Academiae Artium Liberalium Humaniorumque

Disciplinarum apud Monasterium et Athenaeum ad

S. Crucem condendae

CONSILIUM ET ADUMBRATIO

Conventus iuxta monasterium S. Crucis, pridie kal. Nov. a.D. MMXV

Ad sciendam sapientiam et disciplinam; ad intelligenda verba prudentiae: et

suscipiendam eruditionem doctrinae, justitiam et judicium et aequitatem. Ut
detur parvulis astutia, adolescenti scientia et intellectus.
— Prv. lib. 1, 2–4
 2

Praefatio
Rebus aliquamdiu perpensis id consilium cepimus, ut proximis annis iuvenes, qui
praesertim apud Athenaeum ad S. Crucem operam dant, humanioribus disciplinis
firmius informarentur. Ideo Academiam condere instituimus, in qua discipuli Latinis
Graecisque litteris penitus studeant adeo, ut immersi in haec studia Latinum
Graecumque sermonem sibi comparent et facile ad maiores thesauros rerum
sacrarum et humanitatis accedere queant. Scopus igitur huius documenti est
adumbrare et ostendere consilium Academiae Artium Liberalium Humaniorumque
Disciplinarum condendae.

Quo quidem scopo statuto ad descriptionem rerum, quas nos considerare oportet,
transeamus iuxta hunc ordinem: 1.- De causis cur novam academiam litterarum
condendam proponamus, 2.- De ratione docendi ac discendi, 3.- De tribus cursuum
generibus deque ordine scholarum, 4.- De magistris, 5.- De alumnis, 6.- De cursuum
pretio, 7.- De aedibus academiae, 8.- De aliis consiliis exsequendis, 9.- De beneficiis
optandis.

I. De causis cur novam academiam litterarum conden-

dam proponamus
Multis ex illis causis, cur academiam condere in mente habeamus, has tres
eligimus eas maioris aestimantes quam quodvis aliud argumentum:

Primum hodiernis rationibus usitatis iam satis constat nunc temporis discipulos
facultatum praecipue philosophiae, theologiae litterarumque, quae dicuntur,
classicarum in studiorum universitatibus aegre ad idoneum studiisque dignum
gradum Latine Graeceque legendi, scribendi, multo minus loquendi pervenire posse.
Sed discipuli, qui ratione docendi permultis saeculis probata fruantur, multo facilius
– quod ipsi experti sumus – utramque linguam adipisci possunt. Quocirca nobis diu
haec omnia considerantibus occurrit quaestio de methodo et doctrina humaniorum
disciplinarum restaurandis. Quotienscumque enim verba apud nos fiunt de illis
diversis methodis, quibus firmius, securius, facilius discipuli Latinam Graecamque
linguam sicut alterum vel tertium sermonem patrium sibi comparare possunt, magis
accenduntur et excitantur ipsorum desideria discendi ac studendi, ita ut nonnulli iam
sint, qui quidem academiam condendam huiusmodi postulent, ubi sermone Latino et
Graeco quam saepe utantur.

Prodest enim omnibus has linguas ea ratione didicisse, quae dicitur viva,
quoniam sic multo melius opera et Latina et Graeca veterum auctorum ac
christianorum legere eorumque argumenta excutere poterunt. Ceterum bene conscii

Artium Liberalium Humaniorumque Disciplinarum

SCHOLA LATINA
 3

sumus et difficultatum quas discipuli, sicut quondam etiam nos ipsi, in studiis
litterarum antiquiorum sustinere solent, et desiderii eo pacto Latine discendi.

Nam discipulus assuetus lexicis et interpretationibus in recentiores linguas caret

omnino exercitio usus linguarum. Sed contra si discipulus magistro duce et gradatim
usum linguarum exercet, paulatim fit, ut incipiat verba et structuras Latinas
Graecasque primum memoriae mandare, postea ipse adhibere, denique vero in
textibus Latinis et Graecis agnoscere atque intellegere. Eo igitur modo fiet, ut studiis
perfectis et post longam exercitationem sine lexicis neque interpretationibus textus
quosvis illarum linguarum intellegere discipulus queat.

