Mvufx[tubexh

r«g JufuNl htuòlt Sgu, htuòlt bhu, ;uhe gt’tuk buk nb!
jtRVle çþjux Mvez:e Ctd;e x[ulbtk J¤e vtAwk JufuNl MxuNl ytJe åËfGþk Au. atjtu, yubtk jxth bthelu
òuRyu fu ytvKt Rghje aufrjMxbtk yt JF;u fgt rh£uNbuLxm btus’q Au?

(yu) JufuNlJtkal&

(1) " fuah Rl " htg& 1951btk «dx :guÕþk yuf ykd{uS ÃþM;f 2007btk JtkaJtLþk? ytun, Rx mfm!
ytJtu luahj rhMvtuLm nsw vK $øjeNbtk CKJt A;tk çþfm l Jtka;t gkd:´ømlu :R Nfu. vK
yburhftle yt btuMx vtuÃGþjh, Jl ytuV " btuMx ftuLx[tugrNogj çËf ytsu g ;htu;tò Au. Cth;le lJe
vuZelu ;tu nJu s yultu MJt’ mbòg ;ub Au. ntRMfqj (sqrlgh ftujus)btk:e rhsufx :gujt ntuÕzl ltblt
xelushlt blturJµbtk zturfGþk fhtJ;e yt rf;tc VMxo vmol yuftWLx ;hefu jFtguje Au. yn´ ‘ztÌtt cltu,
bntl cltu, mkgbe cltu¥le Mþ»Xw Mþ»Xw mjtntulu c’ju gtiJlle J´Ít;e vtkFlt JtM;rJf VVztxtu vtlu vtlu
v:htgt Au. "th’th fxtût fh;t Vle fJtuxmle yuf yjtg’e ÃþÂM;ft :R òg yuJt Jtfgtu yubtk Õnuhtg
Au. muBvÕm& ‘ftuR l mbsu yuJe Jt; fhtu, ;tu c"t MJefthe juNu!¥... ‘mufm ykdl u t mkfÕvtuLþk yuÔþk Au lu fu
;bu mJthu rlgb cltJtu ;tu htºtu yu ðËxe òg!¥... ‘’huf ’wÐ ltjtgflu ;bu btuk vh yule ytu¤FtK ytvtu
yu l:e db;e!¥... ‘VwjVxtf Atufhe b¤Jt ytJu, vAe yu btuze vzgtltu yVmtum l:e :;tu!¥

(2) btYk mðg & ytb ;tu ‘mðg ~þk Au? SJl ~þk Au?¥ ytJt nuJeJuRx mJtjtu CK;e JF;u MxwzLxmlu :tg
yuJt Cha¬ «gðltu ytvKt fu¤JKefthtu fh;tk ntug Au ylu btuxuCtdu rJ¼t:eoytu btlrmf he;u rl÷t"el
:R s;tk ntuR rl»V¤ s;tk ntug Au. vK sJtlebtk jtRV VLzt ykdu DKe fLVGþÍl hnu;e ntug Au, ylu ’huf
JF;u çËZtvtu yultu Wfuj l:e ntu;tu. ‘dtu dux Rx¥lt yt xuÂMxkd xtRbbtk mðglt vthFtk :Jt òuRyu?
måatR yuxju dtk"eSltu Vtuxtu? ytJt mJtjtult sJtctule r’Ntbtk ‘ytkd¤e rak"tbK¥ltu yuf «gtm yuxju
yt juxuMx mkvt’l. mðglt dtk"eJt’e ÃþM;ftu suÔþk yu cturhkd l:e. yult juytWx ylu mòJx VuNlucj Au.
Yvt¤t ’uFtJ mt:u Yztu MJCtJ yuÔþk huh ftuÂBcluNl "htJ;tk yt mkvt’lbtk btuhtrhctÃþ:e MJ. ak÷ftk; cûte
Mþ"elt mðg vhlt mtåat mtult suJt rJathtu Au. Wvhtk; Zdjtu ftÔg vkrf;ytu, fJtuxm ylu rfVtg;e
furVg;tu btus’q Au! mðg ykdult DKtk ymðgtubtk:e Bþ¾; yvtJu yuÔþk rJ’uNe muÕV nuÕv çËfm:e arzgtðþk
Jtkal!

