1

ГАРЧИГ

Мэндчилгээ 4 IV Хамтын ажиллагаа 30

Мэндчилгээ 5 4.1 Удирдах ажилтны зөвлөгөөн 30
Мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын хөгжлийн 4.2 Цахим засаг 31
товч зураглал 6 4.2.1 GovTech-Цахим засгийн форум 31
I Хууль эрх зүй 8 4.2.2 “Цахим засаглал: Олон улсын
1.1 Хууль 8 туршлага” сэдэвт сургалт 32
1.2 Журам 9 4.3 Сансрын холбоо 34
1.2.1 Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчдэд 4.3.1 Олон улсын сансрын холбооны
үзүүлэх зохицуулалтын үйлчилгээний Интерспутник байгууллагын Удирдах
хөлсний хэмжээг тогтоох журам 9 зөвлөлийн хурал 34
1.2.2 Радио давтамжийн хувиарлалтын 4.3.2 Сонирхогчийн хиймэл дагуул
нэгдсэн бүртгэл хөтлөх болон Радио хөөргөх олон улсын тэмцээн
давтамжийн зурвасыг ашиглах, төлөвлөх, “Кансат-2016” 35
хуваарилах журмууд 9 4.3.3 Ази, номхон далайн сансрын
1.2.3 Цахим хэлбэрээр албан хэрэг хөтлөх хамтын ажиллагааны байгууллагын
нийтлэг журам 10 төлөөлөгчдийн айлчлал 36
1.2.4 Төрийн үйлчилгээний цахим 4.4 Мэдээллийн технологи 37
машины ашиглалт, үйлчилгээний журам 10 4.4.1 Мэдээллийн технологийн аудитын
1.3 Стандарт 11 тогтолцоо, эрх зүйн орчныг бий болгох
нь сэдэвт семинар 37
II Бодлого 14 4.4.2 Силикон хаус төсөл 37
2.1 Төрөөс мэдээлэл, харилцаа холбооны 4.4.3 Гарааны бизнес 38
талаар баримтлах бодлого (2017-2025) 14 4.4.4 Тоон гарын үсэг 39
2.2 Цахилгаан холбооны харилцан холболт, 4.4.5 Төрийн мэдээлэл солилцооны ХУР
өрсөлдөөний талаар баримтлах бодлогын систем 39
чиглэл 17 4.4.6 Төрийн үйлчилгээний нэгдсэн
2.3 Төрийн мэдээлэл солилцооны системийн платформ 40
талаар баримтлах бодлогын чиглэл 17 4.4.7 Монголын интернэтийн харилцан
холболт 40
III Статистик мэдээлэл 18 4.4.8 Ухаалаг төхөөрөмжийн бүртгэлийн
3.1 Мэдээлэл, харилцаа холбооны хөгжлийн систем 40
олон улсын түвшин 18 4.5 Шуудан 41
Эмхэтгэлийг хянасан: 3.1.1 Мэдээлэл, харилцаа холбооны 4.5.1 Дэлхийн шуудан холбооны Бүрэн
технологийн хөгжлийн индекс (IDI) 18 эрхт төлөөлөгчдийн 26 дугаар их хурал 41
Б.Цэцэг ХХМТГ-ын ахлах мэргэжилтэн 3.1.2 Цахим засгийн хөгжлийн индекс 4.6 Олон нийтийн арга хэмжээ 42
(EGDI) 20 4.6.1 ICT-EXPO үзэсгэлэн 42
Эмхэтгэсэн: 3.1.3 Цахим оролцооны индекс (EPI) 22 4.6.2 Харилцаа холбоо, мэдээллийн
М.Нямтуяа ХХМТГ-ын мэргэжилтэн 3.1.4 Сүлжээний бэлэн байдлын индекс технологийн салбарын статистикийн үйл
(NRI) 22 ажиллагааны өнөөгийн байдал, олон
3.2 Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн улсын чиг хандлага сэдэвт сургалт 42
Эх бэлтгэсэн: хөгжлийн үндэсний түвшин 23 4.6.3 Хүүхдийг цахим орчинд хамгаалах
Д.Мөнхжаргал 3.2.1 Үүрэн болон суурин телефон холбоо 23 нь судэвт сургалт 42
3.2.2 Интернэт 24 Нэр томьёоны товчлол 45
3.2.3 Дамжуулах сүлжээ 25 График 46
Хэвлэсэн: 3.2.4 Радио телевиз 25 Хүснэгт 46
“Шилмэл өнгө“ ХХК-д хэвлэв. 3.2.5 Шуудан 26 Зураг 46
Эмхэтгэлийг зөвшөөрөлгүйгээр олшруулах, дахин хэвлэхийг хориглоно. 3.2.6 Төрийн үйлчилгээ (ТҮЦ машин) 26 Ашигласан материал, эх сурвалж 47
3.2.7 Хүний нөөц 28
3.2.8 Эдийн засгийн үзүүлэлтүүд 29
 МЭНДЧИЛГЭЭ
Орчин цагийн мэдээлэл, харилцаа холбоо үүсч
хөгжсөний 96 жилийн ойн баярын мэндчилгээ
дэвшүүлье.
Монгол Улсын Засгийн газар 2020 он хүртэл
хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны хөтөлбөртөө
мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын
хөгжлийн түвшинг шат ахиулах, инновацид
суурилсан үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, тус салбарын
эрдэм шинжилгээ, судалгааны үйл ажиллагааг
эрчимжүүлэх, өндөр ур чадвар бүхий мэргэжилтэн,
хүний нөөцийг бүрдүүлэх чиглэлээр чамгүй олон
зорилтыг дэвшүүлсэн.
Монгол Улсын Тогтвортой хөгжлийн үзэл
баримтлал-2030, Засгийн газрын үйл ажиллагааны
хөтөлбөрт тусгагдсан мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарыг хөгжүүлэх
зорилтын хүрээнд Төрөөс мэдээлэл, харилцаа холбооны хөгжлийн талаар
баримтлах бодлогын баримт бичгийг баталж, мэдээлэл, харилцаа холбооны
хөгжлийг дэлхийн чиг хандлагад нийцүүлэх, цахим засгийг хөгжүүлэх, бусад
салбарын үйл ажиллагааг цахимжуулах, төрөөс иргэдэд үзүүлэх үйлчилгээний
нэр төрлийг нэмэгдүүлж, төрийн үйлчилгээг хялбар, шуурхай хүргэх нөхцөлийг
бүрдүүлэхээр ажиллаж байна.
Тус салбарт хийхээр төлөвлөсөн ажлуудын эхлэл болгож ойрын болон дунд
хугацаанд улсынхаа нийт хэрэгцээ, шаардлагыг хангасан багтаамж, хүчин
чадал бүхий “МОНГОЛСАТ-1” хиймэл дагуултай болсноор сансрын холбооны
технологийн үйлчилгээ, үнэ тарифыг олон улсын жишгээс илүү хямд үнээр аж
ахуйн нэгж, байгууллага, иргэддээ хүргэх бололцоог бүрдүүллээ.
Түүнчлэн “Цахим хэлбэрээр албан хэрэг хөтлөх нийтлэг журам”-ыг баталж,
байгууллага бүр үйл ажиллагаандаа албан хэрэг хөтлөлт, бүртгэл хяналтын
програм ашиглах, цахим баримт бичгийн солилцоог нэвтрүүлэх боломжтой
болсон бөгөөд төрийн байгууллагууд цаасны хэрэглээгээ багасгаж, цаг
хугацаа хэмнэх, Монгол Улс цахим засагт шилжих дэд бүтцийн хөгжилд
чухал ач холбогдолтой болсон.
Цаашид бид мэдээлэл, харилцаа холбооны дэвшлийг бүх нийтийн хүртээл
болгох, мэдлэг шингэсэн, өндөр технологи, экспортын чиг баримжаатай
үндэсний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, хүний хөгжлийг дэмжих, өрсөлдөх
чадварыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр бодлогоо тодорхойлон ажиллаж байна.
Өнгөрсөн хугацаанд мэдээлэл, харилцаа холбооны хөгжил, дэвшил Монгол
Улсын хөгжлийн хурдасгуур байсаар ирсэн. Энэхүү салбарын хөгжил,
4 дэвшлийн түүчээ нь болж, орчин цагийн мэдээлэлжсэн нийгмийн бодит
хөдөлгөгч хүч болсон мэдээлэл, технологийн салбарын хамт олон Та бүхний
бүтээл, ажил үйлс улам өөдлөн дэвжих болтугай.
МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙ САЙД Ж.ЭРДЭНЭБАТ
МЭНДЧИЛГЭЭ
Дэлхий нийтээрээ цаашдын хөгжлийн чиг хандлагаа
тодорхойлж НҮБ-ын дээд хэмжээний чуулга
уулзалтаар баталсан “Тогтвортой хөгжлийн
зорилго-2030” баримт бичгийн хүрээнд улс орон
бүр цаашдын зорилго, зорилтуудаа тодорхойлж
хэрэгжүүлж эхлээд хоёр жил болж байна.
Энэ хугацаанд бид төрөөс мэдээллийн технологи,
харилцаа холбоог хөгжүүлэхэд баримтлах
бодлогоо батлуулж зорилго, зорилт, хүрэх
түвшингээ тодорхойлж, дунд болон урт хугацааны
төлөвлөгөө, төсөл, хөтөлбөрөө гарган хэрэгжүүлж
эхлээд байна.
Бодлогоо хэрэгжүүлэх гарааны энэ цаг үед
салбарын бодлого, хууль эрх зүй, МХХТ-ийн статистик үзүүлэлтүүд, гадаад
хамтын ажиллагаа болон томоохон арга хэмжээнүүдийн талаарх мэдээллийг
Та бүхэндээ энэхүү товхимлоороо дамжуулан танилцуулж байна.
Монгол Улсын МХХТ-ийн хөгжлийн индекс 4,95 болж дэлхийн 175 орноос
90 дүгээрт, цахим засгийн хөгжлийн индекс 0,51 болж 193 орноос 84 дүгээрт
орж дэлхийн дундаж түвшинд байна. Дэлхийн улс орнуудтай харьцуулахад
хөгжиж буй манай орны хувьд энэ нь амжилт бөгөөд энэхүү амжилтаа
ахиулах, салбарын ирээдүйг харсан төрийн бодлогоо хэрэгжүүлэхэд Та
бидний хамтын итгэл, сэтгэл, хүчин чармайлт чухал үүрэгтэй болохыг онцлон
тэмдэглэе.
Эрхэм Та бүхэн амжилтын зэрэгцээ оршин байгаа алдаа, оноог дэнслэн санал
зөвлөмж, сургамж юугаа хайрлах аваас, мэргэн санаагаа уралдуулах аваас
Манай хамт олон нээлттэй хүлээж авах болно, ажил хэрэгтээ анхаарах болно.
Мэдлэгт суурилсан мэдээлэлжсэн нийгмийг цоглоох их үйлсэд мэргэжил,
мэдлэг туршлагаа дайчлан нэгэн сэтгэлээр зүтгэж яваа салбарын хамт олон
Та бүхэндээ болон Уншигч түмэндээ чин сэтгэлийн мэндчилгээ дэвшүүлье.
Сайхан ирээдүйн төлөө хамтдаа зүтгэж, хамтдаа хөгжицгөөе!
ХАРИЛЦАА ХОЛБОО, МЭДЭЭЛЛИЙН
ТЕХНОЛОГИЙН ГАЗРЫН ДАРГА Б.ЧИНБАТ
5
 МЭДЭЭЛЭЛ, ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ
1921-1965 1966-1994
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЭХЭН ҮЕ ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ХӨГЖЛИЙН ДУНД ҮЕ
Хууль
• 1957-БНМАУ-ын харилцаа холбоо, радио • 1972-“Монголын харилцаа холбоог 1975-1990 онд
бодлогын өргөн нэвтрүүлгийн хөгжил, байршлын хөгжүүлэх хэтийн төлөв” баримт бичиг
баримт бичиг ерөнхий схем • 1993-Үндэсний радио долгионы хүснэгт
• 1994-Цахилгаан холбоог 2010 он хүртэл хөгжүүлэх
мастер төлөвлөгөө
• 1921-Монгол Улсын түр Засгийн газрын • 1990-Холбооны яамыг Холбооны ерөнхий газар болгон
салбарын Цахилгаан мэдээний МОНТА агентлаг өөрчлөв.
байгууллагууд • 1921-Шуудан, цахилгаан мэдээний ерөнхий • 1992-Монголын цахилгаан холбоо компани
хороо байгуулагдав.
• 1944-Холбооны яам • 1992-Холбооны ерөнхий газрыг татан буулгаж Зам
тээвэр, холбооны яамандэрхэлсэн асуудлыг шилжүүлэв.
• 1994-ЗТХЯ-ыг татан буулгаж Дэд бүтцийн яаманд
эрхэлсэн асуудлыг шилжүүлэв.
• 1981-Анхны компьютер орж ирэв. (Правец, Болгар)
мэдээллийн • 1994-Анхныкомпьютерыг угсрав.
технологи • 1994-Цахим мэдээ ашиглаж эхлэв.
• 1939-Телефоны 200 хэрэглэгчийн • 1973-1975 Хөдөө аж ахуйн бригадуудыг утсан болон
цахилгаан багтаамжтай станц радио холбоогоор холбоожуулсан.
холбоо • 1950-Агаарын зэс шугам 1960-Цахилгаан • 1976-Өргөн зурвасын радио релейний шугам
холбооны үйлчилгээний төв барилга • 1989-Аналоги радио релейний шугам
• 1992-Тоон технологийн станц
• 1993-IDD, DDD ярианы үйлчилгээ
• 1994-Сансрын холбооны Орбит станцыг өргөтгөн Наран
станц болгож олон улсын яриа дамжуулж эхэлсэн.
шуудан • 1924-Шуудан хүргэлт, авто тээврээр • 1994-Монгол шуудан ТӨУҮГ
• 1924-Анхны шуудангийн марк “Элдэв-Очир” • 1994-Цахилгаан холбооноос шуудангийн үйлчилгээг
• 1956-Шуудан хүргэлт, агаарын тээврээр салгасан бүтцийн өөрчлөлт
• 1981-Маркийн товчоо
өргөн • 1934-Анхны радио өргөн нэвтрүүлгийн станц • 1967-Телевизийн нэвтрүүлгийн төв, Улаанбаатар хот
нэвтрүүлэг • 1970-Сансрын холбооны Орбит станц
• 1991-Үндэсний тeлeвизийн нэвтрүүлгийганх удаа
(Азиасат систем) орон даяар дамжуулав.
6 7
боловсрол • 1937-Холбооны техникум • 1967-МУИС-д холбооны инженер бэлтгэж эхлэв.
• 1972-Политехникийн дээд сургууль байгуулагдаж
Холбооны тэнхимтэй болов.
• 1985-Их дээд сургуулиуд компьютер, АСУ системийн
хөтөлбөр, сургалттай болов.
• 1991-ШУТИС-ын харъяа Мэдээллийн технологийн
сургууль байгуулагдав.
• 1964-ОУЦХБ (ITU) • 1971-Олон улсын сансрын холбооны Интeрспутник
олон улсын • 1964-ДШХБ (UPU) байгууллага
байгууллагын • 1991-АНДЦХБ (APT)
гишүүн
САЛБАРЫН ХӨГЖЛИЙН ТОВЧ ЗУРАГЛАЛ
1995-2017
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ХӨГЖЛИЙН ДАРАА ҮЕ
• 1995-Харилцаа холбооны тухай хууль
• 1999-Радио долгионы тухай хууль
• 2001-Харилцаа холбооны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга (нэмэлт
өөрчлөлт 2008, 2014)
• 2000-Мэдээлэл, холбооны технологийг 2010 он хүртэл хөгжүүлэх үзэл
баримтлал
• 2002-Мэдээлэл, холбооны технологийг дунд хугацаанд хөгжүүлэх стратеги
төлөвлөгөө (2010 он хүртэл)
• 2002-Шуудангийн салбарын мастер төлөвлөгөө
• 2005-Цахим засаг мастер төлөвлөгөө
• 2005-Монгол Улсад хөдөлгөөнт холбооны GSM системийг нэвтрүүлэх
талаар баримтлах чиглэл
• 2005-Монгол Улсад телевизийн нэвтрүүлгийг тоон системээр
дамжуулахад баримтлах чиглэл, 2011
• 2005-Монгол Улсад хөдөлгөөнт холбооны CDMA-450 технологийг
нэвтрүүлэх талаар баримтлах чиглэл
• 2005-Монгол Улсад хөдөлгөөнт холбооны 3 дахь үеийн системийг
нэвтрүүлэх талаар баримтлах чиглэл
• 2005-Цахим Монгол хөтөлбөр
• 2006-Монгол Улсад утасгүй холболтын системийг нэвтрүүлэх талаар
баримтлах чиглэл
• 2008-Бүртгэл, мэдээллийн тогтолцоог бий болгох хөтөлбөр
• 1995-Харилцаа холбооны зохицуулах зөвлөл
• 2001-МИДАС ТББ
• 2002-Харилцаа холбооны зохицуулах хороо
• 2002-Ерөнхий сайдын дэргэдэх Мэдээлэл, харилцаа холбооны
технологийн үндэсний зөвлөл
• 2003-Мэдээллийн технологийн үндэсний парк
• 2004-Мэдээлэл, харилцаа холбооныгазар (одоо Харилцаа холбоо,
мэдээллийн технологийн газар)
• 2006-Монголын интернэтийн үйлчилгээ эрхлэгчдийн холбоо
• 1996–Монгол Улсад интернэт нэвтрэв. (Датаком ХХК)
• 1998–Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн нөлөөгөөр хувь хүнийг
хөгжүүлэх төлөвлөгөө
• 2001-Монголын хөгжлийн гарц төсөл
• 2002-Нээлттэй засаг портал
• 2005-Бүх нийтийг компьютержүүлэх аян
• 2005-WIMAX (Улуснэт)
• 2008-Аутсорсинг хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөө
• 2009-Онлайн худалдаа, үйлчилгээ
• 2009-Монголын сайтын холбоо
• 2010-Олон нийтийн сүлжээ, фэйсбүүк, твиттер г.мэт
• 1995-Монголын цахилгаан холбоо компанийн хувьчлал
• 1995-Үүрэн холбооны Мобиком оператор, GSM технологи
• 1998-ВиСАТ систем
• 1999-Үүрэн холбооны Скайтел компани, CDMA технологи
• 2002-Цахилгаан холбооны холболтын байгууламжууд тоон технологид
шилжив.
• 2002-Шилэн кабелийн сүлжээ
• 2002-Утасгүй холбооны WLL
• 1995-Шуудангийн хувийн байгууллага (DHL Mongolia)
• 1996-Монгол шуудан компанийг Монгол маркийн газартай нэгтгэсэн.
• 2007-Шуудангийн ЗИП код
• 2009-Шуудангийн цахим систем (Postnet)
• 1995-Анхны хувийн FM радио (102.5)
• 1996-Кабелийн телевиз (Сансар КАТВ)
• 2008-Телевизийнолон сувгийг хиймэл дагуулын холбоогоор дамжуулж
эхлэв.
• 1996-Анхны хувийн дээд сургууль байгуулагдав. (Цахим)
• 1999-Боловсролын салбарын Эрдэмнэт сүлжээ
• 2001-ШУТИС-ын Мэдээллийн технологийн сургалтын төв
• 1997-Олон улсын Сансрын холбооны Интeлсат байгууллага
• 2002-АНДШХБ (APP)
• 2005-АНДСХАБ (APSCO)
• 2003-Шуудангийн тухай хууль (нэмэлт өөрчлөлт 2007)
• 2011-Цахим гарын үсгийн тухай хууль
• 2017-Өргөн нэвтрүүлгийн тухай хуулийн төсөл
• 2008-Аутсорсинг хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөө
• 2009-Монгол Улсад интернэт протоколд суурилсан
телевизийн үйлчилгээ /IPTV/-г нэвтрүүлэхэд баримтлах
чиглэл
• 2009-Монгол Улсад хөдөлгөөнт телевизийн үйлчилгээг
нэвтрүүлэхэд баримтлах чиглэл
• 2010-Мэдээллийн аюулгүй байдлын үндэсний хөтөлбөр
• 2010-Радио, телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг тоон
технологид шилжүүлэх үндэсний хөтөлбөр
• 2010-Өрх бүрт шуудан үндэсний хөтөлбөр
• 2011-Монгол Улсад радио өргөн нэвтрүүлгийг тоон
технологид шилжүүлэхэд баримтлах чиглэл
• 2011 -Өндөр хурдны өргөн зурвасын сүлжээ хөтөлбөр
• 2012-Үндэсний хиймэл дагуул хөтөлбөр
• 2012-Цахим засаг үндэсний хөтөлбөр
• 2017-Төрөөс мэдээлэл, харилцаа холбооны хөгжлийн
талаар баримтлах бодлого /2017-2025/
• 2007-MОСА ТББ
• 2009-Үндэсний дата төв УТҮГ
• 2009-Бүх нийтийн үйлчилгээний үүргийн сан
• 2011-Мэдээллийн технологийн удирдах ажилтнуудын
зөвлөл
• 2011-Мэдээлэл, харилцаа холбооны ассоциаци
• 2012-Сансрын үндэсний зөвлөл
• 2012-Ерөнхий сайдын дэргэдэх МХХТ-ийн Үндэсний
зөвлөлийг шинэчлэн байгуулав.
• 2013-Засгийн газрын 11-11 төв
• 2013-Төрийн үйлчилгээний ТҮЦ машин
• 2015-Төрийн үйлчилгээний цахим систем
• 2015-Монгол Улсад дараа үеийн хөдөлгөөнт холбооны
системийг нэвтрүүлэхэд баримтлах бодлогын чиглэл
• 2015-Нийтийн түлхүүрийн дэд бүтцийг ашиглах талаар
төрөөс баримтлах бодлогын чиглэл батлах тухай
• 2016-Суурин өргөн зурвасын интернэтийн үйлчилгээний
талаар баримтлах бодлогын чиглэл
• 2006-Суурин холбооны NGN
• 2006-Анхны ICT-EXPO үзэсгэлэн
• 2008-Үүрэн холбоо бүх сумдад нэвтэрсэн.
• 2009-3G үйлчилгээ
• 2010-Ухаалаг утасны хэрэглээ
• 2015-Дараа үеийн хөдөлгөөнт холбоо –LTE
• 2016-Цахилгаан холбооны харилцан холболт,
өрсөлдөөний талаар баримтлах бодлогын чиглэл
• 2010-Шуудангийн олон улсын сүлжээний цахим систем
(ITPS)
• 2011-Дотоод шуудангийн логистик систем
• 2013-Ухаалаг шуудангийн хайрцаг
• 2010-РТӨН-ийг Cи системээс Ku давтамжийн системд
шилжүүлэв.
• 2011-IPTV телевиз, интернэт, суурин утасны гурвалсан
үйлчилгээ нэвтрэв. (Юнивишн)
• 2015-Телевизийн дамжуулах систем тоон технологид
бүрэн шилжив.
• 2002-Гадаадын хөрөнгө оруулалттай мэдээллийн
технологийн дээд сургууль (Хүрээ)
• 2007-Олон улсын мэдээллийн технологийн
боловсролын төв (АПТЕК)
• 2011-Мэдээлэл холбооны судалгаа хөгжлийн төв
 I Хууль эрх зүй

