PANEVROPSKI UNIVERZITET APEIRON

SEMINARSKI RAD
FAKULTET INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA

Redovne studije
Smjer „Poslovna informatika”

Predmet
KOMPJUTERSKA GRAFIKA I DIZAJN

„MONITORI: princip rada i vrste monitora”

(seminarski rad)

Predmetni nastavnik
Prof. dr Nedim Smailović, dipl.inž.elek.

Student

Jovo Simić
Index br. 25-17/RPI-S

Banja Luka, april 2019.

 Sadržaj

Uvod...........................................................................................................................................3
1.Vrste monitora.........................................................................................................................4
1.1.Vrste monitora prema boji...............................................................................................4
1.2.Vrste monitora prema rezoluciji.......................................................................................4
2.Karakteristike monitora...........................................................................................................5
3.Katodni monitor (CRT)...........................................................................................................6
3.1.Princip rada CRT monitora..............................................................................................7
4.LCD monitor...........................................................................................................................8
4.1.Princip rada LCD monitora..............................................................................................9
4.2.TFT monitori..................................................................................................................11
5.Plazma monitor.....................................................................................................................12
5.1.Princip rada plazma monitora........................................................................................12
6.LED monitor.........................................................................................................................15
6.1.LED tehnologija.............................................................................................................16
6.2.OLED monitor...............................................................................................................17
6.3.Princip rada OLED monitora.........................................................................................18
7.Zaključak...............................................................................................................................19
8.Popis slika.............................................................................................................................20
Literatura..................................................................................................................................21
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

Uvod

Monitor (display) je izlazni uređaj koji je služi za prikazivanje slike poslate sa drugog
uređaja, obično grafičke karte. Korisnik prima informacije od računara putem monitora, on
putem monitora komunicira sa računarom jer monitor daje korisniku na uvid šta računar
radi. Važan dio PC računara je monitor(display).

On je sastavni dio računara i neizbježan je pri komunikaciji korisnika sa računarom,

monitori mogu biti u boji, monohromatski koji prikazuju jednu boju na svijetloj ili tamnoj
pozadini i crno-bijeli koji prikazuju različite nijanse sive boje.

Pošto crno-bijeli i monohromatski monitori troše manje struje (energije), koštaju manje i
zahtjevaju jeftinije i jednostavnije grafičke kartice koji još uvijek mogu biti od koristi u
poslovnim sistemima. Monitori u boji odnosno njihova cijena kako pada potpuno izbacuje
monohromatske i crno bijele monitore iz proizvodnje, većina današnjih modernih monitora i
kartica grafičkih može da prikazuje najmanje 256 boja.

Monitor je vizuelni elektronski kompjuterski ekran koji uključuje ekran i kola. Stariji
monitori su koristili katodne cijevi (CRT) što ih je činilo velikim i teškim, danas LCD
monitori se koriste u uređajima kao što su laptop, PDA i desktop računari, jer su energetski
efikasniji i imaju manju masu.

Monitor je poznat kao jedinica za vizuelni prikaz (VDU) ili ekran.

3
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

1.Vrste monitora

Postoji nekoliko podjela monitora, ali najvažnija podjela je na osnovu tehnologije koja
se koristi u njihovoj izradi:
1. Monitor sa katodnom cijevi (CRT monitor)
2. Monitor sa tekućim kristalima (LCD monitor)
3. Monitor sa plazma zaslonom (GPD monitor)
4. Monitor sa svjetlosnim diodama (LED monitor)

1.1.Vrste monitora prema boji

Prema boji koju prikazuju monitori mogu biti u boji i monohromatski monitori.
Monohromarski monitori prikazuju jednu boju na svjetloj ili tamnoj pozadini, a slova, slike i
crteži su u različitim intezitetima drugih boja. Kako je cijena monitora u boji sve niža,
monohromatski monitori se sve manje koristi i izbacuju iz upotrebe, ali zbog manje cijene i
njihovog zahtjeva za jednostavnim odnosno jeftinijim grafičkim karticama još koriste u
poslovnim primjenama.
Površina zaslona kod monitora u boji je prekrivena fosfornim trakama, na zadnjem kraju
katodne cijevi se nalazi elektronski top koji šalje snop elektrona u smjeru tačaka i zavisno
od intenziteta se dobija tamnija ili svijetlija tačka date boje na ekranu. Kombinovanjem
zelene, crvene i plave boje dobija se bilo koja boja.

