PN.88/8-04881 3s Ya { I Ha. 2 | | let — of Rys.21 Ry. 22 7.2.1.3. Wykonanie oznaczania, Badane pr6bki grun- t6w powinny micé naturalng wilgotnoSé i nienaruszo- ng strukture. Najmniejszy wymiar w_ plaszczyénie, w KtOrq nastepuje weiskanie penetrometry, nie powi- nnien byé mnicjszy niz 6 cm, zaS grubosé probki po- winnia byé nie mnicjsza niz 3 em. Jako obowiazujaca nalety prayjaé zasadg, ze przy wymaganych wymiarach probki nie powinna ona pekaé, kruszyé sig itp. pod- czas weiskania koficowki penetrometru Bezposrednio przed oznaczaniem spdjnoSci powierz- chnia gruntu powinna byé starannie wyr6wnana. Koi- cowke penetrometru nalezy weiskaé powoli (czas okold 30 s) i réwnomiernie w kierunku prostopadtym do po- ‘wytstej powierzchni, az kofcéwka zaglebi si¢ do wy- konanego na niej rowka, tzn. do poziomu 6,4 mm, Po osiggriigciu tego zaglebienia naledy odezytaé na ska- Ii penetrometru wartosé cy wskazywana pr2ez pierscies. Przed kazdym pomiarem pieréciefi wskaénikowy na- ledy tak ustawié na skali, aby odczyt wynosit c= 0 KP: Jako wynik ostateczny dla danej prébki grunty na- ley przyjmowaé: Sredniq arytmetyczna. co_najmni 5 pomiaréw, Micjsca, w kubre weiskano koficéwke po- winny byé oddalone nie mniejfniz 1 cm od krawedzi PrObki i rozmieszczone we wzajemnych odleglosciach nie mniejszych ni2. 1 cm, 7.2.1.4. Obliczanie wynik6w. Spéjnos gruntu (e.) na- lezy obliczyé, w kPa, we wzoru * 10 FON Q=10-Kre-Q | (50) w ktorym: Kre — wspétezynnik cechowania penetrometru, cm?, F — pole prackroju cylindrycznej koficowki perie~ trometru, réwne 0,41 em?, Ne — wspotezynnik nosnosei, rowny 5,14 2 — graniczna sila weiskania, N. 72.2. Omacranie sp6jnosei (c.) i kata tarcia. wewng- tranego (@,) gruntu metoda bezposredniego: écinania 7.2.21. Zasada omaczania i postanowienia ogélne. Wytrzymatosé prébek na écinanie okresla sig przez przyKladanie sity écinajgce) w kierunku prostopadlym do dwu praeciwleglych bok6w probek o preekroju (wrzucie) kwadratowym, Jako wytrzymatosé na Scinanie’ w niniejszej normie nalezy traktowaé wytrzymalosé chwilowa, osiqgana przy stale| (lub w preyblizeniu. stalej) predkoSci od- ksztatcef (v.). Jako wartos€ ty przyjmuje sig maksymal- 'ng wartosé naprezeii Scinajacych w zakresie odksztal- cof waglednych © < 10,0%. Warto6é cs, te ®, nalezy obliczyé przyjmujac metode najmniejszych kwadrat6w pray najmniejszej liczbie pro~ bek N= 5 we worn y= ato wd Gn w ktorym: ty — wytrzymaloS gruntu na Scinanie, KPa, ce — sp6jnosé gruntu’ oznaczona. metoda bezpo- Sredniego scinania w aparacie skrzynkowym, KPa, ®, — kat tarcia wewngtrznego oznaczony metoda bezpostedniego Scinania w aparacie skraynko- wym we 7.2.2.2, o — obcigzenie, kPa, Poza wartoscig spéjnosci i kata tarcia wewnetrznego obliczane powinny byé kaédorazowo wg 7.2.2.6 war toSci odpowiadajgcych im érednich odchylet kwadra- towych se, Sy. Jesli. program badania nie preewiduje innego poste- powania, kazda probka moze byé tylko jeden raz pod- dana scinaniu, 7.2.2.2, Prayrady. Do oznaczania wytrzymatosei na Scinanie moze byé stosowany dowolny aparat skrzyn- kowy spelniajacy nastepujace warunki ) powinien umozliwiaé badanie prostopadtoscien- nych