You are on page 1of 18

jT[w?

Gkr-1

;z;ko d/ ;ko/ ;o/ÙN Xow, nekb g[oy dh “fJe'” j;sh wzBd/ jB.
r[opkDh d/ nkozG ftu jh “I” nZyo nkfJnk j?, i' nekb g[oy dh
“J/esk” dk gqshe j?. fJ; “I” d/ Bkb “U” (Unzeko) nZyo nekb g[oy
d/ ftek; ns/ ft;Eko d/ gqrNkt/ dk gqshe j?. fJ; fJbkjh “ft;Eko” B{z
r[opkDh ftu fJT[A do;kfJnk frnk j? ó
;'Xs ;'Xs ;'Xs ;hfMnk ..
r[o gq;kfd ss[ ;G[ p{fMnk ..
ip d/yT[ sp ;G[ feS[ w{b[ ...
BkBe ;' ;{yw[ ;'Jh n;E{b[ .. (gzBkF281)
ifb Efb wjhnfb g{fonk ;[nkwh f;oiBjko[ ..
nfBe GKfs j'fJ g;fonk BkBe J/ezeko[ .. (gzBkF296)
Jhsfj T{sfj xfN xfN xfN xfN s{zjh s{zjh w'fjBk ..
ekoB eoBk XkoB XoBk J/e? J/e? ;'fjBk .. (gzBkF407)
xN xN w? jfo i{ p;? ;zsB efjU g[ekfo .. (gzBkF1426)
Unzekfo neko[ efo gT[D[ gkDh p?;zso[ Xko/.
Xofs nek; ftS'[fVnB[ uzd[ ;{o[ d[fJ i'fs ;tko/.
ykDh ukfo pzXkB efo by uT[ok;hj i{fB d[nko/.
fJe; fJe; i{fB ftfu ihn izs[ nDrDs ngko/. (tka Gka r[a
4$1)
id nekb g[oı ;kohnK xNK ftu nkgD/ “j[ew” d[nkok nkg/ nkg
tos fojk j? sK fJj ;kvh “jT[w?” ó
1a eh j? <
2a feE'A T[gih j? <
3a fJ; dk “p'bpkbk” fet/A ub fojk j? <
4a fJ; B/ d[BhnK ftu fet/A “GVE{” wuk ofynk j? <
5a fJ; B/ d[BhnK B{z “nrB ;'e ;kro dk GKpV” fet/A pDkfJnk
j'fJnk j? <
6a fJ; B/ d[BhnK B{z fet/A nkgD/ pzXB ftu ofynk j'fJnk j? <
7a fJj fet/A ;kB{z “iwK” d/ t; gkT[Adh j? <
8a fJ; s'A fet/A “S[Nekok” j' ;edk j? <
9a fJj “jT[w?” fet/A “wkoh” ik ;edh j? <
10a fJ; d/ GowFG[bkt/ dk jB/o fet/A d{o j' ;edk j? <
fJBQK rbK dh v{zxh ns/ dhox ftuko eoB dh b'V j?.
fJBQK r[ZM/ G/dK ns/ x[zvhnK B{z r[opkDh dh o'ÙBh ftu y'bQD dk T[dw
ehsk iKdk j?.
nkgDh nZvoh j;sh dk nfj;k;, w?AFw/oh dh g{osh s/ fdykt/ tkbh
fposh :k u/sBsk (egoistic consciousness) B{z jh “jT[w?” fejk iKdk j?.
f;qÙNh d/ nkfd s'A jh gqG{ B/ fJj ftef;s “jT[w?” fJB;kB d/ nzdo gkJh
j?. fJ; jT[w? d/ ekoD jh iht w?AFw/oh dh ngDs wfj;{; eodk j?.
fifB ofu ofunk g[ofy fpXks? Bkb/ jT[w? gkJh ..
iBw woD[ T[; jh eT[ j? o/ Ujk nkt? ikJh .. (gzBkF999)
jT[w? J/j' j[ew[ j? gfJn? feofs fcokfj .. (gzBkF466)
2
jT[w? ftfu ir[ T[gi? g[oyk Bkfw ft;fon? d[y[ gkJh .. (gzBkF946)
jT[w? fpy[ gkfJ irs[ T[gkfJnk ;pd[ t;? fpy[ ikfJ .. (gzBkF1009)
jT[w? w'j[ T[gi? ;z;kok .. (gzBkF1057)
i/ n;hA fdnkBsdkoh Bkb nzsow[yh j' e/ wB dh y'iFgVskb eohJ/,
sK goshs j't/rk fe ;kv/ ihtB d/ jo gZy ftu jT[w? dk jh tosFtoskok
ns/ p'bFpkbk j?.
nekb g[oy B/ nkgDh “w"i” ftu, ngD/ “etkT[” d[nkok f;qÙNh ;kih
ns/ jo feDe/ ftu nkgDh “i's” oy e/ fJj “y/bFnykVk” (Divine Drama)
ofunk. fJ; “tv y/bFswkÙ/” B{z nG[Zb ns/ ;dhth “fB:wK” ftu ubkT[D
bJh “j[ew” ikoh eo fdsk.
j[ewh j'tfB nkeko j[ew[ B efjnk ikJh ..
j[ewh j'tfB ihn j[efw fwb? tfvnkJh ..
j[ewh T[sw[ Bhu[ j[efw fbfy d[y ;[y gkJhnfj ..
fJeBk j[ewh py;h; fJfe j[ewh ;dk GtkJhnfj ..
j[ew? nzdfo ;G[ e' pkjfo j[ew B e'fJ ..
BkBe j[ew? i/ p[M? s jT[w? ej? B e'fJ .. (gzBkF1)
vokw/ (drama) ftu fGzBFfGzB ebkeko fGzBFfGzB fe;w d/ “gkoN” (part)
ndk eod/ jB ns/ “ozrwzu” (stage) T[s/ T[BQK dh jo fJe joes, ndk,
p'bukb wkbe d/ fe;/ ftT[As iK :'iBk (scheme) nB[;ko fB:wFpZX j[zdh
j?. ozrwzu T[s/ e'Jh okik, e'Jh okDh, e'Jh B"eo, e'Jh dksk, e'Jh fGykoh
nkfd nB/e G/y Xko e/, nkg'FnkgD/ “gkoN” y/bd/ jB. jo fJe B{z fB;uk
j[zdk j? fe T[j ;ZuhFw[Zuh d/ “okik”, “okDh”, “B"eo” nkfd BjhA jB pbfe
fyBFGzro “;N/i” s/ nkgDk Bhns “gkoN” ndk eoB nkJ/ jB ns/ n;b
ftu T[j nkgD/ wkbe d/ “B"eo” jh jB. T[BQK B{z fJj nfj;k; j[zdk j? fe
T[j nk˜kd BjhA jB ns/ ngDh wBFwo˜h BjhA eo ;ed/. go i/ e'Jh gkso
ngD/ wkbe B{z “G[b” e/ iK pkrh j' e/ ;N/i T[s/ ngDh wBFwkBh eodk j?

