"Službeni glasnik RS", br.

133/2004

Na osnovu člana 19. stav 4. Zakona o planiranju i izgradnji ("Službeni glasnik RS", broj 47/03),

Vlada Republike Srbije, na predlog Republičke agencije za prostorno planiranje, donosi

UREDBU

O UTVRðIVANJU PROSTORNOG PLANA PODRUČJA POSEBNE

NAMENE VLASINA

Član 1.

Utvrñuje se Prostorni plan područja posebne namene Vlasina (u daljem tekstu: Prostorni plan),
koji je odštampan uz ovu uredbu i čini njen sastavni deo.

Član 2.

Prostornim planom utvrñuju se osnove organizacije, korišćenja, ureñenja i zaštite područja

Vlasina na delovima teritorija opština Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad.

Član 3.

Prostorni plan se sastoji iz tekstualnog dela i grafičkih prikaza.

Grafički prikazi (referalne karte) izrañeni su za namenu prostora, prirodne resurse, zaštitu životne
sredine i kulturnih dobara, u razmeri 1:25.000, kao i za mrežu naselja, funkcija, javnih službi i
infrastrukturnih sistema, u razmeri 1:50.000.

Grafičke prikaze izrañene u sedam primeraka, overava svojim potpisom ministar nadležan za
poslove prostornog planiranja i urbanizma.

Član 4.

Prostorni plan se ostvaruje urbanističkim planovima, planovima i programima razvoja i propisima i

opštim aktima donetim za njegovo sprovoñenje.

Član 5.

Ugovor o implementaciji Prostornog plana zaključiće Ministarstvo za kapitalne investicije,

Ministarstvo nauke i zaštite životne sredine, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede,
Ministarstvo trgovine, turizma i usluga, Ministarstvo rudarstva i energetike i skupštine opština
Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad.

Član 6.
Po jedan primerak grafičkih prikaza iz člana 3. stav 2. ove uredbe čuva se trajno u Vladi
Republike Srbije, ministarstvu nadležnom za poslove prostornog planiranja i urbanizma i
skupštinama opština Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad, a po dva primerka u Republičkoj agenciji
za prostorno planiranje.

Analitičko-dokumentaciona osnova na kojoj se zasniva Prostorni plan čuva se trajno u

Republičkoj agenciji za prostorno planiranje.

Član 7.

Pravo na neposredan uvid u grafičke prikaze iz člana 3. stav 2. ove uredbe imaju pravna i fizička
lica.

Član 8.

Urbanistički planovi i projekti uskladiće se sa odredbama ove uredbe na način utvrñen Prostornim
planom.

Planovi i programi razvoja koji se donose po posebnim propisima, propisi i drugi opšti akti,
uskladiće se sa odredbama ove uredbe u roku od dve godine od dana njenog stupanja na snagu.

Urbanistički planovi i projekti, planovi i programi razvoja doneti do dana stupanja na snagu ove
uredbe, primenjuju se u delovima koji nisu u suprotnosti sa ovom uredbom.

Član 9.

Tekstualni deo Prostornog plana objavljuje se u "Službenom glasniku Republike Srbije".

Ova uredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike
Srbije".

05 broj 110-7921/2004-001
U Beogradu, 2. decembra 2004. godine

Vlada Republike Srbije

Potpredsednik,
Miroljub Labus, s.r.
 PROSTORNI PLAN

PODRUČJA POSEBNE NAMENE VLASINA

(Tekstualni deo)

I. POLAZNE OSNOVE
UVOD

Prostorni plan područja posebne namene Vlasina urañen je prema Odluci o pripremanju
Prostornog plana područja Vlasina ("Službeni glasnik SRS", broj 22/90) kao i prema Ugovoru o
završetku izrade Plana koji je Ministarstvo urbanizma i grañevina sklopilo sa "Energoprojekt
Urbanizam i arhitektura a.d." pod brojem 350-01-121/98-03 od 25. septembra 2001. godine, a
prema proširenim granicama koje je sugerisala Komisija za stručnu kontrolu prostornih planova
Ministarstva grañevina. Pored navedenog, pravni osnov za izradu ovog plana čini i Zakon o
planiranju i izgradnji ("Službeni glasnik RS", broj 47/03), Zakon o Prostornom planu Republike
Srbije ("Službeni glasnik RS", broj 13/96), Pravilnik o sadržaju i izradi prostornih planova
("Službeni glasnik RS", broj 60/03), kao i drugi zakoni koji regulišu materiju iz ovog plana. Ovaj
plan je urañen uz aktivnu saradnju sa institucijama i organizacijama nadležnim za materiju ovog
plana kao i sa organima i organizacijama iz opština Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad.

Prema Odluci osnovni zadatak ovog plana je da se njime utvrde ciljevi, politika i koncepcija
organizacije, ureñenja, korišćenja i zaštite prostora obuhvaćenog planom i to sa stanovišta zaštite
prirodnih vrednosti, a posebno izvorišta vodosnabdevanja od posebnog značaja za ovaj region i
za Srbiju u celini, odnosno za razvoj turizma na istom području, što je od posebnog interesa kako
za navedene opštine tako i za Republiku u celini.

Da bi ovaj plan rešio pomenute zadatke kao i druge probleme zaštite, prostornog ureñenja i
razvoja ovog područja, primenjen je metod integralnog planiranja prostornog sistema ali
podvrgnut interesima zaštite vodoizvorišta, ureñenja prirodne celine i razvoja turizma. Ovaj metod
podrazumeva ravnopravan tretman prirodnog, društvenog i ekonomskog sistema i prethodnu
procenu društveno-ekonomske i ekološke opravdanosti razvoja planiranih sistema posebne
namene.

Proširene granice utvrñene ovim planom, obuhvataju celinu prirodnog sistema područja Vlasina,
odnosno delove prostora opština Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad oko Vlasinskog jezera kao
epicentra ovog područja. Ovim se u budućnosti otvara nužnost i perspektiva transgranične
saradnje sa regionom i opštinama Bugarske u prigraničnom području, upućujući na evropske
fondove kao što su PHARE-CBC (za transgraničnu saradnju i razvoj turizma), SAPARD (za
razvoj poljoprivrede) i ISPA (za razvoj infrastrukture i probleme zaštite životne sredine), u fazi
kada Srbija bude kandidat za prijem u Evropsku Uniju (očekivano iza 2007. godine), odnosno u
daljoj budućnosti za strukturno prilagoñavanje regiona pomoću strukturnih fondova EU u periodu
kada Bugarska i Srbija budu članice Evropske Unije (očekivano iza 2011. godine). Radi toga je i
vremenski horizont ovog plana realno postavljen do 2011. godine, etapno do 2007. godine, osim
za ona rešenja koja već danas realno mogu da se postave kao osnove dugoročnog sagledavanja
(do 2021. godine). Sadržaj ovog plana usaglašen je sa Pravilnikom o sadržini i izradi planskih
dokumenata ("Službeni glasnik RS", broj 60/03), sa posebnim naglaskom na rešenja posebne
namene koja čine osnov ovog plana kao i na smernice, mere i instrumente za sprovoñenje
rešenja iz Plana usmerene istovremeno na zaštitu javnog dobra i javnog interesa (priroda i
prirodni resursi, životna sredina, socijalna i tehnička infrastruktura - mreže i objekti posebne
vrednosti) i na razvoj privatne inicijative i tržišta u ekološki osetljivom području Vlasine, o čemu će
na osnovu planskih rešenja biti zaključen Ugovor o implementaciji - za realizaciju izmeñu
Republike, opština Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad i zainteresovanih investitora.

Pored tekstualnog dela ovaj plan sadrži i sledeće grafičke prikaze:

1. Referalna karta I "Posebna namena prostora" u razmeri 1:25.000

2. Referalna karta II "Mreža naselja, funkcija, javnih službi i infrastrukturnih sistema" u razmeri
1:50.000

3. Referalna karta III "Prirodni resursi, zaštita životne sredine i kulturnih dobara" u razmeri
1:25.000

4. Tematska karta 1 "Plan vodoprivredne infrastrukture i procena hazarda" u razmeri

1:50.000/1:25.000.

Analitičko-dokumentaciona osnova (ADO) ovog plana sadrži ekspertsku osnovu kao i drugu
dokumentaciju koja služi kao argumentacija ponuñenih rešenja i potvrda o ostvarenoj saradnji sa
nadležnim institucijama. U dokumentaciji se takoñe nalaze i neka rešenja koja prevazilaze
granice ovog plana (vodoprivredna rešenja, korišćenje mineralnih sirovina, regionalna
infrastruktura i sl.), a u neposrednoj su vezi sa prostorom u granicama Plana.

Ovaj plan ima strateški karakter pa se ne može direktno sprovoditi kroz projektovanje, izuzev u
delu koji se odnosi na sistem zaštite vodoizvorišta i njegov prostorno-tehnološki razvoj, kao i na
sistem regionalne infrastrukture. Smernicama za sprovoñenje Plana data su uputstva za dalju
razradu u okviru rešenja za 1. etapu (do 2007. godine), dok će ostala rešenja biti predmet
praćenja od strane nadležnih republičkih organa i institucija radi eventualne izmene i dopune u
toku sprovoñenja iza 2007. godine.

Tokom izrade ovog plana, nedostatak ažurnih katastarskih podloga, podataka iz popisa
stanovništva kao i programa razvoja pojedinačnih opština bio je evidentan, ali nije bitno uticao na
definisanu strategiju zaštite, prostornog ureñenja i razvoja područja Vlasine.

1. GRANICA PLANA - PLANSKO PODRUČJE

Prostorni plan obuhvata delove teritorija opština Crna Trava, Surdulica i Bosilegrad i to: deo KO
Bajince, deo KO Crna Trava (na teritoriji opštine Crna Trava); celu KO Vlasina Rid, celu KO
Vlasina Stojkovićeva, celu KO Vlasina Okruglica, deo KO Klisura, deo KO Novo Selo, celu KO
Kolunica, celu KO Božica, celu KO Topli Do (na teritoriji opštine Surdulica) i celu KO Donja
Ržana, celu KO Gornja Ržana, celu KO Ploča, celu KO Gornja Lisina, deo KO Donja Lisina i deo
KO Milorci (na teritoriji opštine Bosilegrad).

Granica na severu počinje zamišljenim presekom uporednika 420 severne geografske širine i
reke Vlasina, pruža se razvoñem Vlasine i Kalanske reke u pravcu severoistoka, od planinskog
vrha Topla glava (1.102 m n.v.), na istoku do vrha Crvenkovica (1.607 m n.v.), pravcem jugoistok
duž razvoña do vrha Orlovac (1.707 m n.v.) i dalje na jug do vrha 1.721 m n.v., do administrativne
granice opština Surdulica i Crna Trava. Granica Prostornog plana nastavlja se ka jugu do vrha
1.461 m n.v. i pruža se dalje ka jugoistoku do vrha Jelova glava (1.175 m n.v.), da bi se nastavila
ka jugu razvoñem izmeñu Vučje i Grubine reke (koje čine reku Jermu), preko vrha Cvejina čuka
(1.442 m n.v.) i vrha Dinina čuka (1.598 m n.v.) na istoku sve do državne granice sa Bugarskom.
Granica se nastavlja državnom granicom sa Bugarskom prema jugu do vrha Bandera (1.736 m
n.v.), pruža se preko razvoña planinskim masivom Manov del pravcem jugozapad do krune brane
na Lisinskom jezeru i granicom slivnog područja reke Lisine na jugu i zapadu do vrha Vršnik
(1.671 m n.v.). Ka severozapadu, granica nastavlja do gornjeg toka potoka Vuneva, zatim preko
Rida Loboda nastavlja na sever do vrha Bobik (1.650 m n.v.), zatim skreće na istok dolinom
Plavilskog potoka do prevoja Trenin grob (1.659 m n.v.); dalje, granica nastavlja prema severu
preko vrha Bilo (1.740 m n.v.) i spušta se grebenom Debeli Rid do doline potoka Zli Dol i doline
reke Vrla; dalje, granica ide uzvodno rekom Vrlom do ušća Gradskog potoka, a zatim skreće na
sever dolinom Gradskog potoka do vrha Kula (1.622 m n.v.), zatim do vrha Veliki Čemernik
(1.638 m n.v.), vrha Mali Čemernik (1.596 m n.v.), vrha Šanci (1.552 m n.v.), pruža se granicom
razvoña slivnog područja jezera Vlasina i na severu reke Vlasina, severno od naselja Crna Trava
do zamišljenog preseka uporednika 420 severne geografske širine i reke Vlasina.

U slučaju neusaglašenosti opisa granice Plana u grafičkom i tekstualnom delu, važi prikaz u
grafičkom delu - na Referalnim kartama.

1.1. Regionalni aspekti razvoja područja posebne namene: Vlasina i

Vlasinsko jezero
Kraj Vlasina nalazi se u istočnom delu sliva Južne Morave, izmeñu planina Čemernik (1.688 m
n.v.) na zapadu i Vardenik (1.875 m n.v.) na jugu, Krajišta na jugoistoku, granice sa Bugarskom
na istoku i planinskog masiva Gramada (1.592 m n.v.) na severoistoku. Vlasinsko jezero nalazi
se na 1.213 m n.v., izmeñu doline Južne Morave i bugarske granice, na 17 km udaljenosti do
graničnog prelaza Srezimirovci. Od jezera na sever put ide duž leve obale prema Crnoj Travi (18
km), Vlasotincu (51 km) i Leskovcu (67 km), a na jug prema Bosilegradu i Trgovištu.

Bitnu odrednicu položaja Vlasine i Vlasinskog jezera kao pola turističke privlačnosti čini blizina
autoputa odnosno evropskog koridora 10, čime ovo područje može da računa na ozbiljnije
aktiviranje nakon realizacije deonice autoputa od Niša prema makedonskoj granici.

Dolinom Južne Morave u koridoru 10 pruža se i pruga Beograd-Skoplje-Solun, tako da i

železnički saobraćaj ima potencijalno značajnu ulogu za razvoj područja Vlasina.

Osim toga i relativna blizina meñunarodnog niškog aerodroma (100 km) potencira značaj ovog
područja. U pozitivnom smislu od posebnog značaja je i regionalni put Leskovac-Vladičin Han-
Promaja-CrnaTrava-Vlasotince.

2. OBAVEZE, USLOVI I SMERNICE IZ PLANSKIH DOKUMENATA

VIŠEG REDA
Prema odredbama Prostornog plana Republike Srbije, voda i vodoprivredna infrastruktura
predstavljaju jednu od najznačajnijih tema prostornog razvoja Srbije. Istim planom se ističe zaštita
prostora i slivnih područja podzemnih voda, postojećih i planiranih akumulacija, posebno onih
regionalnog značaja meñu koje spadaju Vlasinsko jezero sa Lisinom (postojeće akumulacije) i
Svoñe na reci Vlasini (planirana akumulacija). Čitavo područje Vlasine je tim planom obeleženo
kao dragoceno izvorište površinskih voda.

Na drugoj strani, Krajište i Vlasina su planski definisani kao turistička peraja zahvaljujući svojim
prirodnim vrednostima i kapacitetima. Ova regija obuhvata Ostrozub, Čemernik, Vardenik, Dukat,
Kozjak, klisuru Jerme, Vlasinsko jezero, naselja u okruženju sve do Prohora Pčinjskog, manastira
Poganovo i Zvonačke banje. Razvoj i ureñenje turističke ponude ove regije planiran je do 2010.
godine uz otpočinjanje organizovane akcije i pre 2007. godine prema rešenjima Prostornog plana
Republike Srbije. Vlasina kao turistička regija kategorije I. 2. predstavlja jedan od 6 prioriteta za
Srbiju meñu turističkim područjima, pored Dunava, Prokletija, Stare planine, Golije i Gornjeg
Podunavlja.
 3. KARAKTERISTIKE POSTOJEĆEG STANJA

3.1. Prirodne karakteristike područja

Vlasinsko blato je bilo nekadašnje jezero koje je zarašćivanjem pretvoreno u tresetnu močvaru.
2
Njegova površina iznosila je oko 10,5 km . Ta ravna i mlada tresava snabdevala se vodom
okolnih rečica i potoka, kao i izvora na samom dnu, a oticala rekom Vlasinom. Klimatski faktori
uslovljeni prvenstveno nadmorskom visinom (1.219 m), geološki, hidrološki i drugi uslovi izazivali
su stvaranje specifične tresave koja je po mnogo čemu jedinstvena.

Godine 1949. završena je brana oko 2,2 km nizvodno od nasipa gde je isticala reka Vlasina iz
tresave. Od tada je počelo postepeno popunjavanje jezera, a vode su podzemnim kanalima
odvodnjavane do sukcesivno izgrañivanog sistema električnih centrala na reci Vrli. Da bi se sliv
jezera povećao, veštački su dovedena još tri potoka. Godine 1950. površina jezera je iznosila
2 2 2 2
svega 7,7 km , 1951. god. - 9,6 km , 1952. god. - 11,3 km , 1953. god. - 12,7 km , a tek 1954.
2
god. jezero je dobilo svoju planiranu veličinu od 15,2 km površine,
6 3
150x10 m zapremine, 25 m najveće dubine i 13 m prosečne dubine.

Stvaranjem jezera promenile su se fizičke, hemijske i biološke osobine vode. Obrazovanje novog
treseta zaustavljeno je ili bar usporeno i lokalizovano samo na dublje zalive. Današnje jezero je
2
nešto veće ali i nešto pliće od onog iz 1954. godine. Danas ono ima površinu približno 16 km ,
3
zapreminu 165 miliona m , dubine maksimalno 22 m ili prosečno 10,3 m.

3.2. Osnovni resursi

Područje izuzetnih prirodnih kvaliteta i duge istorije naseljavanja i tradicije, Vlasina ima i vrednosti
koje se smatraju posebnim i uživaju zaštitu ali i zahtevaju posebno pažljivo ureñenje i
unapreñenje.

V o d e, površinske i podzemne, su osnovni i najvredniji resurs prirode na ovom području, pa su

osnovni razlog za utvrñivanje posebne namene područja Vlasina i u budućnosti će biti jedna od
posebnih vrednosti za opštine Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad, i Republiku Srbiju uopšte.

P r i r o d a i dalje predstavlja najveću vrednost, resurs i razvojnu šansu područja Vlasina.

Biodiverzitet, autohtoni biositemi, ekološke i predeone celine i relativno očuvan pejsaž čine
ukupan prostor ovog područja.

Radi ustanovljenja područja Vlasine za zaštićeno prirodno dobro, očuvanja njegovih osobenih i
bitnih prirodnjačkih i kulturno-istorijskih obeležja i vrednosti, skladnog, kontrolisanog korišćenja
prirodnih resursa i ukupnih (urbanističkih, saobraćajnih, turističkih i drugih) potencijala prostora,
treba rezervisati relevantni prostor u granicama Plana.

S t a n o v n i š t v o je indikativan pokazatelj negativnog razvoja, pa mu se mora posebno

pokloniti pažnja kao specifičnom resursu. Dosadašnja analiza ukazuje da je u celini, ali
posmatrano i po pojedinačnim naseljima, područje Vlasina u drugoj polovini 20. veka bilo
zahvaćeno nepovoljnim demografskim tendencijama.
U periodu 1948/2001. god. došlo je do drastičnog smanjenja broja stanovnika na teritoriji
Prostornog plana za približno 82%. Glavni faktor smanjenja broja stanovnika u okviru Plana je
emigracija stanovništva i u manjoj meri negativan prirodni priraštaj. Apsolutni prirodni priraštaj je
1963. godine bio pozitivan u svim naseljima u okviru granica teritorije Prostornog plana. Od tada
je prisutna opadajuća tendencija, pa je 2000. godine apsolutni prirodni priraštaj bio negativan u
svim naseljima. Starenje i smanjenje broja stanovnika na teritoriji koju obrañuje Plan, kao i
iseljavanje mladog stanovništva su faktori koji su uticali na stalno smanjenje fertilnog kontingenta
i opadanje nataliteta. Poslednjih godina negativan prirodni priraštaj je i izraz porasta stope
smrtnosti usled bržeg starenja stanovništva.

Najveće smanjenje broja stanovnika u odnosu na 1948. godinu, preko 90%, zabeleženo je u
naseljima koja pripadaju opštini Surdulica: Vlasina Rid sa 2.669 stanovnika 1948. god. na 272 u
2001. godini; Vlasina Okruglica sa 1.686 na 157; Topli Dol sa 856 na 97; Kolunica, naselje sa
najmanjim brojem stanovnika i najvećim smanjenjem broja stanovnika, sa 276 na 15 što je
procentualno 96%.

Tabela 1: Kretanje broja stanovnika u periodu 1948-2001.

Kretanje broja stanovnika 1948-2001.

1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2001. 2002. indeks

2001/1948.
Surdulica 12517 13214 11004 8078 4562 2446 1521 1253 12.2
Božica 2487 2664 2316 1750 946 511 325 330 13.1
Vlasina 1686 1852 1576 1180 666 281 157 159 9.3
Okruglica
Vlasina Rid 2669 2689 1945 1186 641 426 272 276 10.2
Vlasina 1359 1279 1084 764 489 287 173 253 12.7
Stojkovićeva
Vučedelce 366 486 423 325 188 112 73 50 19.9
Klisura 2315 2341 2211 1731 999 508 317 332 13.7
Kolunica 276 278 239 142 26 24 15 7 5.4
Topli Do 503 698 485 369 221 107 92 53 18.3
Topli Dol 856 927 725 631 386 190 97 123 11.3
Bosilegrad 1969 2075 2051 1849 1341 913 643 647 32.7
Gornja Lisina 1248 1336 1334 1211 896 605 425 474 34.1
Gornja Ržana 414 424 401 337 235 168 120 95 29.0
Donja Ržana 307 315 316 301 210 140 98 78 31.9
Crna Trava 2987 2709 2387 1858 1272 1002 798 790 26.7
Crna Trava 2987 2709 2387 1858 1272 1002 798 790 26.7
PPPPN 17473 17998 15442 11785 7175 4361 2962 2690 17.0
Vlasina

3.3. Ureñenost područja

M r e ž a n a s e l j a područja Vlasina ima periferan položaj u podsistemu naselja
južnomoravskog regiona. Ovakav status u regionu potencira i prigranični položaj, slabo razvijena
putna mreža i nerazvijeno zaleñe.
Prirodne vrednosti, vezane za Vlasinsko jezero i položaj na značajnoj komunikaciji sa
meñunarodnim graničnim prelazom Strezimirovci usled društvenih činilaca nisu dovoljno
iskorišćene, što je u znatnoj meri doprinelo usporavanju razvoja ovih naselja (odnosno njihovom
napuštanju).

Područje Vlasina karakterišu mala naselja pretežno agrarnog tipa, sa veoma nepovoljnom
demografskom strukturom stanovništva. Meñu njima je veliki broj naselja koja su se od 2001.
godine toliko ispraznila da im preti opasnost da budu potpuno ugašena.

Opremljenost naselja vodovodom, kanalizacijom i strujom, odnosno osnovnom infrastrukturom,

na području Vlasina, ukazuje na veoma nepovoljnu situaciju. Bez ikakve vodovodne mreže su
naselja Kolunica, Donja Ržana i Gornja Ržana, a kanalizacionu mrežu poseduje jedino Crna
Trava. Samo deo naselja Vlasina Rid poseduje glavni odvodni kolektor.

Crna Trava, kao opštinski centar, je jedino naselje koje se u pogledu institucionalne i
infrastrukturne opremljenosti izdvaja u pozitivnom smislu.

R u r a l n a p o d r u č j a - naselja su sa nepovoljnom demografskom strukturom, manje od 200

stanovnika, lošom saobraćajnom povezanošću, udaljena od lokalnih centara, sa slabim prirodnim
resursima za razvoj poljoprivrede i turizma.

Pored ovih naselja, nalaze se i mnogobrojne mahale, minimalne ekonomske, socijalne i kulturne
vrednosti, ekstremno neracionalne u pogledu opremanja infrastrukturom i minimalnih razvojnih
mogućnosti usled nepovoljnih demografskih faktora, često bez stanovnika ili veoma stare
populacije.

Jedan od razloga privredne nerazvijenosti je loš pristup području, jer je putna mreža više
prilagoñena terenu nego potrebama stanovnika, i sa lošim tehno-ekonomskim karakteristikama.
To je umanjilo efekte saobraćaja kako kroz nedovoljnu privučenost tranzita prema Bugarskoj
trasom M1-13, tako i u pravcu sever-jug putevima regionalnog ranga. Nedostaju kvalitetni lokalni,
turistički i šumski putevi, što je preusmerilo kretanje na druga područja.

Takoñe je evidentan i nedostatak kontinualnog saobraćajnog toka oko jezera, pa je istočna obala
i naselje Vlasina Stojkovićeva nepovezana primarnom vezom sa severnom stranom jezera.

Što se tiče javnih službi i uslužnih delatnosti, karakteriše ih nedovoljan kvalitet usluga i loša
kadrovska opremljenost. Deo postojećih objekata potrebno je zameniti ili rekonstruisati.
Nedostaje prateći prostor uz objekte obrazovanja, a neophodno je i organizovanje prevoza dece
meñunaseljskim ili školskim autobusom za distance preko 2.500m.

Nerazvijenost područja uticala je na skroman razmeštaj objekata kulture, a nedostaju i objekti

fizičke kulture, ustanove za dečju zaštitu i dr.

Od upravnih institucija postoji Skupština opštine Crna Trava i mesne kancelarije u šest naselja
(Vlasina Rid, Vlasina Okruglica, Klisura, Gornja Lisina, Vrla i Božica).

4. POTENCIJALI I OGRANIČENJA PODRUČJA PLANA

2
Prostor obuhvaćen ovim Planom pokriva površinu od 391,5 km koja je naseljena sa 2.962
stanovnika (2001) sa prosečnim bruto nacionalnim proizvodom ispod proseka za Republiku
Srbiju. Osnovnu osobinu ovog prostora čini relativno sačuvana priroda i odreñeni veoma kvalitetni
i dragoceni resursi kao što su vode i vodno zemljište, šume i šumsko zemljište i specifični kvalitet
zemljišta za odreñene oblike poljoprivrede i stočarstva.
Prostor je slabo naseljen, obim i rasprostranjenost grañevinskih objekata nesrazmerno su veliki
uz slab sistem iskorišćenosti. Problem predstavlja veliki obim bespravne gradnje na područjima
najvećeg stepena atrakcije, a za potrebe vikendovanja.

Ekonomsko zaostajanje i nepovoljna socijalna struktura čini ovo područje jednim od najozbiljnijih
problema regionalnog razvoja Srbije na jednoj strani, ali neiskorišćenih ili neodgovarajuće
korišćenih prirodnih predela izuzetnih vrednosti.

Za otklanjanje navedenih slabosti, problema i ograničenja, mora se staviti akcenat na sledeće

karakteristike područja:

1. na dosadašnjem spontanom grañenju i naseljavanju širom čitavog područja;

2. stihiji neplanske gradnje vikend kuća na najdragocenijim lokacijama, posebno na samoj obali
Vlasinskog jezera;

3. nedostatak infrastrukture, što ugrožava kako životnu sredinu tako i kvalitet života žitelja ovog
područja;

4. nedostatak kvalitetnijih saobraćajnih veza, a posebno telekomunikacija i informatičkih

sistema;

5. nedovoljno osmišljena i diversifikovana privredna osnova sa posebnim problemom

poljoprivredne proizvodnje nekonkurentne u širem okruženju;

6. nepovoljna demografska struktura koja ne može da inicira regionalni razvoj;

7. neodgovarajuća svest stanovništva o prirodi kao javnom dobru i neadekvatna instituciona

organizovanost radi brige o javnom dobru.

Ovo upućuje na novi pristup prostorno-planskom razvoju područja Vlasina u novom veku koji, već
u prvoj etapi do 2007. godine, mora da pristupi realizaciji koncepcije koja se zasniva na:

- strogoj zaštiti prirodnih i kulturnih resursa, posebno onih koji su neobnovljivi. Voda i
vodoizvorišta u tom pogledu imaju prioritet;

- prostornom ureñenju, što podrazumeva neophodnu pravnu i plansku regulativu, organizaciju

korišćenja zemljišta i precizno definisanje imovinskih odnosa kao i organizaciju planskih
rešenja, posebno onih koja predstavljaju javni interes;

- prostornom razvoju koji znači pre svega održivi razvoj infrastrukture kao i odreñenih, pažljivo
kontrolisanih i uravnoteženih aktivnosti, meñu kojima dominantno mesto treba da imaju
turizam, poljoprivreda i posebni oblici male privrede, zanatstva i sl.

U tom pogledu, područje Vlasina i njegov prostorni razvoj treba posmatrati u širem regionalnom
kontekstu pre svega južno-moravskog dela Srbije, uz neophodnu valorizaciju položaja Vlasinskog
jezera i čitavog područja Vlasine u odnosu na veće regionalne centre kao što su Niš, Leskovac i
Vranje.

Uloga opštinskih centara Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad kao i Vlasotince i Vladičin Han,
značajna je u tom pogledu što vezuje područje Vlasina jačim, regionalnim vezama.

Prirodni sistemi ovog područja protežu se preko granice Srbije i u pravcu Bugarske, pa se time
otvara mogućnost sadržajne prekogranične saradnje sa prekograničnim regionom ili opštinama u
Bugarskoj, u periodu iza 2007. godine. Ustanovljen evro-region "Balkan 21" u tom pogledu
predstavlja značajnu polaznu osnovu.

II. CILJEVI PROSTORNOG RAZVOJA

1. OPŠTI I POSEBNI CILJEVI

Na osnovu iznetog može se definisati osnovni cilj ovog Prostornog plana za područje Vlasina:

Zaštita i ureñenje vodoizvorišta regionalnog značaja i vode i vodnog zemljišta uopšte, uz

uporedni održivi razvoj turizma i drugih planiranih aktivnosti, radi unapreñenja ovog područja ka
nivou visokovrednih prirodnih predela Srbije.

Kod ostvarenja ovog cilja treba voditi računa i o navedenim slabostima, problemima i
ograničenjima ovog područja.

Imajući pred sobom realne mogućnosti, vrednosti i ograničenja područja Vlasina, osnovni cilj prati
serija strateških zadataka odnosno dugoročnog opredeljenja Republike Srbije i opština na čijoj
teritoriji se nalazi područje Plana. Ti strateški zadaci, kao posebni ciljevi, koji treba pre svega da
potvrde posebnu namenu ovog područja, su:

1. Posebna zaštita izvorišta vodosnabdevanja regionalnog značaja (izvorište I ranga), odn.

zaštita izvorišta vodosnabdevanja u svim zonama sanitarne zaštite.

Ovaj zadatak znači odreñivanje granica zona vodoizvorišta kao i preciznog rešenja za
ureñenje hidrosistema i režima ponašanja kod upotrebe zemljišta u tim zonama.

2. Zaštita, ureñenje i održivi razvoj prirodnog predela Vlasina kao javnog dobra od opšteg
značaja za Srbiju.

Kompleksni zadatak podrazumeva edukaciju svih korisnika ovog prostora, odgovarajući

informatički sistem i pažljivo predviñanje, programiranje, planiranje, projektovanje, realizaciju
i eksploataciju u prostoru na Planom predviñen način, kao i odgovarajuću kontrolu
ponašanja aktera u prostoru.

3. Bolja organizovanost i veća pristupačnost mreža infrastrukture kako na internoj tako u na

eksternoj osnovi.

Razvoj planski definisane, kvalitetne infrastrukture znači i veću koheziju prostora i racionalnu
upotrebu prirodnih resursa, vode i zemljišta pre svih. Utoliko, infrastrukturu treba tretirati kao
prioritet društvene zajednice na svim nivoima, od lokalnog do republičkog. Poseban značaj
ima hidrotehnička infrastruktura sistema Vlasina i infrastruktura turističke regije Vlasina.

4. Razvoj turizma kao komplementarne privredne aktivnosti vodoprivredi, uz pažljivo

odmeravanje realnih kapaciteta prostora i planski raspored intervencija u prostoru.

Razvoj turizma treba da bude zasnovan na prirodnim predispozicijama područja Vlasina, ali
nikako ne sme da ugrozi ekološki uravnotežene celine niti kvalitete prirodnog predela. Ovo
se posebno odnosi na Vlasinsko jezero i njegovo neposredno okruženje, kao javno dobro od
najšireg značaja.

5. Odgovarajući razvoj drugih aktivnosti kao što su: ratarstvo, stočarstvo, lov, ribolov, zanati i
mala industrija, na planski predviñen način.
 Unapreñenje ovih aktivnosti na principima održivog razvoja treba da pomogne ekonomskom
razvoju područja, ali i poboljšanju demografske strukture koja će dalje podržati razvoj
vodoprivrede i turizma.

6. Aktivnija saradnja zajednica naselja, posebno onih u planinskim zonama, sa opštinskim

centrima radi rešavanja osnovnih socijalnih i ekonomskih pitanja.

Uloga opštinskih centara za koje se računa da će imati veću finansijsku i upravnu moć i
autonomiju od dosadašnje, treba da bude usmerena i na kooperaciju i zajedničko rešavanje
zaboravljenih socijalnih i ekonomskih problema u selima i, još više, u brdskim zaseocima
(mahalama) na ovom području.

7. Zaštita prirodnih i kulturnih dobara i vrednosti kao najdragocenijih potencijala za razvoj

turizma.

Veliki broj prirodnih i kulturnih vrednosti treba integrativno tretirati i kao ekonomsko dobro i
kao duhovnu vrednost, jer treba da povećaju ukupnu atraktivnost područja za razvoj turizma
i uslove za kvalitetniju ponudu na domaćem i stranom tržištu. Čisti, očuvani prirodni predeli,
upotpunjeni kulturnim vrednostima, ali kvalitetno ponuñeni, danas privlače u Evropi sve veći
broj turista, sa čim bi moglo da računa i područje Vlasina.

8. Institucionalna organizovanost za upravljanje ovim prostorom i njegovim podsistemima na

koordiniran način.

Ovaj zadatak znači pre svega, formiranje i rad odgovorne institucije za upravljanje prirodnom
celinom područja Vlasina, uz odgovarajuće učešće privatnog kapitala.

Koordinacija rada ove institucije sa postojećom institucijom za upravljanje vodama i nadležnim

opštinskim i republičkim organima, treba da pomogne u razvoju ostalih podsistema na ovom
području.

Prema osnovnom cilju i navedenih 8 zadataka, dalje će biti formulisan prostorni model područja
posebne namene Vlasina kao i definisanje osnovnih zona (podcelina) ovog područja, prema
njihovim bitnim funkcionalnim karakteristikama.

2. CILJEVI RAZVOJA PO OBLASTIMA

2.1. Zaštita prirode, resursa i vrednosti

Posebni ciljevi vezani za ovu oblast su:

- Zaštita i očuvanje prirode, prirodnih sistema, predela i biodiverziteta i kvalitetnije ureñenje po

pitanju unapreñenja autohtonih prirodnih celina i posebnih vrednosti prirode područja
Vlasina;

- Zaštita prostora i slivnih područja površinskih i podzemnih voda kao i postojećih i planiranih
akumulacija na nivou najvišeg ekološkog kvaliteta;

- Zaštita i unapreñenje šuma, kao i dalje pošumljavanje vrstama autohtonih karakteristika radi
postizanja ravnoteže ekološkog sistema područja Vlasina;
 - Zaštita i ureñenje poljoprivrednog zemljišta prema savremenim principima održive
poljoprivrede i usklañenog obima i načina korišćenja poljoprivrednog zemljišta sa prirodnim
uslovima i ograničenjima lokalne sredine;

- Ureñenje, organizacija i razvoj lovnog zemljišta radi dostizanja nivoa značajne lovne
destinacije na području jugoistočne Srbije;

- Aktiviranje i održiva eksploatacija ukupnih hidrogeoloških resursa područja Vlasina radi

optimizacije njegove ukupne privredne strukture;

- Zaštita i ureñenje životne sredine područja Vlasina na nivou visokog standarda koji odgovara
njegovim prirodnim kapacitetima i ambicijama zaštite voda i razvoja kvalitetnog turizma, što
predstavlja koncept održivog razvoja;

- Zaštita prirode, prirodnih posebnosti i vrednosti, što će područje Vlasina učiniti dragocenim i
atraktivnim prirodnim predelom od nacionalnog značaja;

- Očuvanje, zaštita i unapreñenje kulturnih i duhovnih vrednosti područja Vlasina zbog uvećanja
njegove atraktivnosti i utvrñivanja regionalnog i lokalnog identiteta;

- Zaštita ljudi i objekata do one mere do koje će stanovnici i posetioci moći da se osete
bezbednim od mogućih hazarda i katastrofa.

2.2. Ureñenje i održivi prostorni razvoj

Ovim planom utvrñuju se posebni zadaci u: poboljšanju demografske strukture stanovništva,
razvoja naselja, infrastrukture, privrede, zaštite i ureñenja životne sredine, kao i očuvanja
prirodnih i kulturnih vrednosti područja.

2.2.1. Stanovništvo

- Ostvariti osnovne planske ciljeve u pogledu investicione aktivnosti i uspešnog ekonomskog

poslovanja, i time omogućiti pozitivne efekte u zaustavljanju procesa demografskog starenja i
povećanju broja mladih.

2.2.2. Javne službe i uslužne delatnosti

- Formirati mrežu objekata javnih službi radi poboljšanja nivoa kvaliteta usluga, i života uopšte.

2.2.3. Komunikacije i infrastruktura

Osnovu prostornog ureñenja i razvoja područja Vlasina treba da čini sistem komunikacija i
odgovarajuća infrastruktura neagresivna prema prirodi. Kod planiranja i realizacije neophodno je
obezbediti kvalitetnu, ekološki bezbednu infrastrukturu, odnosno sistem komunikacija pristupačan
osnovnim centrima aktivnosti, koji će omogućiti planski razvoj područja Vlasina.

Saobraćaj:

Putna mreža
- Obezbediti uslove za realizaciju i podizanje kvaliteta primarne putne mreže (puteva
magistralnog i regionalnog karaktera, a prvenstveno saobraćajnica M1-13, P122), kao i
rekonstrukciju i modernizaciju ostalih putnih pravaca,

- formirati obilaznice oko Vlasinskog jezera sa ciljem izmeštanja motornog saobraćaja iz uže zone
sanitarne zaštite (i uvesti tzv. "ekološku" saobraćajnicu),

- obezbediti potrebne prateće sadržaje.

Vazdušni saobraćaj

- Definisati i razviti specifične vidove vazdušnog saobraćaja koji će biti u funkciji unapreñenja i
turističkog razvoja područja.

Telekomunikacije

- Unaprediti sisteme telekomunikacija, mobilne telefonije i kablovske mreže, kako bi ovo područje
dobilo veći značaj u nacionalnom i regionalnom okruženju.

Snabdevanje vodom i vodna infrastruktura

- Obezbediti svim stanovnicima i korisnicima prostora zdravu pijaću vodu, a rezerve pijaće vode
služiće za šire regionalne potrebe.

Odvoñenje otpadnih voda i mreža i objekti kanalizacije

- Izgraditi sistem koji će obezbediti visok kvalitet životne sredine, posebno u delovima
intenzivnijeg korišćenja, odnosno prečišćavanje otpadnih voda do I kategorije.

Snabdevanje energijom i energetska infrastrukura:

Elektroenergetika

- Podmiriti sadašnje i buduće potrebe stanovnika i korisnika područja Vlasina, i obezbediti uredno
i pouzdano snabdevanje potrošača elektoenergijom.

Termoenergetika

- Za postojeće i planirane kapacitete turističkog sadržaja omogućiti primenu kvalitetnog ekološkog

goriva i priključivanje na sistem zagrevanja.

2.2.4. Privredne delatnosti

Turizam

- Omogućiti razvoj turizma koji će doprineti aktivnosti ovog područja u širim razmerama, ali koji
neće ugroziti posebnu namenu (vodozaštite), prirodne kapacitete i vrednosti područja.
Poljoprivreda

- Programima ekološkog ureñenja i održivog razvoja poljoprivrede, podstaći proizvodnju i prodaju

hrane iz ekološki čistih i zaštićenih područja.

Šumarstvo

- Omogućiti održivi razvoj i unapreñenje šumarstva kao aktivnosti koja treba da potvrdi njen
ekološko-ekonomski identitet u širim regionalnim razmerama.

2.2.5. Zaštita i ureñenje životne sredine

- Životna sredina područja Vlasina mora biti zaštićena i ureñena na nivou visokog standarda koji
odgovara njegovim prirodnim kapacitetima i ambicijama zaštite vode i razvoja kvalitetnog turizma.

2.2.6. Zaštita i unapreñenje prirodnih i kulturnih vrednosti

- Područje Vlasina sa izuzetnim prirodnim vrednostima i dugom istorijom naseljavanja i tradicije,

ima i vrednosti koje se smatraju posebnim i imaju status kulturnog dobra pod prethodnom
zaštitom, a svi zajedno zahtevaju posebno pažljivo ureñenje i unapreñenje.

III. PRAVILA KORIŠĆENJA, UREðENJA I ZAŠTITE

UVOD - Prostorni model i podceline područja posebne namene Vlasina

Koncepcija zaštite, ureñenja i razvoja područja Vlasina formulisana je prema zahtevima posebne
namene područja definisane Prostornim planom Republike Srbije: izvorište površinskih voda sa
postojećim i planiranim akumulacijama (izvan granica Plana). Kompatibilna funkcija koja će se
razvijati na ovom području je turizam sa više oblika prilagoñenih prirodnom predelu i stvorenim
uslovima. Ostale funkcije (stanovanje, zone za odmor i rekreaciju, radne površine, komunikacije)
razvijaće se u koegzistenciji sa posebnom namenom preko definisanih uslova zaštite prirodnih
resursa, pre svega vode.

Zone područja vodozaštite

Ovim prostornim planom, u saglasnosti sa Vodoprivrednom osnovom Srbije utvrñeno je plansko

rešenje za formiranje Gornje-južnomoravskog sistema za snabdevanje stanovništva vodom iz
postojećih akumulacija Vlasinsko jezero, Lisina, Prvonek i planirane Prohor na Pčinji. Iz ovih
akumulacija vodom će se snabdevati potrošači iz opština Bosilegrad, deo Vranja, Vladičin Han,
Surdulica, Bujanovac, Preševo i Trgovište.

U skladu sa Zakonom o vodama i drugim propisima koji regulišu zaštitu voda i vodnog zemljišta,
zaštićeno područje u granicama Plana podeljeno je u sledeće zone:

- zona sliva Strvna i Jerma,

- zona sliva Čemernik,

- zona sliva Vlasinsko jezero,

 - zona sliva Božica,

- zona sliva Lisina.

Iako izvan granica Plana, s obzirom da delom sliva napaja Vlasinsko jezero, kao zaštićeno
područje obuhvaćena je i:

- zona sliva Ljubata.

Unutar svake zone obeležene su:

(1) zona neposredne zaštite izvorišta: utvrñuje se za vodotoke u slivu 50 m levo i desno od obala
vodotoka, za akumulacije utvrñuje se u odnosu na kotu normalnog uspora i obuhvata prostor
u širini od 100 m nizvodno od brane i pojas širine 50 m duž oboda akumulacije, za izvore i
izlivne glave i jezera (dovodni kanali) >100 ga u poluprečniku, za podzemnu vodu 50 sati do 6
meseci (vreme puta čestice do akvifera). Zona neposredne zaštite nalazi se unutar uže zone
zaštite;

(2) uža zona zaštite izvorišta: utvrñuje se i za vodotoke i za akumulacije (u odnosu na kotu maks.
uspora) i obuhvata prostor u širini 500 m od obala vodotoka i akumulacija. U skladu sa
hidrološkim predispozicijama terena i duž obala reka, potoka i izvora, uža zona zaštite
izvorišta obuhvata:

- prostor od brane na Vlasinskom jezeru zapadnom i istočnom obalom, zaključno sa južnom

obalom u Vlasina Okruglici;

- severni sabirni (slivni) sistem Vlasinskog jezera: dovod Gornja Jerma, dovod Donja Jerma;

- centralni-gravitacioni sabirni (slivni) sistem Vlasinskog jezera: Strvna, Čemernik, sopstveni

sliv Vlasinskog jezera, Božički dovod, Besna Kobila-Strešer /sliv delimično van područja,
ali pripada ovom slivu/;

- južni sabirni (slivni) sistem: PAP Lisina - sopstveni sliv (Lisina-Božica, pritoke i izvori),
Brankovački dovod /sliv delimično van područja, ali pripada ovom slivu/;

- zapadni sabirni (slivni) sistem: Vrla i Gradska (Bitvrña, Romanovska, Masurica) /sliv
delimično van područja, ali pripada ovom slivu/;

(3) šira zona zaštite izvorišta: obuhvata preostalo područje koje pripada hidrogeološkom slivu
akumulacije Vlasinsko jezero i to: severni, centralni, južni i zapadni sabirni (slivni) sistem
Vlasinskog jezera, ograničen izmeñu uže zone sanitarne zaštite i granice sliva. (videti
Tematsku kartu 1).

Zona neposredne zaštite sa akumulacijama obuhvata 11,1% površine, uža zona 48,3% površine,
a šira zona 21,08% površine planskog područja.

Dozvoljeno je odstupanje od predviñenih granica sve tri zone sanitarne zaštite u slučaju izmena i
dopuna elemenata za izradu urbanističkog plana ili plana zaštite izvorišta.

Prema nivou zaštite, korišćenje prostora definisano je uz najstrožija ograničenja (1. zona), preko
strogih (2. zona) do uslovnih (3. zona).

Bilans teritorijalnog obuhvata zona zaštite vodoizvorišta dat je u sledećoj tabeli:

Tabela 2: Bilans teritorijalnih obuhvata zona zaštite izvorišta

S KATASTARSKA OPŠTINA ZONA NEPOSR. UŽA ŠIRA IZVAN UKUPN

O (K.O.) ZAŠ. ZONA ZONA ŠIRE O
ZAŠTIT ZAŠTIT ZONE 2
E 2 ZAŠTIT (km )
2 E (km ) E
(km ) 2
(km )
AKUMU- REKE
LACIJE 2
2 (km )
(km )
S VLASINSKO JEZERO 2.21 - 18.81 - 21.02
O 1. VLASINA RID - 6.27 16.83 16.62 39.72
.
2. VLASINA - 1.73 7.38 1.607 10.717
S STOJKOVIĆEVA
U 3. VLASINA OKRUGLICA - 3.04 11.57 2.93 17.54
R 4. BOŽICA - 12.36 58.61 23.682 94.652
D
U 5. TOPLI DO - 4.03 0.64 1.65 6.32
L 6. KOLUNICA - 2.67 11.01 4.396 18.076
I
7. KLISURA - 0.103 3.33 6.557 9.99
C
A 8. GROZNATOVCI - - - 0.55 0.55
9. DRAJINCI - - - 1.23 1.23
10. TOPLI DOL - 5.07 16.83 8.78 30.68
11. VUČEDELCE - - - - 0
IZVAN Š. ZONE ZAŠTITE 58.71 58.71
I UKUPNO S.O. SURDULICA 2.21 126.2 51.382 58.71 267.59
29.003
5
S 12. GORNJA LISINA 0.038 7.08 23.18 9.774 40.072
O
B 13. GORNJA RŽANA - 3.45 13.12 2.77 19.34
O
SI
L 14. DONJA LISINA (DEO) - 0.21 0.543 - 0.753
E
G 15. MILEVCI - - 0.229 1.239 1.468
R
A 16. DONJA RŽANA - 2.82 11.52 1.121 15.461
D
17. PLOČE (DEO) 0.45 0.97 1.74 3.16

IIa UKUPNO 0.038 14.01 49.562 16.644 80.254

IIb IZVAN Š. ZONE 0.51 0.51
ZAŠTITE
II UKUPNO S.O. 0.038 14.01 49.562 16.644 0.51 80.764
BOSILEGRAD

III UKUPNO S.O. CRNA - 0.215 13.19 14.026 17.881 45.312

TRAVA
UKUPNO IZVAN Š. ZONE 77.101
ZAŠTITE
UKUPNO I+IIa+III (U 2.248 43.228 188.952 82.052 77.101 393.58
GRANICAMA PPPPN 1
VLASINA)

Prostorne celine na kojima se vrši prikupljanje i odvoñenje otpadnih voda

Paralelno sa zoniranjem prostora za zaštitu vodoizvorišta, planirano je i prikupljanje i odvoñenje

otpadnih voda iz stambenih naselja, stočarskih farmi, naselja koja sačinjavaju objekti za odmor i
rekreaciju, turističkih objekata, sportsko-rekreativnih površina, saobraćajnica i parking površina, u
dve prostorne celine: (a) celina oko Vlasinskog jezera i (b) celina ostalih naselja na području
Plana (videti Tematsku kartu 1).

Prostorne celine intenzivnog turističkog razvoja

U skladu sa prostornim rasporedom zona zaštite vodoizvorišta, prostor područja Vlasine zoniran
je i prema potrebama i prema mogućnostima razvoja turizma. Ovim Planom područje Vlasina
organizovano je u tri prostorne celine za intenzivni turistički razvoj:

- zona Vlasina Rid,

- zona Vlasina Stojkovićeva,

- zona Vlasina Okruglica.

Pored izgradnje turističkih kapaciteta, ove tri zone biće i zone kontrolisane izgradnje objekata za
odmor (prema Referalnoj karti I). Ove tri zone kombinuju program i kapacitete za različite oblike
turističke ponude: (a) vezano za Vlasinsko jezero, (b) vezano za turističke objekte i sadržaje, (v)
vezano za ureñen i prirodni pejsaž za pasivnu ili aktivnu rekreaciju u letnjem periodu i (g) vezano
za mogućnost zimskih sportova iznad Vlasine Rid, Vlasine Okruglica i Ravništa na severu.

Osim 3 zone intenzivnog turizma čitavo područje Vlasina ima mogućnost razvoja turizma
ekstenzivnog tipa na planinskim predelima izuzetnih prirodnih osobina.

Ostale mogućnosti korišćenja i ureñenja područja

Pored dve osnovne namene (vodoizvorište i turizam), na području Vlasina razvijaće se i

poljoprivreda savremenih ekoloških zahteva, delom predviñenih za snabdevanje turističkih
kapaciteta, delom za potrebe izvoza (region, Republika i šire), a delom za potrebe lokalnog
stanovništva. Turizam i poljoprivreda su ovim Planom tretirane kao dve komplementarne
aktivnosti, ali obe zahtevaju primenu principa održive, strogo kontrolisane i uravnotežene
aktivnosti. Razvoj stočarstva u planiranom području sa proizvodnjom mesa, sira, mleka i sl. uz
razvoj posebnih oblika ratarstva i voćarstva, biće moguć na širem prostoru područja Vlasina uz
primenu tradicionalnih i savremenih principa.

Kao dopunska privredna aktivnost seoskog ili rekreativno-gradskog stanovništva na ovom

planinskom području, planira se sakupljanje lekovitog i aromatičnog bilja i šumskih plodova, te
njihovo sušenje, prerada i pakovanje. Razvoj konjarstva na ovom području ima perspektivu, pa
ga treba podsticati posebnim merama.
Lov i ribolov su dve aktivnosti nerazdvojno vezane za prirodu ovog kraja, pa su za njih planirana
posebna područja - šumska za lov i jezero za ribolov. Organizovanje lovnih revira sa snažnijim
izvoznim ambicijama imaće prioritet već u periodu do 2007. godine.

O naseljavanju i drugim aktivnostima i problemima vezanim za životnu sredinu, biće više rečeno
u nastavku ovog teksta.

Ova prostorno-planska koncepcija biće ostvarena uz poštovanje tri osnovna principa:

A. princip zaštite prirode, resursa i vrednosti područja Vlasina,

B. princip ureñenja prostora Vlasina u skladu sa funkcijama posebne namene područja Vlasina,

V. princip održivog prostornog razvoja područja Vlasina.

Ova tri principa, odnosno ostvarenje koncepcije u prvoj etapi do 2007. godine, obezbediće se uz
pomoć:

G. instrumenata i mera za ostvarenje Plana.

A. ZAŠTITA PRIRODE, RESURSA I VREDNOSTI

A.1. SISTEM PRIRODE KAO OSNOV PROSTORNOG RAZVOJA PODRUČJA

VLASINA
Iako ozbiljno narušena neprilagoñenim grañenjem i drugim neplanskim intervencijama, priroda i
dalje predstavlja najveću vrednost, resurs i razvojnu šansu područja Vlasina. Biodiverzitet,
autohtoni biosistemi, ekološke i predeone celine i relativno očuvan pejsaž čine ukupan prostor
ovog područja izuzetnim temeljom za kvalitetniji prostorni razvoj uz prethodnu primenu
odgovarajućih mera zaštite i ureñenja.

Centar ovog područja, Vlasinsko jezero leži na zatalasanoj aluvijalnoj ravni apsolutne visine od
oko 1.200 m. Vlasinsko jezero leži na fluvijalnoj površi u nekadašnjoj širokoj rečnoj dolini u kojoj
je erozivni proces, pre nego je prekinut, znatno napredovao. Prostor na kome leži akumulirana
voda Vlasinskog jezera je visoko, blago zatalasano i dosta zaravnjeno razvoñe izmeñu slivova
reka Vlasine, Vrle, Bojnice i Jerme.

Problem predstavljaju grube intervencije ljudi u prirodi Vlasine kao što su seča četinarskih šuma
ili krčenje bukove šume, što je potencijalna opasnost za proces erozije. Najozbiljniju intervenciju
predstavlja izgradnja akumulacije Vlasinskog jezera, za potrebe hidrosistema za proizvodnju
električne energije Vrla I-IV, kao i izgradnja akumulacionog sistema Lisina iz koga se voda
pumpanjem prebacuje u Vlasinsko jezero.