1.2.Vrste monitora prema rezoluciji

Rezolucija monitora se navodi kao ukupan broj piksela po visini i širini ekrana, ne smije da
bude manja od 800 x 600 piksela, a danas se koriste bolje rezolucije 1024 x 768 piksela (kod
monitora od 14 inča), a kod većih ekrana ne bi smijelo biti manje od 1280 x 1024 piksela.
Veličina monitora za upotrebe profesionalne je najmanje 21 inč, dok je rezolucija 1920 x
1080.
Rezolucija se iskazuje u pikselima po horizontali i vertikali monitora (kao npr. 640 x 480) ili
se označavaju imenima:
 CGA 320x200
 EGA
 VGA 640x480
 XGA
 SVGA

4
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

2.Karakteristike monitora

Rezolucija monitora – je broj piksela (pixel) tj. Obojenih tačaka na monitoru, najčešće
korištena rezolucija je 1024 x 768 piksela. Rezolucija je izražena u pikselima koji se nalaze
u vodoravnim i ispravnim linijama monitora.
Brzina osvježavanja – se mjeri u hercima (Hz), što je frekvencija veća to je slika stabilnija
i fluidnija, a ako je brzina osvježavanja manja onda slika nestabilnija.
Brzina odziva – se mjeri u milisekundama (ms) označava brzinu kojom piksel može
mijenjati boju na LCD monitoru.
Veličina ekrana – se mjeri u inčima, a neke od poznatijih su 15", 17", 19", 21", 22".
Dubina boje – broj bitova koji sadrži jedan piksel.Što je veća dubina boje to je veći broj
boja i nijansi koji može da prikaže monitor.
Priključak – može biti digitalni (DVI) i analogni (VGA).
OSD (On screen display) – tipke ili kontrole na monitoru pomoću kojih se podešava
kontrast, oblik slike i svjetlina.
Standrad prikaza – odnos visine i širine kod većine monitora je 4:3, a postoje i manje
poznate poput 16:9 koja služi za DVD filmove na widescreen ekranima.

5
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

3.Katodni monitor (CRT)

Cathode Ray Tube (CRT) ili katodni monitor je izlazni

grafički uređaj koji je temeljen na TV tehnologiji i katodnoj cijevi
koju je izumio Karl Ferdinand Braun.

Ovakav način prikazivanja koristi se u većini današnjih monitora,

kao što se cijev katodna koristi u televizorima i drugim uređajima.
CRT monitor karakteriše velika težina, visoka potrošnja električne
energije i ogromno zauzimanje prostora, ali zato imaju ostru i
veoma kvalitetnu sliku. Slika 1: Karl Ferdinand
Braun

U današnje vrijeme katodni monitori gube primat koji preuzimaju i zauzimaju plazma i
LCD monitori. Prednji dio katodne cijevi (površina ekrana) je pokrivena osnovnim
elementima tj. fosfornim trakama ili tačkama, dok se na zadnjem dijelu katodne cijevi nalazi
elektronski top (tri topa: crvene, plave i zelene boje) koji šalje snop elektrona u pravcu
pojedinih tačaka, a u zavisnosti od zraka tj. njihovog inteziteta se dobija tamnija ili svetlija
tačka date boje na ekranu.
Bilo koja boja se dobija kombinovanjem inteziteta crvene, zelene i plave boje.

Ako katodni monitori zrače X zrake, uglavnom su ti zraci bezopasni jer sve zrake zaustavlja
debeli ekran, a i oni što prođu ne nanose nikakvu štetu.
Isto tako i brzina osvježavanja monitora je zamorna za
ljudsko oko, s obzirom da je u današnje vrijeme skoro
riješen problem, a i starost monitora je bitna, jer ako je
monitor previse star njegova slika postaje mutna.

