﺑﺸﯽ ﭘﺲ از ﻻﯾـﻪ ‪ E‬ﺣـﺎﮐﯽ از ﺗﻮﺟـﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬
‫ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺧﻮدرو ﯾﺎ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻧﯿﻤﻪ ﭘﺮورﺷﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺗﭙﻪ ﮔﻨﺞ دره ﻣﻌﯿﺎر ﻣﻔﯿﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣـﯽ‪-‬‬
‫ﺗﻮان ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﺗﻮاﻟﯽ ﻣﺤﻠﯽ رﺷـﺪ ﻣﻌﯿﺸـﺖ و ﻓﻨـﺎوري‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ را ﺑﺎزﺷﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1977‬ﺳﻪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﮐـﻪ ﺑﻄـﻮر ﮐﻠـﯽ‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﮔﻨﺞ دره ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﮔﻤﺎﻧﻪ زﻧﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﭙﻪﻫﺎ و ﺗﭙﻪ ﮔﻨﺞ دره ﻫﻤﮕﯽ در داﯾﺮه اي ﺑﻪ ﺷـﻌﺎع ‪7‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ واﻗـﻊ ﺷـﺪه اﻧـﺪ اﻣـﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﻣﺸـﺎﺑﻬﯽ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ﮐـﻮه‪-‬‬
‫ﻫﺎي آﻫﮑﯽ ﭘﺮﺷﯿﺐ ﺑﺎ ﻗﻠﻪﻫﺎﯾﯽ ﺗﺎ ﺣﺪود ‪ 2200‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎﻻﺗﺮ‬
‫از ﺳﻄﺢ درﯾﺎ‪ ،‬ﯾﮏ رﺷﺘﻪ درهﻫـﺎي ﮐـﻢ ﻋـﺮض‪ ،‬ﺗﭙـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺷﻨﯽ ﺷﺪﯾﺪاً ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﯾﮏ رودﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮﻋﯽ ﮐﻮﭼـﮏ‬
‫)ﮔﺎﻣﺎﺳﯿﺎب ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻗـﺮه ﺳـﻮ ﻣﻠﺤـﻖ و ﺳـﭙﺲ ﺳـﯿﻤﺮه را‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑـﻪ ﻧـﻮاﺣﯽ ﭘﺴـﺖ ﺑـﺎﺗﻼﻗﯽ‬
‫ﻋﺮاق ﻣﯽ رﯾﺰد( و ﺷﻤﺎري ﻧﻬﺮﻫﺎي داﺋﻤﯽ ﯾﺎ ﻓﺼـﻠﯽ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ از ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎي ﻣﺤﻠﯽ ﻧﺸﺎت ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬دﺷﺖ آﺑﺮﻓﺘـﯽ‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﺣﺪود ‪ 1300‬ﻣﺘـﺮ و ﭼﻨـﺪ دﺷـﺖ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ وﺟﻮد دارد‪ .‬در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ﮐـﻒ‬
‫ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم اﺧﺘﺼﺎص دارد و اراﺿﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳـﺖ ﻧﯿـﺰ ﺗـﺎ‬
‫ﺣﺪودي آﺑﯿﺎري ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﺎري از درﺧـﺖ‬
‫ﺑﻮده و اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻃﯽ ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ داﻣﻨﻪﻫﺎ ﺑﻄـﻮر‬
‫ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي ﺷﺴﺘﻪ و ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬
 ‫‪ 83‬ﺑﺎﺳﺘﺎنﭘﮋوه‪ ،‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ، 18‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1388‬‬

‫‪ .3‬ﻗﻠﻌـﻪ ﮐﻤﻨـﺪ ﺑـﺎغ )‪،(Qala Kamand Bagh‬‬
‫ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 25‬ﺑﺮرﺳﯽ ﯾﺎ ﮐﻤﻨﺪ ﺑﺎغ ﻣﺤﻮﻃﻪ اي درﺟـﺎ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ در ﻣﺼﻨﻮﻋﺎت ﺳﻨﮕﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻗﺮن ﭘـﯿﺶ در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺳـﺎﺧﺖ ﯾـﮏ ﻗﻠﻌـﻪ اﺳـﻼﻣﯽ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ در ﺣﺎﺷﯿﻪ ﮔﺎﻣﺎﺳﯿﺎب ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﮐﻤﻨﺪ ﺑﺎغ‬