1.1 Хууль 1.2 журам

ХХМТГ-аас “Өргөн нэвтрүүлгийн
тухай” хуулийн төслийг Засгийн
газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлэн
дэмжигдэж 2016 оны 12 дугаар сард
УИХ-д өргөн барилаа.
ХХМТГ, ХХЗХ болон салбарын
байгууллагууд хамтарч Харилцаа
холбооны тухай хууль, Шуудангийн
тухай хууль, Радио долгионы тухай
хуульд өөрчлөлт оруулах шаардлага,
нөхцлийг урьдчилан тандах судалгаа
хийлээ.
Манай улсын өргөн нэвтрүүлгийн зах
зээл өдрөөс өдөрт өргөжин хөгжиж
хамрах хүрээ, тавигдах шаардлага нь
өөрчлөгдөж байна.
Өнөөгийн байдлаар улсын хэмжээнд
үйл ажиллагаа эрхэлдэг 84
телевиз, Улаанбаатар хотод радио
нэвтрүүлгийн үйлчилгээ эрхэлдэг
29 телевиз, орон нутагт үйлчилгээ
эрхэлдэг 66 телевиз, Улаанбаатар
хотод кабелийн сувгийн үйлчилгээ
эрхлэгч 77, орон нутагт үйлчилгээ
эрхлэгч 8, Улаанбаатар хотод олон
сувгийг дамжуулах үйлчилгээ эрхлэгч
буюу кабелийн телевизийн үйлчилгээ
эрхлэгч 16, хиймэл дагуулаар олон
орчноо илүү боловсронгуй болгох
шаардлагатай нөхцөл байдал үүсчээ.
Өнөөгийн нөхцөлд ”Зохиогчийн
эрх болон түүнд хамаарах эрхийн
тухай”, “Патентийн тухай”, “Барааны
тэмдэг, газарзүйн заалтын тухай”
хуулиудаар оюуны өмчид халдсан,
зөвшөөрөлгүй ашигласан иргэн, аж
ахуйн нэгжид хүлээлгэх хариуцлага,
түүнтэй холбогдох бусад харилцааг
тодорхой хэмжээнд зохицуулж
байгаа ч оюуны өмчийн зөрчилтэй
холбогдох хариуцлагын тогтолцоог
илүү тодорхой болгох, зохиогч,
бүтээл туурвигчийн шинэ санаачилга,
бүтээлч эрэлхийллийг хөгжүүлэх,
цаашид зөрчлийг бууруулах замаар
өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ
эрхлэгчдийг шударга өрсөлдүүлэх,
талуудын эрх, үүрэг, оюуны өмч
зөрчсөн нь тогтоогдсон тохиолдолд
авах арга хэмжээг тодорхой болгох
зайлшгүй шаардлага байна.
ХХМТГ-аас дээрх нөхцөл, шаардлагыг
бодлогын түвшинд анхаарч өргөн
нэвтрүүлгийн салбарт дэлхий дахины
хөгжлийн чиг хандлагад нийцсэн,
дотоодын зах зээлд тохирсон, үр
1.2.1 Тусгай зөвшөөрөл Энэхүү журам хэрэгжсэнээр харилцаа
эзэмшигчдэд үзүүлэх холбоо, мэдээллийн технологийн
зохицуулалтын салбарын бодлого, зохицуулалтын
үйлчилгээний хөлсний
орчин илүү таатай болж шинэ
хэмжээг тогтоох журам хөрөнгө оруулалт, шинэ үйлчилгээ,
ХХМТГ-ын даргын 2016 оны А/60 ажлын байр нэмэгдэхэд түлхэц өгөх
дугаар тушаалаар “Тусгай зөвшөөрөл боломж бүрдэнэ.
эзэмшигчдэд үзүүлэх зохицуулалтын
үйлчилгээний хөлсний хэмжээг 1.2.2 Радио давтамжийн
тогтоох журам”-ыг шинэчлэн хувиарлалтын нэгдсэн
баталлаа. бүртгэл хөтлөх болон радио
давтамжийн зурвасыг
Харилцаа холбоо, мэдээллийн ашиглах, төлөвлөх,
технологийн салбарт үйл ажиллагаа хуваарилах журмууд
эрхлэх тусгай зөвшөөрөл, бүртгэлийн
гэрчилгээ авсан иргэн, хуулийн ХХМТГ-ын даргын 2016 оны
этгээдэд үзүүлэх зохицуулалтын А/58 дугаар тушаалаар “Радио
үйлчилгээний хөлсний хэмжээг давтамжийн хувиарлалтын нэгдсэн
тогтоохтой холбогдсон харилцааг бүртгэл хөтлөх журам”, “Радио
энэхүү журмаар зохицуулна. давтамжийн зурвасыг ашиглах,
төлөвлөх, хуваарилах журам”-уудыг
Журамд аж ахуйн нэгжид үзүүлэх шинэчлэн баталлаа.
зохицуулалтын үйлчилгээний
хөлсний хэмжээг бага байх чиглэлийг Журмыг радио давтамжийн зурвасыг
ашиглах, төлөвлөх, хуваарилах, радио
баримталж, зохицуулалтын
үйлчилгээний хөлсийг тооцохдоо давтамж хуваарилалтын нэгдсэн
зохицуулалтын зардалд суурилдаг бүртгэл хөтлөх үйл ажиллагаанд
олон улсын чиг хандлагыг нэвтрүүлсэн. төрийн захиргааны болон зохицуулах
Мөн зохицуулалтын үйлчилгээний байгууллагын хүлээх эрх, үүргийг
хөлсний гол хэсгийг бүрдүүлдэг радио илүү тодорхой болгон “Дэлхийн
радио холбооны дүрэм”, ОУЦХБ-

хууль эрх зүй

суваг дамжуулах үйлчилгээ эрхлэгч 1, дүнтэй өргөн нэвтрүүлгийн сүлжээний давтамжийн тусгай зөвшөөрлийн
зохицуулалтын үйлчилгээний хөлсийг ын радио давтамжийн спектр
хөдөө, орон нутагт үйлчилгээ эрхлэгч техник, технологийг нэвтрүүлэх,
зах зээлийн эрэлтээс хамааруулан менежментийн нийтлэг арга зүйд
50 тус тус байна. бизнесийн орчныг дэмжих тогтолцоог
зардалд суурилсан болон зардлаас нийцүүлэн боловсруулсан болно.
Хэдийгээр “Олон нийтийн радио, бий болгох, үр ашигтай өрсөлдөөний
зохистой орчныг бүрдүүлэх зорилгоор үл хамаарсан хэлбэрээр тогтоохоор Үндэсний радио давтамжийн
телевизийн тухай” хууль 2005 зурвасыг төлөвлөх, боловсруулах,
“Өргөн нэвтрүүлгийн тухай хуулийн журамласан нь байгалийн
8 оноос хэрэгжиж байгаа боловч батлах, хуваарилах, ашиглах, 9
төсөл”-ийг хууль журмын дагуу хязгаарлагдмал нөөц баялагт
өргөн нэвтрүүлгийн эдгээр олон хэрэгжилтэд хяналт тавих, олон улсын
боловсруулан бэлтгэж Засгийн газарт тооцогддог радио давтамжийг үр
тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчдийн байгууллагад санал хүргүүлэхтэй
танилцууллаа. ашигтай ашиглах нөхцлийг бүрдүүлж
үйл ажиллагааг зохицуулахад холбогдсон харилцаа, үндэсний
байна.
дутагдалтай, хууль, эрх зүйн
 радио давтамжийн хуваарилалтын хувийн цахим шуудангаар албан Сүүлийн үед төрийн болон хувийн Үндэсний дата төв УТҮГ-аас
хүснэгтэд тодорхойлогдсон радио баримт бичиг солилцож байсан хэвшлийн байгууллагууд өөрийн техникийн нөхцөл, шаардлага
давтамж, радио давтамжийн зурвасыг нь ил болсон хэрэг 2016 онд гарч хөрөнгөөр ТҮЦ машин худалдаж гаргах, ХХМТГ-аас байршил болон
ашиглагч байгууллага, иргэдийн байв. Ийм болзошгүй асуудлаас авах, үйлчилгээний байр, талбайдаа үйлчилгээ нэмэх зөвшөөрөл олгох
техник, тоног төхөөрөмжийн хамгаалахын тулд албан тушаалтан, байршуулах хүсэлт гаргах болсон, заалтууд хэвээр бөгөөд хувийн
үзүүлэлт, ашиглалтыг бүртгэх, албан хаагч бүр байгууллагын ТҮЦ машины үйлчилгээ эрэлт болон төрийн өмчийн байгууллагууд
мэдээллийг хадгалах, хамгаалах, албан ёсны цахим шууданг албаны хэрэгцээтэй байгаа зэрэг нөхцөл, ТҮЦ машины үйлчилгээний шинэ цэг
шинэчлэх, ашиглах, мэдээлэхтэй харилцаанд ашиглах, захиргааны шаардлагаас хамааран журмыг нээх, түүнийхээ ашиглалт, үйлчилгээ,
холбоотой харилцааг илүү оновчтой байгууллага нь төрийн мэдээллийн шинэчлэх шаардлагатай болсон. тасралтгүй хэвийн ажиллагааг
зохицуулах нь шинэчилсэн журмын нэгдсэн сүлжээ болон нууцлал, Өмнөх журмын Тагнуулын ерөнхий хариуцах, түүнтэй холбогдсон
гол зорилго юм. хамгаалалтын шаардлага хангасан газраас ТҮЦ машиныг төрийн харилцааг зохицуулах заалтууд
сүлжээг ашиглан мэдээллийн аюулгүй мэдээллийн системд холбох, шинээр нэмэгдсэн байна.
1.2.3 Цахим хэлбэрээр албан байдлыг хангадаг байх талаар энэ
хэрэг хөтлөх нийтлэг журам журамд тусгасан.
Цахим баримт бичиг нь цаасан 1.3 Стандарт
Засгийн газрын 2017 оны 111 дүгээр
суурьтай баримт бичигт байх ёстой
тогтоолоор “Цахим хэлбэрээр
бүрдлүүдийг агуулах бөгөөд тухайн Харилцаа холбоо, мэдээллийн бүх талын оролцоог дэмжих,
албан хэрэг хөтлөх нийтлэг журам”
байгууллагыг төлөөлөх эрх бүхий технологийн салбарт 2016 онд шинээр стандартын төлөвлөлт, хэрэгжилт
батлагдлаа. Энэ журмаар захиргааны
албан тушаалтан болон тамга, тэмдэг 9, дахин шинэчилсэн 4, олон улсын болон нэр томъёоны хэрэглээг
байгууллагын төрийн нууцын
түших эрх бүхий этгээдийн тоон орчуулгын 4, нийтдээ 17 стандарт сайжруулах, урамшууллын систем,
зэрэглэлд хамаарах албан хэргээс
гарын үсгээр баталгаажна. батлагдан мөрдөж байна. механизм нэвтрүүлэх, бусад
бусад албан хэрэг хөтлөлтийн үйл
Цахим албан хэрэг хөтлөлтийн талаар Төрөөс мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын мэдээллийн технологийн
ажиллагаанд бүртгэлийн програм
гарч байгаа энэхүү шинэ журам нь талаар баримтлах бодлого, түүнийг стандартчиллыг мэргэжлийн зөвлөх
хангамж ашиглаж, цахим баримт
2017 оны 06 дугаар сараас эхлэн хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны үйлчилгээгээр дэмжих зорилт, арга
бичиг зохион бүрдүүлэх, хүлээн
хэрэгжиж байна. төлөвлөгөөнд стандартчиллыг хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлэхээр
авах, бүртгэх, илгээх, солилцох,
хөгжүүлэх чиглэлээр арав гаруй төлөвлөж байгаа ба томоохон төсөв,
шийдвэрлэлтэд хяналт тавих, ангилан 1.2.4 Төрийн үйлчилгээний зорилт, арга хэмжээ тусгагдсан. хөрөнгө шаардсан баталгаажуулалтын
төрөлжүүлэх, хэрэг бүрдүүлэх, цахим машины ашиглалт, Бид стандартчиллыг салбартаа лаборатори байгуулах бүтээн
хадгалах, аюулгүй байдлыг хангах үйлчилгээний журам хөгжүүлэхийн тулд ойрын хугацаанд байгуулалтын шинжтэй зорилтыг
зохион байгуулалтын нийтлэг дэгийг
ХХМТГ-ын даргын 2017 оны санхүүжилт, хөрөнгө оруулалтыг ч бас хэрэгжүүлэхээр бодлогын
зохицуулна.
А/08 дугаар тушаалаар “Төрийн нэмэгдүүлж, стандартчиллын түвшинд ажиллаж байна.
Албан хэрэг хөтлөлт, бүртгэлийн
ажиллагааг цахим хэлбэрээр зохион үйлчилгээний цахим машины
байгуулсанаар цаг хэмнэж шуудан, ашиглалт, үйлчилгээний журам”-ыг
бичиг хэргийн зардлыг 40-80% шинэчлэн баталлаа.
хүртэл бууруулах боломжтой болно. Төрийн мэдээллийн сүлжээнд
холбосон ТҮЦ машинаар иргэдэд