3
sK ;ko/ y/b ftu ftxB g? iKdk j?, fi; dh T[; B{z “;˜k” fwbdh j?.
n?B fJ;/ soQK fJ; ekfJBks d/ wkbe nekb g[oy B/ ngko “j[ew”
d[nkok fJj d[fBnkth “tv y/bFswkÙk” (Cosmic drama) ofunk j'fJnk j?.
fi; ftu n;hA ;ko/ iht, nkg'FnkgDk gkoN (part) ndk eod/ jB.
id skJhA n;hA nekb g[oy dh fJbkjh ftT[As nEtk “j[ew” d/ GkD/
ftu nkg'FnkgDk gkoN ndk eo oj/ j[zd/ jK ó T[d'A skJhA fJbkjh y/b
nykVk fBoftxB ubdk ofjzdk j? ns/ “ndkekoK” nEtk ihtK B{z tfvnkJh
fwbdh j?. go id “iht” ngD/ wkbe nekb g[oy B{z G[b iKd/ jB, sK
T[j w'jFwkfJnk dh nfrnkBsk ftu “jT[w?” ekoD nkg jh “wkbe” ns/
eoskFXosk pD p?md/ jB ns/ wBFwo˜h eoB br g?Ad/ jB, sK fJj
p/w[y iht fJbkjh poesK s'A tKM/ ofjzd/ jB ns/ “eowFpZX” j' e/, wkfJeh
n;{b “i' w? ehnk ;' w? gkfJnk” nB[;ko d[yF;[y G'rd/ jB.
wB w/o/ ;fsr[o e? GkD? ub[ ..
fBi xfo t;fj nzfwqs[ ghtfj sk ;[y bjfj wjb[ .. (gzBkF37)
nkgD? GkD? i' ub? GkJh ftS[fV u'Nk ykt? .. (gzBkF601)
fpibh dk eozN (electric current) gkto jkT{; (power house) s'A T[gidk
j?. fJj fpibh jo fJe pbp (bulb) ftu o'ÙBh fdzdh j?. pbp d/ nzdo ;{yw
sko (filament) j[zdh j?, fi; okjhA fpibh dk gqekÙ j[zdk j?. T[; d/ d[nkb/
nB/eK ozrK ns/ ÙebK tkb/ ÙhÙ/ dk frbkc ufVQnk j[zdk j?. id fJ; ftu
eozN nkT[Adk j? sK fJj ir g?Adk j? iK “ihT[Adk” j' iKdk j?, BjhA sK fJj
“p[M” iKdk j? nEtk “w[odk” j' iKdk j?. pbp B{z gqekÙ iK ihtB “eozN” s'A
fwbdk j? ns/ “eozN” gkto jkT{; s'A nkT[Adk j?. “pbp” dh ngD/ nkg ftu
e'Jh j;sh BjhA j?, fJ; dh “j;sh” eozN s'A pDdh j?.
i/eo pbp nkgD/ “ihtBFgqekÙ” d/ ;'w/ B{z G[b ikJ/, iK w[Bfeo j'
e/ nkgDh jh nZvoh “j;sh” iskT[Adk j? sK T[j “M{mk” j?, “gkyzvh” j? ns/
T[; dh nZvoh jT[w? dh j'Ad “e{Vh” j?. n;bh j;sh iK w{b (power house)
4
nekb g[oy ns/ T[; ftu'A T[gfink j'fJnk “eozN” nEtk “Bkw” jh “iht”
o{gh pbp dk ihtB dksk j?.
n?B fJ;/ soQK nekb g[oy dh jh n;bh fJe' j;sh j?, fi; ftu'A
ihtBFo{g “i'fs” jo fJe iht d/ nzdo gqekfÙs j?. go, wkfJnk o{gh
GowFG[bkt/ dh nfrnkBsk ftu iht B{z fJj “G[b/yk” fgnk jf'Jnk j? fe T[j
ngD/ nkg ftu e'Jh nZvoh j;sh j?, s/ nkg jh ;zg{oB ns/ eoskFXosk
j?, fi; ekoD T[; d/ jo gZy ftu, “w?AFw/oh” dk gqrNktk j[zdk ofjzdk j?.
fJ; soQK “iht” wkfJnk d/ GowFG[bkt/ ekoD, nkgDh jT[w? ftu nekb
g[oy dk ;kBh (rival) pD pfjzdk j? ns/ gkyzv (impersonification) dk d'Ùh
pDdk j?. fJ; jT[w? ftu i' e[M Gh iht eodk j?, ;G e{V jh e{V j?. r[opkDh
ftu iht dh jT[w? tkbh nt;Ek B{z fJT[A do;kfJnk frnk j? ó
jT[ ftfu nkfJnk jT[ ftfu rfJnk ..
jT[ ftfu izfwnk jT[ ftfu w[nk ..
jT[ ftfu fdsk jT[ ftfu bfJnk ..
jT[ ftfu yfNnk jT[ ftfu rfJnk ..
jT[ ftfu ;funko[ e{fVnko[ ..
jT[ ftfu gkg g[zB thuko[ ..
jT[ ftfu Bofe ;[ofr ntsko[ ..
jT[ ftfu j;? jT[ ftfu o't? ..
jT[ ftfu Gohn? jT[ ftfu X't? ..
jT[ ftfu iksh fiB;h y't? ..
jT[ ftfu w{oy[ jT[ ftfu f;nkDk ..
w'y w[efs eh ;ko B ikDk ..
jT[ ftfu wkfJnk jT[ ftfu SkfJnk ..
jT[w? efo efo izs T[gkfJnk ..
jT[w? p{M? sk do[ ;{M? ..
frnkB ftj{Dk efE efE b{M? ..

