Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Krautheimer - Ranohrišćanska I Vizantijska Arhitektura

    Uploaded by

    Tea
    255 views90 pages
    Ranohrišćanska i vizantijska arhitektura

    Original Title

    Krautheimer - Ranohrišćanska i vizantijska arhitektura

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document
    Ranohrišćanska i vizantijska arhitektura

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    255 views90 pages

    Krautheimer - Ranohrišćanska I Vizantijska Arhitektura

    Uploaded by

    Tea
    Ranohrišćanska i vizantijska arhitektura

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 90
    Rivard Krauthajmer Slobodan Curvié RANOHRISCANSKA I VIZANTIJSKA ARHITEKTURA aX Beograd 2008 RVI DEO HRISCANSKO GRADITELJSTVO PRE KONSTANTINA POGLAVLIE | POCECI HRISCANSKE ARHITERTURE 450-150. GODINA NOVE ERE 1 toku prva tri veka hrianstva, dva elementa su odredia ajegovu pozeij:razvo) nove vere, injenica da se on odigrao u drustvenom, kaulturnom i relgioznom sistem kasnog Rim- skog casiva, OnganizaijahrSéanstva,njegove zadovoljvane bozanstvima po liénom izbo domacim plemenskim bogovima ili bogovima a Dripadnici bratstv ‘mogli da zaborave na drustver a = drsivene moglo bit izbegavano, Sto a mase nije bilo te- ako. U okviru Kasnountickih spasiteljskih religi- ja, briSCanstvo je raslo skoro neprimeéeno ba- rem celu jednu generaciju poste Hristove smi ‘éanske 2ajednice su mogle osta tigke grupe w okviru jevrejskih lestini -ubuntovnom, ‘kom govornom podrugju; Pav me svetske religijeu hriséanstvu. Siro je jevan- dalje podjednako medu Jevrejima i paganima ‘su Biveli u helenizovanim gradovima duz Male Azije, i u Rimu. Prekinuo je veze hriSCanstva sa judaizmom i jevrejskim naciona- lizmom. Uveo je politiku izbegavanja drustve- ni i politickih zahteva rimskog drustva, Preo- sk sain "abil tobe organiza fim raktignm svi su Se bavi aden stratori volonteri, i Stato volonter, nadzornisi (eis + eniskop (prim. pre.) ** dakoni (rim. prev) soko gore, otvorena kas a jk uvek gover jednostavno sas 6a okolo njeza, 3", 0 Kojo} Tertu- se 200.8." Pokuéstvo se ai i lezaja — ka. fe upezarja i dobila Geni “am lr erento amen ko poco goa ie “6 ie , od strane propovednia, sy Pavia? U Rima, ede su kuée za iznaimiranje sa stanovima bile pravilo, ne samo trpezania, je mogla pos bile po- ima koji su eel di ‘dnosno preabea- bilo dozve- i verovatno su napus ‘malom privatnom kupatiu, name- njenom za javnu upotrebu.!* do najraskosii ma, Hniséans ‘ogranigene na podrugje stambene arhi uz tna neupadlive kuse nize klase, Ova oBr 10 izbegavanje arhitekture 27% alo odluéujude 150-250, GODINE orci ingle rian ss promen korena posle sredine II veka. Do 250. g. Mi Arlnj bia Serdesetprocenata riscasia. Hi | ‘Ganska zajednica u Rimu je brojala 30-50 000 lien Severna Afrika je bj na ade 2=— ‘ica u malim gradovima.!” Kroz stalne sporo¥e Ijudi od polozaja su po- * bogati banka, vane ia avaniénog obodava- avai si, je vod sunt pores opromima, Vlas pak tele daa ena bezopasn Seka Pro- en odvjen:u Riu 64 rata an ela i gadanasu bil olgledn preset 150-250, 6001NA * 25 1s da daju zakletvu car a von isvajaju buduce we osu pred im, ido nametan PEO Ri ganskih zajed- oe ore 000 1 posedval ikan- saat movi oe le acije of 250. 8. ‘Odréavale su sluzbe, preobr vale krStavaley sahranjivale.pomagale onima Uunevolji—iu sve to posedovale imovinu, bilo zakonski, bilo sa doputtenjem.'* Gradevine potrebne zajednici morale su da ‘ispune dve svrhe: duhovne potrebe i drustveno dobro Zivin, i kult mrtvib. Lzvan gradova, gro- blja su morata da budu postavljena i odrzavana tamo gde bi mrtvi mogli da potivaju w mira i ‘neskmavljeni od strane obliznjih pagana, ede su ‘erobnice mugenika bile obelezavane spomeni ima, i gde bi se 2ivi okupljali u odgovarajuei ‘iektima za memeonijalne faneranestzbe. U okvira gradova, zajednicama su bile potrebne grade podesne za okupljanje vernika, uprave 2ajednice i raspodelu milostinje, Male zajedni- ‘ce mogle su da nastave sa okuplianjima u mas kucama; vode velikih zajednica takode su Pribegavale ovakvo) praksi za vreme progona, Tako prstupacna, i pod i paste." Episkop ko Sinjskierkveni raspored od oko 2 predviduo jg docu napred,zatim muskarce na kraju 2ene. U Rimu, mosKare su verovatno 2a- verovatno drven i mobilan epskopska stolica, jvi dugi sto za darove (prvi sto vokviv it ispred svestenickog proso. Sto (mensa) za Evra 4 druginajednoj strani, {Je mop da odvaja svestensivo od pany ‘gradi ola. Predpros i i organizovana v odgovarajuéi poredak steje om, Ure svedtenigke ispunjeni w potrebama s na privremeno wdovoljeni samo u posed 2aje: termina. Po sgradevinu je po pravilu trebalo pre- kako bi zadovoljila potrebe zajednice. PPonekada bi kuse za okupljanja morale da budu igradene ex novo. Ali sve poate kuse 7a okt igene na osnove i projekat lo 0 svojim praktiénim polrebama ar rain, Klonilo se rvaniéne sfere i zvanigne i religiozne arhi- tekture, koja je skoro va bila igpunjena pagan- skim znagen) it posveseai anskim bogovima spasiejima; a javne dv 'esu bile povezane sa obozavanjem cara * sie prim. prev) 150-280, GopINa + 27 1. Dara Epon Katt iam ‘jedi uran hon 200g ko 230. Aksone- mews upd eradeni prema poirebama polozajavelke b= anske arse ‘kom ojaava tn zidina 257, 28 Kada je izgradena na vii grada, bila je obiéna grad> — ska kuGa uobigajenogperistilskog tpa: saulice tpt —ay—“2 koje je * a inve- 20 osoba, i bila je idealno mesto 2a katehume- ina, a na Cetvtojportikom ~ t da Jonadom; u svePi maltru jedno) od soba, do- dobijaju uputsta ida se pripreme 2a kistenje. on adnik je rezao godinu: 31/2, Ostaje ne- Iz ove sobe troja vrata vodila su u dvoriste, ‘avesno da li je hriséanska zajednica korstila dvoranu za okupljanje | manju pravougsonu kr ‘ovw kuéu 2a svoja okuplanja, Kuéa je sigurno —stionicu na severno strani. Kad, iznad koje je bila posedu zajednice od 240. do 250. g. Uto bio baldahin,stajata je wz zat ‘reme bila je ilodena promenama smijenim ce; muralist pikazivali predstave prv a