Relato del sueño que cumple los deseos

(Relato de un sueño)
Nagaryuna

rgy་གར་skད་du། swpn་ཙ,nt་མ་ཎི་པ་རི་ka་a། །
བོད་skད་du། rmི་ལམ་ཡིད་བཞིན་ནོར་buའི་གཏམ། །
དཀོན་མཆོག་གsuམ་ལ་yག་འཚལ་ལོ། །

En sánscrito: svapna cintamani parikatha

En tibetano: rmi lam yid bzhin nor bu’i gtam,

Me postro ante las tres joyas

༡ གང་ཞིག་rtོགས་པའི་yིར་ན་rmི་ལམ་ltར། །
byང་uབ་སེམས་པ་rnམས་ལས་རིགས་rེད་དེ། །
ཕན་yིར་སེམས་ཅན་དགའ་བ་འགའ་ཞིག་ནི། །
skyེ་དgu་rnམས་ལ་འདོམས་པར་byེད་པ་ཡིན། །

1 Puesto que es lo que comprenden, es como un sueño,

los bodisatvas logran tal tarea.
Para beneficiar a algunos seres,
voy a enseñar algunos modos de cuidar a los seres.

—1—
༢ བདག་དང་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བདེ་sduག་མuངས། །
བདེ་sduག་མuངས་པ་ཅན་ནི་གཉེན་ཡིན་ན། །
བདག་གིས་དེ་དག་རབ་tu་spངས་ནས་kyང་། །
my་ངན་འདས་པར་འjuག་པ་མི་རིགས་སོ། །

2 Yo y todos los seres sufrimos y gozamos por igual.

Los que sufren y gozan por igual son parientes:
no procede pues que los abandone por completo
y me introduzca en el nirvana.

༣ skyེ་བོ་འདི་དག་དང་ནི་lhན་ཅིག་tu། །
ངན་སོང་དག་tu་sduག་བsŋལ་drག་པོ་དང་། །
བདེ་འgrོ་དག་tuའང་བདེ་བ་མང་པ`་myaང་། །
གཅིག་tu་གནས་པས་བདག་ལ་འདི་དག་དགའ། །

3 Junto con esos seres he experimentado

los duros sufrimientos de los reinos inferiores
y también en los superiores muchos gozos.
Porque hemos habitado el mismo lugar, me gustan.

༤ གང་གི་མངལ་du་ལན་གཅིག་མིན་པར་བདག །
མ་གནས་པའམ་བདག་ལ་གང་མ་གནས། །
སེམས་ཅན་དེ་ནི་འདི་ན་གང་ཡང་མེད། །
དེའི་yིར་ཐམས་ཅད་གཉེན་du་gyuར་པ་ཡིན། །

4 No me he alojado en cada matriz una sola vez,

ni existe ser alguno que no haya
residido en la matriz mía.
Esto nos vuelve, pues, a todos parientes.

—2—
༥ གཞན་ཡང་བཅོམ་ldན་འདས་ལ་བདག་དགའ་stེ། །
གང་yིར་འདི་དག་ཆེད་du་བཅོམ་ldན་འདས། །
ཤིན་tu་yuན་རིང་བར་ནི་skyོ་gyuར་པ། །
དེས་kyང་བདག་ནི་སེམས་ཅན་rnམས་ལ་དགའ།

5 Me gusta además el Victorioso,

porque trabajó duro por ellos
durante mucho tiempo:
también por ello me gustan los seres.

༦ འདི་ltར་ཕན་དང་གནོད་པ་byས་པ་ལས། །
བདེ་བ་དང་ནི་sduག་བsŋལ་ཚད་མེད་པ། །
གཉིས་ཀའི་rgyu་ru་འgyuར་བ་དེ་yིར་ཡང་། །
སེམས་ཅན་rnམས་ནི་བདག་གི་bl་མ་ཡིན། །

6 Así, beneficiar y hacer daño

son las causas de ambos:
gozos y sufrimientos infinitos, por eso también
los seres son mis maestros.