хууль эрх зүй

Журам боловсруулах явцад төрийн
58 байгууллагаас асуулга, судалгаа
авахад 54 нь ямар нэг төрлийн
програм хангамжийг албан хэрэг
хөтлөлтийн үйл ажиллагаандаа
ашигладаг байна.
10 Нэгэн жишээ дурьдахад, АНУ-ын
Ерөнхийлөгчид нэр дэвшигч өмнө
нь АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн
даргын албыг хашиж байхдаа
төрийн үйлчилгээ хүргэх систем
нэвтрүүлснээр иргэдийн цаг, мөнгө
хэмнэгдэж, төрийн үйлчилгээ
хүртээмжтэй, хялбар, ил тод болж
тэр хирээр өргөжиж байгаа нь 2016
онд ТҮЦ машинаар 1,2 сая гаруй 11
үйлчилгээ үзүүлж өмнөх оны мөн үеэс
20% өссөн гэх статистик мэдээнээс
илэрхий харагдана.
 Хүснэгт 1 Өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ эрхлэгчдийн
Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн дамжуулах үгэн болон урсдаг хэлбэрийн
мэдээлэл, түүний суурь зурвасын дэлгэц дээр
2016 онд батлагдсан стандартын жагсаалт Өргөн нэвтрүүлгийн үгэн
илэрхийлэгдэх байдалд тавих шаардлагыг
8 MNS 6607:2016 болон урсдаг мэдээллийн
№ Тэмдэглэгээ Нэр Товч танилцуулга тогтоосон. Монгол Улсад үйл ажиллагаа
форматад тавих шаардлага
явуулж байгаа өргөн нэвтрүүлгийн телевиз,
Шинэ стандарт
сувгууд болон олон суваг дамжуулах үйлчилгээ
Энэ стандарт нь сонгон хэрэглэх эрх зүйн эрхлэгчид мөрдөнө.
Орон сууцны барилгын
үйлчлэлтэй ба шинээр баригдаж байгаа орон Монгол Улсад үйлчилгээ эрхэлж буй
мэдээлэл, холбооны суурин LTE, LTE-А хөдөлгөөнт
1 MNS 6581:2016 сууцанд мэдээлэл холбооны суурин сүлжээний үүрэн холбооны операторуудын LTE, LTE-А
сүлжээний суурилуулалт. холбооны системийн бааз
кабель шугамын байгууламж суурилуулах технологийн хөдөлгөөнт холбооны системийн
Ерөнхий шаардлага 9 MNS 6611:2016 станц ба дахин дамжуулах
ажлын ерөнхий шаардлагыг тогтоосон. бааз станц, дахин дамжуулах станцийн тоног
Өргөн нэвтрүүлгийн дуу, дүрс, агуулгатай станцын тоног төхөөрөмжид
Өргөн нэвтрүүлэгт насны төхөөрөмжид тавих техникийн шаардлагуудыг
холбоотой үзэгчдийн насны ангилалд тавих техникийн шаардлага
2 MNS 6587:2016 ангилал тогтоох, таних тодорхойлсон.
хамаарах таних тэмдэг хэрэглэх шаардлагыг Шинэчилсэн стандарт
тэмдэг ашиглах шаардлага
тогтоосон заавал мөрдөх стандарт юм.
Телевизийн нэвтрүүлэг дамжуулах, түгээх
Мэдээлэл холбооны суурин Холбооны худаг сувагчлалын байгууламжид Тоон телевизийн студи. 2-р
сүлжээг тоон технологид шилжүүлэх, өргөтгөх,
сүлжээний сувагчлалын maxcell технологиор уян нийлэг дэд 10 MNS5592-2:2016 хэсэг: Тоног төхөөрөмжид
тоон телевизийн студид тавих үндсэн
MNS 6588:2016 хоолойд уян нийлэг дэд сувагчлалыг суурилуулах техникийн нөхцөл тавих ерөнхий шаардлага
3 шаардлагыг (2006 оны) шинэчлэн тогтоосон.
сувагчлал суурилуулах шаардлагыг тодорхойлсон.
Харилцаа холбооны цамхаг байгуулах
ерөнхий шаардлага
ерөнхий шаардлагыг тогтоосон. Харилцаа
Холбооны шилэн кабелийн хот хоорондын Харилцаа холбооны цамхаг холбооны сүлжээ, хөдөлгөөнт холбоо, радио,
Мэдээлэл холбооны суурин
суурь сүлжээ, хотын доторх сүлжээнд шилэн 11 MNS 5884:2016 байгуулахад тавих ерөнхий телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн зориулалтаар
сүлжээнд шилэн кабелийн
кабелийн бичил хоолойн сувагчлал (бичил шаардлага холбооны цамхаг шинээр байгуулах, угсрах
4 MNS 6589:2016 бичил хоолойн сувагчлал
хоолойн сувагчлал нарийн шилэн кабелийн үйл ажиллагаа явуулдаг аж ахуйн нэгж,
суурилуулах ерөнхий
хамт)–ийг суурилуулах техникийн шаардлагыг байгууллагууд энэ стандартыг мөрдөнө.
шаардлага
тогтоосон.
Дотоод ба гадаадад ашиглах төрийн болон
Радио холбооны антен, фидерийн байгууламж, төрийн бус байгууллага, хуулийн этгээдийн
цамхагт суурилуулалт хийх, гэмтэл саатал Нэгдсэн хаягжуулалт.
харьяаллын, байршлын болон шуудангийн
Радио холбооны антен, гарсан тохиолдолд ажиллах, хэмжилт хийхэд 12 MNS 6275:2016 Хаягийн бичвэрт тавих
хаягийг тодорхойлох ба хаягийн бичвэрт
фидерийн байгууламжид эрх бүхий инженер, техникийн ажилтнуудын шаардлага
5 MNS 6590:2016 тавигдах шаардлага, агуулагдах мэдээлэл,
ажиллах аюулгүй ажиллах зарчим, техник ажиллагаа болон бүтцийг тогтоосон.
ажиллагааны шаардлага хөдөлмөр аюулгүй ажиллагааны тоноглол,
Радио, телевизийн дамжуулах сүлжээ тоон
төхөөрөмжид тавих ерөнхий шаардлагыг
Радиогийн студи 2-р хэсэг: технологид шилжсэнтэй холбоотой радио
тогтоосон.
13 MNS5591-2:2016 Тоног төхөөрөмжид тавих студийн тоног төхөөрөмжид тавих үндсэн
Үүрэн холбооны бааз станцуудын цацаргалт ерөнхий шаардлага шаардлага буюу 2006 оны стандартыг
Үүрэн холбооны бааз хоорондын харилцан нөлөөлөл үүсэхээс шинэчлэн тогтоосон.
станцуудын давтамж, орон хамгаалах зорилгоор нэг цамхаг/нэг
Олон улсын стандарт
6 MNS 6605:2016 зайн тусгаарлалт, илүүдэл үйлчилгээний бүсэд байрлах бааз станцуудын
Таних карт-Интеграл схемтэй
цацаргалтын хэмжээ, илүүдэл цацаргалтын хэмжээ, хэмжих аргыг
MNS ISO/IEC зайнаас унших карт-Богино
хэмжих арга тогтоосон. Мөн радио давтамж, орон зайн 14
14443-1:2016 зайнаас уншигддаг карт,
тусгаарлалтыг тооцоолох аргыг тодорхойлсон.
1-р хэсэг: Физик шинж чанар

хууль эрх зүй

Мэдээллийн технологи хэрэглэгчдийн
2-р хэсэг: Радио давтамжийн Бичил схемтэй (процессор) зайнаас уншигддаг
эзэмшвэл зохих мэдээллийн технологийн суурь MNS ISO/IEC
15 чадал болон дохионы картуудын физик шинж чанарыг тодорхойлсон
мэдлэгийн түвшинг үнэлэх шалгуур, түүний 14443-2:2016
интерфейс багц стандарт болно.
үзүүлэлт, үнэлгээний зарчмыг тодорхойлсон.
Мэдээллийн технологийн 3-р хэсэг: Ажиллагааг
7 MNS 6606:2016 Мэдээллийн технологи ашиглан үйл ажиллагаа MNS ISO/IEC
суурь мэдлэгийн шалгуур 16 эхлүүлэх болон давхцлаас
явуулж буй хувь хүн, албан байгууллага, аж 14443-3:2016
ахуйн нэгжүүд мэдээллийн технологийн суурь сэргийлэх
мэдлэгийн түвшинг үнэлэх шалгалтын бүх MNS ISO/IEC 4-р хэсэг: Дамжууллын
12 17 13
төрөлд энэ стандартыг ашиглаж болно. 14443-4:2016 протокол
 II Бодлого зохицуулалт
Зорилт 7. үндэсний ашиг сонирхлыг нээлттэй, хүнд сурталгүй, ил
2.1 Төрөөс мэдээлэл, харилцаа холбооны хөгжлийн талаар
хамгаалах, төр, иргэн, байгууллагын тод, хариуцлагатай байдлыг
баримтлах бодлого (2017-2025)
мэдээллийн бүрэн бүтэн байдал, үнэн идэвхижүүлэх, инновацийг
зөв, хамгаалалттай, хүртээмжтэй дэмжиж, цахим засгийн хөгжлийг
Засгийн газрын 2017 оны 47 дугаар тогтолцоо, зохион байгуулалтыг
байдлыг баталгаажуулах замаар боловсронгуй болгох замаар цахим
тогтоолоор “Төрөөс мэдээлэл, оновчтой болгох замаар салбарын
мэдээллийн аюулгүй байдлыг засаглалыг хөгжүүлнэ.
харилцаа холбооны хөгжлийн талаар хөгжлийн таатай орчинг бүрдүүлнэ;
хангана; Бодлогыг дунд хугацааны 2017-2020
баримтлах бодлого (2017-2025) Зорилт 2. бүх нийтийн мэдээлэл,
Зорилт 8. төрийн байгууллагын үйл он, урт хугацааны 2021-2025 он гэсэн
батлагдлаа. харилцаа холбооны үйлчилгээний
ажиллагааны бүтээмж, үр ашгийг хоёр үе шаттай хэрэгжүүлж дараах үр
Энэхүү бодлогыг боловсруулах өсөн нэмэгдэх хэрэгцээ, шаардлагыг
нэмэгдүүлэх, засаглалын ардчилсан, дүнд хүрэх зорилготой.
ажлын хүрээнд ХХМТГ нь 2011 хангах мэдээлэл, харилцаа холбооны
оноос хойш мэдээллийн технологи, үндэсний суурь сүлжээ, дэд бүтцийг Хүснэгт 2
харилцаа холбооны бүх чиглэлээр төрийн дэмжлэг, хувийн хэвшлийн Мэдээлэл, харилцаа холбооны хөгжлийн талаар баримтлах бодлогын
судалгаа хийж салбарын төрийн оролцоотойгоор байгуулна; хэрэгжилтийг хангах шалгуур үзүүлэлт, хүрэх үр дүн
захиргааны төв болон төрийн өмчит Зорилт 3. мэдээлэл, харилцаа
байгууллагууд, эрдэмтэн судлаачид, холбооны дэвшилтэт технологид Суурь Зорилтод Зорилтод
Хэмжих Мэдээллийн
№ Зорилт Шалгуур үзүүлэлт түвшин түвшин, түвшин,
ахмад холбоочид, хувийн хэвшлийн суурилсан үйлчилгээний төрөл, нэгж эх сурвалж
2016 2020 2025
байгууллагуудын дунд шат шатны хүртээмж, чанарыг нэмэгдүүлнэ; Ази, Европыг холбосон
хэлэлцүүлгүүд зохион байгуулж, Зорилт 4. мэдээлэл, харилцаа Салбарын
өндөр хурдны сүлжээний 10 дахин 80 дахин
Гбит/сек 120 тусгайлсан
онлайнаар нээлттэй санал авсан холбооны судалгаа-хөгжлийн үйл мэдээллийн урсгалын өснө өснө
судалгаа
бөгөөд баримт бичгийн төслийг ажиллагааг эрчимжүүлэх, шинжлэх хэмжээ
УИХ-д нэг удаа өргөн барьж, ухаан технологийн парк байгуулах Бүх аймгийг хамарсан
Салбарын
Мэдээлэл, нөөц тойруу холболт
Засгийн газарт хоёр удаа танилцуулж арга хэмжээ авч Монгол Улсад харилцаа Гбит/сек 10 100 500 тусгайлсан
бүхий үндсэн сүлжээний
“Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн инноваци, судалгаа-хөгжлийн 1 холбооны багтаамж
судалгаа
тухай хууль”, “Захиргааны ерөнхий нэгдсэн тогтолцоо бий болгоно; сүлжээ, дэд
Аймгийн төвүүдийн
хууль“ зэрэг шинэ гарсан хуулиуд, Зорилт 5. мэдээлэл, харилцаа бүтэц Салбарын
өндөр хурдны өргөн
Гбит/сек 1 10 20 тусгайлсан
олон улсын 2030 он хүртэлх холбооны технологийн бүтээгдэхүүний зурвасын сүлжээний
судалгаа
хөгжлийн чиг хандлагатай уялдуулан үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, холболт
Салбарын
боловсруулсан билээ. үндэсний тоон контент, программ Сум суурин газруудын

Бодлого зохицуулалт
Мбит/сек 155 516 2048 тусгайлсан
Төрөөс мэдээлэл, харилцаа холбооны хангамжийн үйлдвэрлэлийг дэмжих, багтаамж
судалгаа
хөгжлийн талаар баримтлах бодлого үйлдвэрлэлийн үйл явц, удирдлага, Мэдээлэл, Оюуны өмч, биет бус
Зээл
авсан
нь мэдээлэл, харилцаа холбооны хяналтад мэдээлэл, харилцаа харилцаа хөрөнгө барьцаалан зээл 1 25 50 Банк
төслийн
дэвшлийг бүх нийтийн хүртээл болгох, холбооны технологийг нэвтрүүлэх холбооны олголт
тоо
 2 инноваци,
мэдлэг шингэсэн өндөр технологи, замаар олон улсын зах зээлд Технологийн
судалгаа
экспортын чиг баримжаатай өрсөлдөх чадавхийг нэмэгдүүлнэ; хөгжил
туршилт, шалгалт
Тоо - - 1 ХХМТГ
үндэсний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, Зорилт 6. эцсийн бүтээгдэхүүн баталгаажуулалтын
 
лаборатор бий эсэх
хүний хөгжлийг дэмжих, өрсөлдөх үйлдвэрлэх туршилтын үйлдвэр Мэдээлэл,
чадварыг нэмэгдүүлэх замаар байгуулах, өндөр өртөгтэй, үр харилцаа
14 Монгол Улсын хөгжлийг хурдасгах өгөөжтэй тоног төхөөрөмжийг холбооны НҮБ цахим 15
Цахим үйлчилгээний Индексийн
гол зорилго бүхий 8 зорилттой. Үүнд, суурилуулахад төр, хувийн хэвшлийн 3 дэвшилд 0.51 0.57 0.7 засгийн
индекс үзүүлэлт
суурилсан санал асуулга
Зорилт 1. мэдээлэл, харилцаа түншлэлд тулгуурлан хөрөнгө
Ухаалаг засаг 
холбооны салбарын эрх зүйн оруулалтад дэмжлэг үзүүлнэ;  
 Бодлого зохицуулалт
Цахим оролцооны
индекс
Индексийн
үзүүлэлт
0.71 0.74 0.8
НҮБ цахим
засгийн
Бодлогыг хэрэгжүүлэх арга хэмжээг
Засгийн газрын үйл ажиллагааны
Мөн
мэдээлэл,
бодлогын
харилцаа
хэрэгжилтэд
холбооны
санал асуулга
хөтөлбөр, жил бүрийн Монгол асуудал хариуцсан төрийн
Нэгдсэн мэдээллийн Бодлогын
сангийн тоо
Тоо - - 1
судалгаа Улсын эдийн засаг, нийгмийг захиргааны байгууллага нь хоёр жил
Иргэдийн тоон бичиг БНҮҮС-ийн хөгжүүлэх үндсэн чиглэлд тусгаж тутам хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ
% 32 50 90
үсгийн чадавхи судалгаа төсөв, санхүүжилтийг улсын болон хийх ба 4 жил тутам хөндлөнгийн
Өргөн зурвасын орон нутгийн төсөв, гадаадын зээл, үнэлгээ хийлгэж тайланг
интернэтэд холбогдсон
хувь 29 50 70 ОУЦХБ
тусламж, гадаад, дотоодын хөрөнгө Засгийн газарт танилцуулах юм.
өрхийн нэвтрэлтийн оруулалтын эх үүсвэрээр хэрэгжүүлнэ.
түвшин

