Ovidi Metamorphoseon liber XIII (vv.

778-856)

Prominet in pontum cuneatus acumine longo

collis exstat in mare porrectus longo acumine
collis (utrumque latus circumfluit aequoris unda):

medius : in medio huc ferus ascendit Cyclops mediusque resedit, 780

secutae (sunt)
lanigerae pecudes nullo ducente secutae.
quae (i. e. pinus)
antemna -ae
Cui, postquam pinus, baculi quae praebuit usum,

ante pedes posita est, antemnis apta ferendis,

fistula : syrinx sumptaque harundinibus compacta est fistula centum,

Montes omnes personuerunt sibiliis pastoriliis, etiam senserunt toti pastoria sibila montes, 785
personuerunt fluctus

senserunt undae. Latitans ego rupe, meique

Nympha Galatea Acin (Acis -idis) iuvenem toto Acidis in gremio residens, procul auribus hausi
pectore adamavit
auribus hausi = auribus excepi = audivi
talia dicta meis auditaque mente notavi:
ligustrum : arbor ignota, fort. cyprus «Candidior folio nivei, Galatea, ligustri,
alnus -i (cat. àlber, fr. aune, hisp. álamo, it. alno)
floridior pratis, longa procerior alno, 790

splendidior vitro, tenero lascivior haedo,

politior conchis expolitis fluctibus continuis
levior adsiduo detritis aequore conchis,

1/5
 solibus hibernis, aestiva gratior umbra,

mobilior pomis, platano conspectior alta,

mitior racemo maturo

lucidior glacie, matura dulcior uva, 795

tenerior et plumis cycni et lacte densato mollior et cycni plumis et lacte coacto,

riguus hortus: qui rigatur, irriguus

et, si non fugias, riguo formosior horto.

Saevior indomitis eadem Galatea iuvencis,

durior annosa quercu, fallacior undis,

lentior = flexibilior
lentior et salicis virgis et vitibus albis, 800
salix -icis
his inmobilior scopulis, violentior amne,

laudato pavone superbior, acrior igni,

tribulus (τρίβολος): dictum fuit
genus spinae in terra stratae,
spinis secundum folia rigidis et
asperior tribulis, feta truculentior ursa,
praeduris
ursa feta = ursa gravida (fetum gerens) surdior aequoribus, calcato inmitior hydro,

et, quod praecipue vellem tibi demere possem, 805

pedibus
calcare hydrum non tantum cervo, claris latratibus acto,

verum etiam ventis volucrique fugacior aura.

noris : cognoveris At, bene si noris, pigeat fugisse, morasque

paeniteat fugisse
damnes, labores : damna, labora (coniunctivus pro
imperativus)
ipsa tuas damnes et me retinere labores.

2/5
 Sunt mihi, pars montis, vivo pendentia saxo 810

antra : spelunca antra, quibus nec sol medio sentitur in aestu,

sunt poma curvantia ramos
nec sentitur hiems; sunt poma gravantia ramos;

sunt auro similes longis in vitibus uvae,

tibi et has (uvas purpureas) servamus et illas (uvas
flavas ut aurum)
sunt et purpureae: tibi et has servamus et illas.
cornum -i
Ipsa tuis manibus silvestri nata sub umbra 815

mollia fraga leges; ipsa autumnalia corna

prunaque non solum nigro liventia suco,

pruna liventia: pruna livida, pallida, plumbei coloris
verum etiam generosa novasque imitantia ceras.
pruna generosa... : nobilia et exhibentia / imitantia
recentes ceras Nec tibi castaneae, me coniuge, nec tibi deerunt

arbutei fetus: omnis tibi serviet arbor. 820

Hoc pecus omne meum est, multae quoque vallibus errant,

tegit : occultat
multas silva tegit, multae stabulantur in antris,
multae stabulantur in antris : multae iacent (clausae) in
speluncis nec, si forte roges, possim tibi dicere, quot sint:
quot (oves) sint
pauperis est numerare pecus. De laudibus harum

nil mihi credideris, praesens potes ipsa videre, 825

aegre, difficulter possunt deambulare nam ubera
turgida sunt
ut vix circumeant distentum cruribus uber.

3/5
 Sunt, fetura minor, tepidis in ovilibus agni,

haedus est fetus caprae (ἔριφος) sunt quoque, par aetas, aliis in ovilibus haedi.
lac candidissimum
coagula immixta condensant partem alteram
Lac mihi semper adest niveum: pars inde bibenda

servatur, partem liquefacta coagula durant. 830

damma -ae
Nec tibi deliciae faciles vulgataque tantum

munera contingent, dammae leporesque capraeque,

parve columbarum demptusve cacumine nidus:

inveni geminos, qui tecum ludere possint,

inter se similes, vix ut dignoscere possis, 835

ursae villosae : ursae hispidae villosae catulos in summis montibus ursae:

inveni et dixi “Dominae servabimus istos!”

exere : tolle Iam modo caeruleo nitidum caput exere ponto,

iam, Galatea, veni, nec munera despice nostra!

nuper sum intuitus in specie aquae purae et mea figura Certe ego me novi liquidaeque in imagine vidi 840
arrisit mihi spectanti
nuper aquae, placuitque mihi mea forma videnti.

adspice, sim quantus: non est hoc corpore maior

hoc corpore : me ipso
Iuppiter in caelo — nam vos narrare soletis

4/5
 nescio quem regnare Iovem —, coma plurima torvos
spissi capilli porriguntur in truculentam faciem atque
tegit umeros meos tamquam silva prominet in vultus, umerosque, ut lucus, obumbrat; 845

Attende: abhinc sing pro plur. et vice versa

nonnunquam (corpora pro corpus, succumbimus pro
succumbi, etc.)
non credas turpe quod villus (capilli per totum corpus)
nec mea quod rigidis horrent densissima saetis
corpora, turpe puta: turpis sine frondibus arbor,
turpis equus, nisi colla iubae flaventia velent;

iuba -ae (iuba sunt crines, pluma tegit volucres, ovibus sua lana decori est:
qui a collo animalium
pendent, ut leonum et
equorum)
barba viros hirtaeque decent in corpore saetae. 850

Unum est in media lumen mihi fronte, sed instar

barba viros hirtaeque decent in corpore saetae : barba

ingentis clipei. Quid? Non haec omnia magnus
est honori viris, saetae horridae in corpore gratae sunt
Sol videt e caelo? Soli tamen unicus orbis.
lumen : clipeus : orbis : oculus

genitor meus : pater meus, Neptunus

Adde, quod in vestro genitor meus aequore regnat:
aequore regnat: in maribus regnat
hunc tibi do socerum; tantum miserere precesque 855
tibi ... uni: tibi soli
supplicis exaudi! Tibi enim succumbimus uni.»

5/5