Para sa Peoples Development Institute (PDI)

i
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

Published by the Peoples Development Institute

91 Madasalin Street,
Brgy. Teacher’s Village East, 1101
Quezon City, Philippines
Tel. No. (632) 351-7553

Copyright of the Module ng Pagsasanay sa Gawaing Paralegal ng FLAG

Para sa Peoples Development Institute (PDI)

All rights reserved.

No part of this book may be reproduced in any form or by any means without the
permission of the copyright owner and the publisher.

Lay-out: Ramon T. Ayco, Sr. of Project Development Institute

Set in Times New Roman Txt LT Std, pt. 12

Published in the Philippines

ii
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Pagsasanay sa Gawaing Paralegal ng FLAG

Para sa Peoples Development Institute (PDI)
2019

iii
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

iv
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Pagsasanay sa Gawaing Paralegal ng FLAG

Para sa Peoples Development Institute (PDI)
2019
Mga Kalahok : Magsasaka, mangingisda, katutubo at staff ng PDI)
Lugar na pagdarausan: Zambales
Panahong gugugulin : Tatlong araw na pagsasanay

Pagsasanay sa Gawaing Paralegal: Kurikulum

Unang Araw: 2 Agosto 2019

Modyul Objectives Mga Paksa
Modyul 1: Isasalarawan ang kalagayang bumabalot sa buhay 1. Ang pambansa at rehiyonal
ng mga paralegal at paglalahad ng tamang pa- na kalagayan na may tu-
Ang kalagayan nanaw para gabayan ang kanilang mga gawain tok sa mga usapin at mga
panlipunan hamong hinaharap ng mga
magsasaka, mangingisda at
mga katutubo.
2. Ang mga batayang karapa-
tang pantao.
3. Ang pagsusulong ng mga
legal na adhikain na nag-
tataguyod ng pag-unlad,
at ang mga mala-legal na
tugon o remedyo.
4. Paki-Pagnegosasyon

1
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

Paksa Oras Layunin Pama- Mga Gamit Tagapag-

maraan salita
Registration 7:00 – 8:00 Registration Form PDI
Pagbati 8:00 – 8:20 Pagbati at paglalahad FLAG
ng mga alituntunin
Ang mga inaa- 8:20 – 9:00 Pagpapakilala sa mga Pagsasaad o FLAG
sahan ng mga kalahok at ang pag-ii- pagbabahagi
kalahok sa ng antas ng inaasa- ng inaasah-
han ng isa-isa’t an ng bawat
isa sa mga
kalahok
at pag-
tatagpi-tagpi
sa mga ito
ng tagapa-
muno ng
talakayan
Ang sitwasyong 9:00 – 9:45 Maikling talakayan Pagbabah- White Board, Mga
pambansa at ukol sa pangkalahatang agi ng mga Projector, Manila kalahok
pangrehiyon kalagayan ng karapa- kalahok at Paper, mga Pentel (magsasa-
tang pantao sa Pilipinas, talakayan Pen (iba’t-ibang ka, mang-
lalo na sa rehiyon o sa isang kulay); Mga gabay ingisda,
probinsiya ng mga kala- workshop katanungan katutubo)
hok at higit lalo sa mga
usaping kinakaharap ng
mga magsasaka, mang-
ingisda at katutubo.

2
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Pahinga 9:45 – 10:00

Pag-uulat 10:00 – Pagbabah- Manila Paper, Mga
ng mga gru- 11:00 agi ng mga Pentel Pen kalahok
po hinggil sa kalahok (magsasa-
pambansa at ka, mang-
pangrehiyon na ingisda,
sitwasyon katutubo)
Ang pagbubuo 11:00 – Ang pagsusuma ng Ang pag- PDI
ng larawan ng 12:00 sitwasyon sa rehiyon susuma
sitwasyon kaugnay ng kalagay- ng tagapa-
ang pambans muno ng
talakayan
Tanghalian 12:00 – 1:00
Batayang Kara- 1:00 – 3:00 Talakayin ang mga Talakayan Metacard at pan- Atty.
patang Pantao pangunahing kon- ng pan- ulat Glenda T.
septo at prinsipyo ng gunahing Litong
karapatang pantao; tagapagsal-
ang pinagmumulan ng ita na may
karaparatang pantao; kasamang
ang mga pagkakaiba gawaing
ng mga obligasyon ng pang-grupo
Estado; ang pagsuri ng
mga paglabag ng mga Anong mer-
karapatan kaugnay ng on ang tao
mga obligasyon ng na masasa-
Estado bing siya ay
tao?

3
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

Pahinga 3:00 – 3:15

Developmental 3:15 – 4:00 Suriin ang konsepto Pakikipag- Mga karaniwang Prof. Leo
Legal Aid (Ang ng pagtulong na legal talakayan gamit; mga gabay D. Battad
adhikaing legal para sa kaunlaran ng sa panguna- tanong
para sa kaun- pamayanan; ipaliwanag hing tag-
laran) ang pananaw, misyon apagsalita
at ang mga stratehiya at
tungkulin ng mga aboga-
do at mga di-abogado
Mga mala-legal 4:00 – 5:00 Ipaliwanag ang papel ng Paglalahad Mga karaniwang Prof. Leo
na remedyo mala-legal na remedyo sa ng pan- gamit; pagtalakay D. Battad
pagtataguyod ng karapa- gunahing sa isang tampok
tang pantao; alamin ang tagapagsal- na kaso
pagkakaiba ng mala-legal ita na may
na remedyo sa iba pang pagtutulad
mga remedyo; kilalanin sa totoong
ang iba’t ibang mala-legal buhay (hal.
na remedyo at mga bagay pagsusulat
na dapat isaalang-alang ng liham)
kung gagamit ng mala-le-
gal na remedyo.

Pangalawang Araw: 3 Agosto 2019

Modyul Objectives Mga Paksa
Modyul 2: Ilahad ang systema ng korte at mga legal na pamamaraan Pagtanaw sa sistema ng
Ang Batas at mga at tukuyin ang mga remedyo korte at mga legal na pama-
Pamamaraan maraan at Ebidensiya

4
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Paksa Oras Layunin Pamamaraan Mga Tagapag-

Gamit salita
Palagayan ng 8:00 – 8:15 Grupo 1
loob at 2
Maikling balik- 8:15 – 8:30 Balikan ang mga natu- Pag-uulat ng mga Grupo 1
aral tunan sa mga nagdaang grupo at 2
talakayan
Paki- 8:30 – 9:45 Ipaliwanag ang ibig Paglalahad ng Mga ka- Prof. Leo
pag-negosasyon sabihin ng negosasyon; pangunahing raniwang D. Battad
tukuyin ang mga hak- tagapagsalita at gamit
bang sa paghahanda dula-dulaan
para sa negosasyon,
ang paraan para sa
isang matagumpay na
negosasyon; ang mga
dapat at di dapat gawin
sa negosasyon
Pahinga 9:45 – 10:00
Pangkalaha- 10:00 – Pagtalakay sa pangka- Pagtalakay ng Ang prose- Atty. Ra-
tang Pagtanaw 12:00 lahatang pananaw sa pangunahing tag- song krim- chelle P.
sa Sistemang sistemang legal sa Pil- apagsalita inal at sibil Mayuga
Legal at Pros- ipinas (ang ehekutibo, (tunghayan
eso ang lehislatura at ang ang flow-
hudikatura); ipaliwan- chart ng
ag ang saklaw ng mga kaso); ang
mala-korteng ahensya mga legal
at ang iba’t ibang mga na doku