Мэдээлэл, Интернэт ашигладаг

2.2 Цахилгаан холбооны харилцан холболт, өрсөлдөөний
харилцаа хүн амын нэвтрэлтийн хувь 27 60 90 ОУЦХБ
4 түвшин талаар баримтлах бодлогын чиглэл
холбооны
үйлчилгээ
Дараа үеийн технологийг
ашигладаг хөдөлгөөнт
Харилцаа ХХМТГ-ын даргын 2016 оны А/67 хязгаарлагдмал нөөцийг хуваарилах
холбооны дугаар тушаалаар батлагдсан талаар баримтлах бодлогын
холбооны нийт хувь 4.53 40 70
зохицуулах
идэвхтэй хэрэглэгчийн “Цахилгаан холбооны харилцан чиглэл, зохицуулалтын зарчмуудыг
хороо
нэвтрэлтийн түвшин холболт, өрсөлдөөний талаар тодорхойлсон бөгөөд Монгол Улсын
Өндөр технологи,
баримтлах бодлогын чиглэл” нэгдэн орсон олон улсын гэрээ,
Үндэсний хэрэгжиж эхлээд байна. конвенцид хүлээсэн үүргээ харгалзан
харилцаа холбооны
хувь 0.02 25 50 хөгжлийн
бүтээгдэхүүн,
газар
Энэхүү баримт бичигт Монгол Улсад Дэлхийн худалдааны байгууллагын
үйлдвэрлэлийн өсөлт цахилгаан холбооны харилцан Ерөнхий гэрээ, хэлэлцээрт (WTO
Мэдээлэл, Үндэсний програм
холболт, үйлчилгээний өрсөлдөөнийг GAGs) нийцүүлэн боловсруулсан
харилцаа хангамжийн дэмжих, радио давтамж, дугаарлалт болно.
5
холбооны компаниудын брэнд хувь 9 20 40 МОСА зэрэг цахилгаан холбооны
үйлдвэрлэл бүтээгдэхүүний
нийлүүлэлт
2.3 Төрийн мэдээлэл солилцооны системийн талаар
Монгол хэл дээрх баримтлах бодлогын чиглэл
үндэсний тоон хувь 9 25 50 МОСА
контентийн нийлүүлэлт Монгол Улсад цахим засгийг техник, програм хангамжид тавигдах
Мэдээлэл, харилцаа
хөгжүүлэх, төрийн байгууллагуудын шаардлага тэдгээрийн шийдэл,
Мэдээлэл, Салбарын мэдээлэл солилцооны нэгдсэн цахим засгийн ерөнхий архитектурыг
холбооны салбарын
харилцаа хувь 8 12 20 тусгайлсан
хөрөнгө оруулалтын системийн техник, програм тодорхойлж өгсөн. Ингэснээр
холбооны зах судалгаа

Бодлого зохицуулалт
зээл, хөрөнгө
өсөлтийн хувь хангамжийн талаар баримтлах үндсэн төрийн байгууллага хоорондын
6 чиглэлийг тодорхойлох зорилготой мэдээлэл солилцооны системийг
оруулалт,
өрсөлдөөний Мэдээлэл харилцаа Салбарын “Төрийн мэдээлэл солилцооны илүү оновчтой, түргэн шуурхай
орчныг холбооны салбарын хувь 8 12 20 тусгайлсан системийн талаар баримтлах болгох, зохицуулах Монгол Улсын
сайжруулах орлогын өсөлтийн хувь судалгаа бодлогын чиглэл” ХХМТГ-ын даргын цахим засгийн хөгжлийг дэмжих ач
2016 оны А/61 дүгээр тушаалаар холбогдолтой.
ОУЦХБ-
ОУЦХБ-ын Кибер
ын Кибер батлагдлаа. Төрийн мэдээлэл солилцооны
аюулгүй байдлын санал индексийн
0.83 0.9 1 аюулгүй Бодлогын чиглэлд төрийн системийн үндсэн платформ нь
асуулгын техник, үйл үзүүлэлт
Мэдээллийн ажиллагааны индекс
байдлын байгууллагуудын мэдээлэл Үндэсний дата төв УТҮГ-ын үүлэн
санал асуулга солилцооны одоо байгаа систем, тооцооллын дэд бүтцэд байршина.
16  7 аюулгүй
ОУЦХБ-
17
байдал ОУЦХБ-ын Кибер
ын Кибер цаашид шинээр хөгжүүлэх систем,
аюулгүй байдлын индексийн
0.63 0.7 0.83 аюулгүй
санал асуулгын хамтын үзүүлэлт
байдлын
ажиллагааны индекс
санал асуулга
 III статистик мэдээлэл
Мөн хөдөлгөөнт холбооны сүлжээнд нийтдээ 14 үзүүлэлтээр улс, орнуудын
3.1 мэдээлэл, харилцаа холбоонгы хөгжлийн олон улсын
хамрагдсан хүн амын эзлэх хувь МХХТ-ийн хөгжлийн түвшинг тооцдог
түвшин
(percentage of the population covered боллоо.
by mobile networks /at least 3G and Дэлхийн улс, орнуудын МХХТ-
3.1.1 Мэдээлэл, харилцаа өнөөгийн хурдацтай хөгжилд
холбооны технологийн at least LTE/WiMax/), хөдөлгөөнт ийн хөгжлийн 2016 оны түвшинг
нийцүүлэн өөрчлөх явдлыг дэмжиж
хөгжлийн индекс (IDI) интернэт хэрэглэгчийн интернэтийн тодорхойлсон судалгаагаар Монгол
нэг чухал шийдвэрийг гаргасан. Үүнд,
урсгал (mobile-broadband Internet Улс дэлхийн 175 орноос 90 дүгээрт
Олон улсын Цахилгаан холбооны хүртээмж, хэрэглээ, чадвар гэсэн 3
traffic per mobile-broadband эрэмблэгдэж өмнөх оноос түвшин
байгууллагаас 4 жилд нэг удаа дэд индексийн 11 үзүүлэлтээр тооцдог
subscription), суурин интернэт ахисан байна.
зохион байгуулдаг “Харилцаа индексээс /100 хүнд ноогдох телефон
хэрэглэгчийн интернэтийн урсгал Ази, Номхон далайн бүс нутгийн улс
холбооны статистик үзүүлэлтүүдийн цэгийн тоо болон 100 хүнд ноогдох
(fixed-broadband Internet traffic per орнуудаас (34 орон) 15 улс, орны
14 дүгээр симпоузим (WTIS)”-аас үүрэн холбооны хэрэглэгч/ хоёр
fixed-broadband subscription), гар индекс буурч 7 орны үзүүлэлт өмнөх
дэлхийн улс, орнуудын МХХТ-ийн индексийг хасаж цаашид тооцохгүй
утас эзэмшигч хувь хүний эзлэх оны түвшингээ хэвээр хадгалсан
хөгжлийн түвшинг илэрхийлдэг болсон.
хувь (percentage of individuals who байна. Манай улсын хувьд МХХТ-ийн
“МХХТ-ийн хөгжлийн индекс”-ийг own a mobile phone), МХХТ-ийн ур индекс өссөн хэдий ч хэрэглээний дэд
чадвар бүхий хувь хүний эзлэх хувь индекс дэлхийн дунджаас доогуур
Хүснэгт 3
(proportion of individuals with ICT skills) түвшинд байсаар байна.
Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн хөгжлийн үзүүлэлт
зэрэг 5 дэд үзүүлэлтийг шинээр нэмж
Дэлхийн АНДБүсийн Монгол Улс
Үзүүлэлт
дундаж дундаж 2016 2015 График 1. Монгол Улсын МХХТ-ийн хөгжлийн үзүүлэлт
Хөгжлийн эрэмбэ 90 93
МХХТ-ийн хөгжлийн индекс 4.94 4.58 4.95 4.54
МХХТ-ийн хүртээмжийн дэд индекс 5.58 5.18 5.12 4.77
100 хүнд ноогдох телефон цэгийн тоо 14.34 11.00 8.75 7.9
100 хүнд ноогдох үүрэн холбооны хэрэглэгч 98.61 93.00 104.96 105.1
Интернет зурвасын өргөн 61.030 34.811 159.595 121.819
Компьютертэй өрхийн хувь 45.63 36.00 42.60 32.1
Интернеттэй өрхийн хувь 49.03 36.00 24.50 20.8
МХХТ-ийн хэрэглээний дэд индекс 3.91 3.53 3.64 2.97

статистик мэдээлэл
100 хүнд ноогдох интернет хэрэглэгчийн тоо 43.83 38.20 21.44 19.9
100 хүнд ноогдох суурин интернет
11.21 8.90 7.12 6.8
хэрэглэгчийн тоо
100 хүнд ноогдох хөдөлгөөнт интернет
44.17 37.70 76.02 57.6
хэрэглэгчийн тоо
МХХТ-ийн чадавхийн дэд индекс 5.74 5.48 7.23 7.23
Насанд хүрэгчдийн бичиг үсэг тайлагдалтын
8.30 7.76 9.28 9.28
түвшин
Дунд боловсрол эзэмшигчдийн харьцаа 82.97 81.22 90.72 90.72
Дээд боловсрол эзэмшигчдийн харьцаа 37.61 33.22 64.27 64.27
18 19
Дээрх графикаас үзэхэд өнгөрсөн Харин чадавхийн дэд индекс өмнөх
нэг жилийн хугацаанд МХХТ- оныхтой адил буюу өссөн, буурсан
ийн хөгжлийн эрэмбээрээ 3 байр өөрчлөлтгүй байна.
ахиж, 0,41 пунктээр өссөн байна.
 График 2. Монгол Улсын МХХТ-ийн хөгжлийн үзүүлэлтийг олон улс, бүс
нутгийн дундажтай харьцуулсан байдал
Дээрхи графикаас харахад манай
улсын үзүүлэлтүүд дэлхийн болон
Ази номхон далайн бүсийн улс орны
дунджаас илүү, ялангуяа интернэт
зурвасын өргөн, 100 хүнд ноогдох
хөдөлгөөнт интернэт хэрэглэгч болон
дээд боловсрол эзэмшигчдийн
харьцааны индексүүд олон улсын
дунджаас харьцангуй өндөр түвшинд
байна.
Харин 100 хүнд ноогдох интернэт
хэрэглэгч болон интернэттэй өрхийн
үзүүлэлтүүд дэлхийн дунджаас бараг
25,0 пунктээр доогуур түвшинд
байгаа нь хүн ам, газар нутгийн
хэмжээ, бусад орны технологийн
дэвшил, хөгжлийн өсөлт зэрэг олон
хүчин зүйлээс шалтгаалж байх талтай.
3.1.2 Цахим засгийн хөгжлийн
индекс (EGDI)
НҮБ-ын Эдийн засаг, нийгмийн
20 асуудал эрхэлсэн газраас МХХТ-
ийн дэвшлийг ашиглан төрийн
үйлчилгээг иргэдэд хүргэх төрийн
байгууллагуудын бэлэн байдал,
эрс ялгаатай байгаа юм. Тэр үед НҮБ- улс орнууд 2003 онд 73%-ийг эзэлж
ын гишүүн 191 орны 10% нь (18 улс, байсан бол өнөө үед 51% болон буурч
орон) цахим засгийг нэвтрүүлсэн цахим засгийн хөгжлийн түвшин сайн
байлаа. улс орнуудын тоо нэмэгдсээр байна.
Цахим засгийн хөгжлийн индекс нь
“бага”, “дунд” ангилалд багтаж байсан
График 3. Монгол Улсын Цахим засгийн хөгжлийн үзүүлэлт-2016
Цахим засаглал (2016 EGDI:
ХКИ
0.5194)
0.7597 2016 эрэмбэ 84
2014 эрэмбэ 65
Өөрчлөлт +19
Цахим оролцоо (2016 EPART:
0.5194)
2016 эрэмбэ39
0.2841
0.5145 2014 эрэмбэ 30
чадавхийг хэмжиж, цахим засгийн
ОҮИ ХХДБИ
хөгжлийн түвшинг тодорхойлдог Өөрчлөлт +9
“Цахим засаг” судалгааг 2001 оноос
хоёр жилийн давтамжтайгаар хийж Хүснэгт 4
байгаа билээ. Цахим засгийн хөгжлийн индексийг харьцуулсан байдал
Энэ удаагийн “Цахим засаг-2016”
судалгааг 2015 оны 09 дүгээр сард Дэлхийн
болсон “НҮБ-ын дээд хэмжээний Үзүүлэлт Монгол Бүсийн дундаж
дундаж
түүхэн уулзалт”-аас “Тогтвортой Хөгжлийн эрэмбэ 84
хөгжлийн зорилго-2030”-ийг Цахим засгийн хөгжлийн индекс 0.5194 0.4922 0.5132
баталсантай холбогдуулан “Цахим Онлайн үйлчилгээний индекс (ОҮИ) 0.5145 0.4623 0.5120
засаг тогтвортой хөгжлийг дэмжих Харилцаа холбооны дэд бүтцийн 0.2841 0.3711 0.3730
нь” сэдвийн хүрээнд НҮБ-ын гишүүн индекс (ХХДБИ)
193 орныг хамруулан хийсэн байна. Хүний капиталын индекс (ХКИ) 0.7597 0.6432 0.6545
статистик мэдээлэл
Цахим засгийн талаар анх судалгаа
Монгол Улсын Цахим засгийн өсч байгаа ба боловч 100 хүнд
хийж байсан үетэй харьцуулахад
хөгжлийн индекс 2016 онд 0.5194 ногдох хөдөлгөөнт үүрэн холбооны
сүүлийн 15 жилийн хугацаанд цахим
үнэлгээгээр дэлхийн 193 орноос хэрэглэгчийн тоо 2010 оноос огцом
засгийн үзүүлэлтүүд маш хурдацтай
84 дүгээр байрт эрэмблэгдэж өсч (35,8%) хамгийн өндөр болсон
өсчээ. Тодруулбал, 2003 онд дэлхийн
хөгжлөөрөө өндөр түвшний ангилалд 2014 онтой (120,7%) харьцуулахад
10 орны цахим засгийн хөгжлийн
байгаа хэдий ч хүний капиталын 2016 онд 20%-иар буурсан байгаа
индекс нь “маш өндөр” буюу 0.75-1.0
индекс нь өмнөх онуудын түвшинтэй нь хэрэглэгчид хэдэн хэдэн оператор
түвшинд байсан бол одоо 29 улс орон
харьцуулахад жилээс жилд буурсан компанийн үйлчилгээг бус зөвхөн
ийм түвшинд хүрсэн байна. 21
байна. өөрт хэрэгтэй оператор компанийн
НҮБ-ын гишүүн 193 орон төрийн зарим
Харилцаа холбооны дэд бүтцийн үйлчилгээг сонгож байгаатай
үйлчилгээг цахимаар хүргэж байгаа
индексийг тооцдог 5 үзүүлэлт байнга холбоотой байх талтай юм.
өнөө үетэй 2003 оныг харьцуулахад
 3.1.3 Цахим оролцооны
индекс (EPI)
НҮБ-ын Эдийн засаг, нийгмийн
асуудал эрхэлсэн газраас “Цахим
оролцоо” гэх ойлголтыг “МХХТ-ийг
ашиглан бодлого боловсруулах,
шийдвэр гаргах, үйлчилгээний загвар
гаргах болон үйлчилгээ хүргэхэд
иргэдийг татан оролцуулах, тэдний
санаа бодлыг сонсох үйл явц юм”
гэж тодорхойлсон байдаг. Хамтын
оролцоотой шийдвэр, үйл ажиллагаа
нь цахим мэдээллээр хангах, цахим
хэлэлцүүлэг, цахим шийдвэр гаргах
явцын тусламжтайгаар дэлхий даяар
улам өргөжин тэлж байна.
Үүний зэрэгцээ дэлхийн хүн амын 40-
өөс илүү хувьд интернэт хүрэлцээгүй
байгаа нь цахим оролцооны цаашдын
хандлагын талаар тодорхойгүй
байдал үүсгэж байгаа тухай тус
байгууллагын 2016 оны судалгаанд
дурьдсан байна.
Цахим оролцооны индексийг “Цахим
судалгаа”-ны нэмэлт индекс болгож
цахим оролцооны гурван түвшний
загварын дагуу буюу цахим мэдээлэл-
интернэтээр мэдээлэл түгээх, цахим
хэлэлцүүлэг-олон нийтийн онлайн
хэлэлцүүлэг зохион байгуулах, цахим
шийдвэр гаргах-шийдвэр гаргах
үйл явцад иргэдийг шууд татан
оролцуулж буй байдлаар хэмжиж
илэрхийлдэг.
Манай улс 0.7119 оноогоор дэлхийн
193 орноос 39 дүгээр байрт
эрэмблэгдэж топ 50 орны нэг болсон
байна.
3.1.4 Сүлжээний бэлэн байдлын
22 индекс (NRI)
Дэлхийн улс орнуудын нийгэм, эдийн
засгийн хөгжилд МХХТ хөшүүрэг болж
байгаа өнөө үед улс орнуудын МХХТ-
ийн хөгжил дэвшлийг харуулсан График 4. Монгол Улсын сүлжээний бэлэн байдлын индексийг 10 тулгуур
судалгааг ОУЦХБ, Дэлхийн банк, НҮБ үзүүлэлтээр дэлхийн хамгийн их, бага 10 тулгуур үзүүлэлтийн интервалтай
зэрэг байгууллагууд байнга явуулж харьцуулсан байдал
олон нийтэд мэдээлдэг. Үүний нэг
Их, бага индексийн хязгаар Монгол Улс
нь Дэлхийн эдийн засгийн форумын
8.0
“Сүлжээний бэлэн байдлын индекс”-
7.0
ийн судалгаа бөгөөд энэ нь улс, 6.7
6.0
орнууд МХХТ-д тулгуурлан эдийн
5.0 5.2
засгийн өрсөлдөх чадвараа хэрхэн 4.3
4.6 4.5
4.0 4.0 4.2
дээшлүүлж байгааг харуулдаг. 3.6 3.7 3.7
3.0 3.1
Манай улс 2016 онд энэхүү үзүүлэлтээр 2.0
дэлхийн 139 орноос 57 дугаар байрт 1.0
орсон байна. -
Хүснэгт 5
Сүлжээний бэлэн байдлын
Бизнес ба инновацийн орчин
Хүртээмж
Ур чадвар
Дэд бүтэц
Бизнесийн байгууллагын
улс төр ба зохицуулалтын орчин
Хувь хүний хэрэглээ
Засгийн газрын хэрэглээ
Нийгмийн нөлөөлөл
Эдийн засгийн нөлөөлөл
Монгол Улсын сүлжээний бэлэн
хэрэглээ
байдлын үзүүлэлт, дэлхийн түвшинд
индекс
Үзүүлэлт Байр Оноо
Сүлжээний бэлэн байдлын индекс 57 4.3
Орчны дэд индекс 58 4.1
Бэлэн байдлын дэд индекс 44 5.3 3.2 МЭДЭЭЛЭЛ, ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ТЕХНОЛОГИЙН
ХӨГЖЛИЙН ҮНДЭСНИЙ ТҮВШИН
Хэрэглээний дэд индекс 71 3.9
Нөлөөллийн дэд индекс 60 3.8 3.2.1 Үүрэн болон суурин телефон төлбөрт, 11,2%-ийг дараа төлбөрт
холбоо үйлчилгээний хэрэглэгчид эзэлж
Монгол Улсын үүрэн холбооны байна.
Орчны, бэлэн байдлын, хэрэглээний, Суурин холбооны шинэ төрлийн
идэвхтэй хэрэглэгчийн тоо өмнөх оны
нөлөөллийн гэсэн 4 дэд үзүүлэлт, 10 үйлчилгээ болох интернэтэд
мөн үеэс 10%-иар өсч давхардсан
тулгуур индекс бүхий 53 үзүүлэлтээр суурилсан гурвалсан үйлчилгээний
тоогоор 3,4 саяд хүрсэнээс 3,1%-ийг
1-7 оноогоор улс орнуудыг үнэлдэг. (IPTV) хэрэглэгчийн тоо 4,6%-
дараа болон урьдчилсан төлбөрт
статистик мэдээлэл
Манай улсын хувьд 2015 онтой үйлчилгээг хослуулсан шинэ төрлийн иар өссөн нь суурин холбооны
харьцуулахад орчны болон “хосолсон төлбөрт үйлчилгээ”-ний үйлчилгээний нийт өсөлт 0.9 %
хэрэглээний дэд индекс 0.1-0.2 хэрэглэгчид, 85,7 %-ийг урьдчилсан болоход нөлөөлсөн байна.
оноогоор дээшилж, бэлэн байдлын
болон нөлөөллийн дэд индексүүд
өөрчлөгдөөгүй байна. Тулгуур 10
индексээс 5 индекс 0.1-0.4 оноогоор
ахисан, Засгийн газрын хэрэглээ
болон ур чадварын индекс 0.1
23
оноогоор буурсан дүн гарчээ.
 График 5. Үүрэн болон суурин холбооны хэрэглэгчдийн тоо, мянган нэгж дурьдсанаар 2016 оны байдлаар
Монгол Улсын 100 хүнд ногдох
суурин интернэтийн хэрэглэгчийн
тоогоор 195 орноос 94 дүгээр, 100
хүнд ноогдох хөдөлгөөнт интернэт
хэрэглэгчийн тоогоор 195 орноос
33 дугаар, хөгжиж буй орнуудын
интернэттэй өрхийн тоогоор 146
орноос 71 дүгээр, интернэт хэрэглэдэг
хувь хүний үзүүлэлтээр 195 орноос
138 дугаар байрыг тус тус эзэлсэн
байна.

