‫مهمترین دستاوردهای فصل ‪ 22‬کاوشهای باستانشناختی تپه هگمتانۀ همدان‬

‫مهرداد ملکزاده‬
‫استبدٗبس پژٍّصٕ‪ ،‬پژٍّصکذٓ ثبستبى ضٌبسٖ‪ ،‬پژٍّطگبُ ه٘شاث فشٌّگٖ‬
‫سشپشست هشکض س٘بستگزاسٕ ٍ آٌٗذُپژٍّٖ‬

‫هتي پ٘طٌْبدٕ ثشإ کٌفشاًس ث٘يالوللٖ هجبصٕ ثبستبىضٌبسٖ اٗشاى ٍ هٌبقق ّوجٍاس‬
‫‪ 31-30‬ت٘شهبُ ‪1399‬‬

‫چکیده‬
‫ث٘ستٍدٍه٘ي فػل کبٍضْبٕ ثبستبىضٌبختٖ تپِ ّگوتبًِ ثِ هذت ‪ 70‬سٍص اص ‪ 1399/2/1‬تب ‪ 1399/4/10‬دس ثْبس ٍ سٍصّبٕ آغبصٗي تبثستبى سبل‬
‫جبسٕ دس ضْش ّوذاى اًجبم ضذ؛ ّذف اغلٖ کبٍش دس اٗي فػل کِ اص سَٕ اداسٓ هحتشم ه٘شاث فشٌّگٖ‪ ،‬گشدضگشٕ ٍ غٌب ٗع دستٖ استبى‬
‫ّوذاى ٍ پبٗگبُ ه٘شاث فشٌّگٖ ٍ گشدضگشٕ ّگوتبًِ تعشٗف ضذُ ثَد‪ ،‬دس ٍّلٔ ًخست ثبصثٌٖ٘ دس عشغِ ٍ حشٗن ّگوتبًِ خػَغبً اص قشٗق‬
‫سبهبًذّٖ ؾلع ٍ ججْٔ جٌَثٖ هحَقِ ثَد‪ ،‬جبٖٗ کِ ثب ثخطٖ اص ثبصاس سٌتٖ ٍ قذٗوٖ ّوذاى هَسَم ثِ ثبصاس آٌّگشاى اتػبل ٍ اغكکبک پ٘ذ ا‬
‫هٖکشد ٍ اٗي خَد اص دٗشثبص اص هعؽالت هح٘كٖ هحَقِ ثِ ضوبس هٖ آهذ‪ ،‬کِ خَضجختبًِ ثب پ٘وبٗطْب ٍ سٌجطْب ٍ تکِ٘ ثش داًستِ ّب ٍ‬
‫آهَختِّبٕ فػَل پ٘ط٘ي ٍ گوبًِ صًْ٘بٖٗ چٌذ ساّکبسّبٕ اجشاٖٗ ٍ عولٖ ثشإ حل اٗي هطکل قشح ٍ پ٘طٌْبد ضذ‪.‬‬
‫افضٍى ثش آى ّذف اداسٕ ٍ اجشاٖٗ‪ ،‬گشٍُ کبٍش تالش کشد ثب استفبدٓ ثٌِْ٘ اص فشغت فشاّن آهذُ‪ ،‬ثِ پبسُ إ اص اّذاف علوٖ ٍ پژٍّطٖ‬
‫خَد ً٘ض دست ٗبثذ ‪ً .‬بگفتِ پ٘ذاست ثِ دل٘ل تٌگٌبّبٕ هبلٖ هَجَد‪ ،‬گشٍّْبٕ ثبستبى ضٌبسٖ دس سبلْبٕ اخ٘ش ثب هطکالت عذٗذُ إ دست ثِ‬
‫گشٗجبى ّستٌذ‪ ،‬ثِ تجع آى گشٍُ کبٍش فػل ث٘ست ٍدٍم دس ّگوتبًِ ّن فقف تَاى ثِ کبس گ٘شٕ تعذاد ثس٘بس هحذٍدٕ ً٘شٍٕ کبسضٌبسٖ ٍ‬
‫کبسگشٕ سا دس اخت٘بس داضت ثب اٗي ٍغف ًتبٗج اٗي فػل خشسٌذکٌٌذُ ٍ اه٘ذثخص اسصٗبثٖ هٖ تَاًذ ضذ‪ ،‬چِ آًکِ گشٍُ تقشٗجبً ثِ توبهٖ اّذافٖ کِ‬
‫هذًظش هٖداضت دست پ٘ذا کشد‪.‬‬
‫عول٘بت ه٘ذاًٖ کبٍش د س چْبس کبسگبُ سبصهبًذّٖ ضذ ‪ )1 :‬کبسگبُ چبل ضتشخَاة‪ )2 ،‬کبسگبُ ثشج ٍ ثبسٍ‪ )3 ،‬کبسگبُ ثبصخَاًٖ کبٍش فػَل‬