5
BkBe j[ewh fbyhn? b/y[ ..
i/jk t/yfj s/jk t/y[ .. (gzBkF466)
fJbkjh “i'fs” d/ gqekÙ s'A pr?o, wkfJnk dh nfrnkBsk s/ GowFG[bkt/
nEtk “jT[w?” B{z r[opkDh ftu fJT[A fpnkB ehsk frnk j? ó
wB ej njzekfo nckok ..
d[orzX ngftsq ngktB Ghsfo i' dh;? ;' Skok ..
fifB ehnk fs;[ f;wfo gokBh ihT[ gqkB fifB Xkok ..
fs;fj fsnkfr nto bgNktfj wfo iBwfj w[rX rtkok ..
nzX r[zr fgzr[b wfs jhBk gqG okyj[ okyBjkok ..
eoB eoktBjko ;woEk fenk BkBe izs fpukok .. (gzBkF530)
fi; soQK “jB/o” dh nkgDh e'Jh j;sh BjhA j?. fJj f;oc ukBD dh
“nDj'Ad” iK r?ojk˜oh dk jh BkT[A j?.
J/;/ soQK “wkfJnk” dh Gh e'Jh j;sh BjhA. fJj f;oc fJbkjh gqekÙ dh
nDj'Ad iK r?o jk˜oh ftu “GowFG[bktk” jh j?.
;kvh “nkswFi's” d/ T[dkb/ id wkfJeh GowFG[bkt/ dk goSktK g?
iKdk j?, sK ;kv/ wB B{z nfj;k; j[zdk j? fe “w?A” e'Jh nZvoh j;sh jK, ns/
fJ; nZvoh j;sh nEtk w?AFw/oh d/ “d{i/ GkT[” B{z jh “jT[w?” fejk iKdk j?,
fi; dk gqrNktk “w?AFw/oh” d/ ˜ohJ/ j[zdk ofjzdk j?.
fi; soQK, jB/o ns/ ukBD fJe d{i/ d/ fpbe[b T[bN jB ns/ fJeZm/
BjhA ofj ;ed/. J/;/ soQK fJbkjh gqekÙ ns/ wkfJnk dk jB/o iK Gow
fpbe[b T[bN jB ns/ fJe' tes d'B'A BjhA j' ;ed/.
d{i/ bc˜K ftu id ;kv/ nzsoFnksw/ nB[Gt ftu nekb g[oy dh
j'Ad pkps ÙoXkFGktBh j[zdh j? sK wkfJnk d/ GowFG[b/y/ nEtk jT[w?
dk nGkt j[zdk j?.
fJ; d/ n?B T[bN, id ;kv/ wB T[s/ wkfJnk d/ GowFG[bkt/ dk goSktK
g?Adk j?, sK ;kvk wB w?bk j' iKdk j? ns/ n;hA fJbkjh gqekÙ dh o'ÙBh s'A
6
tKM/ j' iKd/ jK.
jT[w? Bkt? Bkfb fto'X[ j? d[fJ B t;fj fJe mkfJ .. (gzBkF560)
jT[ jT[ Ghfs GfJU j? phu' ;[Bs d/f; fBeNkfJU ..
GKGhoh e/ gks god' fpB[ g/y/ d{okfJU .. (gzBkF624)
ip jw j's/ sp s{ Bkjh np s{jh w? Bkjh .. (gzBkF657)
wkfJnk d/ GowFG[bkt/ dk S"V
wkfJeh nfrnkBsk dk jB/o
w?AFw/oh dk nfj;k;
nZvoh j;sh dk Gow
d{i/ GkT[ dh gqftosh
B{z jh “jT[w?” fejk iKdk j?.
p/nzs i{BK ftu dh r[˜ofdnK j'fJnK, ;kv/ nzfsÙeoB ftu “jT[w?”
ns/ “w?AFw/oh” dk nfGnk; nfsnzs fdqVQ j' u[fenk j?. uT[ok;h bZy i{BK
ftu sK n;hA jT[w? dh GktBk s'A nDikD j[zd/ ;K. go wB[Zyk i{B ftu
;kB{z nekb g[oy B/ p[ZXh fdZsh j? ns/ ;w/AF;w/A f;o ;zsK, GrsK, ntskoK,
r[o{nK ns/ T[BQK dhnK pkDhnK d[nkok ;kB{z nksfwe T[gd/Ù fwbd/ oj/ jB,
fe “j/Fiht” s{z “i's ;o{g” j?A, nkgD/ nksfwe fto;/ B{z ikBD gfjukBD
dh e'fÙÙ eo.
wB s{z i'fs ;o{g[ j? nkgDk w{b[ gSkD[ ..
wfB jfo ih s/o? Bkfb j? r[owsh ozr[ wkD[ .. (gzBkF441)
iBwKFiBwK s'A n;hA e{Vh “jT[w?” dk fJsBk nfGnk; eod/ nkJ/ jK
fe fJj “jT[w?” j[D ;kv/ sB, wB ns/ nzfsÙeoB dhnK v{zfxnkJhnK
ftu XZ;FtZ;Fo; u[eh j? ns/ ;fjiF;[GkfJ jh ;kv/ ihtB d/ jo
7
y/so ftu nDikD/ ns/ nkgFw[jko/ jh “w?AFw/oh” dh Ùeb ftu gqrN j[zdh
ofjzdh j?.
fJ; soQK n;hA “jT[w?” dh fBZeh fijh ekbFe'mVh ftu nkgD/ nkg
B{z p/nzs iBwK s'A e?d ehsk j'fJnk j? ns/ w'jFwkfJnk dh dbdb ftu
“gbuFgbu” e/ “M{m/ XzX? w'j[” ftu nkgDk nw'be ihtB niKJhA rtk
oj/ jK.
jT[w? dh “ekb e'mVh” dh ;˜k n;hA nkgD/ nkg jh ;j/Vh j'Jh j? ns/
iBwKFiBwK s'A fJ; “ekb e'mVh” dh e?d ftu d[ydkJh ihtB pshs eo
oj/ jK.
ifr jT[w? w?b[ d[y[ gkfJnk wb[ bkrh d{i/ GkfJ .. (gzBkF39)
ip fJj[ wB wfj eosk r[wkBk ..
sp fJj[ pkto[ fcos fprkBk ..aaaaa
ip fJfB ng[Bh ngBh Xkoh ..
sp fJ; eT[ j? w[;eb[ Gkoh .. (gzBkF235)
jT[w? ftfu ihT[ pzX[ j? Bkw[ B t;? wfB nkfJ .. (gzBkF560)
Gkt/A r[o{nKFntskoKFwjKg[oyK B/ ;w/AF;w/A f;o nkgDhnK ihtBhnK
s/ pkDhnK okjhA, ;kB{z “jT[w?” dh pkps frnkB pyfÙnk j? ns/ fJ; dh
“e?d” ftu'A ;[oyo{ j'D dh ;[uZih s/ ;"yh iku dZ;h j?. fJBQK T[Zsw ns/
nw'be T[gd/ÙK d/ gquko bJh p/nzs Xow n;EkB pD/ j'J/ jB ns/ nB/eK
YzrK Bkb fJjBK pkDhnK d/ T[gd/ÙK dk gquko j' fojk j?.
go c/o Gh fJ; nkg{z ;j/Vh j'Jh jT[w? dh d[ydkJh “e?d” nEtk e{Vh
wkfJnk d/ GowFG[bkt/ ftu'A fBebD iK ;[oyo{ j'D dk ;kB{z ó
fynkb jh BjhA

