‫‪:‬پێشەیک‬

‫چینوسایید دلویف ماددا (‪ )٢‬ای ئێکگرتنا (نیڤ دەوەلیت) ای ساال ‪ ١٩٤٨‬ای دهاتە نیاسنی‬
‫کو ای دایەپێناسەکرن ب ئەواکرێن دهێنەکرن بوو مەرەما هەرفا ندان گشیت این پارچەیک ژ‬
‫کومەەلاک نیشتامینیان این هوزەیک این رەگەزپەرسیت اين ئایین‪ .‬ئەو اکر ژی وەیک (کوشنت‬
‫این زاینێن ەلیش این عەقیل این اکرێن نەهێالان زاروکبووێن ل انڤ کومەەلکێ ‪ ،‬اين‬
‫‪.‬زاروک ستاندن ژ کومەەلکێ بوو کومەەلاک دی)‬

‫د مێژوویێدا گەەلک ئەڤ اکرەێی هاتیەکرن و نێزیکرتین اکر ژوان ئەو بوو کو میلەلێت کورد‬
‫‪ .‬ژالێی رژێام بەعس هاتیە جینوساییدکرن‬
‫دمیاهیک جینوساید کو ب سەر کوردان هایت ئەو بوو کو گەلێن کوردێن ئێزی ژالێی رژێام‬
‫‪.‬داعش هاتییەکرن ل هەیڤا (‪ ) ٦‬ساال ‪٢٠١٤‬‬
‫و ل سەر ئاسێت جهیاێن ب زووری جینوساید‪ h‬یێن هاتینە روویدان ئێک ژوان ژی‬
‫‪:-‬جینوساید ل رواندا‬

‫رواندا دەوەلتەکە دکەڤیتە روژهەالات کیشوەرێ ئەفریقیا ئاکنجیێن وێ ژ دوو هوزێن‬

‫سەرەیک پێکهاتبوو ئەو ژی(هۆتۆ و تۆتیس) رێژا پرتای هۆتۆای بوو‬
‫ب رێژا ‪ %٨٥‬و رێژا کێمرت ای تۆتسیا بوو ‪ ،‬و حومک د دەسێت توتسیان دابوو ‪ ،‬ئەو‪،‬‬
‫حومک ژی ێی شاهاتێی بوو ‪ .‬ئەڤجا ل ساال ‪ ١٩٥٩‬هۆزا هۆتۆ دەست‪ h‬ب شورەشەکێ‬
‫‪ .‬دکەن دژی رژێام شاهی ای تۆتسیا و ل ساال ‪ ١٩٦٢‬ئەڤ شورەشە ب دوماهیک دهێت‬
 ‫و ل ئەجنام دا هۆتۆ دشێن سەربکەڤن و دەسهتەالێت بێخنە د دەسێت خو دا حومکی ژی‬
‫دکەنه رژێام کوماری (مجهوری) ‪ ،‬و ژ ئەگەرێ ئەڤێ شورەشێ ‪ ٣٣٦٫٠٠٠‬ژ توتسیان‬
‫‪.‬كوچ دکەن بوو دەوەلات جریان کو ئەوژی (ئۆغەندا) دایە‬

‫ل دوماهیا سالێن هەشتێیان توتیس ب سەرواکیەتییا (بۆل اکغامی) هێزەاک چەکدار پێک‬
‫دئینن بناڤێ ( بزاڤا نیشتامینییا رواندی ) ‪ ،‬ل ئێكی ئۆکتۆبەر ل ساال ‪١٩٩٠‬هێرشێ دکەنە‬
‫سەر رواندا شەرەکێ انڤخوی (حرب أهيل) ل انڤبەرا هەردوو هوزا دەست پێ دکەت ‪،‬‬
‫ل ‪ ٦‬ئۆکتۆبەر ل ساال‪ ١٩٩٤‬سەروکێ رواندا (هابیارمیاان) دهێتە‪ h‬کوشنت ژ الێی توتسیا‪ h‬ئەو‬
‫ژی ب رێاک کەڤاندان فرواک وی ‪،‬ل ‪ ٧‬ئیربیلێ‪ h‬ل ساال ‪ ١٩٩٤‬سەرکردێن هێزا حوکومیا‬
‫درندە و چەکدارێن هۆزا هۆتۆای رابوون ب کوشتنا ‪ ٨٠٠٫٠٠٠‬کەسان بو ماوێ سەد‬
‫روژان ‪ .‬ئەڤجا جریاین جریان د کوشنت ژ هەردوو هوزا ب هەمی جورێن چەیک ڤە وەیک‬
‫‪(.‬تڤنگ ‪ ،‬داس ‪.... ،‬هتد)‬

