B i l b ao 11

Edateko iturri berria

Narrazioaren hariak batzen ditu maisutasunez idatziriko hainbat ipuin

“
“Ipuin-liburua idatzi
nahi nuen nik,
horretan jarri izan
dut hasieratik
indarrik handiena”
rretan, interpretazio desberdi-
netarako aukerak zabaltzen di-
tu, biderkatu egiten ditu konta-
kizunaren bidexkak, sakonera
ilunagoetara hel daiteke. Hala-
ko galderak egiten dizkio Soro
Barturenek bere buruari eta
berdintsuak egiten dizkiot nik
neureari, eta zalantzan egoten
naiz asmatu ote dudan ezkuta-
tzen ditudan elementuekin”.
Narrazioaren tenpoan eta ez-
lekuetan gai bat gailentzen da
nolabait: heriotza. Izan ere, ha-
lako esaldi bat irakurtzen da
bat-batean: “Hiltzen ari da Bar-
turen”. Eta pertsonaia horri bu-
ruzko detaile izugarri horrek
heriotzaren hatsa hedatzen du
narrazioan. Eta hala da, presen-
te dago heriotza liburu horre-
tan. Idazleak hala egin omen
du esanez: zeri idatziko diogu
bestela? Elorriagak gehiago ge-
hitu du: “Ez dakigunari, ezagu-
tzen ez denari idatzi behar dio-
gu. Guk dakiguna, ezagutzen

