1. Co to jest geotechnika?

Geotechnika - nauka o pracy i badaniach ośrodka gruntowego dla celów projektowania i

wykonawstwa budowli ziemnych i podziemnych oraz fundamentów budynków i nawierzchni
drogowych (wg Wiłuna).
W jej skład wchodzą nauki takie jak:
- gruntoznawstwo,
- mechanika gruntów i fundamentowanie,
- geologia i hydrogeologia,
- chemia i fizyka,
- wytrzymałość materiałów,
- reologia (to nauka o plastycznej deformacji (odkształceniach) oraz płynięciu materiałów).

Geotechnika- jest ściśle związana z inŜynierią lądową. Jest to nauka o pracy i badaniach
ośrodka gruntowego dla celów projektowania i wykonawstwa budowli ziemnych i
podziemnych oraz fundamentów budynków i nawierzchni drogowych. Jest to nauka
interdyscyplinarna, wykorzystująca gruntoznawstwo, mechanikę gruntów, fundamentowanie,
geologię - w szczególności inŜynierską, chemię, fizykę, mechanikę budowli, reologię itp.

W ramach badań geotechnicznych wyróŜnia się trzy etapy:

• badania wstępne,
• badania w fazie wykonywania budowli,
• kontrola zachowania się górotworu i weryfikacja wyników badań w fazie uŜytkowania
budynku lub budowli.

2. Co to jest grunt?

Grunt- materiał powstały w wyniku wietrzenia i rozdrobnienia mechanicznego skał litych

oraz w wyniku innych procesów geologicznych, tworzących wierzchnią warstwę litosfery.

Wg normy EN ISO 14688-1:2002: Grunt- to zespół cząstek mineralnych, niekiedy z

substancją organiczną w postaci osadu, który moŜe być rozdrobniony przez delikatne
rozcieranie w ręce i który zawiera wodę i powietrze.

Grunt- materiał niezbędny do fundamentowania i podnoszenia budynku

3. Co to jest grunt budowlany?

Grunt budowlany- to część skorupy ziemskiej, która współpracuje z budowlą oraz uŜywana
jako materiał do budowy ziemnych konstrukcji inŜynierskich (wg PN-86/B-02480):
- grunty naturalne,
- grunty antropogeniczne.

Grunt budowlany – zewnętrzna część skorupy ziemskiej, która pracuje z obiektem

budowlanym, stanowi jego część oraz jest materiałem przeznaczonym na budowle
inŜynierskie. W strefie gdzie obiekt budowlany współpracuje z gruntem nazywamy go
podłoŜem budowlanym.

1
4. Co to jest grunt antropogeniczny? Podać przykłady.

Grunt antropogeniczny- grunt, który powstał w wyniku działalności człowieka np. odpady
komunalne, popioły, ŜuŜle itp.

Antropogeniczne - grunty nasypowe utworzone z produktów gospodarczej lub

przemysłowej działalności człowieka

• wysypisko przemysłowe (składowisko odpadów przemysłowych, np. szlam z kopalni

miedzi)
• wysypiska komunalne
• osady z oczyszczalni ścieków

5. Co to jest grunt naturalny? Podać przykłady.

Grunt naturalny- grunt, którego szkielet (faza stała) powstał w wyniku naturalnych procesów
geologicznych;
- rodzime (powstałe w miejscu zalegania),
- nasypowe.

Grunty naturalne - grunty, których szkielet gruntowy powstał w wyniku naturalnych

procesów geologicznych

Grunty naturalne z kolei dzieli się na: grunty rodzime i grunty nasypowe.
1. Grunty rodzime to grunty powstałe w miejscu zalegania w wyniku procesów geologicznych
(wietrzenie, sedymentacja w środowisku wodnym itp.).

2. Grunty nasypowe mogą być zarówno gruntami naturalnymi, jak i antropogenicznymi

powstałymi w wyniku działalności człowieka, np. w wysypiskach, zwałowiskach, zbiornikach
osadowych, budowlach ziemnych itp.