8
bkb;k jh BjhA
b'V jh BjhA
c[o;s jh BjhA
ukT[ jh BjhA
T[Zdw jh BjhA
fB;uk jh BjhA .
jT[w? dk GowFG[bktk ;kv/ wBFfusFnzfsÙeoB ftu ouFfwu frnk
j? ns/ ;kv/ ihtB d/ UsFg's, skD/Fg/N/ ftu “oft ofjnkFGog{o” j' u[fenk
j?, fe n;hA nkg “jT[w?” dk jh ;o{g pD rJ/ jK.
jT[w? d/ “nzX r[pko” ftu nkgDh fBZeh fijh wkfJeh “ekbFe'mVh”
s'A pkjo ;kB{z j'o e[M fd;dk, ;[ZMdk, p[ZMdk jh BjhA. n;hA jT[w? d/ w[cs
“p?Fyohd r'b/” (bonded slaves) ns/ “emFg[sbhnK” pD/ j'J/ jK ns/ wkfJnk
d/ gzi sZsKFekw, e'qX, b'G, w'j ns/ jzeko d/ fJÙko/ iK “skb” ftu
fdBFoks BZud/ j'J/ nkgDk nw'be ihtB p/noE rtk oj/ jK.
jT[w? ;G[ ;oho j? jT[w? Ugfs j'fJ ..
jT[w? tvk r[pko[ j? jT[w? ftfu p[fM B ;e? e'fJ ..
jT[w? ftfu Grfs B j'tJh j[ew[ B p[fMnk ikfJ ..
jT[w? ftfu ihT[ pzX[ j? Bkw B t;? wfB nkfJ .. (gzBkF560)
Gkt/A “jT[w?” dh e'Jh j;sh BjhA, f;oc ;kv/ wB dk “GowFG[bktk” jh
j?, go fJ; B/ ;kv/ ihtB nzdo ns/ ;koh ekfJBks ftu ó
“w?A” dk jzeko
“w/oh” dh ngDs
w'j dh geV
y[dro˜h

