7/18/2020

18 July 2020

यूपीएससीची तयार : य चे
स मीकरण

चंपत बो व
े ार

आजघडीला य वर ल वाढते अ ाचार हा कळ चा सामा जक मु ा बनला आहे. यूपीएससी मु पर े ा सामा अ यन

पेपर १ मधील अ ास माम े या घटकाचा समावेश आहे. या घटक तगत म मवग य म हल वर नोकर ा ठकाणी सहकार
पु ष कडू न होणारा ास, भारतातील समृ देशात पु ष ा तुलनेत य चे कमी होत जाणारे माण तसेच शेती े ात
म हल ची भागीदार इ. वचारलेले आहेत. या चे आकलन क न घे ासाठ ी- ाचा संक ना क अ ास करणे
आव क आहे.

ी वषयक ची वैचा रक उकल य वषयी ा लंगभावा ा (Gender) चच व ा ा आधारे करता येत.े लंगभावा ा
मोजप तून पु षस च
े े (Patriarchy) आ ण ा ारे होणा या शोषणाचे व वध पदर पुढे आलेले दसतात. ते समजून
घेत ा शवाय वर ल ना सामोरे जाता येत नाही. भारतासार ा देशात पुरेसे कायदे अ ात असूनही य वर ल

1/4
7/18/2020

अ ाचारा ा माणात घट होताना दसून येत नाही. मा हती तं ाना ा वकासाचा एक ट ा पूण क नही ‘ ी’ हा सामा जक
घटक अ ाय असलेला दसतो.

शहर करणा ा ि येत पु ष स च

े े बदलत जाणारे प समजून घेतले तसेच परं परा आ ण आधु नकता य ातील ैताचे
आकलन क न घेतले तरच वर ल ना ाय देता येऊ शकतो. वक सत तं ाना ा मदतीने पारं प रक मू वतन ( ी
ण
ू ह ा) िटकवून ठे व ाचे य कशा कारे होतात, हे ल ात घेणे अ ाव क ठरते. शहर करणा ा वाढ ा वेगामुळे ामीण
भागातून लोक चे ( वशेषत: पु ष चे) मोठय़ा माणात ल तर झालेले दसून येत.े प रणामी, गावातील शेती े ातील रोजगार
य नी ापला गे ाचे च समोर येत.े शेतजमीन असणा या कुटु ंब म े शेती वषयीचे नणय कुटु ंबातील य ा हाती आलेले
दसतात.

ी ाचा वचार के ास असे दसते क , ातं पूवकाळात वशेषत: १९ ा शतकात य चे सावज नक चच व ात पुढे
येऊ लागले. य ना माणूसपणाचा दज आ ण अ धकार मळावा, या मुख मागणीतून य चे ऐरणीवर येऊ लागले. यालाच
‘ ीमु चा वचार’ असे टले गेल.े आधु नक भारतातील य ा चे संदभ ातं पूव काळात सापडतात. याउलट प मी
जगतात १९६० नंतर आ ण भारतात १९८० नंतर ीवाद ही संक ना अ धक च लत झाली. ीवाद हा लंगभाव कोटी म
आव क मानून ाआधारे ी आ ण पु ष य ातील ना ची समी ा करतो. ातून पु षी हतसंबंध क न य वर ल
शोषणाचे सू आण वभ प समोर आणतो. लंगभावा ा चच ारे केवळ सावज नक जीवनात ी- ातं ाचा आ ह
ध न चालणार नाही, ासोबत खासगी जीवनातही ी- ातं ािपत करणे आव क मानले गेल.े

२०१३ ा मु पर म
े े लंगभावमु साठ ी-संघटन नी पु ष ना संघटनेत सामील क न ावे का, यावर िट णीवजा
वचार ात आला होता. याचा अथ लंगभावी चच व पु ष वरोधी नसून पु षस े वरोधी आहे, हे समजणे आव क आहे.

य ा शोषण ि येम े पु षस च
े ी भू मका मोठ असते. पु षस ा संरचना आ ण वचार णाली या भू मकेत वावरते.
य ना दु म ा ा पातळ वर आण ात पु षस न
े े अ धक पुढाकार घेतला. व ू आ ण मादी पात य ची ा ा बं द
क न ातून तचे पु षावरचे अवलं ब वाढ वले. आजही समाजातील य वर होणा या अ ाचाराची मुळे पु षस म
े च
े
सापडताना दसतात.