6. Jakie grunty nazywamy gruntami organicznymi? Podać przykłady gruntów

organicznych.

Grunty organiczne- są to grunty, w których zawartość substancji organicznej przekracza 2%

(Iom>2%) np. torf, gytia, namuł, mady itp. Są one zaliczane do tzw. Gruntów słabych.
Właściwości ich zasadniczo róŜnią się od gruntów mineralnych.

Grunty organiczne (np. torfy i namuły) nie są w stanie przenieść nawet małego obciąŜenia.
ObciąŜone znacznie się odkształcają, a razem z nimi przemieszczają się fundamenty i
budynki, co szybko prowadzi do zarysowania, a nawet pękania ich konstrukcji. Grunty
organiczne spotkać moŜna na terenach, na których dawniej znajdowały się róŜnego rodzaju
zbiorniki wodne, strumyki i rzeki, natomiast obecnie są to najczęściej bujne łąki. Grunty
słabonośne występują równieŜ na obszarach zalewowych tarasów rzecznych, tam gdzie w
okresie powodzi woda zalewała sąsiadujące z korytem niŜej połoŜone części terenu - i
osadzała drobne cząstki, które luźno nawarstwione tworzą słabe podłoŜe, tzw. mady.

2
7. Wymienić cechy charakterystyczne gruntów skalistych.

Skaliste (lite lub spękane),

- wymiar bloku co najmniej 10cm,
- bloki nieprzesunięte,
- nie rozmakają pod wpływem wody destylowanej,
- wytrzymałość na ściskanie co najmniej Rc>0,2 MPa.

Grunty skaliste to grunty rodzime, lite lub spękane o nieprzesuniętych blokach (najmniejszy
• wymiar bloku > 10 cm), których próbki nie wykazują zmian objętości ani nie rozpadają się
• (rozmakają) pod działaniem wody destylowanej i mają wytrzymałość na ciskanie
Rc> 0,2 MPa ( nie rozmakające pod wpływem wody i mające wytrzymałość na ścinanie
ponad 0,2 MPa)
• grunty skaliste mineralne - grunty skaliste, w których zawartość części organicznych jest
niŜsza niŜ 2%
• grunty skaliste organiczne - grunty skaliste, w których zawartość części organicznych jest
wyŜsza niŜ 2% (np. węgiel brunatny)

8. Wymienić 5 podstawowych frakcji gruntu – podać zakres wielkości ziaren.

Symbol % zawartości
Nazwa frakcji Zakres średnic d [mm]
frakcji w masie szkieletu
kamienista fk d > 40mm
Ŝwirowa fŜ 40 ≥ d > 2mm
piaskowa fp 2 ≥ d > 0,05mm
pyłowa fpl 0,05 ≥ d > 0,002mm
iłowa fi d ≤ 0,002mm

9. Co to są frakcje zredukowane? W jakich przypadkach je wyznaczamy?

Trójkąt Fereta umoŜliwia określenie rodzaju gruntu na podstawie procentowej zawartości

trzech najdrobniejszych frakcji w gruncie: piaskowej, pyłowej i iłowej. Dla gruntów
zawierających ziarna większe niŜ 2mm ( ≤ 10%) w celu skorzystania z trójkąta Fereta naleŜy
obliczyć frakcje zredukowane (piaskową, pyłową i iłową).
f ’p=100*fp/(100-(fk + fŜ)
f ’π=100*fπ/(100-(fk + fŜ)
f ’i=100*fi/(100-(fk + fŜ)
(fk + fŜ) – zawartość frakcji ponad 2mm, %

Przy klasyfikacji gruntów spoistych stosuje się „zredukowane” zawartości frakcji: są to

procentowe zawartości danej frakcji po odrzuceniu ziaren o wymiarach d > 2mm.

