Opleidingen
Hans van lei Min eApe
cursus
Vorm- en
Plaatstoleranties
Marflex
Oud Beijerland
eo
mikrocentrum
opleiden - ontmoeten - ondernemen y
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
Voorwoord
Deze syllabus is in eerste instantie geschreven voor de deeinemers aan de Mikrocentrum
cursus "Vorm- en Plaatstoleranties”.
Vorm- en Plaatstoleranties of formeel: “Geometrische toleranties - Toleranties van vorm,
tichting, plaats en slag" maken deel uit van een verzameling nomen Geometrische Product
Specifcaties (GPS): Wat GPS betreft zn er twee belangrike normen. De Amerikaanse ASME
Y14.5 norm ‘Dimensioning and Tolerancing' en een serie ISO GPS normen. Binnen ISO worden
‘een higrarchie van normen gebruikt die samen de Geometrical Product Specifications (GPS)
vormen. Het is dus niet ێn norm.
1SO en ASME gaan uit van verschillende filosofieén met als gevolg dat de interpretatie van de
geometrische tolerantie uit een kan lopen. Het doel van deze cursus is het leren van de GPS taal
volgens de ISO normen. De syllabus is bedoelt als referentie voor de studenten
Het materiaal in deze syllabus is gebaseerd op ISO 1101:2013 en gerelateerde normen. De
tekeningen in de syllabus dienen enkel als illustratie. De tekeningen zijn metrisch bemaat en
getolereerd. Er wordt gebruik gemaakt van de Amerikaanse projectiemethode.
Hans van Kimmenade
© Sichting Mikrocentrum Nederlond a
Vorm- en Platstolerontis mikrocentrum
Inhoudsopgave W
Formaat van de syllabus wu
Gebruikte iconen v
‘Overzicht van termen v
Module |
4. Inleiding 1
2 Begrippen, regels en symbolen 6
3 Aanvullende symbolen 25
Module I!
4 Vormtoleranties 39
5 Referentiesysteem 54
6 Richtingtoleranties 68
Module III
7 Plaatszuiverheidtolerantie a4
8 Plaatstoleranties 406
9 Profielzuiverheidtoleranties 12
10 Siag 19
Appendices
‘Smartphone apps 126
Referenties
© Sfichting Mikrocontrum Nederland y
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
FormaeT VAN DE SYLLABUS
De syllabus is verdeeld in 3 modules. Elke module komt overeen met één dag training andere
verdelingen naar bivoorbeeld hoofdstukken zin mogelik.
Moouce {
Deze module is een introductie tot vorm- en plaatstoleranties. Besproken worden de concepten,
principes en regels voor de geometrische product specficaties als vastgelegd in ISO 8015.
Vervolgens word ingegaan op de termen en symbolen zoals deze gebruikt worden in ISO
4101, Verder in deze module de aanvullende symbolen waaronder de maximaal en minimaal
materiaaaleis |SO 2692.
Mooure ff
In module I! worden de vormtoleranties waarbij geen referenties gebruikt worden besproken.
Een tweede onderwerp is het referentiesysteem gedefinieerd in ISO 5459. Hetreferentiesysteem
is noodzakelljk voor de oriéntatie, plaats en slag toleranties.
Mopute {Il
Na de introductie van het referentiesysteem in module II behandelt module Ill de geometrische
toleranties met betrekking tot oriéntatie, plaats en slag,
© Schting Mikrocentrum Nederland ul mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
GEBRUIKTE ICONEN
a) Belangrijke informatie of definities die het onthouden waard is.
>
LA ccteringen
fe ioemsoyreoe on emcee eee
ea ee ee es ca
e informatie kan interessant ziin maar is niet noozakelijkerwijs vereist om het
onderwerp te begripen.
© Stichting Mikrocentrum Nederland Zo
Z—
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
OverzicaT VAN TERMEN
Aanvullende symbolen - Symbolen of sleutelwoorden die aanvullende informatie bevatten
‘over het tolereren van het onderdeel
Element - Een fysiek deel als een punt, gat, pen of oppervalk van een werkstuk. Dit kunnen
integrale elementen zijn (bijv. het opperviak van een cilinder) of een afgeleid element (bilv. een
middenliin of middenvlak). DE definities voor elementen worden gegeven in ISO 14660.
Geometrische tolerantie - De algemene term gebruikt voor de categorie toleranties die vorm,
richting, plaats, profiel en slag vastleggen.
Gesimuleerde referentie - Een referentie verkregen van een fysieke referentie simulator,
Kaliber - Een hulpmiddel om maatkenmerken van een onderdee! te verifieren
‘Maatelement - Een vorm gedefineerd door een lineaite of hoekmaat. Voorbeelden zin een
cilinder, een bol, twee tegenoverelkaar liggende evenwijdige vlakken, een conus of wig
‘Maximale Material Conditie (MMC) - De toestand waarin een maatelement overal aan zijn
maximale maat is.
Minimale Material Conditie (LMC) - De toestand waarin een maatelement overal aan zijn
minimale maat is.
‘Nominale position - De theoretisch exacte plats van een maatelement zoals deze door de
theoretische exacte mat (TED) wordt gegeven.
Referentie- Een theoretisch exact point, as of viak datis afgeleid van het werkeljke geometrische
tegendeel van de gespecificeerde referentie.
Referentieas - Een theoretische as afgeleid van het werkelike geometrische tegendeel van de
gespecificeerde referentie
Referentiedoelen - Een aantal symbolen welke de vorm, maat en plaats van de gesimuleerde
referentie omschrijven om de referentieviakken assen of punten vastt te legen
Referentiesysteem - Een aantal symbolen en regels welke gebruikt worden om een relatie te
legen tussen het onderdeel en de geometrische toleranties.
Theoretical Exact Dimension (TED) - Een maat die niet wordt beinvloed door een individuele
of algemene tolerant.
Tolerantiezone - Het gebied (zone) dat aangeeft hoeveel een element mag afwiken van de
gespecificeerde maat.
Virtuele conditie - Een begrenzing die wordt gekreerd door het gezamelijke effect van de maat
van een maatelement bij MMC of LMC en de geometrische maat onder die condit. ZO)
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
Mopute |
1. [NLEIDING
1.1 DoetsTeLLinc VAN VORM- EN PLAATSTOLERANTIES
De Vorm- en Plaatstoleraties vormen een internationale taal die gebruikt wordt om de maat,
vvorm, oriéntatie en plaats van constructieelementen vast te legen.
Het gebruik van Vorm- en Plaatstoleranties leidt tot een beter ontwerp tegen lagere kosten.
Machineoperators en werkvoorbereiders gebruiken de taal om tot de beste bewerkingsmethode
te komen. Meetkamermedewerkers en controleurs gebruiken de Vorm- en Plaatstolerantie taal
om te een goede verificatie van het werkstuk te komen. Vorm- en Plaatstoleranties reduceren het
redetwisten, gissen en het veronderstellen gedurende het ontwerp-, maak-, en inspectieproces,
7 EDN
1.2 Gescrieonis Rene Descartes een Franse filosoof
ontwikkelde het Cartesische coordinaten
stelsel. Gedurende een ziekteperiode
zag hij vanuit bed een viieg rondlopen
over het plafond dat uit vierkante tegels
bestond. Hij realiseerde hij zich dat hij
de plaats waar de vieg zich bevond
kom beschrijven door de tegel waarop
de viieg zich bevond. Na deze ervaring
ontwikkelde hij het cobrdinatenstelsel om
de positie van een object vast te legen.
Dit codrdinatenstelsel vormt de basis tot
de codrdinatenmaten waarbij gebruik
wordt gemaakt van + toleranties.
Frowun 1.1 Rene Descartes (1596 - 1660)
Gedreven door de vraag gedurende de twee wereldoorlog gingen de Engelsen over tot
normering. Stanley Parker werkzaam bij de Koninklijke Torpedo Fabriek schiep in 1940 een
positietolerantiesysteem. Hij vond dat codrdinatentoleranties resulteerden in een vierkante
tolerantie zone terwijl maten buiten deze tolerantiezone mogelijk toch goed waren zolang deze
in een cirkel lagen met een diameter gelik aan de diagonal van het vierkant..
Parker kwam met de symbolentaal die we tegenwoordig kennen als Vorm- en Plaatstoleranties.
De Britten kwamen in 1948 met de eerste standaard over positietoleranties. Het American
National Standard Institute (ANSI) bracht in 1982 met de ANSI Y14.5-1982 de omslag in de
rnormering, Tegenwoordig kennen we twee belangrike normen met betrekking tot Geometrische
Product Specificaties (GPS). De ASME 14.5Y-2009 en de normen gepubliceerd door de
International Organization of Standards (ISO) waarvan de meest recente GPS norm de ISO
1101:2013 is, De ASME en ISO normen liken veel op elkaar maar verschillen in toepassing en
interpretatie.
tolerantiezone tolerantiezone.
f afkeur bij vierkante ——-goedkeur bij ronde
+).
‘Foun 1.2 Vierkanta en ronde tolerant zone
© Stichting Mikrocontrum Nederland 1 Vorm- en Plaatstoleranties
d
mikrocentrum
1.3 OprervLakTECONDITIES
Material egerse
Cchemseh Frasch JK Maatarnkng
: Lene frat a)
‘Rawls, ooking
Hoetatwpingen
Discontinattn m het oppervak
(conan porwn seen)
L— proces amsnkaieabikingen
(ase oven)
Cchemisone samenstling }— Restspaningen
Irhomegentaten| Le korei
Froune 1.3 Opperviokte condlios van oem werkstuk
‘Geometrische eigenschappen worden gedefinizerd als afwikingen van de geometrisch ideale
‘elementen van een werkstuk. Geometrisch ideale elementen ziin werkstukelementen die een
Unieke nominale vorm hebben, Voorbeelden zijn viakken, cinders, bollen, conussen en torso's,
Een verdere onderverdeling is mogelik naar assen, deelijnen, hartijnen, ijnen van hoogste
unten en hoeken.
Richting orm:
Plaats
wi afwijking afwiking
afwiking
Referentie
Fiouue 1.4 Vorm,richting en plaatsafwiking
© Stichting Mikrocenirum Nederlond 2 )
Vom en Plaastoleranties mikrocentrum
. maatafwijkingen . golving
+ vormafwijkingen . ruwheid
. richtingafwijklingen: ° onregeimatigheden
+ plaatsafwijkingen * hoekafwijkingen
‘Miasvarwunone Is het verschil tussen de werkeliike maat en de nominale maat.