5
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

korte, at ang pangka mento

raniwang prosesong (tulad ng
kriminal at sibil kasong
isinampa
or isasam-
pa)
Lunch 12:00 – 1:00
Pang-aaresto, 1:00 – 3:00 Ilahad kung anu-ano Pagtalakay ng Iba’t ibang Atty. Ca-
Paghalughog, ang mga kaakibat ng pangunahing tag- mga do- mille T.
Pagsamsam, lehitimong pag-aresto, apagsalita kumento Maranan
Pagkulong paghalughog at pag- tulad ng
samsam, at ang mga (Warrant
karapatan ng mga de- of Arrest,
tenido at mga preso Search
Warrant,
Bail,
Inventory
and Re-
ceipts)
Pahinga 3:00 – 3:15
Ebidensiya 3:15 - 5:00 Tukuyin ang iba’t ibang Pagtalakay ng Mga ka- Atty.
uri ng ebidensiya, at pangunahing tag- raniwang Litong
ang mga batayang apagsalita gamit
panuntunan ukol sa
mga ebidensiya at ang
pangangalaga ng mga
ebidensiya

6
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Pangatlong Araw : 4 Agosto 2019

Modyul Objectives Mga Paksa
Modyul 3: Ang Ipakita ang mga kasanayang kailangan ng mga 1 Gawain ng Isang Paralegal
papel at gawain paralegal upang epektibong magampanan ang mga 2 Pakikipanayam at imbes-
o tungkulin ng tungkulin at gawain, at ipagdiinan ang papel ng tigasyon
mga paralegal mga paralegal sa pagtaguyod ng karapatang pantao. 3 Paghahanda ng salaysay ng
testigo o ng sinampahan ng
kaso o ng nagsampa ng kaso
4 Dokumentasyon at pagsu-
sulat ng kaso
Paksa Oras Layunin Pamamaraan Mga Tagapagsalita
Gamit
Palagayan ng 8:00 – 8:15 Grupo 1 at 2
loob
Maikling balik- 8:15 – 8:30 Balikan ang mga Pag-uulat ng mga Grupo 1, 2 at 3
aral natutunan sa mga grupo
nagdaang tal-
akayan
Imbestigasyon 8:30 – 9:45 Tukuyin ang Pagtalakay ng Standard Prof. Battad and
at Pakikipan- gawain ng isang pangunahing materials Atty. Mayuga
ayam paralegal, ang tagapagsalita
mga hakbang sa
pag-iimbestiga at
pakikipanahyam,
mga pag-iin-
gatang bagay,
pagpili ng

7
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

testigo, mga
problema sa mga
nagpapanayam,
mga hadlang sa
epektibong pa-
ghahanap ng mga
impormasyon
Pahinga 9:45 – 10:00

Pagpapatuloy 10:00 – Ipamalas ang Paglalahad ng pan- Isang case Prof. Battad at
ng Imbesti- 12:00 pangkalahatang gunahing tagapag- study na Atty. Mayuga
gasyon at Paki- aspeto ng pakiki- salita at dula-dulaan gagawin ng
kipanayam panayam at mga (gagayahin ang PDI
pamamaraan ng tunay na pakikipan-
pakikipanayam ayam at tutukuyin
ang mga dapat at di
dapat gawin)
Tanghalian
Pagsulat ng 1:00 – 2:45 Magsulat ng ma- Pagtalakay ng Prof. Battad at
Pag-uulat linaw at masinop pangunahing Atty. Maranan
na salaysay na tagapagsalita
naglalarawan
ng mga kaso na
kinakaharap ng
mga magsasaka,
mangingisda at
katutubo

8
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Paano Gumawa 2:45 – 3:15 Tukuyin ang mga Pagtalakay ng Atty. Litong
ng Salaysay bahagi ng isang pangunahing
affidavit o salay- tagapagsalita
say at ang mga
dapat di dapat
gawin sa pagsu-
sulat ng affidavit
Pahinga 3:15 – 3:30

Paggawa ng 3:30 – 4:30 Pagsusulat ng Lahat ng mga

affidavit affidavit grupo
Pagtatapos at 4:30 – 5:00 FLAG at PDI
paghahandog
ng Certificate of
Completion

9
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

10
Para sa Peoples Development Institute (PDI)

11
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

12
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Ang Tanong: Ito ba ay nangyayari?

13
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

14
Para sa Peoples Development Institute (PDI)

15
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

16
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

BATAYANG KARAPATANG
PANTAO
Glenta T. Litong
2 August 2019
FREE LEGAL ASSISTANCE GROUP

17
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

18
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

OUTLINE
• PART I
- AKTIBIDAD:

• ANONG MERON ANG TAO NA MASASABING SIYA AY TAO?

• ANO ANG KAILANGAN PARA MABUHAY BILANG TAO?

Part 2:
• Ano ang karapatang Pantao?
• Kahulugan
• pinagmulan
• Katangian
• Klase
• Karapatan v. Responsibilidad
• Ano ang mga obligasyon ng Estado?
• Kelan nalalabag ang karapatang pantao?

I. Ano ang karapatang Pantao?

A. Kahulugan
• Ang mga karapatang pantao ang likas sa pagiging tao.
• Kalayaan at karapatan
• Maangkin sa legal na pamamaraan
• Limitasyon sa mga aksyon ng Estado
• Katapusan at pamamaraan upang makamit ang buhay na may dignidad

19
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

B. Pinagmulan

• International Bill of Human Rights

- Universal Declaration of HUman Rights (1948)
- International Covenant of Civil and Political Rights (1966)
- International Covenant of Economic, Social and Cultural Rights (1966)
• International Human Rights Treaties
• 1987 Philippine Constitution
- Art. II, Declaration of Principles and State Policies (sections 1, 5, 9, 10, 11, 15, 16, 17, 21, 22
and 23)
- Art. III, Bill of Rights
- Art. XII, National Economy and Patrimony (sections 1, 6, 12 and 13)
- Art. XIII, Social Justice and Human Rights
• Domestic Laws
- Republic Act No. 7610 (Special Protection of Children Against Child Abuse, Exploitation and
Discrimination
- RA 9272 (Anti-Violence Against Women and Their Children)
- RA 7279 (Urban Development and Housing Act)
- PD 422 (Labor Code of the Philippines)

K. Katangian

• Pangkalahatan
• Pagkaka-ugnay-ugnay at Di mahahati
• Walang diskriminasyon
• Pagkakapantay-pantay
• Equity
• Empowerment

20
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

D. Klase

• Indibidwal
• Kolektibo
• DEROGABLE rights - pwedeng isuspinde sa oras ng emergency, protektahan ang pamban-
sang seguridad, kaayusan, kaligtasan, moralidad o kalusugan ng publiko.
- Ang pagsuspinde ay ayon sa batas, pansamantala, may good faith at base sa objective assessment.
- Ang krisis ay di pangkaraniwan kung saan ang mga normal na pamamaraan ay hindi sapat.
- Ang Rule of law ay dapat manaig.
- Ayon sa karapatan at mga kalayaan. (Art. 29, sec. 2 UDHR)
• NON-DEROGABLE rights - hindi pwedeng isuspinde
- Karapatang mabuhay
- Karapatan laban sa tortyur, o cruel, inhuman or degrading treatment or punishment
- Karapatan laban sa pagka-alipin or pagka-alila
- Karapatan laban sa kagkulong dahil sa utang
- Karapatan laban sa batas na ex post facto
- Karapatan na ituring na tao sa lahat ng pagkakataon at kahit saan
- Kalayaang mag-isip, konsensya at relihiyon

Ang Pangdaigdigang Deklarasyon ng Karapatang Pantao (UDHR)

1. Ang lahat ng tao’y isinilang na malaya at pantay-pantay sa karangalan at mga karapatan.
2. Ang bawat tao’y karapat-dapat sa lahat ng karapatan at kalayaang nakalahad sa Pahayag na ito, nang
walang ano mang uri ng pagtatangi, gaya ng lahi, kulay, kasarian, wika, relihiyon, kuro-kurong pam-
pulitika o iba pa, pinagmulang bansa o lipuynan, ari-arian, kapanganakan o iba pang katayuan.
3. Ang bawat tao’y may karapatan sa buhay, kalayaan at kapanatagan ng sarili.
4. Walang sino mang aalipinin o bubusabusin; ipagbabawal ang ano mang anyo ng pang-aalipin at ang
pangangalakal ng alipin.