График 6. Интернэт хэрэглэгчдийн тоо, технологиор

Суурин интернэт
Хөдөлгөөнт интернэт
2327
179662 xDSL
10643
2430183 226147 Шилэн кабель
8673
Бусад
24842 Wi-Fi
WiMax

Дэлхийн нийт хүн амын 65% буюу
4,8 тэрбум хүн үүрэн холбооны
хэрэглэгч бөгөөд үүнээс 3,8 тэрбум
нь ухаалаг утастай, түүний 0,6%-ийг
Монгол Улс эзэлж байна. Өнөөгийн
байдлаар ухаалаг утас хэрэглэгчдийн
тоо өмнөх оны мөн үеэс 22%-иар
өсөж 2,3 саяд хүрчээ.
3.2.2 Интернэт
Дэлхийн нийт хүн амын 95% буюу
7 тэрбум орчим хүн хөдөлгөөнт
үүрэн холбооны сүлжээ орсон газар
нутагт амьдарч байгаагаас 53%
буюу 4 тэрбум орчим хүн сүүлийн 3
үеэс 10% орчим өсч 2,6 сая болсон
байна. Үүний 2,4 сая буюу 91,5%
нь хөдөлгөөнт холбооны хэрэглэгч,
226,1 мянга нь суурин холбооны
хэрэглэгч юм.
Дэлхийн хэмжээнд интернэтийн
нийт урсгал 185 мянган Гбит/сек
байдаг бөгөөд манай улсын хувьд
интернэтийн нийт урсгал 100 Гбит/
сек болж 2015 оныхоос 62,6%-иар
өссөн байна.
Манай улсын суурин интернэт
хэрэглэгчийн 1,5% нь 10 Мб/сек-ээс
дээш хурдаар, 98,4% нь 256 Кб/
сек-10 Мб/сек хурдаар интернэтэд
3.2.3 Дамжуулах сүлжээ
Монгол Улсын харилцаа холбооны
үндсэн сүлжээ нь 21 аймгийн 299
сумдыг хамарсан 36760 км шилэн
кабелийн сүлжээ, нийт 3 мянга
гаруй км 86 станцтай аналог радио
релейний сүлжээ, давхардсан тоогоор
249 станц бүхий тоон технологийн
радио релейний шугам, сансрын
холбооны ВИСАТ сүлжээнээс бүрдэж
байна.
Мэдээлэл, холбооны сүлжээ ТӨК,
Мобиком корпораци ХХК, УБТЗ хувь
нийлүүлсэн нийгэмлэгийн Рэйлком
бизнес үйлчилгээний төв, Жемнэт
3.2.4 Радио, телевиз
Телевизийн олон сувгийн дамжуулах
үйлчилгээний хэрэглэгчийн тоо 2016
оны мөн үеэс 9,7%-иар өсч 796,6
мянга болжээ. Нийт хэрэглэгдийн
57% нь Улаанбаатар хотод, 43% нь
хөдөө, орон нутагт байна.
Интернэт протоколд суурилсан
телевизийн олон сувгийн үйлчилгээ
хэрэглэгчийн тоо олон улсын
хэмжээнд 130 сая гаруй болсон (2015
оны статистик) байна.
Манай улсын хувьд энэ үзүүлэлт
2015 онтой харьцуулахад 16,2%-
иар өсөж 189,3 мянган хэрэглэгчтэй

статистик мэдээлэл
жилийн хугацаанд 4G/LTE сүлжээнд холбогддог бол олон улсад ч мөн ХХК, Скайнэтворкс ХХК зэрэг болжээ. Сүүлийн жилүүдийн
холбогдоод байна. адил хэрэглэгчдийн дийлэнх буюу байгууллагууд эдгээр 4 төрлийн статистик үзүүлэлтээс харахад
Суурин интернэтийн хэрэглэгчийн 80% нь 256 Кб/сек-10 Мб/сек дамжуулах систем ашиглан харилцаа хэрэглэгчид интернэт протоколд
тоо сүүлийн жилүүдэд 9%-иар өсөж хурдаар интернэтэд холбогддог холбооны зах зээлд үйл ажиллагаа суурилсан телевизийн олон сувгийн
330 сая хэрэглэгчтэй болжээ. байна. явуулж Улаанбаатар хот, аймаг, үйлчилгээний төрлүүдээс гурвалсан
Монгол Улсад интернэт үйлчилгээ Интернэт хэрэглэгчийг холболтын сум, суурин газруудад үйлчилгээгээ үйлчилгээг (IPTV+VOIP+Internet)
эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй төрлөөр нь авч үзвэл нийт хүргэж байна. илүү сонгож байна.
60 байгууллага үйл ажиллагаа хэрэглэгчдийн 90% орчим нь утасгүй Монгол Улс дэлхийн 195 гаруй Өнөөгийн байдлаар гурвалсан
24 эрхэлж үүрэн холбооны 3G, 4G холбооны технологийг ашиглан оронтой “Интелсат”, “APSTAR-5” үйлчилгээний хэрэглэгчид нийт 25
хөдөлгөөнт сүлжээнд хүн амын 90% сүлжээнд холбогдож байна. сансрын холбоо, шилэн кабель хэрэглэгчдийн 92,4%-ийг эзэлж
нь хамрагдсанаар нийт интернэт ОУЦХБ болон НҮБ-ын Өргөн болон радио релейний шугамаар байна.
хэрэглэгчийн тоо өмнөх оны мөн зурвасын хорооноос гаргадаг тайланд дамжуулах сүлжээгээр холбогдож
байна.
 График 7. Телевизийн олон сувгийн
үйлчилгээний хэрэглэгчдийн эзлэх
хувь, үйлчилгээний төрлөөр
3.2.5 Шуудан
Шуудангийн үйлчилгээний тусгай
зөвшөөрөлтэй 52 аж ахуй, нэгж,
байгууллага 2016 оны байдлаар үйл
ажиллагаа явуулж байна.
Дэлхийн хэмжээнд шуудангийн
нийт үйлчилгээний 98 орчим хувийг
дотоодын шуудангийн үйлчилгээ,
үлдэх хувийг улс хоорондын
шуудангийн үйлчилгээ эзэлдэг бол
манай улсын хувьд 2016 онд нийт
График 8. Шуудангийн үйлчилгээний орлогод үйлчилгээний төрлийн эзлэх хувь
3.2.6 Төрийн үйлчилгээ
26 (ТҮЦ машин)
Төрийн үйлчилгээг цахимжуулах
ажлын хүрээнд хийгдэж байгаа
ажлын нэг бол төрийн үйлчилгээний
1,7 сая илгээмж илгээж, хүлээн авсны Төрийн үйлчилгээний цахим машин оршин суугаа хаягийн тодорхойлолт
384,3 мянга буюу 22,6%-ийг улс анх үйлчилгээнд нэвтэрсэн 2013 онд 2013 онд нийт үйлчилгээний 70-
хоорондын шуудангийн үйлчилгээ 9 төрлийн нийт 97,7 мянган удаагийн 80%-ийг эзэлж байсан одоо ч энэ
эзэлж байна. үйлчилгээ үзүүлж байсан бол 2016 байдлаа хадгалж байгаа нь иргэдийн
Шуудангийн үйлчилгээний нийт онд шинээр 7 төрлийн үйлчилгээ хувьд хамгийн их эрэлт, хэрэгцээтэй
орлогод үйлчилгээний төрлийн нэвтрүүлсэн ба нийтдээ 21 нэр үйлчилгээг тэдэнд ойртуулж тэр
эзлэх хувийг дэлхийн хэмжээнд төрлийн 1,2 сая удаагийн үйлчилгээг хэмжээгээр төрийн байгууллагуудын
2015 оны байдлаар авч үзвэл бичиг, иргэдэд үзүүлсэн байна. ажлын ачааллыг бууруулсан шийдэл
захидлын үйлчилгээний орлогын Иргэний үнэмлэхийн лавлагаа болон болсоныг илтгэж байна.
эзлэх хувь 41,4%, илгээлт, боодол,
логистикийн үйлчилгээний орлого График 9. Иргэдийн хамгийн ихээр авсан 5 үйлчилгээ, улирлаар
20,5%, шуудангийн санхүүгийн
үйлчилгээний орлого 17,3%, бусад
үйлчилгээний орлого 21,8% байна.
Манай улсын буухиа шуудан болон
илгээлт, боодол, логистикийн
үйлчилгээнээс олж буй орлого
сүүлийн жилүүдэд нэмэгдэж 2016
оны байдлаар нийт орлогын 44%-
ийг эзэлж байна. Харин дэлхийн
хэмжээнд эрчимтэй хөгжиж байгаа
шуудангийн санхүүгийн үйлчилгээ
эрх зүйн зохицуулалтын тодорхойгүй ТҮЦ машин үйлчилгээнд нэвтэрсэн үйлчилгээний байдлыг харахад
байдлаас болоод хөгжөөгүй байна. үетэй харьцуулахад нийт Эрдэнэт, Дорноговь, Дархан аймгийн
үйлчилгээний 5%-ийг хөдөө орон иргэд төрийн үйлчилгээний ТҮЦ
нутаг эзэлж байсан одоо 7 дахин өсч машины үйлчилгээг хамгийн ихээр
35% болжээ. Хөдөө орон нутгийн авсан байна.
График 10. Хамгийн их ачаалалтай 30 ТҮЦ машины байршил (хот, хөдөө)
статистик мэдээлэл
цахим машин билээ. Өнөөгийн
байдлаар Улаанбаатар хотод 78, 27
хөдөө орон нутагт 30 нийтдээ 108
төрийн үйлчилгээний ТҮЦ машин
ажиллаж байна.
 Улаанбаатар хотод байрлах 78 ТҮЦ
машины ажиллагаатай холбоотой
9321 удаагийн дуудлага ирсэн бөгөөд
ирсэн санал, гомдлын хамгийн их
буюу 27,1%-ийг энгийн лавлагаа
болон үйлчилгээний талаар лавласан,
12.1%-ийг ТҮЦ машины хэвийн
ажиллагаатай холбоотой, 9,5%-ийг
иргэний үнэмлэх, карт залгисантай
холбоотой санал, гомдлууд эзэлж
байна.
Монгол Улсын хэмжээнд ажиллаж
байгаа 108 ТҮЦ машинаас иргэд
долоо хоногт дунджаар 26,5 мянган
лавлагаа, үйлчилгээг авч байна.
ТҮЦ машины үйлчилгээнээс 1,3
тэрбум төгрөгийн орлого бүрдүүлж,
үүнээс 308,5 сая төгрөгийг
Нийслэлийн тээврийн газрын орон
нутгийн төсвийн орлого бүрдүүлэлтэд
төвлөрүүлжээ.
3.2.7 Хүний нөөц
Харилцаа холбоо, мэдээллийн
технологийн салбарын нийт
ажиллагсад 2016 оны жилийн эцсийн
байдлаар 18,1 мянгад хүрснээр
Монгол Улсын нийт ажиллагсдын
1,6%-ийг эзлэх боллоо.
Хэдийгээр салбарын ажиллагсдын
тоо өмнөх онтой харьцуулахад
11.1%-иар өссөн нь сайн үзүүлэлт
боловч ажиллагсадын дундаж цалин
өмнөх оны дунджаас 5%-иар, улсын
дунджаас 5.6%-иар бага буюу 890
мянган төгрөг байна.
ШУТИС-ийн МХТС-аас салбарын
ажиллагсадын мэргэжлийн
чадавхийг дээшлүүлэх чиглэлээр жил
бүр зохион байгуулдаг мэргэшсэн
28 инженер, зөвлөх инженерийн 2016
оны сургалтаар мэргэшлийн зэргийн
болзол хангасан 43 хүн зөвлөх
инженер, мэргэшсэн инженер болсон
байна.
Өнөөгийн байдлаар зөвлөх болон
мэргэшсэн инженерүүдийн 60%
орчим нь Хөдөлмөрийн тухай хуульд
заасны дагуу мэргэшлийн зэргийн
нэмэгдлийг Хамтын гэрээнд заасан
хувь хэмжээгээр (дунджаар 10-20%)
авч байна.
МТҮП, ХХМТГ-аас холбогдох
байгууллагуудтай хамтран ХХМТ-ийн
мэргэжилтнүүдийн түвшинг тогтоож,
сертификат олгодог гурван төрлийн
мэдээллийн технологийн шалгалтыг
нутагшуулаад байна. Үүнд:
1. Мэдээллийн технологийн
инженерийн шалгалт (МТИШ)
Ази тивийн 12 оронд хүлээн
зөвшөөрөгдсөн Япон Улсын
мэдээллийн технологийн инженерийн
шалгалтыг 2006 оноос нутагшуулж
нийтдээ 1583 хүнийг 22 удаагийн
шалгалтанд хамруулж шалгарсан 155
хүнд сертификат олгоод байна.
Энэ шалгалтанд хамгийн өндөр оноо
авсан хүнд Япон Улсын МХХТ-ийн
салбарын тэргүүлэгч компаниудын
үйл ажиллагаатай танилцах, сургалт,
семинарт хамрагдах зэрэг олон
сайхан боломж нээлттэй болдог.
2. ICDL (International Computer
Driving Licence)
МТҮП нь дэлхийн 150 улс, оронд
зохион байгуулдаг мэдээллийн
технологийн практик, ур чадварын
үнэлгээний ICDL шалгалтыг 2016
оноос нутагшуулж эхлээд байгаа
ба эхний шалгалтаа туршиж 2 хүн
4 модулиар шалгуулж 75%-ийн
гүйцэтгэлтэй тэнцэж сертификат
авсан байна.
3. TOPCIT (Test of Practical Competency
in ICT)
Харилцаа холбоо, мэдээллийн
технологийн салбарыг хөгжүүлэхэд
нэн шаардлагатай боловсон хүчнийг
бэлтгэх, иргэдийн мэдээллийн өөрчлөлт, иргэдийн амьжиргааны
технологийн мэдлэгийн түвшинг түвшин гэх мэт олон хүчин зүйлсийн
тодорхойлох, баталгаажуулах дор эдгээр үзүүлэлтүүд тогтвортой
зорилготой TOPCIT мэдээллийн өсөж байгаа дүр зураг харагдаж
технологийн практик, ур байна.
чадварын үнэлгээний шалгалтыг График 11. Салбарын эдийн засгийн
нэвтрүүлэхээр ХХМТГ болон МТҮП- үзүүлэлтүүд, тэрбум төг
аас БНСУ-ын Мэдээлэл, харилцаа
холбооны технологийг дэлгэрүүлэх
институцитай хамтран ажиллаж
байна. Тус шалгалтыг эх орондоо
зохион байгуулах эрхийг 2016 онд
авч туршилтын журмаар хоёр удаа
шалгалт зохион байгуулахад 38 хүн
оролцсон бөгөөд 2017 оны 05 дугаар
сард зохион байгуулсан албан ёсны
Салбарын нийт орлого 2016 онд
шалгалтанд 90 гаруй хүн оролцсон
965 тэрбум төгрөгт хүрч өмнөх
байна.
оны мөн үетэй харьцуулахад 3,3%-
иар өсчээ. Орлогын 50-иас дээш
3.2.8 Эдийн засгийн үзүүлэлтүүд
хувийг бүрдүүлдэг үүрэн холбооны
МХХТ-ийн салбарын нийт орлого, үйлчилгээний орлого өнгөрсөн оны
хөрөнгө оруулалт, Улсын төсөвт мөн үеэс 1,2%-иар буурч АйПи
төвлөрүүлсэн хөрөнгийн хэмжээ телевиз болон интернэтийн бөөний
жилээс жилд өссөөр байна. үйлчилгээнээс олж буй орлого 1,4-
Улс орны эдийн засгийн нөхцөл 2,3% өссөн байна.
байдал, валют, мөнгөний ханшны
График 12. Салбарын орлогод
үйлчилгээний төрлийн эзлэх хувь
статистик мэдээлэл
29
 IV хамтын ажиллагаа
4.1 Удирдах ажилтны зөвлөгөөн 4.2 ЦАХИМ ЗАСАГ