\Vonwanwunne is de afwiking van een werkstukelement (geometrisch element, opperviakte of
lin) van de nominal vorm
Richrinearwukine van een element zijn de afwikingen van de nominal vorm of oriéntatie. Een
Fichting is verbonden aan een of meerdere referenties. Een richtingafwiking is tevens een
‘vormafwiking,
PLsstsamwunine f8 de afwiking van een element (opperviakte, lin of punt) van zijn nominale
positie. Een richting is verbonden aan een of meerdere referenties. Een plaatsafwiking stevens
een vormafwijking en een richtingafwijking,
Het bespreken van de andere afwijkingen maakt geen deel uit van van dit document.
Slechts volledig getolereerde tekeningen maken het mogelik een functioneel goed werkstuk
te realiseren. Mochten vele toleranties het moeilik maken om de tekening nog goed te kunnen
lezen kan er gebruik gemaakt worden van de algemene toleranties als vastgelegd in ISO 2768.
Mocht de ISO standard of andere internationale normen niet geschikt zijn dan kan een
bedrijfsstandaard worden gebruikt. Het gebruik van een norm dient aangegeven te worden in
het titelblok van de tekening,
{© Slicing Mikrocentrum Nederland 3 Vorm- en Plaatstoleranties
1.4 Mertnoven van BEMATEN
al
z|
HO
+O
3
t
ba
#
Fioune 1.5 Coordinaton maton
Cobrdinatenmaten resulteren in een
onvolledige definitie van het werkstuk omdat
bbelangriike delen van de informatie ontbreken.
De tekortkomingen van het enkel bematen
met codrdinaten maten zijn:
+ Eenduidige werkwijze voor inspectie
ontbreekt
+ Indicatie van de oorsprong tb.v.
inspectie ontbreekt
Vierkante tolerantiezone
Kettingmaten
Vast afmeting voor tolerantie zones
Onduidelik startpunt van een maat
Hie | fE
fa) <
Ho | 2
ae els
S als
He® | az
5 Y
[=] B
<
3
a—ott— 4
¥
{o[o4 A o4[c
Froune 1.6 Geometische maton
Om deze tekortkomingen te voorkomen
bieden Vorm- en Plaatstoleranties de
volgende voordelen:
Verbeterde communicatie
Beter ‘lunctionee!’ product ontwerp
Ruimere toleranties
Lagere kosten;
(© Stichting Mikrocenrum Nederland )
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
eran feometRi sche Prockuct /
[e][oo2@[als@])
Froune 3.6 Rechiheidseis moet in betrokken worden
Het is een goede gewoonte om de referentiedriehoek aan het tolerantiekader te hangen
wanneer er een @ in het tolerantiekader staat (Fig 3.6). Dit geeft aan dat de tolerantie meedoet
aan de MMVs van de referentie. Wanner er geen geometrische tolerantie aan de referentie is
verbonden heeft het de voorkeur om de referentiedriehoek aan de maatijn te hangen. (Fig 3.7)
&05+0,1 ~\ a
Se] OO,2@[A]B) ©
Foune 3.7 Rechtheldses bjt buiten beschouwing
© Stichting Mikrocentrum Nederland 29 La
Vorm-en Platstolerantes mikrocentrum
3.1.1 Toerassine van oc MMR
Getolereerd element Referentie
3 3
WF sy isl
Tolerantio ED
§ Profiel van een lijn a
2 Rechtheid a x
¢ Rondheid °
3 Profielzuiverheid v.e. viak bee!
2 Viakheid a x
= Cilindriciteit ax
Profiel referentie a
Profiel referentie o
< Hoek < x x x x
g Evenwijdigheid a ule x x
3 Haaks aL x x x x
3 pieats ° x x x x
g Coaxialiteit/Concentriciteit | © + -
‘Symmetrie = ae u | *
Circulaire stag 4
Totale slag ca
® Max. Mat. Requirement © Least Mat. Requirement
Taost 3.4 Mogelite toepassingen van MMR en LMR
MATERIAALEIS. SLECHTS DAN WORDEN DE MAXIMAL MOGELUKE TOLERANTIES BEREIKT WAT RESULTEERT IN EEN]
De GEWENSTE FUNCTIONELE EIS KAN VEELAL SLECHTS BEREIKT WORDEN DOOR TOEP?
YH INEEST ECONOMISCH GEPRODUCEERD ONDERDEEL.
© Stichting Mikrocentrum Nederland 30 Vorm- en Plaatstoleranties
MMR en coanauireit
0
7. % 005|A
ae
10-0 ra]
o104o1 {A]
Frown 3.9 MMR op het getolereerde element
per {O[¢ 005@]A
>
mikrocentrum
De tolerantiezone voor de coaxialitet is een
cilinder van @ 0,05
MMR toegepast op het getolereerde element
De tolerantie is @ 0,05 en zoveel meer als de
MMS van het getoleerde element van @ 16
kleiner wordt.
\Voorbeeiden voor de coaxialiteitstolerantie:
@ 16,00 >> 0,05 +0 0,05
@ 15,95 >> 0,05 + 0,05 = 0,10
@ 15,90 >> 0,05 + 0,10 = 90,15
Wanner MMR wordt toegepast op een getolereerd element dan mag de MMVC van het
>0,05+0 = 90,05
@ 9,99 >> 0,05 +0,01 = 90,06
@ ..9,98 >> 0,05 + 0,02 = 6 0,07
31 fe
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
Het aanvullende symbool @ maakt de
coaxialitettolerantie afhankeljk van de
0 005 OA maten van het getolereerde element en het
C[o 00s@]AB] Tetonen
De coaxialitettolerantie is © 0,05 en zovee!
meer als @ 16 van het getolereerde element
en de maat van het referentieelment Kleiner
zijn dan de MMS.
Veorbeeld van de maximale coaxialtet
D0 Ue A tolerantie:
Fieve 3.11 MMR op getolereerd-on referentigelement © 18,90 and @ 9,98 >>
0,05 + 0,10 + 0,02 = 9 0,17
MMR en HaAKsHEIO
o
20,040
MMVS = MMS + geometrische
tolerantie
MMVS = 9 16 +0,04= 0 16,04
Frovur 3.12 MMR op haaksheid
© Stichting Mikrocenirum Nederland 32 va
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
3.1.2 Maximaat Materiaatets “0”
Wanner een tolerantie niet wordt verdeeld tussen maat en plaats maar willekeurig verdeeld mag
‘worden wordt dit aangegeven door 0 @. Ook hier mag de MMVS niet overschreden worden,
03
4x D4 0
[9 0@) De plaatstoleranti iso 0,3 bij LMS en is @ 0
bij MMS. MMS is gelik aan MMVS
Het gebruik van 0 @ maakt het mogelik vrij
te kiezen of de tolerantie aan de maat- of
geometrische tolerantie wordt toegewezen of
enige verhouding tussen deze toleranties.
12|
Frown 2.13 MMR O®
@12n7
12h7@) [2 0]
Foun 2.14 Onulende os on UR 0®
Beide tekeningen hebben dezelfde betekenis. In beide gevallen is de omhullende eis van
toepassing, Het symbool © is genormeerd en is eenvoudiger toe te passen als het gebruik van
de geometrsche tolerant.
+02
+02
eau @4+01
es “pr eee)
Za We
Foun 3.15 Vorgelk tussen 0,1 ® en 0®
In beide gevallen is de zelfde MMVC van toepassing. In beide gevallen is de MMVS 0 4. Het
vverschil is de maattolerantie. In de linker figuur kan de speling 0 zijn bij een pen van o 4.
© Stichting Mikrocenteum Nederland 33 _
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
3.2 Minimace mateRIAaLEIS
De minimale materiaalconditie (LMC) is de toestand waarbij het maatelement het minste
materiaal bezit
| Detinit Afkorting Betekenis
De toestand waarin een maatelement overal aan
zijn minimale maat is
+ Voor een as de minimale diameter
+ Voor een gat de maximale diameter
De maat waarbj het material van het maatelement
Least Material Har eee ies
ea + As: minimale maat
+ Gat maximale meat
Gezamelik effect van mast- en geometrische
Spee Reearey save Ura Seve oor net smb! ©
ee + As: LMVS = LMS - geometrische tolerantie
+ Gat LMVS = LMS + geometrische tolerantie
broad ysseshet LMVC De perfecte begrenzing van het element bij LMVS,
Virtual Condition
Tas 3.5 LR defines
°
12.0§
, De LMVC van de cinders mag niet
overschreden worden. Het resultaat is een
+05 minimale wanddikte.
g90
(Ole o©]4©
Froune 3.16 Minimale materiaaeis
In bovenstaand voorbeeld wordt door het toepassen van LMC van 0 © een minimale wanddikte
van 1 mm. gerealiseerd.
© Stichting Mikrocenttum Nederiand 34 x)
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
3.3 WissELWERKING
Wanneer MMR, @, of LMR, ©, wordt geeist dan worden maat en geometrische toleranties een
@ gezamelike eis waarbij de geometrische tolerantie vergroot mag worden door de maattolerantie
‘maar niet andersom.
Een aanvullend symbool op @ or © is een symbool voor wisselwerking (Reciprocity
requirement). Dit symbool geeft aan dat het toegestaan is de maattolerantie te vergroten met
het verschil tussen geometrische tolerantie en geometrische afwiking.
\Wsselwerking wordt aanvullend aan de MMR of LMR eis aangegeven door het symboo! ©
achter het symboo! @, of het symboo! ©). te plaatsen
\Wisselwerking kan alleen van toepassing ziin op getolereerde elementen niet op referenties.——
ed
(ho
red, »
yince® Hays Hey, , Very
—_—— ie
0 -01 04 gra J
24095 (@) 940705 ©) 940793 Ht! (c)
© [o0o@/A@) (2 SuMA®) (Oo. M@QlAM]
0 0 0
A 1020 5, [A 920 9, [A 229,
ow 3.17 Wissolwerking met MMR
Voor a) en b) is dezelfde MMVC van toepassing. In beide gevalien is de MMVS o 40. Het
vverschil is de maattolerantie, In geval b) kan de maattolerantie niet vergroot worden door de niet
gebruikte geometrische tolerantie.