༧ འདི་ཉིད་ལ་ནི་གསོད་དང་འཆིང་བ་དང་། །
rdེག་དང་sdིག་སོགས་sduག་བsŋལ་myོང་བ་གང་། །
དེ་ནི་སམས་ཅན་འཚp་བའི་འbrས་bu་ཞེས། །
བདེ་བར་གཤེགས་པ་rnམས་kyི་བཀའ་sʦལ་ཏོ། །

7 Los Sugatas dijeron: «Experimentar en esta vida

los sufrimientos de ser asesinado, golpeado,
cautivo, amenazado, etcétera,
es el resultado de maltratar a los seres.»

—3—
༨ གzuགས་དང་ནད་མེད་དག་གིས་གནོད་པ་དང་། །
ཕོངས་དང་རིགས་ངན་ཚp་ནི་uང་བ་དང་། །
uང་མ་ཤི་དང་ལོང་བར་gyuར་པ་ཉིད། །
སེམས་ཅན་གནོད་པ་byས་པའི་འbrས་bu་ཡིན། །

8 Los daños físicos y no físicos,

ser desposeído, de casta baja o tener una vida corta,
la muerte de tu esposa, la ceguera:
estos son los resultados de haber dañado a los seres.

༩ མནར་མེད་པ་ཡི་བར་gyི་ངན་སོང་གི། །
གནས་su་sduག་བsŋལ་sn་ཚyགས་myོང་བ་གང་། །
དེ་དག་ཐམས་ཅད་རང་ཉིད་ཉེས་པ་ཡིས། །
སེམས་ཅན་rnམས་ལ་གནོད་པ་byས་པས་ཡིན། །

9 Experimentar los distintos tipos de sufrimientos

de cada nivel de los reinos inferiores, hasta el infierno de Avici:
todo esto es por mi culpa,
por haber dañado a los seres.

༡༠ གང་ཞིག་འདི་ཉིད་ལ་ནི་མཆོད་byས་མཆོད། །
grགས་དང་ཡིད་འོང་ནོར་rnམས་ཐོབ་པ་དག །
ཡིད་འོང་ཡིད་du་མི་འོང་སེམས་ཅན་ལ། །
མངོན་པར་མི་འཚp་བ་ཡི་sgོ་ནས་སོ། །

10 Recibir de ellos ofrendas,

ser querido, atractivo, tener posesiones:
esto proviene de no maltratar nunca
a seres agradables o desagradables.

—4—
༡༡ ནད་མེད་པ་དང་རིགས་ནི་uན་suམ་ཚyགས། །
གzuགས་མཛpས་པ་དང་ཚp་རིང་དབང་yuག་དང་། །
ནོར་ལ་སོགས་དང་uང་མ་sbས་པ་ནི། །
སེམས་ཅན་ཕན་པ་byེད་པའི་འbrས་bu་ཡིན། །

11 Carecer de enfermedades, ser de una casta superior,

ser guapo, rico, poderoso y longevo,
las posesiones y demás, y una esposa fiel:
son los resultados de beneficiar a los seres.

༡༢ སེམས་ཅན་rnམས་ལ་དགའ་བར་byེད་པ་ཡིས། །
rgyལ་srིད་rgyལ་srིད་ཆེ་དང་ཡང་དག་གི །
rgyལ་srིད་འཁོར་ལོས་sgyuར་བ་མཆོག་ཉིད་དང་། །
དབང་པ`འƒ་གནས་ནི་འཐོབ་པར་འgyuར་བ་ཡིན། །

12 Por apreciar a los seres,

lograremos soberanía, gran soberanía,
la soberanía perfecta del que gira la rueda,
y los dominios de poder.

༡༣ skyེས་bu་སེམས་ཅན་ཕན་པར་byེད་པ་ཡིས། །
སངས་rgyས་གོ་འཕང་ཡང་ནི་ཐོབ་འgyuར་ན། །
གང་ཞིག་sིང་པ`་མ…ད་པ་དམན་པའི་lh། །
ཐོབ་པ་འདི་ལ་ངོ་མཚར་ཅི་ཞིག་ཡོད། །

13 Por beneficiar a los seres,

logramos, además, el estado de un Buda.
¿Qué hay de maravilloso en que alguien logre
el insignificante estado de un ser celestial inferior?