‫‪ 20 ٍ 19‬دس ًضدٗکٖ دَٗاس جٌَثٖ هحَقِ‪ )4 ٍ ،‬گوبًٔ عو٘ق کبسگبُ هشکضٕ‪.‬‬
‫‪ )1‬کاسگبُ چبل ضتشخَاة‪ :‬قٖ فػل س٘ضدّن کبٍش‪ ،‬ثِ سبل ‪ ،1384‬ثِ سشپشستٖ صًذُ ٗبد دکتش هسعَ د آرسًَش‪ً ،‬گبسًذُ (هْشداد هلکضادُ)‬
‫دس هقبم هعبٍى ّ٘ئت‪ ،‬ثب ّوکبسٕ علٖ اکجش ٍحذتٖ ٍ سؾب ًبغشٕ‪ ،‬هَفق ثِ ثبصکشدى ٗک گوبًٔ پ٘طشٍ دس کف چبل ضتشخَاة ضذُ ثَد ٍ دس عوق‬
‫هتسفبًِ‬
‫‪ 300‬سبًتٖهتشٕ ثِ ثقبٗبٕ دَٗاسٕ سٌگٖ ٍ دس کٌبس آى سفبلْبٕ ضبخع دٍسٓ ّخبهٌطٖ‪ ،‬عػش آّي پبٗبًٖ ٍ قذٕمتش دست ٗبفتِ ثَد؛ أ‬
‫اٗي دستبٍسد ثس٘بس هْن دس آى صهبى هحل تَجِ سشپشست هحتشم کبٍش قشاس ًگشفت ‪ .‬دس فبغلٔ ث٘ص اص پبًضدُ سبلٔ هبث٘ي ‪ 1384‬تب ‪ 1399‬آى‬
‫کبسگبُ ثٌب ثش دالٗل ًبداًستِ تَسف افشاد ٗب اضخبظ ٕ ًبضٌبختِ ٍٗشاى‪ ،‬هٌْذم‪ ،‬هعذٍم ٍ ثب ًخبلِ ّبٕ سبختوبًٖ ٍ ةعؿبً صثبلِّبٕ هتعفي پُش ٍ اص‬
‫اًظبس ًبپذٗذ ضذُ ثَد ‪ .‬گشٍُ کبٍش فػل ث٘ست ٍدٍم ثب ثبصکشدى سِ گوبًٔ ‪ 2/5‬دس ‪ 2/5‬هتش آى گوبًٔ پ٘طشٍ سا هجذداً گطَد ٍ دس عوق ‪320‬‬
‫سبًتٖهتشٕ هَفق ثِ کطف اداهٔ دَٗاس سٌگٖ پ٘طگفتِ ٍ هحل ثشگطت ٍ کٌج ‪ 90‬دسجٔ آى ضذ ‪ .‬افضٍى ثش آى تعذاد ثسٖاسٕ ٗبفتِ ّبٕ سفبلٖ‬
‫هشثَـ ثِ دٍسٓ ّخبهٌطٖ‪ ،‬عػش آّي پبٗبًٖ‪ ،‬قذٗوتش (ٍ ًوًَِّبٖٗ احتوبالً اص عػش هفشغ) ثِ دست آهذ‪.‬‬
‫‪ )2‬کبسگبُ ثشج ٍ ثبسٍ ‪ :‬استبد دکتش هحوذسح٘ن غشاف قٖ ٗبصدُ فػل (‪ 1362‬تب ‪ )1379‬ثقبٗبٕ هعن اسٕ هٌظن ٍ ٌّذسٖ خبغٖ سا دس‬
‫جبٕجبٕ عشغٔ تپٔ ّگوتبًِ کبٍٕدُ است‪ ،‬اٗطبى ثب تجع٘ت اص آى ضجکٔ هعوبسٕ ثب ًظن هشثعبتٖ‪ ،‬پس اص کطف ٍ کبٍش ثخطْبٕ اص ثبسٍ ٍ دٍ‬
‫ثشج‪ ،‬قشحٖ ثشإ ثبصسبصٕ ٍ اداهٔ ثشج ٍ ثبسٍ پ٘طٌْبد کشدُ کِ دس ثشخَسد ٍ هَاجْٔ ثب ثقبٗبٕ هعوبسٕ ٍ خػَغبً پستٖ ٍ ثلٌذْٗبٕ تَپَگش اف٘ک‬
‫تپِ عوالً ًبهَجَد ٍ احتوبل ٍجَدش ًبهوکي ثِ ًظش هٖ آهذ؛ گشٍُ کبٍش فػل ث٘ست ٍدٍم ثب اٗجبد کبسگبّٖ هتکٖ ٍ هتٌبسة ثب تَپَگشافٖ تپِ‬