Slika 2: Katodni (CRT) monitor

6
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

3.1.Princip rada CRT monitora

Katodni monitor radi na principu katodne cijevi, ekran CRT monitora se sastoji od
nekoliko miliona sićušnih crvenih, plavih i zelenih tačkica fosfornih koje svijetle kada ih
udari elektron nakon čega se stvara slika na ekranu. U unutršnjosti katodne cijevi katoda je
zagrijana nit koja se nalazi u staklenoj vakumskoj cijevi, a katodno zračenje je tok elektrona
koji stvara elektronski top.
Anoda je pozitivna zbog čega privlači elektrone koji su usmjereni prema usmjerivaču koji ih
uz pomoć električnog ili magnetnog polja u snopu skreće ka ekranu i anodi, dok su elektroni
negativni i emitovani sa katode. Fosfornim materijalom koji svijetl ako je pogođen ili
udaren elektron je prekriven ekran, dok se fosforni sloj sastoji od tri zone crvene, plave i
zelene uz pomoć kojih se dobija osnovna boja i na taj način se dobija slika na ekranu.
Postoji nekoliko načina ili vrsta filtriranja slike, tri tehnička rješenja pomoću kojih se dobija
konačna slika koju vidimo, a najpoznatija su:
1. Shadow mask (maska)
2. Aperture grill (roštilj)
3. Slot mask (maska sa prorezima)

Slika 2: Unutrašnjost katodne cijevi

Unutrašnjost katodne cijevi čine:

1. Elektronski top
2. Elektronski snop
3. Maska za razdvajanje snopa za crvene, plave i zelene dijelove slike
4. Fosforni sloj sa crvenim, plavim i zelenim zonama
5. Uvećani prikaz unutrašnjosti ekrana koji je prekriven fosforom

7
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

4.LCD monitor

Liquid Crystal Display (LCD) ili monitor sa tečnim kristalom je tanki, ravni monitor
kod kojeg je ekran sastavljen od određenog broja piksela, koji se nalaze ispred nekog
svjetlosnog izvora, LCD je monitor zasnovan na tehnologiji tečnih kristala, danas se
najčešće koriste LCD monitori u obliku aktivnih LCD ekrana.

Slika 3: LCD monitor

Ovi monitori troše relativno malo energije i zahtevaju malo prostora, što je idealno za
prenosive monitore sa ekranima.
Tekuće kristale otkrio je krajem 19. stoljeća samo austrijski botaničar Reintzer, dok je
termin (ime) bio tekući kristal, koji je kasnije dizajnirao njemački fizičar Oto Lehman.
Kristali su prozirne supstance sa svojstvima tečnih i čvrstih supstanci. Svjetlost koja prolazi
kroz kristale slijedi redoslijed molekula, koji je svojstvo krutine.
Punjenje tekućih kristala menja njihov molekularni poredak i način na koji svetlost prolazi
kroz njih, što je svojstvo tečnosti.
U poređenju sa potrošnjom energije i treperenjem, monitori ili displeji sa tečnim kristalima
imaju velike prednosti u odnosu na CRT ekrane i skuplji su, imaju manje uglove i rade
mnogo bolje.
LCD displeji se koriste u različitim primenama, uključujući LCD televizore, kontrolne table,
kompjuterske monitore, pilotske kokpit ekrane i eksterne i interne signalizacije. Mali ekrani
su uobičajeni u prenosnim uređajima kao što su satovi, digitalne kamere, mobilni telefoni i
računari.
LCD monitori se koriste i za potrošačke elektronike. Oni su zamijenili teške i ogromne
katodne cijevi u gotovo svim aplikacijama.
Monitor sa tečnim kristalima se polako zamenjuje OLED monitorima, koji se lako mogu
proizvoditi u različitim oblicima, imaju manje vreme odziva, širu paletu boja i manju težinu
za datu veličinu ekrana.