Харилцаа холбоо, мэдээллийн орчныг сайжруулах жил” болгон 4.2.1 GovTech-Цахим засгийн 10 дугаар сарын 07-ны өдөр боллоо.
технологийн салбарын Удирдах зарласныг мэдэгдэж түүнтэй форум Форумыг ХХМТГ, Монголын програм
ажилтны зөвлөгөөн 2017 оны 02 холбогдуулан 2016 оны 12 дугаар Төрийн албан хаагчдад цахим засгийн хангамж үйлдвэрлэгчдийн холбоо
дугаар энэ сарын 21-ний өдөр сард УИХ-д өргөн баригдсан “Өргөн шийдэл практикийг танилцуулах, (МОСА) байгууллагууд хамтран
боллоо. Зөвлөгөөнд Харилцаа нэвтрүүлгийн тухай” хуулийн төсөл тэдний цахим засгийн талаархи зохион байгуулж 20 гаруй сэдэв,
холбоо, мэдээллийн технологийн болон Харилцаа холбооны тухай, ойлголт, мэдээллийн технологийн илтгэлийг танилцуулж хэлэлцүүлэг
газар, Харилцаа холбооны Шуудангийн тухай, Радио долгионы мэдлэгийг дээшлүүлэх зорилготой хийснээс ХХМТГ-ын “Цахим засгийн
зохицуулах хороо, Монгол шуудан тухай хуулиуд, цаашид хэрэгжүүлэх “GovTech-Цахим засгийн анх дугаар төлөв байдал” илтгэл оролцогчдын
ХК, Монголын цахилгаан холбоо “Монгол контент”, “Цахим засаг”, форум” Улаанбаатар хотноо 2016 оны анхаарлыг ихээр татлаа.
ХК, Мэдээлэл холбооны сүлжээ “Мэдээллийн аюулгүй байдал”, “Бүх
ТӨХК, Радио телевизийн үндэсний нийтийн тоон бичиг үсэгтэн”, “Өндөр
сүлжээ УТҮГ, Үндэсний дата төв УТҮГ хурдны өргөн зурвасын сүлжээ”
зэрэг байгууллагын төвийн болон зэрэг үндэсний хөтөлбөрүүдийн
хөдөө орон нутаг дахь нэгжээс 115 талаар салбарын удирдах албан
удирдах ажилтан оролцож шинэхэн тушаалтнуудад мэдээлэл өгөв.
батлагдсан “Төрөөс мэдээлэл, Тус зөвлөгөөний үеэр тавьсан
харилцаа холбооны хөгжлийн талаар илтгэлд дурдагдсан зарим тоо
баримтлах бодлого”, харилцаа баримтаас сонирхуулахад, Монгол
холбоо, мэдээлэл технологийн Улсын 336 сум, суурин газрын 304
бодлого зохицуулалтын өнөөгийн нь шилэн кабелийн холболттой
байдал, чиг хандлага сэдвээр болсон байна. Улсын хэмжээнд 100 Зураг 2. GovTech-Цахим засгийн анхдугаар форум
хэлэлцэв. Гбит/с интернэтийн транзит урсгал
Зөвлөгөөний үеэр ХХМТГ-аас 2017 дамжуулж байгаа нь Ази-Европын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх систем, дэд бүтэц, төрийн дата
оныг “Салбарын хууль, эрх зүйн нэгдсэн холболтын 0.2%-тай дүйцэж газар, ХХМТГ, Монголын програм менежмент, мэдээллийн аюулгүй
байна. хангамж үйлдвэрлэгчдийн холбоо байдал зэрэг 4 сэдвийн хүрээнд
байгууллагууд хамтран GovTech- “Монгол Улсын цахим засаглалын
Цахим засгийн хоёрдугаар форумыг хөгжлийн бодлого”, “Төрийн

хамтын ажиллагаа
2017 оны 04 дүгээр сарын 14-ний мэдээллийн систем”, “Цахим засгийн
өдөр зохион байгуулав. шийдэл”, “Мэдээллийн удирдлага”,
Энэ удаагийн чуулганд төрийн “Цахим шилжилт дэх мэдээллийн
150 гаруй албан хаагч, хувийн аюулгүй байдал” зэрэг илтгэл
хэвшлийн мэргэжилтнүүд өргөнөөр мэдээллүүдийг гадаад, дотоодын
оролцсоноос гадна дэлхийн брэнд байгууллагуудын төлөөлөгчдөөс
Cisco, Oracle компанийн төлөөлөгчид танилцуулж хэлэлцүүлэг хийв.
ирж илтгэл тавьсан нь чуулганы цар Цахим засгийн үзэсгэлэнгийн
30 31
хүрээг өргөжүүлсэн явдал боллоо. хэсэгт мэдээллийн технологийн
Чуулган илтгэл-семинар, үзэсгэлэн мэргэжилтнүүд, шийдвэр гаргагчид,
гэсэн хоёр хэсэгтэй болсон ба илтгэл- эцсийн хэрэглэгчдийг энэ арга
Зураг 1. Удирдах ажилтны зөвлөгөөнд оролцогчид семинарын хэсэгт төрийн мэдээллийн хэмжээндээ өргөнөөр татан
 оролцуулж орчин үеийн хөгжлийн ажиллагаа өрнүүлэх үндсийг тавих засаглалыг цогцлооход анхаарах аюулгүй байдал”, “Цахим засаг
чиг хандлагын талаар санал орчинг бүрдүүлдэг байна. асуудал, туршлагаасаа хуваалцсан нэвтрүүлэхэд анхаарах асуудал”,
солилцож мэдлэг, мэдээллийг Форумын үзэсгэлэнд үндэсний юм. “Цахим засаг үндэсний түвшинд”
хуваалцахаас гадна үзэсгэлэнд шийдэл нийлүүлэгчдээс гадна Сургалтын үеэр “Цахим засаглалын зэрэг илтгэл танилцуулж оролцогчдод
тавигдсан шийдлүүдтэй төрийн албан олон улсад танигдсан шийдэл нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх үр ашиг”, мэдээлэл өгч санал солилцлоо.
хаагчид биечлэн танилцаж өөрийн нийлүүлэгчдийг оролцуулж чуулганы “Цахим засаглалын архитектур, Төрийн байгууллагуудын бодлого
байгууллагад тохирох шийдлүүдийг төлөөлөгчдөд туршлага судлах, цахим гарын үсгийн техникийн төлөвлөлт, мэдээллийн технологийн
сонгох, шийдэл санал болгож буй орчин үеийн шийдлүүдтэй танилцах нөхцөл”, “Цахим харилцаанд асуудал хариуцсан нэгжийн албан
компанитай үр дүнтэй хамтын боломжийг олголоо. баталгаажуулалтыг ашиглах нь: хаагчдын хүрээнд зохион байгуулсан
Цахим баталгаажуулалт болон тоон уг сургалтад 150 гаруй албан хаагч
гарын үсгийн аюулгүй байдал”, оролцож цахим засаглалын үр дүн,
“Иргэний цахим үнэмлэх, болон ач холбогдлын талаар шинэ мэдээлэл
тоон орчны харилцан холболтыг сонсож олон улсын тэргүүн туршлага,
цахим үйлчилгээнд ашиглах нь”, төрийн үйл ажиллагаанд гарч буй үр
“Мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангах дүнтэй танилцлаа.
нь”, “Мэдээлэл солилцох системийн

Зураг 3. GovTech-Цахим засгийн хоёрдугаар форум

4.2.2 “Цахим засаглал: Олон Цахим засаглалыг нэвтрүүлэхэд

улсын туршлага сэдэвт шаардлагатай эрх зүйн орчныг
сургалт бүрдүүлэх, архитектур, дизайныг
Монгол Улсын Засгийн газар, боловсруулах, цахим гарын үсгийн Зураг 4. “Цахим засаглал: Олон улсын туршлага” сэдэвт сургалтанд оролцогчид
Дэлхийн банкны Олон улсын хэрэглээ, цахим үйлчилгээний
хөгжлийн ассоциаци хооронд ашиглалт, мэдээллийн аюулгүй
байгуулсан “Ухаалаг засаг” төслийн байдлыг хэрхэн хангах талаар олон Сургалтын арга хэмжээний үеэр

санхүүжилтээр Засгийн газрын Хэрэг
эрхлэх газар, Харилцаа холбоо,
мэдээллийн технологийн газраас
Бүгд Найрамдах Эстони Улсын Цахим
засаглалын академитай хамтран
“Цахим засаглал: Олон улсын
туршлага” сэдэвт сургалт, семинарыг
2017 оны 03 дугаар сарын 29-нөөс
32
30-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо
зохион байгууллаа.
улсын бодит жишээ, сайн туршлагад
суралцах, санал солилцох зорилготой
тус сургалтад Бүгд Найрамдах
Эстони Улсын Цахим засаглалын
академийн гүйцэтгэх захирал
Арво Отт, Ерөнхийлөгчийн зөвлөх,
ахлах мэргэжилтэн Лийа Ханни,
ахлах мэргэжилтэн Маргус Пууа,
сургалт хариуцсан захирал Аннела
Кийрац, кибер аюулгүй байдал
хариуцсан захирал Раул Рикк нар
зочин илтгэгчээр оролцож, цахим
хамтын ажиллагаа
ХХМТГ болон Бүгд Найрамдах Эстони
Улсын Цахим засаглалын академи
байгууллагуудын хооронд “Хамтран
ажиллах харилцан ойлголцлын
санамж бичиг” байгууллаа.
Зураг 5. ХХМТГ-ын дарга Б.Чинбат,
БНЭУ-ын Цахим засаглалын 33
академийн гүйцэтгэх захирал Арво
Отт нар
 4.3.2 Сонирхогчийн хиймэл (Сюзан) нар манай улсад айлчилсан
4.3 САНСРЫН ХОЛБОО дагуул хөөргөх олон улсын явдал юм.
тэмцээн “КанСат-2016” Төлөөлөгч Эгемэн Озалп “Сансар
4.3.1 Олон улсын сансрын байгууллагын стратегийн зорилт,
холбооны Интерспутник урт хугацааны бодлоготой хэрхэн Харилцаа холбоо, мэдээллийн судлалын орон зайг энх тайвны
байгууллагын Удирдах уялдуулсан, хиймэл дагуулын технологийн газраас жил бүр зорилгоор ашиглаж гишүүн орныхоо
зөвлөлийн хурал олон улсын системийг хөгжүүлэх уламжлал болгон зохион байгуулдаг сансар судлалын ажилд дэмжлэг
хөтөлбөрийн хүрээнд бизнесийн “Кансат” тэмцээн 2016 оны 9 дүгээр үзүүлэх нь манай байгууллагын
Монгол Улсын Засгийн газрын 2012
үндсэн зорилгоо хэрхэн хангасан сарын 22-ны өдөр Налайх дүүргийн зорилго бөгөөд Монгол Улсад ийм
оны 137 дугаар тогтоолоор баталсан
талаар хэлэлцэж, 2015 оны үйл Цэргийн нисэхийн анги орчмын төрлийн үйл ажиллагаа зохион
“Үндэсний хиймэл дагуул хөтөлбөр”-
ажиллагааны болон санхүүгийн талбайд боллоо. Ерөнхий сайдын байгуулж буй нь бидний зорилготой
ийг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд
тайлан, Ерөнхий захирлын илтгэлтэй ивээл дор зохион байгуулдаг уг нийцэж байгаад баяртай байна”
Монгол Улс ойрын хугацаанд
танилцлаа. Түүнчлэн байгууллагын үйл уралдаан энэ жилээс олон улсын хэмээн тэмцээний талаар сэтгэгдлээ
үндэсний хиймэл дагуул хөөргөх,
ажиллагаатай холбоотой тулгамдсан чанартай болж өргөжин Бүгд хэлэв.
хуваарилагдсан сансрын байрлалыг
эзэмших, уг байрлалыг олон улсаар асуудлуудыг хэлэлцэн шийдвэрлэх, Найрамдах Турк Улс, Бүгд Найрамдах Энэ удаагийн тэмцээний ялагчаар
хүлээн зөвшөөрүүлэх, сансар байгууллагын техникийн болон Индонез Улсын багууд манай БНТУ-ын Истанбул хотын Техникийн
судлалын чиглэлээр хүний нөөцийн санхүүгийн бодлогыг тодорхойлон улсын МУИС, ШУТИС, БХИС-ийн Их Сургуулийн “АПИС” баг тодорч
чадавхийг бэхжүүлэхэд олон улсын батлах, улмаар гишүүн орнуудад оюутнуудтай сонирхогчийн хиймэл Монгол Улсын МУИС-ийн “НУМСАТ-1”
хамтын ажиллагаа ихээхэн ач хуваарилах ноогдол ашгийн хэмжээг дагуул хөөргөж ур чадвар, авхаалж баг удаах байрыг эзэлсэн нь манай
холбогдолтой билээ. тодорхойлох зэрэг чухал асуудлуудыг самбаагаа сорилоо. улсын оюутнуудын чадавхи, чадамж
шийдэв. “Кансат” тэмцээн жил ирэх тусам олон улсын хэмжээнд өндөр түвшинд
Сансар судлалын олон улсын
Энэ үеэр ХХМТГ-ын дарга Б.Чинбат өргөжин чанаржиж байгаагийн байгааг харуулсан явдал боллоо.
байгууллагууд, бусад гишүүн
орнуудтай харилцах хамтын ОХУ-ын харилцаа холбоо, олон нэг илрэл нь тэмцээнийг үзэж Харилцаа холбоо, мэдээллийн
ажиллагааг өргөжүүлэх хүрээнд нийтийн хэвлэл мэдээллийн дэд сонирхохоор Ази, Номхон далайн технологийн салбарт идэвхтэй үйл
2016 оны 11 дүгээр сарын 15- сайд Рашид Исмайловтой уулзаж сансрын хамтын ажиллагааны ажиллагаа эрхэлдэг ДДэшТВ, Мон
наас 16-ны өдрүүдэд ОХУ-ын цаашид хоёр орны харилцаа холбоо, байгууллага (АНДСХАБ)-ын Ерөнхий Кабель, НьюТерравокс, Исатком
Москва хотноо болсон олон улсын мэдээллийн технологийн салбарын нарийн бичгийн даргын орлогч, компаниуд энэ удаагийн тэмцээнийг
сансрын холбооны “Интерспутник” хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэх, эрдэмтэн Эгэмен Озалп болон ивээн тэтгэж оролцогч багуудыг
байгууллагын Удирдах зөвлөлийн 44 хүний нөөцийг хөгжүүлэх, харилцан Боловсрол, сургалт, мэдээллийн дэмжиж ажиллалаа.
дүгээр, Үйл ажиллагааны хорооны туршлага судлах чиглэлээр хамтран сангийн удирдлагын ажилтан Су Күн
19 дүгээр хамтарсан хурал болон тус ажиллах хүсэлтээ илэрхийллээ.
байгууллагын 45 жилийн ойн баярын Уулзалтын үр дүнд ОХУ-ын талаас
арга хэмжээнд ХХМТГ-ын дарга цаашид ялангуяа салбарын хүний
Б.Чинбат тэргүүтэй албаны хүмүүс нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэх,

хамтын ажиллагаа
оролцлоо. сансрын холбооны үндэсний хиймэл
Тухайн үеийн ЗСБНХУ-ын дагуул, Ази-Европыг холбосон
санаачлагаар 1971 онд Польш, шилэн кабелийн транзит сүлжээний
Чехословак, Унгар, Румын, Болгар, урсгалыг нэмэгдүүлэх, цахим
Куба, Бүгд Найрамдах Монгол Ард засаглалыг хөгжүүлэх асуудлаар
Улс болон Ардчилсан Герман улс хамтран ажиллахад бэлэн байгаагаа
зэрэг 9 улс, орон нэгдэн Интерспутник илэрхийллээ.