(3) ybeMvk’l& vtu;tle B\; Ãþºtele MB\r;btk yuf øþsht;e rv;tyu luJhrcVtuh fjufNl fhJtLþk rJatGþO.
ytsu ;tu yu g yt ’wrlgtbtk l:e, vK mtrnðgle MJltb"Lg mkM:tytu su l fhe Nfu yu mkag yt ÃþM;fbtk
Au. òu yt juF JtkaJt ÃËhðþ øþsht;e ytJzu, ;tu øþsht;e Ct»ttle ftÔg mkMf]r;ltu ytFtu yuf ÇË;ft¤ yn
´ maJtgujtu Au. JufuNlbtk yuLþk ‘WðFll¥ fhNtu, ;tu yltuFtu Fòltu b¤Nu! yn´ bBbeytule bBbeytu
dtRlu vÃvtytulu MËJztJ;e yu ntjhztkytu Au. ‘ytk"¤e btltu ftd¤¥:e ‘beXe bt:u Ct;¥ suJe JuÕGþyucj
rJLxus haltytu Au. yuf rcjtze òze ylu afecul vK Au, ;tu Csldhct’wntyth;e vK Au. b"ÃËztu ;tu
btusq’ Au, Au ftuR b"ÇËÏGþk?

(ce) JufuNl«Ô\r•t &

(1) ntg! rnbtjg! & jtuftu mkmth Atuzelu rnbtjg Ctd;t, nJu øþsht;le dhbe:e caJt mkmth btKJt
rnbtjglt Ftu¤u FujJt suÔþk Au. Xkze Xkze nJt, hkdcuhkde JlMvr;ytu, ytkFtubtk Nhc; huzGþk ntug yuJt
hbKeg ÷~gtu, øþjtce Jt;tJhK... sMx aeRRRj, aej! vK ntuxjlt ck" fbhtbtk vufus xqh fhJtLþk
ftb ytuÕz slhuNlLþk Au. ctuÕz slhuNl ;tu rnbtjgbtk fuBv fhu, x[urfkd fhu! ’tgftytu:e yt btxuLþk suxÕþk
mMðþ, yuxÕþk s Mþk’h ytgtusl Gþ: ntuMxuÕm fhu Au. Rxm yul yufmrvrhgLm xw buRf mb bubtuhucj
btubuLxm! ÇËjftk Cxqrhgtk:e jRlu dtgÍ yuLz ra¾m ylu Vwj Vurbjelt vK :tf fh;tk :ldltx Jæþ
ytvu, yuJt x[urfkdle btrn;e òu Y-c-Y l bu¤Je Nftu ;tu Gþ: ntuMxuÕm ytuV RÂLzgtle yturV~gj mtRx
www.yhaindia.org vh ¾jf fhtu... yuLz jtud ytul xw rnbtjgÍ!