Deinde sunt etiam causae, quas ponderosiores consideramus, imprimis illud,

quod occidentalis cultus et humanitas simul ac fides Christiana non solum in utraque
doctissimorum virorum lingua perfugium invenerunt, quin etiam emolumentum,
quo notiones altissimas et potissimas finxerunt, expresserunt ac ditaverunt.
Quamobrem sacerdotibus, tironibus rerum sacrarum, omnibus Ecclesiae ministris et
Christifidelibus laicis non
modo utilissimum, verum
etiam aptissimum est – ne
dicamus necessarium –
linguam Ecclesiae bene
callere.

Postremum adhuc argu-

mentum artissime cum
praeterito coniunctum indu-
camus, quod ad societatem
civiumque congregationem
spectat. Europa enim
eiusque cultus et humanitas,
cuius radices ac fundamenta sane tribus collibus, ut dicunt viri docti, sustinentur,
scilicet Acropoli – Sapientia Graecorum –, Capitolio – Iure Romanorum –, et Golgotha –
Fide Christianorum –, in summum discrimen ac periculum etiamnunc nostris
temporibus incidere videntur. Praeter causas igitur, quas iam ante adduximus, id est
ut discipuli, religiosi iuvenesque quilibet litteris humanioribus et Latinis et Graecis
facilius studerent, modo addimus necessario ac peropportune nobis videri cultum et
humanitatem Christianorum servandum, restituendum, penitus diffundendum esse.
Itaque hoc nobili officio et munere Academiae sodales fungi admodum exoptamus.

II. De ratione docendi ac discendi

Docendi ratio, quam proponimus ac probamus, vim habet in assiduo ac cotidiano
usu, qui potest fieri dummodo scholae recitentur Latine vel Graece et vitam

Artium Liberalium Humaniorumque Disciplinarum

SCHOLA LATINA
 4

communem per annum vel saltem quoddam intervallum temporis, e. g. trium

mensium, agant discipuli, etiamque simul frequentent ientaculum, prandium et
cenam, variisque muneribus fungantur adhibentes tantummodo sermonem Graecum
Latinumve.

Nos igitur rationes sequentes, quibus in scholis rarissime utuntur magistri

quibusque in utramque linguam facillime possunt immergi discipuli, animum eorum
et studium excitare constituimus. Namque linguis antiquis utemur non tamquam
mortuis – ut quidam aiunt –, sed vividissimis et viribus plenis. Sic denique ipsae
auctorum antiquorum litterae, quibus solis nos cum maioribus adhuc colloqui eisque
amice uti possumus, nonnullos ad sese allicient et attrahent.

Quid dicamus de libris, quibus uti volumus? Multae sunt interpretandi

edendique rationes usui scholarum destinatae. Sed haec una, quae naturalis dicitur,
eminet inter omnes in omni genere enarrandi. Via enim illa non modo Latino tantum
utitur in rebus explanandis, sed etiam verbis imaginibusque in margine additis
discipulos adducit ad verba facile intellegenda neque, ut saepe fit, in linguam
vernaculam vertenda.

“Libri scholastici eam ob rem Latine tantum conscripti [sunt] non

ut discipuli ex Latino in vernaculum sermonem discant vertere, sed ut
in medullam Latinitatis penetrent, sine difficultate et lexico legant,
recta ratione Latine cogitent. Hoc quo facilius, efficacius vividiusque
fiat atque ipsa mens Latina quasi in succum et sanguinem transeat,
discipuli legendo, loquendo, interrogando, ludendo, ipsius libri
fabulas agendo necnon omnia necessaria secundum rationes
recentiores exercendo adeo in Latinitatem toti immerguntur ut […]
sine auxilio alieno opera velut Senecae, Caesaris, Ciceronis legere
valeant.”
— Georgius Laminarius

III. De tribus cursuum generibus deque ordine scholarum

Ex tribus cursuum generibus, quae quidem hanc novam academiam offerre
proponimus, discipulus seligere potest:

1. Cursum trimestrem (Oct. – Dec.)

Praesertim tironibus destinatum, in quo quidem tantummodo Latine docetur. Eo

igitur in cursu discipulus inde ab rudimentis linguae Latinae incipit. Grammaticam,
syntaxin plurimaque verba Latina discit, imprimis ex libris ab Johanne Orbergio
conscriptis, qui nominantur Lingua Latina per se illustrata, praecipue ex Parte prima:
Familia Romana, sed etiam ex commercio assiduo et cotidiano cum magistris

Artium Liberalium Humaniorumque Disciplinarum

SCHOLA LATINA
 5

ceterisque discipulis sive inter pocula sive in ludis. Insuper locupletantur scholae
aliis textibus et exercitiis depromptis e. g. ex operibus Erasmi, Vivis, Pontani,
Comenii aliorumque restitutorum bonarum litterarum. Scopus in eo est, ut scholis
peractis discipulus sine multis difficultatibus prima opera Latina lectitare valeat
itemque neve crebro a lexicis neve ab interpretationibus pendeat, atque etiam ut tam
in loquendo quam in scribendo mentem et animum Latine exprimere queat. Sane
discipulus his tribus mensibus actis et post longam exercitationem colloquia Latina
tenere et homines Latine loquentes intellegere poterit. Ergo has scholas ad
trimestrem scholarum cursum proponimus:
1. Linguae Latinae rudimenta (hoc libro adhibendo: H. H. Ørberg, Lingua Latina per se
illustrata I: Familia Romana, Romae 2010; simpliciores textus addendi Erasmi, Comenii cet.).

2. Carmina Latina et cantus Gregorianus (Ovidii, Catulli, Horatii, Vergilii carmina et hymni S.
Ambrosii quorundamque aliorum).

2. Cursum annuum

Pars prior (Oct. – Mart.)

Et tironibus et paulo provectioribus in lingua Latina iuvenibus destinatum,

praesertim vero eis, qui quidem diutius usum linguae excercere et in alia opera
Latina paulo difficiliora incumbere desiderant. Illis autem scholis prioris cursus,
videlicet trimestris, addetur alia elementorum linguae Graecae iuxta librum, c. n. est
Athenaze (M. Balme, T. Borri, G. Lawall, L. Miraglia, Athenaze, Romae 2010). Tunc
discipulus pergit ad alia opera, quemadmodum Partem alteram operis Johannis
Orbergii, quae intitulatur Roma Aeterna. Historiae igitur rerum gestarum ac
litterarum antiquorum Romanorum scholas frequentat. Hic ergo poetas Latinos, sicut
Vergilium, Ovidium, Horatium et Catullum, oratores veluti Ciceronem, historicos ut
Titum Livium evolvet. Ergo has scholas ad primum spatium semestre proponimus
(adiunctis scholis anterioris cursus):
1. Ars Latine loquendi ac scribendi.
2. Linguae Graecae rudimenta (his libris adhibendis: Ch. Rico, Polis – Altgriechisch lernen wie
eine lebende Sprache, Hamburgi 2011; M. Balme, T. Borri, G. Lawall, L. Miraglia, Athenaze,
Romae 2010).
3. Historia rerum gestarum Romanorum antiquorum (hoc libro adhibendo: H. H. Ørberg,
Lingua Latina per se illustrata II. Roma aeterna, Romae 2010).
4. Interpretatio litterarum Latinarum antiquiorum (Cicero, Vergilius, Horatius, Livius, cet.).

Pars altera (Apr. – Iun.)

Hic pergunt ea, quae in priore parte coeperunt. Valde quidem commendamus
discipulis etiam hanc alteram partem, ut omnino immergantur in linguas ediscendas.