je prilagode u svrhu use 2a okupljane. greha, spasenja i vaskrsenja~ idee bisko po- Divan ujufnom krilu~soba zaprimanje,okru- yezane sa enagenjem krStenja prema ranobri- ‘ena Klupama sa tri strane ~ bila je spojena sa anskom shvatanju, susednom jugozapadnom sobom. U poveéanoj _-Privatne kuée w matim gradovima Sicom prostorji— 5x13 m — je moglo da sedne $0 do Carsva su verovatno na sigan natin preure vodila verovatno usaksstiju. Velika vata, uze- gradu iz 303. g, Zivo odrabavaju osnovu ta ta sa starje gradevine, olvarala su se wdvoriste —kvog domusecclesiae i namene nekol i ujednu veéu soba ~ 4x7 m-~w zapadnom kri--_vih soba. Kretuéi se kroz kuéu, nalazilo se na Ju, U ov sobu je moglo da se smesti pri cANSKO GRADITELISTYO PRE KO ima na gornjim sprato pune sveta du wzanih, mratnih alien koje su zaudarale i vrvele od meteza i buke, ove _pradevine su verovatno veoma podseéale na day nagnje agrade u Rimu ili Napolj, inske zajednice u Rimu uspo ccclesiae u takvim stanovi koje se nalazev stanovina u njujorSkom Harle- ruil Jondonskom Istendu. iaveden od mermerne ploée koja je noxla snikovo ime i dokazivala njegovo pravo na ‘moving, Do ranog IV veka parohijska organi- ne éinioce putem eudno razicitih gradevina Takode, ne znenaduje Sto su obe zajednice po- stavile svoj centre v oblas ‘ih pod imenima kao Sto su IX veka, i cesto pre ugradeni u njihove ove ili saéuvaniispod podova, skoro bez izw- 2etaka se nalaze ostaci velikih kuta za iznajm- termi iz I-IIl veka, "ajmanju ku iz periods pre Konstantna. Sto roca £8 poste vrlo verovatno da su gradevine pre Keven suber aches a5 al Konstam bile kone kao domuseceie izgled medu obinim kucama Taomoan Aiea meep em eh “er ceo wenn sadam (prim, 150-250. GODINA + 29 imerkvenim zgra- rani lusima u Rima, U San najamno} zerad na (S. Pudenziana) Zak}jueni dokaz da je hei= arhitektare nj. Jednostavnijeg ipa. Hrstanski pogrebai obred, na ustambenu arhitekturu, Gradevina ukljugena w ctkvu Sv, Jovana i ‘im stolom, a za dacu su koristene pogrebna vile nisu koritene, prizemije je sigurno veC —odaja sa Klupama i ledajima za o2aloscene, 250g. bilo dekorisano mu posebna prostoi iva riscanske teme, Ta gr Hriscanski obiga) je zahievao neznatne i2- tada slutila kao ritulus By Vijuje w dokumentima, Meda vijen rasporedom prozora na fas ‘njem zidovau prizerl mentalnog stepeni nll su tzv. Columbarie urnama na policama, - Samy | ere meuocee =m, Pe “ se zavtiava donk i je podigut prekojednogsiromasnog grote) Pre id se mote pribién de nad proba, nia je ila dy bio potizn, ig fe ispred nie. Gornji deo nse e nstavjn janad edikule, verovatno sa botnim polsuto- via i zaveéen zabatom.” ri pagans na- bogovima svoje velike, Samia veovay saa Sve in > 0 ion omen nego} pie ad a | foaosom, Kn 8 vation be Shoe verovato ta il, sah oe Motive rezane na sasdnom 2d sume Sreote tome da joovo a iar set ‘rato Petrov grob nik (kao lai gro ‘alo meso njegovog musenisva, su PNT koja istoriar arhitekure mora ostaviti of nim. ana, @ pomoéu heroa, celokupan isiozne ahite 250-313, GODINE Posle Decjusovog iz 260.g. i Dioklecijanovog. progona hriséana 303-5, godine po bro} martinjuma. Dye odaje unutar Ki ‘atakombe ~ pripremljene pre 207. . 2a zajed- "nigh pogreb rimsih episkopa, a u upotrebi do sda prislonena stuba (4) naéevaju poveéam prostorju, "kape- Kao martirjum, i zaista w TV veku je jena oltarom i pregradenim ol tovani kao ogradenprosto m odsecali na ona usvetilst Sy, Petra, alu vee ‘ma jednostavnim ertama, Na mestu San Seba stiano na Via Appia, odrtana je 258. god. pro- slava kojom je obelezeno seganje na sv. Petra i sv Pavia. U to vreme, post Avorise, koje se zavitavalo na jednoj strani ‘tvorenom lodom ~ pogrebnom dvoranom 7 33 250-313. GODINE dage (trict) {5}. Da njeni zidovi nisu bili pre sriveni zavetima upusenim apostolima i zabele- ‘kama o gozbama w biti u vida pergole ili obitne osteria. Unutar tom, kao Sto je "basilieaid est dominic cRKVENO GRADITELISTVO U DOBA KONSTANTINA * 43 je, graditeljsko} ro Zara poo Crk wrarni po retest kontannowekih crkvenihosno¥ corazovaa a radene, 23 dina pre 319. Ba vronstng vet 313. dve sen ns lave dvrne le sw partlno toe i 2 ce fad, es spre popretnom vernon ts sj zap Krsjevia alakvaatna proworiaedvojena o popes dvoranesid- Trig taotstomec 9) Zon bogs pod i severe ne dvorane savant Cetonma spd pore Katedra i Xt radi njnerdove Svaka lava 020 a 37 mi mo- J godinama pre Crkvenog mia eee keomne bi ima, izgradene pod ima, prikazuju veliku 9 obeda st se sano menjao. Na osnovu ove njihova namenu:izduzema 59 ERKVENO OR! je dravnano, Stena Golgote nekih 30 m jugoi Sono od grobnice je oblikovana w kockw, Tz- ‘edu Kalvarie i Svetog Groba i njegove roton- na isto&nom kraju celog prethodio atrijum i propi- Iisa Kolonadama (27) De va stuba su preost lc i susedaih grades st Sx. Grobom, mo 40m. S obzirom i udaljenostfasade atrjuma od novopronadene Hipotttha rekonstrukeljabazlie iz oko 38. 8 apside, od 74:m i dubinyatejuma, bazilika, ko- iskom na zapadu, mogla oka, Unutrainjost i deko ick neodzedenim iarazima, Glavni brod, ka 4e on, potivao je na ogromnim stubovima ~ alt ina se moze dove ‘za lanterne prozore: tavanica i modda je ako je opi- “okruzenu kao venac sa dvanaest teem grab. 40 329. g. vero. samom Konstantin, je bio ta. i Santi Marcelino e Petro: ma. ine, oko 350. ge bio pridodgt ‘mawzolej ding. ‘ko 400. g., judnom transepty Konstantinovi savremeniei mo- vi da su smatrali prirodnim prepravku osnove Coveka, Boga i Krala~ i njenjetakvih herow a centralnim planom scedistem erkve u spomen ‘one nalikw Sv. Zemji koje su nw na Hrista - rodenog kao coveka, vaskrsiog ‘kao Boga, a vladajuéeg na nebu. Suproino over sme, transept S¥, ba, novoizmi rezervisanog 28 jedan svetac nije bio norme. Standardni tip erkvene gradevi- ji mo%_mo nazvati “uobigajena ranohri- ika se razvija samo u drugoj polo- 3. rien a odavanje boPans| ast, Prema tome, heroa su gradevina, kao Sto je Panteon, neprekidnom transept: levine zatvorene wnutat sai bez atrjuma. TaKVe plu i arhitektonski reénik, Stantinovo