(2) ‘Gþhuft¥ xw Gþ! & ytrforbrzÍ (fu JtuxyuJh!)lu lJe Ntu"ltu ytRrzgt ytÔgtu, ðgthu yu Mltl fh;tu
n;tu. ÏþNebtk vtdj :Rlu yu ‘Gþhuft! Gþhuft!¥ raÕjt;tu r’dkch yJM:tbtk s cnth Ctøgtu! ytvKu ðgtk
MJ¡ òuJtle ôbhu vntukaujt gtiJl"l mt:u yt r¢gt rhJmobtk :;e ntug Au. c"tlu fNtkf ytRrzgtÍ
ytJ;t hnu;tk ntug Au. luahje! ftuRflu mtgLmlt lJt ytrJ»fthlt, ftuRflu rcÍlumlt lJt
«tusufxmlt, ftuEflu jedj, yusGþfuNlj, mtu~gj ytuduoltEÍuNl M:tvJtlt ;tu ftuElu rVÕb
cltJJtlt! ytErzgtÍ NuFaÕjelu ylu ytubtllt NuFmtnuc cklulu ytJ;t ntug Au. Vhf yu n tug Au fu,
NuF vtmu ðþ¬tlu ;eh cltJJtle mkvr•t ylu MþrJ"t ntug Au! ;tu, rzgh hezmo, JufuNl rJathJt btxu l:e
(yu ftb fjtmYbbtk ftuE ZççËS CKtJu ðgthu fhÔþk!) rJathtulu JtM;rJf;tlt åËju aztJJt btxu Au. ;btht
ftuE Ntl’th jtd;t ytErzgtlu ftd¤ vh W;thtu, ’m - cth ’tuM;tu / Jzejtu / øþYsltu / MJsltulu c;tJtu
vAe yulu mtfth fhJtltu yufNl Ãjtl cltJtu fuxjtu Fao :Nu? yu fgtk:e ytJNu? fgtk mt"lmdJztu
òuENu? fuxjt btKmtu? fgt Nnuhbtk? «btuNl bxerhgj? «tuzfNl rhmtumo? yu btxuLþk luxJfo dtuXJJtltu
«gðl fhtu. òKu maBþa ykctKe cle dgt ntu, yub cuLfbtk fu mhfthe yturVmtubtk sE ÔgJÂM:; ;igth
fhujt vuvmo c;tJe b’’ bu¤JJtlt «G;ltu fhtu. :Nu yuÔþk fu, vnujt rl&JMºt :Jtlu c’ju ‘Gþhuft' ctuÕgt
vAe fvztk W;he dgtle jtdKe :Nu! "uxm " rhyrjxe, ytvKu ytle s x[uErlkd juJtle Au, su:e
CrJ»gltu Bþftcjtu fhe Nftg!

(3) ¢tum flufNLm & Ôntux EÍ yÕxebux Vl? ctug bexm djo! Atufht ylu Atufhe btxu rdVx dKtu fu
zuÂMxluNl... yufceò:e Jæþ ytlk’bg f~þk s l:e! ylu yuxju s Jæþ ’w&Fbg vK yu s ntug! ytufu,
«tuçjub yu Au fu, jzft - jzfe Mfqj ftujusbtk mt:u CK;t ntug ;tu vK DKeJth ‘C¤;t¥ l:e ntu;t.
øþsht;btk ;tu btuxu Ctdu Nnuh rmJtg mt:u CK;t s l:e ntu;t! btxu cklu «òr;lu yufceòLþk suxÕþk
ytf»toK ntug Au, yuxÕþk s fqðËnj ntug Au. vtukdt vkrz;tu suJt "boøþYytu ylu mtbtSf mjtnfthtu yubtk
mbsq;e fh;t bsçË;e:e C¤;tu m¤;tu Wv’uN vehMgt fhu Au! yule Ju, yuf bM; bòle yurfxrJxe :E
Nfu.

òu ;bu Atufht ntu, ;tu Atufheytule su ctc; btxu ;blu BËkÍJK :;e ntug yuLþk rjMx cltJtu < sub fu,
Atufheytu Jt¤lu ytkd¤eyu:e hbtzelu ~þk fnuJt btkdu? yublu bÂÕjft NuhtJ; òuElu fuJe jtdKe :tg?
yublu vtKeÃþhe fub CtJu? Atufheytu Atufhtytu btxu & ctEfmJtheLþk ytxÕþk DuÕþk fub? Atufhele Auz;e fuJe
he;u fhJtLþk bl :tg? Atufhtytulu fE Jt;le cnw cef jtdu ðgthu hzÔþk ytJu? ylu vtu;vtu;tlt mfojlt
ytuvturÍx mufmle Ôgrf;ytuLþk mJuoûtK fhtu. vtztuNbtk, fÍeLmbtk, £uLzmbtk! Exm Vl, rJ: jlo!