34 байгуулагдсан бөгөөд одоо өргөжиж 35

26 гишүүн улс, оронтой хамтран үйл
ажиллагаа явуулж байна.
Хурлаар тайлант хугацаанд
хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагааг Зураг 6. “Кансат-2016” тэмцээнд оролцогчид
 4.3.3 Ази, номхон далайн харилцаа холбоо, мэдээллийн байгууллагын Удирдах зөвлөлийн даргыг хоёр жилийн хугацаатай
сансрын хамтын технологийн салбарын үйл хурлыг Монгол Улсыг төлөөлж гишүүн орнуудаас ээлжлэн томилдог
ажиллагааны байгууллагын ажиллагаатай танилцах зорилгоор ХХМТГ-ын дарга удирдах болсонтой бөгөөд 2017 оны 09 дүгээр сард
төлөөлөгчдийн айлчлал Монгол Улсад албан ёсны айлчлал холбогдуулан цаашид хэрэгжүүлэх Иран улсын Тегеран хотноо болох
Ази, Номхон далайн бүс нутгийн хийв. үйл ажиллагаа, хурлын даргын чиг АНДСХБ-ын Удирдах зөвлөлийн
сансар судлалын салбарын үр Айлчлалын хүрээнд ХХМТГ-ын дарга үүрэг, оролцоо зэрэг асуудлаар 11 дэх уулзалтаар ХХМТГ-ын дарга
өгөөжийг нэмэгдүүлэх, чадавхийг Б.Чинбат төлөөлөгчдийг хүлээн авч зөвлөмж өгч, санал солилцлоо. уг албан тушаалыг хүлээн авах үйл
бэхжүүлэх, сансрын шинжлэх ухаан, уулзаж “Үндэсний хиймэл дагуул” АНДСХБ-ын Удирдах зөвлөлийн ажиллагаа болох юм.
сансрын технологи, хэрэглээний хөтөлбөрт тусгагдсан зорилтуудыг
чиглэлээр хамтын ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд салбарын хүний 4.4 МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИ
өргөжүүлэх үндсэн чиг үүрэгтэй нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэх нь нэн
АНДСХАБ (APSCO)-ын Ерөнхий тэргүүний алхам бөгөөд энэхүү үйл 4.4.1 Мэдээллийн технологийн байгууллага дотооддоо мэдээллийн
нарийн бичгийн дарга Ли Шинжун ажиллагаанд АНДСХАБ-аас байнга аудитын тогтолцоо, эрх технологийн аудитын талаар
тэргүүтэй төлөөлөгчид 2017 оны 04 дэмжлэг үзүүлэн ажиллаж байгаа зүйн орчныг бий болгох нь ойлголтын зөрүүтэй зэрэг асуудлууд
дүгээр сарын 05-наас 07-ны өдрүүдэд явдалд талархалаа илэрхийллээ. сэдэвт семинар тулгардаг байна.
хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлэх, Монгол Улсын мэдээллийн
Зохион байгуулагчдын зүгээс
технологийн аудитын хууль эрхзүйн
илтгэл, мэдээлэл хэлэлцүүлгийг
орчин, зохицуулалтын талаар
идэвхтэй өрнүүлж семинарыг
хэлэлцэж, аудитын тогтолцоог бий
үр дүнтэй, ач холбогдолтой
болгох арга замыг тодорхойлох
болгохын тулд зөвлөмжийн төсөл
зорилгоор Харилцаа холбоо,
бэлтгэн оролцогчдын саналаар
мэдээллийн технологийн газар,
баталгаажуулж түүнийг хэрэгжүүлэх
Харилцаа холбооны зохицуулах
арга хэмжээний төлөвлөгөө гарган
хороо, Монголын програм хангамж
ажиллаж байна.
үйлдвэрлэгчдийн холбоо зэрэг
байгууллагууд хамтран “Мэдээллийн
технологийн аудитын тогтолцоо, эрх 4.4.2 Силикон хаус төсөл
зүйн орчныг бий болгох нь” сэдэвт Монгол Улсын Засгийн газраас
семинарыг 2017 оны 02 дугаар сарын мэдлэгт тулгуурласан эдийн засгийн
23-ны өдөр Мэдээллийн технологийн хөгжлийг дэмжиж “Силикон
үндэсний паркад зохион байгууллаа. хаус” төслийг 2014 онд МТҮП-д
Манай улсад мэдээллийн хэрэгжүүлсэн бөгөөд энэхүү төсөл
технологийн аудитыг хөгжүүлэхэд нь дэлхийд тэргүүлэгч мэдээллийн

хамтын ажиллагаа
Зураг 7. ХХМТГ-ын дарга Б.Чинбат, АНДСХАБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн хууль, эрх зүйн орчин бүрдээгүй, технологийн компаниудын голомт
дарга Ли Шинжун тэргүүтэй төлөөлөгчид одоо байгаа аудиторууд нь нэгдсэн “Силикон валлей” буюу Цахиурын
зохион байгуулалтад ороогүй, хөндийн мини хувилбар болох цогц
ХХМТГ-аас цаашид хоёр байгууллагын хүүхэд багачуудад зориулсан арга мэдээллийн технологи, мэдээллийн бүтээн байгуулалт болсон юм.
хоорондын хамтын ажиллагааг улам хэмжээг өргөжүүлэх талаар хамтран аюулгүй байдлын аудит хийх чадвар, Төслийн хүрээнд мэдээллийн
бэхжүүлэх, харилцаа холбооны ажиллах саналаа төлөөлөгчдийн эрхтэй боловсон хүчин дутагдалтай технологийн төрөлжсөн 3000
хиймэл дагуулын радио давтамжийн тэргүүнд илэрхийллээ. (мэдээллийн системийн мэргэшсэн гаруй ном, сурах бичгийн фондтой
чиглэлээр сургалт зохион байгуулах, АНДСХАБ-ын талаас байгууллагынхаа аудитор (CISA-Certified Information мэдээллийн төв, сургалтын төв,
36 мэргэшлийн сургалт, хөтөлбөрт үйл ажиллагаа, зорилго зорилт, System Auditor-АНУ-ын ISACA эмбедэд систем хөгжүүлэлтийн 37
гишүүн орнуудаа хамруулах, гишүүнчлэлийн дүрэм журам, байгууллагаас олгодог дэлхий нийтэд лаборатори, контент үйлдвэрлэлийн
АНДСХАБ-ын үйл ажиллагааг холбогдох төсөв санхүүгийн танигдан, хүлээн зөвшөөрөгдсөн компьютер вишн лаборатор зэргийг
сурталчилах, олон нийтэд нээлттэй тогтолцоо, түүний аргачлалын талаар цорын ганц батламж), тухайн шинээр байгуулж шинэ санаагаа
болгох чиглэлээр оюутан залуус, танилцуулж, 2017-2019 онд тус
 бодит бүтээгдэхүүн болгон хөгжүүлэх,
эх загварыг 3D-ээр хэвлэж турших
боломжийг бүрдүүлсэн.
Google, Facebook, Microsoft зэрэг
дэлхийн хэмжээний компаниудад
ажиллаж байгаа 100 гаруй монгол
залуусын тоог 1000-д хүргэх
зорилготой “100-аас 1000-д хүрэхийн
төлөө“, зорилтот бүлэгт бизнес
санаагаа богино хугацаанд оновчтой
танилцуулж, хөрөнгө оруулагчдыг
татах чадварыг дадлагажуулахад
чиглэсэн сар тутмын “Силикон хаус
питч Монгол” тэмцээн, гадаад,
дотоодоос хөрөнгө оруулалт татаж
чадсан гарааны компаниудын
туршлага хуваалцах “Тэгээс тэрбумыг
босгох нь” болон “Монгол инноваци”
цуврал уулзалтууд, 8-22 насны
хүүхэд залуусыг ирээдүйн зохион
бүтээгч, инженер болоход нь бэлтгэх
зорилготой “Ирээдүйг бүтээгчид”
электрон автоматжуулалтын дугуйлан
зэрэг олон төсөл, хөтөлбөрүүдийг
МТҮП-аас хэрэгжүүлж байна.
4.4.3 Гарааны бизнес
МТҮП нь гарааны бизнесийн эко
системийг хөгжүүлэхийг зорьж
Монгол Улсад гарааны компаниудыг
олноор бий болоход нь дэмжлэг
үзүүлэх, МХХТ-ийн хөгжлийг
эрчимжүүлэх, салбарын хүний
нөөцийг чадавхижуулах, инновацийн
соёлыг дэлгэрүүлэх чиглэлээр олон
талт үйл ажиллагаа явуулсаны үр
дүнд улсын хэмжээнд МХХТ-ийн
чиглэлээр үйл ажиллагаа эрхэлж
буй компаниудын 80 орчим хувийг
дэмжиж бойжуулжээ.
Гарааны бизнесийн глобал
38
экосистемийг бүрдүүлэгч олон улсын
Техстарс компаниас боловсруулсан
аргачлалаар олон улсад гарааны
бизнесийн экосистемийг ур чадвар,
нягтрал, соёл, санхүү, хууль эрх зүй
гэсэн 5 үзүүлэлтээр 1-10 оноогоор
үнэлдэг.
“Старт-ап Монгол” ТББ-аас 2016 онд
хийсэн судалгаагаар манай улсын
экосистемийн ур чадвар 2,9; нягтрал
3,7; соёл 4,7; санхүү 3,1; хууль эрх
зүй 3,2 гэсэн үнэлгээтэй гарчээ.
Үүнээс үзэхэд Монгол Улсын гарааны
бизнесийн экосистем нь хөгжлийнхөө
эхэн үе дээрээ явж байгаа ба түүнийг
онцгой анхаарах хэрэгтэй болох нь
харагдаж байна.
МТҮП-ын бизнес инкубатор
нь инновацилаг, мэдээллийн
технологийн дэвшилтэт санаагаа
эдийн засгийн эргэлтэнд оруулахуйц
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ болгон
хөгжүүлэх гарааны компаниудыг
ажиллах орчноор хангаж,
менежментийн иж бvрэн дэмжлэг
туслалцаа vзvvлж тэднийг санхvvгийн
болон vйл ажиллагааны хувьд
тогтвортой, гадаад, дотоодын
зах зээлд өрсөлдөх чадвартай,
өндөр ашигтай компани болгон
бойжуулахыг зорьж ажилладаг.
Бизнес инкубатор 30 удаагийн
элсэлт зохион байгуулж 113 гарааны
компанид инкубаторын үйлчилгээ
үзүүлж бойжуулсанаас 62 компани
амжилттай төгссөн байна.
МТҮП нь оюуны өмчийг эдийн
засгийн эргэлтэнд оруулахад дэмжлэг
үзүүлэх зорилгоор хувь хүн болоод
эрдэм шинжилгээний байгууллага,
их дээд сургуулиас гарсан оюуны
өмчийг аж үйлдвэрт нэвтрүүлэх,
арилжих, технологи дамжуулах дэд
бүтэц, тогтолцоог бүрдүүлээд байна.
Ингэснээр оюуны өмчийн системийн
үйл ажиллагааг удирдах, хянах,
сайжруулах, сурталчилж таниулах
таатай нөхцөл бүрдэж байгаа юм.
Одоогоор ШУТИС-ийн үнэлгээнд
орсон 87 оюуны өмчтэй танилцаж, бөгөөд өөрийгөө баталгаажуулах эрх
цаашид эдийн засгийн эргэлтэд бүхий цорын ганц гэрчилгээжүүлэх
оруулах ажлуудыг эхлүүлээд байна. байгууллага юм. Тус байгууллагын
үйл ажиллагаа, аюулгүй байдлыг
4.4.4 Тоон гарын үсэг Үндэсний дата төв УТҮГ хариуцан
Тоон гарын үсэг гэж цахим баримт ажиллаж байна.
бичгийг хуурамчаар үйлдэх, Төрийн өмчийн бодлого
өөрчлөхөөс хамгаалах зорилгоор зохицуулалтын газар 2017 оны
гарын үсгийн хувийн түлхүүр ашиглан 03 сараас үйлчилгээндээ тоон
мэдээллийг криптограф хувиргалтад гарын үсгийг нэвтрүүлсэн анхдагч
оруулж үүсгэсэн, уг баримт бичгийн байгууллага болсоны зэрэгцээ
бүрдэл болох цахим гарын үсгийн Нийгмийн даатгалын ерөнхий газар,
төрлийг хэлэх бөгөөд тоон гарын Татварын ерөнхий газар, Нийслэлийн
үсэг гэж цахим баримтад гарын мэдээллийн технологийн газар
үсэг зурсан этгээдийг тодорхойлох зэрэг төрийн байгууллагууд үйл
зорилготой цахим баримт бичигт ажиллагаандаа тоон гарын үсгийг
хавсаргасан буюу нэгтгэсэн үг, үсэг, нэвтрүүлээд байна.
тоо, тэмдэгт, дүрсийг агуулсан цахим
өгөгдлийг хэлэх юм. 4.4.5 Төрийн мэдээлэл
Тоон гарын үсгийн нийтийн солилцооны ХУР систем
түлхүүрийн дэд бүтэц нь өндөр Төрийн мэдээлэл солилцооны
түвшний итгэлцэл болон үйл явцын системийг бие даасан бүтээгдэхүүн,
аюулгүй орчныг хангаж буй хүмүүс, үйлчилгээ хэлбэрээр хөгжүүлэх нь
бодлого, журам, технологийн цахим засгийг хөгжүүлэх үндэс суурь
дэд бүтцийн нэгдэл юм. Нийтийн болох юм.
түлхүүрийн дэд бүтцийг 2017 онд
Монгол Улсын Засгийн газрын
байгуулж дууссанаар тоон гарын
2017 онд батлагдсан “Төрийн
үсгийг үндэсний хэмжээнд ашиглах
цахим мэдээллийн санг бүрдүүлэх,
техникийн боломж бүрдлээ.
ашиглах журам батлах” тухай 159
Нийтийн түлхүүрийн дэд бүтцийн дүгээр тогтоолыг хэрэгжүүлхээр
“Монгол Улсын үндэсний суурь төрийн мэдээлэл солилцооны “Хур”
гэрчилгээжүүлэх байгууллага” нь системийг ХХМТГ, ҮДТ УТҮГ-ын
төрийн эзэмшилд байх ба цахим мэргэжилтнүүд хөгжүүлж байна.
хамтын ажиллагаа
орчинд https://www.esign.gov.mn
Төрийн мэдээлэл солилцооны “ХУР”
хаягаар үйл ажиллагаа явуулна.
систем нь Монгол Улс бие даасан
Цахим гарын үсгийг тараахдаа төрийн мэдээлэл солилцооны
үндэсний суурь гэрчилгээжүүлэх
системтэй болох, төрийн байгууллага
байгууллагад суурилан олгох хооронд мэдээлэл солилцох үйл
бөгөөд “Монгол Улсын үндэсний
ажиллагааг хурдан шуурхай,
суурь гэрчилгээжүүлэх байгууллага” хялбаршуулах зорилгой бөгөөд
(Mongolian national root CA) гэж зохих
нээлттэй эхийн платформд суурилсан 39
дэд бүтцээр хангагдсан, тоон гарын “Enterprise Service Bus” архитектуртай.
үсгийн гэрчилгээ олгох үйл ажиллагаа
Энэ ажлын хүрээнд төрийн
эрхлэх байгууллагын нийтийн
байгууллагууд мэдээлэл солилцооны
түлхүүрийг гэрчилгээжүүлэх, анхдагч
 системд холбогдоход тавих үндсэн
шаардлагыг тодорхойлж мэдээлэл
дамжуулах хэсгийн техникийн
тодорхойлолтыг боловсруулаад
байна.
4.4.6 Төрийн үйлчилгээний
нэгдсэн платформ
Мэдээллийн технологийн дэвшлийг
ашиглан төрийн байгууллагын олон
шат дамжлага бүхий үйлчилгээг нэг
системээр шийдэж төрийн үйлчилгээг
Зураг 8. Төрийн үйлчилгээний нэгдсэн платформын харагдах байдал
4.4.7 Монголын интернэтийн
харилцан холболт
Монголын интернэтийн харилцан
холболт гэдэг нь дотоодын интернэт
урсгалыг солилцуулах зорилгоор
интернэтийн үйлчилгээний
байгууллагууд хооронд холбосон дэд
илүү түргэн, шуурхай, чирэгдэлгүй Хөгжлийг дагаад гарч буй эдгээр сөрөг тавих үйлдлийг зогсоох, үүрэн
болгох зорилгоор Төрийн үзэгдлүүдийг таслан зогсоох нэгэн холбоо, интернэт үйлчилгээний
үйлчилгээний нэгдсэн платформыг шийдлийг Үндэсний дата төв УТҮГ байгууллагууд болон цагдаагийн
Үндэсний дата төвд хөгжүүлж байна. хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна. Энэ байгууллага хоорондын мэдээлэл
Энэхүү систем нэвтэрснээр төрийн нь ухаалаг төхөөрөмжтэй холбоотой солилцоог дээшлүүлж иргэдийн цаг
үйлчилгээ хүссэн иргэн үйлчилгээ гэмт хэргийн тоог бууруулах, гэмт хугацаа, эдийн засгийг хэмнэх зэрэг
авахтай холбогдох баримт бичиг, хэргийн гаралтай төхөөрөмжүүдийг олон асуудлыг цогцоор нь шийдэх
лавлагааг бүрдүүлэх шаардлагагүй бусдад худалдаалах, барьцаанд ухаалаг төхөөрөмжийн нэгдсэн
болох бөгөөд энэ нь цаг хугацаа, бүртгэлийн систем юм.
төсөв мөнгө хэмнэх зэргээр төрийн
үйлчилгээг иргэдэд түргэн шуурхай,
чирэгдэлгүй хүрэх нөхцлийг 4.5 ШУУДАН
бүрдүүлэх юм.
4.5.1 Дэлхийн шуудан холбооны зорилтуудын биелэлтийг дүгнэх,
Бүрэн эрхт төлөөлөгчдийн дэлхийн шуудангийн салбарын 2017-
26 дугаар их хурал 2020 он хүртэлх шинэ стратегийн
Бүгд Найрамдах Турк Улсын зорилт, түүнийг хэрэгжүүлэх үйл
Истанбул хотноо 2016 оны 09 дүгээр ажиллагааны төлөвлөгөөг батлах
сарын 21-нээс 23-ны өдрүүдэд зэрэг чухал ач холбогдолтой
болсон Дэлхийн шуудан холбооны асуудлуудыг шийдвэрлэлээ.
Бүрэн эрхт төлөөлөгчдийн 26 дугаар Тус хурлын үеэр манай улсын
их хуралд Монгол Улсыг төлөөлөн төлөөлөгчид Дэлхийн шуудан
Харилцаа холбоо, мэдээллийн холбооны Ерөнхий захирал Бишар
технологийн газрын дарга Б.Чинбат, А.Хусэйн, дэд захирал Паскал-
мөн газрын Сансрын холбооны Тиери Кливаз болон Ази, номхон
албаны дарга Ц.Гантөгс, Харилцаа далайн бүсийн асуудал хариуцсан
4.4.8 Ухаалаг төхөөрөмжийн
холбооны зохицуулах хорооны зохицуулагч Хиаоли Фу нартай
бүртгэлийн систем
дарга С.Адьяасүрэн мөн хорооны биечлэн уулзах боломж тохиосон.
Иргэд гар утаснаас гадна олон Шуудангийн хэлтсийн ахлах Уулзалтаар ноён Бишар А.Хусэйн
төрлийн ухаалаг төхөөрөмж мэргэжилтэн Б.Мягмарнаран нар Монгол Улс Дэлхийн шуудан
хэрэглэж улсын хэмжээнд ухаалаг оролцов. холбооны гишүүн орны үүргээ нэр
төхөөрөмж (зөөврийн компьютер, Харилцаа холбоо, мэдээллийн төртэйгээр биелүүлж ирсэнийг
таблет, гар утас) хэрэглэгчдийн тоо технологийн салбарын сайд үнэлэн ДШХ-ны байгууллагын “Алтан