8
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

Postoji dvije vrste LCD monitora:

 Monitor sa aktivnom matricom1
 Monitor sa pasivnom matricom2

4.1.Princip rada LCD monitora

LCD je transmisivna tehnologija, ekran ili displej radi tako što propušta količine
bijelog pozadiskog svijetla istog intenziteta kroz aktivni filter crveni, zeleni i plavi elementi
piksela koji se dobijaju filtriranje bijelog svijetla.

Slika 4: LCD tehnologija

Tečni kristali su uglavnom organska jedinjenja koja se sastoje od dugih molekula u obliku
šipki postavljenih tako da su njihove uzdužne osi približno paralelne. Moguće je kontrolisati
poravnanje ovih molekula kada se kristali nanose na finu erodiranu površinu. Poravnanje
molekula je zatim praćeno brazdama, a kada su paralelne, postavlja se takav molekul.
Prvi princip LCD monitora je uvođenje tekućih kristala u tzv. Sendvič između dvije
površine za brušenje gdje su brazde na jednoj površini normalne u odnosu na brazde koje se
nalaze na drugoj površini.

1
Aktivna matrica predstavlja mrežu tranzistora na foliji savitljivoj, istih dimenzija i oblika kao monitora, svaki
transistor pobuđuje samo jednu tačku na monitoru. Broj tranzistora jednak je broju rezolucija, za tri osnovne
boje dobijeni broj treba pomnožiti sa tri. Tranzistori se prave u tankoslojnoj tehnici filma pa otuda potiče naziv
TFT monitor.
2
Pasivna matrica predstavlja starije rješenje i nalazi se kod starijih uređaja, upravljanje tačkom na monitoru se
vrši koordinatno pomoću tranzistora duž „x“ i „y“ ose, dok je ukupan broj tranzistora jednak zbiru rezolucija.

9
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

Ako su molekuli poredani na jednoj površini u pravcu sjever – jug, a molekuli na drugoj
površini u pravcu istok – zapad onda su oni koji se nalaze između prisiljeni da budu u stanju
obrtanja od 90 stepeni. Svijetlost prati poredak molekula dok prolazi kroz tečni kristal,
međutim kada se tečni kristal stavi pod napon molekuli se samostalno poredaju vertikalno
dozvoljavajući svijetlu da prođe bez obrtanja.

Drugi princip jednog LCD monitora se oslanja na osobine polarizajućih filtera i svijeltosti,
talasi prirodne svijetlosti su orjentisani pod slučajnim uglovima. Polariajući filter je skup
jednostavno paralelnih linija, ove linije dejstvuju kao mreža koje zaustavljaju sve talase
svijetlosti osim onih koji su orjentisani paralelno tim linijama. Superpozicijom dva filtera
tako da linije jednog budu normalno raspoređene u odnosu na linije drugog filtera svijetlost
bi bila potpuno zaustavljena, svijetlost bi prošla kroz drugi polarizator ako bi linije bile
paralelne sa prvim i ako bi svijeltost bila obrnuta tako da bih odgovarala drugom
polarizatoru.

Tipičan obrnuti nematički tečni kristal se sastoji od dva filtera polarizajuća sa normalno
raspoređenim linijama koji bi zaustavili svu svijetlost koja bi pokušala da prođe kroz njih.

Slika 5: Nematički tečni kristal

U LCD monitoru kristali bi mogli biti raspoređeni tako da svijetlost prolazi kada ima
napona, a ne prolazi kada ga nema, kako su ekrani ili displeji skoro uvijek uključeni štedi se
energija ako se kristali rasporede tako da prolazi svijetlost kada nema napona.