(me) JufuNlrJnth &

(1) ftuhj x[tguLdj, ELztulurNgt & ytvKe vtztuNlt ’rhgtbtk btºt Mþltbe s ytJu Au, yuÔþk l:e. v qJo
ELztulurNgt, vtÃþyt LGþ rdrl, bjurNgt ylu rVjevtELm Jåault ’rhgtlt vtKelu ftuhj x[tguLdj
(vhJt¤tkltu rºtftuK) fnuJtg Au. 9.6 ycs ztujhle «Jtmlle ytJf "htJ;e yt ’rhgtE mVh suJe
;uJe l:e. yt ’rhgtE rºtftuKbtk 3,000 :e Jæþ «fthle btAjeytu ylu 600:e Jæþ «fthlt vhJt¤tk
btusq’ Au! ctgtuztEJrmoxelt mtgLmlt atuvzu ltuk"tgt Au, yubtltu 75% Mxtuf :gtu! fblmecu, yðgthu
dehlt rmkntule btVf yt mBþ÷M\rÐlu vK rNftheytuLþk yuÔþk d{nK jtøGþk Au fu yulu ‘yuLzuLsoz¥ Ítul ònuh
fhtgtu Au. J";t s;t ;tvbtl mtbu vK fuxjef òr;ytu mkÃËKo mVtax :E hne Au!

(2) " zGþl, vtukrzauhe & yhrJk’ yt©ble ytægtÂðbf;t rmJtg ftuElu vtukrzauhe rJM;thbtk hrmf;tltu
yLþCJ fhJtu ntug ;tu 14 rfjtubexh ’qh ‘" zGËl¥ ltblt 30 yufhbtk Vujtguj cea rhmtuxolt xtJh
ntWmbtk vntukae sÔþk. £uLa msof r’rbºteyu rlbtoK fhtJuje yt søgtbtk 50 Vqxle ôatE vh ‘nLËBËl
ntWm¥ Au! sgtk:e 700 bexhbtk Vujtgtj ftuhtubkzj mBþ÷;x ’uFtg Au. yuhfLzeNlhlu c’ju ’wjoC
Vqjtubtk:e vmth :Elu ytJ;e nJtle jnuhFeytule bnuf Au. xeJe ylu zeJeze Ãjugh Au, vK aulj l:e.
MJerbkd ÃËj:e bmts Mþ"ele btukDe MþrJ"tytu Wvhtk; £uLa SJrJ¿ttle Sl medltjuxle rJ»thrn;
hurmve vh:e clujt vfJtltu vehmðþk huMxtuhtk Vl (Vqz Gþ lez!) vK Au, ylu ;trbj rNÕvf¤t vK.

(3) htKfe JtJ, vtxK & yub sqlJtKe ltb Jtkaelu ‘ytuytuytuytu¥lt rl&mtmt l ltF;t, rhltuJuNl
vAe Jæþ lglhBg ylu «uÍLxucj cluje øþsht;lt ÇË;ÃËJo vtxldhle htKele JtJbtk yuf Jth vd
BËfgt vAeltu Cth;eg M:tvðgltu y’TÇþ; lòhtu rlnt¤tu... ;hm jtde nNu, ;tu vK ÇËjtE sNu! JtJ
ykdule dkCeh NtMºteg rvksKbtk l vzJwk ntug ;tu vK sht ægtl:e culBËl rNÕvtf]r;ytu vh lsh btkzJe.
~\kdtrhf rNÕvtultu Xuftu fkE btºt Fsqhtntultu s l:e. mkMf]r;lt ltbu yuVxeJe:e yubyuV nwmullu fhzJt
’tuz;t ’uN«ubeytuyu shtf htKele JtJlt WLbt’ yltÔ\; ’unlt J¤tkftu ylu mtik’go ;:t «uble
yrCÔgrf; fh;e «r;btytu lehFe lehFelu òuJe òuEyu. yuf Jth òugt vAe yu BËr;oytu f’ta mvltbtk
mSJ :tg yuJe hkdel Nfg;tytu Fhe!

(Jætw ytJ;t ykfu)