10. Do czego słuŜy analiza sitowa? Do jakich gruntów / frakcji ją stosujemy?

W celu ustalenia zawartości podstawowych frakcji w gruncie naleŜy oznaczyć jego skład
granulometryczny, a następnie sporządzić wykresy uziarnienia. Skład granulometryczny
gruntu dla celów budowlanych najczęściej określa się metodą sitową (d > 0,063) i
areometryczną (d < 0,063).

3
Metoda analizy sitowej polega na przesianiu wysuszonej w temp. 105-110° próbki gruntu
niespoistego przez odpowiedni komplet sit o róŜnych wymiarach oczek i obliczeniu w
procentach masy ziarn pozostających na sitach w stosunku do całkowitej masy badanej próbki
gruntu.
Komplet sit składa się z 9 sit o następujących wymiarach oczek kwadratowych siatki:40, 25,
10, 2, 1, 0.5, 0.25, 0.10 i 0.071 lub 0.063 mm. Czas przesiewania próbki 5 min.

Analiza sitowa - metoda badawcza polegająca na rozdziale materiału (gruntu, mieszanki

mineralnej) na frakcje zawierające ziarna o róŜniej wielkości, poprzez przesiewanie przez
zestaw sit, w wyniku czego ziarna o odpowiednich średnich pozostają na kolejnych sitach (o
coraz mniejszych oczkach). Po zwaŜeniu poszczególnych klas ziarnowych określa się ile
procent materiału pozostało na kaŜdym sicie w stosunku do całości materiału.

Procesem technicznym o takiej zasadzie jest przesiewanie, przy czym stosuje się go
zwyczajowo do materiałów grubszych (o frakcjach dominujących grubszych od 1-2 mm a
nawet kilkunastu mm, np. kruszyw i piasków).

11. Podział gruntów ze względu na wskaźnik róŜnoziarnistości uziarnienia.

Wskaźnik róŜnoziarnistości uziarnienia: U=d60/d10

Gdy:
U ≤ 5 grunt równoziarnisty
5 < U ≤ 15 grunt róŜnoziarnisty
U > 15 grunt bardzo róŜnoziarnisty
Charakteryzuje przydatność gruntu na obsypkę filtracyjną oraz przydatność gruntu do
zagęszczenia.

Według normy EN ISO 14688-2:2004:

U < 6 grunt jednofrakcyjny
6 < U <15 grunt kilkufrakcyjny
U > 15 grunt wielofrakcyjny

12. Do czego słuŜy analiza areometryczna? Do jakich gruntów / frakcji ją stosujemy?

W celu ustalenia zawartości podstawowych frakcji w gruncie naleŜy oznaczyć jego skład
granulometryczny, a następnie sporządzić wykresy uziarnienia. Skład granulometryczny
gruntu dla celów budowlanych najczęściej określa się metodą sitową (d > 0,063) i
areometryczną (d < 0,063).
Analiza areometryczna polega na wyznaczaniu za pomocą areometru gęstości objętościowej
jednorodnej zawiesiny badanego gruntu, zmieniającej się w miarę opadania cząstek zawiesiny

Jedna z metod → analizy granulometrycznej, oparta na prawie Stokesa. Stosowana jest do

oznaczania zawartości cząstek (frakcji iłowej i pyłowej) o średnicy ziaren mniejszych od 0,07
mm, w celu ustalenia procentowego udziału poszczególnych frakcji w badanej próbce.
Rozdzielenia skały na frakcje dokonuje się z uŜyciem aerometru na podstawie określenia
prędkości opadania cząstek mineralnych w zawiesinie wodnej przez oznaczenie zmian jej
gęstości.

4
13. Wymienić podstawowe właściwości fizyczne gruntów.