10
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

4.2.TFT monitori

TFT (Thin Film Transistor) monitori su dio LCD monitora (Liquid Crystal Display).
TFT monitori ne sadrže katodnu cijev, ali tekući kristali smješteni između dva stakla, boje,
dva sloja za poravnanje i dva polarizirajuća filtra, i osvjetljenje se nalaze između slojeva,
koji su tipično fluorescentni. Primjenom napona za poravnanje stvara se električno polje
koje služi za poravnavanje tekućih kristala, čime se sprječava prolaz svjetla kroz njih, dok
prolaz mora ukloniti napon.
Monitori katodnih cevi su teški, dok su TFT monitori tanki i veliki, potrošnja energije CRT
monitora je mnogo veća nego kod TFT monitora. Glavni nedostatak tankoslojnog
tranzistorskog monitora je vjernost prikaza slike jer je neprirodniji od slike na CRT
monitoru.
TFT monitori (monitori) se koriste u uređajima koji uključuju televizore, računalne
monitore, sisteme za video igre, navigacijske sisteme, klastere instrumenata vozila i ručne
uređaje.
Postoje četiri vrste Thin Film Transistor monitora:
 Prva vrsta se dijeli na one monitore sa odnosom 5:4 i 16:10, sada je u upotrebi 16:10,
jer se filmovi za DVD i bioskop prave u odnosu 16:9. Razlog zbog čega je uzet
odnos 16:10 je taj što je dogovor između monitora za uživanje i rad poznat kao wide
screen monitor.
 Druga vrsta je pivot model, tj monitor koji se okreće oko vertikalne ose, pogodan za
dizajnere, jer okretanjem u vertikalu dizajner dobija mogućnost da vidi cijelu A4
stranicu.
 Treća vrsta Thin Film Transistor monitora je sa ugrađenim TV tjunerom, pa monitor
može da služi kao TV, obično je skuplji od televizora pa štedi prostor i kupovinu oba
uređaja.
 Četvrta vrsta je sa digitalnim ulazom (DVI), oni koriste naprednu vezu sa
računarom.

Najpoznatiji proizvođači su: LG, Samsung, Sony, Philips, HP, Asus, Acer, Dell..

11
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

5.Plazma monitor

Plazma monitori su plosnati ekrani koji nisu manji od 32 inča. Naziv plazme dolazi
od ćelijske vrste ćelije, u kojoj se ionizirani naelektrisani plin naziva i fluorescentna cijev.
Ovi monitori se sastoje od tri staklene ploče sa plazmom između njih, pošto električna
energija plazme kroz tačku na ekranu emituje energiju u obliku narandžaste svetlosti dok

Slika 6: Plazma monitor

fluorescentne cevi emituju belu svetlost.Kod plazma monitora ekran osvjetljava hiljade
sitnih tačaka (piksela) sa visokoenergetskim snopom elektrona, kod većine sistema postoje
tri boje, a to su crvena, zelena i plava koje su ravnomjerno raspoređene na ekranu.
Kombinovanjem ovih boja monitor može da proizvede čitav spektar boja, dok je osnovna
ideja plazma monitora osvjetljavanje sićušno obojenih fluorescentnih cijevi da bi se stvorila
slika.
Plazma monitori se upotrebljavaju kod prenosivih računara zbog toga što ne zamaraju oči i
veoma su tanki, ovi monitori troše mnogo električne energije i ne mogu da prikažu mnogo
boju što im je glavni nedostatak.

5.1.Princip rada plazma monitora

Posebno stanje u materiji je plazma, bitno svojstvo je da može proizvoditi struju. Pod
dejstvom električnog polja elektroni i joni se kreću i sudaraju što ima za poslijedicu
emitovanje svijetlosti.
Plazma monitori između dvije staklene ploče imaju nekoliko stotina hiljada ćelija koje su
ispunjene nekim plemenitim gasom, ako monitor u boji za svaki tačku na ekranu ima tri
horiszontalne i tri vertikalne elektrode koje služe za jonizaciju gasa u ćelijama i koordinatno
upravljanje strujama ćelije.

12
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

Kao i kod LCD monitora površina ćelija je premazana fosforom, kada se propusti struja
kroz ćelije zbog sudara jonizovanih čestica koje udaraju u fosfor, tada će fosfor da zasvijetli.
Promjenom jačine struje kroz može se upravljati bojama monitora.
Plemeniti gasovi koji se nalaze u plazma monitorima su ksenon i neon, sadržani su u
nekoliko stotina hiljada ćelija koje su smještene između dvije staklene ploče.
Dugačke elektrode su postavljene duž staklenih ploča sa obe strane ćelija, dok se adresne
elektrode nalaze iza ćelija tj. duž zadnje staklene ploče.
Prozirne elektrode su obložene dielektičnim izolacionim materijalom i prekrivene zaštitnim
slojem magnezijum oksida i postavljene ispred ćelija duž prednje strane stakle ploče.