doba, dok je zanemarivalo prisutni dvorknog zida, catskih mavzoejazarad podse¢anja na Hrista~ | na, jer Za tip carskog heroon-a JBA KONSTANTINA + 65 tnjum do "ke nog broda, i kulminira v ol coltarske ograde, na presto- episkop i svektenici, Crkvena arhi- wz drug Iijske erkve kao one u Ore ‘martinjumi ukljucuju Crk ane una jednog Kompleksa re, Resin te eo ema vet ee ao’ za vee katte, azthe-mar krufenamao- ej, Na san nai joni neni Komp, dora pret Biv} zl ao. ae oknutiala Ko ogra vo al dela pra te ean gh lane ox al ponead se posh’ §popreat element peseaj kao u aradama palais tv crkvaa sa 0 kao lokalnog nadzornika, ilo da je Eustathios doneo osnova sa ear- skog dvora il ne, Konstantin je, makar posred- no, uticao na projektovanje svojiherkava Nje- ovo pismo koje se odnos na gradevine na Gol- tue episkopa da uzima iz carske bla- ajne stedstva za mermerne stubove i pozlati- vanje kasetrane tavanice, Nijedan sluPbenik, ada ma je ponudenatakva carska darePlivost, ne bi oklevao. U Mambri, Konstantin nalaze ky iskopima da planiraju erkvu “doe velikodusnost i dostojnu katolicke | apostolske erkve'. U jednom od svojih govo- "on predofavahrisGansku Crkvu kao 2grada ‘ojoj prethodi fasada od dvanaest sneénobelih tubova nadvisenih fastigijumom:* no car pred sakra ‘1 koja se podudarasa oblikom javne at £ najike Klas, koja izratava njegovu mod Aostojanstvo, i koja usvajasjjne elemente tcklonskog retnika,svojstvenog earskim pala ‘ama javnim gradevinama, U istom je saguvan, 8 projektovanju slozenih kompleksa, konstantinovskih erkava, kao So ‘gledu, Na istoku, ukrasi homogeni. Ali ak it, kon- turalnog reda, Koj je jo¥ uvek viadso ‘eka, postepeno je zamenjivan novim | on BA KONSTANTINA = 67 ven arhitekty- posledja faza arhitekture kasne antike, KONSTANTINOPOL! (CARIGRAD) POGLAVLIE 3 HRISCANSKA ARHITEKTURA U PRESTONICAMA Kruga,klasign duh je 22 skva v Rim je ostala ra¥n0~ iénomn wéenju i Koltari vesim Se promenio tek ue ubrzo nakon Sto ju je Konstar ‘cm ka fen ake repens at a aGnve vie ate Sokog 078 setae tom 1 ok sve slotenii zi de iam Civ | Carstva su, dovel do razv0- jj novi tpova erkvi u politickim i dub prestonicama Carstva. Martinjumi su pot fe uadits nad mestima obodav ie nisu ee fi ‘mermernim oblogama. Tambur, dobro osve- ea : jon rovarina sa bron eka, zi- vauakorn ong cs dao se ad utzon erovato je bio wa aon Sen kupstim trovom, spo vog anbura. rtofag car atc i kensaima ma ane ‘ma, Sarkofag i stupei su stajal ‘nog prostora u kojem je na Prema tome, ofito, gradevina je bila mauzolej ‘cara i martirijum posveéen apostolima, Njena ‘znatenja, medutim, su bila znaéenja koj pripa- {daju heroon-manirijum samog cara: gde je on ppotivao na znaku krsta ~ kao Sto je nagoveste- ‘no osnovom gradevine; gde je bio obozavan kao ‘rinaesti od Ucenika, u pratnji same dvanaesto- kde je on bio srediic, ako ne po- Aleksandi vodno, pogrebno mest 0 Evharstj penlaijanapored,Takvo kav. ScomarTneNe einen Yet glee it je posalo nepodnostivo kada su 3867 grave most apostol donete Ot Kowtninovh ven patency ei aKontininen See ae "etn ho Jeti, pidodti mauzoshtadiionlne Kine Kata apa ue oxnove st apolom. U nacta, Apostleion je biomarsjm isto Kaliko, ru, Preko njih su Crkva i dvor signim dutom; i kao ishod, earevi, dvor} dvorski episkopi, i dvorski arhitekti su os klasiénog nasleda novog hri- ctkve 2a Jokalnu upo- _Séanskog Carstva do duboko u V vek. Zaprav®, ve podseCanje na mesta Hristovog duh klaske, oslabljen tokom Illi ranog IV ve- ‘avrsena tek 360, i u svojoj osnovi, Konstantinova erkva Sv. *Fanica (prim. prev) saduvano od palata, avai gradevina Sio njegovaKonjanigky statu: cgromogslavoluka iz 393. gk hv, cia suena Seheru; et a ws dap bar ine od preko pet metara, a kolonad nv 0 metara, debeo je preb «di mu prednji zid i skoro 2 bile od ogromnih mermernih blokova. Prolaz i 1 poluabliaste zasvode- na stranama; odaje su sa kupolama of koncentrignihpestenova od a. Godine 439, odgovarajul ostala wvedenja (Nicopols), iravnan trakama od ‘peka i obloden kamenom serusaim © 73 dlugo veemens duz 2 ivopisnijem arigrada u kasnom V veku. JERUSALIM, Preostale gradevine iz postk \veemena su uglavnom utvrdenja i palate relativ~ re, i poe isu sauvani ostaci jednog broja crkveih gradevina iz postednjih ina ih je stradanja i toga su rom istovetnom onim gradevinama koje je Konstantin podigao u i na Golgot Alu suprotnos seth godina IV veka, ka ski martnijumi u Pal skom svetu izbegavali su sjedinjavanje centrali- zovanog proéelnog dela sa glavnim brodom ba- toga, centralizovani martrijumi su bili dovolni va tipa takvih martirjuma sa centralnom ‘osnovom, preovladuju u IV iV veku, oba pro- in modela, Krstoobra- raka jednake duzine 380. . ~ iznad Jakovljevog bunara ‘Sihema (Schem) gde je Hrist sreo Zenu iz Samar, pone ji ob | opin hag. snika i e (27B.33). U samoj stedini 221i svojem raison uuadizala se kupa Hristovog gro stantinovog baldahina. Si 3 je bio ‘okruzen sa dvadeset oslonaca koji su nosi ar kkadu, mada uskraéenih 2a dv stuba gde se na istoku fasada pojavila. dealno, iako je, krug lonaca bio razvtstan, verovatno od samog po- etka, na Geri grupe po tri. Parovi stubaca na ‘lavnoj osi obrazovali su ks; stubovi na dija- ‘zonalama su bili gropisani utrijade, simbol ‘hu kao krov oktagona nad Pesigom y Vint ‘mu, Celokupan izgled je bio nespretan, tima i San Konstance i Anastazis. lobodnostojecikrvt martizijuiit (od Koj je Anastazis etna» Wi ln ej i uma! > ‘rea preporoda kasni i postkonstanina i tremor, Nest ein ua centralnog plana, martirjumi su ponovo OF “Anastazis rotonda nije bila jedina gm is svoje vste medu marirjumima v SY) Tskopavanja na Maslno} gor lo nekoiko zidova Imbomons {je 370g. podigla rimska dama Pom ‘moenia)u slavu mesta sa kojeg © HAs! nebo.” Otksven je deo spolinog MT ay ~ nagoveitavajuti pretnik od polo Jokalna traci nagovestavaj relativno rana kopija Anastazi ANTIOHA |skopavanja preduzeta pre nckoliko godina, ino jasnu sliku stambene arhi- *hrtniotvor na kro (prim. pe) vaca taka). Desetine kt Wt veks, zasle su na