In geval c) heeft de wisselwerking hetzelfde effect als 0 @. De totale tolerantie mag gebruikte
worden voor maat, vorm, richting en plaats in elke willekeurige verhouding. Echter de
‘wisselwerkingeis is een aanbeveling voor de tolerantieverdeling
{© Stichting Mikrocentrum Nederland 38 )
Vorm. en Plaatstoleranties mikrocentrum
3.4 GepROJECTEERDE TOLERANTIEZONE
Een geprojecteerde tolerantiezone wordt gebruikt om te voorkomen dat er negatieve speting
‘ontstaat tussen componenten als schroeven en pennen en het tegendee!. De geprojecteerde
zone is een richting- en plaatstolerantie van een virtueel geprojecteerde zone van hetbetreffende
‘element en wordt aangegeven door het symboo! @)
A é[o 020] ]
28 _ S]e 02@15 © rf
i ~ i
' aed t
‘Fw 3.48 Indirect indcaie van de toleraniazone Fiowun 3.19 Directo inate van de tolerantiezone
Het verlengde deel van het element dee! wordt aangegeven door een dunne gemengde
streepln met dubbele onderbreking. De lengte van het verlengde deel wordt aangegeven
door een Theoretical Exact Dimension (TED) of wordt vermeld in het tweede deel van het
tolerantiekader na het ® symbool.
4/9 02) |
Frown 3.20 Tolerantiezone met offset Foune 3.24 Tolerantiezone met offset
Bij indirecte indicatie geeft de eerste waarde na het aanvullende symbool de verste grens
van het verlengde element en de tweede waarde de dichtst bizinde grens. De lengte van het
veriengde element is het verschil tussen de twee waarden.
© Sfchiing Mikrocentrum Nederland a)
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
3.5 Urue TOEsTaND
De vrije toestand van niet vormvaste werkstukken moet volgens ISO 10579 worden aangeduid
met het aanvullende symboo! @ achter de voorgeschreven tolerantiewaarde. Alle maten en
toleranties gelden in opgespannen toestand. Er is een notitie vereist om de opgespannen
toestand te omschriven. De toleranties met het aanvullende symbool © zijn van toepassing in
de vie toestand, vij van krachten,
a
+ eo
@ || &
Kc be |=
39)
peitunt Omaheyre ATG]
Gu far & ongunensny yen |e]
4 if
eo 15__ 30
'60 10579 nesiaaneo conomon —“].e5 “soa|e
DDaesions AND TOLERANCES APPLY
vt ART RESTRANED To DATUM e 4
FeaTure B wins 10N APPUES TO |
exch oaTUM tance C @) Lape
Frown 3.22 Vij toestand
Bovenstaand geldt de vrije toestand alleen voor de profieltolerantie van het viak welk de
referentie B vormt. Alle andere toleranties gelden in opgespannen toestand.
© Stichting Mikzocentrum Nederlond a7 \
4, Z—
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
Ocrens
40.2 PH Ron maf 2wemne,
io @ A] TOV het free gor.
A 8s ;
her
Yopte (a P
1 7 |e
3 (AeHalbetife year =] Pyg Al Legin
©! © ms | © bescluaeen
{$[ 9 01 @]A@!
2 0105
+7} (Benign teleince
o! = Talbeunter Zyban,
a _Celaar) —-
ded? ge
wf
Frou 3.23 Biok met MMR op getolereerd element en referentieelement mot von de tor
[ tot
3 + Geef de vorm van de tolerantiezones? 0,2 +B +0)!
YK + Wat kun je zeggen over de grootte van de plaatzuiverheidstoleranties? 8 bat
ce Are ber Dade, eruix 200,
Fawn 3.24 Profil met MMR Freume 3.25 ‘Spline met MMR
+ Geef de vorm van de tolerantiezones?
+ Geef de maximale en minimale grootte van de plaatszuiverheidtoleranties?
te Lemont Mt tegen phecl 2s Woe Cait Calibre mun de a
en Crue 38
gry het legended f Lem ; ‘ ue
Pe Bdal Lemalin met aE) (minal mola
Praece ), La
a fee
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
Mooute [I
4 VorMTOLERANTIES
4.1 UcaKaeio
Viakheid is een van de vier vormtoleranties. Een viakheidstolerantie beperkt de viakheid van
een viak, niet gekromd, opperviak
Viakheidstoleranties worden vaak gebruikt om te komen tot een goede verbinding, Toepassingen
ziin afdichtingen, lastverdeling, uteri, contactviakken in samenstellingen.
De viakhheidstolerantie kan ook gebruikt worden om de vlakheid van een middenvlak te
specificeren. Om wille van interpretatieverschillen is het belangrijk om onderscheid te maken in
het toepassen van viakheid op een opperviak of valkheid van een maatelemient.
VLAKHEID OP EEN OPPERVLAK
sah TOEGESTANE _AANVULLENDE
sympoot REFERENTIES AANVULLENDE ——_—SYMBOLEN
TOLERANTIE
SYMBOLEN —_REFERENTIES
ao Vorm Geen ® Geen
|Tolerantiezone voor viakheid
[Ruimte tussen twee evenwijdige viakken
Tao 41 Vike op een opperiak
01 -|
i a
~y
g
3
8
Fant 44 ako op eon opperak Frown 42 Itpottio
[IO /10x1
De eis is dat elk willekeurig viak
van 10 x 10 een viakheid heeft
: —-}+—_ van minimal 0,
30 150 |
Froune 43 Viakheid over beperkt gebied
© Stichting Mikrocenirum Nederland 39 Za
a 4A
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
De eis is dat het getolereerde bovenviak moet liggen tussen twee evenwijdige vlakken met een
onderlinge afstand van 0,1
Mogelike vormafwijkingen en hun accepiatie:
Afkeur Goedkeur
$099 Lear) pacer dur
a wf
coe fies
i fet ce
pierce ne
Frcwun 4.4 Mogelike afwikingen
Ressels opharrgount
2
U4 rn Ayano
Stew t
TTOETSEN VAN VLAKHEID OP EEN VLAK Searipin yn
@ SS
hoogte en de laagste waarde
Viakheid is een vormeis en heeft geen
eperking in richting of plaats. Daarom
worden er drie instelbare voetjes gebruik om
te corrigeren voor richting effecten.
In het voorbeeld is de eis een viakheid van
‘1mm. De linkse resultaten zouden tot afkeur
own 4:5 Tostsen van wiakheid leiden. Na correctie wordt het werkstuk goed
gekeurd.
Afkour Goedkeur
oa 08 © yet lente GOD pee
0 oy +02 —% ° a +02
+02 +04 o +02 +01 +04
Fawn 46 Atkouren gosdkour
© Stichting Mikrocontrum Nederlond 40 )
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
oe
A
+
(@ @)
PHI) 4 o12-03
bk) Bleo2@Aso}
oe
\Wearop is de viakheidseis van toepassing??
Wat is de vorm en grootte van de tolerantiezone?
Hoeveel totale onviakheid is toegestaan?
© Slichling Mikrocentrum Nederland
41 La
Vorm- en Plaaistoleranties mikrocentrum
\Vuarneio oP EEN MAATELEMENT
ee TOEGESTANE —_AANVULLENDE
swsoot 4g 7PE |. REFERENTIESAANVULLENDE_SYHBOLEN
me ‘SYMBOLEN REFERENTIES:
a Vorm Geen ©@0 Geen
|Tolerantiezone voor viakheid
[Ruimte tussen twee evenwijdige viakken
@
Frown 42 Viakheid op een maatelement
—{a[o.4e
30 0,2
mag Geshu
maaheyn lor
Virtual Condition
MVC = 30,2 +445 406-
Frown 48 Viekheid op een maatelement
‘Wanner viakheid wordt toegepast op een
maatelement dan most het middenviak
binnen de tolerantiezone vallen. Het werkstuk
moet voldoen aan de maten maar als een
van de aanvullende symbolen @ of © wordt
gebruikt onstaat er een bonustolerantie. Het
werkstuk moet dan voldoen aan de MMVC.
Hierdoor kan de tolerantie groter worden dan
de maattolerantie.
Fawn 49 Interprotatie
cnoorre
et ‘TOLERANTIEZONE
30,2 04
30.0 06
298 08
Taace 43 Viole Conaiie 57 MMC
Toetsen van viakheid van een maatelement bij MMR kan middels het gebruik van een kaliber.
© Sichting Mikrocentrum Nederland
42 a.
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
WoiS werb|
4.2 RecuTHeto
Rechtheid is een van de vier vormtoleranties. Door de toegestane rechtheidsafwiking van
linen te definieren kan men tot een goed ontwerp van verbindingen komen, Om een goede
samensteliing te waarborgen wordt rechtheid van assen gebruikt.
Het is van belang onderscheid te maken tussen rechtheid van beschrijvende ijn of rechtheld van
een maatelement omdat de interpretatie verschillend is.
RECHTHEIO VAN EEN OPPERVLAK
TOEGESTANE —AANVULLENDE
TPE
‘symB00L rotremarie REFERENTIE AANVULLENDE SY MBOLEN
SYMBOLEN ——_-REFERENTIES
_ Vorm Geen © Geen
{Tolerantiezone voor rechtheld
HTwee evenwijdige linen.
Tass. 4.4 Rechtheid
| [0.2
°
zs
Frown 4.10 Rechtheid van een lnelerent Fiowun 4.11 Interpretatic
;-Efa1 750
De eis is dat elke willekeurige lengte van 50
recht moet zi binnen 0,1
150
Fawn 4.12 Rechtheid over beparkt lengte
© Stching Mikrocentrum Nederland 43 Zon
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
De eis is dat elk Ijnelement van figuur 4,10 binnen een tolerantie van 0,2 mm moet liggen. De
tolerantiezone voor rechtheid is de afstand tussen twee evenwijdige linen. De afstand tussen
de lijnen is de tolerantiegrootte.
‘Mogeliike vormafwikingen en hun acceptatie:
Afkour Goedkeur
eS¢
Fo
Frown 413 Mogelike atvikingen
TTOETSEN VAN RECHTHEID VAN EEN OPPERVLAK
D p ‘
cure 4.14 Toetsen van de rechteheld van een oppervak
Gemeten worden de afwijkingen van de beschrivende liinen van het opperviak. Het werkstuk
wordt horizontal gezet middels stelschroef B waardoor een referentieliin ontstaat. De
rechtheidsafwijking is het verschil tussen de kleinste en grootste gemeten waarde.
© Slichting Mikcocentrum Nederland 44 1
Vorm en Plattolerontis mikrocentrum
— Vorm Geen ®O®@ Geen
|Tolerantiezone voor viakheid
|Een cilinder
Tanst 4.5 Rechtheid van een matelement
= ee
Fiowur 415 Rechthed van een meatelement Frowun 4.16 Interpretatio
De eis is dat rechtheid van de hartijn moet vallen binnen een cllindrische toleratiezone van o
0,2 mm.