9
X'y/pkih
p/JhwkB
y'jkFy'jh
b[N y;[ZN
ekw
eq'X
b'G
M{m
JhoykFdt?s
;kVk
nfsnkuko
˜[bw
bVkJhnK
MrV/
nkfd p/nzs BhthnK o[uhnK d/ “p'bFpkb/”, “okwFo"b/” ns/ “GVE{” wuk
oy/ jB. fi; ekoD d[BhnK ftu ÙKsh iK d?th r[DK dk gqGkt pj[s xZN
B˜o nkT[Adk j?.
;ow[ Xow[ d[fJ Sfg yb'J/ e{V[ fco? goXkB[ t/ bkb' .. (gzBkF722)
fJj fezBh j?okBh tkbh ns/ j;'FjhDh rZb j? fe fJsBhó
ftfdne soZeh
ftfrnkBe y'iK
frnkB d/ ftek;
fcbk;ch dhnK pohehnK
Xow gquko dh pj[bsk
10
eowFeKvK dh Gowko
shyD p[ZXh
d/ j[zfdnK j'fJnK Gh, n;hA fJ; “e{Vh jT[w?” dh nDj'Ad d/ GowFG[bkt/
ns/ X'y/ B{z ó
ftukoB
;wMD
ikBD
gfjukBD
s'A n;woE oj/ jK!!!
n;hA fJ; “M{mh jT[w?” B{z “;Zu” ;wM e/, iBwKFiBwK s'A fJ; d/ “p?
yohd” r'b/ pD/ oj/ jK ns/ j[D Gh pD/ j'J/ jK ns/ fJ; ftu jh nkgDk
“wkD” ;wMh p?m/ jK. fJeFd{;o/ s'A tZXFuVQ e/ (competition) nkgDh
“jT[w?” dk gqrNktk eoB ftu jh nkgDh tfvnkJh ns/ GbkJh ;wMd/
jK. Gkt/A fJ; “jT[w?” dh r[bkwh ftu p/nzs d[yFeb/Ù, fuzsk, o'r, iwK d/
m/Ar/ ns/ Boe G'rd/ ofjzd/ jK.
jT[w? ftfu irs[ w[nk wod' wodk ikfJ .. (gzBkF555)
jT[w? tvk r[pko[ j? jT[w? ftfu p[fM B ;e? e'fJ .. (gzBkF560)
jT[w? dhox o'r[ j? dko{ Gh fJ;[ wkfj .. (gzBkF466)
“jT[w?” d/ tZv/ dhox o'r Bkb f;oc n;hA nkg jh Boe BjhA
G'rd/, pbfe nkgDh nfrnkBsk d[nkok nkgD/ wB dhnK BhthAnK o[ZuhnK
dh pdp{ ;koh d[BhnK ftu nkgD/ fynkbK ns/ eospK d[nkok c?bkJh iKd/
jK. fJ; soQK n;hA ;w[Zu/ s"o s/ nkgDh jT[w? ftu'A T[gih frbkBh dh “bkr”
(infection) ;koh d[BhnK B{z bkJh iKd/ jK ns/ op dh ;'jDh, ;[ydkJh ns/
fBowb e[dos B{z rzXbk eo oj/ jK.
nuzG/ tkbh rb sK fJj j? fe jT[w? dh pkps p/nzs frnkB gVQBF;[DB
11
d/ pkti{d n;hA fJ; “GowFG[bkt/” dh M{mh d[BhnK ftu'A fBebD bJh
fsnko BjhA jK. feT[Afe iBwKFiBwK s'A fJ; M{mh jT[w? dk nfGnk; eod/
Feod/ n;hA nkg jh “jT[w?” dk ;o{g j' rJ/ jK.
;Zu sK fJj j? fe fJj “jT[w?” ;kv/ ihtB dk nfByVtK nzr nEtk
ihtBFo{g jh pD u[eh j?. J/E'A sKJhA fe n;hA r[o{nKFntskoK d/ ubkJ/
j'J/ XowK ns/ pkDhnK nEtk T[gd/ÙK B{z Gh nkgDh “jT[w?” dh ozrD ukVQh
j'Jh j? ns/ “Xow” B{z nkgDhnK wkfJeh b'VK dh g{osh bJh iK nkgDh
“jT[w?” B{z “gZm/ gkT[D” bJh tos oj/ jK.
fJ; soQK id ;kv/ “Xow” B{z “jT[w?” dh ozrD uVQ ikJ/ sK ;kB{z w˜jph
snZ;[p (Religious fanaticism) dh ozrD uVQ iKdh j? ns/ Xow d/ BkT[A
T[s/ n;hA nfsnzs B¯os, Jhoyk, dt?s, bVkJhnK, MrV/, nfsnkuko
ns/ ˜[bw eod/ jK.
fJ; “w˜jph iB{zB” d/ nzBQ/ i'Ù ftu r[o{nK, ntskoK, wjKg[oyK ns/
fBod'Ù gqkDhnK T[s/ nefj ns/ n;fj nfsnkuko ns/ ˜[bw ehs/ rJ/
jB ns/ niFeb Gh j' oj/ jB.
fJ; “Xkofwe iB{zB” d/ nzBQ/ i'Ù ftu Xow d/ BkT[A s/ ns/ Xow dh
nkV ftu, n;hA Xow dh jh ó
fBokdoh
fBy/Xh
p/w[yskJh
p/Ff;deh
pdBkwh
dk nDikD/ jh w[˜kjok eod/ jK.
;kv/ fJ; nzBQ/ “w˜jph iB{zB” dk nkw iBsk T[s/ nfs G?Vk, jkBhekoe
s/ v{zxk n;o g?Adk j?. fi; Bkb “oZphFj'Ad” s/ Xow dh pkps eJh fe;w d/