s¥etlO, ‘anim poplosanie romadeno: i samo ed vi centar obozavan} fe IV veka, Izgraden kod Kausije (Kaoussié) eposreno ivan starog grad, i zapoéet vero" Jamo 379. ¢.njegov novi martirijum je bio kr- stoobrazni , kvadratno i Verovatno nadvigeno piramidaln onstrukeijom, ukljui dela — ncke vrste ¥ prufala suse Ceti: kr ddrvenom konstrukeijom dain mozaika su predsta- iske zajednice most svetog Vavi Iij su bile zamena za apostolske i zasluzivale su sligno mesto za potivanje. I pored toga, neki uz drugi, prilagodavajuci na ‘agin martirijum za redovne ctkvene slu2be. com. Progresivno prihva- tanje osnove martrijuma kao redovnog erkve- nog tipa postae otigledno re martirijuma svetog Va 4a antiohijskim erkvama, pripojen carskoj palati na ostrvu Orontes u ‘tu grada. Konstantin ga je 2apogeo 327. .,i bio 16 awrionua © 77 Vise je nema, rn i verovatno central- eniskog nivon obzirom na verovath ambalatorjuma, jz planovima kssnorms {ai vil, Mogu it krvine, kao on odo u Kon ha ostaje rnadeni od IK do VI veka, kako na dvorana w namesnikovoj palati w Kast Ibn sercugsone, Kao Neronova Ziatna Vardanu iz 563-63. gi éak i u IX veku desetougaone, ko gradevina u Ri fen trikonhosom, poznatom iz pi inerva Me- i u Carigradu>* Tri latnoj kuéi bio je osmot 1a osnove Sy. Srda i Vaha u Konstantinopolu San Vitale w Raveni ~ konstrukcijasa dv oma- te kroz arkade u su {a2 1 kojoj je centralno jezgro sa kupolom ‘1 takve prostorije pa ‘obmotano pomocnim prostorima botnih bros sa centralnom osno- ‘ona na Bjaca Armerina mo- deo centralnog prostora, nasuprot ulazu, i bi bi podesno za gozbenu trpezuili presto. Zerada ‘mogla biti projektovana kat ane atecraa imal zajednicko seit episkopa st starjom erkvom. Kako god, lkacja Otago na graniila se sa okrugom palate. Lignost vata; i njeno posvcivaje koja sjedinjuje Crkvu i Cast okruzeno bocnim brodovimapreipstaviaj da jew otima savremenika tb ie kate oiko’~ na dva__ Iai Katedraa i unuraja ckvapovezan 8 P= tom gab: Car, sks Bogs na ze stvovao javnim sluzbama zajedno sa ¥0} P- = danicima. Prema tome, antohijski Oktag0? cima ok Prikazivao svojim poda- ior ljenim na otvorenom prostonais- Pretkom grape crkav, sai bt ay imfeuma, Cie ‘udobnom i tokom leta. isekutme nk spa kao Sto je nagone eno polotaem Bogi-Car prostrma sa kupolom psthno ja o Kup Nees ile U Choris, Zlatnon Ta 1 Carga, ov ise Vi veka. Nema: van ‘quae trullus u las ap susedne prostorije lt Prostor je bio nadvigen sa Sesnaest i MILANO + 79 bees 4} tno, San Lorenco, oko 378. g. Osnova MILANO San Lorenco, oko 378. g- SP Jasnije nego jedan drugi cent ve zamisao 0 uicaju k rice na obrazovenje grat tekture od pocetka lV ’epskopskog dora ‘ma je zajedni¢ka monumentalnost projekta, ¥ licantvenostvolumena, saz intone pilserske take, slepe ark drvenim krovovil je évrsto zidana: visoke ce ‘peke, povremeno polofenew slogu nbc host fetrom fant m ira iz XVI veka. carske palate. ingradena kao ra arijanski dvor, ka- tim Ambrozijem gradska katedra- Ja Santa Tekla, postala katotigka, Zaista, njena ‘osnova podse¢a ponovo na mogueéu rekonstruk- Zlatnog Oktagona i erkve uz palate iz Justi- snovog doba, IV veka. Takve veze pos Apostola koju je zapogeo 8." Njeni lan, San Lorenco, oko 378, g. Unutranjs!okremuta jogozapade corpori 37, Milano, San Lorenco, oko 378, 2 ve Taine vs inkoeria Tien za susecn, Akyilina (8, Aqy imskih stopa dug sa velikim komadima lomljenog ka tunutrasnja Tjuska, obrazovana od sredisnjes jednobrodna kraka, wskih stopa Sirok [3 i, NeSto duzi od popreds neprekinut u proselni deo. nidi od glavnog broda, i sa njime soni sa 2d bio nadvisen patulja- / mitano - 83 82 + DRUGI DEO: 1 vEK ka Ba iy Revere. $4 svoj0m je jno, kasni IV vek, Spolja- jno, kasni IV vek. Spolja- poznatom ‘San Stefano.u princeza, kkova krsta Krstast brozija 84 - DRUGH DEO: IV VEK veku po 1943, g, pod jstratena 1960-62. g., kada iggradena podzemnastanica na Pjaca del Du- ‘omo (Piazza del Duomo). obrisi cele gradevine 1 svetlo:blizu 82 m duga i preko 45 inove brod sa bod roko razmaknutim spoljaim, i madama, verovatno sa arkada- od se produtavao u vidu oltarskog mex ove. 1 xx vexa, 41, Milano, Sata Tela sredina IV veka, i ksoni- stor. Rekonstrukeija ovih kei skog dela, a uzana uzdignuta staza se prutatg skoro celom duzinom glavnog broda, Dva di boka krla suse irilabosn,svako podel po dva broda, komuniciajuci sa oltarskim de- Jom kroz petoluénu arkadu. Male bogne odaje su pruzae istofno od spoljnih bosnih brad. vaukril, medutim, riniu glevnom brodu broj spo nj nosata poklapao, Xo je o ja na Lateran, U izmenama poste 400. g., ne ‘znaino uéa apsida sa predprostorom je zameni la prvobitna apsidu, Funkcija kr SSADASNE STANIE KATEDRALA ¢ sa druge st amo niska, duboks krila. Osnova je mog analogna Lateranskoj bazlic, visoki unvtarnji bot brad, Koji se otvaraow ko kilo, Na kraj, mogla su biti krila ‘racima, mada verovatno nog broda, odvojena arkadama of a $4 krajnjm zidovima oja- potporama, Takvi trodelni ‘ograda oltarskog dela i nj poznai ves u Konstantinovoj Later kim malternim spojnicama; u upotrebi og th prozora; u iaraz TRUER LKELN + 85 ost od tadaSnjeg ra- tivnostisnazno} nezavisn denja v Milanu Jage se dr inovskih uzora, koje zapravo pokazuje biske veze medi lika prozora su se otva- ‘ala w ti reda na tri strane bloka, dak je detvrta Veja, koji se dizu iznad onih na osama i visim kvadratnim tamburom sredi 1, podse¢aju na, skoro savrement, kao oltarski prostor, koji je ala uadignuta bema — kao ona w Later ‘ui Santa Tekli u Milanu ~ od koje se solea Drudala duz broda i zavrSavala se blizu ambo~ ‘ropovedaonice*, Kako god, centralni plan ce- agradevine, njegovo stapanje sa bazilikalnim. glavnim brodom, i kasnije dodavanje galerija Podseéaju na Konstantinove bazi ime na Golgoti iu Vitlejemu, Zaista, * amvon (prim. prev.) 43. Keln, Sv. Gereon, oko 380g, Oso nim + 89 Ww veK 0 oko 432-40. a et sim ns su projektovani da od lakog matenjala, Ovo jergro je iv severnim carskim prebiva- i Ter, oni suizbezaval ikl signo naslede u svojim gradevinama. Tek jst onagnom pobedom nad