I
turri berria jarri digute esku-
ra literaturan. Bertatik eda-
tea oso erraza da. Liburu bat
hartu, zehazki, Iturria izenekoa,
eta edan. Hortxe dituzue hitzez
osaturiko uraren molekula guz-
tiak, bai eta oxigenoa ere.
Joan den urtearen hondarre-
tan irakurri nuen liburua da, eta
misterioz beteriko lerroetan li-
teraturaren xarma luzatzen zaio
irakurleari.
Bere orriotan, irakurleak
ipuin harrigarriak topatuko di-
tu, film laburren itxura hartu-
rik maila handiko narrazioak
osatu eta literaturaren botere
katartikoan sakontzen dutenak.
Hala da, lan bikaina iruditu zait
Unai Elorriagak plazaraturiko
Iturria (Susa) lana, bere seiga-
rren liburua dena. Berak idatzi-
tako guztiak honakoak dituzue:
2001ean, SPrako tranbia (Elkar)
plazaratu zuen. Horixe izan zen
bere literatura ibilbideko lanik
arrakastatsuena, izan ere, 2002.
urtean Espainiako Narratiba Sa-
ri Nazionala irabazi zuen. Gero
Van’t Hoffen ilea (Elkar, 2003),
Vredaman (Elkar, 2005), Londres
kartoizkoa da (Elkar, 2009) eta
Iazko hezurrak (Susa, 2014) pu-
txekieraz argitaratzen duela,
Hungarian hungarieraz. Soro
Barturenen gaztetako laguna da
Iturria, eta Sorori iruditzen zaio
berari buruz ari dela ipuino-
tan, berari begira idazten ditue-
la. Horregatik ari dira agian
Soro eta Erroman Iturriaren bi-
la Europan zehar: hegazkinak
hartzen, hoteletan lo egiten, las-
ter laurogei urte izango di-
tuzten arren. Herrialderen ba-
tean Iturriaren ipuinen bat argi-
taratu dela dakiten bakoitzean
hara abiatuko dira: itzultzai-
le bat lortu, ipuina irakurri, Itu-
rria non bizi den ikasi... Baina
ez dute hain erraz topatuko la-
guna”.
Narrazio enmarkatuaren itxu-
ra hartzen du liburuak, hasi eta
berehala, mozorroturiko obra
egin baitu idazleak. Izan ere, na-
rrazioaren hariak batzen ditu
maisutasunez idatziriko hainbat
ipuin, tematika eta estilo des-
berdinekoak. Egileak bereak
ere, hala azaldu du kontu hori:
“Ipuin-liburua idatzi nahi nuen
nik, horretan jarri izan dut ha-
sieratik indarrik handiena. Aza-
la da beste guztia, ipuinak bilt-
zen dituen azala, zuritu behar
dena mamira heltzeko. Esan de-
zakegu nobelaz mozorrotutako
ipuin-liburua dela hau. Mozo-
rroa, berez, ikusgarria da, mo-
zorro gehienak bezala, baina
mozorroa kendu eta bertan to-
patuko du irakurleak liburua-
ren muina. Bestetik, egia da
progresiboki egiten dutela gora
ipuinek liburuan zehar, hori da
idazketa amaitu eta hartu dio-
dan antza. Ematen du lehen
ipuinak apalagoak direla eta in-
tentsitateak apurka egiten due-
la aurrera”.
Ipuinon zergatia pertsonaia
xelebre batzuek emango digu-
te. Pedro Iturria, munduan ze-
har ipuinak izkiriatu eta argita-
ratzen dituen idazle misterio-
tsua da. Eta autore hori topatu-
ko ote duten egiten dute peski-
za Soro eta Erroman lagunek.
Badirudi, Sorok aspalditik eza-
gutzen duela Iturria, baina han-
dik hona erabat galduta dago
eta ez du bere arrastorik aurki-
tzen. Bizitzaren akaberan, be-
rriz biltzekotan arituko da per-
tsonaia nagusia. Bilaketa horre-
tan, makina bat hiri bisitatuko
ditu, toki horietan Iturri idaz-
learen lanak publikatzen baiti-
tuzte, horixe baita egileak uz-
ten duen marka bakarra. Hala,
hainbat ipuin kausituko dituz-
te, eta horiexek irakurri eta az-
tertu egingo dituzte tai gabe
agertzen diren pertsonaia ku-
rioso batzuen bidez, Iturria non
dagoen jakin ahal izateko.
Baina diogun bezala, ipui-
nok, sekulako garrantzia hartu-
ko dute, guztiak bikainak baiti-
ra. Asko erakutsiko dute, baina
duguna, mundu guztiak ezagu-
tzen du, zertarako errepikatu.
Nork daki ezer, ordea, heriotza-
ri buruz? Augusto Monterrosok
esandako hura gogoan daukat
sarri: “Hiru gai baino ez dago
munduan: maitasuna, heriotza
eta euliak”.
Eta heriotzaren gaia eszeno-
grafia berezian horniturik ager-
tuko zaio irakurleari. Ez-lekuak
agertzen dira maiz. Elorriagak
dio: “ez dut memento bakar ba-
tean esaten non edo nondik ari
diren pertsonaiak. Horrek arra-
zoi bat dauka: leku edo denbora
jakin bat ematen duzunean,
ipuina zamatu egiten duzu, his-
toria jakin batekin, politika ja-
kin batekin, kultura jakin bate-
kin… Eta ez nituen ipuinak za-
matu nahi, arindu nahi nituen,
gordindu”. Eta bere gordinta-
sunean aurkeztu ditu ipuinok,
giro deskribagaitzean, bi mun-
du paralelotan eta sofistikazio-
rik gabe.
Denak egiten du handi libu-
ru hori, Iturria. Hasieratik ten-
tsioa nabarituko baitu irakur-
leak, eta tentsio horrek ez du
amaierarik izango azken orrira
arte, hiriak, espazio ezezagu-

“
blikatu ditu.
Argitaletxeak hala aurkeztu
du duela gutxi argia ikusi duen
liburua: “Pedro Iturriak obsesio
bat dauka: ipuin itxurako tes-
tuak idazten ditu. Ez dakigu ja-
torriz zer hizkuntzatan idazten
dituen, baina badakigu Txekian
“Narrazio enmarkatuaren itxura
hartzen du ‘Iturria’ liburuak, hasi
eta berehala, mozorroturiko obra
egin baitu idazleak”
galdera asko sortaraziko dizkie
pertsonaiei. Hala azaldu du Elo-
rriagak kontu hori: “idazle ba-
tek ondo jakin behar du zer
kontatuko duen, baina hobeto
zer ez duen kontatu behar, zer
isildu behar duen, zer utzi be-
har dion irakurleari. Modu ho-
nak, umore garratza, eta pertso-
naiaren drama intentsuak mai-
suki konbinatuko baitut Unai
Elorriagak bere azken lan ho-
rretan, narrazioa eta ipuin eder
batzuk uztartuz.
Juanra Madariaga