Slika 7: Princip rada plazma monitora

Adresne elektrode su raspoređene u vertikalnim redovima, dok su prozirne elektrode

raspoređene u horizontalnim redovima tako da ove elektrode obrazuju rešetkastu strukturu.
Za jonizaciju gasa u ćeliji upravljačka jedinica ekrana monitora usmjerava na elektrode koje
se ukrštaju u toj ćeliji, ovaj proces se odvija hiljadama puta u djeliću sekunde.
Električna struja protiče kroz gas u ćelijama kada su elektrode koje se ukrštaju naelektrisane
razlikom napona među elektrodama, električna struja stvara brz protok naelektrisanih
čestica što dovodi do pobuđenja atoma gasa uz pomoć kojeg se oslobađaju ultraljubičaste
fonote koje su nevidljive nama.
U interakciji sa fosfornim materijalom kojim je obložen zid ćelija dolaze oslobođeni
ultraljubičasti fotoni, kada ultraljubičasti foton pogodi atom jedan od elektrona fosfora
iskače na viši energetski nivo čime dolazi od zagrijavanja atoma, a kada se elektron vrati u
svoj prvobitni energetski nivo on oslobađa energiju u obliku vidljive svijetlosti fotona.
U plazma monitorima fosfor ispušta svijetlost u boji kada su pobuđeni, svaki piksel se
sastoji od tri posebne potpikselne ćelije. Jedan potpiksela sadrži fosfor koji emituje crvenu
svijetlost, drugi koji emituje zelenu svijetlost i treći potpiksel koji emituje plavu svijetlost.

13
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

Upravljački sistem može da poveća ili smanji intezitet svake boje potpiksela različitom
varijacijom impulsa električne energije, čime se postiže nekoliko hiljada različitih
kombinacija crvene, zelene i plave boje. Na ovakav način može da se proizvede čitav
spektar boja.

Slika 8: Presjek kroz plazma monitor

Dokazano je da plazma monitori utiču na zagrijavanje globalno, proizvodnja azota se smatra

jakim staklenim gasom koji se upotrebljava za vrijeme proizvodnje monitora, plazma
monitori imaju veliku potrošnju električne energije jer se proizvode sve večih dimenzija u
odnosu na druge monitore. Najčešće dimenzije plazma monitora su u rasponu od 32“ do
42“.
Plazma monitori imjau veliki kvalitet slike, ovi monitori dolaze posebno do izražaja u
tamnim i zamračenim prostorijama zbog veoma dobrog odnosa kontrasta.

14
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

6.LED monitor

Light Emitting Diode (LED) monitor je ravan ekran koji koristi niz svjetlosnih dioda
kao piksele za video ekran, ovi monitori se sastoje od velikog broja malih LED dioda
poredanih u obliku mreže na ekranu. U zavisnosti od signala koji primi, svaka dioda
zasvijetli odgovarajućim intenzitetom svijetla pomoću kojeg se formira slika na ekranu.
LED monitori su u stanju da obezbjede opšte osvjetljenje, kao kada se koristi na otvorenom
gdje su vidljivi na suncu, za znakove u reklamne panoe, bilborde, u prodavnicama, za
scenske nastupe ili druge dekorativne svrhe, u poslednih nekoliko godina koristili su se
često u znakovima odrdišta na vozilima javnog prevoza kao i na znakovima sa promjenjivim
porukama na autoputevima.