- gęstość właściwa
- wilgotność naturalna
- gęstość objętościowa

14. Wymienić co najmniej 3 pochodne właściwości fizyczne gruntów.

- gęstość objętościowa szkieletu gruntowego

- porowatość
- wskaźnik porowatości
- wilgotność całkowita
- stopień wilgotności
- stopień plastyczności
- wskaźnik plastyczności
- stopień zagęszczenia

15. Podać definicję gęstości właściwej (wzór z opisem symboli).

ms
ρs = ; kg m 3 , g cm3
Vs
ms - masa szkieletu gruntowego, Vs - objętość szkieletu gruntowego

Gęstość właściwa ρs – jest to stosunek masy suchego szkieletu gruntowego ms do jej objętości
Vs.
Gęstość właściwa gruntu zaleŜy od składu mineralnego gruntu lub skały i wynosi od 1,4 do
3,2 g/cm3. Dla gruntów mineralnych ρs wynosi od 2,65-2,78 g/cm3.
Gęstość właściwą gruntu oznacza się za pomocą piknometru.

16. Podać definicję wilgotności naturalnej (wzór z opisem symboli).

Wilgotność, jaką ma grunt w stanie naturalnym, nazywa się wilgotnością naturalną wn.
Orientacyjne wartości wilgotności naturalnej gruntów występujących na terenie Polski są
następujące:
- grunty gruboziarniste 3÷23 %
- grunty drobnoziarniste (niespoiste) 3÷28 %
- grunty drobnoziarniste (spoiste) 5÷50 %
- grunty próchnicze 5÷40 %
- namuły organiczne 20÷150 %
- torfy 25÷1500 %.

Wilgotnością gruntu nazywa się stosunek masy wody mw zawartej w jego porach do masy
szkieletu gruntowego ms.
m
w = w ⋅ 100%
ms
w - wilgotność [%]
mw – masa wody w porach gruntu
ms - masa szkieletu gruntowego

5
W warunkach laboratoryjnych wilgotność gruntu oznacza się metodą suszenia w temperaturze
105-110°C lub metodami przyspieszonymi (w terenie) metodami: aparat karbidowy, aparatura
radioizotopowa, piknometr wodny, powietrzny.

17. Podać definicję gęstości objętościowej gruntu (wzór z opisem symboli).

Gęstość objętościowa gruntu ρ jest to stosunek masy próbki gruntu do objętości tej próbki
łącznie z porami. Określa się ją ze wzoru:
mm kg g
ρ= ;
V m3 cm3
Gdzie:
mm - masa próbki gruntu,
V - objętość próbki.
Gęstość objętościowa gruntów jest wartością zmienną, zaleŜną od porowatości, wilgotności i
gęstości właściwej.
Gęstość objętościową gruntów oznacza się na próbkach o nienaruszonej strukturze (NNS). W
laboratorium moŜna ją oznaczyć następującymi metodami:
- waŜenie w cieczach organicznych,
- oznaczenie w pierścieniu i cylindrze,
- oznaczenie w rtęci.
W gruntach kamienistych i Ŝwirach pobranie próbki cylindrem jest prawie niemoŜliwe, w tym
przypadku moŜna oznaczyć za pomocą dołka waŜąc wydobyty grunt i mierząc jego objętość
jedną z metod:
- piasku kalibrowanego,
- aparatu membranowego,
- folii i wody.

18. Podać definicję gęstości objętościowej szkieletu gruntowego (wzór z opisem symboli).

Gęstość objętościowa szkieletu gruntowego ρd jest to stosunek masy szkieletu gruntu w danej
próbce do jej objętości pierwotnej (razem z porami). Wyznacza się ją ze wzoru:
m 100ρ kg g
ρd = s = , 3,
V 100 + wn m cm3
Gdzie:
ms- masa próbki wysuszonej do stałej wagi w temperaturze 105÷110°C,
V- objętość próbki gruntu przed wysuszeniem,
ρ- gęstość objętościowa gruntu,
wn- wilgotność gruntu, %
Znajomość ρd jest konieczna do obliczania porowatości i wskaźnika porowatości oraz
wskaźnika zagęszczenia nasypów.