‫ﺑﻪ وﺿﻮح ﯾﮏ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻧﻮﺳﻨﮕﯽ ﺑﺪون ﺳﻔﺎل اﺳـﺖ ﮐـﻪ در‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻣﺤﻮﻃـﻪ‬
‫ﻧﯿﺰ وﺟﻮد اﺑﺰارﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ و ﻧﺒـﻮد اﺑﺴـﯿﺪﯾﻦ ﺣـﺎﮐﯽ از آن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً ﻫﻤﻌﺼـﺮ ﺑـﺎ ﮔـﻨﺞ دره و آﺳـﯿﺎب‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل وﺟﻮد دﺳﺘﻪ ﻫﺎون و ﺳﻨﮓ ﺳﺎب ﻣﯽ‪-‬‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸـﺎﻧﻪ ﮐـﺎرﺑﺮد ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻣﺘﻔـﺎوت آن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺗﭙـﻪ‬
‫ﻗﺎﺳﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻟﻨﺰﻫﺎي ﻧﺎزك ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ و ﺧﺎك اﺳﺖ‪ .‬وﺟﻮد ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺳﻨﮕﯽ‬
‫و ﻧﺒﻮد ﺳﻔﺎل و اﺑﺴﯿﺪﯾﻦ ﺣﺎﮐﯽ از ﻫﻤﺰﻣﺎﻧﯽ آن ﺑﺎ ﺑﺨـﺶ‪-‬‬
‫ﻫﺎﯾﯽ از ﮔﻨﺞ دره اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺒﻮد ﻣﻌﻤﺎري ﻣﻨﺴـﺠﻢ و ﺳـﻨﮓ‪-‬‬
‫ﺳﺎب ﻧﺸﺎن دﻫﻨـﺪه ﯾـﮏ ﺳﻠﺴـﻠﻪ اﺳـﺘﻘﺮارﻫـﺎي ﻣﻮﻗـﺖ و‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻓﺼﻠﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻻﯾﻪ ‪ E‬ﮔـﻨﺞ دره اﺳـﺖ‪ .‬دو اﺳـﮑﻠﺖ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻟﻎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه دﻓـﻦ ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ در‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﺳﺎﻟﻤﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﺗﭙﻪ‬
‫و ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮدن اﺳﮑﻠﺖﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺨﺸـﯽ‬
‫از رﺳﻮﺑﺎت ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‬
‫و ﺗﭙﻪ ارزش ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮي را دارد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ‪ .2‬ﻣﻨﺘﺨﺒﯽ از دﺳﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ از ﻣﺤﻮﻃﻪﻫﺎي ﮔﻨﯿﻞ‪ ،‬ﻗﺎﺳﻤﯽ و ﻗﻠﻌﻪ ﮐﻤﻨﺪ ﺑﺎغ در ﻏﺮب ﻫﺮﺳﯿﻦ ‪Kozlowski ) 5‬‬
‫‪(1999‬‬
‫ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺿﻤﻨﯽ ﺷﺎﯾﺎن ذﮐﺮي را در ﺑﺮ دارد‪ .‬ﺗﻨﻮﻋﯽ ﮐـﻪ در‬
‫ﻣﺼﻨﻮﻋﺎت ﺳﻨﮕﯽ و ﺷﯿﻮه ﻣﻌﯿﺸﺖ اﯾﻦ ﻣﺤﻮﻃـﻪ ﻫـﺎ دﯾـﺪه‬ ‫ﮐﺸﻒ اﯾﻦ ﺳـﻪ ﻣﺤﻮﻃـﻪ ﺟﺪﯾـﺪ ﮐـﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪ آﻧﻬـﺎ از‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﻫﺰاره ﻫﺸﺘﻢ پ‪.‬م ﺑﺮاي‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و ﮔﻨﺞ دره‪ ،‬ﭘﯿﺎده دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﯿﺴـﺖ‪،‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

 ‫ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻫﺴﺘﮥ ﻋﻠﻤﯽ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ‪84‬‬

‫ﺳﻔﺎل و دﺳﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ در ﺳﻄﺢ ﺗﭙﻪ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﺷـﺪ‬ ‫ﻣﺤﯿﻂﻫﺎي ﺧﺎص اوﻟﻮﯾﺖﻫﺎﯾﯽ ﻗﺎﯾﻞ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻮاﺣﯽ ﮐـﻪ از‬