‫دس جبٖٗ کِ اًتظبس ٍجَد ثقبٗبٖٗ ثشجٖ دس ثبسٍٕ ثبستبًٖ سا داضت هَفق ثِ کطف آى ضذ‪ ،‬اص هْوتشٗي ٗبفتِ ّبٕ سفبلٖ اٗي کبسگبُ تکِ إ اص‬
‫سفبلٌِ٘إ هعشٍف ٍ هطخع دس ثبستبىضٌبسٖ عػش آّي پبٗبًٖ است کِ اغكالحبً ‟پ٘بلٔ هبدٕ„ (‟‪ً )„Median bowl‬به٘ذُ هٖضَد‪.‬‬
‫‪ )3‬کبسگبُ ثبصخَاًٖ کبٍش فػَل ‪ 20 ٍ 19‬دس ًضدٗکٖ دَٗاس جٌَثٖ هحَقِ‪ :‬دس اٗي کبسگبُ ثشإ هطخع کشدى ًحَٓ استجبـ هعوبسٕ هٌظن‬
‫هشثعبتٖ هعشٍف تپِ ّگوتبًِ ثب الِّٗبٕ احتوبلٖ صٗشٗي ٍ دٗشٗي دس پبٕ ٗکٖ اص دَٗاسّبٕ ٗبفت ضذٓ فػَل پ٘ط٘ي گوبًِ إ پ٘طشٍ اٗجبد ضذ کِ‬
‫ىضبى داد آى دَٗاسّب هستق٘وبً ثش سٍٕ خطتْبٖٗ تقشٗجبً ّوسبى ٍلٖ قذٗوٖ تش ثٌب ضذُ است‪.‬‬
‫‪ )4‬گوبًٔ عو٘ق کبسگبُ هشکضٕ ‪ :‬پس اص گستشش خبکجشداسٕ دس کبسگبُ هشکض ٕ قٖ فػل پٌجن کبٍش (‪ ٍ )1373‬فػَل ثعذٕ‪ ،‬کِ هٌجش ثِ‬
‫ٕا ٖٗ آى هعوبس ٕ هعشٍف هٌظن ضجکِثٌذٕضذُ (‪ 1۷/۵‬دس ‪ 1۷/۵‬هتش) ضذ‪ ٍ ،‬دس حٕ آى فْن حٕهَى ثٌذٕ (‪ )modulation‬حبکن ثش آى‬ ‫حد‬
‫ضجکِثٌذٕ‪ ،‬آقب ٕ دکتش غشاف تب ٍاپس٘ي سٍصّبٕ حؿَس خَٕش دس هقبم سشپشستٖ کبٍضْب توبمٕ تَاى ٍ ّوت خَد سا غشف ٕافتي ٍ کبٍ ٕدى‬
‫پْي تپِ ّگوتبًِ کشد‪ .‬دس سٍصّب ٕ پبٗبًٖ کبٍش ّوبى فػل پٌجن (‪ )13۷3‬کِ افتخبس‬ ‫ثبفتْب ٍ ثخطْبٖٗ ةٕضتش اص آى هعوبس ٕ دس ًقبـ هختلف ٓ‬
‫ّٕبٕ احتوبلٕ صسٕٕى ٍ‬ ‫ٕ ٍ ثِ ص سٕ آى هعوبس ٕ هٌظن ثِ جستجَ ٕ ال ُ‬ ‫عؿَٗت دس گشٍُ سا داضتن‪ ،‬اص ا ٗطبى خَاستن جب ٖٗ دس هعجش سا ثطکبف م‬
‫ٕ ‪ ،‬اص اٗي پ٘طٌْبد استقجبل ًطذ تب اٌٗکِ اٗطبى ثشإ کبسٕ اداسٕ ثِ تْشاى هشاجعت کشد ٍ هي اص فشغت (سَء)استفبدُ کشدم ٍ دس‬ ‫دسٕٕى تش سٍ م‬
‫گوبى حٕضشٍ اٗي ثَد کِ‬
‫ثخصٕ اص هعجش کبسگبُ هشکضٕ گوبًِإ حٕضشٍ ثِ عشؼ ‪ ٍ 0/۵‬قَل ‪ ٍ 1/۵‬ثِ عوق ًضدٕک ثِ ‪ 3‬هتش ثبص کشدم‪ً .‬تٕج ٓ آى ٓ‬
‫هطخع ضذ صسٕ آجشّبٕ آى هعوبس ٕ هٌظن ٍ دس ٍاقع ثِ ص سٕ آخشٕى سج حٕ آجشٕ هعجش‪ ،‬د ٍٕاسٕ ثب حذٍد ‪ ۵‬سج خطت ٍجَد داسد ٍ ص سٕ آى سا‬