12
Ùze/ yV/ j' iKd/ jB. ;Zu sK fJj j? fe iBsk d/ fjofdnK ftu Xow tb'A
p/Fgqtkjh, p/Fw[yskJh, p/Ff;deh ns/ Bk;fsesk c?bkT[D ftu jT[w? t/
VQ/ “w˜jph iB{zB” dk f˜nkdk fjZ;k j?.
fJ; dk gqsZy ;p{s fgSb/ ˜wkB/ dk fJfsjk; ns/ nZiFeb dhnK
w˜jph bVkJhnK (communal riots) jB.
id ;kvh “jT[w?” w˜jph u'bk gfjB e/, Xow d/ BkT[A s/ eq'X, B¯os,
Jhoyk, dt?s, bVkJhnK, MrV/, nfsnkuko ˜[bw ftu goftos j[zdh j?,
sK T[; B{z jh “w˜jphFiB{zB” fejk iKdk j?.
nzBQ/ w˜jph i'Ù ftu ;kvh p[ZXh fGqÙN j' iKdh j? ns/ ;kB{z uzr/ wkV/,
;ZuFM{m, gkgFg[zB, d?th r[D ns/ nT[;oh nT[rDK ftu fBoBk eoB dh
fpp/eFp[ZXh BjhA ofjzdh.
fJ; d/ n?B T[bN jo fJe Xow ;kB{z ó
d:k
fywk
w?sqh Gkt
fgnko
;/tk
nkfd d?th r[DK bJh gq/odk j?.
fJbkjh Xow d/ d?th r[DK d/ gqrNkt/
ns/
jT[w? t/VQ/ “w˜jph iB{zB” d/ gqrNkt/
ftu nfsnzs nzso j? ns/ fJBQK d'jK jkbsK d/ Bshi/ fJe d{i/ d/ n?B
T[bN ns/ w[s˜kd jB.
y'N/ eT[ yok ej? yo/ ;ko B ikD? ..
13
nzX/ ek BkT[ gkoy{ ebh ekb ftvkD? ..
;{s/ eT[ ikrs[ ej? ikrs eT[ ;{sk ..
ihts eT[ w{nk ej? w{J/ Bjh o'sk ..
nkts eT[ iksk ej? iks/ eT[ nkfJnk ..
go eh eT[ ng[Bh ej? ng[B' Bjh GkfJnk ..
whm/ eT[ eT[Vk ej? eV{J/ eT[ whmk ..
oks/ eh fBzdk eofj n?;k efb wfj vhmk .. (gzBkF229)
ukBD dh “nDj'Ad” dk BkT[A jB/ok j?.
nB[Gth frnkB dh nDj'Ad dk BkT[A “wkfJnk” j?.
wkfJnk d/ GowFG[bkt/ d/ “nzX r[pko” ftu'A “jT[w?” T[gidh j?.
fiE/ “jT[w?” dk p'bpkbk j? T[E/ fJbkjh GktBk BjhA j' ;edh.
fi; soQK “ukBD” s/ “jB/o” fJeFd{i/ s'A T[bN s/ w[sikd jB.
T[;/ soQK jT[w? dk “nfj;k;” s/ fJbkjh “ÙoXkFGktBh” fJeFd{i/ s'A
T[bN ns/ w[s˜kd jB.
nekb g[oy dh j;sh “;Zu” ns/ nNZb j?.
jT[w? dh e'Jh j;sh BjhA j?, fJj f;oc wB dk GowFG[bktk j?.
d{ i / b¯˜K ftu nfrnkBsk o{ g h “wkfJnk” B/ ;kv/ iht B{ z
iBwKFiBwKsoK s'A jT[w? dh nchw d/ BÙ/ ftu “;[nk” Sfvnk j?.
fsjh r[Dh ;z;ko[ Gqfw ;[sk ;[fsnk o?fD ftjkDh .. (gzBkF920)
i/ e'Jh ;kv/ Bkb “X'yk” ns/ SbFco/p eodk j? sK n;hA fJ; “X'y/” dh
pkps pj[s fÙekfJs, “tkFt/bk” ns/ “o';” gqrN eod/ jK. go nuzG/ dh
rZb fJj j? fe “jT[w?” o{gh nchw d/ “nwb” ftu, nfrnkBsk o{gh wkfJnk
B/ ;kv/ “iht” Bkb ;G s'A tZvk ns/ dhox “X'yk” (greatest mental fraud)
ehsk j'fJnk j?.