21
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

5. Walang sino mang pahihirapan o lalapatan ng malupit, di makatao o nakalalait na pakikitungo sa parusa.
6. Ang bawat tao’y may karapatang kilalanin saan mang dako bilang isang tao sa harap ng batas.
7. Ang lahat ay pantay-pantay sa harap ng batas at may karapatan sa walang pagtatangi ng pangangalaga
ng batas.
8. Ang bawat tao’y may karapatan sa mabisang lunas ng karampatang mga hukumang pambansa tung-
kol sa mga gawang lumalabag sda pangunahing mga karapatan na ipinagkaloob sa kanya ng saligang
batas o ng bata.
9. Walang sino mang ipaiilalim sa di-makatwirang pagdakip, pagpigil o pagpapatapon.
10. Ang bawat tao’y may karapatan sa ganap na pagkakapantay-pantay, sa isang makatarungan at hayag
na paglilitis.
11. Ang bawat taong pinararatangan ng pagkakasalang pinarurusahan y may karapatang ituring na
walang-sala hanggang di-napatutunayang nagkasala.
12. Walang taong isasailalim sa di-makatwirang panghihimasok sa kanyang pananahimik, pamily, tahan-
an o pakikipagsulatan.
13. Ang bawat tao’y may karapatan sa kalayaan ng pagkilos.
14. Ang bawat tao’y may karapatang humanap at magtamasa sa ibang bansa ng pagpapakupkop laban sa
pag-uusig.
15. Ang bawat tao’y may karapatan sa isang pagkamamamayan.
16. Ang mga lalaki’t b abaeng may sapat na gulang ay may karapatang mag-asawa at magkaroon ng pamilya.
17. Ang bawat tao’y may karapatang mag-angkin ng ari-arian.
18. Ang bawat tao’y may karapatan sa kalayaan ng pag-iisip, budhi at relihiyon; kasama sa karapatang ito
ang kalayaang magpalit ng kanyang relihiyon o paniniwala.\
19. Ang bawat tao’y may karapatan sa kalayaan ng pagkukuro at pagpapahayag.
20. Ang bawat tao’y may karapatan sa kalayaan sa mapayapang [pagpupulong at pagsasamahan.
21. Ang bawat tao’y may karapatang makilahok sa pamahalaan ng kanyang bansa.
22. Ang bawat taom, bilang kasapi ng lipunan, ay may karapatan sa kapanatagang panlipunan.
23. Ang bawat tao’y may karapatan sa paggawa.
24. Ang bawat tao’y may karapatan sa pamamahinga at paglilibang.

22
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

25. Ang bawat tao’y may karapatan sa isang pamantayan ng pamumuhay na sapat para sa kalusugan at
kagalingan ng kanyang sarili at ng kanyang pamily, kasama na ang pagkain, pananamit, paninirahan
at pagpapagamot at kinakailangang mga paglilingkod panlipunan.
26. Ang bawat tao’y may karapatan sa edukasyon.
27. Ang bawat tao’y may karapatang makilahok nang malaya sa buhay pangkalinangan ng pamayanan.

E. Karapatan at Responsibilidad

A28. Ang bawat tao’y may karapatan sa kaayusang panlipunan at pandaigdig na ang mga karapa-
tan at mga kalayaan itinakda sa Pahayag na ito ay ganap na maisasakatuparan.
A29. Ang bawat tao’y may mga tungkulin sa pamayanan sa ikaaari lamang ng malaya at ganap
na pagkaunlad ng kanyang pagkatao.
A30. Walang bagay sa Pahayag na ito na mapapakahulugan ang nagbibigay sa alin mang Estado,
pangkat o tao ng ano mang karapatang gumawa ng ano mang kilusan o magsagawa ng ano
mang hakbang na naglalayong sirain ang nakalahat dito.

• Klase ng mga indibidwal na tungkulin:

- Tungkulin ng mga taong may kapangyarihan na respetuhin, protektahan at itaguyod ang
karapatang pantao
- Tungkulin ng bawat indibidwal na responsableng paggamit ng karapatan
- Tungkulin sa kapwa at komunidad

II. Ano -ano ang mga obligasyon ng estado?

• Obligasyon ng pag-uugali:
- Pag-uugali na dapat sundin ng isang may-ari ng tungkulin
• Obligasyon ng resulta:
- Protektahan at bigyan

23
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

• Non-derogable at pangunahing obligasyon upang matiyak ang pagkakapantay-pantay, parehong

pormal at “substantive”
• Obligasyon na respetuhin
• Obligasyon na protektahan
• Obligasyon na ipatupad
• Tiyaking maipatupad ang pinakamababang mahahalagang antas ng bawat karapatang pantao
- Dapat respetuhin ang karapatang pantao
- Non-derogable rights
• Ang mga estado ay may margin ng paghuhusga upang piliin ang mga paraan upang sumunod
sa mga obligasyon nito.

III. Ano -ano ang paglabag ng karapatang pantao?

• Ang mga paglabag ay nangyayari kapag ang mga Estado ay nagpapatupad, sa pamamagitan ng
aksyon o di-paggawa, ng isang patakaran o kasanayan na sinasadya na sumasalungat o hindi
piinapansin ang mga obligasyong karapatang pantao.
• Ang paglabag ay nangyayari kapag ang pag-alis ng karapatan ay direktang sanhi ng isang poli-
siya o aksyon ng estado na walang karampatang hakbang na kabayaran.

IV. Buod

- Hangarin at karapatan
- Depinisyon ng karapatan at ang obligasyon ng estado
- May hawak ng karapatan at tagadala ng tungkulin
- Ligal na pagpapatupad

24
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Ano ang isyu ukol sa karapatang pantao?

25
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

26
Para sa Peoples Development Institute (PDI)

27
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

28
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Ano ang ibig sabihin ng kaunlaran?

Kaunlaran - Buo at ganap na pagkamit ng lahat ng aspeto ng karapatang pantao

Kaunlaran Karapatang Pantao

Pang-ekonomiya
Pampulitika 1. Pangsibil at pampulitikal
Panlipunan 2. Pangkabuhayan, Panlipunan at Pangkultural
3. Pagkakaisang Karapatan (Solidarity Right)
Karapatang Pantao - Kapayapaan, Kapaligiran, Kaunlaran o
KKK
Sa lipunang ito ay -
• isang kalagayan
• isang layunin

29
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

Mahalaga ba ang partyisipasyon o pakikilahok sa usaping kaunlaran

at karapatang pantao?

Bakit mahalaga?

Partisipasyon

Ano ang ibig sabihin ng partisipayon o pakikilahok?

• Nakikibahagi sa -
- Lahat ng larangan ng kabuhayan - pampulitikal, pang-ekonomiya, panlipunan at
pang-kultural

Partisipasyon

Kalagitnaan o sentro sa usapin ng kaunlaran at karapatang pantao

Partisipasyon

Paano natin masasabi na tayo ay lumalahok sa pag-unlad o karapa-

tang pantao?

• Bahagi sa -
- Pag-desisyon
- Pag-tamasa ng mga benepisyo ng kaunlaran
- Pag-bigay halaga sa mga pag-unlad

30
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Ano ang simula ng DLA?

Madilim na yugto sa ilalim ng Batas Militar.

Anu-ano ang mga karanasan noong panahon ng Batas Militar?

• Ang DLA ay pinasimulaan noong 1980 ng dating abogado at Senador, si Jose W. Diokno.

• Si Senador Diokno ang nagtatag ng Free Legal Assisgtance Group (FLAG).

• Ang FLAG ang pinakamalaking organisasyon ng mga abogado na nagsususlong sa karapatang

pantao

• Sentral sa pagtataguyod na panlegal o adbokasiyang legal -

“ang karapatan ng mga tao sa kaunlaran”

Ano ang layunin?

Pagtataguyod na panlegal ang pagkamit ng kaunlaran ng lipunan at pagbibigay

kapangyarihan sa mga taong bayan na nasa laylayan ng lipunan.