—5—
༡༤ གལ་ཏེ་སེམས་ཅན་དེ་དག་མེད་gyuར་ན། །
འདི་ནི་གང་གི་ཆེད་du་sbyིན་པ་གཏོང་། །
གལ་ཏེ་luས་ཅན་rnམས་ནི་མེད་gyuར་ན། །
གང་ལས་འduལ་བའི་uལ་rིམས་ཐོབ་པར་འgyuར། །

14 Si estos seres sensibles no existieran,

¿con quién podríamos ser generosos?
Si los seres vivos no existieran, ¿sobre qué base
podríamos alcanzar la moralidad del Vinaya?

༡༥ ཉེས་པ་byེད་པ་ཡང་ནི་གང་ཞིག་ཡིན། །
གང་གི་ཆེད་du་དཔའ་བོ་བཟོད་པ་sgོམ། །
གང་ཞིག་མངོན་པར་འདོད་པ་ཐོབ་byའི་yིར། །
su་ཡི་ཆེད་du་བrʦོན་འgruས་དེ་དེ་byེད། །

15 ¿Por el bien de quién meditaría un héroe

en ser paciente con los que actual mal?
¿Por el bien de quién trabajaría el diligente
para lograr su tan deseada iluminación?

༡༦ གལ་ཏེ་luས་ཅན་rnམས་ནི་མེད་gyuར་ན། །
ཇི་ltར་byམས་དང་sིང་rjེ་དགའ་བ་དང་། །
བཏང་sོམས་དག་ལ་ཡང་དག་བrtེན་ནས་ནི། །
བསམ་གཏན་sོམས་འjuག་བདེ་བ་ཐོབ་པར་འgyuར། །

16 Si los seres vivos no existieran,

¿cómo podríamos — gracias a consagrarnos
al amor, la piedad, la alegría y la ecuanimidad—
lograr el gozo de la absorción meditativa?

—6—
༡༧ ཐར་པའི་བདེ་བ་དངོས་དང་དངོས་མེད་ཤེས། །
ཁམས་དང་བསམ་པ་བག་ལ་ཉལ་du་བrjོད། །
kuན་ནས་ཉོན་མོངས་rnམ་པར་byང་བ་དག །
གལ་ཏེ་དེ་དག་མེད་ན་ཇི་ltར་ཤེས། །

17 Conocer el gozo de la liberación funcional y no funcional,

exponer las disposiciones, actitudes y tendencias,
lo del todo aflictivo y lo puro por completo,
si los seres no existieran, ¿cómo podríamos conocerlos?

༡༨ byང་uབ་yོགས་དང་མuན་པའི་ཆོས་rnམས་kyི། །
rgyu་ནི་འདི་ltར་སེམས་ཅན་rnམས་ཡིན་པས། །
དེ་yིར་rdzོགས་པའི་byང་uབ་འདོད་པ་ཡིས། །
སེམས་ཅན་rnམས་ནི་bl་མ་བཞིན་du་lt། །

18 Puesto que todos estos seres son

la causa de los factores de la iluminación,
por ello, quienquiera que desee la iluminación completa
debe considerar a los seres como sus maestros.

༡༩ དེ་ltར་འbyuང་པོ་rnམས་ནི་བདེ་ཆེན་gyི། །
sgོ་ru་སེམས་བཞིན་པར་ནི་byེད་པ་ལ། །
འgrོ་བ་ན་ནི་དཀའ་བའི་rnམ་པ་ནི། །
མི་བཟོད་གང་ཡིན་དེ་ལ་cuང་ཟད་མེད། །

19 No surgirá, entonces, la menor impaciencia

con la dificultad de avanzar
de manera deliberada, tomando a los seres vivos
como la puerta de entrada al gran gozo.