‫)ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺷﺨﺼﯽ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺎ ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻣﺮادي ‪ .(1387‬اﯾـﻦ ﺗﭙـﻪ‬ ‫ﻟﺤﺎظ ﺑﻮم ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﺘﻨﻮع و ﺑﺎ دﺳﺘﺮﺳـﯽ راﺣـﺖ ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬
‫در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﺴﯿﺮ راه آﻫﻦ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه واﻗﻊ ﺷـﺪه و اﺣﺘﻤـﺎﻻً در‬ ‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده اﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﯿﻦ ﻣﺤـﯿﻂﻫـﺎﯾﯽ اﻣﮑـﺎن اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻗﺮار دارد ‪.‬‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﺮاي اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌـﯽ را‬
‫‪ .5‬اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ)ﻃﺮح ﻫﺎ( ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺮاي روﺷﻦ ﺷﺪن‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽآوردﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻮﺿـﻮع ﻣﻬـﻢﺗـﺮ اﯾـﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ در ﻣﺘﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻣﺤﻮﻃﻪﻫﺎ در اﯾﻦ درهﻫـﺎي ﮐﻮﭼـﮏ و ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً ﻏﯿـﺮ‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪:‬‬
‫ﻗﺎﺑــﻞ دﺳﺘﺮﺳــﯽ ﻧﺸــﺎن ﻣــﯽدﻫــﺪ ﮐــﻪ ﺑــﺮاي ﺟﺴــﺘﺠﻮي‬
‫‪Braidwood, R. J. 1960. Seeking the world's‬‬ ‫ﻣﺤﻮﻃﻪﻫﺎي "ﻧﻮﺳﻨﮕﯽ ﻗﺪﯾﻢ" ﮐﻮهﻫـﺎي زاﮔـﺮس‪ ،‬اﯾﻨﮕﻮﻧـﻪ‬
‫‪first farmers in Persian Kurdistan. Illustrated‬‬ ‫درهﻫﺎ در ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ ﺑـﺎ دﺷـﺖﻫـﺎي وﺳـﯿﻊ ﻣﯿـﺎﻧﮑﻮﻫﯽ ﮐـﻪ‬
‫‪London News 237: 695-97.‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻣﯿﺪاﻧﯽ ﭘﯿﺸﯿﻦ در آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﻮﯾـﺪ‬
‫‪Hesse, B. C. 1977. Evidence for husbandry‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺗﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ در آﯾﻨﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
‫‪from the early Neolithic site of Ganj Dareh in‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﻣﺤﻮﻃــﻪﻫــﺎي ﺑﯿﺸـﺘﺮي در ﻣﻘﺎﯾﺴــﻪ ﺑــﺎ ﺗﻌــﺪاد‬
‫‪western Iran. Unpublished doctoral dissertation.‬‬ ‫ﻣﺤﻮﻃﻪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻓﻌﻠﯽ ﺷـﻮد‪ .‬از ﺳـﻮي دﯾﮕـﺮ ﺑـﺎ‬
‫‪Columbia University, New York, N.Y.‬‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﺤﻮﻃﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻃـﯽ اﯾـﻦ ﺑﺮرﺳـﯽ ﻧﺴـﺒﺘﺎ‬
‫‪Levine, L. D., and M. A. Macdonald. 1977.‬‬ ‫ﮐﻮﺗﺎه ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺼـﻮر ﻧﻤـﻮد ﮐـﻪ ﺗـﺮاﮐﻢ‬
‫‪The Neolithic and Chalcolithic periods in the‬‬ ‫ﻣﺤﻮﻃـﻪﻫـﺎ )و ﺟﻤﻌﯿـﺖ؟( در زاﮔـﺮس ﻃـﯽ دوره ﻣــﺬﮐﻮر‬