Mogelike afwikingen en hun aoceptatie:
Afkour
e346
Fawn 4.417 Mogelike afvikingen
© Sliching Mikrocenirum Nederland 45 ZO
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
RecemHe1o w MMIC
U4 oe
Hee y Virtual condition
—|0 0,2 bed
x!
oe)
be Hs
Flown 4.18 Rechineid van een meatelomentin MMC ——--Fewun 4.19 Vituole conte by MMC
20,2 2/27 Z
Wanneer rechtheid op een maatelement DIAMETER
wordt toegepast dan moet de hartljn binnen Maat VAN DE
de tolerantiezone vallen. Het werkstuk moet TOLERANTIEZONE
binnen de grensmaten vallen maar omdat
het aanvullende symboo! @ (of ©) wordt 7 a
gebruikt ontstaat er een bonustolerantie. Het
werkstuk moet aan de MMVC eis van 0 12,2
voldoen. De geometrische tolerantie kan 11.8
groter zijn dan de maattolerantie.
04
16 06
ase. 4.6 Vituole conte bj MMC
‘TOETSEN VAN DE RECHTHEIDSAFWUKING VAN EEN MAATELEMENT
Een eenvoudige benadering voor het toetsen van de rechtheidsafwijking van een as is het
gebruik van twee meetklokken. De meetwaarden moeten op meerdere plaatsen, minimaal drie,
verkregen worden,
Ao Ay
5 nee
Ao=Ay
dein
Frovun 4.20 Toetsen van de rechtheid van een as
© Stichting Mikrocentrum Nederland 46 x)
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
RECHTHEIO EN DE COMMEN ZONE EIS
4x ©20G7
% 0,01 CZ
Fiowun 4.21 Rechheid en CZ
Ocrenns
o
A
O
2 04AM/AD
Fioure 4.22 Ostening
+ Welke element is getolereerd met rechtheid?
Wat is de vor en maat van de tolerantiezone?
+ Hoeveel rechtheidsafwiking is toegestaan?
© Stichting Mikrocenttum Nederland 47 Zo
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
4.3 Ronoaeio
Rondheid is een van de vier vormtoleranties. Rondheid wordt gebruikt om afwijkingen van ronde
elementen te beperken
Rondheid wordt vaak gebruikt om een goede afdichting te verkrijgen, voor de roleigenschappen,
voor ondersteuning of uiterlik.
RONOHEIO VAN EEN VLAK
EGESTANE _AANVULLENDE
TPE a
SYMBOOL, rotremurig —-REFERENTIE AANVULLENDE SY MBOLEN
SYMBOLEN —_REFERENTIES
° Vorm Geen ® Geen
‘Tolerantiezone voor rondheid
HTwee concentrische cirkels
Tase. 4.7 Rondheid
-—{O [0.002 |
!
0,002
Frown 4.29 Ronaheid Fiouun 4.24 Interprotatio.
De eis is dat op elke doorsnede de rondheid valt binnen een tolerantie van 0,002. De
toleraniezone voor rondheid is de afstand tussen twee concentrische cirkels. Het verschil in
radi is de rondheidstolerantie.
Afkeur
-=5 6 e306
s+
@
Frovun 4.25 Rondheidsafwikingen
© Stichting Mikrocentrum Nederland 48 :
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
TOETSEN VAN RONDHEID
Een tweepuntsmeting meet slechts de diameter. De vorm van het opperviak als rondheid en
cilindriciteit worden niet gecontroleerd. Omdat rondheid en cilindriciteit betrekking hebben op de
radiale afstand tussen concentrische begrenzingen is het noodzakelik het oppeviak te meten in
relatie tot een referentiecirkel
Frovun 4.26 Ovacl en diepuntsonrond
Meten door het werkstuk te roteren tussen centers is niet mogelk omdat er dan een relatie
{gelegd wordt naar de as wat eigenlik het meten van radiale slag is. Door gebruik te maken
van een V-biok is het mogelijk de verschillende vormen van onrondheid te bepalen. (centerloos
slijpen, ruimen)
Fiewur 427 Toetsen in een V-blok
Fiewue 4.28 Driepuntsmeting van een as en een gat
© Slchling Mikrocenteum Nederland 49 Vorm- en Plaatstoleranties
mikrocentrum
ie Hoek VAN HET V-8LOK
pena 968 60° 0° 40g" 120°_—150°_—180°
2 punts 23 ° 1 14 16 19 2
3 punts 37 3 2 14 1 03 0
4 punts 29 ° 04 04 04 18 2
5 punts 27 0 ai 2.2 07 o
Tases 48 Correctiowaarden k voor het meten van onrondheldafwikingen
Hoeveel punts onrond een werkstuk is kan in een V-blok vastgesteld worden door het aantal
meetklokuitslagen gedurende én omwenteling te tellen. Is er sprake van een regelmatige
onrondheid kan de onrondheidstolerantie gevonden worden door te delen door de warden uit
de tabel
‘Als er sprake is van superpositie van harmonische dan is het nagenoeg onmogelik een
‘eenduidige correctie toe te passen,
‘Om rondheid of cilindrciteit te toetsen waarbij de as van het werkstuk buiten beschouwing
biift is een speciaal rondheid meettoeste! nodig. Hierbij wordt middels aftasten een polaire
‘grafiek gemaakt. Om de rondheidsafwijken vast te stellen wordt de grafiek vergeleken met
concentrische cirkels.
© Sfichiing Mikrocenttum Nederiond
50 Zo
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
4.4 Ciuinoricitett
Cindriciteit is een van de vier vormtoleranties. Cilindriciteit is een veel gebruikte geometrsiche
eisen.
Een paar voorbeelden van cilindrcitetstoleranties zijn O-ringen, keringen en lagertoepassingen
CCILINDRICITEIT VAN EEN OPPERVLAK
rat TOEGESTANE —AANVULLENDE
svus0ot REFERENTIE AANVULLENDE ——SYMBOLEN
101
eer ‘SYMBOLEN REFERENTIE
x Vor Geen ® Geen
(Tolerantiezone voor cilindricit
Ruimte tussen twee coaxiale cilinders
Taost 49 Ciicrctet
cae 0,005 0,005
ve
o Ee
Frcwun 4.30 Intrpretatio
Frowe 4.29 Clincrictet
© Stichting Mitrocenrum Nederlond 51 A
mi entrum
Vorm- en Plaatstoleranties
‘Mogelijke afwijkingen en hun acceptatie:
Afkeur Goedkeur
Frowue 4.31 Mogelikeafwikingen
TTOETSEN VAN CILINDRICITEFTSAFWILKINGEN
Getoetst wordt in hoeverre het opperviak van het werkstuk afwijkt van een ideale referentic
llinder. Erin verschillende strategieén om een cilindriciteitstolerantie te meten. Met een radiale
meetmethode worden op verschillende doorsneden loodrecht op de as radiale plots gemaakt.
De plots worden beoordeeld tegen de eis. De maximaal gemeten radialen verschillen gedeeld
door twee geeft de cilindriciteitsafwijking 3,
profiles in the
radial sections ito n
radial section 1
radial section i
radial section a
contacting circle
Z centre of contacting circle
Frown 432 Toetsen cilnricitet
(© Sfchting Mikrocentrum Nederland 52 :
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
Ocreninc
Frowun 4.39 Osfening
+ Op welk element is de rondheidseis van toepassing?
+ Watis de vorm en grootte van rechtheidstolerantie?
+ Hoeveel roncheidsafwijking is toegestaan?
+ Welke toleranties staan nog meer op de tekening?
+ Wat is de vorm en grootte van deze toleranties?
+ Hoeveel tolerantie staan deze eisen toe?
{© Stichting Mikrocentum Nederiand 53 )
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
5 REFERENTIESYSTEEM
Een referentie is een theoretisch exact punt, as of viak dat is afgeleid van het werkelike
geometrische tegendeel van de gespecificeerde referentie
Referenties leggen relaties tussen werkstukelementen. Ze legen richting en plaats van een
tolerantiezone vast en vormen een corsprong voor het meten
Referenties kunnen gezien worden als een middel om graden van vrijheid (DOF's: Degrees
Of Freedom) vast te leggen. Het aantal graden van vriheid wat wordt vastgelegd hangt af van
de vorm van het element en hoeveel graden van vijheid al zijn vastgelegd door voorafgaande
referenties
Re
GeBLOKKEEROE GRADEN VAN VRUMED:
ad Opperviak, 3 DOF's
z| cy oon translate, twee rotates
twee translaties, twee rotaties
Bol, 3 DOF's
ee x die translatios
Fiowur 5.1. Graden van vieid (DOF)
5.1 RereRENTIES EN REFERENTIEELEMENT
Referenties zin gebasseerd op referentieelementen.
Rerenennie: Een theoretisch exact punt, as of viak afgeleid van een fysiek geometrisch tegendee!
van het gespecificeerde referentieelement
Rererewnee.emenr: Een fysiek element van een werkstuk om de plaats van de referentie vast te
leggen athe, © elon
Pte a
Geajyuteeno nerenewnectewenr: Een concreet opperviak met voldoende vormnauwkeuiigheid
dat contact maakt met het referentioelement om de referentie vast te leagen
Referentie Referentieslement Gesimuleerd
referentieelement _ |) /ocy
grootste a pia
omschreven ~ fe
A) cl
werkelik
erviak
hartlin
referentie,
Fiowun 5.2 Referentiesimulators
‘© Sichling Mikrocentum Nederland 54 Vorm- en Plaatstoleranties
\
Referentie
aj
rae hartljn
foe
opperviak
middenviak
Few §.3 Referentesimulators
mikrocentrum
Referentieelement
Kleinst
comschreven
werkelijk ccilin
‘opperviak
referentie
werkeli
opperv!
| werelie
cppervak
/ viakplaten
teferente
werk
cppenvak
referent
unten
(© Slichting Mikroconttum Nederland
55 \
Vorm. en Plaatstoleranties mikrocentrum
‘Mivimave KANTELING
‘Ais een referenticelement niet stabiel is tov. het gesimuleerde referenticelement moet het
20 gepositioneerd worden dat mogelijke bewegingen in elke richting gelijk zijn. Met andere
‘worden het referentielement moet naar het midden uitgeliind zijn to.v. van het gesimuleerde
referentieelement
Uiterste standen Referentie
Frown 54 Minimalekanting van een oppenok
minimal Rock rqurenent
— | bes
LA ol [| hebayle reat |
Uiterste standen Referentie
Fioune 5.5 Miimalekanteling voor assen
Als het referentieelement bestaat uit de gezamelijke as van twee coaxiale cilinders van
‘verschillende diameters dan wordt de referentie gevormd door de kieinst omschreven clinders,
Referentie
Referentieelement en
gesimuleerd referentieelement
werkelixe
copperviakkken
—"
+ Lreferentie
paar kleinst “t
‘omschreven|
cilinders,
SH
o
Frown 5.6 Twoe verschillende ciameters
(© Stichting Mikrocontrum Nederland LZ
Vorm-en Placstoleranties mikrocentrum
5.2 REFERENTIESYSTEEM
Als een referentiesysteem wordt gebruikt van twee of meer referenties dan kunnen alleen die
graden van vrijheid (DOF's) worden vastgelegd die niet al door voorafgaande referenties zijn
vastgelegd.
