Technologie PVD w zastosowaniu do

obróbki narzędzi
dr inż. Marek Betiuk

Application of PVD technology for tools treatment

Instytut Mechaniki Precyzyjnej <IMP>

 Modyfikacja powierzchni warstwami
uzyskiwanymi technologiami PA PVD

TiN 3300 HV, 4500C, zużycie ślizgowe

TiCN 3000 HV, 3500C, wysokie zużycie ślizgowe
TiAlN 3300 HV, 8000C, wysokie obciążenia
mechaniczne i termiczne
CrN 1800 HV, 7000C, wysokie obciążenia
termiczne , korozyjne, mechaniczne
Cr7C3 2200 HV, 6000C, wysokie obciążenia
termiczne, korozyjne, mechaniczne
Narzędzia stosowane w przetwórstwie tworzyw sztucznych
• Łatwiejsze usuwanie wyprasek,
• Zmniejszenie efektu przywierania tworzywa, lepsze wypełnienie formy,
• Skrócenie czasu produkcji,
• Przedłużenie trwałości formy (ochrona przed korozją i tarciem),
• Łatwe czyszczenie form,
• Lepsze wypełnienie cienkościennych elementów.

Powlekanie części maszyn

• Poprawa warunków współpracy części,

• Powlekane są elementy aparatury wtryskowej,
• Elementy sprężarek pomp,
• Precyzyjne koła zębate i ślimakowe w przekładniach.
Powlekanie narzędzi skrawających
• Wzrost trwałości narzędzi,

• Praca z wysokimi parametrami obróbki, skrócenie czasu obróbki,

• Możliwość ograniczenia chłodzenia (praca na sucho!),
• Wydłużenie pracy narzędzia między ostrzeniami (krótki przestój
obrabiarki),
• Lepsze odprowadzanie wióra,
• Niższa chropowatość powierzchni,
• Zmniejszenie oporów ruchu przy obróbce (20% mniej energii).

Powlekanie narzędzi do obróbki plastycznej

• Przedłużenie trwałości stempli, matryc, tłoczników i wykrojników,

• Skrócenie cyklu produkcyjnego,
• Polepszenie jakości wytłoczki,
• Ograniczenie lub eliminacja czynnika smarującego.
Rodzaje zużycia ostrza narzędzia w obróbce skrawaniem
Budowa powłoki multifunkcjonalnej

2-3 μm TiN
bariera
chemiczna i
mechaniczna

2-5 μm CrN-
bariera
korozyjna i
termiczna
Wybrane typy powłok otrzymywanych technologiami
PVD i PA PVD, schematy struktur

Powłoka
wielowarstwowa

Powłoka
multiwarstwowa

Powłoka o
strukturze
nanostrukturalnej
 NOWOCZESNE POWŁOKI PVD

Powłoka o niskich Powłoka o wysokich

resztkowych Powłoka o Powłoka resztkowych
naprężeniach strukturze wielowarstwowa naprężeniach
ściskających nanokrystalicznej llllll ściskających

PODŁOŻE PODŁOŻE PODŁOŻE PODŁOŻE

Propagacja Propagacja Propagacja Propagacja

pęknięcia w pęknięcia przez pęknięcia wzdłuż pęknięcia zostaje
kierunku granicę ziaren granic warstw zatrzymana
powierzchni ........... ....... ...............

Naprężenia resztkowe rzędu 0,2-1 GPa Naprężenia ściskające rzędu: 4-6 GPa
 Morfologia powierzchni warstw

Technologia Technologia
łukowa magnetronowa
 Model stanowiska technologicznego Technologia ABS
ARC Bond Sputtering (Hauzer)

Ti, Al
Cr

Parametry technologiczne procesu

Wzrost prądu jonowego
rejestrowanego wzrasta
zdecydowanie po przekroczeniu
granicy 250 kHz

Powłoka typu CrTiAlN

 Różnicowanie struktury i składu powłoki przez
zmianę elektrod metalicznych źródła plazmowego

Nowe własności powłok

nanomateriały
Wpływ wielkości ziarna na ilość atomów tworzących granice ziaren w
materiale nanokrystalicznym.
R.Siegel Nanoparticulates 94 Monterey California
 Powłoka nanostrukturalna