3. Cursum biennii (Oct. – Iun.)

Artium Liberalium Humaniorumque Disciplinarum

SCHOLA LATINA
 6

Hic cursus anteriores continet, quamobrem postquam discipulus iam adeptus est
usum linguae Latinae, tunc ei praebentur scholae, quae quidem magis ad usum
linguae Graecae spectant, itemque cursus artium liberalium iuxta opera Cassiodori,
Isidori Hispalensis et Alcuini Eboracensis addentur scholaeque humaniorum
disciplinarum, in quibus operam dat nunc praesertim auctoribus Christianis.
Tertullianum, Lactantium, Hieronymum, Ambrosium, Augustinum, ac Mediaevales
sicut Thomam Aquinatem, Bernardum Claraevallensem et alios lectitat neque non
eorum argumenta discutit et tractat. Comparat eorum doctrinam cum recentioribus
auctoribus, quaerit responsa ulteriorum quaestionum ad intimum vitae hominum
pertinentium. Discipulus vertit oculos et animum ad fontes et scaturigines cultus
occidentalis. In Sacris Scripturis indagat fundamenta fidei Christianorum, quae
cultum Europaeum et occidentalem in universum condiderunt. Philosophiae ac
theologiae fundamenta simul cum doctrinis politicis, historicis, oeconomicis,
humanioribus inde ab antiquitate usque ad tempora recentiora excutit et dialogum
instituit cum ceteris discipulis ac magistris. Hunc etenim retinemus esse optimum ac
nobilem scopum humaniorum disciplinarum. Ergo has scholas ad alteram partem
cursus proponimus (adiunctis scholis anterioris cursus):
1. Interpretatio litterarum Graecorum antiquiorum (Homerus, Hesiodus, Herodotus,
Plutarchus cet.).
2. Philosophiae rudimenta (Cicero, Seneca, Praesocratici, Plato, Aristoteles, alii).
3. Doctrinarum civilium sive politicarum sive oeconomicarum rudimenta.
4. Artes liberales (Institutiones divinarum et saecularium litterarum Cassiodori, Etymologiae sive
origines verborum Isidori Hispalensis et Grammatica, De orthographia, Dialogus de rhetorica et
virtutibus, De dialectica, Pippini regalis et nobilissimi iuvenis disputatio cum Albino scholastico
Alcuini Eboracensis).
5. Interpretatio litterarum Christianorum antiquorum et mediaevalium (Augustinus,
Gregorius Magnus, Cyrillus Hierosolymitanus, Beda Venerabilis, Thomas Aquinas,
Bernardus Claraevallensis et alii).

Cotidie tenentur ante meridiem ternae scholae, verum enim post meridiem
muneribus domesticis fuguntur vel pensa solvunt vel studiis vacant sive corpus sive
artes exercere desiderant. Tum, ut progressus probari possit, discipulis proponuntur
temporibus statutis pericula et progymnasmata. In altera denique parte cursus
scholastici quisque discipulorum oratiunculam sive disputatiunculam conscribere
debebit Latine, quam quidem in fine anni coram iudicibus exponet. Proponentur
quoque vesperi scholae linguae Germanicae eis, qui ex aliis terris veniant, ne inanes
verbis provinciae, quam tunc per tempus studiorum incolant, magna cum difficultate
apud incolas commercia sustinere valeant.

Discant discipuli praecipue tribus modis:

1. in scholis magistro adiuvante atque exercitia proponente,

2. extra conclave scholasticum in commercio cum ceteris discipulis et magistris,
3. intra cubiculum libros evolventes.

Artium Liberalium Humaniorumque Disciplinarum

SCHOLA LATINA
 7

Artium Liberalium Humaniorumque Disciplinarum

SCHOLA LATINA
 8

IV. De magistris
Primum desideramus saltem tres quattuorve magistri adsint. Duo qui Latinum
sermonem et litteras Latinas
doceant, tertius autem et sane
quartus quoque, si fieri
potest, litteras et sermonem
Graecum. Addantur postea
plures magistri, ut solus res
gestas vel philosophiam
doceat. Ut priorem finem
nostrum assequamur – id est
linguam utramque penitus
discere –, petimus ab
omnibus magistris, ut modo
loquantur Latine et, si valent, etiam Graece. Dein etiam rectorem quaerere oportebit
summae prudentiae et magni consilii, qui quidem ipse calleat vivum sermonem
Latinum. Denique rogamus, ut nobis adsit monachus vel sacerdos, qui cotidie sacra
celebret Latina.