‫بەلێ پا ل سەر هندێ را ( بزاڤا نشتامینیا رواندا ) دشێت سەر ب کەڤیت ئەوژی ب‬
‫هاریاکرییا هێزا (دەوەلات ئۆغەندا) و دەسهتەالێت وەردگرنەڤە ‪ ،‬سەرکردەێی درندە ێی هۆزا‬
‫هۆتۆای هەمییا دەردکەن ‪،‬و هندەاک ژی د بەنە دادگەهێ ‪ ،‬سەروکێ وان دبیتە (بۆل اکغاىم)‬
‫و هەات نوکە ژی سەروکێ وانە چونکی شیاییە ل هەی هەلژبارتنا دەرچبیت‪ h‬یێن سالێن (‬
‫‪) ٢٠١٧، ٢٠١٠ ،٢٠٠٣.‬‬

‫‪:-‬ئەگەرێن چێبووان جینوسایدێ ل رواندا‬

 ‫هەرگاڤ ئەگەرێن چێبووان جینوساییدێ ل رواندا این هوزی بووینە این ئاییین ‪ .‬و‬
‫‪.‬ل رواندا گەەلک روودان بوو نە ئەگەرێ ڤێ اتواێن‬

‫‪ -١‬انرەحەیت ل انڤبەرا هوزا هۆتۆ و تۆتسیا و چێبووان شەری ل انڤبەرا هەردوواک ژ‬

‫‪.‬دەستپێاک شورەشا هوزا هۆتۆ دژی حۆمکێ توتسیا ێی شاهی ل ساال ‪١٩٦٢‬‬

‫‪ -٢‬ئستیعامال بەجلیکی‪ h‬ل رواندا رابوون توتیس خەالتکرن ب دەسهتەالت و زانیێن و‬

‫‪.‬پشتگوه هاڤێتنا هۆتۆای‬

‫‪ -٣.‬شەرێ انڤخۆێی ئەوێ دەست پێ کری ل ساال ‪ ١٩٩٠‬دانڤبەرا هۆتۆ و تۆتسیا‬

‫‪٤.‬ـ كوشتنا سەروکێ کۆماری(مجهوري) ێی رواندا ل سەر دەسێت تۆتسیا‪h‬‬

‫‪:-‬شێنوارێن خراب ژ ئەگەرێ جینوساییدێ‬

‫‪ -١.‬هەژاری و دەربەدەری‪ h‬ژ ئەگەرێ نەماان خێزان و وارێن وان‬

‫‪ -٢.‬نەخوشیێن دەروین و ەلیش ژ ئەجنامێ توندوتژیێی و کوشتێن‬

‫‪ -٣‬نەڤیان و دوژمن داری دانڤبەرا ئایینان و هوزان بەردەوام دبییت‪ h‬ژ بوو ماوەیەکێ‬
‫‪.‬درێژ‬
 ‫‪:-‬ل دوماهێی‬
‫ل دویڤ ڤەکولینا ئەگەرێن رویداان جینوسایدێ ب درێژاهییا مێژووێی ‪ ،‬اکرگریینی وی ل‬
‫سەر خەلکی بو نەهێالان روویداان ڤێ چەندێ ‪ ،‬وەسا دهێتە‪ h‬دینت کو دەسهتەالات دەوەلێت د‬
‫دەسێت پارتەکێ این هوزەکێ این ژی بنەماەلکێ بتێن نەمینیت بەلکو اکر ب رێاک ئاشیت و‬
‫دمیوکرایس هبێتەکرن و رێز ل کێامن هبێتەگرتن و حکوم ێی پرت بیت ب شێوەکێ يەکسان‬
‫دلویڤ هەلژبارتنان و پێکڤە ژاین ای ئاشیت دانڤبەرا هەمی ئاینان و نەتەوەاین هبێتە داانن و‬
‫‪.‬دادگەهەاک (نیڤ دەوەلیت) هبێتەکرن ئەوێن بڤان اکران رادبن‬

‫‪:-‬ژێدەر‬
‫‪Https//ar.m.wikipedia.org‬‬

‫‪Https //m.marefa. Org‬‬