Planinski prostor oko Vlasinskog jezera ima sve osobine planinske klime sa hladnim zimama i
svežim letima. Temperaturne amplitude su visoke što je manje naglašeno nakon obrazovanja
Vlasinskog jezera. Zimski period, značajan za razvoj zimskog turizma, je od decembra do marta
ali uz česte pojave zimskih ekstrema od oktobra do aprila. Godišnja distribucija padavina je
ujednačena sa prosekom padavina većim od proseka za Srbiju (724 mm). Maksimalne padavine
su u maju i junu. Srednji datum početka snežnih padavina je 6. novembar, a završetak 18. aprila.
Vetrovi su učestala pojava, posebno zapadni, pogotovo početkom leta i u proleće, dok istočni
duvaju zimi. Leti ima najviše dana bez vetra.
Prirodne granice područja Vlasina delimično odgovaraju granicama prirodnog sistema.
Raznovrsnost i posebnost prirode ovog područja treba planski štititi i ureñivati preko
funkcionalno-ekoloških celina koje će se dalje planski razvijati putem odgovarajućih planskih
dokumenata u delovima gde dominira priroda, i preko urbanističkih planova u delovima gde
dominira ljudska aktivnost (naselje, tehničke celine) odnosno za najmanja seoska naselja sa
njihovim atarom, kao i planova komasacije i arondacije za poljoprivredne zone.

Zadaci zaštite prirode, prirodnih sistema, biodiverziteta i posebnih vrednosti prirode u planskom
periodu su:

- zaštita prirodnih procesa i organske strukture prirodnog predela u cilju održivosti njegovih
funkcija,

- kontrola smanjenja štetnog uticaja ljudskih intervencija u poljoprivredi, grañenju i sl. na

prirodnu vegetaciju područja,

- naročito pažljivo upravljanje i korišćenje poljoprivrednih površina radi očuvanja prirodnih

staništa pojedinih biovrsta, merama adekvatne komasacije i arondacije, primene veštačkog
ñubriva, uz kontrolisano sezonsko paljenje vegetacije,

- zaštita ekosistemske komponente biodiverziteta, odnosno autohtonih divljih životinja i biljaka i

njihovih zajednica u prirodnom okruženju,

- u izgrañenim delovima područja štititi i razvijati postojeća prirodna staništa kao šume, biotope
ivica šuma, živice, potoka i ostale male strukture,

- grañenje na ovom području je strogo zabranjeno izuzev na mestima i pod uslovima odreñenim
Planom,

- neizgrañene delove područja treba maksimalno čuvati zbog značaja za ureñenje predela
(zemljište, vodu, vazduh, floru i faunu) kao i za posebne oblike pasivne rekreacije,

- prirodni predeo treba negovati i unapreñivati posebnim merama pejsažnog ureñenja

usklañenim sa tradicijom i specifičnostima ovog područja,

- suzbijanje erozije zemljišta neophodnim planskim merama i intervencijama,

- prirodne vode, kao i njihove obale i prirodne retenzije, treba očuvati ili ponovo uspostaviti
prema režimu zaštite, propisanom na Tematskoj karti 1,

- izbegavati uticaje na promenu režima podzemnih voda koje mogu da utiču na degradaciju ili
oštećenje biotopa,

- zaštita i unapreñenje vodenih eko sistema odnosno posebne mere kod hidrograñevinskih
radova, pregrañivanja vodotokova, melioracije, isušivanja močvara, bara i dr.

A.2. KORIŠĆENJE I ZAŠTITA VODA I VODNOG ZEMLJIŠTA

Dostizanje utvrñenih prioritetnih ciljeva za područje Vlasina, zahteva veoma pažljivu i sistematsku
organizaciju u saradnji republičkih i opštinskih organa i organizacija kao i edukativno i praktično
angažovanje lokalnog stanovništva i korisnika ovog prostora.

Radi efikasnije realizacije ovog cilja, utvrñuju se zadaci i pravila korišćenja zaštite voda i razvoja
vodoprivrede na području Vlasina.
Prostornim planom predviñena je opšta, osnovna i posebna zaštita voda.

2.1. Zaštita i ureñenje voda

2.1.1. Opšta zaštita voda obuhvata:

1. sve površine u području Prostornog plana (štite se prema zonama zaštite sliva);

2. slivove van područja Prostornog plana (štite se na isti način kao i u području). Zbog toga, ovaj
prostorni plan biće sastavni deo i prostornih planova za teritoriju SO Bosilegrad, Surdulica, Crna
Trava i Vlasotince (koji će u potpunoj i dovoljnoj meri moći da definišu slivno područje Vlasinskog
sistema i njegovu potpunu zaštitu).

2.1.2. Osnovni režimi zaštite, korišćenja i ureñenja voda i prostora

Osnovni režimi zaštite su odreñeni prema stepenu opasnosti od zagañenja voda i odreñuju se na
sledeći način:

2
A. Područje zone neposredne zaštite izvorišta vodosnabdevanja (43,3 km )

Uspostavlja se visok stepen sanitarne zaštite, koji se sprovodi strogim sanitarnim nadzorom i
2
merama tehničke zaštite. Dozvoljeno je odstupanje od bilansa površina (43,3 km ) u slučaju
izmena i dopuna u urbanističkom planu, ali ne više od 10%.

Zemljište u granicama zone neposredne zaštite, kojom je obuhvaćeno i zemljište predviñeno za

formiranje akumulacija, izgradnju pratećih objekata i infrastrukture, eksproprisaće se u korist
nadležnog privatnog ili državnog vodoprivrednog preduzeća.

Do privoñenja zemljišta planiranoj nameni:

1. Zabranjuje se izgradnja novih i rekonstrukcija postojećih privrednih, infrastrukturnih, stambenih

i ekonomskih objekata, koja može da ugrozi planirano korišćenje prostora.

2. Dozvoljava se:

- obavljanje radova na redovnom investicionom održavanju postojećih objekata,

- izgradnja pomoćnih i ekonomskih objekata za potrebe poljoprivrednih domaćinstava,

- korišćenje poljoprivrednog i šumskog zemljišta, pod uslovom da se ne menja obim i način

korišćenja obradivih površina, izuzev za redovni plodored.

3. Prostor koji nije dozvoljeno koristiti u turističke svrhe:

- 100 m uzvodno od brane,

- močvarni deo jezera (južna obala),

- 5 m levo i desno od izlivnih glava dovoda vode u jezero iz slivova: Strvna, Čemernik, Jerma i
Božički sliv,
 - plivajuća ostrva.

4. Prostor koji je dozvoljeno koristiti u turističke svrhe:

- istočna i zapadna obala jezera.

Područje zone neposredne zaštite izvorišta biće obeleženo na terenu.

2
B. Područje uže zone sanitarne zaštite (188,95 km )

Ovo područje imaće režim sanitarnog nadzora. Dozvoljeno je odstupanje od bilansa površina
2
(188,95 km ) u slučaju izmena i dopuna u urbanističkim planovima, ali ne više od 10%.

Do donošenja Osnove zaštite, korišćenja i ureñenja poljoprivrednog zemljišta, bez prethodne

pedološke analize zemljišta zabranjuje se upotreba sredstava za zaštitu bilja i mineralnih ñubriva.

Ograničava se obim ekonomske eksploatacije šuma, uz utvrñivanje posebnih uslova i načina

gazdovanja šumama i šumskim zemljištem saglasno merama zaštite od erozije, zaštite vodnog
režima i sl., a deo šuma i šumskog zemljišta ureñivaće se u skladu sa planiranim razvojem
turizma i rekreacije.

Sprovešće se sanacija postojećih lokalnih deponija, odlagališta, stajnjaka i prijemnika otpadnih

voda, prema posebnom programu nadležne institucije (videti deo o ostvarenju planskih rešenja).

Postojeći stambeni, ekonomski, turistički i dr. objekti mogu se zadržati u ovoj zoni uz
obezbeñenje sanitarno prihvatljivih objekata i ureñaja za prikupljanje, i pouzdanog rešenja za
eliminisanje tečnog i čvrstog otpada.

Do donošenja odgovarajućih urbanističkih planova zabranjuje se izgradnja novih objekata, a

dozvoljavaju se radovi na rekonstrukciji, modernizaciji, sanitarnom unapreñenju i promeni
namene postojećih objekata, u skladu sa planskim rešenjima i smernicama utvrñenim ovim
Prostornim planom.

Planirana izgradnja i ureñenje zona za odmor i rekreaciju, turističko-rekreativnih punktova i

objekata uslovljava se prethodnom realizacijom svih planiranih infrastrukturnih sistema i objekata,
a naročito kanalizacionog sistema.

Razvoj saobraćajne infrastrukture na ovom području ograničava se na kategoriju lokalnih puteva.

Na svim javnim putevima na ulasku u užu zonu sanitarne zaštite, postavljaju se vidne oznake o
zabrani prevoza i ispuštanja opasnih i štetnih materija, kao i drugih materija u količinama koje
mogu trajno i u značajnom obimu da ugroze izvorište vodosnabdevanja.

Duž javnih puteva obezbeñuje se infrastrukura za prikupljanje i kontrolisano odvoñenje zagañenih

atmosferskih voda.

Putevi koji se ureñuju ili grade za potrebe vodoprivrede, koristiće se i za potrebe lokalnog
saobraćaja.

Hidrotehnička infrastruktura za lokalno vodosnabdevanje i odvoñenje otpadnih (komunalnih) voda

realizuje se jednovremeno.
Uspostavljanjem režima i sprovoñenjem mera sanitarne zaštite i ureñenja ove zone, istovremeno
se obezbeñuje unapreñenje životne sredine, zaštita posebnih prirodnih vrednosti i nepokretnih
kulturnih dobara.

2
V. Područje šire zone sanitarne zaštite (82,05 km )
Na ovom području uspostavlja se režim selektivnog sanitarnog nadzora. Dozvoljeno je
2
odstupanje od bilansa površina (82,05 km ) u slučaju izmena i dopuna u urbanističkim
planovima.

Korišćenje i ureñenje poljoprivrednog i šumskog zemljišta i šuma biće zasnovano na rešenjima i

propozicijama Osnove zaštite, korišćenja i ureñenja poljoprivrednog zemljišta i opštih i posebnih
Osnova gazdovanja šumama, a u skladu sa važećim zakonima.

Razvojem i ureñenjem magistralne i regionalne saobraćajne infrastrukture obezbediće se uslovi

za nesmetano odvijanje tranzitnog putnog i robnog prometa; uz zabranu prevoza opasnih i štetnih
materija, kao i drugih materija u količinama koje mogu trajno i u značajnom obimu ugroziti
izvorište vodosnabdevanja.

Duž magistralnih i regionalnih puteva izgradiće se infrastruktura (vodonepropusne rigole i sl.) i

ureñaji za prikupljanje, odvoñenje i sanitarno prihvatljiv tretman atmosferskih voda i za prijem
otpadnih materija u slučaju akcidenata u redovnom saobraćaju.

Razvoj i ureñenje lokalne saobraćajne i ostale infrastrukture realizovaće se bez posebnih zahteva
u pogledu sanitarno-tehničke zaštite izvorišta, ako se time ne ugrožava sliv voda.

Zabranjena je izgradnja investicionih objekata u granama proizvodnje čije otpadne vode sadrže
opasne i štetne materije.

Dozvoljena je izgradnja ostalih investicionih objekata samo ako je u njihovom projektovanju i

izvoñenju, u skladu sa karakterom i namenom objekata, obezbeñeno kanalisanje i prečišćavanje
otpadnih voda prema tehničkim propisima. Uslove za izgradnju objekata propisuje nadležni
opštinski ili republički organ, u skladu sa važećim Zakonom o planiranju i izgradnji.

Objekti grañana i drugi objekti mogu se graditi u skladu sa pravilima grañenja, samo na osnovu
odobrenja za grañenje i uslova dobijenih od nadležnog opštinskog ili republičkog organa (u
skladu sa važećim Zakonom o planiranju i izgradnji) i uz prethodno pribavljeno mišljenje
opštinskog organa uprave nadležnog za poslove sanitarne zaštite.

Uspostavljanjem režima i sprovoñenjem mera sanitarne zaštite i ureñenja ove zone, istovremeno
se obezbeñuje unapreñenje životne sredine i zaštita posebnih prirodnih vrednosti i nepokretnih
kulturnih dobara.

G. Područje izvan šire zone sanitarne zaštite

Na području izvan šire zone sanitarne zaštite, potrebno je primenjivati opšte mere zaštite koje
važe za čitavo područje, u smislu zaštite od zagañenja vode, vazduha i zemljišta, zaštite životne
sredine uopšte, prirodnih i kulturnih dobara, kontrolisati izgradnju i upotrebu stambenih i drugih
objekata, korišćenje poljoprivrednog i šumskog zemljišta, odlaganje otpada i dr.

Objekti grañana i drugi objekti mogu se graditi u skladu sa pravilima grañenja, samo na osnovu
odobrenja za grañenje i uslova dobijenih od nadležnog opštinskog ili republičkog organa, u
skladu sa važećim Zakonom o planiranju i izgradnji.
Nizvodno od buduće brane, sprovoditi mere za trajnu zaštitu stanovništva i materijalnih dobara od
poplavnog talasa koji bi se formirao u slučaju rušenja brane, i to: zabranom izgradnje privrednih,
javnih i stambenih objekata i infrastrukturnih sistema, izuzev objekata koji se realizuju za potrebe
vodosistema; uz mogućnost izgradnje pomoćnih i ekonomskih objekata za korišćenje u
poljoprivredi i stočarstvu.

Prostor ispod brane Vlasinskog i Lisinskog jezera (u zoni uticaja poplavnog talasa)

2
Na području zone uticaja poplavnog talasa, ispod brane Vlasinskog i Lisinskog jezera, 13,3 km
uspostavlja se visok stepen zaštite, koji se sprovodi strogim nadzorom i merama tehničke zaštite
/prema Studiji o prolomu brane (1949. g.)/. Dozvoljeno je odstupanje od bilansa površina (13,3
2
km ) u slučaju izmena i dopuna u projektu havarije brane.

Zemljište u granicama zone uticaja poplavnog talasa, kojom je obuhvaćeno i zemljište predviñeno
za formiranje poplavnog talasa, neće se eksproprisati.

Do privoñenja zemljišta planiranoj nameni:

- Zabranjuje se izgradnja novih i rekonstrukcija postojećih privrednih, infrastrukturnih,

stambenih i ekonomskih objekata;

- Dozvoljava se:

- obavljanje radova na redovnom investicionom održavanju postojećih objekata,

- izgradnja ekonomskih objekata za potrebe poljoprivrednih domaćinstava,

- korišćenje poljoprivrednog i šumskog zemljišta, pod uslovom da se ne menja obim i način

korišćenja obradivih površina, izuzev uz redovni plodored.

U svim zonama sanitarne zaštite planira se uvoñenje permanentnog monitoringa vode. U

planovima nižeg reda koji budu rañeni posle Prostornog plana, biće detaljno definisani elementi
monitoringa.

2.1.3. Posebna zaštita voda (Zahtevane klase kvaliteta vode)

Sve vode vodotoka, na području Prostornog plana, pripadaju I kategoriji voda. Evropski propisi
(COMMISION OF THE EUROPEAN COMUNITIES, COM 89, 5/8 FINAL; BRUSSELES, 13
NOVEMBAR 1989, PROPOSAL FOR A COUNCIL DIRECTIVE CONCERNING MUNICIPAL
WASTE WATER TREATMENT), takoñe svrstavaju ove vode u I kategoriju, čime se štiti kvalitet
površinskih i podzemnih voda i omogućava dalji razvoj turizma i naselja na posmatranoj teritoriji i
slivu.

Saglasno ovim propisima i opredeljenjima, sve planirane aktivnosti moraju poštovati ovaj bonitet.

2.1.4. Zaštita od poplava, erozija i bujica

Zaštitu od vodne i eolske erozije sprovesti radi sprečavanja gubitka zemljišta, zaštite od poplava,
sprečavanja mehaničkog zasipanja vodnih akumulacija i mehaničkog i hemijskog zagañivanja
vodotoka.
Protiverozione radove prioritetno izvoditi radi sprečavanja vodne erozije (tehničkim i biološkim
merama), na slivovima na kojima su izgrañene vodne akumulacije Vlasinsko i Lisinsko jezero i u
zonama rezervisanim za potencijalna izvorišta vodosnabdevanja, na slivovima podložnim velikim
štetama od poplava i u zonama posebnih prirodnih vrednosti.

Eolska erozija na području Prostornog plana prioritetno će se rešavati podizanjem šumsko-

zaštitnih vegetacijskih pojasa.

Odbrana od poplava biće ostvarivana u okviru integralnih sistema, putem: aktivne odbrane u
okviru akumulacionih basena, kojima se ublažavaju talasi velikih voda i velikih kanalskih sistema
pasivne odbrane, kroz realizaciju linijskih zaštitnih sistema; planskom kontrolom izgradnje u
ugroženim zonama (uz diferencirane stepene zaštite, u skladu sa značajem područja koja se
štite).

Sanacija svih erozionih i bujičnih žarišta i konzervacija, kao i rekultivacija slivova, prioritetno će se
izvoditi na površinama neposredne i uže zone sanitarne zaštite.

2.1.5. Ureñenje i regulacija vodotoka

U cilju zaštite akumulacije od nanosa predviñena je izgradnja tipskih bujičnih pregrada, ukoliko je
potrebno sa stepenasto izgrañenim kaskadama (sa visinama 0,5 do 0,6 m) i ribljim stazama, na:

- svim pritokama severnog sabirnog sistema (Donja Jerma, Gornja Jerma, Vlasina);

- centralnom - gravitacionom sistemu (Strvna, Čemernik) sa svim potocima centralnog

sopstvenog sistema Vlasinskog jezera, Božički dovod sa pritokama, Besna Kobila - Strešer,
Vlasinsko jezero;

- južnom sabirnom sistemu (slivovi PAP Lisina, Ljubata sa pritokama);

- zapadnom sabirnom sistemu (Vrla i Gradska sa pritokama).

Ureñenje i regulacija vodotokova obuhvatiće posebno i sledeće radove:

- regulaciju vodotokova u grañevinskim područjima, radi zaštite od velikih voda i erozije

priobalja; kao i očuvanje ambijenta naselja obezbeñenjem pristupa vodotoku (šetne staze,
odmarališta i sl.) i hortikulturnog ureñenja priobalja;

- ureñenje vodotoka u zoni duhovnog centra Sveti Ilija u skladu sa merama tehničke zaštite i
zaštite kulturnog dobra;

- regulaciju (produbljivanje korita i učvršćivanje obale biološkim i tehničkim radovima izliva

2
dovoda Božica koji sa 13,2 m /s najviše zamuljuje Vlasinsko jezero, radi zaštite i
sprečavanja erozivnih procesa u forlandu;

- sanaciju lokalnih pojava erozije priobalja i čišćenje rečnih korita od nanosa, otpada i sl.;

- uklanjanje postojećih objekata na vodotocima (valjavice, jazovi i sl.) koji ne ispunjavaju

vodoprivredne uslove;

- popravke, uspostavljanje i hidrauličko ureñenje profila za merenje malih voda na sledećim

lokacijama: na ušću i ulivu u sabirne kanale; sliv Ljubate, sliv Lisinske reke, sliv Toplodolske
reke, sliv Božičke reke, sliv Čemernika, sliv Strvne, sliv Jerme, sliv Vrle, sliv Vlasinskog
jezera, uz zamenu i postavljanje novih limografskih stanica na vodomernoj stanici; dovod
 Božica, dovod Jerma, dovod Strvna, dovod Čemernik, dovod Vrla, dovod Ljubata, dovod
Lisina, dovod Topli Dol;

- rekonstrukciju postojećih bujičnih pregrada i kaskada koje imaju veću visinu od 0,6 m i
predstavljaju problem za migraciju riba, kao i dogradnju ribljih staza (na području gornjeg
toka Vrle uzvodno od HE Vrla I, na Božičkoj reci u blizini Dejanove mahale i na Lisinskoj reci
u Gornjoj Lisini).

2.1.6. Bilansi korišćenja i zaštite prostora za vodoprivredu

Planirane promene kod osnovne namene prostora područja Vlasina su u pravcu zaustavljanja
procesa degradiranja zemljišta i prilagoñavanja namene prirodnim uslovima. U prvom redu, to se
odnosi na sanitarnu zaštitu prostora i na obezbeñenje koridora za planiranu komunalnu
infrastrukturu.

Celokupan prostor područja Vlasina bio je sanitarno nezaštićen. Samo su povoljni prirodni i loši
demografski činioci doprineli relativno dobrom očuvanju okoline područja Vlasina (ali ne i
Vlasinskog jezera). Planirano je da se do 2021. godine 80% površine u potrebnoj i dovoljnoj meri
sanitarno zaštiti.

Tabela 3: Vodno zemljište i bilansi

Ukupna
Kanali-
pov- Vodo-
zacija
Teritorija ršina Godina 2 %
2 %
2 vod (km )
(km )
(km )
PPPPNB 393.5 2021. 0.0244 0 0.0315 0
393.5 2001. 0.0054 0 0.0031 0
Bilans 2021./2001. +0.0190 +4.6 +0.0284 +7.2

Surdulica 267.5 2021. 0.0244 0 0.0315 0

Bosilegrad 81.0 2021. 0 0 0 0
Crna Trava 45.0 2021. 0 0 0 0

Nepo-
Uža ZSZ Šira ZSZ Van ZSZ
sredna ZSZ
2 % 2 % 2 % 2 %
(km ) (km ) (km )
(km )
43.3 11 189 48 82 21 77.0 20
0 0 0 391.4 100
+43.3 +11 +189 +48 +82 +21 +314.4 80

+31.2 +12 +126.2 +47 +51.4 +19 +58.7 +22

+ 14.0 +5 +50.0 +62 +16.6 +20 +0.51 +0.6
+0.2 +13.0 +29 + 14.0 +31 +18.0 +40
 A.3. ZAŠTITA ŠUMA I ŠUMSKOG ZEMLJIŠTA
Šume i šumsko zemljište predstavljaju dragoceni, iako ljudskim intervencijama oštećeni prirodni
sistem i resurs od čijeg daljeg ureñenja zavisi ukupni razvoj područja Vlasina. Šumski pokrivač
ovog područja predstavlja najbolji regulator režima oticanja voda smanjujući nekorisno
površinsko, a potencirajući podzemno oticanje vode. Šume zadržavaju znatan deo padavina na
granama i krošnjama drveća, tako omogućavajući njihovo učešće u produktivnom isparavaju
biljaka (transpiracija). Ovo šumama na području Vlasina daje izuzetnu retenzijsku sposobnost
čime se u velikoj meri sprečavaju erozija i izlivanje površinskih voda, česte pojave na ovom
području.

Zaštita, ureñenje i korišćenje šuma područja Vlasina izvešće se preko poboljšanja postojećeg
stanja šuma i preko povećane površine pod šumom, ali i preko zaštite i razvoja strukture i
kvaliteta divljači i odgovarajućeg sistema lovstva koji će obezbediti ekološku ravnotežu šuma.

Ostvarenje ovog cilja upućuje na sledeće zadatke i pravila razvoja šumarstva na području
Vlasina:

3.1. Zaštita i upotreba šuma i šumskog zemljišta

Prilikom održavanja i uvećanja šuma voditi računa o izraženim teritorijalnim osobinama u pogledu
šumovitosti i stanja šuma, i u skladu sa tim preduzimati odgovarajuće mere kao što su
melioracija, rekonstrukcija i sl. Uvećanje šumske mase pošumljavanjem vršiti prvenstveno na
čistim šumskim područjima, posebno onim nastalim posle seče.

Prioritetno pošumljavati erozivna i druga nestabilna zemljišta kao preventivnu meru zaštite tla.

Razvoj šumarstva uključiti u koncepciju ekoprivrednog razvoja i na kriterijumima ekološki čistog

područja i integralno ga dalje planirati, programirati i projektovati sa razvojem turizma, lovstva i sl.

Danas je pod šumom 9.506 ha (1.857 ha u zoni Vlasinskog jezera), a predviña se površina pod
šumom 12.325 ha (3.571 ha u zoni Vlasinskog jezera) što znači da je potrebno oko 2.819 ha
pošumiti (u zoni Vlasinskog jezera 1.714 ha).

Pošumljavanje treba izvršiti autohtonim vrstama (smrča, omorika, jela ariš). Broj i vrsta drveta
limitirani su prirodnim uslovima, kvalitetnim korišćenjem i zaštitom prostora i estetskim izgledom.
Pošto je preovlañujuća vrsta bukva po količini i značaju, a radi se o njenom staništu, treba je i
veštački unositi.

U poslednjih 10 godina došlo je do nagle ekspanzije breze, naročito bele. I pored odličnih
pejsažnih svojstava ovog drveta, ona je ozbiljno ugrozila poljoprivredne površine ovog prostora,
naročito one koje u ovom periodu nisu obrañivane. Neophodno je zaustaviti neprirodnu i
nekvalitetnu ekspanziju bele breze kvalitetnom vrstom lišćara i četinara, ali van područja
poljoprivrednog zemljišta. Od lišćara u obzir dolazi planinski javor, crni jasen, hrast i dr., a od
četinara, prvenstvo ima smrča, kojoj prirodni uslovi područja odgovaraju, a i do danas je dala
dobre rezultate. To treba da bude druga vrsta šumskog drveta po značaju, a prva od četinara.

Bor je ranije ovde isključivo sañen (beli i crni bor). Danas postoje lepe kulture, ali s obzirom da se
nisu najbolje prilagodile prirodnim uslovima, kao i da su mnoge od njih stradale, ne treba ih
forsirati. Posle smrče, prednost treba dati duglaziji, jeli i pančićevoj omorici.

Na močvarnom delu zemljišta planirana je sadnja topola koja podnosi ovu nadmorsku visinu.
U priobalnom pojasu jezera planiran je zasad četinara zbog smanjenja eutrofizacije.

Jedan od značajnih zadataka, u odnosu na šumu je poboljšanje stanja postojećih šuma.

Prioritetno je pretvaranje niskih šuma (panjača) u visoke.

Veći deo prirodnih šuma su niske šume. One pored manjih produkcionih sposobnosti imaju i
manju estetsku vrednost pa ih treba što pre pretvoriti u visoke.

3.2. Raspored šumskih ekosistema

Ovaj raspored uslovljen je kriterijumima koji su odreñeni zavisno od prirodnih uslova koje treba
ostvariti. Pošto se u ovom slučaju radi o prostoru sa posebnom namenom, treba govoriti i o
šumama sa posebnom namenom. Funkcije šuma na području Vlasine mogu se svrstati ovim
redosledom:

A. šume sa zaštitnim funkcijama,

B. šume za rekreaciju i parkove,

V. šume za ostvarivanje privrednih funkcija.

Raspored šumskih ekosistema treba utvrditi, imajući u vidu ovakav redosled jer šume ne
ispunjavaju svuda zaštitne ili rekreacione funkcije na isti način i istim intenzitetom.

Funkcije šuma treba sagledati pojedinačno, prema lokalnim uslovima. Pri ovome treba imati u
vidu ciljeve prostornog i pejzažnog ureñenja. Gotovo je pravilo da na jednoj istoj šumskoj površini
šuma treba da ispuni više funkcija (npr. zaštita od erozije, pejzažni aspekt, proizvodnja drveta).

A. Šume sa zaštitnim funkcijama

A.1. Šume za zaštitu voda - Ovo je jedna od najznačajnijih funkcija za prostor Vlasinskog jezera.
Sve šume na području Vlasinskog jezera treba da služe za zaštitu voda i to kako za
održavanje čistoće, tako i u regulisanju režima tekućih površinskih i podzemnih voda.

Značaj ovih šuma ogleda se u tome što:

- šuma najmanje zagañuje vodu,

- voda u šumskom zemljištu se mehanički i biološki prečišćava,

- obezbeñuje se ravnomerniji priliv vode,

- ublažava se prenaglašeno oticanje,

- smanjuje se brzina tokova.

Posebno treba istaći da u slivovima akumulacionih jezera koja su ugrožena erozijom, šume utiču
na održavanje čistoće vode.

Ove šume treba da budu uz izvorišta, pored vodotoka i u fragmentima u blizini jezera, treba da
pokriju veće nagibe.
A.2. Šume za zaštitu zemljišta - Ove šume u okolini Vlasinskog jezera treba da štite teren od
uticaja vodene i snežne erozije, deflacije, osipanja kamena i klizanja terena.

Vezivanjem terena šume će smanjiti eroziju, korenov sistem će učvrstiti zemljište, a duboki koren
će smanjiti mogućnost klizanja terena. Biće zaštićeno zemljište od odrona, odnošenja zemlje i
humusa. Značajno je i sprečavanje klizanja snega.

Ova šume treba da se prostiru na svim strmim i vrletnim nagibima, preko 30°. Zatim na znatnim
površinama, gde je nagib preko 20° i nešto manjim p ovršinama sa nagibom preko 15°.

Najveće površine ovih šuma prostiraće se na jugozapadnim i zapadnim, a najmanje na istočnim i

još manje jugoistočnim delovima gde je pad 5°-10°. Najviše će biti ovih šuma u KO Vlasina
Okruglica.

A.3. Šume za zaštitu klime - Ova funkcija je vrlo bitna za Vlasinsko jezero. To su šume koje štite
od hladnih vazdušnih strujanja, jakih vetrova, i utiču na klimu u okolini naselja, turističkih
objekata i sl.

Ove šume treba podići ili ih proširiti u blizini naselja, u blizini turističkih objekata i jezera, jer će
šumski biljni pokrivač stvoriti povoljnije mikroklimatske uslove.

A.4. Šume za prečišćavanje vazduha - Imisija na ovom području nema, ali će biti blagotvoran
uticaj na prečišćavanje atmosfere od zagañenja koja budu dolazila sa ostalih područja. Sve
šume na području će obavljati ovu zaštitnu funkciju.

B. Šume za rekreaciju i parkove

Uslovi za rekreativno korišćenje šuma su njene estetske vrednosti, dobra pristupačnost, prisustvo
rekreacionih objekata i dr. Ovi uslovi su na Vlasinskom jezeru ispunjeni, a daljom aktivnošću u
šumarstvu treba za ovo stvoriti još povoljnije uslove. Šume Vlasinskog jezera su pogodne za
rekreaciju. To prvenstveno obezbeñuje njihov sastav, struktura i izgled.

Šume pored jezera su veštački podignute kulture bora, smrče i breze. One su u fragmentima od
jednog ara do nekoliko hektara, što im daje posebne rekreativne i estetske vrednosti. U predelu
jezera treba nastaviti sa podizanjem park-šuma u kojima će biti zasañene autohtone vrste, u
fragmentima nepravilnih oblika i različite površine. Prednost treba dati mešovitim šumama.
Četinari i lišćari u ambijentu sa jezerom imaju izuzetnu estetsku vrednost.

Sa udaljavanjem od jezera treba podizati šume sa što više autohtonih vrsta. Neophodno je voditi
računa prilikom prorednih i drugih seča da se sačuvaju sva zanimljiva stabla, stare vrste drveća,
stabla naseljena pticama, stabla posebnog oblika, posebni delovi prirode i sl.

U okviru namene površina, planirane su:

- na prostoru oko Vlasinskog jezera,

- na prostoru van područja Vlasinskog jezera.

B.1. Prostor oko Vlasinskog jezera: Prostornim planom područja Vlasina planirano je da se u tzv.
užoj zoni sanitarne zaštite (500 m od obale jezera i van nje do saobraćajnice), na
 neizgrañenom grañevinskom zemljištu, zasade šume na prostoru za rekreaciju i za parkove.
2
Za ovu namenu planirana je površina od 15,09 km .

B.2. Prostor van područja Vlasinskog jezera: Prostornim planom područja planirana je površina
2
od 370,08 km . Za ovu namenu planiran je prostor: severno od naselja Božica, sa leve i
desne strane postojećeg puta Božica - Vlasina Stojkovićeva, jugozapadno od Božice preko
Toplog Dola do Gornje Lisine, u užoj zoni sanitarne zaštite Lisinskog jezera, severni prostor
Vlasinskog jezera koji obuhvata deo prostora 500 m ispod brane, duž postojeće saobraćajnice
i novoplanirane saobraćajnice prema Klisuri, zapadno od Vlasinskog jezera - na Čemerniku
uključujući i postojeće saobraćajnice za povezivanje Čemernika sa rekreativnim stazama i
parkovima na zapadnoj obali Vlasinskog jezera.

Ovakvim organizovanjem prostora za rekreaciju i parkove, formirana su dva rekreativno-

parkovska centra: Lisinski i centar oko Vlasinskog jezera. Oni su meñusobno povezani
postojećim saobraćajnicama i planiranim žičarama, ali po potrebi mogu biti i autonomni. Pored
namene ovog prostora za rekreaciju i parkove, planirani prostor može se naći i u turističkoj
ponudi.

V. Šume za ostvarivanje privrednih funkcija

Pre eksploatacije šumskog prostora ovog područja, neophodno je uraditi šumsku osnovu i utvrditi
mere za zaštitu ovog prostora od industrijske aktivnosti (seče šuma, obrade drveta i transporta
polufabrikata i gotovih proizvoda).

U zonama sanitarne zaštite nije dozvoljena seča i obrada šumskog potencijala u privredne svrhe.

3.3. Mere zaštite šuma i šumskog zemljišta

Ovim planom propisuju se sledeće mere zaštite šuma i šumskog zemljišta:

- zaštita vegetacije, naročito šuma, koja je u uskoj vezi sa zaštitom zemljišta - mere obnove,
zaštite, unapreñenja i eksploatacije šumskih površina, koje su na području plana značajniji
prirodni potencijal, neophodno je sprovoditi kroz šumsko-privredne osnove, i to:

- pošumljavanje, kao meru obnove sprovesti u degradiranim delovima šuma na terenima gde su
pedološki uslovi nepovoljni,

- održavanje šumskih puteva i planiranje novih u zavisnosti od konfiguracije terena u cilju zaštite
od požara,

- kontrolisana ispaša u šumama,

- izmena strukture po vrstama drveća radi podizanja šumskih kultura i povećanje prirasta u
narednom planskom periodu,

- očuvanje prirodnih vrednosti i pejsaža Ostrozuba, Čemernika, Plane i Kalne vezuje se za

očuvanje prirode - staništa retke flore i faune kojima nakon detaljnijeg istraživanja treba dati
odgovarajući tretman - zaštitu. Zaštitne mere bi imale restriktivni karakter, odnosno
formulisane bi bile u vidu zabrana i ograničenja.
Najstrožiji zaštitni režim primeniti kod prirodnog rezervata biljne vrste zeleničeta ili lovor-višnje na
planini Ostrozub na mestu zvanom "Kačer-Zeleničje".

Na zaštićenom području zabranjeno je vršiti bilo kakve radove koji će poremetiti stanje, omesti
prirodni razvoj sveukupne prirode rezervata kao što je: seča, oštećivanje primeraka zaštićene
vrste zeleničeta; stabala, žbunja; odnošenje zemlje; sakupljanje trave, semena.

Na području Vlasine ne može se vršiti:

- uništavanje biljnih i životinjskih vrsta zaštićenih Zakonom ili ovim Planom,

- unošenje vrsta drveća stranim prirodnim oroklimatogenim šumama područja, a naročito

neegzota, seča šuma, kao i drugi vidovi korišćenja, koji dovode u pitanje stabilnost šumske
zajednice i staništa i njihovu zaštitnu ulogu (uklanjanje postojećih autohtonih šumskih vrsta
prilikom vršenja proreda i čišćenja sastojina, ostavljanje leževine, branje i kopanje
dekorativnih biljnih vrsta u prirodnim sastojinama i branje plodova i lekovitog bilja na način i
u meri koja ograničava reproduktivne mogućnosti vrsta i sl.),

- pretvaranje livada i pašnjaka u oranice i preoravanje zemljišta na većim nagibima, uklanjanje

živica i rastinja sa meña na poljoprivrednim površinama, kresanje lisnika,

- unošenje stranih vrsta faune koje slobodno žive.

Na području Vlasina treba obezbediti:

- upotrebu autohtonih vrsta za ozelenjavanje oko kulturno-istorijskih, turističkih, stambenih i

pratećih objekata,

- očuvanje manjih pašnjačkih i livadskih površina unutar šumskih kompleksa kao prirodnih
hranilišta divljači i radi očuvanja postojećeg pejzaža,

- očuvanje biološkog minimuma voda koji će se utvrditi na osnovu posebnih istraživanja, kako
ne bi došlo do promene režima voda, negativnog uticaja na floru i faunu, promene klimata i
uništavanja pejzažnih vrednosti,

- ponovno unošenje drvenastih, žbunastih i prizemnih biljnih vrsta, za koje istraživanja sukcesije
vegetacije i rekonstrukcije stanja i sastava ranijeg biljnog pokrivača područja pokažu da su u
meñuvremenu delovanjem antropozoogenog faktora iščezle, ili potisnute samo na pojedine
punktove i na veoma malu meru, izuzimajući područja prirodnih vrednosti u I stepenu
zaštite,

- privoñenje pašnjačkih površina i površina podložnih procesima spiranja i erodiranja

odgovarajućim šumskim kulturama i preorijentaciju kultura na svim ozračenim površinama
izloženim denudiranju i eroziji na nagibima koji se smeju obrañivati sa jednogodišnjih na
proizvodnju sa višegodišnjim kulturama (livade sa višegodišnjim travama, detelina, voćnjaci,
šume),

- ureñivanje šumskih površina kao park šuma u okviru grañevinskih područja i posebnih
rekreativnih površina.

A.4. ZAŠTITA I KORIŠĆENJE POLJOPRIVREDNOG ZEMLJIŠTA

Vlasinsko područje ima viševekovnu tradiciju bavljenja raznim oblicima poljoprivredne proizvodnje
zahvaljujući zemljištu pogodnom za razvoj planinskog stočarstva i planinske poljoprivrede.
Prostrana Vlasinska tresava je bila idealna livada i pašnjak sve do formiranja Vlasinskog jezera
čime je njen najveći deo potopljen i presečene veze izmeñu tri najveća naselja Vlasina Rid,
Vlasina Stojkovićeva i Vlasina Okruglica. Širi pojas oko Vlasinske tresave, danas Vlasinskog
jezera, takoñe je pod livadama i pašnjacima a delimično i pod šumom. Subplaninska klima
područja Vlasine omogućava gajenje jarih žitarica i krompira kao i gajenje stoke (konja, ovaca,
koza pre svih). Gubitak velikog dela vlasinskih livada i pašnjaka ali i potreba da se preostale
sačuvaju za poljoprivrednu proizvodnju posebnog tipa zahtevaju sistematsku zaštitu
poljoprivrednog zemljišta.

Postavljeni ciljevi razvoja poljoprivrede zahtevaju izvršenje odreñenih zadataka koji znače pre
svega:

1. Iniciranje revitalizacije poljoprivredne proizvodnje na savremenim organizacionim i

tehnološkim principima strogo ekološki kontrolisanim;

2. Relativno stabilan ukupni-zemljišni fond zahteva zaustavljanje naglog opadanja oraničnih

površina u korist pašnjaka i livada i u manjoj meri, voćnjaka (za 15 godina ukupan fond
oranica u zoni neposredno uz Vlasinsko jezero opao je za 70% ili za oko 7.000 ha). Ovo će
se postići posebnim merama komasacije i arondacije kao i stimulativnim merama iz
posebnog republičkog programa;

3. Poljoprivredno zemljište koje se danas koristi intenzivno (17,7% ukupnog poljoprivrednog

zemljišta) prema posebnom programu uvećavati na račun ekstenzivnih kategorija
korišćenja;

4. Degradirani i zapušteni pašnjaci u društvenoj svojini (3.377 ha), posebno u višim predelima
na teritoriji opštine Surdulica, treba da dobiju titulara vlasništva uz istovremeno reaktiviranje
dela površina pogodnih za ratarsku proizvodnju;

5. Podsticanje privatnog sektora za povećanje plodnosti oraničnih površina, do 300 ha oranica

koje su izgubljene za poljoprivrednu proizvodnju treba aktivirati na drugi način;

6. Prema obimu i kvalitetu prirodnih livada i pašnjaka Vlasinsko područje spada meñu najbolje
rejone u Srbiji za ovčarsku proizvodnju, odnosno za rentabilno planinsko-pašnjačko
stočarstvo što treba podsticati i u funkciji razvoja turizma na ovom području. Ovo može da
pomogne i revitalizaciji raštrkanih planinskih naselja ali zahteva i sistematsko organizovanje
i podršku.

Na prostoru područja Vlasina u narednom periodu biće izražena tendencija smanjenja

poljoprivrednog, a posebno oraničnog zemljišta, odnosno proces širenja površina pod voćnjacima
i livadama. Neophodno je zato organizovati odreñene akcije, uz konsultovanje i podršku
republičkih organa i institucija, na regulisanju, kontrolisanju i stabilizaciji ovih procesa do 2007.
godine kako bi u periodu 2007-2011. godine uz pomoć evropskih fondova (SAPARD) ovaj proces
dobio drugi pravac.

Globalne procene promena u obimu zemljišnog fonda u poljoprivredi iznose: uvećanje oranica do
5.000 ha, voćnjaka 1.599 ha, livada 15.000 ha, a obim ukupnog poljoprivrednog zemljišta treba
da se stabilizuje. Pod uslovom da se obezbedi navodnjavanje planiranih poljoprivrednih površina,
a na osnovu poljoprivredne osnove slivnog područja Vlasine, ovo planinsko područje će u
uslovima intenzivnije poljoprivredne proizvodnje, uz primenu prirodnih ñubriva i drugih ekoloških
agrotehničkih mera, da obezbeñuje tržne viškove poljoprivrednih proizvoda (mesa, mleka, voća)
za potrebe razvoja turizma na Vlasinskom području, ali i šire.

Poljoprivredno zemljište na prostranim planinskim predelima Čemernika, Vardenika i dr. pogodno

je za proizvodnju tzv. "zdrave hrane" pod uslovom da lokalna zajednica, opština i Republika
definišu zajednički, partnerski program uz podršku finansijskih institucija.
Područje Vlasina obiluje čistim vodama pa je neophodno organizovano pristupiti izgradnji manjih i
većih ribnjaka, a uz to i pogona za konfekcioniranje i preradu ribe u skladu sa lokalnom
tradicijom.

Poljoprivredno zemljište posebnih osobina će biti korišćeno za razvoj voćarstva, povrtarstva,

pčelarstva i sl. uz izgradnju manjih, ekološki standardizovanih pogona za preradu, skladištenje i
distribuciju u pravcu urbanih centara.

Posebnu vrednost predstavlja diverzitet lekovitog bilja (valerijana, majčina dušica, buhač,
jagorčevina, koren lincure, bosiljak, kantarion i drugo) koje u organizovanom sistemu gajenja,
ubiranja, sušenja i prerade može znatno da doprinese poboljšanju privredne strukture ovog
područja. Isto važi i za velika prostranstva pod šumskim plodovima (kleka, borovnica, jagode,
kupine, šipurak, glog, pečurke, puževi i dr.) koji u budućnosti područja Vlasina treba da postanu
njegov zaštitni znak.

Režimi korišćenja poljoprivrednog zemljišta

- Neposredna zona zaštite 50 m uz vodozahvat:

U ovoj zoni će se uspostaviti visok stepen sanitarne zaštite, koji se sprovodi strogim
sanitarnim nadzorom i merama tehničke zaštite. Korišćenje poljoprivrednog zemljišta
dozvoljeno je pod uslovom da se ne menja obim i način korišćenja obradivih površina,
izuzev za redovni plodored. Zabranjuje se primena mineralnih ñubriva, pesticida, osoke i
stajnjaka.

- Područje uže zone sanitarne zaštite 500 m od obala vodotoka i akumulacija:

Ovo područje imaće režim sanitarnog nadzora. U ovoj zoni treba zadržati postojeću strukturu
poljoprivrednih površina do donošenja osnove zaštite, korišćenja i ureñenja poljoprivrednog
zemljišta. Zabranjuje se upotreba sredstava za zaštitu bilja i mineralnih ñubriva dok se ne
obave pedološke analize zemljišta.

- Područje šire zone sanitarne zaštite od 500 m od obala do granice sliva:

Na ovom području se uspostavlja režim selektivnog sanitarnog nadzora. Korišćenje i

ureñenje poljoprivrednog i šumskog zemljišta i šuma biće zasnovano na rešenjima i
propozicijama zaštite, korišćenja i ureñenja poljoprivrednog zemljišta i opštih i posebnih
osnova gazdovanja šumama, a u skladu sa važećim zakonima. Na ovom zemljištu
sprovodiće se antierozivno ureñenje i melioracija pašnjaka, rada poboljšanja proizvodnih
svojstava zemljišta.

A.5. ZAŠTITA I KORIŠĆENJE LOVNOG ZEMLJIŠTA

Ureñenje lovišta na području Prostornog plana odvijaće se u pravcu:

- unapreñenja lovstva i stvaranja uslova za razvoj lovnog turizma,

- stručnog osposobljavanja i unapreñenja službe koja će se starati o usmeravanju i razvoju

lovstva,

- ureñenja i opremanja lovišta sa obezbeñenjem čuvarske i stručne službe u njemu,

- usklañivanja lovljenja sa realnom produkcijom ili tempom unošenja divljači u lovišta,

 - daljeg razvijanja samodiscipline i lovne obučenosti organizovanih lovaca.

Atraktivnost predela i uslovi lovljenja, uz stalno opremanje lovišta i unapreñivanje lovstva u njima,
nalažu da se u narednom periodu dinamičnije razvija lovni turizam, kako bi lovstvo preraslo u
privrednu granu sa značajnim uticajem na razvoj turizma. Ovo je detaljnije obrañeno u poglavlju
"Lovni turizam", u nastavku teksta.

Ureñivanje i održavanje svih lovišta, zaštita i gajenje divljači, kao i lovljenje i korišćenje ulovljene
divljači i njenih delova, vršiće se na osnovu Privremenog godišnjeg plana gazdovanja lovištem
(PGPGL) u toku lovne 2003/2004.

Na području Prostornog plana postoje povoljni uslovi za život različitih vrsta divljači.

Na teritorijama opština na čijim delovima se nalazi i ovaj Plan, ustanovljena su 4 lovišta:

- Na teritoriji opštine Surdulica nalazi se jedinstveno lovište "Vrla" čija je površina 62.330 ha.
Reljef lovišta veoma je razuñen. Planine su visoke sa strmim stranama i sa rekama koje
imaju izrazit uzdužan pad. Lovište je ispresecano rekama i potocima koji ne presušuju cele
godine. Nadmorska visina u lovištu kreće se izmeñu 400 m i 1.876 m.

U odnosu na prosečne uslove u Srbiji, ovde treba istaći dobro stanište i brojnost divljih svinja na
području šuma u blizini jezera i šire. Na jezeru su stvoreni uslovi za razvoj divljih patki i ostalih
vrsta kojima ovo stanište bude odgovaralo.

Tabela 4: Broj divljači na teritoriji lovišta "Vrla" (Surdulica), u proleće 2003. godine

Vrsta divljači Lovno- Bonitetni Ekonomski Matični fond Optimalan

produktivna razred kapacitet (jedinki) odnos polova
površina lovišta lovišta (jedinki) (m : ž)
(u ha) (LPP)
Srna 30.000 III 720 260 1:1
Divlja svinja 30.000 III 400 300 1:1

Zec 33.000 III 5.775 2.600 1:1

Poljska 12.000 III 3.840 2.400 1:1
jarebica
Fazan 4.000 III 588 930 1:4

- Na teritoriji opštine Crna Trava postoje dva lovišta: "Vlasina" i "Valmište".

Ukupna površina lovišta "Vlasina" iznosi 29.140 ha. Reljef lovišta vrlo je razuñen. Planine su
visoke sa rekama i potocima koji imaju veliki uzdužni pad. Deo lovišta čine visoravni prema
Malom Čemerniku, mesta zvana Vrtop i Crni izvor. Nadmorska visina u lovištu kreće se izmeñu
375 m i 1.719 m. Lovište "Vlasina" obiluje potocima i rekama koje ne presušuju tokom godine.
Opšta hidrološka situacija je povoljna i nema ugroženih područja od poplava.

Prema stanišnim uslovima, lovište "Vlasina" ima dobre uslove za gajenje srne, divlje svinje, zeca,
poljske jarebice i jarebice kamenjarke. Kako se radi o tipičnom planinskom lovištu, nema
stanišnih uslova za gajenje fazana. Za gazdovanje divljom svinjom, neophodna je koordinacija
rada sa korisnicima susednih lovišta.
Drugo lovište na teritoriji ove opštine je "Valmište", koje obuhvata šumska odeljenja broj 91, 92,
93, 94, 95, 96 i 97 Gazdinske jedinice "Kačer-Zeleničje" u ukupnoj površini 410 ha. Ovo lovište je
ograñeno, ureñeno i tu se nalazi lovački dom. Lovište se ne nalazi u granicama ovog prostornog
plana, ali ga tangira u severo-istočnom delu na mestu zvanom Šanci, na padinama Čemernika.

Tabela 5: Broj divljači na teritoriji lovišta "Vlasina" (Crna Trava), u proleće 2003. godine

Vrsta divljači Lovno-produktivna Bonitetni Ekonomski Matični fond Optimalni

površina lovišta (u razred kapacitet lovišta (jedinki) odnos polova
ha) (LPP) (jedinki) (m : ž)
Srna 14.000 III 490 240 1:1
Divlja svinja 11.000 III 165 100 1:1
Zec 18.000 III 3.150 1.400 1:1
Jarebica 5.000 III 64 150 1:1
kamenjarka
Poljska 500 III 1.600 200 1:1
jarebica

- Na teritoriji opštine Bosilegrad nalazi se lovište "Božička reka" čije se granice poklapaju sa
granicom opštine. Ukupna površina lovišta iznosi 55.769 ha.

Lovište je pretežno planinskog karaktera. Ispresecano je rekama i potocima koji ne presušuju.

Nadmorska visina se kreće izmeñu 685 m i 1.922 m.

Kod odreñivanja lovno-produktivnih površina lovišta za gajenje vrste divljači, izdvojene su

odgovarajuće površine koje ove vrste divljači naseljavaju tokom cele godine, odnosno u većem
delu godine.

Tabela 6: Spoj divljači na teritoriji lovišta "Božička reka" (Bosilegrad), u proleće 2004. godine

Vrsta divljači Lovno- Bonitetni Ekonomski Matični fond Optimalan

produktivna razred kapacitet lovišta (jedinki) odnos polova
površina lovišta (jedinki) (m : ž)
(u ha) (LPP)
Srna 20.000 IV 480 220 1:1
Divlja svinja 20.000 I 300 320 1:1
Zec 30.000 III, IV 2.100 2.500 1:1
Jarebica 10.000 III 1.600 1.100 1:1
kamenjarka

A.6. ZAŠTITA I EKSPLOATACIJA PITKE VODE I MINERALNIH SIROVINA

Hidrološka struktura i osobine područja Vlasina ukazuju da postoje značajni resursi vode koju je,
kao dobro od opšteg značaja, potrebno zaštititi, a onda moguće eksploatisati uz prethodne
propisane saglasnosti institucije koja će da upravlja zaštićenim područjem, naučnih institucija,
Ministarstva rudarstva i energetike i Ministarstva nauke i zaštite životne sredine, odnosno Zavoda
za zaštitu prirode Srbije. Isto važi i za odreñena ležišta mineralnih sirovina.
 6.1. Zaštita i eksploatacija pitke vode

Veliki značaj za eksploataciju i flaširanje voda na području Vlasina imaju izdani pukotinskog i
pukotinsko-karstnog tipa. Pukotinski tip izdani obrazuje se unutar pripovršinskih raspadnutih i
tektonski polomljenih kristalastih škriljaca, granitoida, dacitnih i kvarclatitskih vulkanita, kao i
hibridnih stena gabroidnog i amfibolitskog sastava.

6.1.1. Izvori i vrela

Na osnovu dosadašnjih geoloških i hidrogeoloških istraživanja na području Vlasine, ustanovljeno

je da postoji 147 izvora i vrela koji zbog nepravilnog gazdovanja kvalitetnom šumom i
kompleksnih procesa na planeti zemlji, postepeno gube izdašnost.

Korišćenje izvora i vrela na području Prostornog plana zasniva se na sledećim postavkama:

- Kvalitet vode

- Koristiće se samo zaštićeni izvori i vrela, isključivo sa kontrolisanom - zdravom vodom za

piće (povremeno zamućivanje vode odstranjivaće se savremenim metodama);

- Kvantitet vode

- Obezbediće se održivo korišćenje izvora u skladu sa utvrñenim stepenom njihove

obnovljivosti;

- Prema prognozama svetskih eksperata (u nedostatku domaćih potpunih istraživanja), u

planiranom periodu u Srbiji treba očekivati postepeni pad izdašnosti izvora i vrela.
Planirane preventivne mere (biogeocenoze daju pun efekat posle 100 godina) samo će
usporiti, ali ne i sprečiti ovu pojavu. Zato je utvrñen zadatak: racionalna potrošnja ovog
sporo obnovljivog resursa.

6.1.2. Geotermalne vode

Geotermalne vode nisu do sada detaljno proučavane. Postoje zvanični podaci iz perioda
izgradnje cevovoda izmeñu HE "Vrla 2" i HE "Vrla 3" (kod sela Mašince, van područja Plana) o
pojavi geotermalne vode (Q=1201/s, T=49-69°C), o pr oblemu i načinu sanacije i zaštite
geotermalnog izvora. Radi ekološki i ambijentalno odgovarajućeg uključenja geotermalne
energije i procene uticaja na okolinu, obavezna je izrada prethodnih i detaljnih istraživanja i
analiza uticaja i utvrñivanja uslova i mera zaštite za korišćenje geotermalne vode.