‫‪Mahidasht. Iran: Journal of the British Institute‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ از آﻧﭽﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﻓﻌﻠﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪of Persian Studies 15:39-50.‬‬ ‫ﯾﮏ ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻃﺮح ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر‬
‫‪Mortensen, P. 1979. "The Hulailan survey:‬‬ ‫در اﯾﻦ درهﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺑﻮم ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﺘﻨـﻮع‬
‫‪A note on the relationships between aims and‬‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺎمﻫﺎي اوﻟﯿﻪ در ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺧـﻮراك ﺑﺮداﺷـﺘﻪ‬
‫‪methods." Acten des VI I Internationalen‬‬ ‫ﺷﺪ و ﭘﺲ از آن ﻃﯽ ﻫﺰاره ﻫﻔـﺘﻢ ﯾـﺎ ﺣﺘـﯽ ﺑﻌـﺪﺗﺮ اﯾـﻦ‬
‫‪Kongresses fur Iranische Kunst und Archeologie,‬‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺑﻪ دﺷﺖﻫﺎي ﻣﺠﺎور ﮔﺴـﺘﺮش ﯾﺎﻓـﺖ و‬
‫‪Munchen 1976, pp. 3-8. Berlin.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻮاﻣﻞ دﺧﯿﻞ در اﯾـﻦ‬
‫‪Kozlowski, S. 1999. The eastern wing of the‬‬
‫ﺗﻮاﻟﯽ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ اﻧﻄﺒﺎق و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪Fertile Crescent: Late prehistory of Greater‬‬
‫ﭘﺎﻧﻮﺷﺖﻫﺎ‪:‬‬
‫‪Mesopotamian‬‬ ‫‪lithic‬‬ ‫‪industries.‬‬ ‫‪BAR‬‬
‫‪.1‬ﮔﺮوه اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳـﯽ‪ ،‬داﻧﺸـﮕﺎه ﻣﻮﻧﺘﺮﺋـﺎل‪ ،‬ﻣﻮﻧﺘﺮﺋـﺎل‪،‬‬
‫‪International series S760‬‬
‫ﮐﺒﮏ‪ ،‬ﮐﺎﻧﺎدا‪.‬‬
‫‪Smith, P. E. L. 1978. An interim report on‬‬ ‫‪.2‬ﻣﺆﺳﺴـﻪ ﺑﺎﺳــﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳــﯽ ﭘـﯿﺶ از ﺗــﺎرﯾﺦ‪ ،‬داﻧﺸــﮕﺎه‬
‫‪Ganj Dareh Tepe, Iran. American Journal of‬‬ ‫آرﻫﻮس‪ ،‬ﻣﻮﺳﮕﺎرد‪ ،‬داﻧﻤﺎرك‪.‬‬
‫‪Archaeology 82: 538-40.‬‬ ‫‪.3‬اﯾﻦ ﺑﺮرﺳﯽ از ﺳﻮي داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻮﻧﺘﺮﺋﺎل و آرﻫـﻮس‬
‫‪Young, T. C., JR. 1975. "An archaeological‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎ ﻟﯽ ﻃﺮح ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺠﻤﻦ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﻋﻠﻮم‬
‫‪survey of the Kangavar Valley." Proceedings of‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﺑﻨﯿﺎد ﮐﺎرﻟﺴﺒﺮگ داﻧﻤـﺎرك ﺑـﺎ ﻫﻤﮑـﺎري‬
‫‪the 3d Annual Symposium on Archaeological‬‬ ‫اداره ﮐﻞ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ اﯾﺮان در ﺗﻬﺮان ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Research in Iran, Tehran 1974. Edited by F.‬‬ ‫‪ .4‬اﯾــﻦ ﺗﭙــﻪ در ﺑﺮرﺳــﯽ ﻣﻨﻄﻘــﻪ درود ﻓﺮاﻣــﺎن ﺗﻮﺳــﻂ‬
‫‪Bagherzadeh, pp. 2330. Tehran: Iranian Centre‬‬ ‫ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻣﺮادي ﺑﯿﺴـﺘﻮﻧﯽ از ﻣﯿـﺮاث ﮐﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه درﺳـﺎل ‪1386‬‬
‫‪for‬‬ ‫‪Archaeological‬‬ ‫‪Research‬‬ ‫ﻣﺠﺪداً ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪ‪ .‬در ﺑﺮرﺳﯽ وي ﯾـﮏ ﺳـﻨﮓﺳـﺎب ﺑـﺰرگ‪،‬‬
‫ﺑﻘﺎﯾﺎي ﺟﺎﻧﻮري ﺳﻮﺧﺘﻪ )ﮔﺎوﺳﺎﻧﺎن( و ﺻﺪف دوﮐﻔﻪاي‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎت‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