De volgorde van referenties beinvioed het verkregen resulaat.
rye {6[o 02] AB]
@ 02/8 /A]
12)
12]
Few 5.7 Referentiesysteom met twee referents.
© Stichting Mikrocenirum Nederlond 87 ya
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
VLAKKEN ALS REFERENTIE
Maeva Ry | Rz x |y | z | Rx | Ry | Re
D|-|- x |x] - Di] -|x]-|x]-]x
Reese o}o/}x E]-|o|x]o;x]o
Fi] x}o}o;ojojo
Foun 5.9 fect van eerontokouze Frown 810 Etct van referentekeuze
© Stichling Mikrocontrum Nederland 58 _Z—
mikrocentrum
Yorm- en Plaatstoleranties
(O}% 0,05] A} B
(Ole 0,05, 4 B
e 2 7
g + —- 3 g
S| 8 S|
aan SL
A
A
i
x | ¥ |Z | Rx] Ry Y | Z | Rx | Ry
Al -|x - |x |x A -|-]-]x]x
Bie. epe ys °
Frown 5.11 Effect van rferentokeure Frovun 8.12 Effect van referentokeuze
© Stichting Mikzocentrum Nederland 89 )
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
VLAK EN TWEE GATEN ALS REFERENTIE
x | y | z | Re | Ry | Re
Dy)-|-| x] x] x] -
ER eX e Xe Oe Oo) EO rs
Flojojoj/o|o|x
Fiowue 6.13 Effect van referentiekeuze
© Stichting Mikrocentrum Nederlond 60 Vorm- en Plaatstoleranties
5.3 Rererentie en MMC
‘Als MMC wordt toegepast op een referentie dan moet de referentie voldoen aan de MMVC. De
MMVC is afhankeljk van de MMS en de geometrische tolerantie van het referentieelement. Er
a
mikrocentrum
moet een kaliber worden gebruikt voor het vinden van de gesimuleerde referentie.
A/B®)
E]oos
Flaar
Frown 5:14 MMVC voor referente Bis 0 16
+0,2
24 8 876 02 OA BO
Float:
feet fe]
® 0,05}
+4 og
T 2
a a
&- b O
‘Fou 5.15 IMMVC voor referents Bis 0 16, de recht
heidstolerant wort brten boschouving gelaton 18] -Al
‘ —|o 0,05@). 70
+0,: aye 4
}
[8]
=
4 D1e 2
x et
16,06, O
Frown 816 MMUC vor referent Bis 9 16,08, do
‘eehteldstoleranto moat meegenomen worden ba
61
© Sichting Mikrocontrum Nederland ZO
Vorm- en Plaatstolerantes mikrocentrum
5.4 RereRENTIEDOELEN
Referentiedoelen maken het mogelik om van ongelike of gebogen opperviakken een referentie
te maken. Het gebruik van referentiedoelen kan het werkstuk goedkoper maken.
Het symbool voor een referentiedoe! is cirkel in twee gelike delen verdeeld door een horizontale
lin, De onderste helft bevat het doeinummer. In de bovenste helt bevindt zich de maat voor de
referentie.
o2 Referentiedoel met maat en doeinummer
ep)
*” Referentieelement is een punt
Referentieelement is een opperviak
Referentieelement is een lin
Fiovun 5.17 Reterentiedoclen
© Siching Mikrocenirum Nederland 62 >
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
Referentie A wordt gevormd door 3 punten
hy Z Referentie A wordt bepaald door drie
‘opperviakken van 20 x 10
Referentie A wordt gevormd door een § mm
brede cirkelvormige ban
Frown 5.18 Referentiedoelen
© Sichng Mitrocenirum Nederland 63 Vorm- en Plaatstoleranties
ZO
mikrocentrum
Fiawue 519 Referentiedoslen
Het referentieelement A wordt bepaald
door de lijn welke de middelpunten van de
dwarsdoorsnede At en A2 verbindt
Referentieelement A wordt bepaald door de
gemeenschappelike hartiin van de asdelen
Aten A2
Het referentieelement A wordt bepaald door
de lin welke het middelpunt van de cirkel,
welke gaat door de punten At, A2 en A3 én
het middelpunt van de cirkel, welke gaat door
de punten Ad, AS en AB, verbindt.
Het referentieelement A wordt bepaald door
het middelpunt van de bol, welke gaat door
de punten At Um A4. De posities van deze
unten moeten zodanig gekozen worden dat
alle afstanden tussen deze punten gelijk zijn
Stichting Mikrocentrum Nederland Vorm- en Plaatstoleranties
\VooRBEELOEN VAN REFERENTIEDOELEN
oOo
x)
mikrocentrum
Fiowr 620 Referentiedoelen
+ Opperviakken als referentiedoelen
n als referentiedoelen
+ bij
+ Punten als referentiedoelen
Consepuctic pringnen
Rien ey teg,
:A1,A2,A3__ Primaire referentie A
:B1, B2 ‘Secondaire referentie B
set Tertiare referentie C
© Slicing Mikrocentur Nederland
65 Vorm- en Plaatstoleranties
Ae oer
mikrocentrum
Fiovun 5.24 Referentiedoelen op een clindisch oppervak
© Slichting Mikrocentrum Nederland
66 va
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
+05
O300
- (L[e02@
A r
76
rT 2x G12 20,2
e]o 0.2@]ala@/c@
Frown 8.22 Oetening
+ Welke DOF’s worden voor de gaten @ 12 vastgelegd door de referenties A, B and C?
‘Wat kun je al zeggen over de referenties B en C?
© Sichting Mikrocentrum Nederlond 67 Vorm- en Plaatstoleranties
Dm
ae
mikrocentrum
6 RICHTINGTOLERANTIES
Richtingtoleranties definieren hoekafwijkingen van opperviakken en maatelementen
Richtingtoleranties leggen geen
6.1 AaaksKaeto
plats vast.
Een haaksheidtolerantie beperkt de haaksheidafwijking van een viak of maatelement in relatie
tot een referent.
Een haaksheidtolerantie vereist altid een referentie en beperkt vorm en richting,
Haaksheidtoleranties worden gebruikt voor samenstellingen, uiterljk, het verkrijgen van een
relatie tussen referenties of voor steunpunten.
HAAKSHEID VAN EEN VALK
ee TOEGESTANDE —_AANVULLENDE
symBooL poueie —-REFERENTIES -AANVULLENDE _SYMBOLEN
SYMBOLEN —-REFERENTIES
He Richting Vereist © ©0®@
|Tolerantiezone voor haaksheid
Ruimte tussen twee evenwijdige viakken
|Ruimte tussen twee evenwijdige linen
ase 61 Haakahet van eon vk
}-—{_L[0.02[ 4 |
0.02
A
Few 61 Haaksheid van een viak
ow 62 Interpretatie
(© Stichting Mikroconirum Nederland
68 A=
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
De functionele eis is dat het rechter viak van het werkstuk loodrecht staat op referentie A binnen
een tolerantiezone van 0,02 mm.
Afkour Goodkeur
Bow Fk
oS
Frown 6.3 Mogelike efwikingen
‘TOETSEN VAN HAAKSHEID VAN EEN VLAK.
Gemeten worden de richtingafwijkingen van het werkstukopperviak tot een referentie. Het
referentieelement moet uitgeliind worden (haaks, evenwidig or onder een bepaalde hoek) om
als referentie te kunnen dienen.De richtingsafwijking 6, is het verschi
A, en de kleinste afstand A,,,;
1ssen de grootste afstand
8p = Amax— Amin $ to
Amax
8p
Arrin
- ¥
Fiouue 64 Toetsen van haaksiele Foun 6.5 Toetsen ven de richtingsafwiking 6,, hier
loodrecht op een oppervake
De meetkiok wordt in de linkeronderhosk op
nul gezet. De richtingsafwijking &, is
0,003 + 0,005 = 0,008 mm.
Frawun 6.6 Toetsen van rchting
{© Stichting Mikrocentrum Nederland 69 w=.
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
IN NDDENYLAK In MIC.
HaaksHeID VAN
21
TT
+S WW
ee
{7 Jo.2@[A] —_Mwvs = mms - geometrsche tolerantie
‘Fovun 6.7 Haaksheld van een middenviak in MMC Frovun 6.8 Viele condi
HAAKSHEID
BREEDTE GROEF pire aed BONUS TOLERANTIE | TOTALE TOLERANTIE
79 02 0 02
8,0 0.2 01 03
at 02 0.2 04
Tasex 6.2 Bonustoleranties
Er zijn verschillende manier waarop een haaksheidtolerantie in MMC getoetst kan worden. Een
a]
m 1 1
Fiowur 6.13 Heaksheid in MMC Faw 6.14 Interpretatio
ou A es BONUS TOLERANTIE | TOTALE TOLERANTIE
|AMETER TAP STE 16
16,00 0,04 0 0,04
15,99 0,04 0,01 0,05
15,98 0,04 0,02 0,08
Tass. 64 Bonus tolerontios
Er in verschillende manier waarop een haaksheidtolerantie bij MMC getoetst kan worden. Een
Froune 6.26 Mogeljke afwikingen
(© Slichting Mikrocenirum Nederland
79 Vorm- en Plaatstolerantic
TTOETSEN VAN HOEXZUIVER)
VAN EEN OPPERVLAK,
eindmaat
referentieelement
Frowun 6.27 Toetsen van hoekzuiverheid van een
opperviak
Gemeten worden de afwikingen van [ Amax
een opperviak tov. een referentie. Het el
referenticelement. most uitgericht worden
mobt.de referent (haaks, evenwijdigofonder t
en gegeven hoek). De richtingsafwiking 5,
is het verschil tussen de grootste afstand A. Armin
on de Keinste afstand A,,
Frown 6.28 Toetsen van de richtig 6, ier
hoekauiverhoid van een oppervak
{© Stichting Mikrocontrum Nederland 80 La
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
Hoekzuivennici VAN EEN CILNORISCH NAATELEMENT
ai TOEGESTANE AANVULLENDE
sepoo. (9,5, REFERENTIES AANVULLENDE SYMBOLEN
SYMBOLEN ReFERENTIES
2 Richting Vereist ©0e08 | ©0@
|roteranticzone voor hoekzuiverheid
Ruimte tussen twee evenwicige viakken
Ruimte binnen een cilinder (also is gebruik’)
Toa 69 Hootauvered van een clindrschmastooment
[o 004[a[ 6 [C}-
le Sp
ye 7s
& ato
‘3B A
cure 6.29 Hoelzuiverheid van een ciindrisch mastelement
Yn,
Froune 6.30 Interprtatio.