6.1.3. Mineralne vode

Utvrñuju se sledeći uslovi korišćenja i razvoja mineralne vode na području Prostornog plana
Vlasina:

1. Korišćenje mineralnih voda zasniva se na korišćenju lokalnih mineralnih izvora, sa oslanjanjem

na izdanske izvore koji su zakonom zaštićeni i koji se ovim Planom štite;

2. Za potrebe flaširanja vode koriste se ispitani izdanski izvori (stari ali i novoistraženi), zatim i
izvori koji se sada istražuju i oni koji će biti predmet daljih istraživanja;
3. Podzemne mineralne vode, prema istražnim radovima, blago su mineralizovane i pripadaju I
kategoriji voda;

4. Zaštita i unapreñenje kvaliteta mineralnih voda sprovodi se na osnovu člana 2. Pravilnika o

načinu odreñivanja i održavanja zona i pojaseva sanitarne zaštite objekata za snabdevanje
vodom za piće ("Službeni glasnik SRS", broj 33/78).

Osnovne postavke na kojima se zasniva rešenje razvoja i korišćenja mineralne vode jesu:

- očuvanje i unapreñenje kvaliteta i kvantiteta mineralne vode,

- eliminisanje zagañivača (tehničkim i biološkim merama) u neposrednoj i užoj zoni sanitarne

zaštite izdani mineralne vode.

Zahvatanje i flaširanje vode zabranjeno je izuzev u slučaju dobijanja licence prema postupku
propisanom od strane Republike za korišćenje prirodnog dobra i institucije nadležne za
upravljanje Predelom izuzetnih odlika Vlasina.

6.2. Vodotokovi

Utvrñuju se sledeći uslovi korišćenja i razvoja vodotokova na području Prostornog plana Vlasina:

1. Unapreñenje vodenih ekosistema očuvanjem vodotokova, močvara i drugih vlažnih zona

(prirodnih ribljih plodišta u priobalju vodotokova i revitalizacijom degradirane prirodne
vegetacije u ovim zonama, kao i povećanjem malih voda na vodotokovima, upuštanjem čistih
voda iz vodnih akumulacija u periodu malih voda);

2. Celovito iskorišćenje hidropotencijala vodotokova u okviru kompleksnih sistema

višenamenskog karaktera, uključujući i iskorišćenje malih padova i manjih vodnih potencijala;
male hidroelektrane mogu se graditi na mestima gde svojim položajem i dispozicijom ne
ugrožavaju uslove za realizaciju ili performanse nekih većih vodoprivrednih, energetskih ili
drugih sistema;

3. Plovidba na unutrašnjim plovnim putevima vodotokova (iako je na području Vlasina skromna)

sprovodiće se isključivo u vidu eko-transporta.

Osnove koncepcije na kojima se zasniva rešenje razvoja vodotokova je:

- očuvanje i unapreñenje kvaliteta i kvantiteta vodotokova;

- eliminisanje zagañivača (tehničkim i biološkim merama) u slivu vodotokova;

- ključni objekti za korišćenje površinskih voda su: slivovi, vodotoci i akumulacije;

- zaštita prostora i slivnih područja vodotokova, posebno onih koji imaju regionalni značaj;

- u brdskim predelima na severu, jugu i zapadu, razvijaće se regionalni kanalski sistem

vodotokova, čiji je zadatak da izvrše prostornu preraspodelu voda i stvore uslove za
njihovo višenamensko korišćenje, zaštitu, kao i zaštitu voda uopšte;

- transport vode obavljaće se regulisanim vodotocima, izuzetno i obodnim i padinskim

kanalima, cevovodom i tunelima;

- popravljanje režima malih voda vodotokova, izvodiće se namenskim ispuštanjem čiste vode
iz akumulacija u periodima malovoña; garantovani protoci nizvodno od akumulacija ne
 smeju da budu manji od količina koje su potrebne za zadovoljenje potreba nizvodnih
biocenoza (> 10%); zato se sve akumulacije, posebno one u gornjim delovima slivova,
računaju i za te potrebe, a opremaju se selektivnim vodozahvatima sa odgovarajućim
ribljim stazama, kako bi se i za potrebe ekosistema ispuštala voda najpoželjnijeg kvaliteta;

- vraćanje voda i vodotoka u I klasu kvaliteta; nijedan vodotok ne može biti u stanju kvaliteta
"van klase", već se mora vratiti u I klasu kvaliteta;

- obezbeñenost isporuke vode iz vodotokova prilagoñena je zahtevima korisnika;

obezbeñenost snabdevanja vodom naselja je vrlo visoka, reda >97%; obezbeñenost
navodnjavanja je reda 80%;

- sanacija samih erozionih i bujičnih žarišta i konzervacija i rekultivacija vodotokova i slivova.

Kod zaštite vodotokova i slivova prednost imaju slivovi i vodotokovi akumulacija, posebno
oni koji služe za snabdevanje stanovništva vodom.

Na osnovu dosadašnjih istraživanja na području Vlasina ustanovljeno je da postoje: 317 potoka

ukupne dužine 436 km, pad +/- 326 m. (Detaljni prikaz vodotokova nalazi se u ADO).

Korišćenje vodotokova planirano je da se zasniva na sledećim opredeljenjima:

- Kvalitet vodotokova

- Svi vodotoci, bez izuzetka, moraju biti u I klasi vodotokova (povremeno zamućivanje vode i
zagañenje odstranjivaće se savremenim tehničkim i biološkim metodama);

- Kvantitet vodotokova

3
- Do sada je iskorišćen vodni potencijal prostora: Qmin=179x10E6-Qmax=358x10E6 m /god. tj.
cca 24%-49% od raspoloživog iskoristivog resursa sliva. Mogući iskoristiv vodni potencijal
6 3
sliva iznosi: O=732x10 m /god. Planira se potpuno očuvanje ovog resursa;

- Permanentni monitoring svih voda.

6.3. Akumulacije

Prostornim planom obezbeñuje se usklañivanje razvoja, korišćenja i ureñenja akumulacija na

obuhvaćenom području, sa tehničko-tehnološkim rešenjem i uslovima koji se uspostavljaju radi
sanitarno-tehničke zaštite područja i izvorišta snabdevanja vodom.

Osnovni zadaci dugoročnog korišćenja, ureñenja i zaštite akumulacija su:

1. očuvanje, zaštita i nadgradnja vodnog potencijala (kvantitativna asimilacija);

2. očuvanje, zaštita i nadgradnja kvaliteta vodnog potencijala (kvalitativna asimilacija);

3. zaštita i očuvanje zdrave vode za piće za potrebe sadašnje i buduće generacije područja,
regiona i šire;

4. povećanje proizvodnje električne energije i oslanjanje na sopstvene izvore, zasnivaće se

prevashodno na korišćenju ovog raspoloživog resursa - hidro potencijala;

5. obezbeñenje prostora za lociranje malih hidroelektrana;

 6. razvoj ribnog potencijala (autohtonog i komparativnog);

7. odbrana od poplava biće ostvarivana u okviru integralnih sistema, putem:

- aktivne odbrane, u okviru akumulacionih basena, kojima se ublažavaju talasi velikih voda i
velikih kanalskih sistema,

- pasivne odbrane, kroz realizaciju linijskih zaštitnih sistema,

- planskom kontrolom izgradnje u ugroženim zonama (uz diferenciranje stepena zaštite, u

skladu sa značajem područja koje se štiti);

8. unapreñenje vodenih ekosistema očuvanjem močvara i drugih vlažnih zona;

9. celovito iskorišćenje hidropotencijala u okviru kompleksnih sistema višenamenskog

karaktera.

Osnovni principi na kojima se zasniva rešenje korišćenja akumulacija jesu:

- okosnicu budućih sistema Prostornog plana Vlasina i regionalnih sistema za vodu najvišeg
kvaliteta, čine zaštićene akumulacije kao postojeći obnovljivi resurs eko energije, ali i kao
potencijalno izvorište površinskih voda; princip je da se najpre do racionalnih, ekološki
prihvatljivih granica, iskoriste lokalna izvorišta podzemnih i površinskih voda, pa se tek
nakon toga regionalnim sistemima doprema samo nedostajuća količina vode. Prioritet u
lokalnim izvorištima daje se izvorima, ukoliko su kvalitetni i ako se mogu zaštiti od
zagañenja;

- ključni objekti za korišćenje površinskih voda su slivovi i akumulacije Vlasinsko jezero i PAP
Lisina koje se koriste višenamenski, ali se prioritet, u slučaju nesklada izmeñu raspoloživih
voda i potražnje, daje snabdevanju stanovništva vodom;

- racionalno korišćenje akumulacija i štednja neobnovljivih resursa voda i stimulisanje primene

nove tehnologije u proizvodnji energije, naročito one koja štiti životnu okolinu;

- popravljanje režima malih voda, izvodiće se namenskim ispuštanjem čiste vode iz

akumulacija u periodima malovoña: garantovani potoci nizvodno od akumulacija ne smeju
da budu manji od količina koje su potrebne za zadovoljenje potreba nizvodnih biocenoza
(> 10%); zato se sve akumulacije, posebno one u gornjim delovima slivova, računaju i za
te potrebe, a opremaju se selektivnim vodozahvatima, kako bi se i za potrebe vodenih
ekosistema ispuštala voda najpoželjnijeg kvaliteta;

- smanjenje konflikata izmeñu korišćenja energetskih resursa i zaštite životne sredine (vode,
vazduha, zemljišta, naselja, stanovništva);

- permanentni monitoring akumulacija.

6.3.1. Postojeće i potencijalne akumulacije

Na području Vlasina izgrañene su dve akumulacije. Osnovni podaci o njima dati su u narednoj
tabeli:

Tabela 7: Postojeće akumulacije

 Akumulacija Površina Zapremina Dubina vode Kota vode
akumulacije akumulacije (m) (mnm)
2 6 3
(km ) (10 m )
Vlasinsko jezero 16,5 165,00 15-34 1213.00
PAP Lisina 0,54 10,00 20-33 923.00

Grañene su u periodu 1946-49. godine i predstavljaju najstarije veštačke akumulacije u Srbiji.

Zasute su vučenim i suspendovanim nanosom (0,5-2,0 m) i izložene blagom zagañenju otpadnim
vodama.

6 3
Ukupni hidroenergetski potencijal sistema Vlasina iznosi 959x10 m /god. Od toga
6 3
723x10 m /god. spada u tehnički iskoristiv potencijal. Do sada je maksimalno iskorišćeno
6 3
357x10 m /god. Planira se očuvanje raspoloživog vodenog resursa i realizacija - korišćenje u
horizontu koji je veći od planiranog ( 20 godina).

Sastavni deo ovog Prostornog plana jeste i spisak potencijalnih akumulacija i mini akumulacija za
potrebe MHE (Tabele 8, 22 i 22a). Tokom daljih faza planiranja i projektovanja, definisaće se
optimalni uslovi za njihovu realizaciju.

Površine su naznačene kao zone koje se rezervišu, a u narednim fazama izrade planskih
dokumenata utvrdiće se optimalne dispozicije sistema i ograničenja koja se postavljaju (u
poglavlju B.5, 5.5.2. Korišćenje energetskih resursa, u tabelama 22. i 22a dat je tabelarni prikaz
rezervisanih lokacija za buduće MHE).

Tabela 8: Spisak lokacija koje se rezervišu za razvoj vodoprivrednog sistema Vlasina

R. broj Akumulacija Reka Najbliže naselje

1. Gornja Ljubata Crna reka Gornja Ljubata
2. Malo Jezero Vlasina Okruglica
3. Brankovački dovod* Kanal 3 - veza sa Gornjom Donja Ljubata
Ljubatom i Dovodom
*Izvan granica PPPPN Vlasina, ali pripada slivu u PP.

Radi ekoloških i ambijentalno odgovarajućih uključenja vodoprivrednih sistema u okruženju i

procene uticaja na sredinu, obavezna je izrada prethodnih i detaljnih analiza uticaja i utvrñivanja
uslova i mera zaštite za sve predviñene mikrolokacije akumulacija i MHE.

6.4. Retenzije

Ovim planom obezbeñuje se usklañivanje zaštite, ureñenja, korišćenja i razvoja retenzija

obuhvaćenog područja sa tehničko-tehnološkim rešenjem i uslovima koji se uspostavljaju radi
sanitarno-tehničke zaštite područja, akumulacija i izvorišta vodosnabdevanja.

Osnovni zadaci dugoročne zaštite, ureñenja, korišćenja i razvoja retenzija su:

1. prihvatanje i akumuliranje tzv. velikih kiša sa saobraćajnica i kritičnih slivnih površina - pasivna
odbrana od poplava;
2. zaštita i očuvanje I klase vodotokova i akumulacija od zagañenja tzv. malim i kiselim kišama sa
ugroženih područja;

3. prihvatanje i akumuliranje otpadnih voda u slučaju akcidenta na postrojenju za prečišćavanje

otpadnih voda (PPOV);

4. akumuliranje voda za tehnološke potrebe;

5. prihvatanje i akumuliranje prečišćenih voda sa PPOV.

Osnovni principi na kojima se zasniva rešenje razvoja retenzija su:

- voda za tehnološke potrebe biće po pravilu zahvatana iz:

- veštačkih retenzija za naselja Vlasina Rid, Vlasina Okruglica i Vlasina Stojkovićeva,

- vodotokova (za sva naselja područja Prostornog plana, izuzev Vlasina Rid, Vlasina
Okruglica i Vlasina Stojkovićeva).

Tehnološku vodu obavezno je recirkulisati:

- tretman otpadnih voda u retenzijama:

- sve otpadne vode, zatim atmosferske vode (samo tzv. male kiše) sa saobraćajnica u
naseljima Vlasina Rid, Vlasina Okruglica i Vlasina Stojkovićeva, prečišćavaju se do nivoa I
kategorije vodotoka (mehanički, biološki i tercijalno);

- prečišćavanje vode sa postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda (i dela atmosferskih voda)

nemaju recipijent u slivu postojećih reka, već se moraju akumulisati u veštačke retenzije -
akumulacije, i koristiti za: navodnjavanje, proizvodnju veštačkog snega, pranje ulica,
fontane i sl.;

- u slučaju prestanka rada postrojenja (nestanak struje, kvar i sl.) otpadne vode se moraju
ispuštati u akcidentnu retenziju, a posle normalizovanja stanja na postrojenju, vode iz
akcidentne retenzije se transportuju na proces prečišćavanja. Akcidentna retenzija se
isključivo koristi kao: kompenzator procesa, za zaštitu čovekove okoline od zagañenja iz
kanalizacija i za izravnavanje neravnomernosti dotoka otpadnih voda iz hotela;

- transport vode iz retenzija će se obavljati zavisno od kvaliteta i vrste korisnika magistralnim

cevovodima i pomoću kanalizacione crpne stanice (KCS);

- obezbeñenost isporuke tehnološke vode iz retenzija prilagoñena je zahtevima korisnika i

reda je 80-97% (uz ispunjenje i dr. uslova);

- permanentan monitoring retenzija.

6.5. Eksploatacija mineralnih sirovina

6.5.1. Osnovna geološka graña, geološke i hidrogeološke osobine područja

Područje obuhvaćeno Prostornim planom Vlasina nalazi se unutar geotektonske jedinice koja se
naziva Srpsko-makedonska masa. Odlika ove geotektonske celine je da je mahom izgrañena od
metamorfnih stena paleozojske ili čak prekambrijske starosti, koje su isprobijane mlañim
magmatitima i prekrivene produktima površinskog raspadanja.

Od značajnijih inženjersko-geoloških pojava na području obuhvaćenom Planom, mogu se izdvojiti

nekoliko aktivnih klizišta i nestabilnih padina. Kako se neke padine sklone kliženju nalaze u
zonama postojećih i novoprojektovanih saobraćajnica, potrebno je pre konačnog definisanja
koridora obaviti inženjersko-geološko kartiranje, da bi se izbegli dodatni troškovi sanacije i
održavanja.

Osnovne hidrogeološke karakteristike mogu se pretpostaviti na osnovu poznavanja geološke

grañe i strukturno-teksturnih osobina prisutnih stena. U zavisnosti od strukture poroznosti i
vodopropustljivosti stenskih masa, u ovom području se generalno mogu izdvojiti: zbijeni tip izdani,
pukotinski, pukotinsko-karstni tip izdani i uslovno "bezvodni" delovi terena.

Zbijeni tip izdani formira se unutar aluvijalnih naslaga. Prisustvo ovakve izdani utvrñeno je
istraživanjima u aluvionu Dragovištice južno od područja Plana. Ovakav tip izdani je na
istraživanom području formiran u okviru aluvijalnih naslaga Kozjedolske i Ljubatske reke. Kako je,
meñutim, morfologija terena uslovila pojavu tankih i često erodovanih aluvijalnih sedimenata,
ovakve izdani nemaju veliki značaj.

Veliki značaj za eksploataciju i flaširanje voda ovde imaju izdani pukotinskog tipa. Pukotinski tip
izdani se obrazuje unutar pripovršinskih raspadnutih i tektonski polomljenih kristalastih škriljaca,
granitoida, dacitskih i kvarclatitskih vulkanita, kao i hibridnih stena gabroidnog i amfibolitskog
sastava.

Ove stene su tokom vremena pretrpele oštećenja usled endogenih faktora, kao i procesa, pre
svega mehaničkog, površinskog raspadanja, s tim što koeficijent ispucalosti naglo opada sa
dubinom. Tako su stvoreni uslovi za formiranje plitkih pukotinskih izdani. Kako njihovo
rasprostranjenje direktno zavisi od zastupljenosti otvorenih šupljina, a ona uglavnom ne prelazi
20 m, ovako formirane izdani su lokalnog prostiranja. Izuzetak su zdrobljene stene u rasednim
zonama, kada se mogu javiti značajne izdani.

6.5.2. Mineralne sirovine

Na ispitivanom području može se izdvojiti nekoliko pojava mineralnih sirovina.

Od metaličnih sirovina verovatno najveći značaj imaju magnetitske mineralizacije u stenama

vlasinskog kompleksa, naročito u hloritskim škriljcima. Na ovim prostorima postoje tragovi starih
rudarskih radova, od kojih su neki srednjovekovni, kao oni severno od Božice, a neki potiču iz
vremena Turaka. Za eventualnu eksploataciju mogu da budu značajna stara šljačišta kod Crne
Trave i Vlasina Okruglice. Sadržaj Fe u ovim šljakama dostiže i do 50%. Radi ekoloških
ograničenja, lokalitet kod Vlasina Okruglice neće biti aktiviran.

Od nemetala trebalo bi zabeležiti pojave azbesta i talka u serpentinitima. Radi se o

hidrotermalnim mineralizacijama i, mada vlakna azbesta mestimično dostižu dužinu i do 5 cm,
rezerve su minimalne. Osim u serpentinitima, talk se javlja i u talkšistima, mada se pretpostavlja
da je i deo talka iz ovih škriljaca nastao hidrotermalno.

U grafitičnim škriljcima lisinske serije koncentracija grafita je uglavnom beznačajna, ali se lokalno
mogu pojaviti proslojci i sočiva sa povišenom koncentracijom.

Mada se prostire van istraživanog područja, treba posvetiti pažnju fosfatnom ležištu "Lisina".
Ležište je vezano za metapeščare i nastalo je sedimentogeno taloženjem fosforita. Kasnijim
regionalnim metamorfizmom, uz dodatno zagrevanje utiskivanjem magme, fosforit je
prekristalisao u apatit. Rudno telo sa prostire dolinom Božičke reke od sela Donja Lisina do
Bosilegrada u dužini od oko 5 km, dok mu je prosečna širina oko 1 do 1,5 km (najnoviji podaci

"Geozavoda - IMS"). Sadržaj P2O5 dostiže i 19%. Fosfatna sirovina ima veliki značaj u
proizvodnji veštačkih ñubriva, pa tako ovo ležište može da ima veliki značaj za ceo kraj.

Granitoidni masivi i slične stene, imaju značaj za moguću eksploataciju grañevinskog i

eventualno arhitektonskog kamena. Na području Plana postoje majdani lokalnog značaja za koje
je neophodno uraditi analize uticaja na životnu sredinu i pribaviti ažurne saglasnosti pre
donošenja odluke o njihovoj eksploataciji ili preradi.

Na području Predela izuzetnih odlika zabranjuje se eksploatacija i prerada kamena i drugih

sirovina, dok je na delu prostora izvan Predela moguća eksploatacija samo uz prethodno pažljivo
obrañene analize uticaja na životnu sredinu i pribavljene saglasnosti nadležnih institucija
Republike.

Privremena pozajmišta lokalnog kamena za izgradnju objekata na području Plana mogu se

predvideti uz obaveznu dozvolu nadležnih institucija za zaštitu prirode i obavezne aktivnosti
rekultavacije.

6.5.3. Osnovna pravila i principi

Na osnovu geološkog sastava i osnovnih hidrogeoloških i inženjersko-geoloških karakteristika,

mogu se konstatovati sledeći principi:

- litološki sastav i produkti površinskog raspadanja (glinoviti sedimenti) ukazuju na mogućnost

formiranja klizišta i nestabilnih padina. Svako od eventualnih klizišta (bilo aktivnih, bilo
umirenih) treba tretirati posebno, u zavisnosti od njihove mase, dubine klizne ravni i njihovog
položaja u odnosu na trase saobraćajnica ili zona predviñenih za urbanizaciju;

- ukoliko je kvartarni pokrivač tanak ili izostaje, može se reći da su i kristalasti škriljci i magmatiti
podloga pogodna za temeljenje svih vrsta objekata. Jedino, u fazi detaljnijih istraživanja, kod
škriljaca treba obratiti pažnju na odnos padnih uglova folijacije i površine terena;

- sa hidrogeološkog stanovišta ovo je teritorija na kojoj preovlañuju plitke izdani pukotinskog

tipa, formirane u raspadnutim pripovršinskim delovima stena. Kako se radi o području
interesantnom za eksploataciju čiste pijaće vode, treba posvetiti posebnu pažnju
sprečavanju zagañenja kome su plitke izdani podložne. Osnovni princip je kontrola i visinsko
ograničavanje bilo kakvih grañevinskih i sličnih aktivnosti, kako bi se kvalitet ovih voda
očuvao, izuzimajući objekte za eksploataciju eolske energije;

- granitoidne stene mogu da budu upotrebljive kao tehnički ili arhitektonski kamen, ali samo van
područja Predela posebnih odlika. To se odnosi na adekvatno obrañen kamen, jer ga je
nerentabilno transportovati na velike udaljenosti u neobrañenom stanju;

- u fazi izrade projekata obaviti detaljnija inženjersko geološka (naročito u zonama predviñenim
za izgradnju, po koridorima saobraćajnica i značajnijih infrastrukturnih objekata) i
hidrogeološka istraživanja, kako bi se, sa jedne strane definisali uslovi i ograničenja za
izgradnju, a sa druge, režim kretanja i kvalitet podzemnih voda za vodosnabdevanje ili
flaširanje.

A.7. ZAŠTITA I UNAPREðENJE ŽIVOTNE SREDINE

Sve delatnosti koje su prisutne i koje se planiraju na području Vlasina izazivaju odreñene uticaje
na okruženje. Pošto se radi o području na čijim će pojedinim delovima aktivnosti biti intenzivnije,
odnosno prostor biti intenzivnije korišćen, kao polazna osnova za zaštitu utvrñuju se posebni
ciljevi kao koncept održivog razvoja /dat kroz tačku 2.1. u okviru poglavlja Ciljevi/.

Strategija zaštite životne sredine prostora Vlasine zasniva se na osnovama koncepta održivog
razvoja, polazeći od načela prevencije i sprečavanja zagañivanja životne sredine. Pod ovim se
podrazumeva obezbeñivanje kvalitetne životne sredine, racionalno korišćenje prirodnih resursa,
zaustavljanje dalje degradacije prirodne sredine i očuvanje prirodnih predela.

Kvalitetna voda, biodiverzitet, ekološke i predeone celine i relativno očuvan pejsaž predstavljaju
najveću vrednost, resurs i razvojnu šansu područja Vlasina. Imajući ovo u vidu, osnovni ciljevi i
zadaci u planiranju i ureñenju područja Vlasina mogu se izraziti kroz sledeće:

- zaštita voda i vodotoka od zagañivanja i ugrožavanja vodnog režima. Pod ovim se

podrazumeva zaštita i ureñenje vodoizvorišta i vode uopšte uz uporedni održivi razvoj
turizma i drugih planiranih aktivnosti radi unapreñenja ovog područja;

- očuvanje, zaštita i unapreñenje prirodne sredine područja uz potpunu zaštitu od svih štetnih
uticaja delovanja čoveka i delovanja prirodnih procesa;

- razvoj turizma kao komplementarne privredne aktivnosti vodoprivredi, uz pažljivo odmeravanje

realnih kapaciteta prostora i planski raspored intervencija u prostoru;

- usmeren razvoj postojećih i novih aktivnosti po sadržaju i intenzitetu prilagoñenih zahtevima

područja i stvorenim i prirodnim potencijalima;

- zaštita prirodnih i kulturnih dobara i vrednosti kao najdragocenijih elemenata za razvoj turizma.

7.1. Zoniranje i ograničenja područja u funkciji zaštite životne sredine

Ovim prostornim planom, a u skladu sa relevantnom zakonskom regulativom, utvrñeni su

zajednički ciljevi i zadaci zaštite, razvoja i prostornog ureñenja kao i kriterijumi korišćenja prostora
na području Vlasina.

Prema zahtevima Zakona o vodama i drugim propisima koji regulišu zaštitu voda i vodnog
zemljišta, područje Plana podeljeno je na slivne zone. Zbog meñusobne povezanosti i uticaja
slivova u okviru i van granica Plana, način zaštite slivova je isti.

Unutar svake slivne zone obeležena su i uspostavljena sledeća područja zaštite izvorišta
vodosnabdevanja:

- Područje zone neposredne sanitarne zaštite - ovde se uspostavlja visok stepen sanitarne
zaštite, koji se sprovodi strogim sanitarnim nadzorom i merama tehničke zaštite;

- Područje uže zone sanitarne zaštite - ovde se uspostavlja režim sanitarnog nadzora.
Zabranjuje se upotreba sredstava za zaštitu biljaka i mineralnog ñubriva, bez prethodne
pedološke analize zemljišta. Ograničava se obim ekonomske eksploatacije šuma i utvrñuje
se na osnovu posebnih uslova korišćenja, saglasno merama zaštite od erozije, zaštite
vodnog režima i sl.;

- Područje šire zone sanitarne zaštite - ovde se uspostavlja režim selektivnog sanitarnog
nadzora. Korišćenje i ureñenje poljoprivrednog i šumskog zemljišta i šuma biće zasnovano
na propisima sadržanim u Osnovama zaštite, korišćenja i ureñenja;

- Područje izvan šire zone sanitarne zaštite - Na području izvan šire zone sanitarne zaštite,
potrebno je primenjivati opšte mere zaštite koje važe za čitavo područje, u smislu zaštite od
 zagañenja vode, vazduha i zemljišta, zaštite životne sredine uopšte, prirodnih i kulturnih
dobara, kontrole izgradnje i upotrebe stambenih i drugih objekata, korišćenje
poljoprivrednog i šumskog zemljišta, odlaganje otpada i dr.

Sa aspekta zaštite prirode i prirodnih vrednosti područje Vlasina ispunjava uslove za zaštitu kao
prirodno dobro, shodno Zakonu o zaštiti životne sredine, a s obzirom na izuzetna obeležja
biološke raznovrsnosti, ambijentalno-pejsažne vrednosti i potrebe očuvanja trajnosti i kvaliteta
prirodnih resursa.

Na osnovu izrañene Studije o zaštiti Vlasinskog jezera sa okolinom od strane Republičkog

zavoda za zaštitu prirode i prema odredbama važećeg Zakona o zaštiti životne sredine, na
području Vlasina odreñene su granice zaštićenog prirodnog dobra - Predela izuzetnih odlika
Vlasina, gde je pri utvrñivanju namene i organizacije prostora uvažena činjenica da se na
prostoru ovog prirodnog dobra primenjuje trostepeni režim očuvanja u korišćenja prirode:

- na prostorima rezervatskog karaktera uspostavlja se režim zaštite I stepena,

- režim zaštite II stepena podrazumeva ograničeno i strogo kontrolisano korišćenje prirodnih

resursa,

- na ostalom delu prostora primenjuje se režim zaštite III stepena sa selektivnim korišćenjem
prirodnih bogatstava i kotrolisanim aktivnostima u prostoru koje su usklañene sa funkcijama
zaštićenog prirodnog dobra.

7.2. Analiza mogućih uticaja na životnu sredinu

Kvalitet životne sredine na području Vlasine je zadovoljavajući. Problemi zagañenosti i

narušavanja kvaliteta elemenata životne sredine prisutni su u ograničenom obimu. Upravo zbog
toga, neophodno je da se pri korišćenju prostora i razmeštanju aktivnosti u okviru Prostornog
plana očuvaju vrednosti životne sredine na datom prostoru i da im se da značaj u budućem
razvoju.

7.2.1. Zagañivanje vazduha

Na području Prostornog plana može se konstatovati da je prisutan nizak stepen zagañenosti

vazduha, što ukazuje na mali emisioni potencijal prisutnih potencijalnih zagañivača. Procenjuje
se, da nivo emisije taložnih materija iz vazduha ne bi trebalo da utiče na kvalitet vode u
akumulaciji. Zagañivanje vazduha nastaje kao posledica rada nekoliko manjih privrednih
objekata. Takoñe, zagañivanje vazduha posledica je grejanja tj. rada kotlarnica centralnog
grejanja kod javnih objekata i individualnih ložišta. Pored privrednih objekata i kotlarnica,
značajniji izvor zagañivanja vazduha je saobraćaj.

7.2.2. Zagañivanje voda

Najveći zagañivači voda su postojeća naselja oko Vlasinskog jezera. Sanitarne otpadne vode iz
naselja i otpadne vode iz privrednih objekata u znatnoj meri opterećuju vode i dovode do
pogoršanja kvaliteta. Ni jedno seosko naselje nema kanalizacionu mrežu niti zajedničke septičke
jame, već svako domaćinstvo ima zasebnu septičku jamu. Pored ovih, odvijanje saobraćaja
predstavlja još jedan izvor zagañenja. Osnovni uzrok zagañivanja voda predstavlja ispuštanje
neprečišćenih otpadnih voda u recipijente. Zagañivanje podzemnih voda je pre svega posledica
primene ñubriva, pesticida i herbicida u poljoprivredi, zatim proceñivanje sa neureñenih divljih
deponija otpada kao i neadekvatan tretman septičkih jama u svim seoskim naseljima.
 7.2.3. Zagañivanje zemljišta

Potencijalne izvore zagañenja zemljišta u oblasti poljoprivrede predstavlja neadekvatna upotreba

(po količini i vrsti) agrohemijskih sredstava. Stočarska proizvodnja je bitan faktor zagañenja
sredine. U oblasti gazdovanja šumskim fondom, eksploatacija na principu čiste seče dovodi do
poremećaja u pratećoj flori koja čini šumsku biocenozu, kao i slabljenja otpornosti pedološkog
sloja na denundaciju. Lokalnu pojavu predstavlja lišćarenje i bespravna seča šume. Zemljište na
ovom području ugroženo je zagañivanjem od voda i proceñivanjem sa deponija.

7.2.4. Problem buke

Problemi vezani za buku nisu zastupljeni u većoj meri. Izvori buke koji potencijalno mogu
doprineti njenom povećanju iznad dozvoljenog nivoa vezuju se za okolinu privrednih objekata i
opterećenije deonice puteva.

7.2.5. Problem otpada

Tretman komunalnog otpada na području Vlasine je u sadašnjim uslovima nezadovoljavajući.

Problem predstavlja neadekvatno odlaganje komunalnih otpadaka i stvaranje divljih deponija.
Sakupljanje i prevoz otpada vrši komunalna organizacija i obavlja se samo u turističkom centru.
Otpad se odlaže na neureñenu deponiju. U seoskim naseljima ne postoji organizovano
sakupljanje otpada.

7.3. Uticaj sistema posebne namene na okolinu

Uticaj koji površine i objekti posebne namene (vodoprivreda) vrše na okolinu, mogu biti pozitivni i
negativni. Zbog toga je osnovni cilj dobrog planiranja vodoprivrednih sistema sa akumulacijama
da se pronañu rešenja kojima se pozitivni uticaji maksimiziraju, a da se tehničkim rešenjima i
odgovarajućim upravljanjima neutrališu ili smanje negativni uticaji na životnu sredinu.

Negativni uticaji ovakvih objekata ogledaju se najviše u izmeni postojećeg ekosistema u zoni
vodoakumulacije. To prouzrokuje stvaranje drugačijih uslova za razvoj vodenih ekosistema na
području akumulacije i izmenu postojeće biološke raznovrsnosti u prostoru akumulacije i najužem
prostoru oko nje. Takoñe, postoji potencijalna opasnost od eutrofikacije jezera, koja u slučaju
neadekvatne ili neefikasne kontrole makronutrijente (fosfor, azot) može da dovede do procesa
starenja akumulacije. Ta se opasnost može otkloniti odgovarajućim merama sanitacije naselja i
sprovoñenjem mera prečišćavanja otpadnih voda.

Pri tome se polazi od ključnih kriterijuma zaštite ekološkog okruženja, da se ne sme smanjiti
biološka raznovrsnost ekosistema u zoni uticaja, već se, naprotiv, moraju stvoriti uslovi za
povećanje biodiverziteta. U tom smislu, zaštitom i unapreñenjem šuma, kao i daljim
pošumljavanjem vrstama autohtonih karakteristika, potrebno je obezbediti ravnotežu ekološkog
sistema područja Vlasina.

Izvorišta vodosnabdevanja i sistemi za distribuciju vode ne izazivaju negativne uticaje koji su

karakteristični za niz drugih sistema. Ako se isključe neki uticaji koji postoje samo nakon
grañenja, ovakvi sistemi nemaju nikakvih negativnih uticaja u domenu buke, vibracija,
aerozagañenja, emisija toplote, zračenja, nastajanja otpadaka itd. Postoje izvesni uticaji na vodne
režime, na promenu mikroklimatskih karakteristika u neposrednoj okolini akumulacije i uticaja na
tlo ali su svi ovi uticaji neznatnog obima.
 7.4. Zaštita životne sredine od uticaja saobraćaja

Kada je u pitanju odvijanje saobraćaja na području Vlasine mogu se identifikovati tri ključna
ekološka problema koji se ogledaju, pre svega, u nivou buke, zagañivanju vazduha i zagañivanju
vode neposredne okoline saobraćajnica:

- zagaćivanje vazduha koje nastaje kao posledica odvijanja saobraćaja je jedan od kriterijuma
kojim se definiše odnos puta i životne sredine njegovog okruženja,

- buka predstavlja jedan od prostorno najosetljivijih uticaja koje saobraćajnica vrši na

neposrednu okolinu. Nivo buke na postojećoj putnoj mreži, pri sadašnjem saobraćajnom
opterećenju, prema podacima za slične puteve, uglavnom ne prekoračuje dozvoljene
vrednosti,

- zagañivanje površinskih i podzemnih voda u blizini puta nastaje usled ispiranja zagañenih
površina puta atmosferskim padavinama, rasejavanja i taloženja prašine ili zbog izlivanja
tečnih tovara iz vozila, ukoliko nije adekvatno rešeno odvodnjavanje puta. Prema sadašnjem
stanju odvodnjavanja puta mogućno je zagañivanje zemljišta i voda u zoni puta, odnosno
akumuliranju zagañujućih materija na okolnom zemljištu.

Smernice za zaštitu životne sredine od uticaja saobraćaja obuhvataju:

- obezbeñivanje prateće infrastrukture u funkciji sanitarne zaštite izvorišta duž magistralnih,

regionalnih i lokalnih puteva u užoj zoni sanitarne zaštite,

- formiranje zaštitnog pojasa sa visokim i niskim rastinjem duž magistralnog puta M1-13 radi
smanjenja aerozagañenja,

- sanitarno-higijensko ureñenje postojećih i planiranih pratećih objekata: benzinskih pumpi,

autoservisa i sl., i

- praćenje sprovoñenja mera zaštite odnosno propisanih režima po zonama zaštite izvorišta
vodosnabdevanja, prirodnih i kulturnih dobara.

U cilju sprečavanja zagañivanja životne sredine potrebno je preduzeti odgovarajuće mere zaštite.
S obzirom na visok stepen vodozaštite Vlasinskog jezera, propisani su zahtevi prema Zakonu o
zaštiti životne sredine, Zakonu o vodama i dr. i utvrñene su zaštitne zone.

Mere zaštite za užu zaštitnu zonu su:

- drumski saobraćaj, prvenstveno magistralnog i regionalnog ranga potpuno se zabranjuje u

neposrednoj okolini jezera, odnosno u užoj zoni sanitarne zaštite;

- kao prioritetno, iz uže zone zaštite treba izmestiti saobraćaj sa regionalnog puta R122, a
postojeću trasu režimski pretvoriti u put za bezmotorni saobraćaj, koji će se koristiti za
opsluživanje turističkih sadržaja i sa ureñenim pešačkim zonama prema planovima ureñenja
prostora. Takoñe i deonicu magistralnog puta M1-13 koja prolazi južno od jezera kroz užu
zonu zaštite, izmestiti tako da obezbedi prostor u širini od oko 500 m duž oboda akumulacije
i time spreči nepovoljno delovanje i higijensku ispravnost voda;

- na svim javnim putevima na ulasku u užu zonu zaštite postaviti vidne zabrane prevoza i
ispuštanja opasnih i štetnih materija kao i drugih materijala u količinama koje mogu trajno i u
značajnom obimu ugroziti izvorište vodosnabdevanja;

- na jezeru zabraniti saobraćaj benzinskih motornih čamaca ili glisera, a dozvoljava se

korišćenje jedrilica, čamaca na vesla ili električni pogon;
 - pristup marinama obezbediti pristupnim putevima uz propisivanje režima korišćenja u ove
svrhe koji će obezbediti potrebnu zaštitu;

- za zaštitu od atmosferskih i akcidentnih otpadnih voda planirati prateću infrastrukturu u smislu

vodonepropusnih rigola, ureñaja za prikupljanje i odvoñenje štetnih materija i to na sledeći
način:

- atmosferske vode sa saobraćajnica koje tangiraju užu zonu sanitarne zaštite oko Vlasinskog
jezera prihvatiti sa gornje strane saobraćajnice posebnim padinskim kanalima-rigolama i
dalje ih odvoditi do retenzije i preko separatora u kanalizacioni sistem,

- dalja zaštita postići će se ostavljanjem obodnog kanala sa uzvodne strane puta za nemotorni
saobraćaj,

- za regionalni put R122 duž Lisinskog jezera odvoñenje atmosferskih voda obezbediti po istom
principu, a nagib planirati suprotno od Božičke reke da bi voda ušla u retenziju, a ne u reku,

- u široj zoni zaštite duž magistralnog puta M1-13, vodu odvoditi gravitacijom tj. prirodnim
padom do padinske rigole,

- odvoñenje vode sa površine planirane za heliodrom predvideti do separatora za masti i ulja

koji nema preliv i sa odvoženjem sadržaja van ovih zona.

Zaštita samih saobraćajnih koridora podrazumeva:

- obezbeñivanje odgovarajuće širine zemljišnog pojasa (2-3 m prema kategoriji puta) kao i
hidroregulaciju,

- ugradnja propusta, rigola i kanala u sklopu saobraćajnih profila, kao i zaštitu saobraćajnica od
nepovoljnih klimatskih uticaja propisanim tehničkim elementima (nagib, radijus, širina),

- za zaštitu slobodnog profila saobraćajnica obezbediti i širinu pojasa pored javnih puteva:
minimum 3 m bez ograde i drveća, mereno od spoljne ivice zemljišnog pojasa, a gde je
moguće staviti zaštitno zelenilo izmeñu kolovoza i trotoara.

Saobraćajni objekti (benzinske pumpe i sl.) moraju zadovoljiti higijensko-tehničke zahteve

(neometan prilaz, protivpožarna zaštita), a lociranje predvideti van primarnog obilaznog prstena:
u Crnoj Travi, Klisuri i Vučedelcima, sa meñusobnim rastojanjem oko 25 km. Za sve objekte je
potrebno pribaviti ekološku saglasnost od strane resornog Ministarstva.

Lokaciju robno-distributivnog centra za snabdevanje turističkih punktova, takoñe predvideti van

primarnog obilaznog prstena zbog mogućih štetnih uticaja teretnih vozila na kvalitet vode,
vazduha i zemljišta.

Za parkiranje teretnih vozila obezbediti nesmetano skretanje, bez ugrožavanja saobraćaja na

javnom putu.

7.5. Grañenje na području Vlasine

Područje Vlasine je u dosadašnjem razvoju izgrañivano bez adekvatne planske kontrole.

Izgradnjom stambenih, privrednih i objekata za odmor i rekreaciju, korišćenjem prostora u
poljoprivredne i stočarske svrhe, i to najviše po slobodnom nahoñenju stanovnika i onih koji ne
stanuju na ovom prostoru, u novije vreme, doveli su do toga da je zauzeta i angažovana velika
površina najdragocenijeg prostora za razvoj turističkih delatnosti (zone za odmor i rekreaciju su
uz jezero, uzurpirana je obala jezera koja je inače javno dobro). Prema budućem karakteru
područja Vlasina, zadatak planskog ureñenja treba da bude izgradnja uz strogo poštovanje
planskih predispozicija i tradicije grañenja na ovom području.

Zbog toga, kao osnovni princip treba istaći imperativ: Zabranjeno je grañenje na području Vlasina
osim na delovima obeleženim kao grañevinsko područje, uz obaveznu saglasnost organa
opštinskih uprava u granicama njihovih opština, prema rešenjima iz ovog plana.

Ovim planom definisan je način korišćenja postojećih i izgradnje planiranih objekata za odmor, sa
i bez urbanističke i grañevinske dozvole:

- oni objekti za odmor koji su izgrañeni na zaštićenom zemljištu (vodno zemljište, putni i drugi
infrastrukturni koridori, poljoprivredno i šumsko zemljište, zemljište oko zaštićenih objekata
prirode i kulture) na osnovu dobijene grañevinske dozvole koju je ranije, pre izrade
Prostornog plana izdao nadležni organ u opštini, zadržaće se uz neophodnost poštovanja
posebnih uslova zaštite koji se odnose na kanalisanje i odvoñenje otpadnih voda i odlaganje
čvrstog otpada, kao i drugih uslova zaštite koji će kroz Plan biti propisani (na primer od
Republičkog zavoda za zaštitu prirode), i sprovoñeni preko nadležnog organa u opštini. Na
ovim objektima ne mogu da se vrše dalje grañevinske intervencije osim nužnih radova
tekućeg i investicionog održavanja;

- izgrañeni objekti za odmor na zaštićenom zemljištu, bez potrebne urbanističke i grañevinske

dokumentacije, ne mogu da budu legalizovani odnosno da budu funkcionalno povezani na
mrežu infrastrukture. Izgrañeni na rizik investitora, ovi objekti za odmor biće podvrgnuti
tretmanu o kome će da odluči nadležni organ u opštini;

- neizgrañenim objektima za odmor na zaštićenom zemljištu, za koje je ranije, pre izrade

Prostornog plana, nadležni organ u opštini izdao grañevinsku dozvolu (odobrenje za
gradnju), biće podvrgnuti preispitivanju usaglašenosti sa rešenjima iz ovog plana;

- objekti za odmor mogu ubuduće da se grade samo u grañevinskom području naselja ili
mahala koje je planski definisano kao grañevinsko područje.

Ovaj plan ne podržava dosadašnju praksu usitnjavanja parcela radi lakše prodaje i brže
izgradnje, kao ni urbani stil grañenja. Nije dozvoljen princip prekomerne iskorišćenosti parcele i
izgradnje neprimereno velikih i visokih objekata na mestima gde to ni prema pravilima gradnje ni
prema izgledu u prostoru nije prihvatljivo, niti je to propisima regulisano.

Ovim planom predviñena je gradnja objekata za odmor na većim parcelama nego što je to bilo do
sada, prema uslovima iz urbanističkih planova i projekata koje će propisati nadležni organi u
opštinama.

Ovaj uslov naročito se odnosi na delove područja oko Vlasinskog jezera, u zonama gde je
2
dozvoljena gradnja (na zapadnoj obali Vlasinskog jezera min. 1.000 m , a na istočnoj obali
2
Vlasinskog jezera min. 2.000 m ).

Na istočnoj strani, u zaleñu Vlasinskog jezera, planirane su rezidencijalna i "regenisy" zona u

kojima su predviñene i veće površine parcela od navedenih, kakve posebni objekti za odmor sa
pratećim sadržajima i zahtevaju (u ovim zonama predviñeni su luksuzni objekti na individualnim
parcelama sa pratećim sadržajima za visok standard smeštaja, boravka i usluga; rezidencijalna
zona predviñena je za izgradnju prvenstveno objekata za odmor i rekreaciju, na parcelama 0,25
ha do 1,0 ha, dok je u "regensy" zoni predviñena izgradnja objekata mešovitih sadržaja, na
velikim parcelama preko 0,2 ha, koji bi bili u funkciji usluga i servisa prvenstveno za objekte u
rezidencijalnoj zoni, ali bi imali i namenu objekata za odmor).
Radi vraćanja identiteta Vlasini, neophodno je da se uradi dokumentacija prema evidentiranim
osobinama grañenja na ovom području koja će se ponuditi kao obavezna podloga za
projektovanje u duhu tradicije. Takav pristup treba da obezbedi neki vid autohtonosti grañenja na
Vlasini bez ugrožavanja modernog izraza u tumačenju stila ovog kraja. Kod ovoga treba imati u
vidu tri glavne vrste kuća prema grañi, krovu i ukupnom izgledu: prizemna kuća (kolibara),
slamna kuća na gredama i kuća sa ćeramidom.

Ovaj prostor pruža velike mogućnosti za izgradnju "ekoloških kuća" koje se odlikuju smanjenom
potrošnjom energije i vode, odnosno kontrolisanom proizvodnjom i recikliranjem otpada.
Iskorišćavanje prirodnih, sada neiskorišćenih hidroenergetskih resursa i energije vetra bila bi
dopuna konceptu "ekoloških kuća", a sve u cilju zaštite životne sredine i očuvanja prirodnih
neobnovljivih resursa.

7.6. Zaštita životne sredine od aktivnosti

Zaštita područja Vlasina radi očuvanja i održive upotrebe voda kao dragocenog resursa i javnog
dobra Srbije ne predstavlja ograničenje za druge aktivnosti koje mogu da se razvijaju u
koegzistenciji sa posebnom namenom Vlasine. To se pre svega odnosi na one aktivnosti koje
koriste prirodu kao osnov razvoja ali koje treba tu istu prirodu da čuvaju.

7.6.1. Zaštitne mere kod turizma

Razvoj turizma treba da bude zasnovan na prirodnim predispozicijama područja Vlasina, ali
nikako ne sme da ugrozi ekološki uravnotežene celine niti kvalitete prirodnog predela. Ovo se
posebno odnosi na Vlasinsko jezero i njegovo neposredno okruženje, kao javno dobro od
najšireg značaja. Poseban zadatak definisan ovim Planom je razvoj turizma koji će doprineti
atraktivnosti ovog područja u širim razmerama ali koji neće ugroziti posebnu turističku namenu i
prirodne ekološke kapacitete i vrednosti područja. Na Vlasini se mogu organizovati i popularisati
samo ekološki utemeljeni oblici turizma, pa je to u dugoročnom razvoju značajna potencijalna
prednost ovog područja. Odmor u ekološki očuvanim, čistim i mirnim sredinama postaje sve
popularniji u meñunarodnim turističkim kretanjima.

7.6.2. Zaštitne mere kod poljoprivrede

Razvoj poljoprivrede na ovom području visokih ekoloških potencijala, zahteva posebne mere
zaštite. Zaštita i ureñenje poljoprivrednog zemljišta prema savremenim principima održive
poljoprivrede i usklañenog obima i načina korišćenja poljoprivrednog zemljišta sa prirodnim
uslovima i ograničenjima lokalne sredine, predstavlja osnovni cilj zaštite životne sredine kada je u
pitanju poljoprivreda. Da bi se ovaj cilj ostvario, potrebno je inicirati revitalizaciju poljoprivredne
proizvodnje na savremenim organizacionim i tehnološkim principima, strogo ekološki
kontrolisanim.

7.6.3. Zaštitne mere u energetici

Insistirati na uvoñenju novih tehnologija proizvodnje električne energije, odnosno podizanje

elektroenergetskih kapaciteta uz korišćenje prirodnih neiskorišćenih hidroenergetskih resursa
(mini hidroelektrane) i energije vetra (elektrane na pogon vetra) koje u znatnoj meri mogu da
poboljšaju energetsku sliku na Vlasini. U zoni jezera Vlasina predlaže se da svi postojeći i
planirani kapaciteti turističkog sadržaja koriste kao osnovno gorivo tečni naftni gas, kao kvalitetno
i ekološki čisto gorivo. Treba izbegavati bilo koju vrstu uglja.
 7.6.4. Zaštitne mere u vodoprivredi

Vode i njihova zaštita su osnovni razlog za utvrñivanje posebne namene područja Vlasina. Zaštita
prostora i slivnih područja površinskih i podzemnih voda kao i akumulacija na nivou najvišeg
ekološkog kvaliteta, osnovni je cilj korišćenja i zaštite voda radi razvoja vodoprivrede. Okosnica
budućih sistema područja Vlasina i regionalnih sistema za vodu najvišeg kvaliteta, čine zaštićena
izvorišta podzemnih i površinskih voda. Princip je da se najpre do racionalnih, ekološki
prihvatljivih granica, iskoriste lokalna izvorišta podzemnih i površinskih voda, pa se tek nakon
toga regionalnim sistemima doprema samo nedostajuća količina vode. Prioritet u lokalnim
izvorištima daje se izvorima, ukoliko su kvalitetni i ako se mogu zaštititi od zagañenja.

Ekološke pretenzije područja Vlasina zahtevaju visok stepen prikupljanja i odvoñenja otpadnih
voda, što znači izgradnju sistema koji će obezbediti visok kvalitet životne sredine posebno u
delovima intenzivnijeg korišćenja. Radi ostvarenja ovog zadatka, prikupljanje i odvoñenje
otpadnih voda u užoj zoni sanitarne zaštite izvodiće se jedinstvenim kanalizacionim sistemom. U
ostalim naseljima na području Plana, upotrebljene vode iz domaćinstava moraju se prikupljati u
sanitarno obezbeñenim septičkim jamama (bez preliva). Sadržaj septičkih jama odvoziće se
specijalnim vozilima na planirane deponije, van teritorije šire zone sanitarne zaštite.

7.6.5. Zaštitne mere kod privrednih objekata

Svi planirani novi privredni objekti, kao potencijalni zagañivači, moraju zadovoljiti nivo kvaliteta
životne sredine prema odgovarajućim standardima i propisanim normama. Potrebno je u sva
nova proizvodna postrojenja ugraditi savremenu tehnologiju kojom će se smanjiti štetno dejstvo,
odnosno čijim radom emisija štetnih materija neće prelaziti zakonom propisane nivoe. Pri
izdavanju uslova, za sve nove proizvodne objekte ili rekonstrukciju postojećih, moraju se
obezbediti sve potrebne saglasnosti i uraditi analiza uticaja na životnu sredinu. Investiciono-
tehnički programi, u okviru izrade idejnih i glavnih projekata, moraju da sadrže tehničko-
tehnološka rešenja za minimiziranje emisije zagañujućih materija u životnu sredinu, a prema
važećim normama i standardima.

7.6.6. Zaštitne mere u šumarstvu

S obzirom na količinu i rasprostranjenost, šume predstavljaju jedan od osnovnih ekološko-

ekonomskih faktora od koga zavisi dalji uspešan razvoj i drugi po značaju prirodni resurs
Vlasinskog područja. Zadatak razvoja šumarstva na Vlasini je održivi razvoj i unapreñenje
šumarstva kao aktivnosti koja treba da potvrdi njen ekološko-ekonomski identitet u širim
regionalnim razmerama. Zaštita, ureñenje i korišćenje šuma područja Vlasina izvešće se preko
poboljšanja postojećeg stanja šuma i preko povećane površine pod šumom, pošumljavanjem
vrstama autohtonih karakteristika. U zonama sanitarne zaštite obim ekonomske eksploatacije
šuma utvrñuje se na osnovu posebnih uslova korišćenja koje će propisati šumsko-privredne
osnove, saglasno merama zaštite od erozije, zaštite vodnog režima i sl.

7.7. Tretman čvrstog otpada

Obzirom na namenu ovog područja, pitanje deponovanja čvrstog otpada mora biti rešeno u
skladu sa zahtevima i važećom zakonskom regulativom za pomenutu oblast. Način sakupljanja i
odlaganja komunalnog otpada predstavlja problem koji utiče na kvalitet životne sredine.

Ovim planom indicirana je lokacija za sanitarno odlaganje čvrstog otpada na području istočno od
Vlasinskog jezera. Preciznija lokacija kao i dimenzija i oblik biće utvrñeni posebnom studijom i
urbanističkim projektom koji će utvrditi nadležni organ SO Surdulica. Kod preciznije lokacije mora
da se vodi računa o potencijalnom zagañenju voda, propisane udaljenosti od naselja i od
značajnih poljoprivrednih i turističkih objekata. Lokacija komunalne sanitarne deponije ne sme biti
locirana u užoj i široj zoni zaštite vodoizvorišta.