19. Podać definicję porowatości (wzór z opisem symboli).

Porowatość gruntu n jest to stosunek objętości porów Vp w danej próbce gruntu do jej
całkowitej objętości V. Porowatość oblicza się ze wzoru:
Vp
n=
V
Wobec trudności występujących podczas bezpośredniego pomiaru objętości porów Vp i
objętości szkieletu Vs wykorzystuje się metodę pośrednią, wyprowadzając wzór :

6
 ms
Vp V − Vs ρ ρ ρ − ρd
n= = = 1− s = 1− d = s =e
V V V ρs ρs
Porowatość gruntów zaleŜy od struktury gruntu. Grunty o strukturze ziarnistej (piaski, Ŝwiry)
mają mniejszą porowatość niŜ grunty spoiste, których cząstki tworzą przewaŜnie strukturę
komórkową lub kłaczkową.
Vp – objętość porów gruntu
V – objętość gruntu
Vs – objętość szkieletu gruntowego
e – wskaźnik porowatości
ρs – gęstość właściwa
ρd – gęstość objętościowa szkieletu gruntowego
ms – masa szkieletu cząstek gruntowych.

20. Podać definicję wskaźnika porowatości (wzór z opisem symboli).

Wskaźnikiem porowatości gruntu e nazywa się stosunek objętości porów Vp do objętości

cząstek gruntu (szkieletu gruntowego) Vs. Wskaźnik porowatości oblicza się ze wzoru:
Vp

e=
Vp
=
Vp
= V = n = ρs − ρd
Vs V −Vp Vp 1 − n ρs
1−
V
Wskaźnik porowatości gruntów niespoistych waha się w granicach 0,3÷1,0 a w gruntach
spoistych moŜe być znacznie większy.

21. Podać definicję wilgotności całkowitej.

Grunt ma wilgotność całkowitą, gdy jego pory są całkowicie wypełnione wodą. Wilgotność
całkowitą wr oblicza się ze wzoru:
nρ w eρ
wr = ⋅ 100 = w ⋅ 100%
(1 − n) ρ s ρs
e – wskaźnik porowatości
ρs – gęstość właściwa
ρw– gęstość właściwa wody
n – porowatość gruntu

7
22. Podać definicję stopnia wilgotności (wzór z opisem symboli) i stany gruntów w
zaleŜności od stopnia wilgotności.

Stopień wilgotności gruntu Sr określa stopień wypełnienia porów gruntu przez wodę. Oblicza
się go ze wzoru:
Vw ρ w
⋅ 100
Vw ms w
Sr = = = n
Vp Vp ρw wr
⋅ 100
ms
Vw – objętość wody
Vp – objętość porów
ρw - gęstość właściwa wody
ms – masa suchego szkieletu gruntowego
wn – wilgotność naturalna
wr – wilgotność w stanie całkowitego nasycenia porów wodą.

ZaleŜnie od stopnia wilgotności Sr w normie rozróŜniono następujące stany zawilgocenia

gruntów niespoistych:
- suchy, jeŜeli Sr =0,
- mało wilgotny, jeŜeli 0 < Sr ≤ 0,4,
- wilgotny, jeŜeli 0,4 < Sr ≤ 0,8,
- nawodniony, jeŜeli 0,8 < Sr ≤ 1,0,
Znając stopień wilgotności Sr i porowatość n gruntu moŜna określić stopień wypełnienia
porów w gruncie gazem.

23. Podać definicję stopnia zagęszczenia (wzór z opisem symboli).

Stopień zagęszczenia gruntów niespoistych ID jest to stosunek zagęszczenia występującego w

stanie naturalnym do największego moŜliwego zagęszczenia danego gruntu.
Zagęszczenie gruntu w stanie naturalnym określa się jako róŜnicę objętości próbki gruntu w
stanie najbardziej luźnym Vmax i naturalnym V. Największym moŜliwym zagęszczeniem
gruntu określa się róŜnicę objętości próbki gruntu w stanie najbardziej luźnym Vmax i
najbardziej zagęszczonym Vmin.