paganstvom u Rim 395. ga pratecim stom potpuno hiscanske ra svojih paganskih. znacen) pliackanje Rima 410. g ‘og ambulatonyuma in ekoracije vopste* ‘ree! DEO v VEK POGLAVLIES uvop U pogledi erkve. stanje je bilo obrnuto.Is- tok je bio rastrzan dogmatskim razdorima oko ove phrode ~ samo bozanske idske i bozanske (duofi- wy Od pocetka V veka Zapad je bio ztizam), ily izmedu i iednog i drugog. Poveza- dina pistosen pacima na smenu. no sa ovim osnovnim pitanjem jegovaprestonca je bila premeste- 0 Devici kao Bogorodici (theotokos) hhvaceno} 431. g. na saboru u Efesu, Kao rez porenja provineije su pocele da stavljaju jedna drugo). Aleksandnja je nofiitska, Antohija duofzitska, Carigrad je Ik ue ste 0 jak, sp pia ncaa Daan au Uta edo ib enane bro seman ram Evan jai oj pod Justinijanom Zapua je osa0 uzdrtan od takvih teoloskih sporenja. Rim je sve vite preuzimao duhovni | ‘pravai autontet nad zapadnom Ctkvom, od Batkana do Francuske. Usted slabjenja carske ‘Poti ma Zapudy, pape sa i pawoni.u posledajim godinama TV veka, potinju da se usedsreduju na proble- ture posve strane konstant nos eksperime aju put usposta- Unuiar svakeregie,poje- davale predn vim radi ino. Slotenonove Lon Posten luo tane, vske prezivele strukty, re: atrijume ~ , prednja dvorista ~ po pravila atvorena sa éetiri trema sa kolonadana brodovima; dodatni parovi boSnih brodova;po- vremeno, mada retko, kripta ~ podzemna odija retko, par kula koje jpratu. Ponekad je ukrsni transept i ii ansept bio ubacen izmedu glavnog broda i apside: ovaj prvi, sa svojim krilim ok en Kolonadama, bosnih brodova; ovaj drugi, sa centralnim delom i visokim kracima, odvojenim arkadama med sobno.* Odvojene Zone su postavijene sa stant za pomoéne potrebe mise i upravu zajednice Priprema (prothesis) Evharisile se odviala & ede su dae cre, ode2deierkvena blaga* Tek je ka toéna Crkvaizdvojila a taj obi} odvojeno = Sto, prothesis®, Lokalni obica je odedio pol 23} dakonikona: unutarerkve i, u tom sue * posi (prim. prev) uvop + 95 vek. Kao pravilo pak, osnova je osmougaona ‘okrenua istoku, ulaznafasaéa zapadu — supr ‘no Konstantinovskim osnovama gde je apsida Jana zapadu, istoku ‘nalnom obigajuiJokalnim topogr ‘ma, Glavna vera kasnokonstantinovski i pos konstntinovskih martirjuma takode oslobads put novim formulama. Ne Istoko, marirjumi sv Uopiteno veliki, slobodnostojeci i centranog U isto vreme, monatki pokret fini svoj uti= Viezovi pogeci w kasnom IIL ranom IV veku su bili anaboretski i individua eremitski Zivot je nastavio da ira zna- ajnu vlogu na stoku i Zapadu kroz sedi {ina hriséanskom Istoku do natih dana, su uvek bil izuzetak. Za veliku vecinu eremitski i prema tome nearhite- ‘racima jednobrodnim, il bai [Na Zapadu, od Greke do severne Afrke i Itali- ika mnogo su tee inkorpo- ka ‘mucenika unetew g ' zapadnim provineijama — esto su Ponekada - ope, iu lokalnog obitsja ~ dakonikon 10 kao mugenikove kapela. U Do ranog V'veka, mana- nom dela C iene manastirske zprade se razvijaju she rasp po hu emcansoy ob pte? 98 i preko psi ® Twée homogens & ssjim osnovnim ar tonskim konceptima, Prostori mas krajaregie na drug ire iz politickog i du da je ovo bio sluéaj u ‘ede su Carigrad sa dvorom, 1 Carska gradevinska sluzba. i snenolomi zauzimalitakav po (0 obrazovati iu se- kim centrima zaleda nasuprot jozno} prestonici regiona. Du- Aleksandrie, na Dalcko od toga da su i uvek najraznovrsmjim, vvop - 97 -kiom zgrade i meduvezama njenih delo- ‘bavezno bio od presudnoe Faktora po ju od Rima do Mi 5 zabtevi, isa nyma erkvene osnove, esto prelaze regionalne granice. Da damo jedan pri- mer; tradeai transept postae standard u Korin- tw i obalskim gradovima Epira, uvezen, vero- ‘vaino, i Miuna, velegradskog sedista za sever ‘ni zapadny Gréku. Ali pr usvajanyy osnove sa latinskog Zapada. grékicrkveni projektani 2a- dréavaju sve stiske arakterstike gradenja u egejskom priobal TTakode ne postoji Strogo advajanje po na meni medu ruznim tipovima objekata. Posle 450. g. a ponegde i ranije,crkvent tipovi pnhva- i funkeije drugatiye od om prvobitno name njenih 1 medusobao su se asimilra. Zbog sve vece sklonosti ka pohranyivanyy mostiu w sva- ko) etki, standardne baziike na Zapudu koje su preobiino bike zamisliene da sluze kao paro- priobal jama se javljaju w side se po} U Francuskoj, mala erkva iz ‘ede je hriansko graditelj- inuto arapskim osvajanjem, po- uw severnoj A coma lige na gradevine u rickad kule, pojedinagno ili moguée w parovima ia istrazivanja ~ prethode tela Standardne erkvene osnove zapadaih. pro- ko sto su bile razvijene od IV do ranog su se smatrale neposrednim izvo- karolinskog i romanickog. uverenje je pos ali ga znatno treba izmeniti. Zapra- inskog Zapada, obicna kama sa transeptom, kao 8to je bilo uobitajeno na latinskom Zapadu pre 400. g:preporod bi sko povezan sa poitickim zamislima Karla Ve- ikog i njegovib papskih savremenika. U isto ‘reme, medutim, ovo ozivljavanje se stapasuis- to8nom strujom, koja je viadala w prethodnim vvekovima. I kasnokarolinSka i romania ari- tektura nastavljju da proisticu iz ovog nesieda clement iz standardne ati ku w kojem se razijala 8 se tokom svog vrhun- la na pokrstene zemlje potevsi od VI veka i POGLAVLIES EGEJSKO PRIOBALJE 0 ek jedan od ncko- liko tipova, sve slozenijth projekata: ts obiéne osnove, ali sa galerijama koje bode brodove; bazilika sa ukrsnim ransepto ‘adnjem zis ‘rainju pripratu (esonarets). Koja se otvarala kroz ti luka (tibelon) w glavni brod. Boéni +i pomadu da se ezonarteks prikljuti bos fim brodovima, a niz bocnih brodova, bocni strane: to je pomoca zona, ‘lavnim bredom kroz kolonade sa arkadama; rmedutim, parapeti umetnuti izmedu stubova sprevavaju ditekini pristup. Galerie ponavljaju ‘vo trostrano pru2anje u gornjem delu. Nyihove made prate one prizemiu uslinom ritmo, pouel Projektuju ka unutra i spolja ~ ip stupea svoj- sven arhitekturi Greke i maloazijske obale w V veku, Bilo da se klerestoijum uzdiza0 nad ga- ne, glavni rod se cio nizim, ogra strana pregradama od kolonada, i ‘okruzen pomocnom