7.8. Upravljanje životnom sredinom

Uspostavljanje sistema monitoringa je jedan od prioritetnih zadataka, kako bi se sve predložene

mere zaštite životne sredine mogle uspešno implementirati u praksi. Potrebno je obezbediti
kontinuirano praćenje stanja elemenata životne sredine i aktivnosti u prostoru, jer bi se
uvoñenjem kontrole stvorila mogućnost za racionalnim upravljanjem. Zbog toga, na području
Vlasina potrebno je uspostaviti stacionarnu monitoring istraživačku stanicu na posebno
odabranom lokalitetu u neposrednoj blizini obale jezera.

Podizanje informisanosti i obrazovanja stanovništva o ekološkim problemima, kao i većem

učešću javnosti u donošenju odluka u pogledu mera za zaštitu životne sredine, predstavlja
sledeći element upravljanja životnom sredinom. Neophodno je primenjivati program razvoja
sistema komunikacije sa grañanima po pitanjima zaštite životne sredine, uključujući dostupnost
informacija o životnoj sredini na osnovu Arhuske konvencije. Ovo podrazumeva i uključivanje
javnosti u donošenje odluka po pitanjima zaštite životne sredine.

Institucionalno jačanje službi za zaštitu životne sredine pri opštini ima za cilj stvaranje osnove za
preduzimanje konkretnih aktivnosti u rešavanju ekoloških problema ovog područja. Potrebno je
adekvatno ojačati i tehnički opremiti službu koja će biti u funkciji kontrole i upravljanja životnom
sredinom, i obezbediti partnerstvo svim zainteresovanim stranama u rešavanju problema zaštite.

A.8. ZAŠTITA I UNAPREðENJE PRIRODNIH I KULTURNIH VREDNOSTI

Područje izuzetnih prirodnih kvaliteta i duge istorije naseljavanja i tradicije, Vlasina ima i vrednosti
koje se smatraju posebnim i uživaju zaštitu, ali i zahtevaju posebno pažljivo ureñenje i
unapreñenje.

8.1. Zaštita prirodnih vrednosti

Prostornim planom Republike Srbije područje Vlasina odreñeno je za područje zaštite posebnih
prirodnih vrednosti koje je bitno za utvrñivanje režima korišćenja i namenu na nacionalnom nivou,
pri čemu je utvrñena obaveza definisanja statusa, prostornog obuhvata i režima zaštite područja
u planskom periodu.

Područje Vlasine ispunjava uslove za zaštitu kao prirodno dobro, shodno Zakonu o zaštiti životne
sredine, s obzirom na izuzetna obeležja biološke (specijske i ekosistemske) raznovrsnosti (oko
1.000 vrsta vaskularnih biljaka, 60 biljnih zajednica, 170 vrsta ptica, 30 vrsta sisara, 7 vrsta
gmizavaca, 11 vrsta vodozemaca, 19 vrsta riba i dr.), impresivne ambijentalno-pejsažne vrednosti
i potrebe očuvanja trajnosti i kvaliteta esencijalnih prirodnih resursa.

Rekognosciranjem šire okoline Vlasinskog jezera registrovano je stanište tekunice severno od

sela Božica (jugoistočno od Vlasinskog jezera). Radi se o vrsti koja ima status prirodne retkosti i
nalazi se na preliminarnoj listi vrsta kičmenjaka za Crvenu knjigu Srbije.

Radi ustanovljenja područja Vlasine za zaštićeno prirodno dobro, očuvanje njegovih specifičnih i
bitnih prirodnjačkih i kulturno-istorijskih obeležja i vrednosti, skladnog, kontrolisanog korišćenja
prirodnih resursa i ukupnih (urbanističkih, saobraćajnih, turističkih i drugih) potencijala prostora,
treba rezervisati relevantni prostor u granicama Plana, na teritorijama katastarskih opština:
Vlasina Rid, Vlasina Stojkovićeva, Vlasina Okruglica, Klisura, Kolunica, Groznatovci, Drajinci,
Božica, Topli Dol, Topli Do, Vardenik, Gornje Romanovce i Vučedelce na području opštine
Surdulica, deo katastarske opštine Crna Trava na području opštine Crna Trava i delova
katastarskih opština Gornja Lisina i Donja Ržana na teritoriji opštine Bosilegrad.

Zavod za zaštitu prirode Srbije pripremio je stručnu dokumentaciju za proglašenje područja

Vlasina kao prirodnog dobra - Predela izuzetnih odlika. Prema ovom predlogu predviñen je veliki
broj lokaliteta sa režimom u I i II stepenu zaštite. Najstrožijim režimom obuhvaćeno je oko 6%
prirodnog dobra, a u II stepenu zaštite oko 22%.

Prema motivima proglašenja i ciljevima zaštite, Predeo izuzetnih odlika nosi karakteristike
kategorije V (zaštićeni predeo) meñunarodne (IUCN) klasifikacije zaštićenih područja. Definitivno
utvrñivanje zakonske forme zaštite i granica područja, režima zaštite i njihove prostorne
distribucije, subjekata upravljanja područjem, u domenu je zakonskih ovlašćenja i stručnih
kompetencija Zavoda za zaštitu prirode Srbije. S obzirom na veličinu, složenost funkcija i ukupni
značaj područja Vlasina, donošenje akta o stavljanju pod zaštitu je u nadležnosti Vlade Republike
Srbije.

Predeo izuzetnih odlika "Vlasina" čine funkcionalno povezane prirodne i predeone celine koje su
uslovno, u cilju efikasnijeg planiranja i mogućnosti sprovoñenja zaštitnih mera, razgraničene na
više manjih celina i lokaliteta.

Pri utvrñivanju namene i organizacije prostora, uvažena je činjenica da se na području Vlasine

predloženog za Predeo izuzetnih odlika "Vlasina" primenjuje trostepeni režim očuvanja i
korišćenja prirode, prema odredbama Zakona o zaštiti životne sredine.

Imajući u vidu posebne prirodne i stvorene vrednosti područja Vlasina, kao i specifične potrebe za
njihovom zaštitom, propisane su mere zaštite prirode i životne sredine za celo prirodno dobro, a
posebno i za površine i lokalitete u režimu I i II stepena zaštite.

Za celo prirodno dobro propisuju se mere zaštite kojima se zabranjuje:

- deponovanje bilo kakvih otpadnih i opasnih materija (smeća, grañevinskog šuta i dr.) na
celom prirodnom dobru;

- ispuštanje bilo kakvih otpadnih, opasnih i štetnih materija u vodotoke,

- uništavanje postojećih ekosistema;

- bilo kakvo korišćenje tresetnih ostrva;

- transport opasnih i štetnih materija po jezeru;

- kretanje plovila po jezeru uz korišćenje motora sa unutrašnjim sagorevanjem,

- izmena geomorfoloških karakteristika prirodnog dobra;

- eksploatacija mineralnih sirovina;

- ribolov bez odgovarajuće dozvole;

- lov iz čamca;

- kampovanje, osim na ureñenoj i opremljenoj lokaciji koja će biti predviñena odgovarajućim

planskim aktom;
 - korišćenje šumskih, kao javnih puteva;

- izgradnja propusnih septičkih jama;

- izgradnja objekata, osim infrastrukture, izvan planskom dokumentacijom definisanih

grañevinskih područja;

- izgradnja ograda oko objekata za odmor;

- izgradnja dalekovoda;

- izgradnja novih puteva u priobalju jezera;

- unošenje alohtonih vrsta;

- sakupljanje i uznemiravanje retkih i ugroženih biljnih i životinjskih vrsta;

- sakupljanje biljnih i životinjskih vrsta, osim ako to nije regulisano propisima o njihovom
projektu;

- preoravanje planinskih pašnjaka;

- formiranje veštačkih livada na vlažnim staništima;

- promena režima protoka (osim antierozivnih radova) i kvaliteta površinskih i podzemnih

voda;

- postavljanje individualnih i javnih plovnih objekata namenjenih stanovanju, ugostiteljstvu i sl.;

- paljenje vegetacije;

- izgradnja objekata koji se po svom spoljnom izgledu ne uklapaju u tradicionalnu arhitekturu;

- izvoñenje bilo kakvih radova i aktivnosti koje mogu u većoj ili manjoj meri i na bilo koji način
da dovedu do degradacije prirodnog dobra.

Izvoñenje radova na sanaciji, rekultivaciji i ozelenjavanju su uslov za dobijanje upotrebne

dozvole.

Granice i lokacije ovih prostora označene su na Referalnoj karti III.

Tabela 9: Bilans površina po režimima zaštite prirode

Zona I stepena zaštite

Režim / površina Površina (ha) %

Režim I stepena 800,83,00 5,99
Režim II stepena 2.968,21,00 22,23
Režim III stepena 9.580,81,00 71,77
POVRŠINA PRIRODNOG DOBRA 13.349,85,00 100,00

Režimom I stepena zaštite obuhvaćena je površina od oko 800,83,00 ha, što predstavlja 5,99%
površine prirodnog dobra (13.349,85 ha).
Ovim režimom zaštite se na području prirodnog dobra Vlasina obuhvataju prostori značajni sa
florističkog, fitocenološkog, faunističkog, biogeografskog i ambijentalnog stanovišta, kao i staništa
najreñih i najugroženijih biljnih i životinjskih vrsta, odnosno vrsta koje pored specifičnih biocenoza
predstavljaju značajan elemenat temeljnog fenomena zaštićenog prostora.

Veliki broj registrovanih vrsta je zaštićeno Uredbom o zaštiti prirodnih retkosti, a deo se nalazi i
na predloženim listama za upis u Crvene knjige flore i faune Srbije, dok su neke obuhvaćene
Crvenom knjigom flore Srbije 1 (iščezli i ugroženi taksoni). Samim tim, adekvatna zaštita
konkretnih vrsta i njihovih staništa kao i sprovoñenje najstrožijih mera u načinu gazdovanja,
predstavlja osnovu pokušaja eliminacije ili što većeg ublažavanja negativnih efekata antropogenih
uticaja.

Režimom I stepena zaštite utvrñuje se zabrana korišćenja prirodnih bogatstava i isključenje svih
aktivnosti i oblika korišćenja prostora, osim praćenja stanja, naučnih istraživanja i kontrolisane
edukacije.

Lokaliteti (rezervati) sa ustanovljenim režimom I stepena zaštite:

1. Poluostrvo Dugi Del

2. Ostrvo Dugi Del

3. Ostrvo Stratorija

4. Blato

5. Delnice

6. Stevanovski potok

7. Vlasinka

8. Cvejin senjak

9. Vrtop

10. Vlasina - Polomska reka.

U režimu I stepena zaštite biće i sva nova tresetna ostrva od trenutka kada se pojave na površini
jezera.

Tabela 10: Lokaliteti (rezervati) u režimu I stepena zaštite prirode

Red. Lokalitet Površina Udeo

broj (ha) (%)
1. Polustrvo Dugi Del 40,55,00 0,30
2. Ostrvo Dugi Del 5,17,00 0,04
3. Ostrvo Stratorija 2,15,00 0,02
4. Blato 219,68,00 1,64
5. Delnice 57,62,00 0,43
6. Stevanovski potok 37,16,00 0,28
7. Veliki Čemernik 196,09,00 1,47
8. Vlasinka 87,10,00 0,65
9. Vrtop 82,23,00 0,63
10. Vlasina - Polomska reka 73,08,00 0,55
UKUPNO 800,83,00 5,99

8.1.2. Prirodne retkosti

Obuhvataju sve retke, proreñene i ugrožene biljne i životinjske vrste u skladu sa zakonom kojim
se utvrñuje zaštita prirode, šuma i lovne divljači. Na području obuhvaćenom ovim Planom, status
prirodne retkosti imaju:

A. Flora:

Rosulja - Drosera rotunifolis L.

Maljava Breza - Betula pubescens Errh

B. Fauna:

Siva čaplja - Ardea cinerea

Bela Roda - Ciconia ciconia

Ćubasta plovka - Autua fuligula.

Za zaštitu prirodnih retkosti na području Vlasine treba preduzeti sledeće mere:

- zaštićene drvenaste biljne vrste ne smeju se seći i lomiti, njihov podmladak čupati i na drugi
način uništavati, stabla se ne smeju zasecati niti ljuštiti, a zeljaste zaštićene vrste flore ne
smeju se čupati, kidati, gaziti i na drugi način uništavati, ne smeju se brati cvetovi ovih
biljaka, niti vaditi njihovo korenje;

- zaštićene vrste faune ne smeju se loviti, hvatati, niti na drugi način uništavati i rasterivati, jaja
i mladunci ovih vrsta ne smeju se dirati, uzimati i ubijati, gnezda, legla i hranilišta
životinjskih vrsta ne smeju se rasturati, uklanjati i na drugi način degradirati;

- na površinama koje predstavljaju nalazišta retkih biljnih vrsta mogu se vršiti radovi i
intervencije u cilju poboljšanja ekoloških uslova, tehničke zaštite i prezentacije u cilju
poboljšanja ekoloških uslova, tehničke zaštite i prezentacije ovih vrsta (prosvetljavanje
sastojine, suzbijanje konkurentskih vrsta, sprečavanje erozivnih procesa, borba protiv
bolesti i sanacija, ograñivanje nalazišta, zasañivanje, zasejavanje, eventualno
prepokrivanje, postavljanje informativnih i upozoravajućih oznaka i dr.);

- u rezervatima pod zaštitom sprovešće se radovi sanacije degradiranih površina, vegetacija

će se obnavljati autohtonim vrstama i opremiti prostor informatikom i objektima
namenjenim posetiocima (oprema i mesta za odmor, paviljoni, vidikovci i sl.);

- mere zaštite predela posebnih prirodnih odlika i lepote odreñivaće se saglasno opštim i
posebnim merama zaštite ostalih posebnih prirodnih vrednosti i nepokretnih kulturnih
dobara. U skladu sa uslovima utvrñenim ovim planom, mogu se uspostavljati lovno-uzgojni
i lovno-naučni rezervati.

8.1.3. Prirodni spomenici

Zlatna bukva koja se nalazi ispod jednog potoka Veličove mahale predstavlja poseban kuriozitet.
Ovo stablo sa žutom bojom lišća u gornjem delu krošnje predstavlja jedini poznati primerak
ovakve dendrološke pojave.

8.1.4. Prirodne celine

U pašnjačkoj zoni najreprezentativniji su lokaliteti sa izraženim specifičnostima u kategoriji

ENDANGERED odnosno ugrožena vrsta.

Zona II stepena zaštite

U prostorima pod režimom II stepena zaštite propisuje se ograničeno i strogo kontrolisano

korišćenje prirodnih resursa, a dozvoljavaju se samo aktivnosti koje omogućavaju unapreñenje
stanja i prezentaciju prirodnog dobra bez posledica po njegove primarne vrednosti.

Ovim stepenom zaštite na području Vlasine obuhvataju se više - manje izolovane enklave
naročitih vrednosti prirodnog kompleksa i atraktivnih ambijentalnih obeležja, koja iako u
odreñenom stepenu imaju karakteristike koje ih približavaju prvom stepenu zaštite. Radi većeg
antropogenog dejstva, u slučaju narušavanja prirodnih karakteristika, zahtevaju primenu aktivnih
mera zaštite. Usled toga kao i zbog nužnosti intervencija u cilju očuvanja prirodnih vrednosti,
pojedini delovi ovog dobra štite se u zoni drugog stepena zaštite.

Ovim režimom obuhvaćeno je oko 2,968,21ha ili 22,23% površine zaštićenog područja.

Zone sa ustanovljenim režimom II stepena zaštite:

11. Vlasinsko jezero sa priobalnim pojasom od 10 m širine

12. Blato

13. Bratanov Del

14. Delnice

15. Veliki Čemernik - Kula

16. Mali Čemernik - Šanci

17. Jevina utrina - Jelički rid

18. Vrtop

19. Klisura Vučje reke.

Na području u režimu II stepena zaštite propisuju se pored opštih i mere kojima je zabranjeno:

- eksploatisati tresetne naslage;

- sakupljanje biljnih i životinjskih vrsta;

- lov i ribolov;

- napasanje stoke;
 - formiranje kampova i bilo kakva izgradnja infrastrukture i objekata;

- upotreba veštačkih ñubriva, pesticida i drugih hemijskih materija;

- preoravanje pašnjaka i livada i formiranje novih obradivih površina;

- kaptiranje izvora;

- seča šuma na gornjoj šumskoj granici i nekontrolisana eksploatacija šume ispod ove
granice;

- eksploatacija površinskih i podzemnih voda na način koji nije usklañen sa Vodoprivrednom

osnovom.

Tabela 11: Lokaliteti i prostori u režimu II stepena zaštite

Red. Lokalitet Površina Udeo

broj (ha) (%)
11. Vlasinsko jezero 1.374,32,00 10,29
12. Blato 25,35,00 0,19
13. Poluostrvo Bratanov Del 26,88,00 0,20
14. Delnice 44,86,00 0,34
15. Veliki Čemernik - Kula 167,10,00 1,25
16. Mali Čemernik - Šanci 69,36,00 0,52
17. Jevina utrina - Jelički rid 28,08,00 0,21
18. Vrtop 302,86,00 2,27
19. Klisura Vučje reke 111,52,00 0,83
UKUPNO 2.968,21,00 22,23

Zona III stepena zaštite

U područjima na kojima se uspostavlja III stepen zaštite površine oko 9,580,81ha ili 71,77%
površine zaštićenog područja utvrñuje se selektivno i ograničeno korišćenje prirodnih bogatstava
uz kontrolisane intervencije i aktivnosti u prostoru ukoliko su u skladu sa funkcijama zaštićenog
prirodnog dobra. Dozvoljene su radnje koje su vezane za nasleñene tradicionalne oblike
obavljanja privrednih delatnosti i stanovanja, uključujući i kontrolisan i ekološki usmeren turistički
razvoj.

U delu prirodnog dobra u kome važi režim III stepena zaštite primenjuju se već navedne mere
zaštite koje su propisane za celo zaštićeno dobro.

Na zaštićenom prirodnom dobru neophodno i dozvoljeno je:

- sprečavanje aktivnosti koje mogu narušiti osnovna obeležja i druga svojstva prirodnog
dobra;

- zaštita, očuvanje i unapreñivanje biogeografskih obeležja područja ekosistema i

raznovrsnosti izvorne flore i faune, genetskog fonda i njegovog obnavljanja,
reprezentativnih bioloških, geomorfoloških, hidrografskih, pejzažnih i drugih obeležja,
reprezentativnih oblika etnološkog nasleña i kulturno-istorijskih vrednosti;
- revitalizacija, rekonstrukcija i reintrodukcija flore i faune;

- trajno korišćenje prirodnih resursa bez narušavanja njihovih osnovnih vrednosti i vrednosti
zaštićenog prirodnog dobra;

- ureñivanje područja i izgradnja objekata u svrhe očuvanja, obnavljanja i unapreñivanja

prirodnih i kulturno-istorijskih vrednosti i njihove prezentacije, kao i sanacije i revitalizacije
ugroženih delova prirodnog dobra;

- uspostavljanje i razvoj turističkih, rekreativnih i drugih razvojnih funkcija u korišćenju

prirodnih i kulturno-istorijskih vrednosti na način kojim će se obezbediti zaštita, očuvanje i
unapreñivanje tih vrednosti;

- unošenje autohtonih vrsta biljaka i životinja zbog poboljšanja strukture životnih zajednica;

- sanitarna seča, samo uslovno, u cilju očuvanja autohtonih šumskih vrsta i njihove fiziološke
zrelosti;

- praćenje stanja svih prirodnih komponenti ekosistema;

- proizvodnja zdrave hrane uvažavanjem procesa integralne proizvodnje i biodinamičkih

principa;

- korišćenje prostora za odreñene vidove turizma, pre svega ekoturizam;

- kontrolisana prezentacija i popularizacija prirodnog dobra;

- menjati stečene obaveze planskom i urbanističkom dokumentacijom u postupku

predviñenom zakonima koji regulišu imovinsko-pravne odnose;

- izgradnja novih objekata i izvoñenje radova koji su u funkciji zaštićenog prirodnog dobra,
(ulazni kontrolni punktovi, ureñenje saobraćajnica, rekreativnih površina i dr.). Objekti se
mogu graditi prema urbanističkim projektima, uz obaveznu izradu detaljnih analiza uticaja,
na osnovu uslova nadležnih zavoda za zaštitu prirode i kulturnih dobara i drugih institucija,
a na koje je pribavljena saglasnost;

- rekonstrukcija, dogradnja i adaptacija postojećih objekata stalno nastanjenih stanovnika

područja za njihove sopstvene potrebe;

- postavljanje ograda na onim delovima područja koja su ugrožena, odnosno po spoljnoj

granici dobra, ukoliko se zaključi da je dobro i neki njegovi delovi ugroženi;

- utvrñivanje stanja izgradnje na području, odnosno pravnog statusa svih postojećih objekata,
uz njihovu legalizaciju po Zakonu, ako odgovaraju kriterijumima utvrñenim Zakonom i
elaboratom, kao i propisanim merama zaštite prirodnog dobra;

- postepenim poribljavanjem autohtonim vrstama i izlovom neadekvatnih vrsta izmeniti sastav

ihtiofaune jezera;

- obezbediti funkcionisanje sistema za prečišćavanje otpadnih voda;

- podizati objekte za zimsku prehranu divljači, tj. za dopunsku prehranu životinja i ptica;

- odrediti mesta za masovnije parkiranje vozila.

8.2. Zaštita i ureñenje kulturnih vrednosti

Prirodna sredina kao što je Vlasinsko područje, treba da bude integrativno tretirana sa kulturnim
nasleñem ugrañenim u tu sredinu kao i posebnim kulturnim i duhovnim vrednostima koje
stanovnike tog područja vežu i preko kojih definišu sopstveni identitet prostora.

Može se govoriti o raznovrsnom spomeničkom fondu, od praistorijskih, antičkih i srednjevekovnih

lokaliteta, preko spomenika narodne graditeljske tradicije, do istorijskih obeležja novijeg perioda.

Ovim planom utvrñuje se zaštita registrovanih i evidentiranih spomeničkih kulturnih vrednosti, i to:

- Na delu teritorije opštine Crna Trava (neistražen je prostor zapadno od reke Čemerčice i
severno od mahale Polom)

- (1) - Crkva Sv. Nikole (XVII vek), u Crnoj Travi;

- (2) - Spomenik Oslobodiocima u II svetskom ratu, na trgu u Crnoj Travi;

- (3,4) - Staro seosko groblje u mahali Radovinci kod Crne Trave, sa ostacima stare crkve (3) i
nadgrobnim spomenicima (4) crnotravskim majstorima;

- (5) - Lokalitet manastira Sv. Nikola istočno od mahale Drndari, na sredokraći puta Crna
Trava-Vodojaža -(arheološko nalazište (5));

- (6) - Lokalitet Kula kod mahale Teskovo -(arheološko nalazište (6)).

- Na delu teritorije opštine Surdulica

Predložene su sledeće kulturno-istorijske celine za zaštitu (I, II, III, IV, V):

(I) Prostorna kulturno-istorijska celina Stari Rid

Zbog evidentnih spomeničkih i istorijskih svojstava, ovu celinu treba zaštititi kao prostornu
kulturno-istorijsku celinu, sa znatno zaštićenom okolinom. Do okončanja postupka proglašenja,
celina ima status dobra pod prethodnom zaštitom. Predviñena je revitalizacija ukupne ruralne
strukture naselja po principu autentičnog etno-parka, ali prilagoñenog savremenim potrebama.
Objekti koji čine jedinstvenu prostornu kulturno-istorijsku spomeničku celinu, nastali su krajem
XIX i u prvoj polovini XX veka.

Meñu njima, posebno se ističu sledeći objekti sa spomeničkim svojstvima:

- (7) - Crkva Sv. Ilija;

- Parohijski dom sa pomoćnim objektima;

- (8) - Arheološko nalazište - crkvište na potezu Lujinci;

- (24) - Ostaci temelja crkve Sv. Nikola na potezu Gusta gora;

- (9) - Staro seosko groblje;

- (10) - Zaštićeni objekti varoške arhitekture -

- Osnovna škola sa spomen česmom;

- Prva grañevinska škola;

 - Mesna kancelarija sa ambulantom;

- Pošta;

- Kafana "Srpski kralj" (bivša "Kod Ristića") sa sobama za noćenje;

- Kafana "Solun" Dragića Andrejevića;

- Kafana Dušana Popovića;

- Kuća sa pomoćnim objektima, Draže Andrejevića;

- Kuća Boška Andrejevića;

- Kuća Sotira Popovića;

- Stara spomen-česma u centru mahale;

- Stara vodenica na zapadnom prilazu;

- Ostaci vodenice u potoku južno od mahale;

- (11) - Spomenik Ratku Pavloviću - "Ćićku";

- (12) - Spomen česma na skretanju sa regionalnog puta za mahalu.

(II) Mandžina mahala (zapadno od Rida)

Ova ruralna celina (13) ima status dobra pod prethodnom zaštitom, a nakon valorizacije
eventualno može biti proglašena za kulturno dobro - prostorno kulturno-istorijsku celinu.

(III) Stevaničeva mahala

Ovde se nalazi hotel "Vlasina" (14) koji je izgrañen u vreme izgradnje akumulacionog jezera i
hidroenergetskog sistema Vlasina. Do okončanja valorizacije i proglašenja za spomenik kulture,
ima status dobra pod prethodnom zaštitom.

U zaseocima ove mahale evidentirano je nekoliko objekata (ambari i staje Radovanovića u

zaseoku Dankovi (15)) koji imaju ambijentalnu i dokumentarnu vrednost.

(IV) Dojčinova mahala

Kao ambijentalna celina ruralnog ansambla, ali i zbog vrednosti pojedinačnih objekata koji uživaju
status dobra pod prethodnom zaštitom, ova mahala zaslužuje naročitu pažnju. Posebno treba
zaštititi:

- (16) - Zapis - velika stoletna bukva sa urezanim krstom, koja ima značaj kultnog objekta,

- (17,18) - Kuće sa odlikama i ruralne i varoške arhitekture

- Grupacija kuća Ilića,

- kuća Stojana ðokića,

 - kuća Bore Petkovića,

- kuća Dragice Ilić.

(V) Gadžina mahala

Nalazi se severoistočno od brane (poznata kao Sitni Gadžini), i sastoji se od zaselaka:

Kumančićeva, Milenkovići, Dimići, Trojanovići, Nikolčini, Gadžina i Novkovići. Evidentiran je veći
broj objekata dokumentarnog značaja sa ambijentalnim vrednostima:

- (19) - Zapis sa kamenim krstom,

- (20) - Kuća Miljkovića u Kumančićevoj mahali,

- Grupacija stambenih i ekonomskih objekata u zaseoku Dimići,

- (21) - Grupacija stambenih i ekonomskih objekata u zaseoku Trojanovići,

- (22) - Ambar Vojislava Andrejevića,

- Ambar porodice ðokić u zaseoku Gadžina,

- (23) - Osnovna škola u zaseoku Milinkovići.

Do konačne valorizacije, svi objekti imaju status dobra pod prethodnom zaštitom.

Objekti u ostalim mahalama

U ostalim istraženim mahalama evidentiran je veći broj celina ili grupacija i objekata sa
elementima spomeničkih i ambijentalnih vrednosti, prevashodno dokumentarnog značaja:

- (25) - Stara kuća Krune Stoiljkovića, u mahali Stevanovci,

- (26) - prostorna celina kuća Radenkovića, u Janičinoj mahali,

- (27) - kuća sa zatvorenim doksatom Janike Ljubisavljević, u mahali Magdini (Veličovi),

- (28) - Prostorna celina stambenih i ekonomskih objekata u mahali Sokolovi,

- (29) - grupacija stambenih i ekonomskih objekata, u mahali Surlini (Veličovi),

- (30) - ambar Mijajla Vučkovića, u mahali Krajini,

- (30a) - kameni krst - zapis i zlatna bukva, u mahali Krajini,

- (31) - stariji nadgrobni spomenici na groblju, u mahali Vučkovi,

- (32) - kuće Momčilovića u Markovićevoj mahali, meñu kojima je i rodna kuća inž. ðorña
Lazarevića,

- (33) - stara kuća Borke Radulović, u mahali Koljandini,

- (34) - kuća sa ognjištem, u Bogdanovoj mahali,

 - (35) - prostorna celina sa vodenicama na reci Vrli, kod mahale Vodeničari,

- (36) - crkva Sv. Prokopija, u Toplom Dolu na Vrli,

- (37) - osnovna škola u Toplom Dolu na Vrli,

- (38) - kuća pod slamom Milisava Dimitrijevića, u Toplom Dolu na Vrli,

- (39) - crkva Sv. ðorña, u Toplom Dolu kod Božice,

- (40) - stara crkva Sv. Nikola (XVII vek), u Božici,

- (41) - manastir Sv. Arhangela, kod Savine mahale na Kolunici,

- (42) - staro groblje, u Stojkovićevoj mahali,

- (43,44) - prostorna celina sa crkvom (44), starim kućama (43) i turskom kulom, u Klisuri,

- (45) - lokaliteti "Pisani kamen" i "Ovčarski kamen", na istočnoj obali Vlasinskog jezera,

- (46) - crkvište kod Poloma.

Svi lokaliteti, celine i objekti koji su navedeni u ovoj evidenciji, imaju status objekata pod
prethodnom zaštitom.

Etno kompleksi

- Autentični:

- Stari Rid (I),

- Dojčinova mahala (IV).

- Na novim lokacijama:

- Novi Rid (VI),

- Golemi čukar (VII).

Na području opštine Surdulica, Planom je predviñena zaštita dva autentična etno kompleksa ("IN
SITU" / "NA MESTU"), to su Stari Rid (I) i Dojčinova mahala (IV).

Za izgradnju i ureñenje, predviñeni su etno kompleksi Novi Rid (VI) i Golemi čukar (VII), koji će
biti predloženi za zaštitu kao kompleksi na novim lokacijama.

Kao primarna lokacija etno kompleksa Novi Rid (VI), predlaže se prostor jugoistočno od mahale
Rid, kako bi se u nizu formirala prostorna celina koja objedinjava ruralnu strukturu, preko
autentične urbane strukture mahale Rid do novog kompleksa "mahale XXI veka".

Lokacija za izgradnju drugog etno kompleksa, Golemi čukar (VII), predviñena je na istočnoj obali
Vlasinskog jezera izmeñu lokaliteta Golemi čukar, Ovčarski kamen i Pisani kamen. Na ovom
prostoru, uz zaštitu objekata kulture, moguće je organizovati i aktivnosti u vezi zdravstveno-
rekreativnog turizma.
Kao poseban vid neposredne i posredne zaštite i prezentacije materijalnih i duhovnih vrednosti
područja, planirana je izgradnja Duhovnog kulturnog centra Sv. Ilija, izmeñu etno kompleksa Stari
Rid i Novi Rid.

Sportsko-rekreativni centar Sv. Ilija predviñen je na lokaciji jugoistično od etno kompleksa Novi
Rid, prema jezeru. Planirani sadržaji treba da upotpune tražnju posetilaca i gostiju u sklopu
kompletne turističke ponude ovog područja.

Izgradnja novih objekata biće ostvarena prema utvrñenom programu kroz odgovarajući plan
detaljne razrade (plan detaljne regulacije).

(Detaljniji opisi predloženih namena i aktivnosti dati su u Analitičko-dokumentacionoj osnovi

Plana).

- Na delu teritorije opštine Bosilegrad

- (47) - Crkva Sv. Ilija u Gornjoj Lisini,

- (48) - Vodenica i valjavica u Gornjoj Lisini, vlasništvo Kruma Andonova i Arse Mijalkova,

- (49) - Ostaci manjeg naselja iz antičkog perioda na uzvišenju zvanom Gradišta, na levoj
obali reke u Gornjoj Lisini,

- (50) - Ostatak grañevinskog šuta iz antičkog perioda (što upućuje na postojanje objekata ili
naselja) na mestu zvanom Preslap u Gornjoj Lisini.

(Napomena: brojevi u zagradi odgovaraju brojevima na Referalnoj karti III. Detaljniji podaci o
zaštiti kulturnih dobara nalaze se u analitičko-dokumentacionoj osnovi Plana).

8.2.1. Mere zaštite kulturnih vrednosti

Na osnovu sagledavanja karakteristika i vrednosti celokupnog spomeničkog fonda, kao i na bazi

valorizacije spomeničkih i ambijentalnih vrednosti u kontekstu razvojne i turističke perspektive
područja, utvrñuju se uslovi i predlažu mere zaštite - nepokretnih kulturnih dobara i dobara pod
prethodnom zaštitom.

Uslovi zaštite utvrñuju se u dva nivoa: kao opšti i posebni. Opšti uslovi koji su definisani Zakonom
o kulturnim dobrima, odnose se na celinu spomeničkog fonda, manje ili šire grupacije i donose se
na nivou prostornog plana. Posebni uslovi preciznije se definišu za svako kulturno dobro i donose
se na nivou plana nižeg reda.

S obzirom na stanje objekata kulturno-istorijskog i graditeljskog nasleña na području Vlasina,

mere njihove zaštite i korišćenja treba ostvariti:

a) Opštim uslovima i merama zaštite, što znači da će svi zaštićeni ili evidentirani objekti biti
detaljno snimljeni i formirana dokumentacija sa valorizacijom koja se dostavlja Republičkom
Zavodu za zaštitu spomenika kulture. Zabranjeno je:

- izgradnja objekata za odmor, stočarskih i životinjskih farmi, kao i infrastrukturnih i drugih

objekata na lokalitetima kulturnih dobara koji svojim gabaritom, oblikom i namenom mogu
ugroziti kulturno dobro po bilo kom osnovu, odnosno degradirati i narušiti njegovu
zaštićenu okolinu,

- raskopavanje, rušenje, prepravljanje i vršenje onih radova na kulturnim dobrima koji mogu
narušiti njegova svojstva, bez prethodno pribavljenih uslova nadležnog Zavoda,
 - dislokacija objekata, osim ako su neposredno ugroženi izgradnjom infrastrukture ili drugim
opravdanim razlozima,

- korišćenje ili upotreba nepokretnih kulturnih dobara u svrhe koje nisu u skladu sa njihovom
prirodom, namenom i značajem.

b) Posebnim merama zaštite i ureñenja nepokretnih kulturnih dobara, što znači da je na samim
kulturnim dobrima, u prirodnim prostorima i predeonim celinama oko tih dobara, neophodno
obezbediti sistematsko istraživanje i valorizaciju nepokretnih kulturnih dobara i sprovoñenje
mera prethodne zaštite nalaza materijalnih ostataka prilikom izvoñenja grañevinskih,
poljoprivrednih i drugih radova.

Na samom kulturnom dobru u njegovoj neposrednoj okolini, mogu se vršiti:

- izvoñenje tehničke zaštite i prezentacija kulturnih dobara (konzervacija, sanacija,

rekonstrukcija, revitalizacija i dr.),

- revitalizacija prostora i hortikulturno ureñenje i adaptacija postojećih i dozvoljenih

novoizgrañenih objekata do privoñenja prostora trajnoj nameni,

- otklanjanje u meñuvremenu unetih promena koje su doprinele izmeni prirodnih uslova i

karaktera sredine i izgradnja objekata neophodnih za zaštitu, opremu i prezentaciju
kulturnih dobara na lokacijama na kojima su prethodno izvršeni istražni radovi, pod
uslovima utvrñenim opštim merama,

- sve intervencije na nepokretnim kulturnim dobrima, evidentiranim dobrima i onima sa

statusom dobra pod prethodnom zaštitom, mogu se vršiti samo po prethodno pribavljenim
posebnim uslovima izdatim od nadležnog Zavoda za zaštitu spomenika kulture,

- ukoliko se kulturno dobro nalazi na površinama sa I stepenom zaštite po osnovu zaštite

izuzetnih prirodnih vrednosti, prioritet mera i uslova zaštite i ureñenja utvrñuje se na
osnovu Programa zaštite i ureñenja ovih zona u skladu sa vrednošću i značajem pojedinih
elemenata celine.

Na prirodnim prostorima oko nepokretnih kulturnih dobara i u predeonim prirodnim celinama,

može se vršiti:

- dalja istraživanja i radovi na adekvatnoj zaštiti u cilju otkrivanja, evidentaranja i kategorisanja

spomenika kulture i ureñenja terena, ukoliko to ne ugrožava kulturno dobro,

- rekonstrukcija i održavanje postojećih, kao i izrada novih porodičnih stambenih i pomoćnih

objekata u okviru domaćinstava stalno naseljenih stanovnika, infrastrukturno ureñenje i
opremanje prostora na lokacijama na način koji je u skladu sa merama propisanim PPPPN
Vlasina,

- sanacija posledica degradacionih procesa na zemljištu i biljnom pokrivaču, rekonstrukcija i

druge intervencije na vegetaciji koje su u funkciji zaštite i prezentacije kulturnog dobra,
revitalizacije i unapreñenja estetike predela i zaštite prirodne sredine,

- obavljanje postojećih i novih delatnosti ukoliko ne ugrožavaju kulturna dobra, a doprinose

njihovoj efikasnoj i trajnoj zaštiti,

- izgradnja objekata koji mogu poslužiti za smeštaj i prihvat posetilaca i drugih pratećih
objekata vezanih za prezentaciju kulturnog dobra, potrebe stalnih stanovnika, pod opštim
uslovima iz PPPPN Vlasina.
 - mere zaštite i ureñenja ne mogu se primenjivati na objekte narodnog graditeljstva pre
izvršene valorizacije i utvrñivanja posebnih uslova zaštite po postupku utvrñenom
zakonom.

v) Studijom spomeničkih vrednosti koja će prethoditi izradi urbanističkih planova, zaštitom kroz
dokumentaciju, revitalizacijom nepokretnih kulturnih dobara, ambijentalnih vrednosti, zaštitom
arheološklh lokaliteta i sakralnih spomenika (crkve, crkvine, stara groblja, nadgrobni belezi,
krstovi i zapisi). Prema sagledavanjima ostvarenim u ovoj fazi na ograničnom delu
zahvaćenog prostora, sledeća nepokretna kulturna dobra biće predložena za proglašenje:

- Prostorno kulturno-istorijska celina Mandžina mahala. Potrebna je revitalizacija ruralne

strukture sa svim objektima etnografskog karaktera u izvornom obliku i sa izvornim ili
novim funkcijama uz minimalne, neuočljive i nenametljive nove investicije;

- Hotel "Vlasina". Potrebna je revitalizacija uz puno poštovanje projektovanog i izvedenog

stanja, uz eventualne intervencije kojima se ne sme dovoditi u pitanje uspešno ostvarena
veza sa graditeljskom baštinom;

- Grupacija kuća Ilića u Dojčinovoj mahali. Potrebna je revitalizacija svih stambenih i

ekonomskih objekata, uz minimum intervencija, kojima se obezbeñuje dalja funkcija;

- Kuća Dragice Ilić i Stojana ðokića u Dojčinovoj mahali. Potrebna je revitalizacija i

osposobljavanje za novu namenu;

- Grupacija stambenih i ekonomskih objekata u zaseoku Dimići;

- Grupacija stambenih i ekonomskih objekata u zaseoku Trojanovići;

- Kuća Miljkovića u Kumančićevoj mahali;

- Sve vodenice, ambare, česme, kamene mostove, zapise i slične objekte treba obnoviti i
sačuvati, tim pre što mogu u svojoj izvornoj funkciji ponovo dobiti puni ekonomski značaj.

g) Osnovnim neposrednim i posrednim merama zaštite nepokretnih kulturnih dobara, što znači da
je za nivo prostornog plana dovoljno utvrditi osnovne neposredne i posredne mere, odnosno
one mere koje plan može sagledati kao mere koje se sprovode na samim dobrima
(neposredne mere - tehnička i slična zaštita, prezentacija, revitalizacija i dr.) kao i mere koje
imaju posredni uticaj (zaštita kroz dokumentaciju, propagandu i publikacije, kreativna primena
tradicionalnih vrednosti i sl.).

Kroz ovaj prostorni plan, utvrñuju se sledeće osnovne neposredne i posredne mere zaštite
nepokretnih kulturnih dobara:

1. istraživanje i proučavanje graditeljske baštine područja Vlasina;

2. pravna zaštita;

3. zaštita kroz dokumentaciju;

4. zaštita kroz spomeničku prezentaciju;

5. revitalizacija na autentičnim lokacijama;

6. revitalizacija dislokacijom u etno komplekse;

 7. informatika i publikacije.

Svi navedeni oblici mera zaštite predstavljaju najadekvatnije postupke, koje je moguće utvrditi na
nivou prostornog plana, što ne isključuje mogućnost da se u postupku izrade planova nižeg reda
doñe i do drugih, ili drugačijih mera zaštite.

B. UREðENJE I ODRŽIVI PROSTORNI RAZVOJ

B.1. RAZVOJ I UREðENJE MREŽE NASELJA I FUNKCIONALNA PODRUČJA

1. STANOVNIŠTVO

1.1. Kretanje broja stanovnika

Dosadašnja analiza ukazuje da je u celini, ali posmatrano i po pojedinačnim naseljima, područje

Vlasina u drugoj polovini 20. veka bilo zahvaćeno nepovoljnim tendencijama u razvitku njegovog
stanovništva. Glavni faktor smanjenja broja stanovnika u okviru Plana je emigracija stanovništva i
u manjoj meri negativan prirodni priraštaj.

1.2. Projekcije stanovništva

Demografske projekcije urañene su do 2021. godine i to u dve varijante (tzv. tendencijska

projekcija i planska projekcija u koju su implementirana planska rešenja). Prilikom izrade
projekcija korišćen je analitički metod demografskih projekcija koji podrazumeva da se hipoteze
odnose na buduće promene determinirajućih komponenti kretanja stanovništva: fertiliteta,
mortaliteta i migracija, i to po starosti i polu.

Zbog prihvatanja dekomponovanog pristupa, hipoteze su postavljene za svako pojedinačno

naselje posmatranog područja tako da ukupno projicirano stanovništvo područja Vlasina
predstavlja samo zbir projekcija stanovništva naselja. Početak projekcionog perioda je 1. april
1991. g., što znači da baznu populaciju predstavlja stanovništvo po petogodišnjim starosno-
polnim grupama u vreme poslednjeg popisa stanovništva koji je obavljen 1991. godine.

Naročito nepovoljna, praktično katastrofalna, bi bila demografska situacija ukoliko bi se ostvarile

pretpostavke na kojima je bazirana prva varijanta projekcija ("tendencijske projekcije").

Prema rezultatima te varijante, na posmatranom području bi bile nastavljene dosadašnje izrazito

naglašene depopulacione tendencije. Ukupno stanovništvo svih naselja na području PPPPN bi do
2021. godine bilo svedeno na svega 1.600 stanovnika, što bi u odnosu na 1991. godinu bilo
dvotrećinsko smanjenje ili za tačno 2.760 lica.

Depopulacija bi bila prisutna u svim naseljima bez izuzetka. Na srazmere pojave ukazuje i
podatak da bi najmanje smanjenje ukupnog stanovništva bilo ostvareno u Crnoj Travi gde bi u
2021. godini broj stanovnika bio 55% manji nego 1991. godine.

1.2.1. Planska projekcija

Što se tiče druge varijante ("planska varijanta"), ostvarenje pretpostavki na kojima je ona
bazirana rezultiralo bi mnogo boljim demografskim performansama (prekid depopulacionih
tendencija, usporavanje procesa demografskog starenja). Do toga bi došlo samo pod
pretpostavkom ostvarenja osnovnih planskih ciljeva, i to ne samo u pogledu investicione
aktivnosti, već i kasnijeg uspešnog ekonomskog poslovanja.

Tabela 12: Varijantna projekcija sa implementiranim planom 1991-2021.

Indeks 2001. Indeks

2021.
1991 1996 2001 2006 2011 2016 2021 (1991. = 100) (2001. = 100)
Surdulica 2446 1967 1521 1402 1579 1754 1691 62.2 111.2
Božica 511 418 325 317 360 332 332 63.6 99.1
Vlasina Okruglica 281 218 157 160 224 319 324 55.9 206.4
Vlasina Rid 426 349 272 262 308 386 379 63.8 139.3
Vlasina Stojkovićeva 287 231 173 173 233 328 331 60.3 191.3
Vučedelce 112 89 73 63 53 47 41 65.2 56.2
Klisura 508 403 317 236 188 148 116 62.4 36.6
Kolunica 24 19 15 9 7 6 4 62.5 26.7
Topli Do 107 100 92 88 77 71 64 86.0 69.6
Topli Dol 190 140 97 94 129 117 110 51.1 113.4
Bosilegrad 913 769 643 631 637 675 647 70.4 100.6
Gornja Lisina 605 515 425 436 463 520 509 70.2 119.8
Gornja Ržana 168 141 120 107 98 88 84 71.4 70.0
Donja Ržana 140 113 98 88 76 67 54 70.0 55.1
Crna Trava 1002 900 798 774 775 790 757 79.6 94.9
Crna Trava 1002 900 798 774 775 790 757 79.6 94.9
PPPPN Vlasina 4361 3636 2962 2807 2991 3219 3095 67.9 104.5

Demografski efekti ostvarenja realizacije plana bi se, najgrublje rečeno, mogli osetiti već u
narednih nekoliko godina.

Ukoliko bi se ostvarile pretpostavke na kojima je zasnovana druga varijanta projekcija, broj

stanovnika područja obuhvaćenog planom bi najpre (2001-2006.) i dalje opadao, ali bi stope
smanjenja ukupnog stanovništva bile znatno niže nego prema prvoj varijanti.

Tako bi ukupan broj stanovnika posmatranog područja u 2006. godini iznosio 2.087, što je manje
nego u 2001. (2.962) ali znatno više nego što bi bilo u slučaju ostvarenja prve varijante projekcija
(2.466). U narednih desetak godina bi došlo do povećanja broja stanovnika.

Tako bi maksimalan broj stanovnika bio dostignut 2016. godine. Te godine bi na području ovog
plana stalno bilo nastanjeno 3.219 stanovnika. Porast nije impozantan ali je bitno istaći da bi u
tom periodu prvi put, nakon više od pola veka, bio zabeležen pozitivan demografski rast. Broj
stanovnika bi u poreñenju sa 1991. godinom bio i dalje znatno manji (razlika preko 1.100 lica), ali
bi u odnosu na projicirani broj stanovnika iz prve varijante dobitak bio znatno veći (+ 1.380
stanovnika).

Krajem projiciranog perioda trebalo bi očekivati stabilizovanje demografskih kretanja, posebno u

pogledu migracionih tokova. S obzirom na činjenicu da se i u narednom periodu mora računati sa
negativnim prirodnim priraštajem, zaustavljanje snažnog imigracionog talasa ponovo bi uslovilo
smanjenje stanovništva. Tako bi u poslednjoj godini projekcionog perioda (2021.) broj stanovnika
na posmatranom području dostigao 3.095.
Pozitivna demografska kretanja bila bi prostorno locirana na sedam od ukupno 13 naselja sa
područja plana. U naseljima Klisura, Kolunica, Topli Do, Vučedelce, Donja i Gornja Ržana
ukupan projicirani broj stanovništva ne bi se razlikovao po varijantama. Sa druge strane,
najintenzivniji demografski rast bio bi ostvaren u naseljima Vlasina Okruglica, Vlasina Rid,
Vlasina Stojkovićeva i Gornja Lisina.

Prema drugoj varijanti, pozitivne demografske promene ogledale bi se i u domenu starosne

strukture ukupnog stanovništva. Naime, realizacija usvojenih pretpostavki rezultirala bi potpunim
zaustavljanjem procesa demografskog starenja. Udeo starih bi se smanjivao (sa 46% u 2001. na
23% u 2021.).

Tabela 13: Stanovništvo po starosti i polu, velike starosne grupe i funkcionalni kontingenti. Druga
varijanta ("planske projekcije")

Starosne 1991. 1996. 2001. 2006. 2011.

grupe uk. % uk. % uk. % uk. % uk. % uk. % uk. %
Svega 4361 100.0 3636 100.0 2962 100.0 2807 100.0 2991 100.0 3219 100.0 3095 100
0-19 740 17.0 524 14.4 384 13.0 421 15.0 518 17.3 607 18.9 559 18
20-39 955 21.9 738 20.3 490 16.5 477 17.0 764 25.5 996 30.9 988 31
40-59 1143 26.2 909 25.0 727 24.5 737 26.3 704 23.5 768 23.9 827 26
60 + 1523 34.9 1465 40.3 1361 45.9 1172 41.8 1005 33.6 848 26.3 721 23
Indeks starenja 2.06 2.8 3.54 2.78 1.94
(60+)/(0-19)
Funkcionalni 1991. 1996. 2001. 2006. 2011.
kontigenti
uk. % uk. % uk. % uk. % uk. % uk. % uk.
Predškolski i 530 12.2 418 11.5 297 10.0 261 9.3 335 11.2 400 12.4 414 13
Školoobavezni
(0-14)
Fertilni (žene 15- 678 15.5 468 12.9 313 10.6 391 13.9 587 19.6 752 23.4 752 24
49)
Radni (m: 15-64, 2516 57.7 1905 52.4 1427 48.2 1452 51.7 1748 58.4 2056 63.9 2054 66
ž:15-59)
Starački (80+) 253 5.8 218 6.0 173 5.8 210 7.5 236 7.9 226 7.0 203 6

Istovremeno, broj mladih bi se povećao sa 13% na 18%. Povećanje bi bilo zabeleženo i u

pogledu kretanja obima i udela dece predškolskog i školoobaveznog uzrasta. I pored odvijanja
procesa demografskog podmlañivanja, stanovništvo bi i dalje imalo karakteristike izrazito stare
populacije (stari bi tokom čitavog perioda bili brojniji od mladih). U 2021. godini indeks starenja bi
iznosio 1,29 što uz ostale indikatore demografske starosti ukazuje da bi se stanovništvo područja
PPPPN Vlasina i dalje nalazilo u poslednjem, tzv. stadijumu najdublje demografske starosti.

2. MREŽA NASELJA I FUNKCIONALNA PODRUČJA

2.1. Vrsta naselja i institucionalna opremljenost

Područje Vlasina karakterišu mala naselja pretežno agrarnog tipa, sa veoma nepovoljnom
demografskom strukturom stanovništva. Meñu njima je veliki broj naselja koja su se od 2001.
godine toliko ispraznila da im preti opasnost da budu potpuno ugašena.

Naselja obuhvaćena PPPPN Vlasina ulaze u sastav tri opštine - devet naselja su u sklopu opštine
Surdulica: Vlasina Rid, Vlasina Okruglica, Vlasina Stojkovićeva, Božica, Topli Do, Topli Dol,
Vučedelce, Kolunica i Klisura; Opštini Bosilegrad pripadaju tri naselja: Gornja Lisina, Gornja
Ržana i Donja Ržana; dok se u opštini Crna Trava nalazi samo jedno naselje, Crna Trava, mada
najveće i najznačajnije. Najveći broj naselja, sedam (7), kada je u pitanju broj stanovnika pripada
kategoriji do 200, zatim pet (5) pripada kategoriji 200 do 500 i jedno (1) naselje je u kategoriji 500
do 800 stanovnika.

Pored ovih naselja, nalaze se mnogobrojne mahale, naseobinske strukture koje mogu da
poseduju i samo jedno domaćinstvo. Mahale su naseobine koje uglavnom sadrže osnovnu
infrastrukturu, struju, vodu i seoski put.

Na osnovu niza demografskih pokazatelja (veličina naselja, gustina naseljenosti, saldo kretanja
stanovništva, koeficijent starenja, stepen aktivnosti i pravci zapošljavanja) izvršena je
demografska valorizacija naselja.

U slučaju područja Vlasina, naselja se mogu svrstati u IV kategoriju naselja, tj. naselja sa
nezadovoljavajućim demografskim promenama, i u V kategoriju, naselja sa nepovoljnom
demografskom strukturom. U okviru IV kategorije nalaze se sledeća naselja: Crna Trava, Vlasina
Rid, Vlasina Okruglica, Vlasina Stojkovićeva, Božica, Gornja Lisina i Klisura. U okviru V kategorije
nalaze se, i imaju najnepovoljnije demografske prilike ova naselja: Kolunica, Topli Do, Topli Dol,
Gornja Ržana i Donja Ržana.

Pored demografske valorizacije naselja, kao možda značajniji problem istražena je funkcionalna
diferencijacija naselja koja se zasniva na institucionalnoj opremljenosti, odnosno prisutnosti
odreñenih usluga (zdravstvo, školstvo, kultura, sport i rekreacija, dečja i socijalna zaštita,
administracija i uprava, trgovina i ugostiteljstvo) u naseljima, koja mogu zadovoljiti potrebe
sadašnjeg stanovništva, a što je još značajnije, potrebe turističkih posetilaca.

Najniži stepen ocene institucionalne opremljenosti daje se naseljima koja poseduju sledeće
funkcije: osmogodišnju školu, zdravstvenu stanicu, poštu, prodavnicu i mesnu kancelariju. U
navedenom smislu potpuno su opremljena naselja: Vlasina Rid, Božica, Crna Trava, Gornja
Lisina. Institucije za zadovoljenje osnovnih potreba stanovništva, a to su škola, ambulanta i
prodavnica, imaju Vlasina Stojkovićeva, Vlasina Okruglica i Klisura.

Opremljenost naselja vodovodom, kanalizacijom i strujom, odnosno osnovnom infrastrukturom,

na području Vlasina, ukazuje na veoma nepovoljnu situaciju. Bez ikakve vodovodne mreže su
naselja Kolunica, Donja Ržana i Gornja Ržana, a kanalizacionu mrežu poseduje jedino Crna
Trava i deo naselja Vlasina Rid.

Crna Trava, kao opštinski centar, jedino je naselje koje se u pogledu institucionalne i
infrastrukturne opremljenosti izdvaja u pozitivnom smislu.