© Stichling Mikrocontrum Nederland
at ZL
mikrocentrum
Yorm- en Plaatstoleranties
TTOETSEN VAN DE RICHTING VAN EEN MAATELEMENT
Gemeten worden de afwijkingen van een maatelement t..v. zijn referentia. De maatelementen
kunnen gaten zijn, sleuven, evenwijdige viakken assen of staven. Het referentieelement moet
Litgeliind worden (haaks, evenwidig or onder een bepaalde hoek) om als referentie te kunnen
dienen, Onderstaande meetmethode meet de afstanden tot een viakplaat. De richtingafwiking
3, wordt berekend uit de x afwijking ,,en de y afwiking 8,,
Bn =V Bre? * Bry?) < th Bnx «aA tom My. 4 (i)~s mins 13,4
+ Als de cilindriciteitstolerantie 0,05 zou zijn werd dan nog wat toegevoegd? ~O65
Nope ~ Bas
(© Sichting Mikrocentrm Nederland 83 A oer
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
Mooute (I
7 PLaaTSZUIVERHEIDTOLERANTIE
Een plaatszuiverheidtoleratie is een van drie plaatstoleranties en beperkt de plaats en indirect,
richting en vorm van een maatelement. Het is een van de meest gebruikte toleranties.
Een plaatstolerantie beperkt hoeveel een middelpunt, hartijn of middenviak van een element
mag afwiken van de nominale plaats zoals deze wordt gegeven door de theoretische maten
(TED's)
Er wordt al dan niet gebruik gemaakt van een referentie
In vergelik met codrdinatenmaten heeft plaatszuiverheidtolerantie verschillende voordelen
+ 87% grotere tolerantiezone
+ Mogelikheid tot bonustoleranties (MMC en LMC)
+ Voorkomt kettingmaten
+ Maakt gebruik van calibers mogelijk (MMC en LMC)
+ Lagere maak- en inspectiekosten
57%
Fiowun 7.1 Rende en vierkante folerantiezone
7.1 THEORETISCHE EXACTE MAAT
Een theoretisch exacte maat (Theoretical Exact Dimension: TED) is een theoretisch exacte
plaats van een maatelement vastgelegd door nominale maten
TED's ook wel eens kistjesmaten genoemd hebben geen toleranties. De maat wordt
weergegeven in een rechthoskig kader.
De TED toleranties staan in het bijbehorende tolerantiekader.
TED maten moeten gebruikt worden bij het bematen van de theoretisch exacte plaats van
hoekzuiverheid, plaats, profilezuiverheid van een lin en profielzuiverheid van een viak.
© Stichting Mikrocenirum Nederland 84 LZ)
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
4x25+04
j«—{@]03
axis
t
Y 4x15204
tfelor
axis
35,
‘Four 7.2 Nominale maton met rechthoekige folerantezones
20403
15203 cee 32
Flouwe 7.3 Nominale maten met cilnrische toerantiezones
TED's definigren de nominale positie van een maatelement. Zowel de lineaire maten als de
hoeken zijn nominaal
{© Siching Mitrocentrun Nederland 85 Zo
een
Vorm en Plaatstleranties mikrocentrum
4x @ 12 +0!
[e]e 03@]a[B@}-4+—-—
0 IN
| Sf
# : \
8 S|
a §) 8) -O-e+
ae ae i
A
4x 09 £02
8 | 05@A
Fawn 74 Noninele maton een cite paboon dei Ry moe 91, L
Kevwrert, Bepounlss Float von OLY
Elementen die bemaat ziin op een volledige steekcirkel en wanted Cotas hartlinen
worden beschouwd als elementen met dezelfde nominale post.
(© Stichting Mikrocentrum Nederland Vorm- en Plaatstoleranties
LO
we
mi entrum
7.2 PLaaTsZUIVERHEID
Plaatszuiverheidtoleranties worden vaak gebruikt voor:
+ Afstand tussen maatelementen
+ Positioneren van een patroon van maatelementen
+ Coaxialiteit tussen maatelementen
+ Een symmetrische relate tussen maatelementen
EAs TOEGESTAANE —_AANVULLENOE
syuBoot REFERENTIE AANVULLENDE —-SYMBOLEN
TOLERANT SYMBOLEN —_-REFERENTIES
® Plaats ®@000| goo
g
'Tolerantiezone voor plaatszuiverhoid *) zonder referentie mogelik
Ruimte tussen twee evenwijdige viakken
Ruimte binnen een cinder (als @ is gebruikt)
Tass 71 Inerprotate
PLAATSZUWVERHEIO VAN EEN GAT
+04
o6 0
[BI are o2ja[BiC
902
@
THT ]
ih ty
Flown 7.5 Pealszuiverteid van eon gat Frown 7.6 Iterretatio
Standard bestaat de tolerantiezone uit twee evenwijdige vlakken. Wanneer het diameter
‘symbol wordt gebruik is de tolerantiezone de ruimte binnen een cilinder.
De plaats van de tolerantiezone wordt geven door TED's. Veelal worden er referenties gebruikt.
In het voorbeeld staat de tolerantiezone loodrecht op referentie A
(© Sfichting Mikrocentrum Nederland 87 La
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
PLAATSZUIVERHEID VAN EEN GATENPATROON.
De eis is dat de hartljnen van de 4 gaten binnen een cilindrische tolerantiezone liggen. De
positie van de tolerantiezone wordt gegeven door TED's. Indien er geen relevantie referentie is
gegeven moeten de hartljnen van de gaten loodrecht op het vlak van aanzicht staan.
rbot
01405 ALTY) bois
> Oe Tey?
eee bie nod,
T ( fecn 2h 8 Ch ty
(4 Cl den,
sodreclt yp vba
5 Wn aa ethe
a Mex eberetey a,
tu YF rolgorge ont,
wkIe Gry.
Fawn 7.7 Positoneren van een gatenpatroon
4x 0.4 viak van aanzicht
Frown 7.8 Interprotatie
Afkour Goedkeur
GC)
oy Ww
a
ow
Frowun 7.9 Mogelike awikingen
© Slichting Mikrocentum Nederland 88 ra
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
‘Onderstaand worden codrdinatenmaten gebruikt om het gatenpatroon te plaatsen to.v. van de
zivlakken van het werkstuk. Het gatenpatroon is bemaat met plaatszuiverheid,
4x0 10
ze ie 6° aN
Mme maggie Pail
32
Fiovur 7.10 Postioneren van een gatenpatroon
© Stichting Mikrocentrom Nederland 89 =),
Vorm-en Placstoleranties mikrocentrum
4x D1020,2
i ‘oo O6|AlY[z
] [eo o2A
y}4 Grn ;
TO Of,
ml
8 Mt Qe
ng AR
OO} Page
a ™ Do, 6
| bay \
lal a T San & mer weglet
&
De plaats van de hartljn van elk gat moet liggen binnen een cilindrische tolerantiezone van 0
0,6. De hartlinen van de vier gaten moeten liggen binnen een cilindrische tolerantiezone van
2 0,2 loodrecht op referentieviak A. De plaatszuiverheidtoleranties zijn geven in relatie tot de
referenties A, Y en Z.
Flown 7.11 Superposite van plaatszuivereictolerantes
15 32
eee Zz
~—_>. 2p ;
td ctetie 1 pea ie oh in dee patrons
© Stichting Mitrocenrum Nederland 90 La
Vorm en Plaatstolerantios mikrocentrum
‘TOETSEN VAN DE PLAATSZUIVERHEIO VAN OE GATEN
Het meten van de hartljn van een gat naar de hartljn van een ander gat of naar een viak kan
door gebruik te maken van een schuifmaat met ronde bek. Er worden dan codrdinatenmaten
gemeten. Deze codrdinatenmaten kunnen omgezet worden naar plaatszuiverheid middels een
app (zie appendix), intemetsite of tabel
Fiouur 7.13 Hartlnschultmaat
g
+ png Yin
&
ow
a
os
Cr a a
Fiowue 7.14 Cobrdinatenmaten vs plaaszuiverheid
© Sichting Mikrocentrum Nederlond 91 )
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
PLAATS2UIVERHEID VAN EEN VLAK
De eis is dat het element een plaatszuiverheid heeft van 0,03 mm to.v referentie A. De
tolerantiezone door gebruik van TED’s geplaatst en gericht. Zowel plaats, richting en vorm
worden beperkt.
e003 a] — YAhheed
~ Pithtig ————
~ Nears
Fiovur 7.15 Plaatszuiverheis van een viak
Afkeur Goedkeur
—o f=
fina
Esl
Frcuwe 7.16 Mogelike ahwikingen
© Stichting Mikrocenirum Nederlond 92 Vorm- en Plaotstoleranties
)
mikrocentrum
PLAATSZUIVERHEID VAN EEN GAT IN MMIC
‘Als MMC wordt toegepast bij een plaatszuiverheidtolerantie is de tolerantiezone een
door het viak van het getolereerde element geschonden mag worden.
p acceptatiegrens (Virtual Boundery Condition: VBC = MMVC) op de nominale positie welke niet
MMC voor een gat is als het gat het kleinste is. Het gat is dan aan de kieinste maat MMS
MMVC = MMS - geometrische tolerantie = 6 - 0,4 = 5.6
+04
06 0
10 0.4@) A] B/C]
(2)
ice
16|
iia
bo>
Tr
fi
VBC= 056
Froune 7.17 Plaatszuiverheid met MMC Froune 7.18 intorprtatie
PostiE @ TOTALE PLATS
DIAMETER GAT LEHANE sonus roterantie |e eg
6,0 MMC. 0.4 0 0.4
62 04 0,2 08
64LMC 04 04 08
Tasex 7.2 Plaatszuiverheid met MMC
(© Sfchiing Mikrocenitum Nederland
93 ya
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties ondereren
TOETSEN VAN PLAATSZUIVERHEID VAN EEN GATENPATROON IN MIMIC
‘Als MMC wordt toegepast bij een plaatszuiverheidtolerantie van een gatenpatroon is de
tolerantiezone een acceptatiegrens (Virtual Boundery Condition: VBC = MMVC) op de nominale
positie welke niet door het viak van het getolereerde element geschonden mag worden.