probek o prackroju kwadratowym w plaszezyé- nie Scinania 4-B rys. 23 i wymiarach boku 60 mm lub 100 mm, z tolerancjg 5 mm, wysokosé prébek powi ‘na wynosié odpowiednio 15 ~ 18 mm lub 25 +30 mm, ) kierunek sity écinajacej powinien byé prostopadiy do jednej 2 plaszezyzn bocznych probki oraz prosto~ padly do kierunku dziatania sity normalnej do plasz- czyzny A-B na rys, 23, ©) plaszezyzna’ Scinania A-B rys. 23 powinna prze- biegaé w potowie wysokoéci. prdbki, 4d) aparat powinien mieé urzgdzenie pozwalajace mi rzyé z doktadnosciq nie mniejszq nit 0,1 mm przemies2- czenie skrzynki w stosunku do ramki aparatu oraz mieé6 PN-i8/B.04481 : : urnidzenie pozwalajace okreslaé zmiany wysokosei prd- bbek z dokladnoscia do 0,01 mm, ©) naped preesuwu skrzynkipowinien byé mecha nicany i zapewniaé stata predkosé praemieszezania (v.) rowna ’ 0,05 40,015 mm/min dla probek o boku 60 mm, 0,10 40,03 mm/min dia prébek 0 boku 100 mm; w. praypadku badaf gruntéw matospoistych we 7.2.2.4. dopuszcza sie stosowanie predkosei przesuwu 1+ 12 mm/min, f) pomiar sify Scinajace) i sily normalne}-prostopa- tej do plaszczyzny mote byé preeprowadza- ny W réény spos6b, lecz % biedem nie przekraczajacym: 1 kPa dla probek o boku 60 mm, 2 kPa dla probek o boku 100 mm; &) konstrukeja skrzynki i ranikiaparatu powinna umotliwiaé Scinanie prébek pod woda. Skrzynki i ramkio bokiy 60 mm-moga byé stoso- wane w przypadku grunt6w zawierajacych nie wigce} nit 5% ziarn w stosunku do masy 0 Srednicy 2 +4 mm. W praypadku skrzynek i ramek 0 boku 100 mm do- AGA ‘Sita rormatna (pionowa) puszezalna wartosé 2iarn‘o Srednicy 4 + 8 mm nie powinna byé wigksza ni 5% w stosunku do masy. Grunty nie spetniajace powyzszych warunkéw powin= ny byé badane 2a pomoca aparat6w pozwalajacych na stosowanie odpowiednio wigkszych probek Schematyczny przekr6j przez skrzynke (1), sktada- jaca sig z dwoch. zeSrubowanych ezesci 1a) i 1b) j ramke (2) aparatu skrzynkowego przedstawia rys.'23, Bada- na probka (3) jest umieszczona do polowy swe) wy- sokosci w skrzynce (J) na filtrze dolnym i dolne) plyt- «ce oporowe (4). Gérnia polowa probki wehodzi w ram- ke (2), spoczywa na nie} gérna plytka oporowa (5) oraz piytka (6) praenoszaca obciazenie normalne, Luz pomigdzy plytka a ramka nie powinien preckraczaé 03mm. Sruby (7) subg do Igczenia rarmki ze skrzynkg w trak- cie konsolidowania probek, przed rozpoczgciem Scina- nia powinny byé one wykrecone i wyjete na zewnatr2. Druga para rub (8) stuzy do podnoszenia ramki w sto- sunku do skrzynki praed rozpocagciem Scinania. RyPN-8/B.04081 Eu Dia prébek o boku 60 mm obie plytki, oporowe po- winny mie€ ksztalt i rozmiary przedstawione na rys. 24. Dla prébek o boku 100 mm wszystkie wymiary plytek powinny byé proporcjonalnie wigksze. nosci grunt6w, np. istnienia okreslonego gradientu wil- gotnosci, porowatosci, itd. W przypadku, np. monolitu przedstawionego na rys. 26-poszczegdine probki’ (od i= 2do i= 7) nie moga byé Scinane pray werasta ny Ryd Obie plytki powinny byé tak umieszezone, aby plytka ‘g26rna skierowana byla przeciwprostokatnymi powierz- chniami #eberck w kierunku dziatania sily Scinajace), zag polotenie