2.2. Mreža, hijerarhija i funkcije naselja

Mreža naselja područja Vlasina ima periferan položaj u podsistemu naselja južnomoravskog
regiona. Ovakav status u regionu potencira i prigranični položaj, slabo razvijena putna mreža i
nerazvijeno zaleñe. Prirodne vrednosti, vezane za Vlasinsko jezero i položaj na značajnoj
komunikaciji sa meñunarodnim graničnim prelazom Strezimirovci usled društvenih činilaca nisu
dovoljno iskorišćene, što je u znatnoj meri doprinelo usporavanju razvoja ovih naselja odnosno
njihovom napuštanju.
Na području Vlasine, na bazi utvrñenih kriterijuma napravljena je odreñena hijerarhija naselja.
Uvažavajući demografske prilike (broj stanovnika i gustinu, kao i broj stanovnika u okolnim
naseljima koja gravitiraju) kao osnovne, naselje Crna Trava sa 798 stanovnika (2001. godine) ima
ulogu opštinskog centra.

Sekundarni centri, pored definisanog broja, koncentracije i različitosti osnovnih funkcija koje u
naselju već postoje, treba da raspolažu i kritičnim obimom radne snage, da bi dalja investiciona
ulaganja u razvoj infrastrukture bila efikasnija. Ovaj uslov zadovoljavaju sledeća naselja: Vlasina
Rid, Klisura, Božica i Gornja Lisina.

Pogodan geografski položaj, odnosno dobra komunikativna veza, su osnova za mogućnost

naseljavanja i stvaranja interakcije meñu naseljima. U tom smislu, saobraćajna povezanost
Vlasine Rida, Klisure i Božice je zadovoljavajuća. Regionalnim putem R122 naselja Vlasina Rid i
Božica su povezani sa Crnom Travom i Bosilegradom, opštinskim centrima. A veza ovih naselja i
Klisure sa Surdulicom kao opštinskim centrom ostvaruje se magistralnim putem M 1-13. Za
saobraćajnu vezu Gornje Lisine sa R122 obezbediti kvalitetnu deonicu lokalnog puta.

Naselja kao što su Vlasina Okruglica i Vlasina Stojkovićeva, koja se svrstavaju u lokalne centre
sa slabim gravitacionim područjem, ali sa povoljnim prirodnim faktorima i turističkim potencijalom
(neposredna blizina Vlasinskog jezera), treba da uz Vlasinu Rid, postanu prioritet investicionog
programa razvoja turističkih centara.

Sva ostala naselja koja imaju manje od 200 stanovnika, ubrajaju se u primarna seoska naselja.
To su: Gornja Ržana, Donja Ržana, Topli Do, Topli Dol, Kolunica i Vučedelce. Ova naselja se
odlikuju slabim saobraćajnim vezama, udaljenošću od lokalnih centara i malim resursima za
razvoj poljoprivrede.

Razvoj sadašnjih i potencijalnih centralnih mesta moguć je samo ukoliko on bude podstaknut
spolja, tj. investicijama uloženim pre svega u društvenu i tehničku infrastruktruru.

2.2.1. Opštinski centar

Crna Trava, periferno naselje Vlasinskog područja, jedino sadrži centralne aktivnosti i usluge koje
ga uvršćuju u opštinski centar.

Postojeći društveni i privredni sadržaji u Crnoj Travi su:

- zdravstvena zaštita:

- dom zdravlja

- apoteka

- veterinarska stanica

- obrazovanje:

- osmogodišnja osnovna škola "Aleksandar Stojanović"

- srednja tehnička škola "Milentije Popović"

- kultura:

- opštinska biblioteka sa bioskopom

 - socijalna zaštita:

- dom za srednjoškolce

- vrtić

- trgovina, zanatstvo i uslužne delatnosti:

- prodavnice mešovite robe

- grañevinske zanatske usluge

- hotel "Vilin lug" i 16 ugostiteljskih jedinica.

Crna Trava je do sada imala slabu gravitacionu moć u odnosu na naselja obuhvaćena Prostornim
planom Vlasina. Naselja Vlasina Rid, Vlasina Okruglica i Vlasina Stojkovićeva više su usmerena
ka Surdulici, centru opštine kojoj i pripadaju, nego ka Crnoj Travi sa kojom postoji saobraćajna
veza asfaltnim putem.

Poboljšanje mreže puteva je jedan od načina za proširenje gravitacionog područja naselja Crna
Trava, kako bi se stanovništvu u širem okruženju omogućilo svakodnevno korišćenje usluga
institucija u centru.

Usvajanjem GP-a, razvoj Crne Trave biće usmeren pre svega na podizanje nivoa infrastrukturne
opremljenosti, odreñivanje lokacije za deponiju smeća, osavremenjivanje ulica, poboljšanja
opremljenosti kroz formiranje centralnih funkcija koje će moći da zadovolje svakodnevne potrebe
stanovnika naselja i deo potreba opštinske populacije.

Crnu Travu i dalje prati visok trend odliva stanovništva, što je direktno uslovljeno nedostatkom
raspoloživih radnih mesta.

Prostornim planom Republike Srbije uslovljavaju se nove smernice za budući razvoj naselja
poput Crne Trave, u kojima bi došlo do koncentracije delatnosti koje su do sada bile
decentralizovane. To su najpre društvene delatnosti, zdravstvena zaštita, institucije kulture,
fizička kultura, administrativne i upravne delatnosti.

Prostornim planom područja posebne namene Vlasina, Crna Trava je predviñena za razvoj i
razmeštaj funkcija koje bi bile u skladu sa potrebama turističkog razvoja Vlasine, prema
smernicama iz Prostornog plana Republike.

Naselje Crna Trava, svojim planinskim položajem na nadmorskoj visini od 940m, okruženo
šumama, u blizini turističkog centra Vlasina, i osloboñeno industrije, odlikuje se bogatim
turističkim potencijalom, koji ukoliko se iskoristi, pruža mogućnost za aktiviranje trgovinskih i
uslužnih delatnosti i samim tim privlačenja nove radne snage i turista, živog kapitala koji bi se
investirao u infrastrukturnu opremu i nove funkcije.

2.2.2. Sekundarni centri (Centri zajednica naselja)

Ova vrsta naselja trebalo bi da dobije značajnu ulogu u celokupnom razvoju područja Vlasina.
Sistem naselja treba da je organizovan tako da su ljudima iz primarnih sela lako dostupne usluge
locirane u sekundarnim centrima. Decentralizovana koncentracija sredstava i aktivnosti
omogućava uštedu i ekonomičnost investicija, a sa druge strane ostvarenje uticaja na širem
prostoru. Na taj način se otvaraju nove mogućnosti zapošljavanja kroz tržište, snabdevanje i
usluge.
Kao osnovni pokazatelj u izboru sekundarnog centra uzima se kontingent radne snage, tj. koliki je
prag populacije potreban da bi se odvijale odreñene aktivnosti i da bi se isplatilo ulaganje u
funkcije koje nedostaju u naselju. Prema kriterijumima iz Republičkog zavoda za planiranje
razvoja iz 1988. godine, smatra se da sekundarni centar ne može imati ispod 500 stanovnika,
eventualno 300.

Na području Vlasine trenutno prema podacima iz 2001. godine dobijenim od matičnih opština i
Instituta društvenih nauka, mogu se izdvojiti četiri naselja koja delimično ispunjavaju ovaj uslov:

- Vlasina Rid (272 stanovnika),

- Božica (325 stanovnika),

- Klisura (317 stanovnika),

- Gornja Lisina (425 stanovnika).

Vlasina Rid ima nešto manji broj stanovnika, ali imajući u vidu da se nalazi u centralnom delu
planinskog područja pored jezera, i da je asfaltnim putem povezano sa Surdulicom, Crnom
Travom i Bosilegradom, gravitaciono je najjače naselje ovog prostora u pogledu turizma. Prema
drugoj, varijantnoj projekciji stanovništvo u Vlasina Ridu 2021. godine biće 379 stanovnika.

Božica je naselje kroz koje prolazi regionalni put Crna Trava - Bosilegrad, i povezuje ga sa sve tri
opštine obuhvaćene ovim planom. Gravitira mu selo Topli Dol i Kolunica. Planiranom
prekategorizacijom deonice puta od Vlasina Stojkovićeve do bugarske granice u magistralni put,
otvaraju se nove mogućnosti za budući razvoj ovog naselja, koje ima svoj identitet i predstavlja
interesantan prostor u tranzitnom i izletničkom turizmu.

Klisura je periferno naselje, nalazi se na samoj granici plana, a gravitiraju mu primarna seoska
naselja Kostroševci, Drajinci i Groznatovci. U širem smislu, Klisura se nalazi na magistralnom
putu koji od Surdulice vodi ka graničnom prelazu Strezimirovci. Prostorni plan područja posebne
namene Vlasina ne predviña značajnija investiciona ulaganja u ovo naselje pa se u Klisuri 2021.
godine predviña 116 stanovnika čime bi ovo naselje izgubilo status sekundarnog centra, i bez
obzira na mali broj stanovnika (manje od 200), usled dobre saobraćajne povezanosti i
koncentracije funkcija i delatnosti, dobilo bi status lokalnog centra.

Naselje Gornja Lisina leži na jugu područja Vlasine. Ono pripada opštini Bosilegrad, a gravitiraju
mu tri naselja iz ove opštine - Gornja i Donja Ržana (u granicama plana) i Donja Lisina (koja se
nalazi van granica plana).

Naselja Vlasina Okruglica i Vlasina Stojkovićeva bi prema ovom planu, osim gore pomenutih
naselja dobila status prioriteta u okviru granica plana, odnosno svojih opština u periodu do 2021.
godine.

2.2.3. Lokalni centri

Vlasina Okruglica i Vlasina Stojkovićeva prema analizi postojećeg stanja, zbog malog broja
stanovnika i slabe gravitacione moći ne mogu da se uvrste u sekundarne centre, već pripadaju
naseljima koja imaju karakteristike lokalnog centra.

Meñutim, prirodnim položajem neposredno uz Vlasinsko jezero i mrežu puteva (magistralni i

regionalni) koji tuda prolaze, Vlasina Rid, Vlasina Okruglica i Vlasina Stojkovićeva u perspektivi
treba da postanu centri aktivnosti i funkcija, definisanih koncepcijom organizacije i ureñenja
prostora područja Vlasine.
Planom je odreñena funkcija naselja:

1. Vlasina Rid - matični, duhovni, kulturni i turistički centar;

2. Vlasina Okruglica - tranzitni, uslužni, privredni, izletnički, vikend centar;

3. Vlasina Stojkovićeva - etnološko-ekološki centar;

4. Naselje Klisura će prema planskim projekcijama 2021. godine imati 116 stanovnika i biće
jedino naselje koje će po planu promeniti karakter i postati lokalni centar.

B.2. RAZVOJ I UREðENJE RURALNIH PODRUČJA

2.1. Primarna seoska naselja

U ovu grupu spadaju naselja sa nepovoljnom demografskom strukturom, manje od 200

stanovnika, lošom saobraćajnom povezanošću, udaljeni od lokalnih centara, sa slabim prirodnim
resursima za razvoj poljoprivrede i turizma. Sela koja imaju neke perspektive za dalji razvoj, pre
svega poboljšanjem mreže lokalnih puteva i uvoñenjem autobuskih veza, su: Vučedelce sa 73
stanovnika, Topli Dol sa 97 stanovnika, Topli Do sa 92 st., Gornja Ržana (120 st.), Donja Ržana
(98 st.).

U ovim selima potrebno je u budućnosti izgraditi lokalni vodovod i proširiti ga tamo gde već
postoji (Topli Do i Topli Dol), omogućiti uključivanje u telefonsku mrežu i obezbediti stanovnicima
redovno snabdevanje.

Selo Kolunica će se u narednom periodu ugasiti s obzirom na broj stanovnika (15) pretežno
starog preko 60 godina, loše povezanog sa bilo kojom saobraćajnicom i malim resursima za
razvoj poljoprivrede.

2.2. Mahale

Minimalne ekonomske, socijalne i kulturne vrednosti, ekstremno neracionalne u pogledu

opremanja infrastrukturom i minimalnih razvojnih mogućnosti usled nepovoljnih demografskih
faktora, često bez stanovnika ili veoma stare populacije, ova naselja nemaju dalju perspektivu
rasta i razvoja.

Jedini razlog može da bude kulturološki u smislu organizovanog očuvanja tragova življenja iz
prošlosti i to tamo gde to odredi nadležna republička služba, i to realizovano kroz funkciju
turizma.

Ostale mahale treba postepeno da se gase uz mogućnost obnavljanja grañevinskog fonda i

dodavanja poljoprivrednih objekata tamo gde opštinska služba oceni da je nužno. Izuzetak su
one mahale koje su ovim Planom grupisane u zajednice naselja odnosno koje su obuhvaćene
grañevinskim područjem prema Referalnoj karti I.

B.3. PROSTORNI RAZVOJ I RAZMEŠTAJ PRIVREDNIH DELATNOSTI

Zaštita područja Vlasina radi očuvanja i održive upotrebe voda kao dragocenog resursa i javnog
dobra Srbije ne onemogućava i druge aktivnosti koje mogu da se razvijaju u koegzistenciji sa
posebnom namenom Vlasine. To se pre svega odnosi na one aktivnosti koje koriste prirodu kao
osnov razvoja, ali koje treba tu istu prirodu da čuvaju.

Dosadašnji razvoj, tradicija i prirodne predispozicije ovog područja ukazuju na sledeće aktivnosti
u budućnosti:

- turizam,

- poljoprivreda,

- šumarstvo,

- eksploatacija vode i mineralnih sirovina,

- lov i ribolov,

- mala privreda (male industrije, zanatstvo),

- usluge.

Prilikom izbora aktivnosti vodilo se računa o eksportnim mogućnostima, odnosno uključenju ovog
područja u integracione razvojne procese u Evropi.

3.1. Turizam - prostorni potencijali i ograničenja

Vlasina je prostrana planinska visoravan na jugoistočnom prigraničnom delu Srbije, prosečne

visine oko 1280 m, što znači da je znatno viša od drugih poznatih planinskih visoravni Srbije
(Zlatibora, Peštera, ravne Tare, Divčibara) čije su visine od 900 do 1.100 m, pa joj to donosi
klimatsku, rekreativnu i turističku prednost. Visoravan je prirodno vrlo otvorena. Na njenom
najnižem delu, na 1.210 m smešteno je Vlasinsko jezero, a obodnim delovima izdižu se srednje
visoke i dosta šumovite planine. Na zapadnom obodu je pejzažno mozaični i zaobljeni Čemernik
(1.638 m), a na severu površ postepeno prelazi u pitomi planinski masiv Gramade sa vrhom
Vrtop (1.721 m). Na istom delu visoravni diže se vidikovac Bukova glava (1.472 m), a prema jugu
visoravan je izdužena i ograñena planinskim ograncima Vardenika čiji su najistaknutiji grebeni
Plešijevac (1.664 m) i Strešer (1.876 m), sa najvećim mogućnostima za zimske skijaške sportove
dok je prema jugoistoku preko Božice i dalje otvorena.

Predeoni lik Vlasinske visoravni i njen ekoklimatski kompleks predstavljaju suštinu njenih
osobenih turističkih vrednosti i odlika, a sama hidroakumulacija jezera je najvažniji, prepoznatljivi
motiv - turistički ukras i imidž Vlasinskog područja.

Glavni ekoturistički potencijali i vredni rekreativni i atraktivni motivi ovog područja su:

- prirodni predeo raznovrsnih ekosistema i visoke estetike predeonog lika,

- svež i rekreativno stimulativan klimat predela, i

- Vlasinsko jezero - hidrološki i rekreativno turistički visoko atraktivan turistički motiv.

3.1.1. Prirodni predeo Vlasine kao osnov za razvoj turizma

2
Vlasina predstavlja prostranu zatalasanu planinsku visoravan, površine preko 400 km . Predeo
je ekološki vrlo očuvan, raznovrsnih ekosistema i pejzaža u središnjem delu sa preovlañujućim
pašnjačko-livadskim površinama koje su okićene buketima cvetnog šiblja, pojedinačnog drveća i
fragmentima mešovitih bukovih šuma. Ponegde u nižim delovima zastupljeni su rustični pejzaži
razreñenih seoskih ambijenata, a u višim planinskim delovima pretežno autohtoni ekosistemi
bukovih i četinarskih šuma.

Posebno vredna rekreativno-turistička odlika ovog predela je mirna, pejzažno i estetski mozaično
i dekorativno oblikovana sredina, sa dosta zastupljenim lekovitim i retkim biljnim vrstama i
šumskim plodovima. Stoga su u letnjoj polovini godine ovi predeli veoma pogodni za rekreativne
šetnje, kraće izlete i planinarenje.

Zbog lake raščlanjenosti reljefa na visoravni dominiraju plitke udoline, zaobljene kose i prevoji sa
blago nagnutim, pretežno travnim stranama koje su vrlo pogodne za masovne zimske sportove,
sankanje i skijanje. Obodni planinski masivi Gramade, Čemernika i Vardenika imaju još bolje
uslove za sve oblike skijanja, jer imaju, srazmerno visini duže i strmije zaravnjene planinske
strane, pa time i veću denivelaciju i veću dužinu potencijalnih skijaških staza. Meñutim, kapaciteti
skijaških terena do sada su samo delimično istraženi. Analizirani su i orijentaciono procenjeni
skijaški kapaciteti Čemernika i Plešijevca. Čemernik ima dosta veliku ukupnu dužinu mogućih
skijaških staza oko 13km i procenjenim kapacitetom od 2.250 istovremenih skijaša, ali su staze
malih dužina, denivelacijom do 200 m i nagibom do 11°. Sli čni su tereni na Plešijevcu, sa nešto
većim nagibom staza (do 13°), ali sa manjim procenjeni m kapacitetom - oko 1.450 istovremenih
skijaša. Meñutim najbolji smučarski tereni su na Streteru, ali ih treba istražiti i prema njemu
usmeriti glavnu orijentaciju razvoja zimskog skijaškog turizma.

Potencijalni tereni za razvoj skijanja su: Vrtop (1.721 m n.v.) sa mogućih 16 km staza, Čemernik
(1.638 m n.v.) sa mogućih 13 km staza, Plešijevac (1.664 m n.v.) sa 9 km staza, Strešer (1.876 m
n.v.) sa 22 km staza i Golemi Vrh (1.753 m n.v.) sa 8 km staza. Grubo procenjen kapacitet je
12000 skijaša. Posebna studija će detaljnije ispitati mogućnosti o ograničenja razvoja skijanja.
Okvirne granice prostora za skijanje su date u Referalnoj karti I.

3.1.2. Rekreativno-turističke vrednosti klime

Ove vrednosti klime po pravilu rastu sa visinom, ali za masovni rekreativno turistički boravak
različitih starosnih kategorija posetilaca najpogodnija je klima na visinama od 1.000 do 1.400 m
n.v. Iznad tih visina stimulativno dejstvo klime je selektivno, pa više pogoduje mlañima i zdravim
osobama.

Područje Vlasine ne samo što odgovara tom rekreativno-klimatskom optimumu, nego ima i
izvesne dodatne klimatske pogodnosti, vezane za povećanu cirkulaciju vazdušnih masa kao i
lakih lokalnih strujanja vazduha u toku čitave godine, a koja se javljaju zbog otvorenosti ove
površi i uloge koridora. Zatim, područje ima umerenu količinu padavina, oko 850 mm u toku
godine, s tim što je najmanje padavina u toku leta i rane jeseni, a zatim u zimskim mesecima -
februaru i martu.

Prosečne mesečne i godišnje količine padavina

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII God.

54,5 50,9 50,6 68,2 89,8 90,1 50,2 42,6 46,7 55,0 62,9 59,2 853

I oblačnost ovog područja je umerena (oko 5,4 desetina pokrivenosti neba), a osunčanost velika,
jer iznosi oko 2.140 sunčanih sati godišnje, ali zbog kontinentalnog položaja i nadmorske visine
područja (oko 1.280 m) ima umereno toplu subplaninsku klimu, sa umereno toplim i svežim letima
i dosta suvom jeseni, prosečno za 2°C toplijom od prole ća. Sve zajedno predstavlja dodatne
rekreativno-klimatske stimulanse u većem delu godine. Inače, poznato je da rano proleće i kasna
jesen mogu imati i manje prijatnu klimu zbog češćih vetrova, kasnih prolećnih i ranih jesenjih
mrazeva, jer pojava mraza ima u maju i septembru.

Zbog isturenog položaja visoravni i izražene vetrovitosti zime su dosta hladne i snegovite, ali
visina snežnog pokrivača nije velika. U januaru iznosi prosečno 27 cm, u februaru 24 cm, a
najveća visina snežnog pokrivača izmerena je 132 cm (prema podacima meteorološke stanice
Vlasina Rid). Meñutim, zbog relativno hladnih zima padavine su uglavnom u vidu snega pa je
snežni pokrivač stabilan i dugo se održava. I iz tabele se vidi da su srednje mesečne temperature
decembra, januara i februara znatno ispod nule.

Srednje mesečne i godišnje temperature vazduha

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII God.

-3,5 -2,2 0,9 7,2 10,9 13,2 15,8 15,9 12,9 6,7 3,0 -1,5 6,6

Broj dana sa snegom kreće se od 120 do 150, a snežni pokrivač iznad 1 cm održava se
neprekidno oko 115 dana. Sneg visine 10 cm održava se oko 90 dana, a u višim planinskim
delovima i do 120 dana. Sa 30 cm sneg se održava oko 70 dana prosečno, ali u višim delovima
od 80 do 90 dana. Podaci o dužini trajanja snega visine 25 do 30 cm su najznačajniji za teže
kategorije alpskog skijanja, jer ispod te visine snežnog pokrivača nema kvalitetnog skijanja, pa od
njega zavisi dužina zimske sezone. Zbog toga i jeste važno usmeravanje razvoja zimskog centra
na Vardenik, odnosno formiranje jedinstvenog sistema smeštaja, pristupnog puta, staza i žičara
na relaciji: Okruglica-Plešijevac-Strešer. Takav centar bi mogao da bude konkurentan i na
meñunarodnom tržištu.

3.1.3. Rekreativno-turističke vrednosti Vlasinskog jezera

Visoke turističke vrednosti Vlasinskog jezera proističu iz visokih rekreativnih, atraktivnih,

reprezentativnih i retkih odlika i osobina jezerske akumulacije i priobalja. Reč je o velikoj (16,5
2
km ) planinskoj akumulaciji (na 1213 mnm) koja značajno poboljšava lokalni rekreativni planinski
klimat i omogućava kupanje u najtoplijim mesecima. Temperature površinske vode najčešće su
iznad 18°C u tre ćoj dekadi jula, u avgustu i prvoj dekadi septembra pa je kupanje moguće
prosečno oko 20 dana, što upućuje na pažljivo planiranje aktivnosti na vodi, posebno kupanja i
drugih letnjih aktivnosti.

Posebnu atraktivnost jezera predstavljaju dva ostrvca, Dugi Del i Stratorija, koja su u režimu I
stepena zaštite prirode, i niz plovećih tresetnih ostrva (kompaktnih tresetnih krpa koje se
povremeno otkidaju sa dna). Neka od njih su obrasla bujnom travom i šibljem, a meñu njima se
nalaze i primerci retke vrste patuljaste maljave breze. Ona predstavljaju kuriozitet i ukras jezera.
Obzirom da plove svuda po jezeru, one značajnije po izgledu i veličini treba ukotviti na
odgovarajuće mesto u priobalju i tako sprečiti da talasi ispiraju tresetni materijal.

Obalske strane su blago nagnute, travnate, pitome, a ponegde se do vode spuštaju buketi i
fragmenti bukovih šuma. Stoga je priobalni prostor jezera vrlo pogodan za razne rekreativne
aktivnosti. U obalnoj zoni i na ostrvima se nalazi nekoliko zaštićenih retkih biljnih vrsta kao što su:
rosulja (poznati insektojed), gorka detelina, maljava breza i druge i kolonija posebne vrste čaplji u
rezervatu bukvi. I brana kod Vlasina Rida čini deo ukupnog prijatnog jezerskog ambijenta zbog
svoje visine (34 m) i elegantne krune, duge 239 m i široke 5,5 m. Sve to zajedno sa okolnim
turističkim objektima predstavlja izuzetno dobro komponovan i atraktivan rekreativno-turistički
ambijent.

Na osnovu izloženog može se potvrditi da turistički ambijent Vlasinskog jezera poseduje visoke
rekreativne, atraktivne, sportsko-rekreativne, estetske i druge turističke vrednosti koje proističu iz
njegovih mnogobrojnih funkcija i odlika i obezbeñuju mu atribute najkompleksnijeg i
najznačajnijeg turističkog motiva područja Vlasine, kao i najznačajnijeg planinskog turističkog
jezerskog ambijenta Srbije.

Jedna od glavnih ideja koncepcije ovog plana je prožimanje raznovrsnih sadržaja jer sama
priroda na Vlasini je takva da nudi različite mogućnosti, atraktivne kako za zimski, tako i za letnji
turizam, pogodnosti za pasivni odmor i rekreaciju u tišini i na čistom vazduhu, ali i za pripreme
vrhunskih sportista.

U tom smislu je dato rešenje koje bi trebalo da se realizuje kroz 8 zona koje izlaze u susret ovim
zahtevima. Najveći broj zona nalazi se na zapadnoj strani područja Vlasinskog jezera u okviru
celine Vlasina Rid. Zapadna strana je dobila prioritet kako zbog prirodnih preduslova, tako i zbog
činjenice da je do nje najlakši pristup iz oba pravca, tj. iz pravca Surdulice i iz pravca Crne Trave.
Zone su locirane na malom prostoru, gde su se stekle različite turističke vrednosti, pri čemu je
jezero dominantno, ali su prisutni i atraktivni tereni za zimske sportove.

Istočna strana planirana je za formiranje rezidencijalne i "regensy" zone, koje su po Planu

namenjene za izgradnju objekata za odmor na velikim parcelama (od 0,20 ha pa naviše), uz
potrebne prateće sadržaje.

Pomenute zone obuhvataju (u najkraćem) sledeće sadržaje: Zona T- 1 - Rid

Sastoji se iz:

a) Stari Rid je seosko naselje sa svim odlikama arhitekture i načina života ovog kraja Srbije.
Predviñena je njegova revitalizacija, obnavljanje postojećih objekata i izgradnja nekoliko
novih, uz zadržavanje svih karakteristika tradicionalnog grañenja.

b) Novi Rid koncipiran je kao celina sastavljena od nižih objekata (do dva sprata), vizuelno
izgrañena kao naselje modernizovanog starog lokalno arhitektonskog tipa, obogaćeno
atraktivnim turističkim sadržajima (hoteli, klubovi, informativni centar, vidikovac itd.). Naselje
treba da prati topografiju terena i da se u najvećoj meri uklopi u prirodni ambijent.

Zona T - 2 - Krstinci

Zona T - 2 predstavlja lokalitet u kome se naglašava sportski sadržaj. Predviña se da će ova

zona, zajedno sa zonom T - 6, biti podloga za trening sportista, kao i za specijalizovane sportske
seminare. Ovakav tip sadržaja podrazumeva da bi u sastavu ove zone bila i moderna
zdravstvena stanica.

Zona T - 3 - Lokalitet postojećeg hotela na Vlasini

Ovo bi bilo tzv. evergreen naselje. Tu bi bio miran prostor orijentisan pretežno na klijentelu trećeg
doba. Ovde bi se izbegavala svaka bučna atmosfera, a nudili bi se sadržaji koji nude uživanje u
ambijentu. Pored obnovljenog postojećeg hotela, bili bi izgrañeni i novi smeštajni kapaciteti,
depandansi B kategorije.

Zona T - 4 - Vodojaža

Ovde je predviñen samo jedan objekat i to hotel visoke kategorije sa bogatim sadržajima u
okolini.
Zona T - 5 - Zona za odmor i rekreaciju

Za ovu zonu predviñena je krajnje severna oblast. Planirana je izgradnja zone za odmor i
rekreaciju. Neki od objekata bi u prizemlju raspolagali sa manjim lokalima za trgovačko-zanatske i
ugostiteljske objekte.

Priobalne zone

Zona T - 6 - Džukelice

Ova zona je potpuno sportsko - rekreativnog sadržaja. Najvećim delom ovde su sportski tereni sa
pratećim sportskim sadržajem. Osim toga ovde bi trebalo i izgraditi prodavnice sportske opreme,
restorane, bifee, ambulantu, radionice za popravku sportske opreme i sl. Predviñena je i
izgradnja male marine, plaže (sa pratećim sadržajima), klizališta.

Zona T -7 - Brana

Ova zona je namenjena za vodene sportove na jezeru. Objekti su parterni, a predviñeni su

sledeći sadržaji: klubovi, riblji restorani, prodavnica opreme, spasilačka služba i sl. Predviñeno je i
iznajmljivanje rekvizita za sportove na vodi kao i izgradnja žičare za skijanje na vodi. Očekuje se
da će 70% aktivnosti koje se odvijaju leti na prostoru jezera naći svoju primenu i u zimskom
periodu.

Planinska zona

Zona T - 8 - Čemernik

Ona bi obuhvatila strane planine Čemernik predviñene za uspinjače i skijaške staze. Polazna
mesta za žičare bila bi u sastavu prve 4 navedene zone i vodila bi skijaše do zone T-8 koja bi
obuhvatila niz ureñenih skijaških terena. Na pogodnim tačkama predviñena je izgradnja manjih
restorana, vidikovaca, odmorišta i sl.

Sve napred pomenute zone trebalo bi detaljno razraditi kroz odgovarajuće planove i programe.
Takvim principom moguće je turističku ponudu Vlasine zaokružiti i staviti u funkciju što većeg i
boljeg zadovoljenja turističke tražnje, uz održivo korišćenje svih prirodnih bogatstava koje ovaj
jedinstveni prirodni resurs nudi.

3.1.4. Koncepcija razvoja turizma

Saglasno utvrñenim ekološkim i rekreativno-klimatskim vrednostima i odlikama osnovnih

turističkih motiva i dosadašnjem razvoju turizma, na širem području Vlasine mogu se utvrditi i
odgovarajući oblici, odnosno vrste turizma za koje bi mogla postojati tražnja na turističkom tržištu,
u zavisnosti od postojanja odgovarajućih materijalnih i organizaciono-poslovnih mogućnosti i
uslova.

Gledano sa tog stanovišta na Vlasini se mogu organizovati i popularisati samo ekološki

utemeljeni oblici turizma, pa je to u dugoročnom razvoju značajna potencijalna prednost ovog
područja.

Na Vlasini su već potvrñeni neki oblici turizma, a neke tek treba očekivati sa daljim razvojem.
Važniji meñu njima su: rekreativno-odmarališni, sportsko-rekreativni, seoski, lovni, izletnički,
ekskurzioni, biciklistički, nautički, tranzitni.
1) Rekreativno-odmarališni, letnji i zimski turizam karakteriše se pasivnom i aktivnom rekreacijom
domaćih turista. Vezuje se za letnji i zimski odmor i rekreativno-sportske aktivnosti na
Vlasinskom jezeru i u okolini, kao što su: kupanje, šetnje, izleti i planinarenje do okolnih
planinskih masiva i vidikovaca, te kontakti sa seoskim stanovništvom, sakupljanje lekovitog i
aromatičnog bilja, a zimi masovno sankanje i skijanje, škola skijanja i sl. Ovo je, inače,
najmasovniji oblik domaćeg turizma u Srbiji. On će taj značaj verovatno zadržati i u buduće
samo što će njegovi ekonomski efekti varirati u zavisnosti od opremljenosti i kvaliteta turističke
ponude svakog turističkog centra posebno, gde bi mogao imati udela i inostrani turizam, kao i
kombinovani zdravstveno-rekreativni oporavak i odmor u kombinaciji banja-planina.

2) Sportsko-rekreativni turizam je takoñe masovni oblik turizma, za sada sa mogućnošću razvoja

zimskih sportova odnosno sankanja, nordijskog skijanja i klizanja na ledenim klizalištima. U
perspektivi, sa izgradnjom sportske infrastrukture i smeštajnih kapaciteta, razvoj će se
usmeravati na manji rekreativni centar na Čemerniku i glavni sportski kompleks na potezu
Okruglica-Plešijevac-Vardenik-Strešer, u kome bi se organizovali svi oblici skijanja i sportskih
aktivnosti i takmičenja, sa visoko-kvalitetnom ponudom koja bi privukla i inostrane turističke
organizacije i goste.

Ovo bi mogao da bude najprofitabilniji centar visokog turizma, ali bi se moglo očekivati i izvesno
kolebanje dužine zimske sezone skijanja, jer je ona, prema visini i dužini trajanja odgovarajućeg
snežnog pokrivača, ovde kolebljivija nego na visokim planinama. Korišćenje veštačkog snega i
leda (čija je proizvodnja predviñena u okviru Plana, hidrotehničkim rešenjem) značajnije bi
popravilo i produžilo zimsku turističku sezonu.

Letnje sportske aktivnosti, pored standardnih (tenis, mali fudbal, košarka, vožnja bicikla, jahanje,
pešačenje i sl.) mogu da obuhvate i razvoj tzv. ekstremnih, kao što su biciklistički kros,
paraglajding, sportsko letenje, jedrenje i sl. Veliki značaj za razvoj turizma ima i deonica
biciklističke trase Euro Velo Bike Route 11, koja prolazi kraj Vlasinskog jezera (krajnje tačke
nalaze se u Norveškoj /North Cape/ i u Grčkoj /Atina/).

3) Seoski turizam sa izvesnim oblicima agroturizma mogao bi da postane stabilan oblik turizma,
ali će on najviše zavisiti od ukupnog razvoja specijalizovanih oblika poljoprivrede i
unapreñivanja uslova seoskog stanovanja u mahalama područja Vlasina.

Za seoski turizam treba na pristojnom nivou opremiti seoska domaćinstva i razviti interes
meštana za pružanje usluga turistima, pa bi i sam turizam doprineo unapreñenju i stabilizaciji ovih
sela.

4) Lovni turizam bi prema prirodnim uslovima mogao da postane perspektivna i vrlo rentabilna
privredno - turistička delatnost, ali pod uslovima da se merama zaštite i obnove populacije
divljači poboljša kapacitet lovišta i pripremi uzgoj odreñene vrste divljači (jelen, srna) u
ograñenim lovištima. Pod ovim uslovima, lov bi mogao da dobije karakteristike inostranog
lovnog turizma.

5) Izletnički i ekskurzioni turizam sa izrastanjem turističkog centra na Vlasini sve više će dobijati
na značaju, a Vlasinsko jezero bi trebalo da se nañe u svim itinererima školskih ekskurzija
kroz Srbiju.

6) Tranzitni turizam na ovom području u potpunoj je zavisnosti od saobraćajno-turističkog

položaja područja i od kvaliteta puteva. Saobraćajni položaj je periferan, pa će i modernizacija
puteva malo doprineti tranzitnom prometu, jer je magistralni put preko Surdulice i Vlasine
prema Bugarskoj tranzitno nisko frekventan, a glavnu ulogu u tranzitnom prometu i dalje će
zadržati tranzitni putevi dolinom Morave prema Grčkoj i dolinom Nišave prema Sofiji.
Meñutim, na povećanje ovog prometa može se više uticati preko organizovanih tranzitnih
itinerera u koje se može unositi i Vlasinsko jezero kao posebna destinacija.
Dakle, u zavisnosti od mogućnosti obezbeñivanja materijalnih sredstava za rekonstrukciju i
modernizaciju postojećih turističkih objekata i saobraćajnica, za izgradnju novih objekata,
komunalne i sportske infrastrukture, kao i u zavisnosti od mogućnosti materijalnog podsticanja
razvoja poljoprivrede i drugih delatnosti, prostornog ureñivanja i opremanja turističkih lokaliteta i
centara, organizacionog i poslovnog povezivanja relevantnih subjekata na terenu i u lokalnim
zajednicama, postepeno će se kompletirati turistička ponuda, a sa njom će jačati sadašnji i
započinjati novi oblici turizma.

3.1.5. Prostorna organizacija turizma i kapaciteti

Prema prikupljenim podacima, na Vlasini postoje sledeći smeštajni kapaciteti:

Hoteli, moteli i sl. Broj ležajeva

(1) - Hotel "Vlasina" 185
(2) - Turističko-ugost. objekat "Narcis" 100
(8) - Motel "Promaja" 50
Svega: 335

Odmarališta radnih organizacija:

(3) - "Vlasinske HE" 60
(10) - "Šumsko gazdinstvo" 30
(6) - "Ferijalni savez Vranje" 50
(4) - "Zavod za zapošljavanje" 40
(9) - "Zastava PES" 40
(5) - "Nevena turs" 100
Svega: 320
Sveukupno ležajeva: 655
(Napomena: brojevi u zagradi odgovaraju brojevima na Referalnoj karti I).

Smeštajni kapaciteti, izuzev u "Narcisu", slabo su opremljeni i niske su kategorije. Odmarališta su

uglavnom niskog komfora i zapuštena. Većinom su zatvorenog tipa, malo se koriste i rade
sezonski. Stoga se ni izveštaji o prometu turista ili ne dostavljaju ili dostavljaju povremeno i
neuredno. Činjenica je da odmarališta ne posluju na komercijalnoj osnovi, da su organizaciono
nepovezani, pa je i pri postojećem stanju objekata nužno pronaći bolju organizaciju poslovanja i
obezbeñivati objedinjenu turističku ponudu.

U ovom planu definisani su lokaliteti za izgradnju turističkih objekata u tri prostorne celine i
nekoliko manjih lokaliteta.

Tri celine su:

- Vlasina Rid celina za razvoj dominantnih turističkih aktivnosti u društvenim objektima i na

vodi, organizovana u 8 napred navedenih zona;

- Vlasina Okruglica celina za razvoj aktivnosti na vodi i u prirodi;

- Vlasina Stojkovićeva celina za razvoj aktivnosti na vodi i u prirodi.

Postojeći turistički kapaciteti na području PPPPN Vlasina:

Vlasina Rid (1.715 ležajeva):
(1,2) - hoteli i depandansi hotela 285 ležajeva
(3,4,5,6) - odmarališta 260
(7,12) - kampovi 650
- naselje sa objektima za odmor 520

Vlasina Okruglica (180 ležajeva):

(8) - motel 50 ležajeva
(9,10) - odmarališta 70
(11) - depandansi 60

Vlasina Stojkovićeva (160 ležajeva):

(13) - depandansi 60 ležajeva
- naselje sa objektima za odmor 100
Crna Trava (53 ležaja)
(14) - hotel 53
UKUPNO: 2.108 ležajeva
(Napomena: brojevi u zagradi odgovaraju brojevima na Referalnoj karti I).

Planirani turistički kapaciteti na prostoru PPPPN Vlasina:

Vlasina Rid (3.050 ležajeva):

(15,16,17,18,19,20,21,22,23,25,40) - hoteli 2.400 ležajeva
(24) - depandansi 100
(26) - lovački dom 50
zona sa objektima za odmor (Starine-Jockovo) 500

Vlasina Okruglica (700 ležajeva):

(27,28) - ski hoteli (2) 700 ležajeva

Vlasina Stojkovićeva (300 ležajeva):

rezidencijalna zona 100 ležajeva
"Regency" zona 150
(29) - hotel 50
UKUPNO: 4.050 ležajeva
(Napomena: brojevi u zagradi odgovaraju brojevima na Referalnoj karti I).

Ukupno
(postojeći+planirani):
Vlasina Rld 1.715 + 3.050 = 4.765
Vlasina Stojkovićeva 160 + 300 = 460
Vlasina Okruglica 180 + 700 = 880
UKUPNO: 6.105 ležajeva

Pored ovih zona, širi prostor na severu u pravcu Crne Trave i na jugu u pravcu Bosilegrada,
namenjen je turističko-rekreativnim aktivnostima u prirodi u letnjem i u zimskom periodu, sa
nekoliko lokaliteta za razvoj zimskih sportova (skijanje, snow board) koje će biti posebno ispitane
kroz programe i projekte ureñenja skijališta.

Širi prostori obuhvataju lokalitete:

Božica (100 ležajeva)
(32,33) - depandansi 100

Topli Dol (100 ležajeva)

(30,31) - depandansi 100

Gornja Lisina (210 ležaja)

(36) - depandansi 100
(35) - motel 30
(37) - lovački dom 30
(38) - kamp Golemi Sovršac 50

Gornja Ržana (50 ležajeva)

(39) - planinarski dom 50
UKUPNO: 460 ležajeva

Prostori koji su izvan granice Plana, ali se nalaze u neposrednoj blizini i mogu biti sastavni deo
turističke ponude područja Vlasina:

Donja Ljubata (100 ležajeva)

(42) - depandansi 100

Gornja Ljubata (100 ležajeva)

(45) - hotel 50
(43) - lovački dom 50

Besna Kobila (50 ležajeva)

(44) - planinarski dom 50

Valmište (14 ležaja)

(41) - lovački dom 14
UKUPNO: 264 ležajeva
(Napomena: brojevi u zagradi odgovaraju brojevima na Referalnim kartama I i II).

Za depandanse u Božici, Toplom Dolu i Donjoj Ljubati koristiće se postojeći objekti osnovnih
škola, zadružnog doma (Topli Dol) i internata (Donja Ljubata) sa programom prilagoñenim
edukativnom turizmu, školi u prirodi, likovnim kolonijama, muzičkim kolonijama.

Sa ovakvim programom i turističkim kapacitetima u zaštićenoj i ureñenoj prirodi područje Vlasine

može očekivati ubrzani razvoj iza 2007. godine.

Polazeći od vrlo oskudne postojeće materijalne turističke baze, procenjuje se da će nakon

završetka prve faze razvoja (rekonstrukcije postojećih i izgradnje novih objekata, sportskih
objekata i opremanja lovišta), upotpunjavanja i modernizovanja infrastrukture, u periodu 2007-
2011. godine, doći i do kompletiranja turističke ponude, pogodne i za inostrani turizam. Tada bi
uz dobru turističku propagandu i promociju ponude moglo da doñe do bržeg rasta inostranog
turističkog prometa na ovom atraktivnom turističkom području.
Ovde se dokazuje tvrdnja da će razvoj inostranog turizma na Vlasini zavisiti prvenstveno od
obezbeñenja odgovarajućeg kvaliteta i atraktivnosti ponude. Ali je za to potrebno izgraditi
odgovarajuću turističku osnovu da bi se ponuda zaokružila i kompletirala. Tako kompletirana
ponuda i adekvatno plasirana na meñunarodno turističko tržište naći će svoju turističku klijentelu,
jer je meñunarodno-evropsko turističko tržište veliko, stabilno i propulzivno, što znači da inostrani
turizam i Srbije i Vlasine neće zavisiti od tržišta nego od ponude koju treba adekvatno i strpljivo
promovisati.

3.1.6. Komplementarne aktivnosti

Navedeni smeštajni kapaciteti usloviće i izgradnju pratećih funkcija odgovarajućeg nivoa usluga
koje, u uslovima savremenog turističkog poslovanja, predstavljaju okosnicu rentabilnosti
stacionarnih kapaciteta.

Struktura komplementarnih aktivnosti (pratećih funkcija) treba da odgovara strukturi osnovne

turističke ali i poljoprivedne aktivnosti. Prateće funkcije biće u najvećoj meri koncentrisane u
naselju Vlasina Rid i u manjoj meri, u Vlasina Stojkovićeva i Vlasina Okruglici. To će biti:

- zanatsko-uslužni objekti za potrebe turista i stanovnika,

- trgovina na malo,

- ugostiteljski lokali,

- objekti kulturnih sadržaja,

- filijale banaka,

- pošte,

- zdravstveni objekti,

- veterinarski objekti,

- administracija,

- manji servisi i sl. objekti koje će definisati regulacioni planovi za ova naselja uz mogućnost
prilagoñavanja zahtevima tržišta.

Turistički potencijal predstavljaju i objekti i sadržaji sakralne arhitekture, kulturna baština, kao i
etnosadržaji na području Vlasina, u Surdulici i širem okruženju. Meñu ove objekte, koji zahtevaju
dopunsku valorizaciju, bolje održavanje i prezentaciju, mogu da se uvrste Manastir Sv.
Bogorodice u Palji, Crkva u Božici, Kolunici, Crnoj Travi i Klisuri i Kula u Klisuri. Etno vrednosti u
Surdulici i na Vlasini uz posebnu prostornu organizaciju mogu da budu značajan motiv turističke
posete, kombinovano sa narodnim običajima ovog kraja. Meñu objekte narodne arhitekture
spadaju vodenice na potocima, obnovljene i oživele, kao i naglasak na tradicionalnom stilu
grañenja kuća.

3.2. Poljoprivreda

Značajan deo područja Vlasina od oko 2.000 ha zahvataju oranične površine za intenzivnu
poljoprivrednu proizvodnju u zoni oko jezera. Planinski deo ovog područja ima izuzetne uslove za
razvoj stočarstva (ovce, konji, koze, goveda), dok delovi uz veća naseljena mesta mogu da se
koriste za razvoj voćarstva, povrtarstva i ribarstva. Jezerska voda je stanište za jezersku i
potočnu pastrmku, potočnu mrenu i belog amura. Vlasinsko jezero ima prednost zahvaljujući
stabilnijem vodostaju od Lisinskog jezera, a Lisinsko jezero je trenutno jedno od najatraktivnijih
ribolovnih voda u zemlji.

Razvoj poljoprivrede na ovom prostoru visokih ekoloških potencijala zahteva posebne mere
zaštite i ureñenja, utvrñene posebnim programom koji će da podrže lokalne opštine i Republika
Srbija. Ove mere su sledeće:

- seoska gazdinstva biće obuhvaćena sistemom ekološke zaštite i zaštite prirode,

- godišnje napasanje ovaca, konja ili goveda treba da bude u propisanim granicama po
hektaru pašnjaka,

- upotreba pesticida, herbicida i veštačkog ñubriva će biti strogo kontrolisana prema datim
granicama,

- pridržavanje posebnih uputstava u blizini turističkih lokaliteta, kulturnih objekata i prirodnih

vrednosti,

- zabranjeno je uništavanje živih ograda, vetrozaštitnih pojaseva izmeñu pašnjačkih parcela,

ritova i močvarnih površina.

Radi ovoga biće potrebno da se razradi Program ekološkog ureñenja i održivog razvoja
poljoprivrede na području Vlasina.

Projekcija nivoa ukupne potrošnje osnovnih poljoprivrednih proizvoda na području Vlasinskog

jezera proizilazi iz ocene značaja i tretiranja osobenosti dve veoma različite kategorije potrošača.
Prvo, to je segment seoskog stanovništva, uglavnom poljoprivrednog, koje će, polazeći od
činjenice da se očekuje delimično zadržavanje prostornih i ekonomskih migracija sa ovog
područja, predstavljati kontingent značajnih potrošača osnovnih poljoprivrednih proizvoda, i to na
samom gazdinstvu.

Pravci i obim realizacije viškova poljoprivrednih proizvoda koji su u dosadašnjem periodu

uglavnom bili zanemarljivi, zbog naturalnog karaktera proizvodnje, treba ubuduće da se odvijaju
isključivo u funkciji snabdevanja turističkog kompleksa. Sa druge strane, u formiranju turističke
potrošnje, pored obima i kvaliteta prehrambenih proizvoda, značajan deo čini ekskluzivitet, i u
ovom slučaju to može predstavljati hrana iz ekološki poznatih i zaštićenih područja, naravno uz
realizaciju po višim cenama.

U slučaju Vlasine mora se sistematski raditi na formiranju i zaštiti "imidža" pojedinih

poljoprivrednih proizvoda, i to uz usklañivanje aktivnosti agronoma, tehnologa, ekonomista i
turizmologa. U dosadašnjem periodu Vlasina nije imala konkretan poljoprivredni proizvod koji bi
predstavljao prepoznatljiv element turističke ponude ovog područja.

Ocenjuje se da bi to mogli da budu: sir pripreman tradicionalnim tehnologijama u poljoprivrednim

domaćinstvima, kravlje, ovčije, a naročito kozije mleko, i revitalizacija proizvodnje tzv. bugarskog
kiselog mleka, koje je na ovom području imalo dugu tradiciju. Proizvodnja krompira i ostalog
zdravog povrća takoñe će predstavljati specijalni segment turističke ponude ali se puni efekti
realizacije ova dva programa ne očekuju u narednih pet godina.

Tabela 14: Razvoj poljoprivredne proizvodnje na području Vlasina

Godina 1975.-77. 1978.-80. 1981.-83. 1984.-86. 1987.-89. 2000. 2010.

Vrsta Ukupna proizvodnja u (t)
detelina 68 128 90 92 107 500 1.570
lucerka 825 205 88 78 96 1.000 2.750
livade 15.460 6.208 9.289 13.511 10.581 22.000 30.000
pašnjaci 2.482 892 1.139 1.864 2.151 5.000 6.500
Vrsta Ukupno prinosi u (t/ha)
detelina 3,4 2,7 2,2 2,4 2,0 4,0 5,0
lucerka 4,4 3,7 2,5 2,5 2,3 3,0 6,0
livade 1,6 1,8 1,0 0,9 1,0 1,5 2,0
pašnjaci 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,5 0,5

Od identifikovanih projekata u ovoj oblasti mogu se po značaju posebno izdvojiti:

- zaštita i unapreñenje poljoprivrednog zemljišta na Vlasini što obuhvata melioraciju livada i

pašnjaka, otkup poljoprivrednog zemljišta, navodnjavanje i odvodnjavanje i izvoñenje
komasacionih radova,

- uključivanje zemljoradničkih gazdinstava u projekte razvoja stočne proizvodnje i proizvodnje

voća (radi se o 90 privatnih gazdinstava sa velikim proizvodnim potencijalom),

- izgradnja repro farme za ovce i koze kapaciteta 3.000 grla.

Ovi projekti preusmeravaju stubove budućeg razvoja poljoprivredne proizvodnje oko kojih se
realizuju manji investicioni projekti sa izraženom profilnom orijentacijom. Njihovom realizacijom
javljaju se mnogobrojni pozitivni ekonomski efekti:

- obezbeñuje se optimalno iskorišćenje ogromnih prirodnih potencijala područja,

- maksimalno se angažuje raspoloživa radna snaga, sprečavaju nepovoljni migracioni procesi

i stvaraju nova radna mesta za povratnike,

- povećava se proizvodnja i plasman poljoprivrednih proizvoda na domaćem i stranom tržištu

uz snažan efekat multiplikacije,

- obezbeñuje se planski i ravnomeran razvoj svih segmenata poljoprivrede, čime se eliminišu

moguća uska grla u proizvodnji,

- stvaraju se neophodni preduslovi za razvoj ostalih delatnosti na ovom području, pre svih
turizma.

3.2.1. Prostorne osnove za komasaciju, arondaciju i melioraciju na području Vlasine

Intenziviranje razvoja stočarstva koje obuhvata formiranje većih i manjih farmi (kao preduzeća i
kao individualnih proizvoñača), podrazumeva i odreñene intervencije odnosno poboljšanje u
korišćenju poljoprivredne površine, i njeno dovoñenje u funkciju sa razvojem stočarstva radi
obezbeñenja stočne hrane za planirani broj stoke na farmama. Potrebno je pristupiti
odgovarajućem ureñenju poljoprivrednog zemljišta, u smislu Zakona o poljoprivrednom zemljištu.

Kao najznačajniju aktivnost u okviru ureñenja poljoprivrednog zemljišta treba istaći potrebu
sprovoñenja komasacije.

Potreba komasiranja zemljišta u okviru granica ovog prostornog plana zasnovana je na sledećim
razlozima:
 - velika rasparčanost i nepravilan oblik katastarskih parcela ne omogućava racionalno
korišćenje poljoprivrednog zemljišta;

- svojinski odnosi i usitnjenost i nepravilnost oblika katastarskih parcela onemogućavaju

rentabilnu poljoprivrednu proizvodnju u slučaju korišćenja eventualnih melioracionih i
protiverozivnih radova i mera.

Pri odreñivanju pogodnih površina za komasaciju primenjeni su kriterijumi i zahtevi koji imaju
opštiji karakter. Na širim površinama kategorisanim kao pogodnim što se tiče nagiba zemljišta,
moguće je da su zahvaćene manje površine sa znatno većim nagibom, koje bi trebalo izostaviti iz
komasacije jer na njima ova akcija ne bi dala nikakvo poboljšanje u korišćenju poljoprivrednog
zemljišta.

Priobalne površine u severoistočnom delu jezera kao i površine u zaleñu jezera koje se
nadovezuju na prethodne, izostavljene su iz okvirne granice površina koje se predlažu ovim
Planom kao najpogodnije za komasaciju.

Šira zona uz južnu i zapadnu obalu ocenjena je kao nepogodna za komasaciju, jer se na njoj
javljaju površine za gradnju naselja i turističkih i pratećih površina (sportski tereni itd.), kao i
infrastrukturna mreža koja prati prethodne funkcije u posmatranom prostoru.

Predviñena površina za komasaciju je u obalnoj jezerskoj zoni u istočnom delu, na ataru sela
Vlasina Stojkovićeva, i to sadašnje poljoprivredne površine. Moguća je komasacija površina u
ovom delu planske površine, koje bi se namenile intenzivno negovanim livadama, a koje bi dale
veći prinos sa jedinice površine, i to stočne hrane potrebne u hladnijem delu godine.

Za komasaciju se predlažu površine koje spadaju u atar naselja Vlasina Rid, i to u delu severnog
priobalja jezera oko mahala: Gadžina mahala, Nikolčina mahala, Dojčinovi, Milenkovići i G.
Kumane, gde ima uslova za komasaciju i obradivog zemljišta i livada tj. pašnjaka.