• Ang tradisyunal na tulong panlegal o Traditonal legal aid (TLA) ay hindi sapat.

31
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

Tradisyunal na Tulong Panlegal o Traditional Legal Aid (TLA)

- Nakatuon lamang sa mga aktor na panlegal: abogado, hukom, prosekutor o mga tao sa
korte.

- Walang pagpuna kung tama o mali ang kaayusang panlegal, sistemang panlipunan at
mga institutsyon.

- Inaakalang ang batas ay makatarungan at ang kawalan ng hustisya ay resulta lamang

ng mga kakulangan o karupukan ng mga awtoridad.

- Basta na lamang itinataguyod ang batas (mali man o tama)

- Limitado sa mga pagtatalong pampribado; nagbibigay ng pansamantalang lunas.

- Nagtataglay ng binhi ng palaasa o pagpapasustento

Developmental Legal Advocacy (DLA)

- Paraan na gawing makabuluhan ang serbisyong legal

- Paraan na makaambag sa proseso ng pag-unlad

• Ang mga abogado ay gumagawa ng tulong legal sa loob ng kasalukuyang sistemang

panlegal, subalit lumalaban sa kamalian nito.

• Ang DLA ay lumalaban, hindi sa pamamagitan ng armas, kundi ng batas.

“Rebolusyon ng Batas”

32
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Kaisipan o Teorya sa DLA

PANANAW

MAKATARUNGANG ISTRAKTURANG PANLIPUNAN

na nagpapamadali sa pagkamit ng KAUNLARAN

tungo sa BUO AT GANAP NA PAGKAMIT NG KARAPATANG PANTAO.

LAYUNIN

REMEDYUHAN ANG WALANG KATARUNGAN AT KAAPIHAN

hindi lamang sa pagpapatupad ng batas

kundi pati na rin sa PAPAPALIT NG BATAS AT MGA PANGMALALIMANG KAAHYUSANG

PANLIPUNANA na nagpapanatili sa kawalan ng hustisya o pang-aalipin at nagpipigil ng kaunlaran.

Anu-ano ang mga anyo ng kawalan ng katarungan at kaapihan?

Anu-ano ang mga BATAS AT KAAYUSANG PANLIPUNAN na nakapagpapanatili sa kawalan ng

hustisya o pang-aalipin?

Anu-ano ang mga BATAS AT KAAYUSANG PANLIPUNAN na nakapagpipigil ng kaunalaran?

Sino ang kikilos upang makamit ang layunin na baguhin ang batas at kaayusang panlipunan?

33
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

• Sa sikap at tulong ng mga sambayanan na isulong ang mga pagbabago.

• Ang tulong ng abogado ay pangsuporta lamang.

• Kapag ang kawalan ng hustisya o kaapihan ay pinapanatili ng batas o ng kaayusang pang-ekonomi-

ya o panlipunan, ANG TULONG PANLEGAL AY MAY LIMITADONG SAYSAY O HALAGA.

“...to win justice, the poor, the dispossessed and the oppressed ... must rely,
not on legal aid, but on their own organized efforts.”

-- Jose (Ka Pepe) W. Diokno

“...upang mapanalo ang hustisya, ang mga dukha, mga inalisan ng pag-aari,
mga sinikil ... ay dapat umasa, hindi sa tgulong legal, kundi sa kanilang
sariling organisadong sikap.”

-- Jose (Ka Pepe) W. Diokno

34
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

MGA PAMAMARAAN

1. SITAHIN ANG PAMAHALAAN SA -

• NAKASASAMANG EPEKTO ng mga polisiya ng pamahalaan

• KAIBAHAN ng pandaigdigang pamantayan at karunungan sa pananalita sa isang banda at ng kato-

tohanan

Pagpapairal sa Batas Extra Judicial Killing

(Rule of Law) Vigilantism
Marapat na Proseso
(Due Process)

MGA PAMAMARAAN

1. TULUNGAN ANG MGA NASA LAYLAYAN NG LIPUNAN -

• Pataasin ang palalimin ang kanilang malay sa mga dahilan ng kanilang mga problema

• Hikayating mag-organisa at kumilos upang mabigyan ng solusyon ang kanilang mga problema

35
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

Sama-samang paniniwala na -

• Ang mga tao ang magpapasya kung anong lipunan ang ikanilang gusto at ang mga kailangang pag-
babago upang matamo ito.

• Kailangan ng mga batayang pagbabago, hindi lamang reporma.

• Dapat mag-organisa at sama-samang magsikap at kumilos ang taong bayan tungo sa pagbabago.

Sa pagsasagawa ng DLA -

• Bibigyan ng pangunahing tulong ang mga dukha, inagawan ng pag-aari, at sinikil.

Kadalasan mga grupo o komunidad (ha. magsasaka, mangingisda, maralitang tagalungsod, katutu-
bo, manggagawa, detenidong politikal, atbp.

Sa pagsasagawa ng DLA -

• Tinutuunan ng mga problema na may kinalaman sa

- interes ng lipunan
- karapatang pantao
- hustisyang panlipunan

• Pangunahin ang partisipasyon ng mga partners (kliyente) sa pagtugon sa problema.

36
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Mga Gawaing DLA

Pagbibigay Kaalaman o Edukasyon

• Pagpapalalim sa kamalayan sa mga karapatan

• Patalasin ang kakayahan ng mga partner (o kliyente) sa pagsuri sa kanilang mga problema at lumikha
ng mga solusyon hinggil dito
• Ipamalay sa m ga tao ang kanilang kapangyarighang kumilos at paglabanan ang mga problema.
• Sabay natuto ang abogado at ang mga partner (o kliyente)

Primers Manuals
Your Human Rights Women
Rights of Political Detainees Informal Settlers
Rights of Students Students
Rights of Workers Overseas Workers
Paralegal Craftsmanship Political Prisoners
State of Emergency, Human Rights
Death Penalty Workers
Manuals Handbooks
Environmental Criminal Procedure
Law and Practice Human Rights Advocacy
Trial Technique
Legal Reference on Fact Sheets
Capital Cases
Newsletters
Rape, Murder and Parricide,
Kidnapping, Drug Offenses

37
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

Pakikipag-ugnayan sa iba

• Palawakin at palakasin ang kooperasyon sa pagitan ng mga iba’t-ibang sektor at

grupo na may parehong problema o sitwasyon

• Hikayatin ang suporta ng mga non-governmental organizations (NGO) at iba

pang mga grupo

Anti-Death Penalty Campaign

FLAG Anti-Death Penalty Task Force: FLAG, CBCP-ECPPC, CADP, SPDR,

PJPS, UP-NSRI, No-Box Philippines, and others

Goal: upang hindi maisabatas ang parusang kamatayan

Adbokasiya (Pagtataguyod)

• Pagtuon sa mga sangay ng pamahalaan (e.g. lehislatura, opisina ng presidente,

hudikatura)

• Pagsisita sa pamahalaan sa mga -

- Masamang epekto ng polisiya

- Kaibahan ng pandaigdigang batayang banta at ng katotohanan

38
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Kaibahan

Pagpapairal sa Batas Extra Judicial Killing

(Rule of Law) Vigilantism
Marapat na Proseso
(Due Process)

Congress Watch
Position Paper
Congressional Hearing
Lobby of Congress Members
- Panukalang mga batas sa Kamatayan
- Panukalang batas sa pagbaba ng edad ng mga bata na parurusahan

Campaigns
Anti-Dictatorship: PCO/PDA/ASSO, Release of Political Prisoners, Militarization,
Emergency Powers, Extrajudicial Killings
Philippine Sovereignty: US Military Bases, Visiting Forces Agreement, Balikatan
Exercises
Human Rights and Development: Development Aggression, Oil Price Hikes,
Value Added Tax
Peace and Development: Mindanao Conflict, War on Iraq, Anti-Terorism

39
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

Serbisyong Legal

• Nagsisimula sa pagbahagi sa mga partner (o kliyente) sa kanilang karapatan at mga

limitasyon ng sistemang panlegal

Legal Services

• Kasama ang mga partner (clients) sa pagsusuri sa mga sanhi ng problema, mga
kaayusan at lakas panlipunan na nagdudulot sa problema.