Zeberek plytki dolne) bylo odwrotne (ys. 23). W przypadku grawitacyjnego przyKladania obciaze~ ria normalnego (stosowanie obcigznikéw) nalezy za~ pewnié poziome prowadzenie skrzynki, przesuwane} przez uklad-napedowy aparatu 7.2.2.3. Praygotowanie probek do badania. Do wyci nania 2 gruntu probek nalezy postugiwaé sie odpowied- nim szablonem, kt6regoprzyklad . (dla probek 60X60 mm) stanowi rys. 25. Probki powinny byé tak wycinane by plaszczyzna Scinania byla réwnolegta do powierzchni terenu w miejscu ich poprzednico zalega- nia W podtozu. Gay spelnienie tego warunku nite jest ‘moiliwe, a inna orientacja nie wynika 2 programu bata nalezy to odnotowaé na formularzu badania!). Rownoczesnie nalezy pobraé, zgodnie z 7.2.2.5, dwie prébki do oznaczaf wilgotnosci we 5.1, jedna z czesci ‘eruntu przylegajgcego do gérnej powierzchni probki przeznaczone} do Scinania, druga 2a8 7 capsci prayle- ajace} do capsci doin} Kolejno8é Scinania probek nie powinna powigkszaé wplywu makroskopowo nierozr62nialne} niejednorod- Pave Ito 1acje dodatkowe tbl. [12 aay Ry jacych od 50 kPa do 400 kPa naprezeniach normainych (©), leez kolejnosé ta powinna przedstawiaé sig przy- Kladowo nastepujaco: Ne kolejny badania Nr probki (?) Napreéenie a, kPa 100 400 50 300 200 400 (lub 50) Probki nr 1 oraz nr’8 traktuje sig jako posiada- Jace naruszong strukture i wykorzystuje sig tylko.% 1 Pwse/B.o4481 dla ochrony praed wysychaniem probek poddawanych scinaniu, Rys. 26 7.2.2.4. Wykonanie badania, Prébkg przygotowang wg 7.2.2.3 nalety umieScié w skraynce i ramee aparatu W spos6b przedstawiony na rys. 23, Jesli program ba- dania preewiduje preeprowadzenie wstepne) konsolida- sii, to dla jednego oznaczania cx, @,, wszystkie probki nalety jednakowo obcigzaé, preeprowadzajac obserwa- Gi osiadad, az do osiagnigcia umownej ich stabilizacji W okresie konsolidacji probki powinny byé zabezpie czone przed wysyehaniém. Nastepnie prébki obcigzyé dodatkowo do wartosci 2godnie z programem badania we 7.2.2.3, przy ktérych Podlegaé majq Scinaniu. Wartosci powyaszych naprezen Spelniaé powinny nastepujace.warunki: 4) najnitsea wartogé « powinna byé wigkiza 0 co najmnie} 25 kPa od naprezenia konsolidujacego, >) pray najhiasze} wartosci 0 przyrost_ wysokosci Prébki podezas gcinania nie powinien byé wigkszy nit O.1-mm, ©) prey najwyzsze) wartosci o grunt nie powinien byé wypierany w przesirzeti_ pomigdzy (rys. 23a) — ramke (2) i skraynke aparatu (2), ~ ramke (2).i g6mg_plytke obcigzajaca (6), 4) zakres wartosci 0 powinien byé modliwie duty (np. 50 400 kPa), 4 rOtnice w preypadku poszczegdinych probek motti- wie jednakowe. Rozpoczynajac badanie naledy wykrecié i wyjaé na zewnatrz Sruby (7) (rys: 23), a nastepnie prrylodyé wy- magane obciazenie normaine. W $ min po praylozeni obciazenia nale2y uruchomié meehanizm powodujacy Waajemne przemieszczanie sig ramki i skrzynki aparatu W przypadku gruntéw: matospoistych (piaski linia. ste, pyly i pyly piaszezyste) dopuszeza sig. predkasei odksztalces 1 + 1,2 mm/min, w przypadku pozosta- lych grunt6w spoistych predkosé ta nie powinna prée- kraczaé 0,05 mm/min, Po uruchomieniu aparatu nalezy okresowo (co 