zonom od ezonarteksa, bocnih bradova i galeria. Ipak, ekspanziona 4a jergra je izuzetna. Ona se krese polako bos ‘no i nagore w spoljne delove preko ogradnih Drepreka ~ visokih postolja stubova u prize mij, parapetakoyi su zatvarali ne brodove i {alenje od glavnog broda, zavese koje si mo- 2ulaprvobitno visi u vi8im iu nidim arkadarns; 11 100 --TRHET DRO v VER | EGEISKO PRIOBALJE obigajene ane, u kojima ad bognim brodovima ana) su brad i eel telo no, ga ate kato, Re cat je Nae h zidova se razlikuje of 1 ence a vicki, die, obvi m8 kao 80 je Ahiropitos. Ali je mnogo t€22 do kraja na adekvatan nadi provincije do pro’ 103 CARIGRAD f OKOLINA ‘toga, hronologia gradevina u egejskoj regiji mnogo ée8ée potiva na sekundarnim ivorima: tipovi koptela, shema mozaignog poploganja, dokazi su cosporeni skoro svakog dana daljim nala Sto vadi 2a Carigrad, ne mi svom moguéom a predstavimo ar- razvoj u egejskom priobalj v, So gitnom sled, idusi od provincije do province, deni poste azarajuceg trayna kolonada, ust ium ~ ostala je verovatno nepromenjena. Me= Autim, arhitektonska dekoracia ~kapitel,enta- blatura, i friz na zalutenoj nadvratnoj gredi fa CARIGRAD 1 OKOLINA O4IV veka, prisustvo cari njegovog dvora bi- Jo je odtutyjugi Sinilac za arhitekturu Carigra- 53. Caria, Sv. Sofi, prop 404-15. g ‘Vthoviliséa se dodiryju, a medupozadina je sc H.S6. Soi, prop, 40415 Kept ana, dyes poate Jt dvor aktivno razvijao, od pt CCarigrada tokom V veka i pole. Takode 106 - TREC! pALE MALE AZUE ep i bone brodove [57]. Dok je broda bio neSto dui kup ra grade OBALE MALE AZUE. 107 los 0 V VER Apside su strane, kao w jana Kosa je primer ob ali se pojavljyju jednake, Costo su bile kvadratne, ponekad obe- viene ambulatoriumom, kao u Miletu, Pneka- ugaonim nigama isu pak, kao kod Sy. Jovana na Kosu, bile kru?ne i imale su uga- fone nise, sa stubow ripojenima, bilo sanju od zidova, na Skolaarbitetkture, neito ja je evetala na zapadno} bali, razvila se tokom V i VI veka na juzno| eprekidne Bishi ob. crkvenom presto, Aaije od tdi hoje ko razlikuju od tehnika wobigaj i ‘kama od opeka ustupa mesto zidovima zidarim fd teSkih kamenih blokova koji irazavaju ui. sak postojanosti i snaZne masivnosi. Ozivijava. nije ove gradevinske tehnike, poznat iz rimskih vremena, Eni se da je povezano sa susednom Sirijom, kao i neke od osnova svetiista, Velika Sid (Eski Antal), moguse ve pre 400. g., pokazuje apsidu im zasvodenim je podseCaju na botne ods s- Korikosu (Kiz Ka- a sa izdvojona od popresnim 2idov- strana predoltarskog.prostora. Bazilik siénog plana, iz poslednje trecine V veka, prezivelaje uw Alahan Manastra. Medutim, sprat, s ger Jama, je bidi nego deuge crkvew judnom lt Male Azie egejskom tipu erkavas kode ‘anda skulptoralna dekoraciapodsea 8 Airopitos w Solunu i Stoitove exkvu v Cath {grid Na raj, ogromnoj baziliei Sant Te law Meiamliku (Meryemlik)~aimenais 7 no 78 sa 39m koju je moda finansieo Zenon (474-75, 476-91) — kapla sa apsidomn no sa be strane polukruise 1 Re ivan sve kapele na jihovim istoénim krajevima ot fjajue ograden prosior iza apse.” U bro (OBALE MALE A ws Pocono NE He iz Carigra- crtvams vi Bl ve bene pro posto telegantni, homoger ijom ko- Paes ooo o> ae rina pero rade CA vers Zenon ro nakon 476.8 ra ae plate jo ek Vivi we pursuant trdel- Slee element JOO BO- ki ete Sr w olkovanj i tebni- 2 radnje sasvim je prirodan. Maogo je ipove ekava i dekors- ih Caigra i So- x judnej obalt Male Azije ~oblit Koji edostaju w gradovima zapadne spojeinaéno Sy. Tela, oko $80. g. O80 Le eciear «HL Ur nekoliko izuzetak «ba kao So je to moralo bi 2 u Carigradu ~ iavor svih cegeiskog pr ti nerazmrsivo su izmeSani sa fo ne obale Male Azije 1 DEO: vv ek rawat «113 114 = TRECE DEO: v VeK He Jo 440.2. (2) Trkonhos: ete Freda presto; leva konha za pripre desna konha kao me- liteku ~ ovo poslednje ée * eens slic (prim, prev) GRCKS BALKANS. GRCKA 1 BALKAN Hriséanstvo se ukorenilo u grékim gradovima veéu danima svetog Pavla. Medutim, medu se (Por je ostao jak, Eak i po- Wvaranje hramova carskim aganstva. Sabi odje limedu grékim hi se da nijedna erkva nije bila podignuta unutar Aine pre sredine V veka, i sve do 529. g. Unie verzitet u Atini je bio postednje uporiste starih bogova. UV veku, medutim, briSéanske zajed- nice &irom kopna su se i uvegale brojno, ali i vveK Epejsk se u crkven IV ina samom Epidaura mesta s nastanka, se odnosi na njihov datum &. Od crkyenog kompleksa, i nekoliko zidava preost tmetaraiznad ove koje je Greka indeljen pod od stubova na pet de- dobro prilagodeni 2a hnvatanje prekobrojnog. sveStenstva; spo ‘deljci, neznatno izdignuti u odnosu na unutar je, su a bot brodovima samo i su namenjeni za pobranjivanje iadvajaju se kao izwzeci u arbitekturi Gréke kasnog IV iranog V veka. Norman tip, oj se ‘moze nati u destinama crkava od IV do dubo- kou VI vek, je labo; dekoracj, Standardna bila deli nekesuSunske enone sacrkvama dt zapane cba Male Avis Ae jm i priprataobrazuj pia. Glave bod a ssa dva bona brda, Kolonade su pec tute na pola i~onobimn modda serene Grek} ~ sa iterkolaminjama zatvorenty eat ‘apetima.Kratkiotanki deo se prolew eter ai trae glvnog bro, sinonon tain oe lukrug aside, amvon st w glans Rae st Yan on. Osuna pate lal chit Suprotno cargardskom egos ae biti ka polukruno} nua ape ea 120 eel ee MEE eee GREKATBALKAN 121 ‘v Hadeijanov remena oko 400, gj pri kraju V veka jam, sa i2vesnim brojem cr- na grtkih gradova i2i- \dve ogromne ctkve iz V veka su predivele sko- Vv VEK ete a 4 alos, bazilika A, oko 740. g. Kapitl = prozoskog stipes eee 12d reer Gack rBALKAN © 125 GRCKATBALKAN + 129 128 - TREC DEO: V VEK eee po- Atini, Medutim, ‘na je Veoma skraéena ograni¢avanjem ambul’ 130 - TRECI DEO: V VEK GRCKATBALKAN - 131 sa fivopisnom arhitekturom exejskog Leonide u Lehajonu, ko- i dalje jedan od najimpre~ sivnijih prizora ranohriséanske Gréke.