—7—
༢༠ གང་གི་སེམས་ལ་སེམས་ཅན་rnམས། །
བདག་ཉིད་ཡིན་པ་དེ་ltར་གནས། །
དེ་ལ་yི་རོལ་དངོས་ཚyགས་དང་། །
uང་མ་དག་kyང་མངོན་ཞེན་མེད། །

20 Con respecto a la actitud correcta:

debo actuar como si fueran «yo».
no me aferraré a los objetos externos
ni a mi esposa o a los demás.

༢༡ བདག་ཉིད་དང་ནི་ཕ་མ་དང་། །
bu་དང་uང་མ་དག་ལ་ཡང་། །
གནོད་པ་དེ་འdr་ཁས་blང་གི། །
སེམས་ཅན་rnམས་ལ་གནོད་མི་by། །

21 Admito que me he dañado,

y también a mis padres,
a mis hijos y a mis esposas.
No se debe dañar a los seres.

༢༢ ཉེས་པ་drག་པ`་by…ད་པ་ཡི། །
སེམས་ཅན་ལ་བཟོད་ཕན་སེམས་ldན། །
སེམས་ཅན་rnམས་ལ་guས་བrtན་པ། །
ཉེས་པ་uང་ŋuའང་མི་byེད་དོ། །

22 Con una actitud de beneficio y paciencia

hacia los seres que cometen grandes faltas,
con un firme respeto por los seres,
no incurriré en la más pequeña maldad.

—8—
༢༣ འདི་དག་ཉིད་ལ་ཕན་འདོད་པའི། །
བrʦོན་འgruས་གོ་ཆ་gyོན་པ་ནི། །
འbrས་bu་ཆེ་ལ་བskལ་stོང་du། །
དmyལ་བའི་མེར་ཡང་གནས་པར་sprོ། །

23 Ataviado con la armadura de la diligencia

que desea beneficiar a estos seres,
por tan grande resultado, permaneceré,
con gusto, mil eones en el fuego del averno.

༢༤ བདག་གི་skyེ་དང་འཇིག་དང་rtོགས་པ་ལ། །
ཇི་lt་བ་དང་ཇི་sེད་གནོད་པ་ཡི། །
སེམས་ཅན་དེ་དག་བསམ་གཏན་དབང་གིས་ནི། །
bl་མ་དང་ནི་bl་མར་རབ་tu་བsgོམ། །

24 Mediante el poder de la concentración, considero a los seres

que han dañado mi desarrollo, mi cese
y mis realizaciones de modos diversos,
como a maestros entre los maestros.

༢༥ དེ་ltར་ཆོས་lŋ་པོ་དག་ཡོད་ན་ནི། །
ལེགས་skyེས་rʦ་ཅན་byང་uབ་སེམས་དཔའ་ནི། །
འཕགས་པ་ཤེས་རབ་ཕ་རོལ་yིན་པ་ཡིས། །
ངེས་པར་གང་བ་ཡིན་པར་བrjོད་པར་by། །

25 Así, debemos enunciar que si poseen las cinco cualidades,

los bodisatvas cuya raíz ha nacido bien
estarán, con certeza, repletos
de la arya perfección de la sabiduría.

—9—
༢༦ གང་ཞིག་བstེན་པས་ཆེན་པ`་ཉƒད་ཐོབ་ཅིང་། །
གནོད་པས་དཀའ་བའི་ལོག་པར་ltuང་བ་ཐོབ། །
srོག་kyང་ཡོངས་su་བཏང་བར་byས་ནས་kyང་། །
དེ་དག་དགའ་བར་by་བ་ཉིད་du་རིགས། །

26 Por medio de ellos alcanzo la grandeza,

por dañarlos, caigo en estados difíciles de revocar.
Aunque tuviera que sacrificar del todo mi vida,
sería apropiado apreciarlos.