30 s, | min, itd., w zaletnosci od predkosci odksztatces) notowaé na odpowiednim formularzu') — weajemne przemieszezenie ramki i skrzynki apa- atu, tan. odksztalcenie wegledne (€) probki w kierun- ku dzialania sity Seinajgce}, — wartoS sity Scinajacej (odezyt 51 na caujniku dy- namometru), = zmiany wysokosci probki, ujemne (osiadanie) lub dodatniic (wypieranie), W chwili, gdy.w traech kolejnych mfomentach od- czytéw wartose sity Scinajace) pozostaje stala lub ulega zmniejszeniu,nalety. aparat wylacayé, w_przeciwnym preypadku nalezy prowadzié écinanie a2 do osiggnigcia oaksztalcenia wiglednego € = 10,0%. Bezposrednio® po wylaczeniu aparatu i odcigzeniu probki, nalezy ja wyjaé i oznaczyé wilgotnosé zeodnie 751 — ale} probki w przypadku prébek o wymiarach ‘okoto, 60X60 mm, 0 najmniej'Z4,,w preypadku prébek © wymiae rach okoto 100X100" mm. 7.2.2.5. Badania pomocnicze, Nalety wykoiaé dwa gznaczania wilgotosci probek pobranych wg 7.2.2.3, 7.2.2.6. Obliczanie wytrzymatosci probek na Scinanie (2). Wytrzymalosé probek na scinanie (77) nalezy obli 4) przy odksztatceniu waelednym probek € < 10% we worn —— y= mig 52 ¢~ Ga- n ae w ktbrym: Qrax— maksymatna ‘sita écinajaca, N, * — preesunigcie ramki aparatu, w mm, w sto- sunku do skrzynki, w momenci osiggnige'a Ny rwne} Oyu 4 — dlugoSé boku probki, w mm, prey €= 086, 5) prry odksztatceniu wralgdayim probek «= 10% we weor ov 8 agar (53) w ktOrym: Qt — maksymaina site. scinajgca, w N, prey od- ksztalceniu © = 10%, 4 — dlugosé boku probki, w mm, prey «= 0%, 7.2.2.7. Obliczanie spéjnosci (c,) i kata tarcia wewng- trenego (.). Po obliczeniu wytreymatosci na $i (7) we 7.226 dla co najmnicj- pigciu prabek, nalery yykeesie (prayklad sys. 27) zaletnosci r; do 0 na punkty odpowiadajgee poszezegéInym probkom, ‘Pater Inlormacje dodatkowe whl, 2 eomen : PN-S8/B.0s481 2» Na podstawie tych punktOw naledy wykreslié preybli- Zona, prosta aproksymujgea (wyrwnujgca) te punkty i sprawdzié, czy odchylenia punkt6w od te} prostel nie przekraczajg 25% wartosci ry. Jeteli ktOryS 2 punkiow wykazuje odchylenie wigksze, to nie naledy go uwpted- niaé.i nalezy wykonaé dodatkowe oznaczanie 7 tak, aby taczna liczba N > 5. Da obliczenia csi @y naledy wstepnie obliczyé wspélezynniki a i & we weorbw. (54) Zet(fey Spéjnosé (cs) naledy obliczyé, w kPa z doktadnoscig do 1 kPa we wzoru . aab (56) Kat tarcia wewngtranezo (@,) nalezy obliczyé, W stopniach z dokladnoseig do 0,1° we wzoru ©. = are tg a W réwnaniach powyeszych: tn — wartoSci_wytrzymatosci na Scinanie poszeze- g6Inych probek, kPa, ©: — naprezenia normalne, kPa, N — liczba Scigtych prébek uwzgledniona w obli- ‘czeniach, 7) a 8 100) Wytreymataé a deinanie = nie mode byé wigksey. nit. 2 kPa, — komora’ aparatu powinna umodliwiaé prowadze- nie konsolidacji i badafi prébek 2 drenatem zaréwno od strony cokohu jak i nasadki (krazka:gérnego); do kontroli-procesu oddawania wody przez probke powin- ny sluzyé. odpowiednie biurety- tub mikropipety (rys. 28), . — komora aparatu umodliwiaé powinnia wykonywa- nie Seinafi probek o wspélczymniku smuktosei 2,0 i 25 we 7.2.3.4. Ry. 24 Aparat powinien byé wyposuzony w urmdzenie do pomiaru