V. De alumnis
Quotannis, quaesumus, offeratur cursus discipulis inter decem et viginti – si fieri
potest, etiam pluribus –, qui undique terrarum venientes accepti et grati erunt.
Imprimis tribus generibus discipulorum aperientur fores:
1. Primum tironibus rerum sacrarum, sacerdotibus, monialibus et Christifidelibus
laicis, qui apud Athenaeum S. Crucis student, atque aliis alumnis facultatum
litterarum Classicarum, eisque quibus Latina lingua et Graeca sint usui.
2. Dein eis discipulis, qui, postquam scholam, lyceum, gymnasium perfecerunt,
nondum tamen sciunt quae via seligenda sit (studium generale).
3. Aliis denique, qui maxime linguam Latinam Graecamque colere desiderant. Ii
etiam, qui annum integrum manere nequeunt, scholas aestivas frequentare
poterunt. Hoc cursu aestivo (Iul. – Sept.) discipuli ad eundem scopum
pervenient celerius scholisque densioribus.
Annus academicus habetur inter menses Octobrem et Iunium. Mensibus autem
Iulio, Augusto, Septembri scholae aestivae agentur. Si gubernatores Rei publicae
facultatem dederint, olim etiam baccalaureatum et lauream sive magistralem sive

Artium Liberalium Humaniorumque Disciplinarum

SCHOLA LATINA
 9

doctoralem impetrare poterunt discipuli. Sed donec veniam ab Re publica

accipiamus, saltem testimonium anni scholastici quoddam poterimus praebere.

Artium Liberalium Humaniorumque Disciplinarum

SCHOLA LATINA
 10

VI. De cursuum pretio

Vectigalia academica sive pretium pro scholis solvendum quod discipulis
proponimus – attamen adhuc considerandum –, dividitur secundum genus cursus,
cui discipulus interesse velit:
Cursus trimestris
- Cubiculum singulare € 600
- Victus et cibi € 600
- Libri aliique textus distribuendi € 290
- Scholae € 210
- SUMMA € 1,700
Cursus annuus, prior pars
- Cubiculum singulare € 1,000
- Victus et cibi € 1,000
- Libri aliique textus distribuendi € 290
- Scholae € 710
- SUMMA € 3,000
Cursus annuus, altera pars (item)

Iuvenes et discipuli pauperiores, si potest fieri, accipiantur stipendio scholastico.

VII. De aedibus academiae

Verum cum discipuli
omnino immergi debeant in
linguas antiquiores, sicut
iam dictum est, necesse est
eos cotidie Latine vel Graece
loqui et eodem pacto – ut ita
dicamus – ludere, agere,
vivere. Hoc quidem fit
dumtaxat, si habent idem
domicilium. Referimus ergo
consilium, quod in votis
habuimus:
Ad hoc vero
propositum

Artium Liberalium Humaniorumque Disciplinarum

SCHOLA LATINA
 11

consequendum, imprimis sedem amplam cum satis cubiculis, culina, triclinio,

conclavibus scholasticis, bibliotheca, sacello ceterisque rebus ad discipulos
educandos destinatis, invenire necesse est, qua circiter decem vel viginti
discipuli quotannis una habitare et discere possint. Optimum nobis videtur, si
campus lusorius prope situs sit; sic enim facile possunt discipuli exercere
corpus currendo et pila ludendo. Nam orandum est, ut sit mens sana in corpore
sano, sicut ait Iuvenalis.
Desideramus hanc studiorum sedem quam proxime ad Monasterium et
Athenaeum S. Crucis locare, ut monachi quoque ab ea beneficium accipiant. Sed
etiam bene dispositam, ut etiam discipulae, si quae voluerint, cursus frequentent.
Sub tutela utique prudentium virorum domus et contubernium curabuntur.
Hactenus proponuntur aedificium, cui nomen est Germanice Schloß Sparbach, sat
amplum, discipulis circiter viginti adaptatum, in quo cubicula, bibliotheca, sacellum,
conclavia scholastica inveniuntur, et aliud aedificium, c. n. est Franz-Schulz-Heim, at
nondum pro certo habemus an unum eorum conducere possimus.