༢༧ མང་པོ་གང་དག་བstེན་པས་gruབ་པ་ནི། །
ཐོབ་པ་དེ་ltར་སེམས་ཅན་དེ་དག་ཡིན། །
སེམས་ཅན་དེ་དག་ལས་ནི་ཞིང་གཞན་པའི། །
gruབ་པའི་ཞིང་ནི་འgrོ་བ་ན་ཡོད་མིན། །

27 Por medio de ellos, muchos lograron

poderes espirituales, ellos son los seres.
Entre los seres errantes no hay otro campo de méritos
para lograr siddhis que el gran campo de los seres sensibles.

༢༨ འདི་དག་ཡིད་བཞིན་ནོར་bu་stེ། །
buམ་པ་བཟང་ཡིན་འདོད་འཇ`འƒ་བ། །
དེའི་yིར་lh་དང་bl་མ་བཞིན། །
དེ་དག་བstེན་པར་by་བ་ཡིན། །

28 Ellos son como la joya que concede los deseos,

la jarra que colma los deseos o la vaca que colma los deseos,
debo, pues, confiarme a ellos como me confío
a un yidam o a un maestro.

— 10 —
༢༩ luང་དང་རིགས་པས་ཡོངས་su་བltས་ནས་ནི། །
སེམས་ཅན་kuན་ནི་བདག་གི་sམ་rlོམ་པའི། །
དམ་པའི་ལག་tu་དགེ་ལེགས་ཐམས་ཅད་ནི། །
yuན་མི་རིང་བར་འbyuང་བར་འgyuར་བ་ཡིན། །

29 Tras haber estudiado bien textos y razonamientos,

surgirá, sin que pase mucho tiempo,
toda virtud en las manos de los seres santos
que consideran a todos los seres como a sí mismos.

༣༠ འདི་ནི་uབ་པ་ཆེན་པ`འƒ་spyོད་པ་stེ། །
དཔང་བཅས་འདི་ལ་དpyད་པ་མི་byའོ། །
ཇི་srིད་འདི་ནི་མངོན་du་མ་byས་པ། །
དེ་srིད་gruབ་པ་srིད་པ་མ་ཡིན་ནོ། །

30 Esta es la conducta del Gran Muni,

no debemos analizarla mediante pruebas.
Mientras no la hagamos realidad,
no será posible alcanzar logros.

༣༡ རེ་ཞིག་བrtག་པར་by་yིར་ཇི་skད་du། །
བཤད་པ་འདི་ལ་འབད་པ་gyིས་ཤིག་དང་། །
ཆེན་པ`་ཉƒད་ནི་rgyu་མཚན་du་gyuར་པ། །
ཡོན་ཏན་རང་ཉིད་kyིས་ནི་ཐོབ་པར་འgyuར། །

31 Debes investigar durante cierto tiempo,

por eso, esfuérzate en esta explicación,
y obtendrás las cualidades que son
las causas de la grandeza.

— 11 —
༣༢ འདི་ནི་ཆེན་པ`་ཉƒད་kyི་ལམ། །
རིགས་འདི་སེམས་ཅན་ཆེན་པོས་བstེན། །
སེམས་ཅན་kuན་ལ་བདེ་stེར་བའི། །
འཕགས་འདི་ཡིད་བཞིན་ནོར་bu་ཡིན། །

32 Este es el camino grande,

en este modelo confían los seres sensibles grandes.
El Exaltado que otorga felicidad a cada ser
es una joya que colma los deseos.

rmི་ལམ་ཡིད་བཞིན་ནོར་buའི་གཏམ་slོབ་དཔོན་འཕགས་པ་klu་gruབ་kyིས་མཛད་པ་rdzོགས་སོ། །

Esto completa el Relato del Sueño que Cumple los Deseos, compuesto por
el maestro Arya Nagarjuna.

ཁ་ཆེའི་པ›ི་ཏ་raི་ར་ཐ་དང་། ལོ་ʦa་བ་དགེ་slོང་grགས་འbyོར་ཤེས་རབ་kyིས་sgyuར། །

Traducido por el Pandita de Cachemira Shriratha y el Lotsawa Bikkhu

Dragjor Sherab.

© Traducción al castellano, Marta Saro (Tenzin Dolkar), Dharamsala,

2017.

— 12 —