• Hinihikayat ang mga tao na mag-organisa at kumilos’ gumamit ng legal, at metale-

gal na remedyo kung kailangan.

40
Para sa Peoples Development Institute (PDI)

41
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

42
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Mga Metalegal na Remedyo

43
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

44
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Ano ang metalegal na remedyo?

• Mga sama-samang pagkilos

• Hindi gumagamit ng remedyong panlegal gaya ng pagsampa ng kaso sa korte o mala-korte (administratibo).

Ano ang layunin ng metal-legal na remedyo?

• Lumikha ng kamalayan sa publiko o lipunan tungkol sa mga paglabag sa karapatang pantao

• Iparating at konsiyensiyahin ang mga awtoridad na tugunan ang mga paglabag sa karapatang pantao.

Anu-ano ang mga karaniwang klase ng metalegal na remedyo?

• Rali at martsa
• Pagsulat at pagpirma ng Petisyon
• Text brigade
• Malawakang demonstrasyon (People Power)
• Paggamit ng social media: Facebook, Twitter
• Pagsuot ng arm bands, butones o tag
• Fasting and vigils
• Strike at Picketing
• Boycott

Basehan ng Metalegal na Remedyo

Art. II, sek. 4, 1987 Konstitusyon:

“Hindi dapat magpatibay ng b atas na nagbabawas sa kalayaan sa pananalita, pagpapahayag, o ng

pamamahayagan, o sa karapatan ng mga taong-bayan na mapayagang magkatipon at magpetisyon sa
pamahalaan upang ilahad ang kanilang karaingan.”

45
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

LEGAL (Judicial) METALEGAL EXTRALEGAL

Aktor Abogado, kliyente, Lahat: ng mga apektadong sek- Mga rebolusyonaryong
korte, prosecutor tor, lalo na ang mga nasa lay- puwersa at mga supota
layan ng lipunan nito
Basehan Legal - batas at mga Legal - Art. II, Sek. 4, 1987 Illegal - hindi kumikilala
Alituntunin ng Korte Konstitusyon ng batas ng Estado
Hustisya sa regular na Pampulitika, pangekonomiya at Pagbabago sa pamamagitan
proseso sa korte/ma- panlipunang pagbabsago para sa ng pag-bagsak sa kasalu-
la-korte kaunlaran at karapatang pantao kuyang sistema
Lugar / Pam- Korte o mala-korte Kalye, parke o liwasan, social Sa kabundukan, at
amaraan (administratibo) media, atbp. kanayunan
Resulta Sa kalahatan, mabagal Sa kalahatan, mas mabilis luta- Matagalang pakikibaka;
ang takbo ng kaso sin ang problema isang krimen

Pagtutuunan ng Legal at Metalegal

Karapatan ng mga Magsasaka: Ang kaso ng Sumilao

Ang kahilingan ng mga magsasakang Higaonon na mabawi ang 144 hektaryang taniman na naipami-
gay sa kanila sa pamamagitan ng CARP ay tumagal ng halos dalawang dekada. Ipinaglaban nila ito
hanggang umabot sa Korte Suprema. Nagsagawa sila ng “hunger strike” subalit natalo sila sa kaso.
Nang matalo sila sa Korte Suprema, humanap muli sila ng pakikibaka. Hiniling nila na kanselahin
ang reklasipikasyon ng lupa dahil sa paglabag sa kondisyon ng reklasipikasyon. Nagsagawa sila
ng 1700 kilometrong martsa/kilos protesta mula Bukidnon papuntang Maynila upang hilingin na
isawalang bisa ang reklasipikasyon ng lupa. Ang kanilang mahabang pakikibaka ay humantong sa
isang tagumapay. Nabawi nila ang kanilang 144 ektaryang lupa.

46
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Mga Bagay na Dapat

Isa-alang-alang

• Lakas ng maraming kalahok at mahigpit na pagkakaisa ng organisasyon o grupong nagsa-

sagawa ng remedyong metalegal
• Makatuwiran at mahalagang kahilingan
• Mapayapang pagsasagawa ng pagkilos at paggamit ng paggamit ng mahinahon na mga
salita
• Sapat ng preparasyon sa pagkilos
• Mga mabisang pag-iingat ng organisasyon o grupo upang maiwasn ang kawalan ng kon-
trol sa pagkilos
• Kawalan ng bahid ng pananakot o panggagamit ng mga organisador sa mga kalahok sa
pagkilos
• Suporta ng ibang mga grupo sa pagkilos
• Tamang oras o panahon ng pagsasagawa ng pagkilos.

47
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

48
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Ang Pakikipagnegosasyon

49
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

50
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Ano ang ibig sabihin ng negosasyon?

• Paraan ng paglutas sa problema na hahantong sa isang kasunduan.

• Ang kasunduan ay bunga ng malayang pagsang-ayon sa isang usapin.

Ano ang layunin ng negosasyon?

• Kasunduan na nakasisiya sa b awat panig

• Dahil nakasisiya ito, maaasahan na ang bawat panig ay susunod sa napagkasunduan.

51
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

II
Mga Paraan ng Pag-Negosasyon

1. Negosasyong Pakikipagbahagi (Distributive Bargaining)

a. Ang bawat panig ay kinikilalang kaaway.

b. Tinitignang iisa lamang ang lunas sa problema, Iisang bibingka lamang

ang paghahatian (fixed-pie resources)

c. Nakatuon lamang sa kasalukuyang negosasyon.

2. Sama-samang Pagnegosasyon (Integrative Bargaining)

a. Nagtutulungan sa negosasyon.

b. Naghahanap ng mga nakasisiyang paraan at nagbibigayan sa ilang mga

bagay.

c. Mas malaking bibingka na ang paghahatian (Expanded pie)

d. Kadalasan may ilang mga isyu na kailangang pag-usapan

52
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

III
Ang Negosasyon batay sa Interest ay
isang paraan ng Sama-samang Pagnenegosasyon
Antas ng pagtatalo
• Mayroong tatlong antas ng pagtatalo

Posisyon

Interest
Mga pinahahalagaan katangian (values at Batayang Pangangailangan
(Human Needs)

Negosasyon batay sa Interest

• Maprinsipyong Pakipagnegosasyon

• Ang mga panig ay sama-samang naghahanap ng solusyon sa prob-

lema (joint problem-solving).

Four Points:

1. Mga Tao
2. Mga Interest
3. Solusyon o mga paraan
4. Batayan ng solusyon

53
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

Negosasyon batay sa Interest

Apat na Puntos:

1. Mga Tao - may mga matitinding emosyon at kadalasan may pinanggagalingan.

May kahirapan makipag-usap ng malinaw. Dapat ihiwalay ang mga tao sa
problema.

2. Interest - Ang layunin ng negosasyon ay upang matugunan ang interest ng

mga tao - pangangailangan nila - na siyang nag-udyok sa kanilang katayuan o
posisyon sa problema. Kailangang mag-focus sa interest, hindi sa posisyon.

3. Oposisyon o alternatibo - mahirap gumawa ng pinakamabuting opsiyon o

pagpipilian kapag ang tao ay napipilitan o gipit. Bago pumasok sa kasunduan,
kailangang maglaan ng oras sa pagtukoy ng mga opsiyon o alternatibong
kaayaaya sa b awat panig.

4. Batayan ng interest (Criteria) - Sa harap ng magkatunggaling interest, kail-

angan ang makatwirang basehan o pamantayan ng interest ng hindi galing sa
bawat panig. Sa negosasyon, kailangan na ipagsapilitan ang pag-gamit ng
objectibong pamantayan o basehan.