Slika 9: LED monitor

Razlika između LED monitora i tipičnog LCD monitora je pozadinsko osvjetljenje, prvi
Liquid Crystal Display monitori su koristili CCFL (Cold – cathode fluorescent lamps)
umjesto LED da bi osvijetlili ekran.
Light Emitting Diode monitor je jedan od glavnih ekrana koji se komercijalno koristi,
najveća prednost LED ekrana je efikasna i niska potrošnja električne energije koja je
posebno potrebna za uređaje kao što su mobilni telefoni i tableti. LED diode imaju velike
prednosti u odnosu na druge izvore svjetlosti koje se mogu koristiti alternativno, osim što su
energetski efikasni LED monitori proizvode više sjajnosti i veći intezitet svjetlosti. Ovi
monitori se razlikuju od Vakum fluorescentnog ekrana koji se koristi u nekoj potrošačkoj
elektronici kao što su uređaji za kola i video kasete.

15
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

6.1.LED tehnologija

Svjetleća dioda (LED)3 je poluprovodnički izvor svjetlosti koji emituje svjetlost kada struja
teče kroz nju, elektroni u poluprovodniku se rekombinuju sa elektronskim rupama
oslobađajući energiju u obliku fotona. Ovaj se efekat zove elektroluminiscencija.

Slika 10: Unutrašnjost LED diode

Boja svjetlosti je određena energijom koja je potrebna da granični pojas poluprovodnika

pređu elektroni, bijelo svjetlo se dobija upotrebom više poluprovodnika ili sloja fosfora.
Prvobitno LED diode se emitovale infracrveno svjetlo niskog intenziteta. Infracrvene LED
diode se koriste u krugovima daljinskog upravljanja, prve diode vidljivog svjetla su niskog
intenziteta i ograničene na crveno. Moderne LED diode su dostupne na vidljivim
ultraljibičastim i infracrvenim talasnim dužinama sa visokom izlaznošću svjetlosti.
Prve LED diode su se često koristile kao indikatorske lampice koje su zamjenjivale male
žarulje sa žarnom niti, najnovija dešavanja su proizvela diode bijele svjetlosti koje su
pogodne za osvjetljenje prostorija. LED diode imaju mnogo prednsoti u odnosu na izvore
svjetlosti što uljučuje manju potrošnju električne energije, duži vijek trajanja, manju
veličinu i poboljšanu fizičku robusnost.

3
LED diode ima dvije elektrode anodu i katodu, anoda je pozitivna, dok je katoda negativna. LED
dioda je posebna vrsta diode koja zrači svjetlost kada je polarizovana.

16
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

6.2.OLED monitor

Organic Light Emitting Diode (OLED) monitor je vrsta svjetleće diode koja emituje
svjetlost koja se sastoji od komponenti organskih.
OLED je tehnologija ravnog emitovanja cvjetlosti koja se pravi postavljanjem niza
organskih tankih filmova između dva provodnika, kada se primjeni električna struja emituje
se jaka svjetlost. OLED displeji su emisioni displeji koji ne zahtjevaju pozadinsko
osvjetljenje i zbog toga su efikasniji i tanji u odnosu na LCD monitor (koji koristi bijelo
pozadinsko osvjetljenje) ili plazma monitor.

Slika 11: OLED monitor Slika 12: Flexible OLED monitor

Organic Light Emitting Diode monitori nisu samo tanki i efikasni već oni pruužaju najbolji
kvalitet slike, nego mogu biti tranparentni, fleksibilni, sklopivi pa čak i rastezljivi u
budućnosti, OLED monitori predstavljaju budućnost tehnologije prikaza.
OLED tehnologija se zasniva da se u kontrolisanom polju elektrona pobuđuju LED elementi
tj. organski slojevi koji emituju svjetlost, koji su složeni u triode po slučnim postupcima kao
kod CRT i LED uređaja.
U odnosu na LCD koji koristi neorganske komponente kao što su silicijum. Galijum, arsenid
ili metale OLED koristi organske ili hibride organsko – neorganskih materijala, organski
materijala donose dobre karakteristike kao što je temperature, dobra provodljivost I
fleksibilnost.