cifnienia wody w porach badanych probek gruntéw. Powinna istnieé modliwosé efektywnego od- powietrzania praewod6w.texo? urzadzenia, za8 sam po-PN.88/8-04481 : 4 miar cifnienia powinien byé wykonywany\ bez koniecz- noSei wyciskania wody z badanej probki, lub — w uza- sadnionych praypadkach przy wyciskaniu dostatecznie mile} jej objetosci. Wahania wartosci 03 w trakcie éci- nania nie powinny byé wigksze nié 5%. Manometr do pomiaru tego cignienia powinien znajdowaé sig na po- Ziomic probki umieszczonej w komorze aparatu; jesli r6znica potozenia preekracza 10 cm nalety stosowaé odpowiédnie poprawki. Uwaga o statosci cignienia. os, nie dotyezy tych przypadkéw, gdy zmiennosé tego cis- nienia wynika 2 przyjete) metody badania. b) Zestaw urzadzef do wycinania cylindrycznych probek we 7.4.4, . ©) Urzadzenia do oznaczania wilgotnosei we 5.1. 7.2.34. Praygotowanie probek gruntéw do badai. Za probke cylindryeznq uwazaé mozna probke w postaci graniastostupa foremnego o liczbie bok6w nie miniejsze) niz 24. W preypadkach, gdy probki formowane sq przy uzyciu prowadzonego po prowadnicach mioéa (rys. 29), szerokos€ jego Sladu (rys. 30) nie powinna byé wieksza nit 5 mm. Probki powinny byé formowane w spos6b preedstawiony na rys. 29, 2 monolitéw o érednicach wigkszych © co najmnie} 40% od wymagane} érednicy probek. Probki formowane przez weiskanie w_ grunt cylindra (prébnika) 0 Srednicy wewngtrane} réwne) wy- ‘magane) Srednicy probek, uwaza sig 2a probki o struk- turze_naruszonej 8 7a SD 39838 20s Stosowaé nalezy probki o 3 zakresach Srednic: 35 + 38 mm, 60 + 65 mm, 100 + 102 mm. PrObki 0 Srednicach 35 ~ 38 mm mozna stosowaé w przypadku gruntow zawierajacych nie wigce} niz 5% wag. frakeji o ziarnach > 2 mm, lecz nie zawierajacych tiarn > 4 mm; jesli wystepuje frakeja > 4 min, naledy stosowaé probki o Srednicach 60 - 65 mm. Probki © Srednicy 100+ 102 mm stosowaé nalezy w przy- padku gruntéw o wyzszych zawartosciach frakeji gru- bych, lecz nie zawierajacych ziarn 0 érednicy wigkszej niz 8 mm Spetnienic powyészych wymagat naledy kontrolowaé przy oznaczaniu wilzotnosei po preeprowadzeniu scina- nia we 7.2.3.6. W przypadku stwierdzenia zawartosci ziarn wigkszych od dopuszezalnych badanie wytrzyma- loici na scinanie nalezy powt6rey€. Stosunek wysokosci do érednicy probek (wspétcryn- nik smuklosci) powinien wynosié: = dla gruntéw o konsystencji potewartej i*zwarte) 25, — dla gruntéw 0 konsystencji_ twardoplastyczne), Plastyczne} i migkkoplastyczne): 2.0. 72.38. Preebieg oznaczania. Kaida z probek bada- nego grunt powinna byé Scinana przy inne) wartosei cisnienia bocanego a», chyba 2e zachodzi potrzeba po~ wtérzenia jakiegos badania lub stosowana jest metoda TS wg 7.2.3.2. Réznica wartosci oy w przypadku po- szczeg6Inych probek powinna byé w przyblizeniu stata Ro zakoviczeniu ewentualne), wstepne} konsolidacii nalezy podniesé cisnienie 0}.do wartosei, przy ktére} ‘ma nastapié Scinanie, a po uplywie 10 min uruchomié mechanizm preesuwu (odksztaicaniaprobki), Nalezy stosowaé nastepujace predkosei osiowej de- formacii probek (v): — w praypadku it6w i glin 2wigzlych: vz <2% wyso- koSci probki na zodzing