अम सेन य नी २००१ म े ं टलाइन पा काम े ल हले ा Many Faces in Gender Inequality या नबंधाम े ‘ म संग
वुमन
े ’ ही संक ना केली. ासोबतच नी अ , व , नवारा, श ण आ ण आरो यास हत य चेसु ा मानवी मूलभूत
गरजेम े प तर कर ाचे सूतोवाच केले. भारतासार ा देशात कायदे क नही ी ण
ू ह ा पूणपणे थ बले ा नाहीत. द ण
भारता ा तुलनेत उ र भारतात वशेषत: समृ देशात ी ण
ू ह च
े े माण अ धक अस ाचे केले. ातून हजार
पु ष मागे य ची कमी होत जाणार सं ा भयावह आहे. ामागची कारणे समजून घे ाची गरज नी तपा दत केली.

ामीण भागासोबतच शहर भागातील झोपडप य़ म े राहणा या य ा आरो ाचा बकट आहे. सावज नक आरो ा ा
सोयीसु वधा तथे अ ात नाहीत. भारत सरकार सावज नक आरो ावर केवळ ६ ते ७ ट े खच करते. ातून य ा
वाटय़ाला िकती सोयीसु वधा येणार, हा अनु रतच राहतो. गाव पातळ वर सावज नक आरो क ात उपचारा ा
सोयीसु वध चा अभाव असतो. खासगी दवाखा ातील उपचार महागडे अस ा कारणाने ते परवडत नाहीत. ामुळे य ची

2/4
7/18/2020

गरोदरपणात काळजी घेणार कुठलीही यं णा ामीण भागात अ ात नसते. प रणामत: य चे या दर ानचे मृ ू आ ण

ज ाला येणार कुपोिषत बालके य चाही नम ण झालेला दसतो. दुस या बाजूला ा. वम स मतीने य ा बाबतीत
कौटु ं बक हंसच
े ा मु ा पुढे आणला. महारा ात ७३ आ ण ७४ ा घटनादु ीनुसार पंचायतराज व म
े े ५० ट े आर ण
आ ण तेही कोटाअंतगत कोटा या प तीने दे ात आले आहे. सरकार नोक य म हे ी य साठ ३३ ट े आर णाची तरतूद
केलेली आहे.

या घटकाची तयार करताना य ा चे नराकरण कर ा ा हेतन

ू े शासनाने कोणती सावज नक धोरणे आखलेली आहेत,
कोण ा योजना सु केले ा आहेत, कोण ा कारचे कायदे केले गेले आहेत, य चा आढावा ावा. य चे श ण, कुशल
रोजगारासाठ चे श ण, बचत गटाचे स मीकरण, काय ाचे वनामू मागदशन, नराधार म हल चे पुनवसन तसेच नोकरदार
म हल ा काय लयीन े ात म हला त ार नवारण क ाची ापना इ. मह पूण बाब कडे सरकार कशा कारे ल देत,े
याबाबत व ा ना मा हती असणे आव क आहे.

जगभरातील बात चे लेटे अपडे स हवे आहेत? सब ाइब करा

इमेल आयडी येथे भरा सब ाइब करा

लोकस ा आता टेली ामवर आहे. आमचं चॅनल
े (@Loksatta) जॉइन कर ासाठ येथे क करा आ ण ता ा व
मह ा ा बात ा मळवा.

ता ा बात साठ लोकस ाचे मोबाईल अॅप डाऊनलोड करा.

First Published on July 2, 2020 12:59 am

Web Title: Upsc Exam Preparation Upsc Exam Tips Upsc Exam 2020 Zws 70

Share

आणखी मह ा ा बात ा
महा वकास आघाडीच ठरलं! वधान प रषद नवडणूक बन वरोध होणार

3/4
7/18/2020

१२ मे पासून मय दत माग वर रे े धावणार; उ ापासून करता येणार तक ट आर ण

ग ा आ ण नवी नोकर वाचा भ ाट मराठ वनोदLoksatta

Undo

4/4