Nanomatriał typu 2D
TiN - CrN - AlN
50

40
Tw a rdo ść [GP a ]

30

20

10

0
1 10 100 1000
S to pie ń mo dula cji [nm]
Powłoka nanostrukturalna

Nanomatriał typu 3D
AlTiN - Si3N4

50

40
Tw a rdo ść [GP a ]

30

20

10

0
0 200 400 600 800 1000 1200 1400
Te mpe ra tura w yża rza nia [o C]
 Warstwa pasywna tlenkowa Al2O3

Powłoka TiAlN

Węglik spiekany

Balzers
Źródłem Al w plazmie może być związek metaloorganiczny

Związek Al(CH3)3 metaloorganiczny

może być źródłem atomowego Al.

Ti + Al(CH3)3 → TiAlC + reszta H2 , C

 TiAlC
Al - metaloorganika

TiAlN
Al - elektroda TiAl
Powłoka o wysokiej odporności na utlenianie w wysokich
temperaturach, wyżarzane w temperaturze 7000C

TiN TiAlC
 Stanowisko technologiczno – badawcze
WU-1 PVD-Arc
Źródła plazmy niskociśnieniowego
wyładowania łukowego (NWŁ)

Elektroda chromowa

Niskociśnieniowe wyładowanie łukowe

NWŁ

Spektralny analizator
plazmy

Elektroda chromowa
rozpylona w NWŁ
Komora
próżniowa
Obrotowy stół
katodowy

Obrotowy stół
katodowy grzany
radiacyjnie
Próba adhezji powłoki Cr/Cr2N - test rysy

Cr/Cr2N
 Technologia Duplex - Azotowanie gazowe + PA PVD

Tak !

Azotowanie gazowe
PA PVD powłoka TiN

Trawienie Synteza TiN

jonowe

Trawienie jonowe Cr+ Zachowanie adhezji powłoki TiN

Cr+, Cr++
Próba adhezji powłoki TiN na azotowanej stali WCL - test rysy

TiN
Ti

Fe(N) γ`

Powłoka Fe(N)/ γ` /Ti/TiN TiN

Cr
Fe(N) γ`

Powłoka Fe(N)/ γ` /Cr/ TiN

 Powłoki w zastosowaniach konstrukcji elementów
maszyn

Powłoka typu
WC/C

Twardość 1000 HV
Niski współczynnik tarcia

Balzers

Struktura przekroju poprzecznego multiwarstwy

 Przekładnia planetarna
Zużycia w warunkach tarcia ślizgowego -suchego

600
Całkowite zużycie kół i zębatek [mg]

500
niepokryte
400

300

Niepokryte
200 Koła pokryte WC/C Zacieranie zahartowanej
warstwy koła słonecznego
100
przy niskich szybkościach i
wysokich obciążeniach

0 WC/C
0 40 80 120 160 200 Godziny Zapobieganie zatarciu,
zwiększenie obciążenia i
zwiększenie obszaru
Naprężenia 2180 MPa (316 KSI)
możliwości stosowania
Prędkość poślizgu 0,04 m/s (95 Inches/min)

MB.33 (9801) e
 Zalecane powłoki do materiałów obrabianych

Materiał obrabiany Typ powłoki

Stale węglowe - TiAlN, TiN, TiCN, CrN

Stale wysokostopowe - TiAlN, AlTiN, TiN, TiCN, CrN

Żeliwo - TiAlN, AlTiN, TiCN

Miedź, i stopy miedzi - CrN

Tytan , stopy tytanu - ZrN

Stopy magnezu - TiAlN, TiN,TiCN, CrN,

Stopy aluminium - ZrN, TiN, DLC

Polimery- TiN, TiAlN

 Urządzenia do procesów PA PVD

Komora Balzers - Technologia Łuku Niskociśnieniowego

Komora CemeCon Technologia Magnetronowa

Centrum technologii PA PVD
 Czystość powierzchni

Złuszczenia powłok na powierzchniach

zanieczyszczonych
Centrum technologii PVD

Konfiguracja wsadu
Pokrywanie powłokami
Mycie powierzchni narzędzi technologia PA PVD

Kontrola jakości
Usuwanie powłok
PLATIT
W prezentacji wykorzystano materiały Firm :
Balzers, CemeCon, Güring, Hauzer, VTT,
PVD coatings, PLATIT

Dziękuje za uwagę