4x 910+ 0,1
{$[9 01 @
He ©)
gl o ©
[io]
10}
40
Froune 7.19 Gatenpatroon in MMIC
© Stichting Mikrocenirum Nederland 94 d
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
De MMS voor de gaten is de kleinste diameter: 9,9
MMVC = MMS - geometrische tolerantie = 9,9-0,1= 9,8
MMYS 09.8
ete
Foune 7.20 Kaliber voor gatenpatroon
Foune 7.21 Mogeli plats van de gaten
© Slicing Mikrocentrum Nederland 95 La
Vorm- en Plaatsfoleranties mikrocentrum
PATROON VAN GATEN ALS REFERENTIE
De groep van vier gaten heeft A, B en C als referentie. De MMVC (o 11,85) van de gehele groep
vormt referentie D voor de plaatszuiverheidtolerantie van 0 0,05 van de drie gaten.
\Voor de drie gaten moet er zowel voldaan worden aan de MMVC van de vier gaten (9 11,85) als
‘aan de MMVC van de drie gaten (9 7,75). Aanvullend moet voor de drie gaten voor haaksheid
voldaan worden aan de MMVC (@ 7,85) van de plaatszuiverheidtolerantie 0 0,05
weorson
r TT @0.05@)]A]8[C]
a 7
| | season
| | Ble o1s@yalo)
felo 0.05Q0/4
Ficune 7.22 Superpsits bj een patroon van gaten als referent
© Stichting Mikrocenirum Nederland 96 Vorm- en Plaatstoleranties
Pusarszutve
VAN EEN Gar im LMC
Da
A
mikrocentrum
‘Als LMC wordt toegepast bij een plaatszuiverheidtolerantie is de tolerantiezone een
‘acceptatiegrens (Virtual Boundery Condition: VBC = LMVC) op de nominale positie welke niet
door het viak van het getolereerde element geschonden mag worden.
LMC voor een gat is als het gat het grootste is. Het gat is dan aan de grootste maat LMS
LMVC = LMS + geometrische tolerantie = 6,4 + 0,2 = 6,6
+04
96 0
|< ‘oo o2O[A|B
03]
|
Few 7.23 Paatszuiverheid van een gat in LMC
LMVC= 066
ewun 7.24 ntorpretati.
TOTALE PLAATS
DIAMETER car qrosiie @ | onus roverannie | TOTALE PIAA
60 02 4 oe
62 02 02 04
64 02 ° 02
Taset 7.3 Plaatszuiverhed van een gat in LMC
© Stichting Mikrocentrum Nederland
97 Vorm- en Plaatstoleranties
La
nn
mi ntrum
PLAATSZUIVERHEID VAN EEN NIET CILINDRISGHE ELEMENT In MIMIC.
‘Als MMC wordt toegepast bij een plaatszuiverheidtolerantie is de tolerantiezone een
‘acceptatiegrens (Virtual Boundery Condition: VBC = MMVC) op de nominale positie welke niet
door het viak van het getolereerde element geschonden mag worden.
MMVC voor de sleuf is wanneer het sleuf het kleinste is,
MMIVC = MMS - geometrische tolerantie = 8 -0,2= 7.8
soa
80
L$] 0,2@)[A]C
Fiewue 7.22 Plaatszuivereid ven een sleut in MMC
ENVELOPE PLAATS: ‘TOTALE PLAATS
VAN DE SLEUF TOLERANTIE bale eee TOLERANTIE
8.0 02 0 02
82 0.2 0,2 04
84 02 04 0,6
anc. 7.3 Piaatszuiverheid van een sleutin MMC
‘© Slichling Mikrocentrum Nederland
98 )
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
OcreNnG
Er zi drie plaatstoleraties: Plaatszuiverheid, coaxialitet en symmetie, Echter voor alle drie de
y° —_toleranties kan plaatszuiverheid gebruikt worden.
A
IOIEO) 2 910,220,2
$10 010]
IL Ax 8,440.1
{60 0.40] C[A@|8@
Few 7.26 Osfoning
+ Waar wordt de plaatszuiverheidtolerantie gebruikt voor positie?
+ Wear wordt plaatszuiverheidtolerantie gebruikt voor coaxialiteit?
+ Waar wordt plaatszuiverheidtolerantie gebruikt voor symmetrie?
+ Leg de toegestande plaatszuiverheiatoleranties uit?
(© Slichiing Mikrocentrum Nederland 99 Z\
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
7.3 Meaximaat Materiaatets “0°
De wijze van aanbrengen van een tolerantie heeft invioed op de functionele eis en kostprijs.
Kina flora geen soede val oe
“Nul tolerantie in MMC" dost geen afbreuk aan de functionele eis maar reduceert de kosten
door maximale flexiiteit bij het vervaardigen.
Sel eerie in alcr eord aangeduid dor 0 @. Hiemas wordt sanososven dat de-
inn gat Slips. HF ngq@iee Sp
v4 © 04
2 9105 0 2x 10,5-0,3
‘$[o 03@A[B[C] {$9 o@[A| BIC
{c]
g © al
.
10 20) B
Faw 7.25 Conventonele tolerantes Frown 726 Nl tolerant in MMC
Plaatszuiverheidtolerantie 0,8. Plaatszuiverheidtolerantie 0,0
Bonustolerantie 94 Bonustolerantio oz
Totale tolerantie O7 Totale tolerantie o7
MMC gat 105 MMC gat 102
Plaatszuiverheidtolerantie__- 0.3 Plaatszuiverheidtolerantie__- 0.0
Virtuele conditie 10.2 Virtuele condition 10,2
© Sicting Mikrocentrum Nederlond 100 LZ)
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
7.4 BouTverBiNDINGEN
‘Als in een samenstelling twee of meer
onderdelen verbonden worden met bouten
dan kan de plaatszuiverheidtolerantie ‘T' voor T= Totale plaatstolerantie
de gaten berekend worden. H = MMC van het gat
F = MMC van de bout
Een onderdee! kan voorzien zn van
schroefdraad. We noemen dit ‘vaste bouten”
Als beide onderdelen doorgaande gaten
hebben noemen we dit “losse bouten”
Pp saa 4K Mtg 2-68 THO
/ ake [
oO
ie,
UT ehsnay,
tut plaatstole Haare
b
ounlut Fiowue 7.27 “Vaste bouton"
T=02 Bay, Port in oaddat Pee, olny heafe
Duara aed Foun 7.28 Loss Boule”
T=68-6.0
T=08 | 1
Ny 0,4 tb dhamebon bent
(© Stichting Mikrocentrum Nederland 101 ZA
Vorm- en Plactstoleranties mikrocentrum
@ AntAs _ g
2
BV (Au? + Ay?) S bl?
Z erat =) ae
oi
i
sw
lan a
‘awn 7.29 Toetson van plaatsefviking 8,
In elke doorsnede moeten de waarden A, en A, bepaald worden. De waarden moet steeds
loodrecht op elkaar bepaald worden Ai, and Ai, Hieruit wordt middels Pythagoras 5, berekend.
8, is de halve plaatszuiverheidtolerantie.
Plaatsafwijkingen van een opperviak worden tot een andere viak worden in analogie met
vlakheid bepaald,
Fewe 7.30 Tootsen van pastsafwiking 6,
102
{© Stichting Mikrocentrum Nederland )
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
OcrenNe
Ky
40.6
2 G16 +02
{o[o 02@)]
t |
La
+06
O16 40,2
216. (76 02@/ Aw] Al
pt
3a
es
Frown 7.31 Osfening
Er worden twee platen tegen elkaar bevestigd met nominale bouten van 9 16
«+ Wotlehetradeavandebovenste nie? 5; Sah bx ergut et ~Partaug
+ Wats de beste oplossing en waarom? Tn
: 7 rail $00 Grote, Rowe,
br
Yoo feed be,
{© Stichting Mikrocenirum Nederlond 103 )
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
OcrENINGEN
¢ De functe van het onderdeel vereist dat het gat van © 14 loodrecht op referentie A staat en
AY ‘coaxial aan referentie B als deze in MMC zn.
De gaten a 5 en de sleuf zi eveneens getolereerd Low. referentie A en B in MMC
)20 +0,
1440.1 a = S|
Fe [o05@] A [5B ak ik
Cc | Set xis se
[o> O|1 sis
gl ca
eT =
40]
al
bal |
1 | i
SECTION C-C
GoW ry
Frown 7.32 Oofening
+ Leg uit wat de maximal toelaatbare coaxialiteits afwijking is van gat @ 147
+ Wat is de MMVS voor de sleuf?
+ Wat is de maximale en minimale tolerantie op de steekmaten 20 en 40?
(© Stichting Mikrocenirum Nederlond 104 fs
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
De functie van het onderdeel vereist dat de twee maatelementen coaxial aan elkaar zijn in
MMC zodat ze passen in twee coaxiale boringen.
A 7 005M AO-8@] [8B
2x rest
eF : __ |e]
3 g
4 oy
Frowun 7.23 Oofening
+ Wat is de virtuele condition van referentie A?
+ Wat is de virtuele condition van referentie B?
+ Maak een schets van de coaxiale VC acceptatiegrenzen? (kaliber)
+04
4x 010-02
a peesernel
A eH o
:
Lo
to
oe}
aaa
Foun 7.34 Oetening A
Er worden twee platen op elkaar gebout. Bereken de plaatzuiverheidstolerantie voor de gaten:
+ Als beide piaten doorlopende gaten hebben een nominale bout van @ 10 gebruikt wordt O,
+ Alsen van de platen een draadgat heeft van M10 (MMC=10) |
© Stichting Mikrocentrum Nederland 105 om
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
8 PLAATSTOLERANTIES
In het vorige hoofdstuk hebben we de meeste gebruikte plaatstolerantie, plaatszuiverheid,
besproken. Coaxialteit/concentrciteit en symmetrie zijn de andere geometrische toleranties die
plaats vastleggen. Alle plaatstoleranties leggen ook de vorm en richting vast.
8.1 Coaxteuitert
Coaxialiteit is een geometrische tolerantie die de toegestane afwijking van de hartljn van een
‘omwentelingslichaam vastlegt t o.v. van een referentieas.