VIII.De aliis consiliis exsequendis

Sensim pedetemtimque libri erunt colligendi, qui Academia aliquando condita in
bibliotheca coniuncti magistris discipulisque praestant ad studia exsequenda.
Pagina interretialis erit construenda, item prosopobiblium et similia sequi oportet.
Omnia quae supra diximus, ut re vera fieri possint, certe haud parva pecunia erit
impetranda ab hominibus beneficis et benignis. Fortasse societas quaedam condenda
erit quae his rebus oeconomicis operam det vel pecunia collecta auxilium instituat?
Ut Academia Schola Augusta nominetur, denique proponimus, sitque Otto von
Habsburg, qui non modo linguam Latinam optime calluit, verum etiam naturam
Europae propriam continere et alere semper conatus est, tamquam patronus huius
scholae. Sunt tamen alia nomina quae proponi possunt, velut Schola Latina, ut
solebant antiquitus vocari eiusmodi scholae, vel Schola Othoniana, ob patronum quem
selegimus, vel Schola Palatina, sicut illa praeclarissima schola ubi Alcuinus
Eboracensis Carolo Magno imperatore una cum aliis viris doctis maxima ex parte
renovationem litterarum studiorum tunc temporis gessit. Praeterea nostram scholam
commendamus tutelae Virginis Mariae Guadalupensis. Desideratur quoque scholae
signum et sigillum.

IX. De beneficiis optandis

Cum igitur in regionibus, ubi Germanice loquuntur homines, nondum habeamus
academiam huius generis, cumque in hunc locum prope Vindobonam situm,

Artium Liberalium Humaniorumque Disciplinarum

SCHOLA LATINA
 12

videlicet Monasterium et Athenaeum Benedicti XVI, multi confluant iuvenes, fideles,

discipuli, qui rebus divinis studeant, hoc monasterium aptum videtur, ut iis
cognitionem ac doctrinam appetentibus etiam firmum praebeatur fundamentum
linguarum antiquarum.
Fideliter speramus, ut haec bona Deo volente futura sint monasterio:
- Athenaeum Benedicti XVI non iam egebit magistris linguae Latinae
Graecaeque.

- Monasterium accipiet novam institutionem, ubi etiam studia litterarum

Christianarum et patruum libris edendis, recensendis, conventibus
pronuntiandis coli possint.

- Speramus fore ut Deus multos iuvenes vocet non modo in hanc academiam,
sed etiam in monasterium.

- Studia linguarum antiquarum tamquam studium generale tirones praeparabit

ad studia rerum divinarum et ad sacra celebranda.

- Monasterium magis magisque tamquam nodus habebitur, quo Deus colatur et

simul servetur thesaurus litterarum.

Veterum Sapientia, in Graecorum Romanorumque inclusa litteris,

itemque clarissima antiquorum populorum monumenta doctrinae,
quasi quaedam praenuntia aurora sunt habenda evangelicae veritatis,
quam Filius Dei, gratiae disciplinaeque arbiter et magister,
illuminator ac deductor generis humani, his nuntiavit in terris.
Ecclesiae enim Patres et Doctores, in praestantissimis vetustorum
illorum temporum memoriis quandam agnoverunt animorum
praeparationem ad supernas suscipiendas divitias, quas Christus
Iesus in dispensatione plenitudinis temporum cum mortalibus
communicavit; ex quo illud factum esse patet, ut in ordine rerum
christianarum instaurato nihil sane perierit, quod verum, et iustum, et
nobile, denique pulchrum ante acta saecula peperissent.
— Const. Apost. Veterum Sapientia, Johannis PP. XXIII

Artium Liberalium Humaniorumque Disciplinarum

SCHOLA LATINA