Stopień zagęszczenia oblicza się wg wzoru:

V p max Vp
−
Vmax − V V p max − V p Vs Vs e −e ρ ρ − ρ d min
ID = = = = max = d max ⋅ d
Vmax − Vmin V p max − V p min V V emax − emin ρ d ρ d max − ρ d min
−
p max p min

Vs Vs
Gdzie:
emax- wskaźnik porowatości maksymalnej obliczany dla gęstości objętościowej ρd min przy
najbardziej luźno usypanym gruncie suchym,

8
emin- wskaźnik porowatości minimalnej obliczany dla gęstości objętościowej ρd max przy
moŜliwie największym zagęszczeniu gruntu suchego przez wibrację (bez niszczenia ziarn),
e- wskaźnik porowatości naturalnej odpowiadający ρd.

Stopniem zagęszczenia nazywa się stosunek zagęszczenia istniejącego w warunkach

naturalnych do największego moŜliwego zagęszczenia danego gruntu. Wyznacza się tylko dla
gruntów niespoistych. Jego wielkość zaleŜy przede wszystkim od składu granulometrycznego
gruntu, porowatości, kształtu ziaren. Wartość tę wyznacza się w celu określenia nośności
gruntu. Stopień zagęszczenia gruntu luźno usypanego wynosi 0. Natomiast maksymalnie
zagęszczonego wynosi 1.
ID = (emax - e)/(emax - emin)
ID – stopień zagęszczenia
emax - to wskaźnik porowatości przy najluźniejszym ułoŜeniu ziaren
emin - to wskaźnik porowatości przy maksymalnym zagęszczeniu ziaren
e – wskaźnik porowatości

24. Wymienić stany gruntów niespoistych w zaleŜności od stopnia zagęszczenia.

W zaleŜności od stopnia zagęszczenia ID wyróŜniono cztery stany gruntów niespoistych:

- luźny 0 < ID ≤ 0,33,
- średnio zagęszczony 0,33 < ID ≤ 0,67,
- zagęszczony 0,67 < ID ≤0,8,
- bardzo zagęszczony 0,8 < ID ≤ 1,0.

Wg normy EN ISO 14688-2:2004:

- bardzo luźne: od 0 do 0,15,
- luźne: od 0,15 do 0,35,
- średnio zagęszczone: od 0,35 do 0,65,
- zagęszczone: od 0,65 do 0,85,
- bardzo zagęszczone: od 0,85 do 1,00.

25. Na czym polega oznaczanie stopnia zagęszczenia metodami polowymi?

Pobieranie próbek gruntu niespoistego o strukturze NNS nastręcza wiele trudności lub wręcz
jest niemoŜliwe (np. grunt luźny występujący poniŜej poziomu wody gruntowej) . W związku
z powyŜszym, do określenia stopnia zagęszczania stosuje się metody sondowania.
Sondowanie ma na celu określenie stanu gruntów na róŜnych głębokościach (max 10÷30m).
Wykonuje się pomiar oporu końcówek sond przy ich zagłębianiu w grunt. Ze względu na
sposób wprowadzania sond w grunt rozróŜnia się sondy wciskane, wkręcane i wbijane tzw.
udarowe.
Sondowanie polega na wbijaniu sondy z odpowiednią końcówką uderzeniami młota o masie
dla sondy SL=10kg, ITB-ZW=22kg oraz S.C. i SPT=65kg, przy wysokości opadania
odpowiednio 50, 25 i 75cm. W czasie sondowania notuje się liczbę uderzeń Nx potrzebną do
zagłębienia na głębokość x=10, 20 i 30cm odpowiednio dla sondy SL i ITB-ZW (N10), SC
(N20) i SPT (N30). Sondowanie sondą SPT wykonuje się w otworze wiertniczym ze względu
na konieczność pogłębiania otworu. Na podstawie określonej z badań liczny uderzeń młota
danej sondy, dla odpowiedniego zagłębienia określa się stan gruntu.