17
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

6.3.Princip rada OLED monitora

OLED monitor radi tako što se električna energija propušta kroz organski materijal
koji tom prilikom ispušta materijal, on je sastavljen od sloja organskih materijala koji se
nalazi između dvije elektrode (anode i katode), organski molekuli su provodljivi kao rezultat
dekolizacije pi elektrona uzrokovane konjugacijom cijelog molekula.
Ovi materijali imaju nivoe provodnosti od izolatora do provodnika pa se zbog toga smatraju
organskim poluprovodnicima, najosnovniji polimerni OLED se sastojao od jednog
organskog sloja, međutim višeslojni OLED monitori mogu da budu proizvedeni sa dva ili
više slojeva kako bi se poboljšala efikasnost uređaja. Danas mnogi moderni monitori sadrže
jednostavnu dvoslojnu strukturu koja se sastoji od emisionog i vodljivog sloja.

Slika 13: Princip rada OLED monitora

Tokom rada napon se primjenjuje preko OLED-a tako da je anoda pozitivna u odnosu na
katodu, anode se biraju na osnovu kvaliteta njihove optičke transparentnosti, elektične
provodljivosti i hemijske stabilnosti. Struja elektrona teče kroz uređaj od katode do anode
pošto se elektroni ubrizgavaju u Lumo (Lowest unoccupied molecular orbital) organskog
sloja na katodi i povlače iz Homo (Highest occupied molecular orbital) na anodi.
Elektrostatičke sile dovode elektrone i rupe jedne prema drugoj i rekombinaju se formirajući
eksciton vezan stanje elektrona i rupe. Ovo se dešava bliže emisionom sloju jer su u
organskim poluprovodnicima rupe uglavnom mobilnije od elektrona.

18
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

7.Zaključak

U ovom radu je dat prikaz računarskog monitora osnovnog izlaznog uređaja koji služi za
prikazivanje slike i teksta, posebna pažnja je posvećena monitorima tipa: CRT (monitor sa
katodnom cijevi), LCD (monitor sa tečnim kristalima), Plazma monitori i LED (Monitor sa
svjetlosnim diodama).
Usavršavanje tehnike iz dana u dan raste pa tako nije ni zaobišlo monitore, njihov dizajn,
oštrina i veličina slike neprestano postavljaju nove standarde kako svojim performansama i
funkcijama tako kvalitetom i dizajnom. Monitori svakog dana teže
Inovacije u svim oblastima njihovog razvoja su takve da oni više ne predstavljaju samo
nezaobilazni dio svakog računarskog sistema već prate nove trendove u dizajnu i postaju
modni detalj svakog ljubitelja računara.

19
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

8.Popis slika

Slika 1: Karl Ferdinand Braun.................................................................................................6

Slika 2: Katodni (CRT) monitor..............................................................................................6
Slika 3: Unutrašnjost katodne cijevi........................................................................................7
Slika 4: LCD monitor...............................................................................................................8
Slika 5: LCD tehnologija.........................................................................................................9
Slika 6: Nematički tečni kristal..............................................................................................10
Slika 7: Plazma monitor.........................................................................................................12
Slika 8: Princip rada plazma monitora...................................................................................13
Slika 9: Presjek kroz plazma monitor....................................................................................14
Slika 10: LED monitor...........................................................................................................15
Slika 11: Unutrašnjost LED diode.........................................................................................16
Slika 12: OLED monitor........................................................................................................17
Slika 13: Flexible OLED monitor..........................................................................................17
Slika 14: Princip rada OLED monitora..................................................................................18

20
Panevropski univerzitet Apeiron FIT Jovo Simić 25-17/RPI-S

Literatura

[1] F. Marić, Informatika, Beograd: Klet, 2015.

[2] S. B. Vujić, Računarstvo i informatika, Beograd: Školska knjiga, 2001.
[3] S. Obradović and Ž. Barbarić, Informatika i informacione tehnologije, Beograd: Visoka
škola elektrotehnike i računarstva, 2009.
https://informatikaprvirazred.wordpress.com/2014/01/15/racunarski-sistemi_monitori/
https://studenti.rs/skripte/informacione-tehnologije/vrste-monitora/
http://www.znanje.org/abc/tutorials/computer_basic/01/050_monitor.htm
https://hr.wikipedia.org/wiki/Ra%C4%8Dunalni_monitor

21