Osnovni kriterijumi o tome kakvo treba da bude zemljište da bi bilo komasirano prvenstveno su
vezani za racionalnost korišćenja ovog zemljišta kao poljoprivrednog. Na primer, zemljište sa
nagibom većim od 15% nameće dodatne napore i troškove da bi bilo obrañeno i zaštićeno od
pojave pojačane erozije. Po pravilu komasacijom treba da bude zahvaćeno relativno plodno
zemljište I do IV katastarske klase.

Usvajanjem ovog prostornog plana, odnosno ovog dela koji se odnosi na mogućnosti za
sprovoñenje komasacije i melioracije zemljišta, ostvaruje se jedna od osnova na kojoj opština
može utvrditi potrebu za komasacijom. Sama komasacija će se sprovesti na osnovu programa
koji će doneti Skupština opštine.

Rad na programu i glavnom projektu komasacije je prilika da se uz dodatni napor doñe i do

relativno preciznog granskog prostornog plana, u ovom slučaju poljoprivrednog, kojim bi se dobila
buduća slika područja Vlasina kroz odgovarajuća prostorna rešenja namene površina u odnosu
na poljoprivredne kulture, zatim svih ostalih potrebnih prostornih zahvata koji prate datu namenu,
odnosno način korišćenja poljoprivrednog zemljišta, kao što su meliorativni zahvati, ostali
infrastrukturni objekti i mreže i odgovarajući elementi iz prostornog plana.

Paralelno i istovremeno sa sprovoñenjem komasacije na predloženim delovima područja

obuhvaćenog ovim Prostornim planom, potrebno je sprovesti i mere zaštite poljoprivrednog
zemljišta.

U sklopu programa komasacije koji se realizuje uz pomoć glavnog projekta komasacije

obuhvaćene su i potrebne mere za melioraciju zemljišta obuhvaćenog granicama projekta.
 3.3. Šumarstvo - prostorne osnove

Šume predstavljaju drugi po značaju prirodni resurs Vlasinskog područja. Značaj šuma je kako
ekološki, tako i turistički i privredni. S obzirom na njihovu količinu i rasprostranjenost, šume
predstavljaju jedan od osnovnih ekološko-ekonomskih faktora od koga zavisi dalji uspešan razvoj
ovog područja. Zadatak razvoja šumarstva na Vlasini je održivi razvoj i unapreñenje šumarstva
kao aktivnosti koja treba da potvrdi njen ekološko-ekonomski identitet u širim regionalnim
razmerama.

Osnovni pravac razvoja šumarstva na Vlasini se definiše preko: (1) opštekorisne funkcije šuma i
(2) proizvodne funkcije šuma. Sa stanovišta razvoja ovog područja kao turističkog centra Srbije,
posebno je značajna opštekorisna funkcija šume radi zaštitno-regulatorne i kulturne funkcije koje
sadrže šume. Proizvodna funkcija vlasinskih šuma je manje značajna sa stanovišta korišćenja
drvne mase, a više radi drugih resursa šume: šumski plodovi, lekovito bilje, pečurke, divljač iz
šume i sl.

Osnovni zadaci vlasinskog šumarstva su: (1) odreñivanje optimalne šumovitosti područja, (2)
poboljšanje strukture postojećih šuma, (3) povećanje površina pod šumom, (4) unapreñenje
gazdovanja šumama, (5) programiranje višenamenske upotrebe šuma i (6) održiva proizvodnja
drveta.

3.3.1. Utvrñivanje optimalne šumovitosti

Šumovitost treba da bude opredeljena prirodnim uslovima (nadm. visina, nagib, kvalitet zemljišta i
sl.) i potrebama za odreñenim funkcijama šume.

Nadmorska visina je u najvećem delu područja iznad 1.200 m, što ovaj prostor opredeljuje kao
šumsko područje. Posle šuma, površinu područja zauzimaju pašnjaci u potrebnom obimu.

Nagib je različit ali nije jako izražen, s obzirom na nadmorsku visinu. Izraženiji nagib (preko 25° i
20°-25°) je na jugozapadnom delu podru čja u KO Vlasina Okruglica. Srednji nagib (15°-20° i 10°-
15°) je najve ćim delom na području zapadno od jezera. Prostor oko jezera je u nagibu 5°-10°
(41,7% površine), uglavnom na istočnom i severnom delu područja KO Vlasina Stojkovićeva i KO
Vlasina Rid.

Nagib dozvoljava veći pristup van šumskih ekosistema, ali limitirajući faktor je nadmorska visina.

Od ukupne površine područja danas se kao obradivo zemljište koristi 21% i to najvećim delom u
individualnom vlasništvu. S obzirom da je područje gotovo raseljeno, može se pretpostaviti, bez
obzira na dalji razvoj, da se površine pod obradivim zemljištem neće povećavati.

Veliki deo livada i pašnjaka koji se ne koristi potrebno je privesti šumi kako bi bio bolje iskorišćen.

Tabela 15: Optimalna šumovitost uslovljena nagibom

Nagib Površina % Šumovitosti Optimalna

(ha) šumovitost (ha)
0°-5° 2.399 30 720
5°-10° 4.256 50 2.128
10°-15° 766 60 460
15°-20° 255 70 178
20°-25° 71 80 57
 preko 25° 31 90 28
(jezero) 2.429 / /
SVEGA 10.207 35 3.571

Imajući u vidu iznete činjenice ako se kao kriterijum koristi nagib, optimalna šumovitost treba da
bude 3.571 ha ili 35% (sa površinom jezera) ili 46% za kopneni deo.

3.3.2. Pošumljavanje

S obzirom na utvrñivanje ciljeva u korišćenju prostora i zadataka šumarstva, neophodno je izvršiti

nova pošumljavanja u cilju povećanja površina pod šumom.

Danas je pod šumom 1.857 ha, a predviña se šumovitost od 35% ili površina pod šumom 3.571
ha, što znači da je potrebno pošumiti 1.714 ha.

Za ova pošumljavanja, uz uslov da se sadi 2.500 sadnica/ha potrebno je 4,3 miliona sadnica ili
oko 222.000 sadnica godišnje, ako pošumljavanje treba da se izvrši za 20 godina.

Pošumljavanje treba izvršiti autohtonim vrstama i vrstama koje će stvoriti šumu najpogodniju za
izvršenje funkcija koje smo naznačili. Broj vrsta drveća je limitiran prirodnim uslovima, ali sa
aspekta pejzaža i boljeg korišćenja prostora treba staviti što veći broj vrsta makar u manjem
obimu. Vrste drveta za pošumljavanje su: bukva, planinski javor i crni jasen.

Od četinara, prvenstveno ima smrča, kojoj prirodni uslovi područja odgovaraju, a i do danas je
dala dobre rezultate.

Na močvarnom delu zemljišta treba saditi topole i to vrste koje mogu da podnose ovu nadmorsku
visinu.

U priobalnom pojasu jezera prednost treba dati četinarima zbog smanjene eutrofizije.

3.3.3. Poboljšanje stanja postojećih šuma

Jedan od značajnih zadataka, u odnosu na šumu je poboljšanje stanja postojećih šuma.

Prioritetno je pretvaranje niskih šuma (panjača) u visoke. Veći deo prirodnih šuma su niske šume.
One pored manjih produkcionih sposobnosti imaju i manju estetsku vrednost pa ih treba što pre
pretvoriti u visoke.

Estetsku i produkcionu vrednost posebno umanjuje to što su one u velikom delu degradirane.
Uzroci degradacije su raznovrsni, a najčešće je to prekomerno prisustvo stoke, kresanje lisnika,
prekomerno korišćenje, nepravilna seča i sl.

Ciljevi u vezi sa poboljšanjem stanja postojećih šuma će se postići:

- rekonstrukcijom degradiranih šuma i šikara,

- konverzijom očuvanih izdaničkih šuma u visoke,

- povećanjem udela četinara u lišćarskim šumama,

- intenzivnom negom i zaštitom šuma.

Važnim zadatkom treba smatrati unošenje četinara u lišćarske šume ili podizanje istih na mestu
degradiranih što će pozitivno uticati, pored produkcije i na vizuelni efekat ovih šuma.

3.3.4. Unapreñenje privatnih šuma

Šume u svojini na ovom području čine 60% šuma po površini i u većem stepenu su degradirane.
U ranijim fazama razvoja, više su trpele negativan uticaj stoke, prekomerne seče i ostale vidove
degradacije. Neophodno je brže prići popravljanju njihovog stanja. Mere su slične kao u državnim
šumama. Problem predstavlja to što se šume sa većim stepenom degradacije moraju
rekonstruisati. Tu je neophodna veća pomoć šire društvene zajednice, kako stručno tako i
materijalno.

Posebno značajni zadaci su oni koji se odnose na podizanje novih šuma na privatnim posedima
koji se danas ne koriste u poljoprivredi. Ovaj posao sa takoñe ne može obaviti valjano bez
stručne i materijalne pomoći društvene zajednice. Posebnim stimulativnim merama Republike i
organizovanom akcijom prema Zakonu o šumama moguće je očekivati bolje rezultate.

U cilju ostvarivanja zadataka u privatnom sektoru, neophodno je:

- što pre izraditi šumsko-privredne osnove za privatne šume,

- utvrditi najpogodnije načine gazdovanja ovim šumama u smislu postizanja zacrtanih ciljeva,

- odrediti koje površine (napuštene, VI, VII, VIII klase zemljišta) u privatnom sektoru treba
privesti šumi,

- maksimalno angažovanje vlasnika šume, društvene zajednice i drugih faktora za postizanje

postavljenih ciljeva.

3.3.5. Šume za ostvarivanje privrednih funkcija

Sve šume na području Vlasinskog jezera imaju i privrednu funkciju. Najmanje će se za ove
potrebe koristiti šume koje su neposredno uz jezero, pored naselja i objekata, i koje prvenstveno
treba da služe kao park-šume.

2
Prostornim planom područja planirana je površina od 50,23 km sa opcijom realnog korišćenja
tek posle 50 godina. Industrijska eksploatacija drveća dozvoljena je samo na području gde je
urañena šumska osnova. Za ovu namenu planiran je prostor: južni deo područja obuhvaćen
Strešerom, Vardenikom, Gornjom Lisinom i Božicom.

To je inače najbogatiji i najkvalitetniji šumski prostor na području Vlasina.

Poboljšanjem načina gazdovanja i preduzimanjem mera, koje su ranije naznačene (u ciljevima i

pravcima razvoja), produktivnost privrednih šuma će se znatno uvećati. I one će biti osposobljene
za izvršenje brojnih funkcija.
3.3.6. Lov i lovni turizam prostorni aspekt

Lovni turizam na području Vlasinskog jezera, treba da dobije adekvatan značaj u svim razvojnim
programima. U okviru prirode područja Vlasina, divljač i lov kao sport, imaju značajno mesto.

Vrlo važna prednost je da se lov organizuje u odreñenim periodima godine, kada izostaju drugi
sadržaji u turizmu, što će da poveća popunjenost turističkih kapaciteta područja Vlasina.
Lov kao privredna grana, posebno značajna za razvoj lovnog turizma kao eksportne grane, na
području Vlasina ima tradiciju, nedovoljno ureñenu sadašnjost i perspektivnu budućnost.

Treba imati u vidu da vrhunski lovni turizam zahteva ispunjenje niza uslova:

- potrebnu brojnost divljači;

- ureñenost lovišta;

- pristojne smeštajne kapacitete;

- dobre puteve i sredstva za prevoz;

- kadrove.

Pošto je područje Vlasina sa specifičnim karakteristikama i predisponirano za razvoj lovnog

turizma, lov treba organizovati na celom području Plana, pod uslovom kako to propisuju Zakon o
lovstvu ("Službeni glasnik RS", broj 39/93) i drugi Zakoni.

Uslovi za uspešno ostvarivanje lovnog turizma na području Vlasina su:

- da se redovnim donošenjem Privremenog godišnjeg plana gazdovanja lovištem (PGPGL),

propišu uslovi za korišćenje lovišta (zaštita i gajenje divljači, ureñivanje i održavanje
lovišta, lovljenje i korišćenje ulovljene divljači i njenih delova);

- da korisnik lovišta organizuje odgovarajuću stručnu službu;

- da se hitno izradi lovno-privredna osnova koja će svojim sadržajem obuhvatiti razvoj lovstva i
gazdovanje lovištem.

Posebno treba istaći prisustvo brojnih sisara (vuk, lisica, šakal, divlja mačka, jazavac, tvor) i ptica
(divlja patka, grlica, divlja guska, prepelica). Prisustvo divljih pataka omogućilo je da Vlasinsko
jezero postane jedno od značajnih staništa za ovu vrstu divljači na području uže Srbije.

Zbog povoljnih uslova, lov treba organizovati na celom području Plana, jer se iz turističkog centra
Vlasina može ostvariti uspešna organizacija i atraktivan lov i do 100 km udaljenosti.

Detaljnije ciljeve i pravce razvoja lovstva i lovnog turizma treba obraditi u posebnim studijama i
projektima.

3.4. Prostorni razvoj komplementarne privrede

Meñu komplementarnim aktivnostima koje odgovaraju tradiciji ovog područja ali koje
omogućavaju perspektivniji privredni razvoj, treba izdvojiti sledeće:

- otkup i prerada šumskog i lekovitog bilja u pogonima u Surdulici i Grdelici (van granica
Plana), ali moguće je ostvariti i u nekom od naselja (mahala) u granicama Plana prema
interesu stanovnika;

- otkup i prerada mlečnih proizvoda koji bi mogli da postanu zaštitni znak područja Vlasine,
Vlasina Stojkovićeva i Vlasina Okruglica za ovo imaju najviše predispozicija uz poštovanje
visokog standarda proizvodnje;

- prerada i finalna obrada drveta uz strogo kontrolisano lociranje i izgradnju pilana, posebno u
delovima gde se koncentriše drvena graña;
 - otkup, prerada i pakovanje meda za izvoz najvišeg evropskog standarda;

- delatnost iz programa "Zastave" u pogonu u Vlasina Okruglici, prenameniti prilagoditi

dislocirati na lokaciju koja je pogodnija za ovu vrstu aktivnosti, a postojeće pogone
rekonstruisati u turističko-ugostiteljske kapacitete;

- punionice čiste planinske vode samo uz odobrenje nadležnog republičkog organa za zaštitu
prirode i za rudarstvo, i uz izradu urbanističkog dokumenta i neophodnih analiza
podobnosti (ekološke, ekonomske i društvene);

- fabrika za preradu treseta na posebno odabranoj lokaciji uz neophodnu urbanističku

dokumentaciju, analize opravdanosti (društvene, ekonomske i ekološke) i saglasnosti
republičkih organa.

Pored navedenih, detaljna analiza resursa, kao primarnog elementa za razvoj diversifikovane
privrede u ovom području, ukazuje na mogućnost bavljenja stanovništva malom privredom u
oblasti sakupljanja i prerade šumskog voća, pečuraka i lekovitog bilja, prerade vune, proizvoda
od drveta, kože, suvenira od divljači i sl., uvek uz primenu strogih mera ekološke zaštite a na
osnovu urbanističke dokumentacije koju će izdavati nadležni organ u Surdulici, Crnoj Travi i
Bosilegradu.

Razmeštaj postojećih objekata:

- Božica: mini pilana za preradu drveta, parketara;

- Crna Trava: fabrika za preradu drveta i objekat "Simpa" iz Vranja, fabrika za preradu
šampinjona, prerada voća;

- Klisura: fabrika treseta, radionica za održavanje mehanizacije, tkačnica;

- Vlasina Okruglica: prozivodni pogon "Crvena zastava", rasadnik OO Pokret gorana;

- Gornji Topli Do: pastrmski ribnjak, mini strugara, rasadnik;

- Donji Topli Do: fabrika za flaširanje vode "Vlasinka", pastrmski ribnjak, mrestilište.

Razmeštaj planiranih objekata:

- Božica: fabrika za proizvodnju parketa, brodskog poda i nameštaja, mini pekara;

- Vlasina Stojkovićeva: ribnjak;

- Gornji Topli Do: fabrika za flaširanje vode, mini mlekara, rasadnik, otkupna stanica za
lekovito bilje i šumske plodove;

- Gornja Lisina: pčelarska zadruga, mini sušara za meso, ribnjak, fabrika za flaširanje vode,
mini mlekara, pogon za preradu šumskog voća, sušara za pečurke;

- Crna Trava: ribnjak, farma, mini pogon za sušenje i preradu pečuraka i šumskog voća;

- Donja Ržana: mini pogon sušare za pečurke, mini pogon za preradu šumskog voća, mini
pogon za sušenje mesa.

3.5. Bilans korišćenja prostora

Planirane promene osnovne namene prostora usmerene su ka zaustavljanju procesa degradacije
zemljišta i prilagoñavanju namene prirodnim uslovima. Prvenstveno, to se odnosi na selektivno
vraćanje zemljišta šumama u slivu Lisinskog i Vlasinskog jezera i na prostoru Crne Trave (deo
koji pripada području Prostornog plana), i na rehabilitaciju i obnavljanje zapuštenog zemljišnog
fonda na području Prostornog plana.

Predviña se da se do 2021. godine površine pod šumama, na području Prostornog plana

povećaju za 14%, u odnosu na površine 2001. godine, uglavnom na račun zemljišta koje je
obraslo niskim i nekvalitetnim drvećem i na račun degradiranog zemljišta, naročito u uskoj zoni
sanitarne zaštite (iz kategorije "ostale" površine).

Tako bi 2021. godine u strukturi primarnog korišćenja zemljišta učešće poljoprivrednog zemljišta
bilo 0.96%, šumskog zemljišta 40% i ostalih površina 59,9%.

U okviru ostalih površina nalaze se i površine namenjene izgradnji turističkih objekata, vikend
naselja i dr. Planirano je ograničenje prostora za turističke i druge objekte, odnosno da postojeći i
2
novi objekti turizma, u strukturi površina ostalih objekata koriste maksimalno 27,82 km , tj.
11,8%, a u strukturi ukupne površine Prostornog plana 7,1%.

Planirano povećanje poljoprivrednih površina do 2021. godine ostvariće se na račun ranije

napuštenih poljoprivrednih površina, u korist gajenja zdrave hrane prema posebnom programu.

Planirano povećanje šumskih površina ostvariće se na račun najslabijih poljoprivrednih površina,

u korist potrebe povećanja stepena šumovitosti prostora i razvoja, i to za: zaštitne šume, šume za
rekreaciju i parkove, šume za ostvarivanje privrednih funkcija.

Tabela 16: Bilans korišćenja prostora

Teritorija Ukupna Godina Poljoprivredne Šumske površine Ostale površine

površina površine
2 2 % 2 % 2 %
(km )
km km km
PP Vlasina 391.41 2001. 2 0.51 100.85 25.8 288.56 73.7
391.41 2021. 3.74 0.96 157.68 40.3 229.99 58.8
Bilansi 2001.-2021. 1.74 0.44 56.83 14.2 -58.57 -15

Na području Prostornog plana (teritorije opštine Surdulica) planirano je povećanje šumskih

površina za 8% do 2021. godine. Istovremeno, na postojećim šumskim površinama planirana je
potpuna zamena niskog šumskog rastinja visokim kvalitetnim drvećem.

Planirano je da će rast šumskih površina u ukupnoj površini područja Prostornog plana (teritorija
opštine Surdulica) ići od 4% 2001. godine do 8% 2021. godine.

Na području Prostornog plana (teritorija opštine Bosilegrad) planirano je povećanje šumskih

površina za 8% do 2021. godine. Na postojećim šumskim površinama planirana je potpuna
zamena niskog šumskog rastinja visokim kvalitetnim drvećem.

Očekuje se da će učešće šumskih površina u ukupnoj površini područja Prostornog plana

(teritorija opštine Bosilegrad) ići od 2% 2001. godine do 4% 2021. godine.
Na području Prostornog plana (teritorija opštine Crna Trava) planirano je povećanje šumskih
površina za 8% do 2021. godine. Na postojećim šumskim površinama planirana je potpuna
zamena niskog šumskog rastinja visokim kvalitetnim drvećem. Očekuje se da će učešće šumskih
površina u ukupnoj površini područja Prostornog plana (teritorija opštine Crna Trava) ići od 1%
2001. godine do 4% 2021. godine.

Proširenje šumskog fonda u prvom redu se odnosi na: pošumljavanje zemljišta 6 i 7 bonitetne
klase, zemljišta zahvaćena erozijom, zaštitne šume oko saobraćajnica, šetne staze, izvorišta
vode i akumulacije, na terenima nagiba većih od 10%.

Planom zaštite prirodnih dobara, predviñeno je značajno povećanje ovih površina u odnosu na
postojeće stanje:

- lokaliteti u režimu 1. stepena zaštite, 5,99%,

- površine (zone) u režimu 2. stepena zaštite, 22,23%,

- površine u režimu 3. stepena zaštite, 71,77%.

B.4. RAZVOJ I RAZMEŠTAJ USLUŽNIH DELATNOSTI I JAVNIH SLUŽBI -

PROSTORNI ASPEKT
Od strukture i prostornog rasporeda javnih službi zavisiće budući razvoj područja Vlasina. Kao
poseban zadatak se nameće koncentracija sadržaja u centrima zajednice naselja, radi
obezbeñivanja višeg nivoa usluga.

Racionalizacijom u organizaciji društvenih delatnosti smanjuju se troškovi disperzivne mreže, a

ujedno se povećava koncentracija sredstava i korisnika čime se ostvaruje viši kvalitet usluga i
bolja kadrovska opremljenost. Osnovni cilj ovakvog razmeštaja po centralnim mestima mora biti
dostupnost društvenih sadržaja svim korisnicima bez obzira na mesto stanovanja. Zato je
neophodno osavremeniti saobraćajnu mrežu i organizaciju javnog saobraćaja na području
Vlasina.

4.1. Obrazovanje

Poseban zadatak u organizaciji obrazovanja je povećanje kvaliteta nastave (obezbeñenjem

kvalifikovanog nastavnog kadra, nove nastavne opreme i sl.) umesto proširenja teritorijalnog
rasporeda obrazovnih ustanova.

Zadržavanje stanovništva po brdskim naseljima moguće je uz kvalitetno školovanje dece u

centralnim naseljima i njihovo prevoženje do škole i natrag preko organizovane autobuske
službe.

Na osnovu dosadašnje raspodele matičnih i područnih škola i broja učenika u njima, može se
napraviti nova organizacija gde bi se ukinula isturena odeljenja (do 10 učenika) a proširili školski
kapaciteti u naseljima ka kojima gravitiraju ñaci iz okolnih naselja.

Ako se uzme kao normativ 25 učenika po učionici, onda će u proseku biti po 2 odeljenja na jednu
2
matičnu osnovnu školu. Drugi utvrñeni normativ je 5 m školske površine po učeniku. Ako se
uzme da će ukupan broj učenika (7-14 godina) planiranog područja biti oko 200 onda će biti
2
neophodno obezbediti 1.000 m ukupne grañevinske površine.
Deo postojećih objekata zameniće se ili rekonstruisati (dograditi). Uz objekte obrazovanja
potrebno je obezbediti i prateći prostor (školsko dvorište, igrališta i dr.).

Obaveza će biti organizovanje prevoza dece meñunaseljskim ili školskim autobusom za distance
preko 2.500 m.

Objekat srednjeg obrazovanja u Crnoj Travi, sa 8 odeljenja, kompletnim pratećim sadržajima i

2
ukupne neto grañevinske površine 3.500-4.000 m , dovoljan je da obezbedi kapacitet 400-500
učenika. U gradu postoje i dva doma za učenike srednjih škola što sasvim zadovoljava buduće
potrebe.

Za potrebe specijalnog obrazovanja prostor treba obezbediti posebno ili u okviru radničkog
univerziteta, odnosno doma kulture u Crnoj Travi ili Gornjoj Lisini.

4.2. Zdravstvo

Na području Vlasine postoji sedam aktivnih samostalnih zdravstvenih jedinica rasporeñenih po

centralnim i lokalnim naseljima. Novom organizacijom, kadrovskom strukturom i racionalizacijom
mreže objekata zdravstvene zaštite, obezbedio bi se kvalitetniji nivo usluga.

Poseban zadatak u ovoj oblasti treba da bude opremanje i modernizacija ambulanti i

zdravstvenih stanica, kao i zapošljavanje stručnih kadrova u njima.

Za ostvarenje ovog zadatka, prioritet će imati sledeće investicije:

- zbog povećanog obima posla, obezbediti uslove za prevoñenje ambulante u Vlasina Ridu u
zdravstvenu stanicu,

- svim apotekama koje se nalaze u okviru zdravstvenih jedinica omogućiti redovno

snabdevanje neophodnim medikamentima,

- završetak rekonstrukcije zdravstvene stanice i ureñenje vodovodne mreže, u Klisuri,

- u Crnoj Travi formirati osnovne specijalističke službe,

- izgraditi Centre za rehabilitaciju: dečji stacionar "Golemi Čukar" u lisuri, dečji stacionar za
bolesti disajnih organa u Gornjoj Lisini, rehabilitacioni centar za plućne bolesti "Crni
izvori"u Crnoj Travi i centar za dijetetiku "Golemi Čukar".

Za kompleksniju zdravstvenu zaštitu stanovnika i drugih korisnika koriste se medicinski centri u

Surdulici.

4.3. Kultura

Nerazvijenost područja uticala je na skroman razmeštaj objekata kulture po naseljima. Crna

Trava sadrži opštinsku biblioteku sa bioskopom, a u Gornjoj Lisini postoji Dom kulture u okviru
zadružnog doma.

Koncepcijom razvoja Vlasine, stvoriće se mogućnost za obogaćivanje i osavremenjivanje

sadržaja iz oblasti kulture. Ulaganje sredstava u revitalizaciju spomenika kulture, kulturno-
istorijskih celina, izgradnju etno-kompleksa, organizovanje tradicionalnih kulturnih manifestacija i
sl., doprineće uticaju na širenje navika kod stanovništva za praćenje kulturnih aktivnosti.

Na Vlasina Ridu planirana je izgradnja Duhovnog kulturnog centra "Sv. Ilija" sa pratećim
sadržajima, kao poseban vid zaštite i prezentacije materijalnih i duhovnih vrednosti područja.

Planirana je izgradnja 2 etno-kompleksa "Novi Rid" i "Golemi Čukar", sa ciljem da se afirmiše

kulturna baština ovog područja kroz revitalizaciju urbane strukture i pojedinih objekata,
dislokacijom i prezentacijom u tzv. muzejima graditeljstva sa komercijalno upotrebnim objektima.

Na Golemom Čukaru u okviru turističkog kompleksa a u blizini etno-kompleksa "Golemi Čukar",

planiran je i kongresni centar odgovarajućih kapaciteta i sadržaja, kao izuzetna lokacija za
organizaciju kulturnih, naučnih i poslovnih skupova.

4.4. Sport i rekreacija

Na Vlasini nedostaju objekti fizičke kulture (fiskulturne sale, otvoreni tereni za male sportove) koje
treba otvoriti u matičnim školama i područnim odeljenjima za odvijanje nastave fizičke kulture.

Pored osnovnih sportskih sadržaja, prioritet treba da bude izgradnja modernih sportsko-
rekreativnih objekata na Vlasinskom jezeru (otvoreni i zatvoreni bazeni, igrališta za velike i male
sportove, šetne i trim staze, biciklističke staze, staze za skijanje, jahanje, sankanje i sl., nautički
centar u zoni Džukelice).

Zbog izuzetnih karakteristika klime, treba omogućiti permanentni trening i pripreme vrhunskih
sportista. Za ovakve potrebe, neophodno je izgraditi Centar za pripremu vrhunskih sportista sa
odgovarajućim sportskim terenima i objektima.

4.5. Dečja i socijalna zaštita

U Crnoj Travi postoji Dom za smeštaj učenika srednjeg obrazovanja Milentije Popović, kao i dečji
vrtić čiji je kapacitet 60-oro dece. Ostala naselja su bez objekata ovakvog tipa. U skladu sa
prostornim širenjem privrednog razvoja i podizanjem stepena zaposlenosti radno sposobnog
2
stanovništva, treba graditi ustanove za dečju zaštitu površine 10 m po detetu.

Kada je u pitanju socijalna zaštita starih i nemoćnih lica, treba preduzimati mere aktivne zaštite
na nivou opštine, kojima bi se doprinosilo poboljšanju vitalnih karakteristika stanovništva i
zaustavljanju negativnih demografskih kretanja.

4.6. Administracija, uprava i sl.

Na području Vlasine od upravnih institucija postoji Skupština opštine Crna Trava i mesne
kancelarije u šest naselja (Klisura, Gornja Lisina, Vlasina Rid, Vlasina Okruglica, Vrla i Božica).

Banke i pošte predviñene su u okviru turističkih kompleksa u Vlasini Rid, Vlasini Okruglici i
Gornjoj Lisini.

Stanica policije nalazi se u Crnoj Travi, Vlasina Okruglici i Klisuri.

 2
Za objekte administracije, uprave i sl. potrebno je 1.500-4.000 m ukupne grañevinske površine,
uključujući i postojeće sa pratećim prostorom (parkinzi).

B.5. PROSTORNI RAZVOJ I RAZMEŠTAJ INFRASTRUKTURNIH SISTEMA

Osnovu prostornog ureñenja i razvoja područja Vlasine u budućnosti treba da čini sistem
komunikacija (saobraćaj i telekomunikacije, snabdevanje vodom, kanalisanje, snabdevanje
energijom) i odgovarajuća infrastruktura neagresivna prema prirodi (mreža objekata
infrastrukture: saobraćajne, hidrotehničke, energetske).

5.1. Saobraćaj i saobraćajnice

5.1.1. Područje Vlasinskog jezera u širem okruženju

Područje Vlasina pripada saobraćajnim područjima sa strateškim značajem, jer njime prolaze
putevi transevropskog karaktera, koji omogućavaju vezu zapadnoevropskog i alpskog područja
sa jugoistokom Evrope: Grčkom i Bugarskom i u produžetku sa Bliskim Istokom.

Ono je locirano oko 30 km istočno od Vladičinog Hana, kroz koji prolazi južnomoravski
magistralni koridor sever-jug (M1), kao glavni tranzitni pravac, kao i pruga državnog značaja od
Niša prema Skoplju i dalje preko ðevñelije za Grčku.

Ovaj drumsko železnički koridor (evropski koridor 10) privlači i glavne tokove od Beograda ka
Nišu, odakle se distribuiraju: južno preko Vranja i Kumanova ka Skoplju saobraćajnicom I razreda
E-75 i istočno preko Pirota ka Sofiji putem M1-12 (budućim autoputskim koridorom E-80).
Poprečni magistralni pravac je put M1-13 (Vladičin Han-Surdulica-Promaja-Klisura-Strezimirovci-
granica Bugarske).

Za vezu sa drugim tranzitnim koridorom koji uokviruje ovo područje (koridor puta E-80), značajno
je obezbediti kvalitetnu mrežu regionalnog karaktera (putevi R122, R240, R122/2, R122b), kroz
rekonstrukciju postojećih i dogradnju započetih pravaca.

Podužna saobraćajnica R122 je regionalnog značaja i ostvaruje direktnu vezu Vlasine sa Crnom
Travom i Vlasotincem na severu i Bosilegradom na jugu.

Poprečno od Ostrozuba do bugarske granice prolazi R122b, a R248 izmeñu Ostrozuba i

Čemernika spaja M1 i R122 (šire gledano prolazi i put R124 a).

Na njih se nadovezuje sekundarna - mreža lokalnih i nekategorisanih puteva, koji svojim

učešćem doprinose većoj gustini mreže, ali su nezadovoljavajući po tehnoekonomskim
karakteristikama.

Mreža drumskih saobraćajnica predstavlja osnovnu komunikaciju Vlasinskog područja, a

istovremeno je i posrednik kao dopunska veza do železničkog čvora u Vladičinom Hanu i do
najbližih vazdušnih terminala: aerodroma u Nišu (100 km), Skoplju (140 km) i Beogradu (310 km).

Za železnički saobraćaj značajan je put Niš-Dimitrovgrad-Bugarska, na koji će se predmetna

lokacija povezati preko Vladičinog Hana, što podrazumeva postojanje kvalitetne putne veze.
Priključak u Vladičinom Hanu je ključna tačka za razvoj integralnog transporta ovog područja i
kao veza sa glavnim tranzitno - turističkim koridorom sever-jug, što ukazuje na značaj i potrebu
za podizanjem nivoa kvaliteta puta M1-13.
 5.1.2. Plan putne mreže

Razvoj saobraćaja na Vlasinskom području je u funkciji politike razvoja u Republici, pa se

planiranim konceptom obezbeñuje:

- poštovanje osnovnih principa i komponenata razvoja zemalja razvijenog sveta i u skladu sa

njima aktiviranje zemalja u procesu tranzicije, u kojima se akcenat stavlja na pograničnu
saradnju i na razvoj infrastrukture, sa razvojem saobraćaja kao prioritetnim zadatkom;

- poštovanje odredbi Prostornog Plana Republike Srbije, kojima se ovo područje tretira kao
izvorište vodosnabdevanja od strateškog značaja, kao deo turističke regije I stepena i u
prvoj grupi prioriteta za razvoj, kao pogranično i nerazvijeno područje.

U skladu sa navedenim strateškim opredeljenjima i ciljevima regionalnog razvoja definisanim

Prostornim Planom Republike Srbije, obezbeñuje se:

- otklanjanje regionalnih disproporcija i stavljanje akcenta na pogranična područja,

- osavremenjavanje postojećih puteva magistralnih i regionalnih kategorija kroz proces

rehabilitacije ili rekonstrukcije (uz dogradnju gde je neophodno),

- osavremenjivanje i dopunu mrežom lokalnih saobraćajnih, kao i uvoñenje "ekoloških"

saobraćajnica (bez motornih vozila) u zonama sanitarne zaštite.

Konkretizacija navedenih ciljeva i zahteva na predmetnom području, a u kontekstu planskog

razvoja u republičkim i regionalnim okvirima, obuhvata sledeće:

- obezbeñenje uslova za realizaciju i podizanje kvaliteta primarne mreže puteva na planskom

području, prvenstveno puteva M1-13, R122 (kroz rekonstrukciju, revitalizaciju i
rehabilitaciju),

- rekonstrukcija i modernizacija ostalih regionalnih pravaca, u smislu skraćivanja vremena

transporta putnika i robe, čime će saobraćaj odgovoriti funkciji u sklopu turističke
valorizacije predmetnog prostora (prvenstveno regionalnog emitivnog područja u sklopu
prstena Leskovac-Vladičin Han-Promaja-Crna Trava-Svoñe-Vlasotince),

- povećanje saobraćajne pristupačnosti svih centara zajednice sela, turističkih i privrednih

kapaciteta rekonstrukcijom i izgradnjom mreže lokalnih puteva i organizacijom mreže
lokalnog javnog saobraćaja,

- formiranje obilaznice oko jezera sa ciljem izmeštanja motornog saobraćaja iz uže zone
sanitarne zaštite (i uvoñenja tzv. "ekološke" saobraćajnice),

- razvoj ulične mreže naselja saglasno njihovom prostornom razvoju.

Ostvarivanje navedenih ciljeva planirano je prema rangu saobraćajnica i kroz etapnu realizaciju:

Za saobraćajnu infrastrukturu magistralnog značaja planira se:

- prioritetna rekonstrukcija postojećeg puta M1-13 Vladičin Han-Strezimirovci (u početnim

fazama razvoja),

- tendencija izmeštanja tranzita na planiranu širu obilaznicu oko Surdulice (u kasnijim fazama
razvoja),
 - u sklopu formiranja obilaznog prstena na 500 m od jezera - izgradnja deonica u rangu
magistralnog puta sa ciljem tangentnog voñenja tranzitnog saobraćaja i to: istočno Brana-
Golemi Čukar (magistralni planirani put istočno) ka Klisuri i zapadni obilazni krak od Brane
Vodojaže do Andrejinaca i dalje prema Surdulici,

- lociranje benzinskih stanica van primarnog obilaznog prstena: na magistralnom putu M1-13
u Vučedelcima i Klisuri (a na R122 u Crnoj Travi).

Za saobraćajnu infrastrukturu regionalnog značaja planira se:

- prioritetno obnavljanje kolovoza na glavnom regionalnom pravcu R122 (a kasnije i na ostalim

prema predviñenoj etapnosti),

- izmeštanje motornog saobraćaja iz neposredne zone jezera (sa deonice puta R122 zapadno
od jezera), koja po realizaciji alternativnog kraka (koga čine deo magistralnog planiranog
puta i deo regionalnog planiranog puta zapadno od Brane do Bratanovog Dela), postaje
pešačko - biciklistička staza sa kvalitetnim zastorom,

- prekategorizacija puta R122 ka Bosilegradu i meñunarodnom prelazu Ribarci u magistralni

M1-13/1,

- dogradnja R240 za vezu područja Crne Trave sa Predejanima i autoputem, kao i R122/2 za
vezu sa Preslapom i bugarskom granicom,

- opremanje putne baze za redovno i sezonsko održavanje puteva.

S obzirom na najviši stepen vodozaštite, u sklopu planirane izgradnje obilaznog prstena, planira
se izmeštanje saobraćaja, prvenstveno sa deonice R122 na zapadnoj strani iz neposredne blizine
jezera. Realizacijom planiranog obilaznog kraka (zapadna deonica magistralnog planiranog puta i
regionalnog planiranog puta zapadno), postojeća saobraćajnica se režimski zatvara za motorni
saobraćaj u najužoj zoni sanitarne zaštite i pretvara u "ekološku" saobraćajnicu (sa korišćenjem
bezmotornih vozila koja ne zagañuju okolinu), za pešačko-biciklistički saobraćaj i sl., što će
omogućiti kvalitetniji pristup jezeru, rekreaciju i sportove na vodi.

U regionalnom smislu, prednost ove biciklističke trase je zbog toga što se jednim delom poklapa
sa Euro Velo Bike Route 11, i biće u mogućnosti da se koristi u skladu sa planovima European
Cyclists' Federation. Krajnje tačke ove trase nalaze se u Norveškoj (North Cape) i Grčkoj (Atina),
a kroz Srbiju prolazi od Horgoša do Preševa. U delu koji je značajan za plansko područje, trasa
prolazi od Niša ka Vranju dolinama reka: Lužnice, Vlasine i Vrle, a na području Vlasine - preko
Svoña, Crne Trave, Vlasine i Surdulice.

Izgradnjom obilazne deonice na zapadnoj strani, regionalnog planiranog puta na istočnoj strani
(od Belog Kamena jugoistočno od Vlasina Stojkovićeve) i izmeštanjem dela magistralnog puta
južno od jezera, kompletira se primarni prsten saobraćaja na 500 m oko jezera, koji istovremeno
tangira zonu sanitarne zaštite unutar koje se ukida motorni saobraćaj (osim lokalnih povezivanja
sa turističkim punktovima).

Ovakvom distribucijom rasterećuje se postojeća trasa južno od jezera za potrebe tranzitnog

saobraćaja prema Strezimirovcima.

Šira obilaznica planirana je za kasnije etape razvoja u skladu sa očekivanim razvojem turizma.

Kroz dalji razvoj planirana je i obilaznica oko Surdulice u sklopu priključka na novu deonicu
autoputa (odnosno nastavak izgradnje ka makedonskoj granici) i izmeštanje postojećeg M1-13
obilazno oko jezera na deonicu od Vladičinog Hana do izlaska na put za Strezimirovce. Ova veza
je značajna i zbog mogućeg povezivanja Vlasinskog područja sa železničkim saobraćajem preko
Vladičinog Hana.

Od Vlasinskog jezera ka severu prema Crnoj Travi nastavlja put R122 koga treba rekonstruisati i
omogućiti održavanje u zimskim uslovima, a isti put prema Bosilegradu takoñe treba osposobiti i
podići u kategoriju magistralnog puta - M1-13/1 zbog prihvatanja tranzitnog saobraćaja prema
graničnom prelazu sa Bugarskom - Ribarci.

Ostali navedeni pravci regionalnog ranga - R240, R124a, R122/II, R239, dopuniće mrežu kao
važne saobraćajnice meñuopštinskog značaja. Njih treba realizovati dogradnjom i
rekonstrukcijom prema planiranoj etapnosti, koja definiše konačnu realizaciju, ali ne ograničava
početak (pomera se prema ukazanim mogućnostima ulaganja).

Ostale zahteve za saobraćajnim uslugama ispunjavati kroz kategorije lokalnih i nekategorizovanih

puteva. Ove puteve treba opremiti kvalitetnim zastorom prema prioritetima, čime će se stvoriti
infrastrukturni uslovi za otvaranje novih autobuskih linija u lokalnom prevozu i povezati važni
turistički i privredni potencijali.

Za saobraćajnu infrastrukturu lokalnog značaja predviñeno je:

- rehabilitacija postojećih puteva sa prioritetom onih za funkcionalno povezivanje centara

naselja i sl.,

- dogradnja i rekonstrukcija puteva na Vlasina Ridu u funkciji aktiviranja lokacije turističkog

centra,

- dogradnja i rekonstrukcija puteva u funkciji planiranih novih sadržaja.

Opravdanost ulaganja u infrastrukturu imaju centri zajednice naselja koja raspolažu kritičnim
obimom radne snage: Vlasina Rid, Klisura, Božica i Gornja Lisina, pa se tu planiraju i prioritetna
ulaganja.

Slabe saobraćajne veze imaju primarna seoska naselja: Gornja i Donja Ražana, Topli Do i Topli
Dol, Kolunica i Vučedelce, pa se kao prvo u mreži niže kategorije predviña osposobljavanje veze
od Lisinskog jezera (od R122) do Donje i Gornje Ržane, kao i povezivanje Božice sa Vlasina
Okruglicom lokalnim vezama preko Toplog Dola (gde su i resursi za eksploataciju mineralnih
voda).

Sa Bosilegradom kao centrom opštine, prohodnim putevima za autobuski saobraćaj treba

povezati mesne zajednice: Ploča, Resen, Izvor, Grujinci, Milevci, Bresnica, Zli Dol, Paralovo i
Gložje.

Na teritoriji opštine Crna Trava, mrežom prohodnih puteva za autobuski saobraćaj treba povezati
sedam mesnih zajednica (oko 50 sela), a to su: Kalna, Krivi Del, Jabukovik, Gornje Gare,
Darkovce, Dobro Polje i Mlačište, čija su rastojanja 4-12 km do najbliže autobuske stanice. Pored
već navedenih, značaj za razvoj područja i eksploataciju šuma imaće i putni pravci: Strešer-
Promaja, Promaja-Čemernik, Promaja-Vilje i Promaja-Kijevska česma-Mrtvica i dr.

Najznačajnije veze lokalnog karaktera opštine Surdulica sa Crnom Travom vode od skijališta i od
izlaska kod brane na Vlasinskom jezeru, zatim veza od Vlasinskog jezera preko Čemernika do
Ruplja i dalje prema Vlasotincu, zatim severo-istočno povezivanje Vlasine sa Klisurom,
Kostroševcima, Suhim Dolom.

Novo Selo i Kijevac takoñe treba prohodnim putevima povezati sa Surdulicom kao centrom
opštine.
Prognoza saobraćajnog opterećenja

(PGDS - prosečan godišnji dnevni saobraćaj)

Očekivani indukovani saobraćaj na ovom području okvirno je odreñen metodom bilansa i

uporednim analizama PGDS-a, dobijenih iz Studije "Aeroinženjering"-a za put M1-13, koji je
korigovan zbog nastalih okolnosti u proteklom periodu (što je ilustrovano i grafikonom priloženim
u ADO).

U skladu sa planiranim kapacitetima izvršena je korekcija procene ukupnih transportnih zahteva

od strane stanovnika, turista i dnevnih izletnika (uz pretpostavke izložene u ADO) i dobijeno
ukupno očekivano opterećenje oko 2500-3000 voz/dan na deonici M1-13 Surdulica-Okruglica i
oko 850-900 voz./dan na putu R122 (deonica Crna Trava-Okruglica), a prema pretpostavljenoj
raspodeli opterećenja: 72% na magistralnom i 28% na regionalnom putu.

Prema ovako dobijenim vrednostima utvrñuje se da novoplanirana obilaznica oko jezera mora
odgovarati rangu puta 3. razreda sa osnovnim propisanim tehničkim parametrima za tu kategoriju
puta i uz detaljno definisanje elemenata kroz dalju razradu tehničkom dokumentacijom.

Prateći sadržaji za korisnike putne mreže

Pored postojećih saobraćajnih objekata, planirana je dalja izgradnja u skladu sa zahtevima i

ekološkim kapacitetima područja.

Nove benzinske pumpe treba locirati izvan primarnog obilaznog prstena kako je propisano
uslovima i merama zaštite, tako da pored Crne Trave i Klisure nova lokacija u Vučedelcima
zadovoljava ove zahteve.

Parking grupacije planirati u skladu sa vrstom i kategorijom smeštajnih kapaciteta i prema

propisanim normativima.

Nova stajališta za meñugradski autobuski saobraćaj planirana su u koridorima magistralnih i

regionalnih puteva i u zonama novoformiranih turističkih centara, a prema datim uslovima i
merama.

Stajališta meñumesnog saobraćaja na trasama lokalnih puteva formirati prema propisanim

zahtevima, a daljom razradom planske dokumentacije definisaće se ostali neophodni elementi.

5.1.3. Plan vazdušnog saobraćaja

Pored planirane kvalitetne drumske mreže, atraktivnosti i potrebe za zaštitom područja, ukazuje
se i potreba za dopunskim opsluživanjem vazdušnim saobraćajem.

U tu svrhu planirana je izgradnja helidroma u blizini turističkog centra već u početnim fazama
razvoja, a lokacija manjeg aerodroma razmatra se kroz rezervaciju prostora na ovom nivou
planiranja, čija je realizacija moguća u kasnijim fazama i u funkciji daljeg turističkog razvoja do
2021. godine.

Potreba za aerodromom i helidromom je proistekla iz potrebe za avio-taksi prevozom, s obzirom

na okolne sportsko-turističke aerodrome u Leskovcu i Batlavi (na relaciji do 100 km od ovog
novog odredišta), kao i na aerodrom u Nišu.
Planska koncepcija vazdušnog saobraćaja na ovom prostoru je u sklopu opštih opredeljenja i u
funkciji sledećih potreba:

- za opsluživanje planiranih turističkih kapaciteta (avio-taksi, panoramski letovi, u sportsko

rekreativne svrhe i sl.),

- za zaštitu od požara s obzirom na veliko šumsko bogatstvo,

- za potrebe vojske (prvenstveno helidrom),

- za prevoz poljoprivrednih proizvoda,

- ima i strateški značaj zbog prigraničnog položaja Vlasinskog jezera.

Manji aerodrom (posebne namene) planiran je na prikazanoj lokaciji "Skela" za kasnije etape
razvoja i sa lokacijskim mogućnostima razvoja do kategorije opšteg (kroz dalji razvoj - van
planskog horizonta).

U sklopu ove lokacije postoji i raspoloživi prostor za sletanje helikoptera, ali period do njihove
realizacije, odnosno do privoñenja nameni treba premostiti i omogućiti sletanje helikoptera za
potrebe policije, vojske i korisnika turističkih sadržaja u početnim fazama razvoja i bliže
planiranim sadržajima. To je moguće ostvariti u režimu "po najavi" prema članu 139 Zakona o
vazdušnom saobraćaju ("Službeni list SRJ", broj 19/98).

Orijentaciona površina aerodromskog kompleksa iznosi oko 20 ha rezervisane površine na zemlji

u ovu svrhu, kao i zaštićen propisan vazdušni prostor od upotrebe u druge svrhe.

Svi ostali elementi vezani za PSS, tipove vazduhoplova, uslove eksploatacije, pristupa i sl. dati su
u ADO/u Odeljku za vazdušni saobraćaj/kroz izvod iz Lokacijske dokumentacije za aerodrom i
helidrom.

Daljom razradom ove planske dokumentacije izvršiće se konačno opredeljenje i precizno

definisanje elemenata za projektovanje budućeg aerodroma, a pri tom ne odstupajući od
osnovnih zadatih uslova, važećih meñunarodnih i domaćih standarda i prema mišljenjima
nadležnih institucija.

5.1.4. Saobraćaj na vodi

Osnovne principe za dalji razvoj "plovnog saobraćaja" (odnosno aktivnosti na vodi, kao dopune
turističke ponude u sportsko-rekreativne svrhe), opredeljuje osnovna postavka daljeg razvoja
Vlasinskog područja kao zaštite izvorišta od strateškog značaja, uz razvoj jezerskog turizma.

To podrazumeva prioritetno korišćenje bezmotornog saobraćaja na jezeru, odnosno upotrebu

čamaca na vesla, jedrilica, skela i sl., koja su na eko pogon (korišćenjem vazdušnih struja, ručni i
nožni pogon i sl.).

Planiranom koncepcijom namene površina odreñene su i moguće lokacije marina za čamce i

druga plovila bez motora:

- uz helidrom na lokaciji Bratanov Del,

- ispod Duhovnog centra,

- kod sportsko rekreativnog centra "Džukelice",

 - kod hotelskog kompleksa na Vlasina Ridu,

- uz sadržaje na Golemom Čukaru.

Pristup do marina obezbediti kvalitetnim pristupnim putevima uz propisane mere zaštite.

5.1.5. Veze sa železnicom

Veza Vlasinskog područja sa železničkim saobraćajem ostvaruje se posredno preko priključka u

Vladičinom Hanu, gde već postoji železnička stanica. Rekonstrukcijom puta M1-13 i planiranom
novom obilaznom trasom oko Surdulice i jezera ostvariće se kvalitetnija veza sa železničkim
saobraćajem čitavog područja od Surdulice preko Vlasine do bugarske granice.

5.1.6. Bilans saobraćajnih površina

Usvojeni planski koncept i postavljeni ciljevi razvoja potkrepljeni su tabelama u ADO u kojima je
uporedo dato: postojeće stanje, vrsta planirane intervencije i planirano stanje na kraju planskog
perioda 2021. godine.

Prema priloženim tabelama može se zaključiti da su intervencije uglavnom u smislu

rekonstrukcije, prekategorizacije i dogradnje započetih deonica.

Novoplanirane deonice odnose se uglavnom na kategoriju magistralnih puteva (obilazne deonice

oko 18 km) i delimično na nova probijanja (oko 3,5 km) za potrebe prevezivanja u kategoriji
regionalnih i vremenski su usklañene sa planiranim razvojem turizma.

Posle prikazanih intervencija i planiranom prekategorizacijom dobijeno je 352 km putne mreže u

kategoriji magistralnih, regionalnih i lokalnih puteva, (od čega samo 22 km novoplaniranih), što sa
ostalim planiranim saobraćajnim površinama zauzima oko 0.5% ukupne površine područja
predmetnog Prostornog plana.

Tabela 17: Komparativni bilansi saobraćajnih površina u granicama Plana

POSTOJEĆE STANJE - 2001. GOD. PLANIRANO STANJE - 2021. GOD.

Površina Površina
Dužina Dužina
Kategorija puta
(km)
2 Kategorija puta
(km)
2
(km ) (km )
BO- Magistralni Magistralni 7.64 0.07
SILE- Regionalni 7.64 0.04 Regionalni
GRAD
Ekološki Ekološki
Lokalni 28.11 0.10 Lokalni 62.64 0.25
Ukupno 35.75 0.14 Ukupno 70.28 0.32
CRNA Magistralni Magistralni
TRA- Regionalni 7.56 0.05 Regionalni 14.96 0.09
VA
Ekološki Ekološki
Lokalni 23.85 0.08 Lokalni 39.80 0.16
Ukupno 31.41 0.13 Ukupno 54.76 0.25
SUR- Magistralni 23.24 0.14 Magistralni 56.78 0.51
DU- Regionalni 30.06 0.17 Regionalni 15.20 0.09
LICA Ekološki Ekološki 8.34 0.05
Lokalni 39.79 0.24 Lokalni 146.30 0.58
Ukupno 123.09 0.55 Ukupno 226.62 1.23
P Magistralni 23.24 0.14 Magistralni 64.42 0.58
P Regionalni 45.26 0.26 Regionalni 30.16 0.18
P
P Ekološki Ekološki 8.34 0.05
N Lokalni 121.75 0.42 Lokalni 248.74 0.99
UK. kateg. 190.25 0.82 UK. kateg. 351.66 1.80
Ostali 370.92 1.11 Ostali 231.26 0.69
UKUPNO 561.17 1.93 UKUPNO 582.92 2.49
P Površina kategorisane putne mreže
P 2
P Površina parkinga (800x250m za nove sadržaje)
P 2
N Površina helidroma (56x56m )
2
Površina aerodroma (pss 1200x30m )
UKUPNA SAOBRAĆAJNA POVRŠINA

VRSTA INTERVENCIJE (plan)

Prekategorizacija, dogradnja i
Novoplanirane deonice BILANS UKUPNO
rekonstrukcija
Kategorija
puta Površina Površina
Dužina (km) 2 Dužina (km)
2 Dužina
2
Površina (km ) (km)
(km ) (km )
Magistralni 7.64 0.07 7.64 0.07
Regionalni -7.64 -0.04 -7.64 -0.04
Ekološki
Lokalni 34.54 0.15 34.54 0.15
Ukupno 34.54 0.18 34.54 0.18
Magistralni 0.00 0.00
Regionalni 7.40 0.04 7.40 0.04
Ekološki
Lokalni 15.95 0.08 15.95 0.08
Ukupno 0.00 0.00 23.35 0.12 23.35 0.12
Magistralni 18.14 0.23 15.40 0.14 33.54 0.37
Regionalni 3.61 0.02 -18.46 -0.10 -14.86 -0.08
Ekološki 8.34 0.05 8.34 0.05
Lokalni 76.51 0.34 76.51 0.34
Ukupno 21.75 0.25 81.79 0.43 103.53 0.68
Magistralni 18.14 0.23 23.04 0.21 41.18 0.44
Regionalni 3.61 0.02 -18.71 -0.10 -15.10 -0.08
Ekološki 8.34 0.05 8.34 0.05
Lokalni 127.00 0.57 127.00 0.57
UK. kateg. 21.75 0.25 139.67 0.73 161.42 0.98
Ostali 0.00 0.00 -139.67 -0.42 -139.67 -0.42
UKUPNO 21.75 0.25 0.00 0.31 21.75 0.56
2
1.8000 km
2
0.2000km
2
0.0031km
2
0.0360km
2
2.0391km (0.52% ukupne površine PPPPN-a)

* Tabela je data radi uvida o učešću i strukturi saobraćajnih površina u ukupnom bilansu na
teritoriji predmetnog plana. Ostale, dopunske tabele sa detaljnije definisanim elementima date
su u ADO komparativno po kategorijama saobraćajnica i po pripadajućim opštinama. U
priloženoj tabeli 14 računate su samo površine kolovoza, poletno-sletne staze i sl., dok je u
tekstu data ukupna potrebna površina kompleksa sa pratećim sadržajima koja se rezerviše za
odreñenu namenu (aerodrom i sl.).