** Pred- i, Perasica,Crvena civ rapt V1 sek + NVWIVE 1 vaQNO eel ze aa 4030 19a simu, razmaku i prelaze preko dut V veK cegejskih centara, podrske? ~ i, osim Carigrad ‘stale provinc POGLAVLIE 6 ZEMLJE U UNUTRASNJOSTI se oseCao gde god je carska uprava rukov« 1 podricidelatnostima raskosnog [jen uticaj se vidi jo jasnije u helenizovanim ‘rou maton kama sa tims ems ell ence ein i grubi, donekle ru- srodnsieee im oie epehon Sra ners nada se areca ‘ett ukerjenn tal wah ee ‘he oermnta ama tien Bk oka ecela ‘oj mgs ac ingore ved epee cache ak strain, oe Hels radevina — stil uSeosku krajev ‘ia. ove seoske oblast su povremeno pribve, {Ble athitettonske obike iz ert gradova, kao $80 su Antobija ii Carigrad Ali taka i ‘a koja je dolazilaspoia, ini se da je bila sa. Snaga seoskog uredenja, barem u Siiji, i ‘monatki pokret Sirom izmedu parohijskih i manastrskih ‘tkava je, ako se uopite moe nati, po pravilu nevatna, gro zidano lomljenim kamenom: oni ‘obuhvataju, po pravilu u dva reda, punu deblji- nu 2ida, Nosadi su stapei, stubov, ili stupei sa ‘oslonjenim polustubovima. Baze, tela stubova i apiteli su lokalne izrade esto deSavalo u egejskoj oblast, i tek retko teimani i starijih gradevina, kako e bio obj ut Rimu, Gde je drvo bilo'dostupno, drveng Krovna konstrukeja je bila pravilo. Drugde, Zerade su bile zasvodavane ~ polubltasting wodom ili Kupolom, kako je bio obitaj od Itt veka. Zasvodavanje, je medutim, bilo rezul, 2 izbora, veé neophodnosti. PiSuéi oko 380, £ Gregori ie Nise, ukazuje episkopu Ikoniju, —_—L_—_—O sinua + 137 136 + TRECI DEO: V VEK om, nogene arkadama na kolonada. Simanka Sirians apa — moe oa :zavodene bare | zsvodene eve a, suc, Stoga tlk, skene, ali ko posta w nedoxatks oiglednih nana iit istorijsko zaista 1. rane; krstoobrazne rk ieav male sirske coke sadiema lama _penos. Dale, pose sve, zat neophod | Refasadi mogo se posmatrati kao spona hijatu- no govoriti o zavisnosti S ina godina, do velikih romanikih.nost postoji izmedu dva i mestu? Zar nije projekat sa dodacima jedno- ‘Efraim esnvara i prac ele je bilo ojaéano st nano adanjeosskim radev- taj orem kre 8 espa oF masala ma rancaskeamerie arhitekte iz evinama, XIX veka, kao Ho su Labad Jikiaréson,Tokom poslednjihoxandeset 0- — seysq Sina ak pogreln sido oaks una Sirja je bila medu najnaprednijim provis Rimskog carstva, Proveta rimsko-hel neni veliki urbani centri su se {ave popula’ Aries radoa je blsko povezana sa nom wegjskom pro P klar, narod ev gadkog tanovisva romizovan re takode pid a nagina onovama a ‘8 liko mogle_tektonakim koncetina ho peovada iz zemalj want: du bala egejhog nora Zante Yaceekoe oe ‘Zapad. Motiv centralne kule je mogao Sirije se te’ko razlikuju u pent i Mae Aru cena Be ‘dnosu na poate Cas Pui ukorenjen u prekarolinsko doba u kontek= ee ‘ea ‘mah Et do kraja VI veka, bogate gradske ku- je na Orontu, sa peristilskim dvoristi- radenim, 2ivopisnim mozaignim podo- vima, su se drdale tipa koji je bio tradicionalan skoro pola milenijuma, Ova situacija se odnost na erkvene gradevine takode. Standardne ba feu gradovima su im: io8n0g zaleda prvo iavori- Se ranobriséanse, vizant vene ai isu istonjska stvarnost. Jaz od po uma izmedu navodnog pretka i potorka nije Tako pe n moti, osim ako poste eosporn pos Uprhos.prostimstiskim_osoben swede . 4e vere izmedu emai dalek mnoitv cikvenibtpova se ravija u 7leda "exten chines Bliskog Istoki: bazilike sa drvenom krovnom Pomest kui —kao Ko su ms sirwa + 139 96, Seria, slo, Vvek, Osnova rani na konceptima dobro ustanovijenim u Egeju do kraja V veka: ). Kuse su gradene kao pravilne kocke,dva visoke, i podeljene na svakom spre ie VI veka. Bok ka dvoritty. Oss! U paru, stojeci pod pra ‘a drugom, Kula ponekada rae se uae ma joo yu se rail Jayoom vt pode regiont strane dvorista.! 1 gradenje je Cak konzer pea frizovi palmeta, i obelezje plavnog 3, koji je rojekto- ai, ron pneu in kapitela, volute su ‘ukragene krsto™n coe st ana it om, i postavljenevisoko iad iin” ‘0g jezgra; jajasta kima ehinusa je obit ———s * mle ‘rod, Ona sluzi kao ‘mugenikova grobnica i Zesto zaklanja relikvi- la je kao dakonikon, skrisija. Cesto vrata jedne od ovih pros muge- ie, prostorije gde se, po isto&nom obitaju. pripremala Evharistja. Povremeno, ‘ao u Deir Simana, drugi i ponekada treéi spart nadvisuju u vidu kule jednu bognu prostorij, Kestionic kvadrat ne prostorije sa apsidom, pripojene boku boc. nog broda. Vetina, medutim, potige iz VI veka Kadam Sesto jena nije zasvodena. Samo je Yesougana, «samo kstinica Kita aw predsijaosnova port a co skog priobalje i zapada: oktagon sa ‘ugaoni rn erat eee Senne ww canannTTTTTRTARAREEEEE EE B sina + 149 2 PTA WOH + virus Ist 157 PALESTINA [JORDAN ,kasnl V vek je bio akvi novih varijanti: San Gaim, ctkva Bogorodie, 488g 120, Plann Garisim,crkva Bogoroice, 484. g Zed embulatorijoma Van ovog sredista, tr jana gla 158 - TRECI DEO: v VEK nub) u Negevu, gde se dve bazilike 1 VI veka, kojima prethode atr ‘poploganja; u Madabi -¢5-Surabu oko 489, gu Jordan oko 494-96. g,name- cgeiskom priobalju. se da je bio naj ¥ PALESTINATJORDAN + 159 in Siva, azlks,oko 500 g Osnova 2 eTabgs je rani element. Zidarska tehnika od velikih blokova tesanika u Palestni Jordan bila je sa- stavni deo eritektonskog projekta kao iw osta- ih w ahitekturi i egejskog priobs i unutrainjost. Devet erkava saéuy Xevinama u Gerasi pokazuju to 1v glavnom brodu nose grede; zi brodova su pokriveni bri2ljive uglaganim ka- ‘menim plotama, a apsida je oblozena mermer- ‘azmeri sa malim izmenama: u Emausuy (Aras), gde se apsida prudaistogno ‘usvodu apside, ‘na podovima, Ali osnova, MALOAZIISKA VISORAVAN Frame two vos olds) me winastoxturs ZZ wsvurooosct ZEEE oneniveno ws cot 162 + TRECI DEO: V VEK 163 MALOAZUSKA VISORAVAN ndaljavaju se od pi 128A], Sve ovo Ukazu- iz Vi VI veka. J08 jed- ‘erkvene gradevine dekoracija prozora apsic rennin Be vad anda, nogne se. erkva be 33, oko 600g. Spoia ‘oko 1960 g. 126 Binbirilise, crkva be 32, oko 600. g. Unutra i 1 oko 1960 g. koja pote je bio standardizovan jugu navodi na kasn ka za pozni TRECE v Vek Ali nema dokaaa da je za- na Kstasta osnova prvo bila stvorena A ‘moeda pote iz "ana crkvu opisa- ambulatoriju- pokriven kupo: spre