‫ثبفتبس چًِٕ هبًٌذٕ (حذٍد ‪ 0/۵‬هتش) پش کشدُ ٍ صسٕ آى ‪ 12‬سج خطت د ٕگش قبثل تطخ ٕظ است ٍ آى هجوَعِ گَ إ ثِ سٍٕ سبصٓ سٌگچٕىٕ قشاس‬
‫ًٖ چٌبى مٕپٌذاضت) آى هعوبسٕ‬ ‫گشفتِ است؛ ثذٕىتشتٕة ثشخالف تػَس آقبٕ دکتش غشاف (ٍ پس اص ا ٗطبى‪ ،‬صًذُ إد دکتش هسعَد آرسًَش کِ اٍ ص‬
‫هعشٍف هٌظن ًخستٕى سبصٓ سٍٕ خبک ثکش دس ّگوتبًِ ًجَد ٍ ى ٕست ! آى گوبًِ ٍ ًتبٗج حبغلِ اص آى هَسد استقجبل آقبٕ دکتش غشاف قش اص‬
‫گوبى حٕضشٍ قجلٕ‪ ،‬گوبًِإ دٕگش دس کف‬
‫ى آى ٓ‬ ‫ًگشفت ٍ ثِ دستَس اٗطبى پُش شد‪ٍ ،‬لٕ اهسبل‪ 2۶ ،‬سبل ثعذ‪ ،‬گشٍُ کبٍش فػل ث٘ست ٍدٍم ثِ قشٕٓ‬
‫هعجش کبسگبُ هشکض ٕ ثبص کشد ٍ دس عوق ‪ 350‬سبًتٕهتشٕ ثِ دَٗاسٕ سٌگٖ ضجِ٘ ّوبى سبصٓ سٌگ چ٘ي دست ٕافت ثِ ّوشاُ هقبدٗشٕ ٗبفتٔ‬
‫سفبل٘ي کِ دس ه٘بى آًْب ًوًَِّبٕ قبثل تبسٗخگزاسٕ ثِ دٍسٓ ّخبهٌطٖ‪ ٍ ،‬عػش آّي پبٗبًٖ دٗذُ هٖضَد‪.‬‬
‫ثذٗي تشت٘ت ثِ ًظش م ٕسسذ گشٍُ کبٍش فػل ث٘ست ٍدٍم پس اص ‪ 37‬سبل اص آغبص کبٍضْب دس سبل ‪ ٍ 1362‬پس اص گزضت ضص دِّ اص‬
‫اًتخبة هحل تپِ ّگوتبًِ دس ثبفت قذٗوٖ ضْش ّوذاى کًٌَٖ ثشإ جستجَٕ ثقبٗبٕ هبدّٕ دٍسٓ هبد دس دّٔ ‪ ،1340‬ثِ هَاد فشٌّگٖ آى دٍسُ دس‬
‫ثبفت ٍ ثستشٕ ًسجتبً هكوئي دست پ٘ذا کشدُ است‪.‬‬

‫کلیدواژه‪ّ :‬وذاى‪ّ ،‬گوتبًِ‪ ،‬کبٍضْبٕ ثبستبىضٌبختٖ‪ ،‬عػش آّي‪ ،‬دٍسٓ هبد‬

‫‪MEHRDAD MALEKZADEH‬‬
‫‪PhD. in Historical Archaeology‬‬
‫‪Assistant Professor of Iranian Historical Archaeology of Iranian centre for Archaeological Research (ICAR),‬‬
‫‪Head of “Center of Policy Making & Future Studies”,‬‬
‫‪No. 2, Professor Rolin Alley, 30 Tir St., Imam Khomeini Ave.,‬‬
‫)‪Research Institute of Cultural Heritage & Tourism (RICHT‬‬
‫‪Tehran, Tehran 1136913431‬‬
‫‪Iran, Islamic Republic of‬‬
‫‪Tel.: 00892166736452‬‬
‫‪Fax: 00892166736585‬‬
‫‪Malekzadeh.mahrdad@gmail.com‬‬
‫‪https://ichto.academia.edu/MehrdadMalekzadeh‬‬
‫‪http://www.researchgate.net/profile/Mehrdad_Malekzadeh3/‬‬