° Plaats Vereist | ©@0s'| ©@0
‘Tolerantiezone voor coaxialiteit TLij *Vereist
Peleandezone rome camraton ger Lijne
Tanci 8.4 Coaraitot
a |
{Oe 0.05, A referentie
Frawn8.1 Coovatet Frown 82 Interretate
Afkeur Goedkeur
= ©
i © ©
Ficwue 8.3 Mogelike afvikingen
© Stichting Mikrocentrum Nederland 106 Vorm- en Plaatstoleranties
)
mikrocentrum
\VARIANTEN OM COAXIALITEIT AAN TE GEVEN
25 H8(E)
-—OJ¢ 001 Ja]
9 25 HB = 0 25 + 0,033
ml 025 H8(E)
Ol 9 001M] A
{Z
025 H8
O[¢ 0.01 M|AM
0258
O|¢ 0@|AM
Fowun 8.4 Mogeliheden om coaxial aan te geven
\Van boven naar beneden:
1
Elk gat moet individueel aan de omhullendeeis voldoen. De hartljn van het rechter gat
‘moet in een cinder liggen van @ 0,01 to.v. referentie A
Elk gat moet individueel aan de omhullendeeis voldoen. Het rechter gat moet aan de
MMVC (= 0 25 - 0,01 =0 24,99) voldoen welke coaxiaal is aan de referentie
Ermoet een getrapt kaliber passen dat recht de MMVS (o 24,99) heeft en links de MMS
(@ 25)
Een kaliber van MMS moet in beide gaten passen
GC C Meestal ook opin eifen .
© Stichting Mikrocentrum Nederland 107 ZY
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
8.2 ConcentriciterT
Mogelijke afwijkingen van de middelpunten van een omwentelingslichaam t.0.v. het middelpunt
van een referentie worden vastgelegd door de geometrische tolerantie concentriciteit.
ties TOEGESTANE _-AANVULLENDE
symBoot REFERENTIES AANVULLENDE SY BOLEN
eau tes SYMBOLEN ——_-REFERENTIES
° Plaats Vereist ©@08| ©@0
‘Tolerantiezone voor Concentriciteit *Vereist
Ruimte binnen een cirkel pri opel Pune-
Any Ceose
Z
ACS
Ole 0.03/8]
Seitp
Tolerantie voor concentrctetis een 2
citkel op elke doorsnede
Fowue 8.5 Concentrctelt en iterpretatie van concentcitet
TTOETSEN VAN COAXIALITEIT EN CONCENTRICITETT
Coaxialiteit en concentriciteit zijn plaatsafwijkingen. Toetsen van plaatsafwijkingen staat be-
@ schreven in het vorige hoofdstuk ‘plaatstolerantie’
© Siichiing Mikrocenrum Nederland 108 )
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
8.2 SymmetRie
‘Symmetrie defineert de afwiking van een maatelement met twee evenwijdige viakken van een
middenviak of referentiehartijn
Voor het definiéren van symmetrie bestaan verschillende mogeliikheden. Er is keuze uit
plaatszuiverheid, profietzuiverheid en symmetrie. Het gebruik van symmetrie komt minder vaak
voor. Plaatszuiverheid en symmetrie hebben dezelfde tolerantiezone en beide beperken plaats-
en richtingafwikingen.
aa TOEGESTANE —_AANVULLENDE
symBoot “rie _REFERENTIES —AANVULLENDE SY MBOLEW
TOLERANT SYMBOLEN ——_REFERENTIES
Plaats Vereist ©@O ©@0
|Tolerantiezone voor Symmetrie hater vidkke,, .
Ruimte tussen twee evenwidige viakken
Taser 83 Symmetric
SH +h
See)
Fiowur 8.7 Interpretatie
Goedkeur
a2
Fawn 8.8 Mogelike afvikingen
{© Stichting Mikrocenirum Nederland 109 )
Vorm- en Plaatstoleranties mikrocentrum
TOETSEN VAN SYMMETRIE
Symmetries een paatsaiikingen, Toetsen van plaatsatwikingen staat beschreven in het vor
GD ge hoofdstuk ‘paatszuiverheldstolerantc’
Keuze VAN O€ REFERENTIE
fede! 0,2[8-C]
TL
k@- | -OI
B Cc
In het linker voorbeeld is de haaksheld-
afwiking van de lin door de gaten niet
beperkt to.v. de referentie
Door de gaten referentie te maken wordt ook
de haaksheid beperkt. De referentie is het
valk door de twee hariiinen van de gaten.
Fount 8.9: Verwissolengetolereerd element en referenbeelement
© Sichiing Mikrocentrum Nederland 110 mo
Vorm- en Plaastolerantis mikrocentrum
Ocrenns
a __M TUT [x
i. IS [30% Sire” Bl
A Clewlsire Powe, 8
WL
{o]
7 [01/8 ial
3
3
i]
J og
P12 FB | |=] 0,05| B
J | 0,05} Cc ISO 2768 mK
Fioune 8.10 Exercise
+ Wat is de vorm en grootte van de vormtolerantie?
+ Waarvoor wordt het omhullende principe gebrukt?
+ Welkerichtingtoleranties worden gebruikt en wat is de vorm en grootte
van de tolerantiezones?
+ Welke pleatstoleranties worden gebruikt en wat is de vorm en grootte
van de tolerantiezones?
© Stichting Mikrocontrum Nederland a aa
Vorm- en Plaatstolerantes mikrocentrum
9 PROFIELZUIVERHEIDTOLERANTIES
Een profiel is een begrenzing van een viak. Het is een vorm die uit een of meer elementen
bestaat. Als een profiel voorzien wordt van toleranties moet er onderscheid worden gemaakt
tussen viakken en linen. Het nominale profiel wordt gedefinieerd door TED's of wiskundige
‘gegevens. De tolerantiezone is evenredig verdeeld aan weerszijde van het nominale profiel.
Een profielzuiverheidtolerantie kan gebruikt worden om lijnelementen of een opperviak te
begrenzen. Afhankeljk van de toepassingswijze kan een profielzuiverheidtolerantie vier
geometrische kenmerken begrenzen: Maat, vorm, richting en plaats. Als er referenties gebruikt
‘worden begrenst een profielzuiverheidstolerantie veelal rchting en plaats. Zonder een referentie
begrenst een profielzuiverheidstolerantie de vorm.
+ Als een profielzuiverheidstolerantie gebruikt wordt moet het nominal profiel
volledig gedefinieerd ziin door TED's
9.1 PROFIELZUIVERHEID VAN EEN LUN
Een profielzuiverheidtolerantie van een lin bestaat uit een twee dimensionale tolerantiezone
‘waarbij elk liinelement loodrecht op het nominale profiel staat. De vorm van het tolerantieveld is
hetzelfde als dat van het nominale profiel van het element.
ae TOEGESTANE —_AANVULLENDE
syMBooL, roe enirie -REFERENTIES AANVULLENDE —_SY¥OLEN
SYMBOLEN ——_-REFERENTIES
a Plaats Vereist *) © uz ®0®
|Tolerantiezone van profielzuiverheid van een lijn
De profielin moet liggen tussen twee linen op gelike afstand van het nominale profiel die
‘gevormd worden door omhullende cirkels met als middelpunten het nominal profiel.
+) profielzuiverheid van een lin kan als vormeis voorkomen zonder referentie
Taoes 9.1 Profeleuivereid van een lin
aan tA
(A[0.06
Fiovun 9.2 Proflzuiverheld van een ijn zonder Flow 9.3 Interpretatic
referent
© Stichting Mikrocentum Nederland 112 Vorm- en Plaatstolerant mikrocentrum
Als een profielzuiverheidtolerantie voor komt zonder referentie wordt alleen de vorm begrenst.
Het toevoegen van de toleranties A en B geeft richting aan het profiel.
TED maten geven de plaats aan het profiel.
edhe
Poferenticy Jr, Plaac horluri4 wo
_
ee
oa +
| Ae a 14
Mosk dun Phacit
Frovun 9.6 Profelzuverheld met TED's en referenies Frown 9.5 Interpretatie
Profielzuiverheid begrenst
+ Vorm: Tolerantie zonder referenties
+ Richting: Referenties toegevoegd, vorm wordt indirect begrenst
+ Plaats: Referenties en TED's bepalen de plaats, vorm en richting worden
indirect begrenst
Stiching Mikrocentrum Nederlond 113 Zo
mikrocentrum
Vorm- en Plaatstoleranties
9.2 PROFIELZUIVERHEID VAN EEN ULAK
De profielzuiverheid van een viak legt een 3 dimensionale tolerantiezone vast waarbij elk
‘opperviakte element loodrecht op het nominal profiel staat. De vorm van de tolerantiezone is
You might also like
- Gylon 3501 PDFDocument1 pageGylon 3501 PDFspamalstublieft1832No ratings yet
- Vecom PicklingDocument6 pagesVecom Picklingspamalstublieft1832No ratings yet
- Radiale SlagDocument2 pagesRadiale Slagspamalstublieft1832No ratings yet
- Tekening Lezen Wema 3 PerspectiefDocument27 pagesTekening Lezen Wema 3 Perspectiefspamalstublieft1832No ratings yet
- Bloemrijke Borders Vol Droogteminnende PlantenDocument5 pagesBloemrijke Borders Vol Droogteminnende Plantenspamalstublieft1832No ratings yet
- 2006 95 EG - CE Laagspanningsrichtlijn - 50 Tot 1500 Volt PDFDocument10 pages2006 95 EG - CE Laagspanningsrichtlijn - 50 Tot 1500 Volt PDFspamalstublieft1832No ratings yet
- Poster Atex 16 September 2009 - Oude Codering PDFDocument2 pagesPoster Atex 16 September 2009 - Oude Codering PDFspamalstublieft1832No ratings yet
- Gids Voor de Toepassing Van Machinerichtlijn 2006 42 EGDocument443 pagesGids Voor de Toepassing Van Machinerichtlijn 2006 42 EGMichiel van AmstelNo ratings yet
- Am 2Document22 pagesAm 2spamalstublieft1832No ratings yet
- Oppervlaktebehandeling AluminiumDocument8 pagesOppervlaktebehandeling Aluminiumspamalstublieft1832No ratings yet
- Aluminium en Anodiseren 7e Uitgave 2011Document38 pagesAluminium en Anodiseren 7e Uitgave 2011spamalstublieft1832No ratings yet
- Ontwerpen Op Bedrijfszekerheid Bouten-MoerenDocument17 pagesOntwerpen Op Bedrijfszekerheid Bouten-Moerensiem123No ratings yet
- MaterialenlijstDocument4 pagesMaterialenlijstspamalstublieft1832No ratings yet