apside b re Pruiale boéno Sj hrnute it 4, Samo su one bile Bi ta itsabite, ove ode ee ag dus one su obraovale, tke seat coe q baz "6 rl pau ransepta, a pradevna, ko ls da fe bila Ktoobrana ene eae tip 2a sebe, Brod su venaca di al nad va Spe zalucnih prove. Celina aged niskih 2grada i vreme ne mnogo pole 500 Poamatrana ko clin za sebe os se, ‘um brdime Male Ae mene bee kve-dvorane, jednobradne gradevine, ‘nici, i krstoobrazne crkve sa (daja— predstavlja tek zaostaliogranak arhitekture susedne Sirije, Kilikije, i Pa ‘pak, ona zauzima vazno meso w istorii rao iGanske arhitekture, ne samo w zemjma ‘unutrainjosti a, veé irom Sredo- zemnog sveta. O&uvala je udaljenim pani ‘ma i visoraynima raznovesnosterkvenih port anohriéanskog Istoke, koja eu pristupatajim regijama bila prekrivena kasnijim aritelion skim oblicimay i izmedu VILi IX veka je dopr> rela osnovama, tehnikema i arhitektonskom reéniku ka obrazovanju arhitekture zapadne Evrope. POOLAVLIET LATINSKI ZAPAD sve vile po- od Zap, Fie adujuée malo stil tinskom Zapadi je Rimu, Milanw i Raveni znatan broj zgrada je ‘koro potpino ofuvan. Dodatno, is- su dna na svelosttemele i poplo- ‘otkrivaju karakteisténu osnovu cr- jonica u gradovima, selma, i mana~ stirima od Spanije do Dalmacije ‘od juznog Al- ra do podrutja Alpa.\ ‘Osnova standardne bazilike na latinskom z je bio du- ‘Zapada je jednostavna. Glavni brod je bic ‘gatak, obigno sa boénim brodovima i zavrSen clipes je evtraltankrajer veka Srenjem rimske orto- doksije na paganske i arjansketeritoije preko ‘Alpau Franusko)ijuénoj Nematko} polukruznom apsidom. Da li 6e crkvi prethodi- Séanskaaritektura Zapada je smeStena uti atrijum ili priprata, zavisilo je od lokalnog podrugja: na severu, — obicaja, blizineulica i dostupnih sredstava, No- sati glavnog broda su bli stubovi, napr po narudihi spolie ia rimskih gradevina, kako je w Riu, Nadviseni arkadama, nosili orn zidove glavnog broda; ovi su zidovi bili prekriveni pojasom Sirokih lo kamenim ploama izbu- enim brojnim rupama, ili skupocenim lisku- hom, obojenim staklom, alabasterskim umeci- ddrvenim resetkama, U svakom, lost koja se prelamala unutar erkve ‘mada prigusena, a ne jasna bela injava danas. Ispod lanterne, Ge8ée, jeftinile freske su ao stvar vremena, svod ap- je mozaikil freske. Upotreba prozo- brodovima je zavisla od lokalnog lovi gragevine, osim polukupole Pokriveni krovom sa vidnom d= 0) polovi- Zapada, sa druge strane, Aftika preuzima Vos ahitektonsk eentar, | pored toga, 3 standard i prepecku hod ve sveu do VI veka propovedi lezahtevane na Zapadu, nije pronaden nt uu Rim nu sever 2 nal ge. U late boa se ret o laa d apie Bie en i= aie jetina tt odor, pemoets eda dg, Zee, ‘ube armat pda i pce i tic eV veka st eho, kroz prozore. Zidovi brodova se nisu 1 pregrade, kao na grékom Istoku, ni- 20 u Siri, kao masivna évt- 3 da budu videni kao povisine, tanke i idealno projektovane da nose ‘mozaike. Boje ovih fresaka i mozaika je tebalo da se sjedine sa mutnom svetlossu Prozora, sa prelivima poploganja, pozlacenom drvenom krovnom Konstukeijom, mozaicima svoda apside i dragocenim mobilijarom, Nou treperila svetlucavom sve- sveGa, Mnoga tadasnja pisma i Pesme govore o srebrnim i zlatnim oltarime i vukrafenim dragim kame- njem. pozlagenim krovnim gredama, kasetama ‘avanice, kaptelima, zlatnim mozaicim: ‘nim mermernim oblogama, erkav Zapada V veka ————_—_—_—_tT amena, once ‘su povrsine razbijene samo sivkas = eet felix lokalo:bston obcidan one kom; beton obzidan naizmenignim hae undardna osnova je odredila Inriséanskog Rima koju imamo danas, RIM ‘Sve do XVII veka erkveno gradi nikada nije © wou Rime alo kao sto je u veku izmeds 380, do 480. g Sa jedne strane, postojeéetir ‘ogromna temelja carskih i papskih dvorova, projektovanih u duhu Klasiéne cbnove: San Pa- lo fuori le mora, Santa Marija Madore, Late ranska krstionica, San Stefano Rotondo. Pored takvih veliganstvenih gradevina stoji i desetina parohijskih erkava u gradu, predgradima i na velikim imanjima, Manje pretenciozne i lukso- ale impresivne u svojoj veliini vuravnotede- {asnom i jednostaynom projekt nim proporeijam. Samo po brojy, one xredo- sv hri8ganskog Rima V veka koliko i dle- je caske 1 papske zach primer, dobro obuvas ale erkve sist ko preostale u velikim delovima, sakrivenim is ‘pod stednjovekovnin i baroknih prepravki: 5 rim + 169 1x prepravkama® SadaSnja cFkva, oa ulice, je gragevina 12 XI Ye- Klemente, fa Pdeneiana, Sant oy ‘Pao a0 ‘ea, ponovo dekorsana u baroku. Ranohriséan- ska erkva se dizala od ni a dubljem oi 28- fe pradevine (1321- Ne- z ko ‘Stubovi glavnog broda, po osam ni, zatvoreni su unutartemelja gor ade, klrestorjum, i preda fasa ‘opekama, a opeke su isto tako poharane iz ih objekata, Sirina malternog sloje ‘ve se vide menja tokom Veka i time daje 0 za datovanje pradevina i njihovih delo- va. Vike nego igde,u Rimu tkvitehnigki poda ci ss podeaani bogatstvom pisanih dokaza. ‘San Klemente ne samo da prenosi dobre 20- rmisao 0 projektu 380, g. takode uped primerom vezu crkava u Ri ‘a ranijim gradevinama in 152, Rim, San Klement, oko 360. -Aksonometriska ekonsrkcija ndardnu osnovu, reovladava 420, g. Glavni brod je i2- i mogla da se nadmeée u elegan Sabin sa Santa ‘medutim barem do sredine V veka a ve6i, ako mi brod erkve San -wobliku u kojem je ponovo iz- ko 450. 4 eu Rima IV i V vei su ni priblizno toliko slodene, tine izuzetne, kao one projektova Uist, Niti su tah Rafe u Si re ledaju priligno obi, leda uniformn. Mey, svega, zbog jakog traga koji st ostay dard osnove v Rimu na skoro svim sted) vekovnim crkvenim gradevinama i gak na myo. 0 kesnij arhitekturu, Ozivijen u 1X i ponov §¥ XI XII veku, tp se prosirio celom Evrepom XV veka ‘Mogi izvedeni oblici su nas oslepeli do lave snog stepena prema snafnoj,jednostavng) vl anstvenosti prvobitnog projekta, ‘SEVERNA ITALUA LJUZNA FRANCUSKA OV" nepotpunih iskopavana.) Tpak, po- lovoljno dokaza da pokazu da je v stam jama Galije Cisalpina i Narbonenss, tipa pronadenog u Rimu, Otigledno,

    You might also like