14
j?okBh tkbh rZb sK fJj j? fe ;kB{z n?v/ tZv/ “fBih X'y/” dk ó
gsk jh BjhA
nfj;k; jh BjhA
frnkB jh BjhA
tkFt/bk jh BjhA
fÙekfJs jh BjhA
o'; jh BjhA
ns/ fJ; ;dhth wkfJnk dh “BhAdo” iK “ghBe” s'A ikrD iK fJ; tZv/ X'y/
s'A puD bJh ;kB{z ó
fynkb jh BjhA
bkb;k jh BjhA
b'V jh BjhA Gk;dh
T[Zdw jh BjhA
fB;uk jh BjhA!!!
e'Jh Gh “iht” fJj wzBD B{z jofr˜ fsnko BjhA fe T[; ftu “jT[w?”
j?. jkbKfe T[j fdBFoks ns/ fBwyFfBwy jT[w? ftu jh tosdk ns/
ftuodk j? ns/ “w?AFw/oh” jh T[; dk “p'bFpkbk” j?.
iht dk fJj efjDk fe “w/o/ nzdo jT[w? BjhA j?”, fJ; rZb dk gZek
;p{s j? fe T[; d/ nzdo jT[w? fJsBh oZuFfwZu rJh j? fe T[j y[d jh jT[w?
dk “;o{g” j' u[ek j?. fJ;/ bJh T[; B{z jT[w? dk nfj;k; jh BjhA fojk ns/
T[j jT[w? dh j'Ad s'A fpbe[b Bktkfe¯ :k nfrnkBsk dh YhmskJh ftu
tosdk j? s/ d{i/FGkT[ d/ GowFrVQ ftu jh rbskB ofjzdk j?.
fi; fJB;kB B{z “sgfde” torh w'jfbe phwkoh fuwVh
j't/, go T[; B{z nkgDh fpwkoh dk gsk jh Bk j't/ sK T[; B{z nkgDh w'jfbe
phwkoh d/ fJbki dh Gh b'V BjhA Gk;dh.
15
n?B fJ;/ soQK jT[w? t/VQ/ ihtK dh jkbs j[zdh j?. T[jBK B{z nkgD/ fJ;
w'jfbe r[ZM/ dhox o'r dk gsk jh BjhA, nfj;k; jh BjhA ó Gkt/A fJ; “jT[w?
dhox o'r” dh tikj Bkb T[j nkg{z ;j/fVnk BoeFwJh ihtB G'rd/ jB
ns/ fJ;/ ftu jh ;zs[ÙN ofjzd/ jB.
fJB gzuB w/o' wB[ i' fprkfoU ..
gb[ gb[ jfo ih s/ nzso[ gkfoU .. (gzBkF710)
fJfB@ wkfJnk irdh; r[;kJh s[w@®o/ uoB fp;ko/ ..
fezus gqhfs B T[gi? iB eT[ iB ejk eofj p/uko/ .. (gzBkF857)
J/ j wkfJnk fis[ jfo ft;o? w' j [ T[ g i? GkT[ d{ i k bkfJnk ..
(gzaF921)
i/ gksÙkj dk Ùfj˜kdk (Prince) r[tku ikt/, s/ fe;/ wkSh d/ jZE
nk ikt/ sK T[j wkSh T[; B{z nkgD/ ezw bk SZvdk j? ns/ Ùfj˜kd/ B{z
“X'y/” ftu nkgDh e?d (bonded slavery) ftu oy e/ nkgD/ eki ;tkodk
j?. fJ; soQK Ùfj˜kd/ B{z T[; dh “Ùkjh ftok;s” s'A tKfMnk oydk j?. fJ;
soQK Ùfj˜kd/ Bkb tZvk ns/ dhox X'yk j[zdk j?.
Gkt/A r[opkDh g[ekoFg[eko e/ ;kvh “Ùkjh ftok;s” dk n?bkB eoh
iKdh j?, fe šwB s{z i'fs ;o{g[ j? nkgDk w{b[ gSkD[..@ go jT[w? d/ “BÙ/”
dh “ghBe” ftu “feM[ B p[M? feM[ B ;[M?” tkbh ;kvh d[orsh j' ojh j? ns/
n;hA “gbfu gbfu ;rbh w[Jh M{m/ XzX? w'j[” nB[;ko c; e/ d[yh j[zd/ ofjzd/
jK ns/ nkgDk nw'be ihtB nikJhA rtk oj/ jK.