Negosasyon batay sa interest

Bentahe:

• Kapag nakatuon sa interes kaysa sa posisyon, bumubuti ang pakikipag-usap.

• Ang mabuting usapan ay humahantong sa sama-samang pag-iisip ng mga

kasiya-siyang opsiyon o alternatibo.

54
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

II
Mga Estratehiya sa Negosasyon
batay sa Interest
Maghanda sa negosasyon

• Alamin kung ano ang talagang gusto at kadahilanan ng interest.

- Alamin ang mga posibleng pagtutol at tanong hinggil dito.

- Magsaliksik ng mga datos na magpapatibay sa interest o pangangailangang isusulong.

• Ano ang mga basehan ng kagustuhan.

• Paghandaan ang mga proposal sa paglutas ng problema.

• Gumawa ng mga listahan ng alternatibo kung sakaling hindi magkasundo.

- Gumawa ng mga praktikal na mga alternatibo.

- Makipagnegosasyon batay sa prinsipyo at kawastuhan ng iyong interest.

55
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

III
Mga Estratehiya sa Negosasyon
batay sa Interest
2 Kailangan marunong makinig

• Maaaring ib a ang sinasabi sa talagang gusto

3 Huwag banggain ang kanilang posisyon.

• Huwag tanggihan, huwag ring tanggapin ang posisyon.

• Tignan ang interest sa likod ng posisyon at pag-usapan ito.

4 Matutong magtanong o humingi ng paliwanag.

• Huwag tanggihan ang kritisismo ng kabilang panig.

• Humingi ng suhestiyon.

• Magtanong ng “Bakit?”, “Papaano?”, “Anong palagay niyo?”, “Ano ang suhestiyon niyo?”

• Walang silbi ang pagtatanong kung hindi naman pakikinggan ang sagot.

5 Kapag inatake ang pagkatao mo, ibaling ang atake sa problema.

• Hayaan silang maglabas ng galit, at makinig.

• Kapag huminahon na ang kabilang panig, ibaling ang atake sa problema.

56
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

6 Ang pinakamabisang armas ay manatiling tahimik.

• Kapag ang mungkahi o suhestiyon ay hindi makatwiran, manatiling tahimik.
• Manatiling tahimik matapos magtanong.
7 Huwag magsalita kung hindi kailangan
• Kapag hindi sigurado, mas mabuting sumagot ng “hindi”.
- Huwag padalos-dalos
- Magkaroon ng mas mahabang oras upang mag-isip
- Subalit maaari ring sumagot ng “pag-aaralan ...”
8 Matutong humarap sa mga dirty tricks.
• Mga panloloko
- Hindi totoong mga “katutuhanan”
- Alanganing awtoridad
• Mental na labanan (psychological warfare)
- Personal na pang-aatake
- Mga panloloko o pananakot
- “Good guy, bad guy na pamamaraan
9 Bigyan ang kabilang panig ng kahihiyan, o ng mukha na makalabas na may dignidad.
• Tandaan, mahalaga ang “mukha”.
• Huwag ipitin ang kabilang panig sa sulok na wala nang matatakasan - ito ay lalong manlalaban o
magmamatigas.
• Kailangan ng pagbibigay at pag-unawa.
Tandaan:
Ang layunin ng negosasyon batay sa interest ay ang sama-samang pagtugon ng mga panig sa problema.

57
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

IV
Mga Balakid sa Kooperasyon
Papaano ang mga ito maaalpasan?
Balakid sa sama-samang paghanap ng solusyon
1. Ang ating reaksiyon

• Pigilan ang reaksiyon.

- Manlaban - apoy sa apoy
- Bumigay
- Makipag-hiwalay sa usapan
• Alamin kung ano ang mga bagay na nakapagpapataas ng emosyon.

• Upang maibalik ang balanseng pag-iisip at manatiling nakatuon sa layuning makamtan ang interest,
kailangang makita ang kabuuang kalagayan.

Estratehiya: Pumunta sa balkon (Go to the balcony)

• Dumistansiya sa ating mga agad at negatibong reaksiyon.

• Huwag salubungin ang galit ng kabilang panig. Huwag maghiganti.

• Kapag mataas ang tensiyon, magpalamig. Humingi ng kauntingminuto para magpalamig.

• Bumalik sa negosasyon at simulan kung saan nagtapos ang negosasyon.

• Huwag mag-desisyon agad-agad

58
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

2. Ang kanilang negatibong damdamin o emosyon

• Sa kabila ng kanilang pang-aatake at galit at poot.

• Sa kabila ng kanilang matigas na posisyon ay takot at kawalan ng tiwala.

• Sa kanilang mundo ng “eat-or-be-eaten”, sa kanilang tingin, makatwirang ang paggamit ng maruru-

ming paraan (dirty tricks)

Estratehiya: Ilagay natin ang sarili sa katayuan ng kabilang panig (Step to their side)

• Makinig Mabuti. Bigyan ng pagkakataon ang kabila na magsalita.

• Kilalanin ang kanilang punto at damdamin. Hindi ibig sabihin na sumasang-ayon tao.

- Humingi ng paumanhin kung kinakailangan.

• Kilalanin ang mga kaibahan at pagkakaiba ng pananaw nang may positibong pagtingin.

• Magsagawa ng magandang relasyon sa kanila.

• Ilahad ang ating mga pananaw o ideya ng hindi nakakapagpagalit.

Balakid sa pagharap sa problema

3. Ang kanilang posisyon

• Problema sa kanilang pagmamatigas sa posisyon.

• Ang kanilang hangarin na mapasagot tayo sa kanilang nais.

• Sa kanilang mata, walang ibang alternatibo kundi ang sumang-ayon ang kabilang panig sa nais nila.

59
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

Estratehiya: Baguhin ang direksiyon ng usapan. (Reframe)

• Ibahin ang posisyon ng kabilang panig sa direksiyon na pagtukoy sa mga interest, mga positibong
alternatibo, at mga makatwirang pamantayan ng interest.
• Magtanong nang makapagbibigay ng solusyon.
- Bakit? (Why?)
- Bakit hindi? (Why not?)
- Paano kung ... (What if?)
• Hingiin ang kanilang payo. Tanungin bakit ito makatwiran?
Balakid sa pagkakaroon ng kaaya-ayang kasunduan sa mga panig
4. Ang kanilang kawalang kontento
• Hindi nakikita ang pakinabang sa kaaya-ayang kasunduan.
- Ano ang pakinabang sa amin?
• Kapag ang kaaya-ayang ideya o solusyon ay nagmula sa isang panig, aayawan ito ng kabilang panig.
Estratehiya: Magtayo ng Gintong Tulay (Build a Golden Bridge)
• Sa halip na ipagsapilitan ang isang kasunduan, magsimula tayo sa pananaw ng kabilang panig upang
magabayan sila sa direksyon na gusto natin.
• Bigyan sila ng “gintong tulay” upang makatawid sa daang gusto natin.
- Ibig sabihin, tulungan silang hindi mawalan ng “mukha” kapag sila ay nagbago ng pananaw.
• Piliting sagutin ang kanilang pagtutol at sagutin ang kanilang mga interest.
- Huwag isantabi ang kanilang interes.
- Huwag isantabi ang batayang pangangailangan.

60
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

- Huwag isipin na iisa lamang ang opsiyon o alternatibo sa paglunas ng problema.

• Tulungan nating hindi sila mapahiya o mawalan ng “mukha” sa ibang tao.

- Ipakita na nagbago na ang sitwasyon.

- Humingi ng rekomendasyon mula sa pangatlong panig.

- Tawagin ang atensiyon sa mga makatwirang pamantayan ng pagdedesisyon.

• Sa madaling salita, tulungan nating isulat ang kanilang matagumpay na talumpati.

• Maging matiyaga upang makatawid sila sa gintong tulay. Huwag padalus-dalus para lamang mag-
kasundo.

5. Ang kanilang kapangyarihan

• Kapag ang tingin ng kabilang panig sa negosasyon ay isang “win-lose” na laro, sila ay determi-
nadong tatalunin ka.