хамтын ажиллагаа
бүтэц бүхий сүлжээний холболт юм. өдрөөс өдөрт нэмэгдэхийн хирээр нарын түвшинд 4 жилд нэг удаа өргөмжлөл” шагналыг “Монгол
Харилцан холболтын төхөөрөмжид энэ төрлийн хулгай, дээрэм өсөх зохион байгуулагддаг энэхүү шуудан” ХК-д гардуулсан байна.
холбогдсоноор Монголын Улсад хандлагатай байна. хуралд 192 гишүүн орон, олон
интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгч Цагдаагийн ерөнхий газраас гаргасан улсын байгууллагуудын 2000
(ISP-Internet service provider) судалгаанд Улаанбаатар хотод гаруй төлөөлөгч оролцож дэлхийн
байгууллагууд болон хэрэглэгчид 2015 онд 16 мянга гаруй гэмт хэрэг шуудангийн салбарын өнөөгийн ба
дотооддоо (улсын хэмжээнд) хурдны бүртгэгдсэнээс гар утастай холбоотой хэтийн төлөв байдал, олон улсын чиг
хязгаарлалтгүй, өндөр хурдаар 883 гэмт хэрэг гарсан байна. Тэдгээр хандлага, салбарт тулгарч буй асуудал,
40 өгөгдөл, мэдээлэл солилцох боломж гэмт хэргийн хохирогч болсон бэрхшээл, тэдгээрийг шийдвэрлэх 41
бүрдэнэ. иргэдийн 546 нь гар утсаа хулгайд арга замын талаар хэлэлцэв. Түүнчлэн
алдаж, 146 нь гар утсаа дээрэмдүүлж, 2012 оны Дохагийн хурлаар баталсан
28 нь гар утсаа булаалгаж, 89 нь гар шуудангийн стратегид тусгагдсан
утсаа бусдад залилуулжээ.

Зураг 9. Дэлхийн шуудан холбооны Бүрэн эрхт төлөөлөгчдийн 26 дугаар их
хуралд оролцогчид
4.6 ОЛОН НИЙТИЙН АРГА ХЭМЖЭЭ
4.6.1 ICT-EXPO үзэсгэлэн
Монгол Улсад “Орчин цагийн
харилцаа холбооны салбар үүсч
хөгжсөний 95 жил”-ийн ойн баяр,
“Цахилгаан холбоо, мэдээлэлжсэн
нийгмийн Дэлхийн өдөр” зэрэг
тэмдэглэлт арга хэмжээний хүрээнд
10 дахь удаагаа ICT-EXPО-2016
үзэсгэлэн Мишээл экспо төвд 2016
оны 05 дугаар сарын 21-нээс 25-ны
өдрүүдэд болж өнгөрлөө.
Үзэсгэлэн “Хязгааргүй боломж”
уриан дор болж төрийн болон
хувийн хэвшлийн 73, гадаадын
хоёр байгууллага оролцсон бөгөөд
үзэгчдийн авхаалж самбааг сорьсон
уралдаан тэмцээн, оддын тоглолт,
харилцаа холбоо, мэдээллийн
технологийн салбарын чиг хандлагыг
тодорхойлох гарааны бизнес
эрхлэгчдийг дэмжих зорилготой
“Start-Up Weekend” зэрэг олон
сонирхолтой үйл ажиллагаа явагдаж
өнгөрлөө.
Мөн үзэсгэлэнгийн үеэр зохион
42 байгуулдаг шилдэг технологи,
үйлчилгээ, санаачлага, шийдэл,
бүтээгдэхүүн зэрэг номинаци
шалгаруулах “ICT AWARDS-2016”
салбарын статистик мэдээллийн түншлэл, бусад улс орны статистик
үйл ажиллагаа, олон улсын чиг үйл ажиллагааг зохицуулдаг шилдэг
хандлага” сэдэвт сургалт, семинарыг туршлага, өгөгдөл цуглуулах, тархаах
2017 оны 05 дугаар сарын 22-ноос арга, процедур, мэдээлэлжсэн
24-ний өдрүүдэд Гадаад хэргийн нийгмийн хэмжүүр болох Их
яамны Зөвшилцөл танхимд зохион өгөгдөл (Big data) түүнийг хэрхэн
байгууллаа. ашиглах талаар сонирхолтой илтгэл
Энхүү сургалт, семинар нь салбарын танилцуулж хэлэлцүүлэг өрнүүллээ.
хэмжээнд МХХТ-ийн статистикийн Сургалт, семинарт салбарын их
чиглэлээр анх удаа болж байгаа дээд сургууль, аж ахуйн нэгжийн 64
ба эрэлт, хэрэгцээтэй, хүлээлттэй байгууллагын 140 гаруй төлөөлөгч
агуулга, сэдэвтэй байснаараа оролцож салбарын статистик үйл
онцлогтой болов. ажиллагааны өнөөгийн байдал,
ОУЦХБ-ын бүс нутаг хариуцсан МХХТ-ийн статистик үзүүлэлтүүд
төлөөлөгч Висит Атипаяакүүн, ахлах тэдгээрийг тооцох аргачлал,
арга хэмжээнд 27 байгууллага статистикч Эсперанза Магпантай мэдээллийн систем, статистик
өөрсдийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг болон Зөвлөх Эйч И Коая нар мэдээллийн үйл ажиллагааны сайн
жишээ, ОУЦХБ болон олон улсын
нэр дэвшүүлж оролцсоноос дараах мэдээлэл, харилцаа холбооны
туршлага зэрэг илтгэл, мэдээлэл
байгууллагууд шилдгээр шалгарлаа. хөгжлийн индекс, мэдээлэл,
сонслоо.
Үүнд, Юнител группын LTE-4G сүлжээ харилцаа холбооны хөгжлийн төлөөх
“шилдэг технологи”-оор, Жи-мобайл
ХХК-ийн хөдөөгийн дэд бүтцийн
үйлчилгээ нь “шилдэг үйлчилгээ”-ээр,
Монкабель ХХК-ийн царай таних
систем нь “шилдэг санаачлага”-аар,
АйТиЗон ХХК-ийн Mogul box систем
“шилдэг шийдэл”-ээр, Юнител
группын LOOK TV үйлчилгээ “шилдэг
бүтээгдэхүүн”-ээр, үзэсгэлэнгийн
“шилдэг оролцогч”-оор Скайтел групп
ХХК, “санаачлагатай оролцогч”-оор
МТҮП, “шилдгийн шилдэг оролцогч”-
оор Мобиком корпораци ХХК тус тус
хамтын ажиллагаа
шалгарсан байна.
4.6.2 Харилцаа холбоо,
мэдээллийн технологийн
салбарын статистикийн үйл
ажиллагааны өнөөгийн Зураг 10. “Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбарын статистик
байдал, олон улсын чиг мэдээллийн үйл ажиллагаа, олон улсын чиг хандлага” сэдэвт сургалт, семинарын
хандлага сэдэвт сургалт үеэр
Дэлхийн мэдээлэлжсэн нийгмийн 43
өдрийг тохиолдуулан ХХМТГ-аас
ОУЦХБ-тай хамтран “Харилцаа
холбоо, мэдээллийн технологийн
 4.6.3 Хүүхдийг цахим орчинд газар, Эрүүгийн цагдаагийн газартай нэр томъёоны товчлол
хамгаалах нь” сэдэвт хамтран Нийслэлийн Сүхбаатар
АНДБ Ази Номхон далайн бүс
цуврал сургалт дүүргийн 16 дугаар дунд сургуулийн
АНДЦХБ Ази, Номхон далайн Цахилгаан холбооны байгууллага
ХХМТГ-аас ерөнхий боловсролын дунд, ахлах ангийн сурагчид, эцэг АНДШХБ Ази, Номхон далайн Шуудан холбооны байгууллага
сургуулийн сурагчдыг ухаалаг гар эхчүүд, багш нарын төлөөлөл гэсэн АНДCХАБ Ази, Номхон далайн сансрын хамтын ажиллагааны байгууллага
утас, цахим хэрэгслийг зөв ашиглах, 3 ангилалаар зохион байгуулж, АНУ Америкийн Нэгдсэн Улс
цахим орчны гэмт халдлагаас уулзалт хэлэлцүүлэг хийв. Сургалтад БНҮҮС Бүх нийтийн үйлчилгээний үүргийн сан
хамгаалах, урьдчилан анхааруулах, дунд, ахлах ангийн нийт 350 орчим БНСУ Бүгд Найрамдах Солонгос Улс
зохистой хэрэглээг дэмжих зорилго сурагч, 100 орчим эцэг эхийн БНТУ Бүгд Найрамдах Турк Улс
бүхий цуврал сургалтыг зохион төлөөлөл, 50 орчим багш сурган БНЭУ Бүгд Найрамдах Эстони Улс
байгуулж ажиллав. хүмүүжүүлэгч хамрагдлаа. Цаашид БХИС Батлан хамгаалахын их сургууль
ерөнхий боловсролын сургуулиудын ДШХБ Дэлхийн Шуудан холбооны байгууллага
“Хүүхдийг цахим орчинд хамгаалах
дунд анги, ахлах анги, багш, эцэг ЗСБНХУ Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Холбоот Улс
нь” сэдэвт цуврал сургалтыг
эхчүүдийн хүрээнд төлөвлөгөөний ЗТХЯ Зам, тээвэр, холбооны яам
Сэтгэцийн эрүүл мэндийн үндэсний МХХТ Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологи
дагуу сургалтыг үргэлжлүүлэн зохион
төв, Нийслэлийн боловсролын МТҮП Мэдээллийн технологийн үндэсний парк
байгуулахаар ажиллаж байна.
МХТС Мэдээлэл холбооны технологийн сургууль
МУИС Монгол Улсын их сургууль
НҮБ Нэгдсэн Үндэсний байгууллага
ОУЦХБ Олон Улсын Цахилгаан Холбооны Байгууллага
ОХУ Оросын Холбооны Улс
РТӨН Радио, телевизийн өргөн нэвтрүүлэг
ТҮЦ Төрийн үйлчилгээний цахим машин
ТББ Төрийн бус байгууллага
ТӨК Төрийн өмчит компани
ТӨХК Төрийн өмчит хувьцаат компани
УИХ Улсын Их Хурал
УТҮГ Улсын төсөвт үйлдвэрийн газар
УБТЗ Улаанбаатар төмөр зам
ХК Хувьцаат компани
ХХМТГ Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн газар
ХХК Хязгаарлагдмал хувьцаат компани
ШУТИС Шинжлэх Ухаан, Технологийн Сургууль
3G 3 дэх үеийн холбоо

хамтын ажиллагаа
4G 4 дэх үеийн холбоо
APSCO Asia Pacific Space Cooperation Organization
CDMA Code Division Multiple Access
DDD Domestic Direct Dialing
FM Frequency Modulation
GSM Global System for Mobile 
IP TV Internet Protocol Television
IDD International Direct Dialing
LTE Long-Term Evolution
44 NGN Next Generation Network 45
WLL Wireless Local Loop
WIMAX Worldwide Interoperability for Microwave Access
WTO World Trade Organization
WTIS World Telecommunication/ICT Indicators Symposium
 График Зураг 9. Дэлхийн шуудан холбооны Бүрэн эрхт төлөөлөгчдийн
26 дугаар их хуралд оролцогчид
График 1. Монгол Улсын МХХТ-ийн хөгжлийн үзүүлэлт
Зураг 10. “Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбарын
График 2. Монгол Улсын МХХТ-ийн хөгжлийн үзүүлэлтийг олон улс, бүс
статистик мэдээллийн үйл ажиллагаа, олон улсын чиг
нутгийн дундажтай харьцуулсан байдал
хандлага” сэдэвт сургалт, семинарын үеэр
График 3. Монгол Улсын Цахим засгийн хөгжлийн үзүүлэлт-2016
График 4. Монгол Улсын сүлжээний бэлэн байдлын индексийг 10
АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛ, ЭХ СУРВАЛЖ
тулгуур үзүүлэлтээр дэлхийн хамгийн их, бага 10 тулгуур
үзүүлэлтийн интервалтай харьцуулсан байдал 1. “Төрөөс мэдээлэл, харилцаа холбооны хөгжлийн талаар баримтлах
График 5. Үүрэн болон суурин холбооны хэрэглэгчдийн тоо, мянган нэгж бодлого 2017-2025”
График 6. Интернэт хэрэглэгчдийн тоо, технологиор 2. Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны захиргааны статистик мэдээ,
График 7. Телевизийн олон сувгийн үйлчилгээний хэрэглэгчдийн 2016
эзлэх хувь, үйлчилгээний төрлөөр 3. Үндэсний статистикийн хороо, Монгол Улсын статистикийн эмхэтгэл, 2016
График 8. Шуудангийн үйлчилгээний орлогод үйлчилгээний төрлийн 4. Үндэсний дата төв УТҮГ, ТҮЦ машины статистик мэдээ, 2016
эзлэх хувь
5. Connect 2020 Agenda for Global Telecommunication/ICT Development, ITU
График 9. Иргэдийн хамгийн ихээр авсан 5 үйлчилгээ, улирлаар
6. Measuring the Information Society Report 2016, ITU
График 10. Хамгийн их ачаалалтай 30 ТҮЦ машины байршил (хот, хөдөө)
7. The Yearbook of Statistics 2016, ITU
График 11. Салбарын эдийн засгийн үзүүлэлтүүд, тэрбум төг
График 12. Салбарын орлогод үйлчилгээний төрлийн эзлэх хувь 8. ICT Facts and Figures 2016, ITU
9. ICT Facts and Figures 2017, ITU
10. Core list of ICT indicators 2016, Partnership on Measuring ICT for Development
ХҮСНЭГТ 11. The Global Information Technology Report 2016
Хүснэгт 1. Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн 2016 онд 12. The state of broadband 2016: broadband catalyzing sustainable development,
батлагдсан стандартын жагсаалт ITU, UNESCO-The Broadband Commission
Хүснэгт 2. Мэдээлэл, харилцаа холбооны хөгжлийн талаар баримтлах 13. United nations e-government survey 2016
бодлогын хэрэгжилтийг хангах шалгуур үзүүлэлт, хүрэх үр дүн 14. http://www.broadbandtvnews.com/
Хүснэгт 3. Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн хөгжлийн үзүүлэлт 15. ОУЦХБ-ын вэб хуудас
Хүснэгт 4. Цахим засгийн хөгжлийн индексийг харьцуулсан байдал 16. Дэлхийн шуудан холбооны байгууллагын вэб хуудас
Хүснэгт 5. Монгол Улсын сүлжээний бэлэн байдлын үзүүлэлт, 17. Стандартчилал, хэмжил зүйн газрын мэдээлэл
дэлхийн түвшинд
18. Үндэсний дата төв УТҮГ-ын захиргааны мэдээлэл
19. МТҮП-ын захиргааны мэдээлэл
ЗУРАГ
Зураг 1. Удирдах ажилтны зөвлөгөөнд оролцогчид
Зураг 2. GovTech-Цахим засгийн анхдугаар форум
Зураг 3. GovTech-Цахим засгийн хоёрдугаар форум
Зураг 4. “Цахим засаглал: Олон улсын туршлага” сэдэвт сургалтанд
оролцогчид
Зураг 5. ХХМТГ-ын дарга Б.Чинбат, БНЭУ-ын Цахим засаглалын
академийн гүйцэтгэх захирал Арво Отт нар
Зураг 6. “Кансат-2016” тэмцээнд оролцогчид
46 Зураг 7. ХХМТГ-ын дарга Б.Чинбат, АНДСХАБ-ын Ерөнхий нарийн 47
бичгийн дарга Ли Шинжун тэргүүтэй төлөөлөгчид
Зураг 8. Төрийн үйлчилгээний нэгдсэн платформын харагдах байдал
48