T[gobh ftuko ftu b¯˜ ó “wkfJnk”, “ukBD”, “jB/o”, “GowF G[bktk”


jT[w?, “nzX r[pko” nkfd tos/ rJ/ jB. fJj e'Jh nvohnK j;shnK BjhA
jB. fJj sK “wB” d/ nB/e GKs d/ ó

ozr
16
sozr

fynkb

GktBk

tbtb/

jh jB.

fgS/ df;nk ik u[fenk j? f;qÙNh nzdo ihtBFo"A fJbkjh “i's” oft


ojh Gog{o j?. fJj “i's” sK fJe' j? ns/ fBowb j?. go id fJ; i's dk
;kv/ wB okjhA pkjo w[yh gqekÙ j[zdk j? sK ;kv/ wB d/ nB/eK ó

fynkbK

tbtfbnK

GktBktK

fB;funK

d/ GKsFGKs ozrKFsozrK nB[;ko “i's” dh o'ÙBh gqrN j[zdh j?.

T[dkjoD d/ s"o s/ fpibh dk “eozN” sK fJe j[zdk j?, go nB/eK ÙebK


ns/ ozrK tkb/ “pbpK” nB[;ko ozrhB o'ÙBh j[zdh j?.
r[opkDh ftu wB d/ nB/eK sozrK B{z fJT[A do;kfJnk j? ó
fJj[ wB{nk fyB[ B fNe? pj[ozrh
dj dj fdf; ufb ufb jkY/ ..
r[o{ g{ok gkfJnk tvGkrh jfo wzsq dhnk wB[ mkY/ ..  (gzBkF171)
wB s{z rkofp nfNnk rkofp bfdnk ikfj ..
wkfJnk w'jDh w'fjnk fcfo fcfo i{Bh Gtkfj ..
rkofp bkrk ikfj w[rX wB nzfs rfJnk gS[sktj/ ..
17
njzeko[ fs;Bk o'r[ brk fpoEk iBw[ rtktj/ .. (gzBkF441)
wfB w?b? ;G[ feS[ w?bk sfB X's? wB[ jSk B j'fJ ..
fJj irs[ Gofw G[bkfJnk ftobk p{M? e'fJ .. (gzBkF558)
wkJh wB[ w/o' pf; Bkfj ..
fB; pk;[o fpfynkB eT[ Xkts fefj fpfX o'eT[ skfj ..
p/d g[okB f;fwqfs e/ ws ;[fB fBwy B jhJ/ p;kt? ..
go XB go dkok f;T[ ofuU fpoEk iBw[ f;okt? .. (gzBkF632)
wB e/ nfXe sozr feT[ dfo ;kfjp S[Nhn? .. (gzBkF1088)

(ubdkaaaaaaa)

18

You might also like