• Ang akin ay akin, ang iyo ay maaring tawaran.”

• Kung makukuha nila ang gusto sa paggamit ng lakas, bakit sila makikipagtulungan?

Estratehiya: Gamitin ang kapangyarihang mangaral (Use the power to educate)

• Ipaalam ang maaaring hindi magandang kalabasan kung walang kasunduan.

= Ano ang maaring mangyari kung walang kasunduan.

- Ano ang maaaring gawin ng isang panig.

- Subalit, huwag manakot o magbanta. Magbigay lamang ng babala.

61
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

Estratehiya: Gamitin ang kapangyarihang mangaral (Use the power to educate)

• Gamitin ang ating mga opsiyon o alternatibo sa kanilang reaksiyon.

• Kunin ang suporta ng ibang mga grupo.

- Magtayo ng koalisyon ng iba’t-ibang sektor o organisasyon.

- Kunin ang tulong ng pangatlong panig upang mamagitan.

• Ipaalam sa kanila na mayroon silang paraang makaalis sa sitwasyong mahirap.

• Ipamalas sa kanila na hangad ng lahat ang isang kaayaayang kasunduan.

• Kapag napapayag sila sa kasunduan, tumupad sa usapan.

62
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

Paalala: Ang karapatang pantao ay hindi puwedeng tawaran

• Ang mga pinahahalagaang bagay at batayang pangangailangan ay isang karapatang pantao.

• Sa negosasyon, ang katapatang pantao ay hindi isang bagay na maaaring isuko kapalit ng ibang
bagay.

• Subalit sa PAPAANO makamit ang karapatang pantao, ito ay maaaring pag-usapan sa negosasyon.
• Sa negosasyon baty sa interest, kailangang isaalang-alang sa negosasyon ang pagtupad sa karapa-
tang pantao.

Negosasyon batay sa Interest

Pagbabalik tanaw:
• Nayroong tatlong antas ng pagtata:
Posisyon
Interest
Mga pinahahalagaan (Values) at Batayang Pangangailangan (Human Needs)
• Saklaw ng karapatang pantao ang mga Katangian Pinahahalagaan (values) at Batayang Pangangail-
angan ng tao (human needs)
Paalala: Ang karapatang pantao ay hindi puwedeng tawaran
• Sa negosasyon, ang karapatang pantao ay hindi isang bagay na maaaring isuko kapalit ng ibang
bagay.
• Subalit, sa PAPAANO makamit ang karapatang pantao, ito ay maaaring pag-usapan sa negosasyon.
• Sa negosasyon batay sa interes, kailangang isaalang-alang ang pagtupad sa karapatang pantao.

63
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

64
Para sa Peoples Development Institute (PDI)

65
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

66
Para sa Peoples Development Institute (PDI)

67
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

68
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

MGA LUBOS NA KARAPATAN:

1. Mabuhay;

2. Hindi ma-torture o isailalim sa malupit, di makatao at kahiya-hiyang parusa;

3. Hindi sapilitang pagtrabahuhin;

4. Hindi makulong dahil sa hindi pagbayad ng utang;

5. Huwag maparusahan para sa mga gawaing hindi pa naisabatas;
6. Kilalanin at tratuhin bilang tao; at
7. Malayang pag-iisip, konsiyensiya, at pananampalataya o relihiyon.
IBA PANG MGA KARAPATAN:
• Maging malaya at walang pangamba sa iyong personal na seguridad.
• Hindi arestuhin kung walang arrest warrant
- Maliban kung:
a. Ikaw ay may ginawa / ginagawang krimen / nagbabalak gumawa ng krimen, sa harap ng isang
tagahuli (arresting officer).
b. Kung batay sa personal na kaalaman ng tagahuli, naniniwala siyang ikaw ang may sala;
k. Kung ikaw ay tumakas mula sa kulungan, o habang inililipat ng kulungan.
• Huwag halughugin ang tahanan kung walang search warrant
- Maliban kung ikaw ay nahuli nung ligal
> ikaw at ang iyong kinalalagyan (immediate surroundings) ay maaaring kapkapan

69
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

• Huwag samsamin ang anumang gamit sa iyong bahay na hindi nakadetalye sa search warrant.

Lahat tayo ay may karapatan na HUWAG ARESTUHIN liban sa bisa ng isang wastong AR-
REST WARRANT

WASTO ANG WARRANT of ARREST KUNG:

1. Personal na pinag-aralan ng hukom ang resolusyon ng prosecutor at mga kasamang ebidensiya;

2. Ito ay inisyu at pirmado sa loob ng 10 araw mula sa pagsampa ng complaint o information sa husgado;

3. Ito ay inisyu ng hukom matapos niyang makahanap ng probable cause.

• Kung may duda ang hukom na mayroong probable cause:

a. Maaari niyang utusan ang prosecutor na magprisinta ng karagdagang ebidensya sa loob ng 5

araw; at
b. Dapat ay maresolba niya ang isyu sa loob ng 30 araw mula sa pagsampa ng complaint o informa-
tin sa husgado.

HINDI KAILANGAN NG WARRANT of ARREST KUNG:

1. Ikaw ay may ginawa, o ginagawa, o nagbabalak gumawa ng krimen, sa harap ng isang tagahuli;

2. May krimen o paglabag sa batas na naganap pa lang at ang tagahuli ay may dahilan, batay sa per-
sonal na kaalaman sa mga pangyayari (facts and circumstances), na may probable cause na ikaw ang
may sala; o

3. Ikaw ay tumakas mula sa kulungan o habang inililipat mula sa kulungan.

70
Para sa Peoples Development Institute (PDI)

71
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

KAPAG IKAW AY INAARESTO

TANDAAN:

• Kumalma lang. Tumutok sa bawat pangyayaring nagaganap, at huwag mag-alala sa mga kung ano
ang susunod na manguyayari.

• Hingin ang kopya ng warrant of arrest at suriin ito nang mabuti.

- Dapat ay tama ang pagkasulat ng pangalan mo at kung ano ang paglabag sa batas na
dahilan ng pag-aresto sa iyo.

• Kung may mali o depekto ang warrant, ipahayag ang iyong pagtutol pero huwag pumalag o gu-
mamit ng dahas.

• Kunin ang pangalan, opisyal na posisyon, opisina at unit ng mga taong umaaresto sa iyo.

• Alamin sa iyong tagahuli kung saan ka dadalhin.

- Magsama ng kamag-anak, kaibigan o ibang testigo na nakakita ng iyong pag-aresto.

• Tumawag / mag-text sa kapamilya, kaibigan, at abogado, para malaman nilang ikaw ay inaaresto

- hayaang buhay ang linya ng telepono upang madinig nila ang nangyayari.

• Hilingin na tumawag sa iyong abogado;

- kapag tumanggi, sabihan ang iyong kamag-anak, kaibigan, o ibang testigo sa iyong pagkahuli
na sila ang tumawag sa iyong abogado.

72
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

• Ipaalam sa iyong abogado

- ang mga pangyayari,

- ang pangalan ng iyong tagahuli,
- ang dahila ng iyong pagkahuli, at
- kung saan ka dadalhin ng tagahuli.

• Ang mga tagahuli ay dapat

a. naka-uniporme;
b. may dalang warrant of arrest;
k. maayos kumilos at
d. may paggalang sa mga karapatan at dignidad ng kanilang aarestuhin.

• Kung may paglabag ang mga tagahuli:

- Sabihing tatawag ka sa pulis upang maklro ang kanilang otoridad.

• Huwag makipagtulungan sa mga tagahuli ngunit huwag gumamit ng dahas

• Mga paraan upang iwasan ang iligal na paghuli:

- Umupo sa sahig at hayaang bitbitin ka nila;

- Magsisigaw at humingi ng tulong;
- Mag-eksena upang tumawag pansin ng mga kapitbahay at mga nagdaraan;
- Itapon ang dalang ID / pagkakakilanlan.