5.2. Telekomunikacije

5.2.1. Fiksna telefonija

U planskom periodu do 2007.

Planira se zamena postojećih analognih telefonskih centrala novim digitalnim centralama i to:

- Vlasina Rid - novi IS 512 pretplatnika,

- Vlasina Okruglica - novi IS 128 pretplatnika,

- Crna Trava - nova ^C 120/512 (prenosnika / pretplatnika).

Prve dve centrale biće vezane na čvornu centralu Surdulica (DKTS 20), a treća centrala na
glavnu centralu Leskovac (EWSD).

Planirani sistemi prenosa su:

- relacija IS Vlasina Okruglica - ^C Surdulica digitalnim sistemom prenosa LA 34 KH koji bi

radio po tubama koaksijalnog kabla Tx 1,2/4,4. ova oprema bi se obezbedila demontažom
sa relacije Leskovac - Vlasotince;

- relacija IS Vlasina Rid - ^C Surdulica realizuje se iz dve deonice:

- na deonici Vlasina Rid - Vlasina Okruglica predviña se montaža sistema 2 x HDSL

kapaciteta 2x2 Mb/s po simetričnim paricama ispune postojećeg koaksijalnog kabla i kabla
TF10 7x4x0,9;

- druga relacija Vlasina Okruglica - Surdulica bi se realizovala korišćenjem 2 primarna bloka

(2x2 Mb/s) iz sistema LA 34 KX na relaciji IS Vlasina Okruglica - ^C Surdulica;
 - relacija ^C Crna Trava - GC Leskovac: postojeći sistem prenosa zadovoljava buduće
potrebe planirane komutacije u ^C Crna Trava.

U planskom periodu posle 2007.

Planira se uvoñenje novih automatskih telefonskih centrala na prostoru turističkog kompleksa, i

to:

- krajnja ATC u zoni za odmor i rekreaciju, u blizini mahale Drndari kapacitet 1000 priključaka,
povezana na čvornu ATC Crna Trava,

- krajnja ATC u zoni mahale Veličovi kapaciteta 40 priključaka, povezana na čvornu ATC
Surdulica,

- krajnja ATC u naselju Vlasina Stojkovićeva kapaciteta 80 priključaka, povezana na čvornu

ATC Surdulica,

- krajnja ATC u Andžakovoj mahali kapaciteta 40 priključaka, povezana na čvornu ATC

Surdulica,

- krajnja ATC u naselju Božica kapaciteta 40 priključaka, povezana na čvornu ATC Surdulica i

- krajnja ATC u naselju Gornja Lisina kapaciteta 50 priključaka, povezana na čvornu ATC
Bosilegrad.

Planirani su sistemi prenosa na sledećim relacijama:

- krajnja ATC Drndari - čvorna ATC Crna Trava,

- krajnja ATC Veličovi - čvorna ATC Surdulica,

- krajnja ATC Vlasina Stojkovićeva - čvorna ATC Surdulica,

- krajnja ATC Andžakova - čvorna ATC Surdulica,

- krajnja ATC Božica - čvorna ATC Surdulica,

- krajnja ATC Gornja Lisina - čvorna ATC Bosilegrad.

Tačan izbor sistema prenosa izvršiće "Telekom Srbija" prema novom perspektivnom planu za
period od 2007. godine.

Planira se ostvarivanje kablovskih mreža na sledećim relacijama:

- KATC Drndari - ^ATC Crna Trava,

- KATC Veličovi - kabl TF10 7x4x0,9 (Vlasina Rid - Vlasina Okruglica),

- KATC Božica - kabl Vlasina Okruglica - Klisura,

- KATC Gornja Lisina - ^ATC Bosilegrad.

Planira se izgradnja pretplatničkih kablovskih mreža novih ATC, kao i proširivanje pretplatničkih
mreža novih ATC, kao i proširivanje pretplatničkih kablovskih mreža novih ATC čiji se kapacitet
povećava.
Tačan izbor kablova izvršiće "Telekom Srbija" prema novom perspektivnom planu za period od
2007. godine.

5.2.2. Mobilna telefonija

Na području Plana, mobilna telefonija Srbije ima instalisane dve bazne stanice.

U narednoj tabeli, naznačeni su postojeće i planirane lokacije i ureñaji za mobilnu telefoniju.

Tabela 18: Ureñaji mobilne telefonije na području Plana

Red. NAZIV PREDUZEĆA VRSTA UREðAJA

broj
"TELEKOM" "MOBTEL" bazna repeti- radio
stanica tor relej
POSTOJEĆE STANJE
Lokacija
1. Bukova Glava Bukova glava -
2. - ðumruk -
PLANIRANO STANJE
Lokacija
1. Hotel "Narcis" Crna Trava -
2. Božica Gadžina mahala -
3. ðumruk Jančina mahala -
4. Gornja Lisina Jankova mahala -
5. - Konjari -
6. - Lisina -
7. - Makina Čuka -
8. - Mali vrh -
9. - Okruglica -
10. - Pandžin grob -
11. - Piramida -
12. - Ržana -
13. - Sokolova mahala -
14. - Topli Do -
15. - Klisura -
16. - Živina mahala -
17. - Čauševi -
18. - Teskovo -

Prilikom projektovanja mreže mobilne telefonije biće uzeti u obzir podaci iz Prostornog plana
područja Vlasine. Predviña se i korišćenje opreme za prenos televizije (stub repetitora, napojni
ureñaji i dr.), zašta je neophodno pribaviti i prethodnu saglasnost nadležne službe zaštite prirode i
urbanizma u opštinama.

5.2.3. Radiotelevizija
U planskom periodu do 2007.

Na području Plana nalaze se sledeći repetitori:

- Bukova glava (pored jezera),

- Crna Trava 1,

- Crna Trava 2,

- Klisura,

- Božica,

- Gornja Lisina.

Navedeni repetitori primaju signale sa predajnika Kruševac i Besna Kobila.

Planirana je izgradnja KDS zona u kompleksu.

Strogo je zabranjeno podizanje novih repetitora bez saglasnosti nadležne službe zaštite prirode i
opština.

Izgradnja ove mreže treba da se izvede na isti način kao i za ostalu komunalnu infrastrukturu,
odnosno podzemnim putem, polaganjem u PVC cevi, ili korišćenjem već postojeće TT
kanalizacije, na osnovu važećih dozvola.

Povezivanje KDS zona na glavnu RTV stanicu vršiće se bežično - izgradnjom mikrotalasnih
dvosmernih sistema za distribuciju radio i televizijskih programa i ostalih servisa (MMDS).

U planskom periodu posle 2007.

Planirana je izgradnja kablovske višenamenske mreže (KDS) na području Plana, koja treba da
predstavlja hibridnu dvosmernu mrežu (HFC).

Ova višenamenska, širokopojasna i dvosmerna telekomunikaciona mreža treba da omogući

sledeće servise:

- prenos radio i televizijskih signala,

- pristup internetu (IP),

- video na zahtev (VoD),

- daljinsko merenje,

- obezbeñenje,

- kablovska telefonija,

- interaktivni multimedijalni servisi.

Mreža treba da bude otvorena za buduća proširenja u pogledu novih servisa i tehnologija, kao i
za integraciju sa drugim telekomunikacionim sistemima.
 5.3. Snabdevanje vodom i vodna infrastruktura

Ovim planom utvrñen je sledeći zadatak kod snabdevanja naselja područja Vlasina vodom:
obezbediti svim stanovnicima i korisnicima prostora zdravu pijaću vodu, a rezerve pijaće vode
služiće za šire regionalne potrebe.

U snabdevanju naselja vodom prioritetno i maksimalno biće korišćeni lokalni izvori, sa

oslanjanjem na izvore koji su zakonom zaštićeni i koji se ovim planom štite. Za snabdevanje
vodom naselja koristiće se isključivo izvori i slivni sistemi koji omogućavaju min. 97%
obezbeñenost stanovništva vodom. Dugoročne potrebe za snabdevanje vodom Južne Srbije, sa
područja PP, zasnivaće se na izgradnji integralnih vodoprivrednih sistema, sa posebnim
osloncem na višenamenske kanale za prikupljanje vode u slivu Vlasinskog jezera.

Voda za tehnološke potrebe biće po pravilu zahvatana iz:

- veštačkih retenzija za naselja Vlasina Rid, Vlasina Okruglica i Vlasina Stojkovićeva,

- vodotokova (za sva naselja sa područja PP izuzev Vlasina Rid, Vlasina Okruglica i Vlasina
Stojkovićeva).

Tehnološka voda se obavezno recirkuliše. Tehnološke retenzije se dimenzionišu na

obezbeñenost od 97% (uz ispunjenje i drugih uslova).

Bazni principi na kojima se zasniva rešenje razvoja vodoprivredne infrastrukture područja Vlasina
jesu:

- okosnica budućih sistema PPPPN Vlasina i regionalnih sistema za vodu najvišeg kvaliteta
čine zaštićena izvorišta podzemnih i površinskih voda; princip je da se najpre do racionalnih,
ekološki prihvatljivih granica i iskoriste lokalna izvorišta podzemnih i površinskih voda, pa da
se tek nakon toga regionalnim sistemima doprema samo nedostajuća količina vode; prioritet
u lokalnim izvorištima daje se izvorima, ukoliko su kvalitetni i ako se mogu zaštititi od
zagañivanja;

- sporo obnovljive zalihe podzemnih voda visokog kvaliteta koriste se samo za fabrike flaširane
vode i onih tehnoloških procesa u industrijama koje zahtevaju vodu najvišeg kvaliteta;
dinamika njihovog korišćenja mora se primeriti dugoročnim zahtevima, bez pogoršanja
kvaliteta; istražni radovi se moraju intenzivirati, radi utvrñivanja stvarno iskoristivih
kapaciteta izvorišta podzemnih voda, uključiv i mogućnost veštačkog povećanja njihovih
eksploatacionih kapaciteta;

- ključni objekti za korišćenje površinskih voda su: slivovi i akumulacije: Vlasinsko jezero i PAP
Lisina koje se koriste višenamenski, ali se prioritet u slučaju nesklada izmeñu raspoloživih
voda i potražnje daje snabdevanju vodom stanovništva;

- u brdskim predelima na severu, jugu i zapadu, koji su oslonjeni na korišćenje tranzitnih i

izvorskih voda, razvijaće se sve složeniji regionalni kanalski sistemi, čiji je zadatak da izvrše
prostornu preraspodelu voda i stvore uslove za njihovo višenamensko korišćenje, zaštitu,
kao i zaštitu od voda;

- transport vode obavljaće se zavisno od kvaliteta i vrste korisnika: (a) vode najvišeg kvaliteta
transportuju se od izvorišta do mesta potrošnje magistralnim cevovodima; (b) tehnološka
voda i voda namenjena potrebama navodnjavanja transportuje se vodotocima, izuzetno
cevovodima;
 - obezbeñenost isporuke vode prilagoñena je zahtevima korisnika; obezbeñenost snabdevanja
vodom naselja je vrlo visoka, reda >97%; obezbeñenost navodnjavanja je reda 80%;

- popravljanje režima malih voda, namenskim ispuštanjem čiste vode iz akumulacija u

periodima malovoña: garantovani protoci nizvodno od akumulacija ne smeju da budu manji;

- od količina koje su potrebne za zadovoljenje potreba nizvodnih biocenoza (> 10 %); zato se
sve akumulacije, posebno one u gornjim delovima slivova, računaju i za te potrebe, a
opremaju se selektivnim vodozahvatima, kako bi se i za potrebe vodenih ekosistema
ispuštala voda najpoželjnijeg kvaliteta;

- vraćanje voda i vodotoka u I klasu kvaliteta; izuzetaka nema (ni za neke deonice malih
vodotoka, nizvodno od PPPPN Vlasina); nijedan vodotok ne može biti u stanju kvaliteta "van
klasa";

- sanacija svih erozionih i bujičnih žarišta i konzervacija i rekultivacija slivova; kod zaštite slivova
prednost imaju slivovi akumulacija, posebno onih koje služe za snabdevanje stanovništva
vodom.

5.3.1. Sistem za snabdevanje vodom

Ovim prostornim planom (saglasno Vodoprivrednoj osnovi Republike Srbije) utvrñeno je plansko
rešenje za formiranje Gornje - južnomoravskog sistema za snabdevanje stanovništva vodom iz
akumulacija, i to:

POSTOJEĆIH PLANIRANIH OPŠTINE POTROŠAČI

Vlasinsko jezero, Prohor na Pčinji Bosilegrad, Vranje (deo)

Lisina, Prvonek Vladičin Han, Surdulica,
Bujanovac, Preševo,
Trgovište

Prema projekciji bilanskih potreba za snabdevanje vodom iz Gornje-Južnomoravskog podsistema

obezbediće se do 2011. godine oko 150-250 l/s, do 2021. godine oko 300-470 l/s. Prioritet u
povezivanju na podsistem imaće potrošači na području opština: Bosilegrad, Surdulica, Vladičin
Han, a sa realizacijom akumulacije: Prohor na Pčinji i potrošači opština Vranje, Bujanovac,
Preševo i Trgovište.

Opština Crna Trava ima više mogućnosti:

- da se gravitaciono snabdeva vodom iz sistema Vlasina Rid,

- da koristi postojeće izvore iz tzv. Severnog sabirnog sistema Vlasinskog jezera.

Novoformirani vodovodni sistem za potrebe opština: Vladičin Han, Surdulica i Crna Trava
raspolažu energetskim potencijalom koji se može koristiti za proizvodnju električne energije (mini
HE).

Na osnovu obima i strukture perspektivnih (novo-planiranih) korisnika, na području Prostornog

plana ukupne potrebe za snabdevanjem vodom do kraja 2021. god. iznosiće:

- za korisnike u području PPPPN Vlasina  60 l/s,

- za korisnike van područja PPPPN Vlasina  400 l/s,

Najveći potrošač vode u području Prostornog plana jesu turistički centri Vlasinskog jezera i iznosi
oko 41 l/s. Sada raspolaže sa postrojenjem Tuvegdžije kapaciteta 15 l/s (zastarele tehnologije:
koagulacija i direktna filtracija na spornim peščanim filtrima; znači neodgovarajuća tehnologija za
nezaštićeno izvorište, za vodu koja se povremeno zamuti i neodgovarajuća mikrolokacija).

Planirana je izgradnja novog postrojenja, pored vodozahvata na Čemerniku kapaciteta: 2x30 l/s.
Izmenjena je tehnologija prečišćavanja, tj. primenjena je sledeća savremena tehnologija:
zaštićene kaptaže, tirolski zahvat, hidraulički skok, koagulacija, flokulacija, bistrenje na lamelama,
filtracija, prevencija spore i dezinfekcija.

Projekcija potreba područja Prostornog plana za snabdevanje vodom data je u sledećoj tabeli:

Tabela 19: Projekcija potreba za snabdevanje vodom na području Plana

Naselje / lokacija Maksimalna dnevna potrošnja (l/s)

Turizam Istraživanja, Stanovnici Stoka Ukupno
izletišta,
sportski lov i
ribolov
Vlasina Okruglica 4,86 0,17 1,30 0,35 6,68
Vlasina Rid 20,87 0,17 1,30 - 22,34
Vlasina Stojkovićeva 2,08 0,17 1,30 8,33 11,88
Ukupno TC Vlasina 27,81 0,51 3,90 8,68 40,90
Topli Do - 0,10 0,43 0,35 0,88
Božica 0,43 - 2,17 0,69 3,29
Kolunica - - 0,13 0,35 0,48
Klisura - 0,17 1,52 0,69 2,38
Topli Dol - 0,10 0,43 0,35 0,88
Vučedelce - 0,10 0,43 0,07 0,60
Mahale 0,87 0,10 1,30 0,21 2,48
Ukupno naselja u 29,11 1,08 10,31 11,39 51,89
opštini Surdulica
Gornja Lisina - 0,17 2,17 0,69 3,03
Gornja Ržana - 0,09 0,87 0,34 1,30
Donja Lisina - 0,17 1,74 0,69 2,60
Donja Ržana - 0,09 0,65 0,34 1,08
Ukupno naselja u - 0,52 5,43 2,05 8,01
opštini Bosilegrad
Crna Trava 1,38 0,17 8,68 1,39 11,62
Ukupno u području Prostornog plana 59,90

Primenjena tehnologija prvi put u Srbiji uvodi sledeće novine:

- zabranjuje primenu AL2(SO4)3 kao glavnog koagulanta i zamenjuje ga sa ferihloridom ili

sličnim;

- uvodi se preventivno uništenje spora, radi zaštite u slučaju terorističkih akcija (slučaj USA,
EURO u 2001. godini). Ovo je veoma važno za psihologiju budućih korisnika, jer su spore
izazivale paniku.
Pored postojećih izvora "Plavilo" i "Cvejina dolina" (sa orijentacionim minimalnim proticajem od

Qmin=80 l/s), za obezbeñenje potrebnih količina vode, koristiće se i novo izvorište na vodotoku -
Kanalu Jerma, odmah iznad Nikoličini, sa vodom I klase kvaliteta (posebno poznate po lekovitim

svojstvima i dugovečnim starcima) i orijentacionim minimalnim proticajem od Qmin=400 l/s.

Planirano postrojenje "Jerma" ima dvostruku namenu:

- da obezbedi neophodnu rezervu (snabdevanje sa 2 nezavisna izvorišta i pokrivanje potrošnje

vode iznad planirane norme potrošnje);

- da opciono obezbedi "izvorsku" vodu za piće: Vladičinom Hanu, Surdulici i Crnoj Travi,
saglasno Vodoprivrednoj osnovi i PP Republike Srbije.

Kapacitet postrojenja "Jerma" iznosi Qi = 60 l/s i prilagoñen je samo potrebama na području ovog
plana.

Za potrebe regiona, opština: Surdulica (dopuna postojećem vodovodnom sistemu), Vladičin Han
(zamena postojećem vodovodnom sistemu koji zbog ulja i masti u turbinama VRLE predstavlja

nerešen problem zagañenja vode) i Crna Trava, planirani kapacitet je Q2=2x180 l/s.

5.3.2. Snabdevanje vodom TC Vlasina

Snabdevanje vodom za piće turističkog centra Vlasina biće zasnovano na sledećim principima i
rešenjima:

- koriste se samo izvori i "skupljači" zdrave vode za piće (povremeno zamućivanje vode
odstranjivaće se savremenim metodama). Ne planira se upotreba vode za piće iz
akumulacija,

- snabdevanje vodom planirano je iz dva nezavisna izvora i PPV (dvostrano napajanje):

postrojenje Čemernik i postrojenje Jerma,

- planirana su dva kompenzaciona rezervoara vode za piće (ispod postrojenja Čemernik i

Jerma),

- planirana su dva glavna distribuciona rezervoara, u dva najveća centra potrošnje vode: R
"Duge Njive" - centar RID i R " Čubrin Rid" - centar Okruglica, koji preko glavnog
distribucionog prstena oko Vlasinskog jezera obezbeñuje stabilnost buduće dominantne
druge visinske zone snabdevanja vodom. Opciono rezervoar "Čubrin Rid" planiran je i kao
tzv. "Gornji Rezervoar" za buduće snabdevanje vodom nizvodnih naselja i gradova
(Vučedelce, Surdulica i V. Han), - planirani su relejni rezervoari u visinskim zonama i
centrima potrošnje,

- planirano je gravitaciono snabdevanje vodom za piće najvećih potrošača vode (2 zona: ~

50%, 1 i 3 zona: ~ 40%). Samo ~ 10% vode za piće se prepumpava u najviše zone
potrošnje, čime se potrošnja el. energije za transport vode za piće planira u minornim
granicama,
 - planira se (opciono) snabdevanje vodom za piće područja van PP i to: Surdulica i Vladičin
Han. Time se planskim merama obezbeñuju uslovi za centralizaciju sistema, racionalniju
gradnju, upravljanje i održavanje vodovoda,

- planira se da se Bosilegrad dugoročno može obezbediti vodom za piće iz akumulacije PAP

Lisina (planiran je kapacitet postrojenja Q3=60-70 l/s - sl. 5),

- tehnologija prečišćavanja i kapaciteti su unificirani, jer se planira jedinstveno upravljanje i

održavanje svih vodovoda na područiju PP. Na taj način planira se i rešavanje najtežeg
problema (u Srbiji) - kontrola kvaliteta vode za piće seoskih i lokalnih vodovoda,

- planira se jedinstveno upravljanje vodom primenom (opciono) GSM i sličnih jednostavnih

sistema.

5.4. Odvoñenje otpadnih voda i mreža i objekti kanalizacije

Ekološke pretenzije područja Vlasina zahtevaju visok stepen prikupljanja i odvoñenja otpadnih
voda što znači sledeći poseban zadatak: Izgradnja sistema koji će obezbediti visok kvalitet
životne sredine posebno u delovima intenzivnijeg korišćenja, odnosno prečišćavanje otpadnih
voda do I kategorije.

Radi ostvarenja ovog zadatka prikupljanje i odvoñenje otpadnih voda iz naselja (stanovništva i
stočarskih farmi), hotela, autokampova, motela, mlekara, sportsko-rekreativnih i parking površina
sa saobraćajnicama i u užoj zoni sanitarne zaštite izvodiće se jedinstvenim kanalizacionim
sistemom i to:

A. Oko Vlasinskog jezera

Planirana je izgradnja dva ekološka-kanalizaciona poluprstena:

- severni poluprsten Vlasina Rid - Golemi Čukar,

- južni poluprsten, od katastarske granice Vlasina Rid prema Vlasina Okruglici i od Vlasina
Stojkovićeve do Vlasina Okruglice.

Otpadne vode će se distribuirati na dva buduća postrojenja: za severni ekopoluprsten planirano je

PPOV "Čemernik", a za južni polupoluprsten PPOV "Koljandini" (Vlasina Okruglica).

Dispozicija i tehnički elementi kanalizacionog sistema (severnog i južnog) prikazani su na

Tematskoj karti 1. U narednim (višim fazama) projektovanja treba razmotriti i varijantu sa
vakuumskom kanalizacijom.

Otpadne vode se na planiranim postrojenjima (PPOV) prečišćavaju u tri faze:

- mehanička,

- biološka (sa simultanim voñenjem nitrifikacije i denitrifikacije), i

- tercijarna faza.

Kvalitet efluenata je jednak ili nešto viši od kvaliteta I klase vodotoka (uobičajeno na savremenim
PPOV i zbog sistema za proizvodnju veštačkog snega, koji zahteva poseban kvalitet vode).
Upotreba postojećeg kolektora kojim se odvodi otpadna voda iz dela naselja Vlasina Rid i upušta
u reku Vlasinu, ne odgovara kriterijumima zaštite voda kao ni zaštite životne sredine uopšte.
Njegovu dalju primenu uz neophodne mere sanacije, vršiti do realizacije novog sistema prema
rešenjima iz ovog plana.

B. Crna Trava

Planirana je izgradnja centralnog kolektora i PPOV sa mehaničkom, biološkom i tercijarnom

fazom prečišćavanja otpadnih voda do najvišeg nivoa odnosno I kategorije (ovaj deo planiranog
rešenja prelazi okvire ovog Prostornog plana, ali je neophodna veza zbog očuvanja I klase
kvaliteta vode u granicama Prostornog plana i u slivu reke Vlasine).

V. Ostala naselja na području Prostornog plana

Upotrebljene vode iz domaćinstava se prikupljaju u sanitarno obezbeñenim septičkim jamama

(bez preliva). Sadržaj septičkih jama se odvozi specijalnim vozilima na planirane deponije van
teritorije šire zone sanitarne zaštite.

Upotrebljene vode sa farmi prikupiće se u osokama (betonskim jamama) i kao preverelo

organsko ñubre raznosiće se na poljoprivredne površine. Prelivne vode iz osoka moraju se
uvoditi u kanalizaciju (gde je na farmi formirana). U protivnom podvrgavaju se prečišćavanju.

Osnovni principi kanalizacije su:

1. kod utvrñivanja principa kanalisanja naselja planiran je separatni sistem kanalizacije,

2. kod utvrñivanja hidrauličkog i biološkog opterećenja farmi, produkcija otpadnih voda, na

osnovu stočnog fonda, umanjena je sa 50% zbog načina korišćenja komposta kao prirodnog
ñubriva, dok je ostali deo preveden na ekvivalentnog stanovnika (ES),

3. kapacitet postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda (PPOV) utvrñen je prema maksimalnoj

dnevnoj potrošnji vode, a kanalizaciona mreža prema maksimalnoj časovnoj potrošnji vode,

4. prioritet u izgradnji gradske kanalizacije imaju naselja: Vlasina Rid, Vlasina Okruglica, Vlasina
Stojkovićeva, naselja u slivu reke Gradska (padinski kolektor od naselja Begovi do Šojine
Mahale - radi zaštite reke Vrle od zagañenja otpadnim vodama), zatim Crna Trava radi zaštite
reke Vrle od zagañenja otpadnim vodama),

5. akcidenti i preventiva:

Na osnovu težine i posledica koje akcidenti mogu izazvati na području Prostornog plana,
preduzete su preventivne mere (u odeljku oko ureñenja i regulacije vodotoka). Pored
preventivnih mera uvode se posebne oznake na području koje definišu ulazak u zonu
neposredne zaštite, zonu uže sanitarne zaštite i zonu šire sanitarne zaštite,

6. kanalisanje postojećih naselja u zonama sanitarne zaštite. Njihovo hidrauličko i biološko

opterećenje je dato u narednoj tabeli:

Tabela 20: Hidrauličko i biološko opterećenje zona sanitarne zaštite

NASELJE/PODRUČJE A B V G D ð E Ž
Vlasina Rid 1715 300 75 515 129 Reka Vlasina 0 -
 Vlasina Okruglica 330 250 75 82 25 Reka Vrla 0 -
Vlasina Stojkovićeva 2600 65 75 169 195 J. Vlasina 0 -
UKUPNO TC 4645 - - 766 349 J. Vlasina 0
-
"VLASINA"
Topli Do 100 50 75 5 7.5 Reka Vrla 0 -
Božica 420 60 75 25 31.5 Vlasinsko jezero 0 -
Kolunica 50 50 75 2.5 3.8 Vlasinsko jezero 0 -
Klisura 350 60 75 18 26.2 Vlasinsko jezero 0 -
Topli Dol 120 50 75 7.2 9 Vlasinsko jezero 0 -
Vučedelce 100 60 75 5 7.5 Reka Vrla 0 -
MAHALE 300 50 60 20 30 Vlasinsko jezero 0 -
UKUPNO NASELJA U 1440 - - 82 116 0 -
OPŠTINI SURDULICA
Gornja Lisina 630 50 76 32 47.2 Lisinsko jezero 0 -

Gornja Ržana 180 50 75 9 13.5 Lisinsko jezero 0 -

Donja Lisina 390 50 75 20 29.2 Reka Božička 0 -

Donja Ržana 160 50 75 8 12 Lisinsko jezero 0 -

UKUPNO NASELJA U 1360 - - 68 102 0 -

OPŠTINI BOSILEGRAD
U PODRUČJU PP
BOSILEGRAD (VAN PP) 650 50 75 33 48.8 Reka Božička 0 -
CRNA TRAVA U 1200 50 75 60 90 Reka Vlasina 0 -
PODRUČJU PP
UKUPNO 705.2 0 257

Legenda:
A - broj korisnika vode (+ES)
B - norma za hidrauličko opterećenje [l/kor./dan]

V - norma za biološko opterećenje [BPK20/dan]

3
G - hidrauličko opterećenje [m /dan]

D - biološko opterećenje [kg BPK20/dan]

ð - prijemnik upotrebljenih voda (reka, jezero)
E - stepen prečišćavanja (%)

Ž - biološko opterećenje [t BPK20/god.]

Ukupno zagañenje područja PP, izraženo preko BPK20 iznosi oko 257t/god. Najveći zagañivači
su postojeća naselja oko Vlasinskog jezera (49%). Oni moraju da izgrade specijalne priključke na
planiranu kanalizaciju (tzv. kasetna ili odgovarajuća kanalizacija ili priključak na planiranu
kanalizaciju). Takoñe se moraju pridržavati propisanih mera zaštite.

Prostornim planom takoñe je za planirani horizont previñena projekcija hidrauličkog i biološkog

opterećenja otpadnih voda i njihov tretman (prečišćavanje do stepena koji je viši ili najmanje
jednak I kategoriji vodotoka). U narednoj tabeli data je sledeća projekcija:
Tabela 21: Projekcija hidrauličkog i biološkog opterećenja otpadnih voda

NASELJE / PODRUČJE A B V G D ð E Ž
Vlasina Rid 4865 300 75 1460 365 >99 - 3*1500
Vlasina Okruglica 1180 250 75 295 89 >99 - 3*1500
Vlasina Stojkovićeva 3300 65 75 215 198 >99 -
UKUPNO TC "VLASINA" 9345 652 >99 -
Topli Do 100 50 75 5 7.5 - - 1)
Božica 600 60 75 36 45 - - 1)
Kolunica 50 50 75 25 3.8 - - 1)
Klisura 350 60 75 21 26.2 - - 1)
Topli Dol 120 50 75 6 9 - - 1)
Vučedelce 100 60 75 6 7.5 - - 1)
MAHALE 400 50 75 20 30 - - 1)
UKUPNO NASELJA U 1720 - 129 - -
OPŠTINI SURDULICA
Gornja Lisina 630 50 75 31.5 47.2 - - 1)
Gornja Ržana 200 50 75 10 15 - - 1)
Donja Lisina 400 50 75 20 30 - - 1)
Donja Ržana 160 50 75 9 13.5 - - 1)
UKUPNO NASELJA U 1390 105.7 - -
OPŠTINI BOSILEGRAD U
PODRUČJU PP
BOSILEGRAD VAN PP 650 60 60 39 48.8 - - 1)

CRNA TRAVA U 2000 250 75 500 150 >99 - 1*1500

PODRUČJU PP
CRNA TRAVA VAN PP 500 60 60 30 37.5 - 1)
UKUPNO 1123.0 >99 <1%

Legenda:
A - broj korisnika vode (+ES)
B - norma za hidrauličko opterećenje [l/kor./dan]

V - norma za biološko opterećenje [BRK20/dan]

3
G - hidrauličko opterećenje [m /dan]

D - biološko opterećenje [kg BRK20/dan]

E - stepen prečišćavanja (%)

Ž - biološko opterećenje [t BRK20/god]

Z - kapacitet postrojenja (ES).

Dispozicija kanalizacionog sistema područja PP sa tehničkim elementima prikazana je na

Tematskoj karti 1.
Atmosferske otpadne vode koje neće biti obuhvaćene jedinstvenim kanalizacionim sistemom,
uvodiće se otvorenim kanalima (rigola) u lokalne recipijente. Zagañene atmosferske vode sa
magistralnog, regionalnog i lokalnih puteva, u užoj zoni sanitarne zaštite, pre upuštanja u
vodotok, prečišavaće se sa separatnim sistemom do nivoa potrebnog za očuvanje propisane I
klase boniteta recipijenta. Planirane retenzije i CS prihvataju zagañene vode (tzv. male kiše) i
nataložen zagañen materijal prepumpavaju na postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda. Oko
Vlasinskog jezera planirana je gradnja dva zaštitna kanala: obodni (rigola duž novog
saobraćajnog prstena) i padinski (rigola duž postojećeg puta Vlasina Okruglica-Vlasina Rid-
Vlasina Stojkovićeva).

Dispozicija zaštitnih kanala, retenzija i CS prikazana je na Tematskoj karti 1.

5.5. Snabdevanje energijom i energetska infrastruktura

Dinamičniji i organizovaniji razvoj područja Vlasina, pogotovo razvoj vodoprivrede i turističkih

aktivnosti, zahteva pouzdan i stabilan sistem za snabdevanje područja energijom. Značajno za
ceo ovaj deo je da u njemu postoje i potencijali za proizvodnju energije. Radi toga poseban
zadatak je: podmiriti sadašnje i buduće potrebe stanovništva i korisnika prostora Vlasine i
obezbediti uredno i pouzdano snabdevanje potrošača elektroenergijom.

5.5.1. Elektroenergetika

Sadašnji nivo razvijenosti elektroenergetskog sistema kao i pouzdanost pojedinih njegovih

elemenata ne zadovoljavaju i ne obezbeñuju kvalitetno snabdevanje električnom energijom
područja Vlasina dok se srednji planirani rast potrošnje računa od 3 do 5% godišnje.

Planski zadaci razvoja elektroenergetskog sistema Vlasine mogu se podeliti u tri grupe:

- podmirenje sadašnjih zahteva za električnom energijom (sanacija i rekonstrukcija postojeće

mreže),

- razvoj energetskog sistema i planiranje podmirenja potreba za električnom energijom u

budućnosti,

- primena adekvatnih rešenja prilikom izgradnje elektroenergetskih objekata i infrastrukture koja

će u najmanjoj mogućoj meri remetiti prirodni ambijent kao i i uvoñenje novih, savremenih
tehnologija u cilju ekološke zaštite i unapreñenja životne sredine.

Pri tome treba imati u vidu da će se srednji planirani rast potrošnje električne energije kretati od 3
do 5%. Mora se takoñe imati u vidu da sadašnji nivo razvijenosti sistema, pouzdanost pojedinih
njegovih elemenata i struktura ne zadovoljavaju i ne obezbeñuju kvalitetno snabdevanje
električnom energijom.

Transformacija područja u pravcu razvoja ekološkog turizma i poljoprivrede sa eko predznakom

usloviće znatno povećanje opterećenja energetskih resursa, dok se pouzdanost u snabdevanju
postavlja kao imperativ. Energetski sistem će se razvijati i prostorno s obzirom da će se
angažovati nove lokacije koje do sada nisu bile centri potrošnje.

Treći planski cilj odnosi se na eventualno relociranje postojećih objekata (trafostanice, nadzemni
vodovi) koji se s obzirom na novu namenu prostora ne uklapaju u planirane standarde.

Novi objekti, sa druge strane, će na osnovu strožijih zahteva biti izgrañeni tako da ne remete
ambijentalne uslove, ili će se planski projektovati na lokacijama koje su manje atraktivne ukoliko
su za to ispunjeni tehno-ekonomski uslovi. Još jedan aspekt je značajan kada je reč o budućem
razvoju elektroenergetske mreže, a odnosi se na uvoñenje novih tehnologija proizvodnje
električne energije, kao npr. mini elektrane na vetar, koje u znatnoj meri mogu da poboljšaju
energetsku sliku na Vlasini i to prvenstveno u delu gde trenutno ne postoje drugi izvori.

Ako se ovi zadaci prevedu na tehničke zahteve, onda se oni mogu iskazati na sledeći način:

- kvalitativno poboljšanje prenosne mreže na nivou 35 kV kao okosnice energetskog sistema,

- proširenje i poboljšanje srednjenaponske mreže 10 kV,

- razvoj transformacije 10/0.4 kV i niskonaponske mreže 0.4 kV bazne mreže za snabdevanje

potrošača električnom energijom,

- izmeštanje ili formiranje novih energetskih koridora izvan zaštitnih zona,

- postavljanje podzemnih kablovskih instalacija u odnosu na nadzemne,

- podizanje elektro-energetskih kapaciteta uz korišćenje prirodnih neiskorišćenih

hidroenergetskih resursa i energije vetra.

Potrebno je napomenuti da su svi dosadašnji planovi polazili od pretpostavke da se turistički i

drugi objekti greju električnom energijom, što se ovim prostornim planom napušta kao
neracionalno rešenje. Na taj način se značajno štedi na elektro-energetskim kapacitetima i
distributivnoj mreži, a i eksploatacioni troškovi grejanja će biti manji.

5.5.2. Korišćenje energetskih resursa

Na lokaciji Vlasinskog jezera nema značajnih promena u korišćenju energetskih resursa i

kapaciteta proteklih desetak godina. U tom periodu nije bilo povećanja prosečne potrošnje niti su
izgrañeni značajniji dodatni kapaciteti, odnosno infrastruktura.

Na teritoriji koju obuhvata ovaj Prostorni plan, tri lokacije su značajnije tretirane i fokusirane u
prethodnim dokumentima kao potencijalni centri potrošnje:

- Vlasina Okruglica sa širom okolinom,

- Vlasina Rid,

- Vlasina Stojkovićeva.

Napajanje celokupnog konzumnog područja električnom energijom je realizovano na 35 kV sa

dalekovoda koji dolazi iz Surdulice. Na lokaciji Bogdanova Mahala izgrañena je trafostanica
"Promaja" 35/10 kV, 1.6 MVA. Odatle se električna energija distribuira na srednjenaponskom
nivou 10 kV, a potom se preko transformacije 10/0.4 kV isporučuje potrošačima. Trafostanica je
dovoljnog kapaciteta da podmiri sadašnje potrebe, ali je planirano da se u budućnosti sagradi još
jedna, veće snage.

Na lokaciji Vlasina Rid planirana je izgradnja trafostanice 35/10 kV koja je trebalo da pokrije
zahteve za potrošnjom u ovom delu turističkog naselja. Sada, meñutim potrošači se snabdevaju
električnom energijom na naponskom nivou 10 kV odnosno 0.4 kV što ne obezbeñuje
zadovoljavajući kvalitet ni u sadašnjem trenutku.

Treća lokacija Vlasina Stojkovićeva takoñe se snabdeva električnom energijom preko

srednjenaponske mreže sa nekoliko manjih trafostanica 10/0.4 kV. Ni na toj lokaciji kvalitet
napajanja nije zadovoljavajući, tako da se u pojedinim periodima godine na postojeće potrošače
primenjuju restrikcije.

Ostalo, šire područje oko jezera se napaja električnom energijom na

srednjenaponskom/niskonaponskom nivou preko, uglavnom malih, stubnih trafostanica 10/0.4
kV. Iz postojećeg stanja na karti sa prikazom elektroenergetskog sistema može se zaključiti da je
elektroenergetska mreža Vlasine slaba, koncipirana za ruralne krajeve, bez prave okosnice i
definisanih glavnih pravaca snabdevanja.

Lokacija Vlasinskog jezera poseduje sopstvene energetske resurse koji do sada nisu u punoj
meri iskorišćeni.

Širi prostor Vlasinskog jezera je bogat hidroenergetskim potencijaom. Izgrañen je i u eksploataciji

je sistem hidroelektrana Vrla I, II, III, IV. Hidroelektrane su povezane sa elektroenergetskim
sistemom SCG dalekovodom 110 kV.

Moguća je izgradnja mini hidroelektrana prema sledećoj tabeli:

Tabela 22: Spisak lokacija koje se rezervišu za buduće MHE prema Katastru MHE

Povr. Srednji Mak- Kota donje Instal. Instal. Godišnja

R. Naziv/ Vodotok/ sliva protok sim. brt. vode (mnm) protok snaga proizvod.
br. opština lokacija 2 3 pad (m) 3 (kW) (kWh/
(km ) (m /s) (m /s) god.)
1. Miline/ Vučja r./zap. 7,2 0,086 130,0 920,0 0,129 120 502.000
Surdulica od Klisure
2. ðurinci/ Vrla/ severn. 28,7 0,488 60,0 860,0 0,732 310 1.316.000
Surdulica od Vučedelca
3. Jelimirovci/ Viljokošti-ca/ 11,6 0,191 160,0 940,0 0,286 320 1.393.000
Surdulica istoč. od
Velimirovci
4. Popovi/ Crna Vlasina/ 37,26 0,633 30 940,0 0,950 200 854.000
Trava nizvodno od
Crne Trave
5. Crna Trava/ Vlasina/ 11,5 0,207 50,0 970,0 0,310 110 465.000
Crna Trava uzvodno od
Crne Trave
6. Žutinci/ Crna Čemernica/ 12,67 0,209 50,0 970,0 0,314 110 470.000
Trava južno od
Crne Trave
7. Ljuti Dol/ Božička r./ 104,0 1,248 90,0 980,0 1,872 1.205 5.361.000
Bosilegrad nizvodno od
Ljutog Dola
8. Drajčina/ Toplodolska 23,8 0,300 100,0 1.070,0 0,450 315 1.345.000
Bosilegrad r./ Drajčina
mahala
9. Topli Dol/ Toplodolska 10,0 0,115 100,0 1.170,0 0,172 120 516.000
Bosilegrad r./južno od
Mutavine m.
10. Trebežanje/ Zlatarčica, 5,5 0,060 165,0 1.135,0 0,090 105 446.000
Bosilegrad Marošnica/
ušće
Zlatarčice
 11. Slatina/ Kolumnička 18,0 0,216 70,0 1.090,0 0,324 160 678.000
Bosilegrad r./ ušće
Dejanove r.
12. Garište/ Kolumnička 13,5 0,155 100,0 1.160,0 0,232 160 696.000
Bosilegrad r./zapadno od
Zlatanove m.

Tabela 22a: Planirana MHE Jezero, ne nalazi se u Katastru MHE

Prag na Nivo vode

Naziv/ Vodotok/ Povr. Srednji
izlazu iz u Instal. Instal. Godišnja
r. opština lokacija sliva protok
tunela Vlasinsko protok snaga proizvod.
br. 2 3 (mnm) m jezeru 3 (kW) (kWh/
(km ) (m /s) (mnm) (m /s) god.)
1. Jezero/ Tunel -dovod 150,0 8 1229,83 1205,26 do 8 1800 7.000.000
Surdulica Božica 1213,80

Napomena: Prag na izlazu iz tunela je na koti 1229,83 mnm, a nivo vode u jezeru kreće se od
1205,26 do 1213,80 mnm. Razlika je bruto pad koji se može iskoristiti. Lokacija MHE bila bi
na kanalu u blizini Vlasinskog jezera (u zavisnosti od izbora projektanta). U PAP Lisina nalaze
3
se 2 pumpe koje godišnje mogu da prepumpaju 90-100 miliona m vode u Vlasinsko jezero.

Drugi značajan energetski resurs za koji postoji interesovanje investitora je korišćenje energije
vetra za proizvodnju električne energije. U toku je izrada studije o izgradnji i eksploataciji mini
elektrana na pogon vetra, koje bi bile locirane severoistočno od jezera Vlasina, na lokaciji gde je
najpovoljnija ruža vetrova.

Tabela 23: Mikrolokacije vetrenjača

r. br. Mikrolokacija Kom. Vetrenjače Ukupno Visina (m)

(MW)
1. Besna Kobila 50 50x2 100 100
2. Vardenik 100 100x2 200 200
3. Pašine livade 50 50x2 100 100
4. Čemernik 50 50x2 100 100
5. Mali Vrh, Vrtop, 50 50x2 100 100
Orlovac
Ukupno 300 600 600 600

5.5.3. Energetski bilans i novi pogon

Ovim prostornim planom područja Vlasine obuhvaćen je širi kompleks u poreñenju sa prethodnim
prostornim planovima.

Na prostoru Vlasine Rid očekuje se najveća potrošnja električne energije, što je s obzirom na
hotelske i druge kapacitete i razumljivo. I ranijim prostornim planovima predviñala se izgradnja
novih trafostanica koja do sada nije realizovana. Poziciono, Vlasina Rid se nalazi na pravcu
prema Crnoj Travi. Ovaj pravac je dominantan za snabdevanje celokupne oblasti Vlasina
električnom energijom.
Zbog toga bi bilo neophodno izgraditi novu trafostanicu 35/10 kV, 2x8 MVA. Izboru lokacije
trafostanice bi trebalo da prethodi tehnoekonomska analiza i izbor načina napajanja (kablovski ili
vazdušno). Uopšteno rečeno, trafostanica bi trebalo da se udalji što je moguće dalje od jezera
kako ne bi remetila prirodni ambijent. Na istoj lokaciji je neophodno izgraditi odgovarajući broj
distributivnih trafostanica 10/0,4 kV. Lokacija i broj ovih trafostanica će se naknadno definisati i
bilo bi poželjno da se uklope u arhitektonska rešenja postojećih i budućih objekata gde god je to
moguće.

Na lokaciji Vlasina Rid nalaze se sledeći smeštajni kapaciteti:

Br. Proc. potr. el.

ležajeva en
1. Lokacija Vlasina Rid:
hoteli 2.250 8.000 kW
depandansi i vikend zona 600 1.800 kW
2. Lokacija Vlasina Stojkovićeva:
rezidencijalna i "Regency" zona 300 1.200 kW
3. Lokacija Vlasina Okruglica:
hoteli 1.400 4.900 kW
4. Božica:
depandansi 100 800 kW
5. Topli Dol:
depandansi 100 800 kW

Vlasina Okruglica je čvorno mesto kada je reč o snabdevanju područja Vlasine električnom
energijom. Na toj lokaciji se nalaze glavni resursi elektro snabdevanja Hidroelektrane Vrla I, II, III.
Osim toga tu dolazi dalekovod 35 kV iz Surdulice koji je sada praktično glavni snabdevač
Vlasinskog područja električnom energijom, a sagrañena je i u funkciji je TS 35/10 kV, 1.6 MVA
"Vlasina Promaja". Sa Vlasina Okruglice polazi dalekovod 110 kV prema bugarskoj granici.
Koncentracija toliko energetskih objekata praktično ugrožava i narušava prirodni ambijent Vlasina
Okruglice i dalja proširenja nisu dozvoljena u zoni stroge zaštite, izuzev uz saglasnost nadležne
službe za zaštitu prirode.

Kapaciteti na nivou 35 kV i 10 kV ne pokrivaju ni sadašnju potrošnju u odreñenim periodima

godine, a u budućnosti će se potrošnjom povećati na oko 5000 kV. Zbog toga je neophodno
proširiti infrastrukturne kapacitete sa još jednom trafostanicom 110x35/10 kV, 2x4 MVA.

Ova trafostanica je u stvari polazna trafostanica za napajanje buduće trafostanice na lokaciji

Vlasina Rid.

Na istoj lokaciji neophodno bi bilo izvršiti detaljniju analizu postojeće srednjenaponske i

niskonaponske mreže, iz koje bi trebalo zaključiti koji lokalni pravci za snabdevanje potrošača na
niskom naponu ne zadovoljavaju, i koje bi trafostanice trebalo pojačati transformatorima većeg
kapaciteta kako bi se i niskonaponska mreža pojačala.

Lokacija Vlasina Stojkovićeva je za sada najugroženija i napaja se električnom energijom na

srednjenaponskom nivou. To ne obezbeñuje ni pouzdano napajanje sadašnjih potrošača.
Prioritetno bi bilo pristupiti izgradnji dalekovoda ili podzemnog kablovskog voda 35 kV od Vlasine
Promaja do Vlasina Stojkovićeve, odnosno do lokacije ðumruk i izgradnji nove trafostanice 35/0,4
kV snage 2x2 MVA. Tada će moći da se razvije i srednje-naponska mreža na toj lokaciji i poveća
broj trafostanica 10/0,4 kV. Relokacija trafostanice i pomeranje prema ðumruku je posledica
formiranja rezidencijalne zone na severu Vlasine Stojkovićeva.

Za potrebe hotela "Golemi Čukar", zatim Golf hotela kod mahale Nikoličini i sanatorijuma "Crni
Izvori" i "Gornati Čukar", neophodna je izgradnja trafostanice 35/10 kV. Trafostanica će biti
spojena u prstenastoj vezi sa ostalim 35 kV trafostanicama koja ide po obodu Vlasinskog jezera.

Pitanje tehničkog povezivanja elektrana u elektrodistributivni sistem Srbije, prevazilazi nivo ovog
plana i biće razmatrano od strane nadležnih organa i organizacija.

5.5.4. Prenosna mreža

Okosnicu elektroenergetske mreže na lokaciji Vlasine predstavljaće jaka 35 kV mreža sa nekoliko

ključnih trafostanica 35/10 kV. Zbog dodatne bezbednosti i pouzdanosti napajanja sistema,
neophodno je izvesti prsten oko Vlasinskog jezera i povezivanje trafostanica u prstenastu
strukturu. Time bi se dobilo značajno povećanje pouzdanosti.

Smernice koje bi trebalo uvažavati prilikom formiranja buduće elektrodistributivne mreže su da

sve vazdušne linije treba voditi na odreñenom rastojanju od jezera i zaštićene zone. To se
posebno odnosi na 35 kV vodove.

Ukoliko bi se tehnoekonomskom analizom pokazalo da je isplativa realizacija prstena

podzeminim kablovima, tada će se trasa kabla mikrolocirati prema uslovima na terenu,
izgrañenim objekatima i ostaloj infrastrukturi koja je već izgrañena ili će se tek graditi. U svakom
slučaju posebnu pažnju trebalo bi posvetiti izboru mikrolokacije trafostanica 35/10 kV, jer one
zbog svoje veličine najviše ugrožavaju estetski, prirodan izgled zaštićene sredine.

Izgrañeni dalekovod 110 kV prema Bugarskoj je bitno narušio prostorni sklad Vlasinskog jezera.
Izmeštanje jednog takvog objekta predstavlja složenu operaciju kako tehnički tako još više
investiciono. Relociranjem dalekovoda van zaštićene zone jezera, znatno bi poskupeli radovi na
realizaciji posla zbog prirodnih prepreka preko kojih bi taj dalekovod morao preći. U svakom
slučaju, eventualnom izmeštanju dalekovoda treba da prethodi vrlo ozbiljna analiza koja treba da
sagleda sve aspekte i posledice koje mogu iz toga da proisteknu.

Na Referalnoj karti II data je alternativna trasa izmeštanja dela 110 kV dalekovoda od tačke
Vučine mahale pa uz Vučju reku, prateći granicu Plana do mahale Strezine. Na taj način bi se
samo deo dalekovoda izmestio, što bi pojeftinilo celo rešenje.

Srednjenaponska i niskonaponska mreža će se definisati i rešavati na osnovu konkretnih zahteva

na svakoj mikrolokaciji. Ova dva naponska nivoa treba rešavati isključivo kablovskim podzemnim
vezama, a postojeće nadzemne veze bi trebalo rekonstruisati i takoñe prebaciti na podzemne
kablove.

Taj zahvat će sačuvati prirodni ambijent u neposrednoj blizini jezera i području izvan štićene
zone. Broj trafostanica i njihova lokacija su neposredna posledica zahtevanog opterećenja i
udaljenja od glavnih trafostanica. Pažljivim izborom lokacija trafostanica i posebno uklapanjem u
prirodni ili izgrañeni ambijent ili u arhitektonske objekte, moguće je izbeći vidnije narušavanje
prirodnog sklada koje takvi objekti neminovno unose.

5.5.5. Planirane akumulacije

Ukupni hidroenergetski potencijal sistema Vlasina iznosi oko 1.000 GWh/g. Od toga 600 GWh/g.
spada u tehnički iskoristiv potencijal. Iskorišćeno je 358 GWh/g.
Prikaz planiranih akumulacija, dovodnih kanala i rečnih dovoda u akumulacione recipijente, dat je
na Referalnoj karti I i Tematskoj karti 1, i u tabeli 8 u delu Plana A.6, 6.3. Akumulacije.

5.6. Snabdevanje toplotnom energijom

U granicama PPPPN Vlasina nema značajnijih sistema za zagrevanje s obzirom da postoje

pojedinačni sistemi centralnog grejanja kod javnih objekata. U individualnom stanovanju sistemi
sa lokalnim ložištima grejani prevashodno čvrstim gorivom nisu značajni, osim što ih treba
unaprediti prema kriterijumima zaštite životne sredine.

Za predloženu koncepciju razvoja ovog područja, u granicama održivog razvoja i prostornih

mogućnosti namena površina, smernica za organizaciju i korišćenje prostora, sa posebnim
akcentom na zaštitu životne sredine u najširem smislu reči (vode, tla i vazduha) u ovom planu
predviñena su moguća i racionalna rešenja u dva koraka, i to:

- kratkoročna - fazna rešenja, i

- privoñenje konačnom stanju.

Na prostoru udaljenom oko 25 km od Vlasine planiran je koridor primarnih gasovoda, deonica

Leskovac-Vranje, sa odvajanjem kod Vladičinog Hana, za pravac prema Surdulici, kao
najkvalitenijem konačnom rešenju za snabdevanje prirodnim gasom.

U konačnom rešenju obezbeñenje termoenergije planirano je iz gasovodnog sistema izgradnjom

3
razvodnog gasovoda od Vladičinog Hana do Surdulice, kapaciteta oko 6.000 m /h, a od
3
Surdulice do Vlasine, takoñe izgradnjom razvodnog gasovoda kapaciteta do 1.500 m /h, sve u
ANSI 300 na radnom pritisku do 50 bara.

3
Na lokalitetu ispred Vlasine Rid izgradila bi se GMRS "Vlasina" kapaciteta 1.500 m /h i posle
redukcije pritiska i merenja potrošnje prirodnog gasa isti bi se distribuirao planiranim gradskim
gasovodima do potrošača u zoni Vlasinskog jezera. Na preglednoj karti su ucrtani koridori svih
gasovoda i lokacija GMRS. Konverzija potrošača sa tečnog naftnog gasa ili sa lakog lož ulja na
prirodni gas je jednostavna i bez većih ulaganja.