• Sa unang pagkakataon na makahartap sa hukom o piskal, mag-report at ikwento ang mga

naganap.

73
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

KAPAG IKAW AY LIGAL NA INAARESTO:

• Maaari kang kapkapan para sa mga nakasasakit na armas o sandata o anumang bagay na dala mo
na maaaring gamiting katibayan ng krimen.

KAPAG IKAW AY “INIIMBITA” SA PULISYA:

• Sabihin na kailangan mo munang kumonsulta sa iyong abogado.

• Hilingin sa iyong abogado na kausapin ang mga officer itakda ang oras, persa, at lugar kung saan
pwedeng maganap ang pagtatanong.

• Kung hindi ka payagan na kumonsulta sa iyong abogado, huwag sumama sa mga officer. Kapag
pililit ka nila, ang magaganap ay isang pag-aresto na rin.

KUNG PANIWALA MO AY HUHULIHIN KA:

• Huwag lumabas ng bahay na nag-iisa.

• Iwasan ang mga lugar kung saan walang nakakikilala sa iyo.

• Huwag manatiling nag-iisa sa bahay o saan mang lugar.

• Sabihan ang iyong pamilya / mga kaibigan na may posibilidad na ikaw ay maaresto at kung ano
ng dapat nilang gawin.

• KUNG LALABAS NG BAHAY > Sabihan ang iyong pamilya at mga kaibigan kung:

74
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

- saan ka pupunta,
- kanino ka makikipagkita,
- gaano katagal kang mawawala, at
- ano ang dapat nilang gawin sakaling hindi ka makabalik sa oras, o hindi makarating sa iyong
destinasyon

• Magdala ng sapat na pagkakakilanlan (IDs), at

• Iwasang magbitbit ng anumang delikadong bagay na maaaring ituring na incriminating

KARAPATAN NG MGA INUUSIG (Accused):

1. Huwag piliting tumestigo laban sa sarili mo;

2. Manatiling tikom ang bibig kapag nahuli;

3. Magkaroon ng mahusay at walang kinikilingang abogado;

4. Malaman kung ano ang uri at dahilan ng mga akusasyon laban sa iyo (sa wika na batid at naiintindihan mo);

5. Magkaroon ng mabilis, bukas, at patas na paglilitis;

6. Magsampa ng apela sa desisyon ng korte na ikaw ay maysala;

7. Ituring na inosente hangga’t hindi napatutunayang nagkasala;

8. Matulungan ng mga proseso ng korte upang sapilitang lumahok ang mga testigo at mailabas ang mga
ebidensiya para maipagtanggol mo ang iyong sarili;

75
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

9. Humarap at lumahok ka at iyong abogado sa pagdinig ng mga akusasyon;

10. Makita nang harapan at masuri ang mga testigo laban sa iyo;

11. Magkaroon ng paunang imbestigasyon (preliminary investigation) ng adusasyon laban sa iyo;

12. Huwag litisin at parusahan ng dalawang beses para sa isang krimen;

13. Pakitunguhan sa paraang makatao at may paggalang,

14. Maglagak ng pyansa bago makulong

• Maliban na lang sa mga kasong may parusang kamatayan at malakas ang ebidensiya ng pag-
kakasala.

PAGHALUGHOG at PAGSAMSAM

• KAILANGANG MAY WASTONG SEARCH WARRANT

• Kung walang search warrant > Agad na tumutol.

• Huwag magboluntaryong sumailalim sa paghalughog.

• Huwag pumayag na magalughog ngunit huwag din tumanggi sa paraang pisikal at marahas.

• Ang isang warrantless search na walang malinaw, pauna, at boluntaryong pagpayag mo ay

iligal.

76
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

WASTO ANG SEARCH WARRANT KUNG:

1. Ito ay pinag-utos ng isang hukom;

2. Isang kasalanan lamang ang nakalista rito;

3. Partikular na nakasaad ang eksaktongl lokasyon o lugar na dapat halughugin;

4. Malinaw na nakalista ang mga bagay na dapat makuha o masamsam; at

5. Ito ay ginamit sa loob ng sampung araw matapos mapirmahan ng hukom.

SURIIN ANG SEARCH WARRANT AT TIYAKING:

• Nakasulat dito ang iyong tirahan;

• Nakalarawan dito ang partikular na bahay na dapat mahalughog;

• Pirmado ito ng isang hukom;

• Nakalista dito ang isa lamang na paglabag sa batas;

• Ginamit ito sa loob ng sampung araw matapos ma-isyu.

77
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

78
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

KUNG HINDI WASTO ANG WARRANT:

• Ang paghalughog at pagsamsam na naganap ay iligal:

- Anumang ebidensiya ang makuha ay hindi pwedeng gamitin sa anumang kaso o paglilitis.
- Maaari kang tumanggi nang mahinahon nang walang nilalabag na batas.
- Maaari kang magsampa ng kasong ciriminal, civil o disciplinary action laban sa mga otoridad
na nagsagawa ng operasyon.

SEARCH WARRANT

• Hingin ang mga pangalan, ranggo, opisina at yunit na kinabibilangan ng search party.

• Kunin din ang pangalan at ranggo ng kanilang pinun o (commanding officer).

• Kumonsulta agad sa iyong abogado (sa pamamagitan ng telepono o text) at ipaalam sa kanya na
may paghahalughog na magaganap sa iyong bahay o opisina.

• Kung wasto ang warrant, saka lamang maaaring payagan ang paghahalughog.

• Maaaring sirain ang search party ang anumang pintuan o bintana upang ipatupad ang search warrant

- kapag tumanggi ang maybahay o opisina na sila ay papasukin.

• Pwede lamang magsagawa ng paghahalughog sa harap ng ligal na nakatira o miyembro ng

pamilya na nakatira o may-ari ng bahay o opisina.

• Kung wala ang mga ito, ang paghahalughog ay dapat maganap sa harap ng dalawang testigo na
may sapat na edad at kamulatan at nakatira sa lokalidad.

79
 PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

• Walang anumang kuwarto, cabinet, sulok o bahagi ng bahay o opisina ang pwedeng mahalughog
kung wala ang dalawang testigo na ito.

KAILAN DAPAT IPATUPAD?

• Dapat ay sa araw ipatupad ang isang search warrant

- Maliban kung nakasaan sa mga salaysay na sumusuporta sa search warrant na ang bagay na
gustong masamnsam ay personal na dala ng tao o nasa lugar na hahalughugin,
- Maaring ipatupad ang searcxh warrant ng mga orotidad anumang oras ng araw o gabi kung ito
ay nakasulat sa warrant.

HABANG NAGAGANAP ANG PAGHAHALUGHOG:

• Subaybayan ang search team sa lahat ng pagkakataon

> Upang makaiwas sa posibilidad na magtanim ang search party ng anumang dokumento, armas,
o ibang bagay sa iyong bahay o opisina.

IMBENTARYO/RESIBO

• Dapat ibigay ng opisyal kung may nakuha o nasamsam sa iyong bahay o opisina.

• Naglalaman ng detalye ng mga gamit na nasamsam;

• Dapat ay pirmahan ng maybahay o testigo;

• Bago pirmahan at tanggapin ang resibo:

80
 Para sa Peoples Development Institute (PDI)

- Basahin at suriin upang masiguro na tumpak ang pagkalista, pagsalarawan at bilang ng mga
nasamsam;
- Kung may espasyong blanko sa resibo, sulatan ng linya ang espasyong blangko.

• Siguruhing may kopya ka

• Siguruhing eksakto at tumpak ang kopya na ibinigay;

• Kung may pagkakaiba > tumanggi na pirmahan ang resibo

• Kung pinipilit kang pirmahan ang resibo:

- Lagyan ng “Under Protest” o U.P.

- Wag gamitin ang tunay mong pirma

81
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

82
Para sa Peoples Development Institute (PDI)

83
PAGSASANAY SA GAWAING PARALEGAL NG FLAG

84