Ovo rešenje ne može se očekivati u realizaciji za narednih desetak godina i planira se u III fazi
izgradnje, posle 2011. godine.

U I i II fazi izgradnje svi postojeći i planirani kapaciteti turističkog sadržaja bi koristili kao osnovno
gorivo tečni naftni gas, kao kvalitetno i ekološki čisto gorivo.

Kod turističkih objekata najznačajniji su kapaciteti za potrebe grejanja, ali su značajni kapaciteti
potrebni za pripremu tople vode i neophodne potrebe za usluge u kuhinjama i perionicama, kako
bi se obezbedila kvalitetna usluga shodno kategorijama objekata.

S obzirom na težište usluga u zimskim mesecima, rekreaciji i sportskim aktivnostima na snegu,

planirani turistički objekti moraju da imaju standardnu kvalitetnu uslugu grejanja, pripremu tople
vode i kuvanja na prosečnom nivou turističkih objekata "B" kategorije, po našim i sve više po
evropskim standardima.

U tom smislu, koncepcija snabdevanja toplotnom energijom je planirana racionalno i fazno sa

merenjem potrošnje i posebnim akcentom na zaštitu vazduha i tla. Izgradnjom sopstvenih
kotlarnica i rezervoarskog prostora u okviru tzv. tehnoblokova, sa tečnim naftnim gasom je
moguće rešiti sve energetske potrebe (grejanje, priprema tople vode, kuvanje i tehnološke
potrebe perionica) i imati jasno razgraničenje i merenje njegove potrošnje. Korišćenje elektro
energije ne planira se za ove potrebe.

5.6.1. Kapaciteti i izbor goriva

Za sve planirane potrebe za termoenergijom u zoni jezera Vlasina predlaže se korišćenje tečnog
naftnog gasa, mešavina propan - butana, sa donjom kaloričnom moći od 45.500 KJ/kg, ili 1,36
puta većom od prirodnog gasa, 1,14 puta većom od lakog lož ulja, ili 3,64 puta većom od
osušenog ogrevnog drva. Ukupno instalisani kapacitet biće 9.020 kW.

Za širi region PPPPN Vlasina, u centrima opština ili izdvojenim objektima na pravcima prema
Vlasini moguća je kombinovana primena i lakog lož ulja i tng: lož ulje za grejanje i pripremu tople
vode i tng za kuvanje, obzirom da su planirani objekti manjih kapaciteta.

Za objekte stanovanja postoji izbor alternativnih goriva: tng, lož ulje i tradicionalno ogrevno drvo.
Treba izbegavati bilo koju vrstu uglja, s obzirom na povećane mere zaštite od zagañenja.

Tabela 24: Planirani turistički kapaciteti na Vlasini

Naselje Objekat Kategorija i Broj Neto gpr Snaga Snaga za Ukupna

faza ležajeva grejanja grejanja ptv snaga
(broj) 2 (kW) (kW) (kW)
(m )
1 2 3 4 5 6 7 8
Vlasina Rid
H. Krstinci B/II 250 5.000 300 50 350
H. Kompleks A/II 1.100 33.000 1.980 270 2.250
Rid
H. Duhovni B/II 250 5.000 300 50 350
centar i VJ
Hotel TAC B/I 100 2.000 120 25 145
Vlasina
H. Vodeničište B/I 100 2.000 120 25 145

H. Sunčana B/II 100 2.000 120 25 145

dolina
H.Golemi A/II 500 15.000 900 90 990
Čukar
Depandansi uz B/II 100 2.000 120 25 145
postojeći H.
Vlasina
Vikend zona ind. 500 5.000 300 125 425
Starine-
Jockovo 1*) 1*) 2*) 1*)
Vlasina
Stojkovićeva
Rezidencijal. ind. 100 1.000 100 25 125
zona 1*) 1*) 2*) 1*)
"Regency" ind. 200 4.000 400 50 450
zona 1*) 1*) 2*) 1*)
 Vlasina
Okruglica
Ski H. B/III 350 7.000 420 65 485
Okruglica 1
Ski H. B/III 350 7.000 420 65 485
Okruglica 2
Ukupno 4.000 80.000 + 4.800 + 690 + 200 5.490 +
10.000 800 1*) 2*) 1.000
1*)
Svega: 90.000 5.600 890 6.490

Napomena:
1*) Individualno stanovanje i privatan smeštaj: individualne peći ili kotlovi na ogrevna drva,
lako lož ulje ili na tng.
2*) Priprema tople vode na elektro energiju kod individualnih korisnika.

Tabela 25: Planirani turistički kapaciteti izvan zone jezera Vlasine, ali u granicama PPPPN

Mesto Naziv Kat. i Faza Broj Neto rgp Snaga Snaga Ukupna
ležajeva grejanja grejanja za ptv snaga
(broj) 2 (kW) (kW) (kW)
(m )
1 2 3 4 5 6 7 8
Božica
Depandansi B/II 100 2.000 120 25 145
Topli Dol
Depandansi B/II 100 2.000 120 25 145
Vodenica - 50 mesta 250 25 5 30
restoran
Gornja Lisina
Depandansi B/I 100 2.000 120 25 145
Kamp za
skaute
Motel B/II 30 600 40 10 50
Lovački dom B/II 30 600 40 10 50

Kamp Golemi B/II 50 1.000 60 15 75

Sovršac

Gornja Ržana
Plan. dom B/II 50 1.000 60 15 75
Ukupno: 460 lež. + 9.450 585 130 715
50 m.

Tabela 26: Rekapitulacija potrebnih kapaciteta za grejanje i pripremu tople vode

Mesto Naziv Kategorija i Broj ležajeva Neto rgp Snaga Snaga za Ukupna
faza grejanja grejanja ptv snaga
(broj) 2 (kW) (kW) (kW)
(m )
 1 2 3 4 5 6 7 8
Prostor PPPPN 6.782 132.725 9.115 1.560 10.675
Vlasina

U zonama izvan jezera Vlasina svi toplotni izvori - kotlarnice mogu se planirati sa pogonom na
lako lož ulje ili na ogrevno drvo. Ovi kapaciteti iznose oko 1.240 kW ili 1,25 MW.

B.6. ZAŠTITA LJUDI I OBJEKATA

Područje Vlasine u kome dominira priroda i prirodni elementi zbog posebne namene, sistema
vrednosti i ukupnog razvoja mora da bude zaštićeno od prirodnih i mogućih ratnih hazarda i
katastrofa, kako bi se obezbedili napred definisani posebni ciljevi razvoja.

Njihova realizacija zahteva preduzimanje konkretnih mera kod projektovanja i grañenja, odnosno
kod prostornog ureñenja u daljem toku sprovoñenja ovog plana. Kontrolne mere i zadaci će biti:

6.1. Zaštita od zemljotresa

Područje Vlasina u pogledu seizmičke rejonizacije spada u zonu sedmog stepena MCS skale sa
mogućim odstupanjem u okviru osnovnog stepena, zavisno od rasporeda i vrste stenskih masa.

Urbanističke mere zaštite infra i supra strukture na području plana treba da budu tretirane za nivo
zaštite osmog stepena MCS, uz potrebu izrade karte seizmičke mikroreonizacije kao osnov za
izradu posebnih mera zaštite od seizmičkog rizika.

6.2. Zaštita od poplava

Moguća opasnost od poplava na području Vlasine je nekontrolisano pražnjenje akumulacija u

slučaju akcidenta pucanja brane. Očuvanje vodenog energetskog potencijala mora se sprovoditi
sa najmanjom mogućom merom rizika, s obzirom da su od vitalnog značaja za funkcionisanje i
sigurnost privrednog potencijala celokupnih uzvodnih i nizvodnih područja, za materijalnu i
životnu sigurnost ljudi na području moguće poplave.

Odbrana od poplava biće ostvarivana u okviru integralnih sistema, putem:

- aktivne odbrane u okviru akumulacionih basena, kojima se ublažavaju talasi velikih voda i
velikih kanalskih sistema;

- pasivne odbrane kroz realizaciju linijskih zaštitnih sistema;

- planskom kontrolom izgradnje u ugroženim zonama (uz diferencirane stepene zaštite, u

skladu sa značajem područja koja se štite).

Na području zone uticaja poplavnog talasa, ispod brane Vlasinskog i Lisinskog jezera,
uspostavlja se visok stepen zaštite, koji se sprovodi strogim nadzorom i merama tehničke zaštite
(prema Studiji o prolomu brane 1949. godine).

Stoga je neophodno da svaki utvrñeni pojedinačni potencijalni rizik (geologija, ekstremni meteo
uslovi, seizmika, praćenje stanja konstrukcije brane i sl.) bude predmet permanentnog praćenja i
kontrole.
 6.3. Zaštita od klizišta

Zaštita od potencijalnih klizišta odnosi se na izbegavanje nestandardnih intervencija u prirodnoj

konfiguraciji zemljišta, posebno na većim nagibima, održavanje vegetacije na nagnutim terenima i
izbegavanje gradnje većih razmera na većim nagibima.

6.4. Zaštita od požara

Zaštita od požara sprovedena je uvažavanjem potrebnih protivpožarnih mera u fazi izbora

konkretnih sadržaja, namene površina i saobraćajnih rešenja, a u svemu prema odredbama
Zakona o zaštiti od požara.

Da bi eventualna mogućnost izbijanja i širenja požara u urbanizovanim delovima predmetnog

područja (u objektima, kompleksima i celinama) i šumskim kompleksima bila sprečena,
neophodno je pri sprovoñenju ovog plana dosledno primenjivati zakonom utvrñene mere
protivpožarne zaštite.

U tom smislu treba izraditi odnosno inovirati planove zaštite od požara za opštinske centre i
posebno za šumska područja. Ostale moguće tehničke katastrofe, kao i zaštita od eksplozija,
trovanja, kontaminacija i dr. se ne tretiraju, s obzirom na status predmetnog područja kao
prirodnog dobra pod posebnom zaštitom.

6.5. Zaštita objekata suprastrukture

Na području ovog plana izdvajaju se oblasti koje karakterišu opasnost od zemljotresa, klizišta i
potencijalnih akcidenata.

Područje Vlasina se nalazi u zoni u kojoj se pojava razornih zemljotresa javlja u prosečnom
periodu od 100 godina i srednje razornih u periodu od 50 godina.

Istovremeno, na planinskom području postoji relativno srednji rizik dogañanja zemljotresa i

potvrñeno postojanje seizmogenih struktura srednjeg do višeg potencijala, tako da se na osnovu
očekivanog maksimalnog intenziteta zemljotresa, utvrñuje klasifikacija objekata prema uslovima
aseizmičke izgradnje:

- za uslove potresa od 7 do 8° MCS,

- za uslove potresa od 6 do 7° MCS,

- za uslove potresa do 6° MCS.

Litološki sastav i produkti površinskog raspadanja-glinoviti sedimenti, ukazuju na mogućnost

pojave klizišta, odnosno nestabilnih terena. Sva klizišta (aktivna ili umerena), trebalo bi u fazi
projektovanja da budu testirana posebno u zavisnosti od njihove mase, dubine klizne ravni i
njihovog položaja u odnosu na trase saobraćajnica ili zona za izgradnju.

6.5.1. Smernice i preporuke za planiranje

Polazeći od postavljenog seizmičkog rizika, ustanovljuju se ograničenja za razvoj, izgradnju i

ureñenje prostora diferenciranog prema uslovima potresa, i to:
 - ograničena aseizmička izgradnja za uslove potresa od 7 do 8° MCS - u s vim područjima koja
će biti detaljno utvrñena mikroseizmičkom rejonizacijom u planovima nižeg reda za naselja.
Izgradnja i zamena oštećenih novim objektima ograničava se na kapitalne i objekte van
kategorije, čija investiciona vrednost trpi povećane troškove seizmootporne izgradnje; dok
se izgradnja ostalih objekata uslovljava potvrdom odgovarajuće revidovane studije
opravdanosti; a sanacija oštećenih objekata dozvoljava pod propisanim uslovima
seizmootpornog projektovanja;

- selektivna aseizmička izgradnja za uslove potresa od 6 do 7° MCS - u s vim područjima koje

će biti detaljno utvrñeno mikroseizmičkom rejonizacijom u planovima nižeg reda za naselja
izgradnja i zamena oštećenih novim objektima uslovljava se potvrdom odgovarajuće
revidovane studije opravdanosti; a sanacija oštećenih objekata dozvoljava pod propisanim
uslovima seizmootpornog projektovanja;

- kontrolisana aseizmička izgradnja za uslove potresa do 6° MCS - u svim p odručjima koje će

biti detaljano utvrñeno mikroseizmičkom rejonizacijom u planovima nižeg reda za naselja,
izgradnja novih, zamena i sanacija oštećenih objekata dozvoljava se pod propisanim
uslovima seizmootpornog projektovanja, bez posebnih drugih ograničenja i bez posebnih
ograničenja na preostalom delu područja Vlasina u svim područjima koje će detaljno
mikroseizmičkom rejonizacijom u planovima nižeg reda.

6.6. Zaštita objekata infrastrukture

Utvrñuju se sledeći opšti principi za prostorno i urbanističko planiranje i izradu tehničke

dokumentacije sa aspekta prihvatljivog seizmičkog rizika za infrastrukturne sisteme:

- dopuštena su oštećenja pri najjačim zemljotresima, uz obavezu minimiziranja rizika od

havarija koje ugrožavaju ljudske živote;

- utvrñuje se dopušteni nivo havarije, odnosno dopušteni prekid rada i prihvatljivi nivo oštećenja
za svaki infrastrukturni sistem, i

- omogućava se etapno uspostavljanje funkcionisanja sistema, uz uslov obezbeñenja

minimalnog nivoa njihovog funkcionisanja neposredno nakon jakog zemljotresa.

Opšte preporuke za planiranje infrastrukturnih sistema sa aspekta prihvatljivog seizmičkog rizika,

date su u sledećoj tabeli.

Tabela 27: Preporuke za planiranje infrastrukturnih sistema sa aspekta prihvatljivog seizmičkog

rizika

Zemljotres 7-8° MCS Zemljotres 6-7° Zemljotres do 6° MCS

Vrsta MCS
procena oštećenja u procena oštećenja procena oštećenja u
Infrastruktur. sistema sistemima u sistemima sistemima
Vodosnab- Osnovni havarija koja ne bez oštećenja bez oštećenja
devanje rezervoar ugrožava život ljudi
Lok. izvori u mogući prekid bez oštećenja bez oštećenja
funkciji pp neophodnog
zaštite snabdevanja (nivo III)
Cevovodi oštećenja nivoa II oštećenja nivoa III bez oštećenja
(moguća su
 pojedinačna ošt-
ećenja nivoa III)

Elektromreža, Sistemi mreža oštećenja nivoa II bez oštećenja nivoa III bez oštećenja
gasovodi i opasnosti od požara
toplovodi
Sistemi Mostovi, moguća su bez oštećenja bez oštećenja
raskrsnice pojedinačna oštećenja
(nivo III)
puteva Putna mreža oštećenja nivoa I oštećenja nivoa III bez oštećenja
Telekomu- Sistemi mreža moguća su bez oštećenja bez oštećenja
nikacije pojedinačna oštećenja
(nivo III)

Napomena:
- oštećenje nivoa I je prekid sigurnog funkcionisanja manje od 10% površina područja PP (do
7 dana),
- oštećenje nivoa II je prekid sigurnog funkcionisanja manje od 5% površina područja PP (do 3
dana),
- oštećenje nivoa III je prekid sigurnog funkcionisanja manje od 1% površina područja PP (do
24 sata).

6.7. Zaštita stanovništva

Osnovni oblici mera zaštite stanovništva i materijalnih dobara od ratnih razaranja, koji se
obezbeñuju kroz organizaciju, ureñenje i razvoj naselja, kao preventivne mere trajnog karaktera,
ostvaruju se kroz:

- ravnomerni raspored naselja na širem području sa dobrim i višestrukim vezama sa okolnim i

susednim naseljima uz smanjenje koncentracije stanovništva u pojedinim naseljima;

- smanjenje povredljivosti naselja na rušenje izgradnjom skeletnih konstrukcija u skladu sa

propisima za izgradnju na trusnim područjima;

- ograničenje koeficijenta iskorišćenosti na 0,8 za nove urbane celine, i smanjenje koeficijenta i

približavanje graničnoj vrednosti pri rekonstrukcijama urbanih struktura sa većim koeficijentom
0,8;

- ograničenje stepena iskorišćenosti na 0,25 za nove urbane celine i smanjenje stepena

izgrañenosti pri rekonstrukciji urbanih struktura sa većim stepenom izgrañenosti od 0,25;

- obezbeñenje prohodnosti van zona zarušavanja za dvosmerni, jednosmerni i pešački saobraćaj,

u zavisnosti od vrste saobraćajnih koridora sa zelenim i slobodnim površinama pogodnim za
prikupljanje stanovnika ugroženih od ruševina i požara, pri utvrñivanju trasa i vrsta internih
saobraćajnica u naseljima.

6.7.1. Sklanjanje i skloništa

U skladu sa procenom ugroženosti i mogućnosti za zaštitu i spasavanje na prostoru u obuhvatu

PPPPN Vlasina, zaštitu stanovništva od ratnih dejstava treba planirati u dvonamenskim
skloništima dopunske zaštite i porodičnim skloništima i zaklonima (podrumske i druge pogodne
prostorije, rovovski zakloni i drugo). S obzirom na raspored naselja i gustinu naseljenosti nije
potrebno predviñati izgradnju javnih skloništa.
S obzirom na procenjeni stepen ugroženosti područja (treća zona ugroženosti), značaj vojnih i
drugih objekata od posebnog značaja za odbranu zemlje, kao i turističkih, kulturnih, istorijskih i
drugih privrednih i infrastrukturnih objeta, na široj teritoriji, odnosno u centrima zajednice naselja i
primarnim seoskim naseljima planira se otpornost skloništa dopunske zaštite od 30 kPa, kako je
to zahtevano od nadležnog državnog organa uprave.

Za turističke komplekse (hoteli, depandanski, lovački domovi i vikend naselja) potrebno je

predvideti izgradnju skloništa osnovne zaštite otpornosti 100 kPa odgovarajućeg kapaciteta.

Za planirane turističke komplekse (hoteli, depandanski, lovački domovi i naselja sa objektima za

odmor) potrebno je predvideti izgradnju skloništa zaštitne otpornosti 100 kPa. Kapacitete
skloništa treba uskladiti sa brojem ležajeva u kompleksima, odnosno:

- Vlasina Rid - 3.000 mesta

- Vlasina Okruglica - 700 mesta

- Vlasina Stojkovićeva - 300 mesta

- Božica - 100 mesta

- Topli Dol - 100 mesta

- Gornja Lisina - 210 mesta

- Gornja Ržana - 50 mesta.

Navedene kapacitete treba uvećati za broj zaposlenih u ovim ugostiteljskim objektima, u skladu
sa tačkom 6. alineja 3. Tehničkog propisa za skloništa i druge zaštitne objekte ("Službeni vojni
list", broj 13/98).

IV. IMPLEMENTACIJA PROSTORNOG PLANA PODRUČJA POSEBNE

NAMENE VLASINA

UVOD

Ovaj plan sadrži planska rešenja koja su usmerena ka dugoročnom razvoju područja Vlasina i
koja će se sprovoditi sistematski uz stalnu kontrolu ostvarivanja. Osim toga Plan sadrži i prioritete
koji će se ostvarivati u srednjoročnom periodu do 2007. godine. Radi posebnog interesa u oblasti
zaštite prirode i prirodnih resursa, pre svega vode i vodoizvorišta kao posebne namene ovog
područja u koegzistenciji sa energetikom i turizmom, ostvarenje odreñenih planskih rešenja
obavezuje Republiku i njene organe i institucije. Srednjoročni prioriteti će da obavežu i organe i
institucije opština Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad u meri koja se odnosi na lokalno upravljanje.

Dugoročna koncepcija i njeno sistematsko ostvarivanje u ovom planu utvrñuju se:

- granicom Predela izuzetnih odlika Vlasina i trostepenim režimom zaštite prirode i vode pre
svega;

- osnovnom namenom prostora (vodno, poljoprivredno, šumsko i grañevinsko zemljište) i

režimom njegovog korišćenja, ureñenja i zaštite;
 - merama zaštite i prostornog ureñenja pojedinih zona i aktivnosti u njima;

- merama koje omogućuju budući održivi prostorni razvoj pojedinih aktivnosti odnosno
područja u celini;

- načinom dalje planske razrade.

Sva planska rešenja, propozicije i politike iz ovog Plana ostvarivaće se putem odreñenih realnih
organizacionih, ekonomsko - finansijskih i pravnih instrumenata. Za period do 2007. godine ovi
instrumenti su relativno poznati ili ih je moguće uspostaviti, dok će u periodu iza 2007. godine
područje Vlasina preko regiona kome bude pripadalo, verovatno moći da koristi i sredstva
odreñenih fondova Evropske Unije kao što su SAPARD za razvoj poljoprivrede, PHARE SVS za
transgraničnu saradnju sa Bugarskom, ISPA za saobraćaj i životnu sredinu kao i brojne fondove
za zaštitu i ureñenje prirode i posebno, vode i vodnog zemljišta. Pored toga, planska koncepcija i
pojedina rešenja će biti ugrañena u planove, programe i projekte organizacija i preduzeća u
oblasti privrede, turizma, zaštite prirodne i kulturne baštine, infrastrukture i bezbednosti u
Republici Srbiji.

1. PRIORITETNE AKTIVNOSTI ZA IMPLEMENTACIJU PLANA

1.1. Granica Predela izuzetnih odlika "Vlasina"

Ovim planom usklañena je namena prostora sa utvrñenom granicom Predela izuzetnih odlika
"Vlasina". Granica Predela izuzetnih odlika "Vlasina", preuzeta je iz dobijenog izvoda iz "Studije o
zaštiti Vlasinskog jezera sa okolinom", koja je urañena od strane Republičkog zavoda za zaštitu
prirode, i čije se usvajanje očekuje.

1.2. Posebna namena, zaštita i ureñenje voda

Priroda i integralni prirodni sistem područja Vlasina izuzetnih vrednosti, biće predmet posebne
pažnje radi čega će biti osnovan Savet za zaštitu i ureñenje Predela izuzetnih odlika Vlasina (u
daljem tekstu Savet). Savet će upravljati organizacijom, ureñenjem i razvojem ovog područja u
granicama Predela izuzetnih odlika Vlasina u ime skupština opština Surdulica, Crna Trava i
Bosilegrad, koje će biti osnivači Saveta, a uz učešće Republike Srbije.

Savet će imati zadatak da planira, programira i vodi izgradnju i eksploataciju ovog prostora i
njegovih podsistema, sa posebnom odgovornošću za zaštitu, ureñenje i korišćenje voda.
Finansijska sredstva biće predmet posebne konstrukcije finansiranja udruživanjem sredstava
Republike i njenih fondova (energetika), opština koje će da koriste vodu kao i drugih koji budu
koristili vodu (eventualne koncesije za eksploataciju vode i drugih resursa prirode uz saglasnost
nadležnog Ministarstva). U prvoj etapi do 2007. godine zadatak Saveta biće informisanje i
edukacija grañana i drugih korisnika Predela izuzetnih odlika Vlasina o planskom režimu
korišćenja i ureñenja, njihovim pravima i obavezama kao i programiranje zaštite, ureñenja i
razvoja područja u saradnji sa opštinama Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad. Na kraju,
neophodno je povezivanje i otpočinjanje kooperacije sa srodnim evropskim institucijama, kao i
uspostavljanje informacionog sistema za ovo područje.

Sredstva za osnivanje i rad Saveta u prvoj etapi će se definisati i osigurati preko finansijske
konstrukcije uz učešće sredstava Republike, opština Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad, a prema
procentu učešća u realizaciji programa razvoja područja Vlasina.
Zaštita izvorišta vodosnabdevanja od posebnog, regionalnog značaja (izvorište I ranga), kao i
zaštite voda i vodnog zemljišta uopšte, biće predmet posebnih programa i projekata koji će
inicirati Savet odnosno Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede i do njenog
osnivanja. Finansiranje će obezbediti Republička direkcija za vode u kooperaciji sa korisnicima
voda Vlasinskog područja. Posebna pažnja posvetiće se zaštiti i ureñenju Vlasinskog jezera. Radi
toga, u I etapi do 2007. godine, preko Saveta će se obaviti posao izrade projekta zaštite i
ureñenja Vlasinskog jezera radi omogućavanja afirmacije javnog interesa na akvatoriji i
neposrednom priobalju, kao i radi omogućavanja razvoja aktivnosti preko PPPPN Vlasina u zoni
šireg priobalja, izuzev delova grañevinskog zemljišta u Vlasina Rid, Vlasina Stojkovićeva i Vlasina
Okruglica, koji će biti definisani odgovarajućim urbanističkim planovima.

Poljoprivredno i šumsko zemljište biće predmet ureñenja i unapreñenja, posebno sa stanovišta

zaštite voda, preko odgovarajućih programa i akcija u organizaciji Saveta i nadležnih organa u
opštinama Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad i u saradnji sa nadležnim organima i institucijama
Vlade Republike Srbije, sa ciljem uspostavljanja visokog ekološkog statusa područja Vlasina.

1.3. Prioriteti zaštite prirodnih resursa i vrednosti do 2007. godine

Sledeći prioriteti treba da obezbede da područje Vlasina sa svojim prirodnim vrednostima i

resursima, kao osnovom budućeg razvoja, bude zaštićeno na odgovarajući način:

- izrada programa korišćenja, ureñenja i zaštite voda i vodnog zemljišta;

- završetak izrade studija o načinu korišćenja energetskih resursa, kao i šema prostornog
razvoja rudarstva i energetike;

- izrada programa ureñenja i korišćenja poljoprivrednog i šumskog zemljišta radi zaštite

vodnog režima;

- sanacija lokalnih deponija, odlagališta, stočnog groblja, stajnjaka i prijemnika otpadnih voda;

- prikupljanje, odvoñenje i sanitarni tretman otpadnih voda duž regionalnih puteva;

- ureñenje i regulacija vodotokova;

- izrada šumske osnove područja Vlasina;

- pošumljavanje autohtonim vrstama;

- izrada programa za razvoj ekološke poljoprivrede sa brendom;

- izrada i izvoñenje projekta komasacije i arondacije na površinama za intenzivnu

poljoprivrednu proizvodnju;

- ureñivanje i održavanje lovišta prema godišnjim i petogodišnjim programima gazdovanja

lovištima;

- izrada karte mikroseizmičke rejonizacije;

- izrada studija i plana detaljne regulacije za lokacije deponije čvrstog otpada i stočnog
groblja.

Sastavni deo urbanističkih planova (planovi detaljne regulacije) kojima se detaljnije razrañuje ovaj
prostorni plan, treba da budu odgovarajući elaborati o ekonomskoj i finansijskoj zasnovanosti
planiranih rešenja.
 1.4. Zaštita nepokretnih kulturnih dobara

Radi zaštite kulturnih vrednosti na području Vlasina, neophodno je preduzeti sledeće:

- obavezati obrañivače planova nižeg reda da posvete posebnu pažnju prema kulturnom
nasleñu u skladu sa izloženim merama zaštite;

- obavezati nosioce razvoja područja Vlasine na primenu mera zaštite kulturnih dobara, u
skladu sa Zakonom o kulturnim dobrima;

- regulisati pravni status nepokretnih kulturnih dobara okončanjem stručne valorizacije i

postupka proglašavanja u najkraćem roku;

- obezbediti uslove za što hitnije ostvarivanje zaštite kroz dokumentaciju detaljnim terenskim
snimanjima i obradom dokumentacije svih evidentiranih spomeničkih vrednosti;

- pristupiti izradi planova detaljne regulacije i projektne dokumentacije za realizaciju prostorne

kulturno-istorijske celine Rid, uključujući i širu zonu sa predloženim etno-kompleksom i
Duhovnim centrom, zatim za izgradnju etno-kompleksa Golemi čukar na istočnoj obali
Vlasinskog jezera, kao i za revitalizaciju najvrednijih objekata na autentičnim lokacijama.

2. UČESNICI U IMPLEMENTACIJI PROSTORNOG PLANA

Sve prioritetne akcije izvodiće se preko Saveta. Sredstva za finansiranje ovih akcija biće predmet
posebnih konstrukcija finansiranja i obezbediće se kombinovanjem sredstava Republike, opština
Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad, posebnih fondova, mogućih koncesionara, inostranih
donatora i sponzora kao i sredstava grañana, korisnika i investitora na području Vlasina. Za
izvoñenje ovih akcija, pravni osnov činiće važeća legislativa Republike Srbije.

Shodno tome, u implementaciji Prostornog plana područja posebne namene Vlasina učestvuju
sledeći potpisnici Ugovora o implementaciji:

- Ministarstvo za kapitalne investicije;

- Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede;

- Ministarstvo nauke i zaštite životne sredine;

- Ministarstvo trgovine, turizma i usluga;

- Ministarstvo rudarstva i energetike;

- Skupština opštine Surdulica;

- Skupština opštine Crna Trava;

- Skupština opštine Bosilegrad.

3. MERE I INSTRUMENTI ZA IMPLEMENTACIJU PROSTORNOG

PLANA
 3.1. Mere koje omogućavaju budući planski razvoj pojedinih aktivnosti preko
prioriteta do 2007. godine

Budući razvoj područja Vlasina zasnivaće se na prioritetnim akcijama koje treba ostvariti do 2007.
godine. Ove akcije se pre svega odnose na ureñenje prostora odnosno na akcije grañenja
primarne infrastrukture i saobraćajnica.

Konstrukcija finansiranja infrastrukture biće utvrñena preko Saveta, uz učešće Republike,

Skupština opština Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad i korisnika i vlasnika zemljišta i objekata na
području Vlasina, prema posebno definisanim kriterijumima. Takoñe, treba razmotriti mogućnost
učešća inostranih partnera preko neprofitnih organizacija i posebnih programa Evropske Unije
(CARDS, LIFE i dr.), a u sklopu evroregiona "BALKAN 21". Na osnovu ovog Plana, u I etapi do
2007. godine radiće se projekti infrastrukture sa prioritetom boljeg korišćenja, rekonstrukcije i
modernizacije postojećih mreža i objekata. Saobraćajna mreža magistralnog i regionalnog ranga
finansiraće se preko Republičke direkcije za puteve, saobraćajna mreža lokalnog ranga preko
opština Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad, uz eventualno učešće evropskih fondova (CARDS) i
donatora, dok će saobraćajnice na lokaciji (sekundarna mreža) finansirati investitori budućih
projekata. Osnovne akcije do 2007. g. odnosiće se na rekonstrukciju i na modernizaciju puteva
na ovom području.

3.2. Način dalje planske razrade do 2007. godine

Ovaj prostorni plan dalje će se razrañivati:

- za područje posebne namene (izvorište vodosnabdevanja regionalnog značaja - I ranga, kao i

za vode i vodno zemljište uopšte), uradiće se programi sa projektima koji će sadržati
prethodnu analizu društveno - ekonomske opravdanosti i prethodnu analizu uticaja na
životnu sredinu;

- za područje vlasinskog hidroenergetskog sistema, po završetku izrade studija o načinu

korišćenja energetskih resursa, kao i šema prostornog razvoja rudarstva i energetike (prema
članu 18. Zakona o planiranju i izgradnji, "Službeni glasnik RS", broj 47/03), bliže će se
odrediti energetski koncept III i IV faze razvoja "Vlasinskih HE";

- za celokupni prostor u funkciji turizma, preko Saveta biće urañen Program razvoja turizma do
2007. godine prema najsavremenijim evropskim standardima i principima;

- za grañevinsko zemljište obeleženo na Referalnoj karti I, biće posebno definisane zemljišne

politike koje će utvrditi Savet u saradnji sa tri opštine;

- za prostor intenzivnog razvoja turizma u i oko naselja Vlasina Rid, Vlasina Stojkovićeva i
Vlasina Okruglica, uradiće se odgovarajući urbanistički planovi;

- objekti za odmor mogu ubuduće da se grade samo u grañevinskom području naselja ili
mahala koje je planski definisano kao grañevinsko područje;

- za zajednice sela (mahala), uradiće se odgovarajući urbanistički planovi (obeleženo na

Referalnoj karti I);

- za prostore namenjene intenzivnoj poljoprivredi i šumarstvu uradiće se komasacija i

arondacija radi regulisanja imovinsko - pravnih odnosa, racionalizacije poljoprivredne i
 šumarske proizvodnje, unapreñenja ekološkog statusa i boljeg funkcionisanja ovih
aktivnosti;

- za ureñenje i razvoj područja oko jezera uradiće se Plan opšteg ureñenja jezera sa priobaljem;

- za objekte regionalne i lokalne infrastrukture (van granica urbanističkih planova) uradiće se

projekti prema odredbama zakona koji reguliše izgradnju;

- postojeću plansku dokumentaciju usaglasiti sa važećim Zakonom o planiranju i izgradnji

("Službeni glasnik RS", broj 47/03), Pravilnikom o sadržini i izradi planskih dokumenata
("Službeni glasnik RS", broj 60/03) i planskim rešenjima iz ovog plana.

3.3. Etape realizacije

3.3.1. Etape realizacije saobraćajne mreže

Etapnost realizacije saobraćajne mreže usklañena je sa ciljevima razvoja područja Vlasina i

planiranim aktivnostima, razvojem turizma i pratećih delatnosti, u skladu sa merama zaštite
prostora, kao i sa zakonskim odredbama o stepenu opremanja kategorisane putne mreže
savremenim zastorom.

Osnovne napomene: planirane aktivnosti mogu početi i ranije ako se za to ukažu mogućnosti, a
ukidanje motornog saobraćaja u zoni neposredne zaštite je planirano za kasnije etape razvoja i
uslovljeno realizacijom alternativne veze (zapadnog obilaznog kraka koji čine deonice
magistralnog planiranog dela puta (dalje: Mpl) i regionalnog planiranog dela puta (dalje: Rpl)).

Prva etapa realizacije do 2007. godine

Početnom etapom razvoja saobraćajne mreže omogućiti inicijalni turistički razvoj na Vlasina Ridu,
uz rehabilitaciju i revitalizaciju glavnih pristupnih puteva, što obuhvata sledeće aktivnosti na
putnoj mreži:

- podizanje kvaliteta primarne putne mreže, što podrazumeva prvenstveno aktivnosti na

magistralnom putu M1-13 (Surdulica-Okruglica-Strezimirovci), koji prihvata tranzitni
saobraćaj prema Bugarskoj i na R122 kao glavnom koridoru iz pravca Crne Trave prema
Makedoniji i bugarskoj granici na jugu,

- dogradnju pristupnih puteva od R122 do planiranih turističkih sadržaja na Vlasina Ridu i do

zone za odmor i rekreaciju (na lokaciji Starine-Jockovo),

- dogradnju i rekonstrukciju započetih pravaca na području Crne Trave R240 za Ruplje i

R122II ka Preslapu,

- dogradnju i rekonstrukciju postojećih putnih veza od Vlasinskog jezera prema Toplom Dolu,

- dogradnju i rekonstrukciju ostalih započetih lokalnih veza.

Druga etapa realizacije do 2011. godine

U skladu sa osnovnim i opštim ciljevima, prioritetni zadatak je početak izgradnje obilaznog puta
oko jezera i dopuna lokalne putne mreže u funkciji planiranih sadržaja. U skladu sa tim, u periodu
do 2011. godine planira se:
 - nastavak revitalizacije i rehabilitacije primarne pristupne putne mreže,

- izgradnja deonica Brana-Vodojaža (deo Mpl zapadno) i Brana-Taraija (deo Mpl istočno), u
sklopu formiranja primarnog obilaznog prstena oko uže zone sanitarne zaštite i odvojak do
sadržaja na Golemom Čukaru (put L2),

- dogradnja lokalne putne mreže oko Vlasinskog jezera prema Crnoj Travi i Bistrici preko
Čemernika,

- početak prekategorizacije puta R122 u M1-13/1 ka Bosilegradu,

- izgradnja helidroma na lokaciji "Bratanov Del".

Treća etapa realizacije do 2021. godine

Ovom etapom se zaokružuju aktivnosti vezane za formiranje primarnog obilaznog prstena i

prateće aktivnosti vezane za ostvarivanje osnovnih ciljeva u smislu kvalitetnog pristupa i
adekvatne zaštite područja:

- izmeštanje motornog saobraćaja sa saobraćajnice pored jezera (deonica R122 u ovoj zoni
postaje ekološka /Ek/) i formiranje "ekološkog" saobraćajnog prstena oko uže zone
sanitarne zaštite,

- početak izgradnje šire obilaznice oko jezera prema planu izgradnje novog magistralnog
puta Mpl obilazno oko Surdulice i Vlasinskog jezera,

- početna faza izgradnje aerodroma posebne namene (travnata poletno-sletna staza),

- podizanje kategorije R122 od Vlasina Stojkovićeve ka Bosilegradu, u kategoriju puta M1-

13/1,

- dogradnja započetih lokalnih veza uz Lisinsku, Toplodolsku i Ljubatsku reku,

- izgradnja pristupnih puteva mahalama koje se zadržavaju.

Realizacija posle 2021. godine

Predviñen je nastavak sledećih aktivnosti:

- izgradnja priključka na autoput preko planirane šire obilaznice oko Surdulice i Vlasinskog
jezera (Mpl obilazno),

- završetak aerodroma opšte avijacije (asfaltiranje PPS-a, potrebna oprema za eksploataciju),

- povezivanje područja Besna Kobila (šire okruženje) sa Vlasinskim jezerom,

- dalja rekonstrukcija i dogradnja puteva u funkciji planiranih sadržaja.

Sve faze razvoja podrazumevaju održavanje potrebnog nivoa kvaliteta zastora, zimsko
održavanje pristupnih veza i sl.
Planirana etapnost prikazana je i na grafičkom prilogu u ADO, gde su date i okvirne procene
ulaganja u saobraćajnu infrastrukturu po fazama, kao i analiza troškova po deonicama u
inicijalnoj fazi.

3.3.2. Etape realizacije sistema za vodosnabdevanje

Prva etapa realizacije do 2007. godine

Sadrži prelazno rešenje i to:

Naselje Vlasina Rid snabdevaće se vodom iz postrojenja za prečišćavanje izvorske vode

"Tuvegdžije" (Q1 =15 l/s). Izvršiće se samo revitalizacija i zaštita vodozahvata, zamena filterske
ispune na starim filtrima postrojenja i revitalizacija sistema za koagulaciju i dezinfekciju vode.

Sva ostala naselja na području Prostornog plana snabdevaće se vodom iz postojećih izvora -

kaptaža (kapaciteta Q2= 20 l/s).

Zadatak prelaznog rešenja (do 2007. godine) jeste povećanje kvaliteta vode za piće na
postojećim sistemima.

Pod ovim zadatkom podrazumeva se:

- rekonstrukcija i revitalizacija kaptaža (pre svega čišćenje zahvata od lišća, trave, drveća i
mulja, koji su osnovni uzročnici povremene pojave neprijatnih mirisa u vodi za piće), zatim
rekonstrukcija zahvatne grañevine u skladu sa propisima za ovu vrstu objekata,

- zaštita izvora prema propisima i onemogućavanje kontakta životinja sa vodom,

- intervencije na postojećem postrojenju za prečišćavanje vode za piće "Tuvegdžije",

- dogradnja cevovoda do hotelskog kompleksa "TAC Vlasina" i zona za odmor i rekreaciju.

Druga etapa realizacije do 2011. godine

Naselja Vlasina Rid, Vlasina Okruglica i Vlasina Stojkovićeva prećiće na nov sistem snabdevanja
stanovništva i privrede vodom, i to:

- zadržaće se stari izvor vode "Plavilo" i izgradiće se vodozahvat "Cvejina Dolina" tako da će

se sa postojećim Tirolskim zahvatom "Plavilo" ostvariti kapacitet izvorišta Qmin=120-150

l/s. Uradiće se nove zaštite i kaptaže na planiranim izvorima;

- gradiće se novo postrojenje za prečišćavanje vode "Čemernik", dislocirano od postojećeg

postrojenja "Tuvegdžije", ispod vodozahvata, na koti 1.415,00 m nadmorske visine. Na taj
način će se do sada izgubljena - uništena energija (min. 120 m), vratiti u sistem za
snabdevanje vodom. Kapacitet postrojenja (prve faze gradnje) iznosiće Q=30 l/s;

- gradiće se cevovod sirove vode od Tirolskog vodozahvata "Plavilo-Cvejina Dolina" do

postrojenja za prečišćavanje vode "Čemernik", dužine 1.390 m, prečnika  300 mm i MRB
"Čemernik";
 - gradiće se cevovod čiste vode od PPV "Čemernik" do RB "Tuvegdžije", dužine 1.610 m,
prečnika  300 mm;

- gradiće se cevovod čiste vode od RB "Tuvegdžije" do rezervoara "Duge Njive", dužine 2.550
m i prečnika  300 mm, zatim od RB "Tuvegdžije" do rezervoara "Golemi Čukar" (preko
"Belog Kamena" i "Velenovog Rida", dužine 4.850 m, prečnika  300 mm);

- gradiće se cevovod čiste vode od rezervoara "Duge Njive" do rezervoara "Čubrin Rid",
dužine 11.320 m, prečnika  300 mm, sa odvojkom za mahale i naselje Vučedelce
(buduća veza za Surdulicu i Vladičin Han);

Ukupno planira se 21.720 m (odn. 21,720 km) cevovoda.

- gradiće se rezervoari čiste vode:

3
- "Čemernik" V=1x500 m

3
- "Duge Njive" V=1x500 m

3
- "Čubrin Rid" V=1x500 m ;

- gradiće se RB:

- "Tuvegdžije"

- "Brana"

- "Velicovi"

- "Promaja";

- gradiće se crpna stanica "Duge Njive";

- sva ostala naselja snabdevaće se vodom iz postojećih izvora, na kojima su preduzete

planirane mere zaštite i sanacije.

Za realizaciju druge etape i obezbeñivanje zaštitnih i tehničkih pojaseva u toku izvoñenja i

eksploatacije objekata, rezerviše se prostor ukupne površine od 9,21 ha.

Tabela 28: Bilans površina druge etape realizacije sistema za vodosnabdevanje do 2011. godine

1. Vodozahvat "Cvejina Dolina" 0,04

2. PPV "Čemernik" 1,21
3. Cevovod sirove vode od Tirolskog vodozahvata "Plavilo-Cvejina 0,38
Dolina" do PPV "Čemernik"
4. Cevovod čiste vode od PPV "Čemernik" do RB "Tuvegdžije" 0,42
5. Cevovod čiste vode od RB "Tuvegdžije" do rezervoara "Duge 0,71
Njive"
6. Cevovod čiste vode od RB "Tuvegdžije" do rezervoara "Golemi 1,07
Čukar"
7. Cevovod čiste vode od rezervoara "Duge Njive" do rezervoara 2,46
"Čubrin Rid" sa odvojkom
8. Rezervoari: "Čemernik", "Duge Njive" i "Čubrin Rid" 2,89
9. RB "Tuvegdžije", "Brana", "Velicovi" i "Promaja" (obuhvaćeno -
površinom cevovoda)
10. CS "Duge Njive" 0,03
Ukupno 9,21

Tabela 29: Bilans površine prema načinu obezbeñivanja zemljišta

Red. Način obezbeñenja zemljišta za planiranu namenu Planirana površina

broj (ha)
1. Nepotpuna eksproprijacija (službenost) 4,41
2. Potpuna eksproprijacija 3,80
3. Formiranje neposredne zone zaštite 1,00
Ukupno 9,21

Dozvoljeno je odstupanje od bilansa površina datih u ovim tabelama, u slučaju izmena i dopuna
urbanističkih planova.

Treća etapa realizacije do 2021. godine

Gradiće se sledeći delovi sistema za snabdevanje vodom na području Prostornog plana:

- postrojenja za prečišćavanje vode za piće (treća etapa)

- "Čemernik" Q=30 l/s,

- "Jerma" Q=60 l/s;

- cevovod čiste vode od Belog Kamena (Gadžina Mahala), do rezervoara "Čubrin Rid" (istočni
poluprsten dužine 13.550 m, prečnika  300 mm);

- cevovod čiste vode: svi ogranci i priključci I, II i III visinske zone, dužine 32.100 m, prečnika

 150-200 mm (dimenzionisano na Qhmax i protiv požarnu zaštitu).

Ukupno planira se 45,6km cevovoda.

- Rezervoari čiste vode I, II, III, IV i V visinske zone:

3
- rezervoar "Čemernik" II faza 500 m

3
- rezervoar "Duge Njive" II faza 500 m
 3
- rezervoar "Jerma" (2x500) 1.000 m

3
- rezervoar "Čubrin Rid" II faza 500 m

3
- rezervoar "Dojčinova mahala" 100 m

3
- rezervoar "Vlasina Stojkovićeva" 500 m

3
- rezervoar "Polom" 100 m

3
- rezervoar "Andrejinci" 250 m

3
- rezervoar "Bukova glava" 250 m

3
- rezervoar "Jarčeva mahala" 500 m

Realizacijom III etape ostvariće se ukupna zapremina rezervoarskog prostora čiste vode: V=
3
5.700 m . Ova zapremina planirana je da pokriva Qmax - časovno, zatim Qmax - dnevno=38h
- uz istovremeno gašenje dva požara (2h), intenziteta 2x10 l/s.

- Crpne stanice III, IV i V visinske zone:

- "Čubrin Rid",

- "Vlasina Stojkovićeva",

- "Jerma",

- "Andrejinci".

To su male crpne stanice koje najčešće funkcionišu kao protivpožarni hidrofori.

- Redukcione stanice (za umanjenje viška pritiska RB) II i I visinske zone potrošnje;

- sva ostala naselja na području Prostornog plana snabdevaće se vodom za piće iz postojećih
izvora;

- posebno obeležje ("Simbioza" vodovoda) uradiće se na samom jezeru, i na taj način

simbolički će da se naglasi značaj vode područja Vlasina (na osnovu posebnog projekta).

Tabela 30: Bilans površina treće etape realizacije sistema za vodosnabdevanje do 2021. godine

Red. Vrsta objekata i radova Planirana površina

broj (ha)
1. PPV "Čemernik" i "Jerma" 2,31
2. Cevovod čiste vode od Gadžine mahale do rezervoara "Čubrin 2,85
Rid"
3. Cevovod čiste vode (svi ogranci i priključci I, II i III visinske 6,55
zone)
4. Rezervoari čiste vode I, II, III, IV i V visinske zone 1,98
5. CS III, IV i V visinske zone 0,08
6. "Simbioza" vodovoda na Vlasinskom jezeru (dovodi i razvodi 1,00
fontana, "Vlasinska devojka" i dr.)
Ukupno 14,77

Tabela 31: Bilans površina prema načinu obezbeñivanja zemljišta

1. Nepotpuna eksproprijacija (službenost) 10,13

2. Potpuna eksproprijacija 4,27
3. Formiranje neposredne zone zaštite 0,37
Ukupno 14,77

Dozvoljeno je odstupanje od bilansa površina datih u tabelama u slučaju izmena i dopuna u

urbanističkom planu.

Opciona etapa realizacije do 2021. godine

Na području Prostornog plana rezervisan je prostor i planirani su objekti i sistemi za snabdevanje

vodom i izvan područja Plana (Vladičin Han, Surdulica, Bosilegrad i Crna Trava).

Postoji neophodan i dovoljan razlog da se planiraju potrebe ovih opština na način koji bi
kvalitativno i kvantitativno izgradio zajednički sistem snabdevanja vodom u granicama i van
granica Plana.

Planom je predviñena mogućnost jedinstvenog regionalnog sistema za snabdevanje vodom. On

obuhvata:

- naselja: Vlasina Rid, Vlasina Okruglica i Vlasina Stojkovićeva,

- opštine: Vladičin Han, Surdulica (deo), Bosilegrad i Crna Trava.

Koncepcijski, zadržava se sistem snabdevanja vodom koji je planiran na području Plana, a razlike
su u sledećem:

- planirano postrojenje za prečišćavanje vode za piće "Jerma" gradiće se sa većim

kapacitetom Q=2x180 l/s umesto planiranog Q=60 l/s,

- povećaće se prečnik cevovoda od PPV "Jerma" do "Promaje" na  600mm umesto 

300mm,

- izgradiće se gravitacioni cevovod od "Promaje" do Vladičinog Hana, sa usputnim objektima

(MHE, MRB i dr.) prečnika  600/400mm i dužine 29.860m,

- gradiće se PPV "Lisina" kapaciteta Q=60 l/s,

 - gradiće se cevovod od PPV "Lisina" do rezervoara "Risovica" dužine 13.180m, prečnika 
300 mm,

- gradiće se crpna stanica "Lisina", kapaciteta Q=60 l/s,

- gradiće se gravitacioni cevovod od brane na Vlasini do Crne Trave, dužine 11.970m i

prečnika  150mm.

3.3.3. Etape realizacije sistema za kanalisanje otpadnih voda

Prva etapa realizacije do 2007. godine

Sadrži prelazno rešenje, i to:

- gradiće se PPOV za naselje Vlasina Rid 1x1.500 EC,

- gradiće se sistem fekalne kanalizacije u naselju Vlasina Rid, gradiće se sistem fekalne
kanalizacije u naselju Vlasina Okruglica,

- sva ostala naselja na području Plana kanalisaće se pomoću VDP sengrupa.

Cilj prelaznog rešenja (do 2007. godine) jeste uklanjanje zagañenja u naselju Vlasini Rid, tj.
povećanje sanitarnog kvaliteta prostora. Pod ovim pojmom podrazumeva se sanacija postojeće
kanalizacije i etapno povezivanje objekata na novi sistem fekalne kanalizacije.

Druga etapa realizacije do 2011. godine

Planirano je da naselja Vlasina Rid, Vlasina Okruglica i Vlasina Stojkovićeva preñu na novi
sistem kanalisanja, i to:

- gradiće se severni ekološki poluprsten fekalne kanalizacije; kapacitet PPOV za 3.000 EC,
akcidentna retenzija i akumulacija za prečišćenu vodu,

- gradiće se južni ekološki poluprsten fekalne kanalizacije; kapacitet PPOV za 3.000 EC,
akcidentna retenzija i akumulacija za prečišćenu vodu,

- gradiće se priključci na nov kanalizacioni sistem.

Za realizaciju druge etape i obezbeñivanja zaštitnih i tehničkih pojaseva u toku izvoñenja i

ekploatacije objekata, rezerviše se prostor ukupne površine 24,30 ha.

Tabela 32: Bilans površina druge etape realizacije sistema za kanalisanje, do 2011. godine

Red. Vrste objekata i radova Planirana površina (ha)

broj
1. Severni ekološki poluprsten 7,04
2. PPOV, akcidentna retenzija i akumulacija 3,11
3. Južni eko poluprsten 10,04
4. PPOV, akcidenta retenzija i akumulacija 4,11
Ukupno 24,30
Tabela 33: Bilans površina prema načinu obezbeñivanja zemljišta

Red. Način obezbeñenja zemljišta za planiranu namenu Planirana površina (ha)

broj
1. Nepotpuna eksproprijacija (službenost) 17,08
2. Potpuna eksproprijacija 7,22
Ukupno 24,30

Dozvoljeno je odstupanje od bilansa površina datih u tabelama u slučaju izmena i dopuna u

urbanističkom planu.

Treća etapa realizacije do 2021. godine

Predviña izgradnju kišne kanalizacije sa retenzijama i PS u Vlasina Rid, Vlasina Okruglica i

Vlasina Stojkovićeva.

Tabela 34: Bilans površina treće etape realizacije sistema za kanalisanje, do 2021. godine

Red. broj Vrsta objekata i radova Planirana površina (ha)

1. Kišna kanalizacija, otvoreni kanali - rigole -

2. Retenzije 2,71
3. PS 0,08
Ukupno 2,79

Tabela 35: Bilans površina prema načinu obezbeñivanja zemljišta

Red. broj Način obezbeñenja zemljišta za planiranu namenu Planirana površina (ha)

1. Nepotpuna eksproprijacija (službenost) 2,71

2. Potpuna eksproprijacija 0,08
Ukupno 2,79

Dozvoljeno je odstupanje od bilansa površina datih u tabelama u slučaju izmena i dopuna u

urbanističkom planu.

Opciona etapa realizacije do 2021. godine

Na području Prostornog plana rezervisan je prostor i planirani su objekti i sistemi za kanalisanje

otpadnih voda i izvan područja Plana (Vladičin Han, Surdulica, Bosilegrad, Crna Trava i
Vlasotince).

Postoji neophodan i dovoljan razlog da se planiraju potrebe ovih opština na način koji bi
kvalitativno i kvantitativno izgradio zajednički sistem upravljanja kanalizacijom u granicama i van
granica Plana.
Planom je predviñena mogućnost jedinstvenog regionalnog sistema za kanalisanje otpadnih
voda. On obuhvata:

- naselja: Vlasina Rid, Vlasina Okruglica i Vlasina Stojkovićeva,

- opštine: Vladičin Han, Surdulica (deo), Bosilegrad, Crna Trava i Vlasotince.

Koncepcijski, zadržava se sistem za kanalisanje otpadnih voda koji je predviñen na području

Plana.

Radi ostvarenja propozicija i planskih rešenja, kao u prioriteta do 2007. godine, definisan je
Ugovor o implementaciji Prostornog plana izmeñu nadležnih ministarstava Republike Srbije i
opština Surdulica, Crna Trava i Bosilegrad.

U njemu su detaljnije opisane uloge pomenutih učesnika u implementaciji Prostornog plana i

utvrñene meñusobne obaveze i prava ugovornih strana.