9
26. Podać podział sond ze względu na sposób wprowadzania w grunt.

Ze względu na stopień wprowadzania sond w grunt rozróŜnia się sondy wciskane, wkręcane i
wbijane tzw. udarowe. W Polsce najbardziej popularne są sondy wbijane. Sondy wbijane,
zaleŜnie od stosowanych końcówek dzieli się na stoŜkowe, które mogą być lekkie (SL) i
cięŜkie (SC), krzyŜakowe (ITB-ZW) i cylindryczne (SPT).

27. Podać definicję granicy plastyczności.

Granica plastyczności wp jest to największa procentowa zawartość wody w gruncie, mierzona

w stosunku do jej suchej masy, przy której grunt rozwałkowany z kulki o średnicy 7÷8mm w
wałeczek o średnicy 3 mm zaczyna się kruszyć (pękać).

28. Podać definicje granicy płynności.

Granica płynności wL jest to najmniejsza procentowa zawartość wody w gruncie, przy której
bruzda wykonana w miseczce aparatu Casagrande’a zaczyna się łączyć pod wpływem 25
uderzeń o podstawę aparatu ponownie w całość, na długości 1 cm i wysokości 1mm.

29. Podać definicje granicy skurczalności.

Granica skurczalności ws jest to największa procentowa zawartość wody, przy której grunt
przy dalszym suszeniu przestaje się kurczyć i zmienia swą barwę na powierzchni na
jaśniejszą.

30. Podać definicję stopnia plastyczności (wzór z opisem symboli).

Stopień plastyczności oblicza się ze wzoru:

wn − w p wn − w p
IL = =
wL − w p Ip
Gdzie:
wn – wilgotność naturalna,
wp- granica plastyczności,
wL- granica płynności,
Ip- wskaźnik plastyczności.

Stopień plastyczności IL jest to stosunek róŜnicy wilgotności naturalnej danego gruntu i

granicy plastyczności do róŜnicy granicy płynności i granicy plastyczności. Wskaźnik ten
określa, jaką konsystencję ma badany grunt.

31. Podać definicję wskaźnika plastyczności (wzór z opisem symboli). O czym informuje
nas wskaźnik plastyczności?

Wskaźnik plastyczności jest to róŜnica pomiędzy granicą płynności i granicą plastyczności:

Ip=wL-wp
Wskaźnik plastyczności wskazuje, ile wody wchłania grunt przy przejściu ze stanu
półzwartego w stan płynny (w procentach w stosunku do masy szkieletu). Grunty o małym
wskaźniku plastyczności ulegają upłynnieniu przy nieznacznym zawilgoceniu.

10
32. Wymienić konsystencje i stany gruntów ze względu na stopień plastyczności.

Wartość IL Stan gruntu Konsystencja

IL < 0 oraz wn ≤ ws zwarty
zwarta
IL ≤ 0 oraz ws < wn ≤ wp półzwarty
0 < IL ≤ 0,25 twardoplastyczny
0,25 < IL ≤ 0,50 plastyczny plastyczna
0,50 < IL ≤ 1,0 miękkoplastyczny
IL > 1,0 lub wn > wL płynny płynna

33. Co to jest zagęszczalność gruntów? Od czego zaleŜy skuteczność zagęszczania?

Zagęszczalność gruntów (wg Wiłuna)- zdolność gruntów do uzyskiwania określonej gęstości

objętościowej szkieletu zaleŜnie od ilości energii zagęszczania i sposobu jej zagęszczania oraz
rodzaju gruntu i jego wilgotności.

Skuteczność zagęszczania zaleŜy od:

- rodzaju i wilgotności gruntu,
- grubości zagęszczanych warstw,
- energii i sposobu zagęszczania.

34. Podać graficzną interpretacje badań w aparacie Proctora.

Rys. Krzywe zagęszczalności gruntów wg badań metodą Proctora: 1 i 1’- ił pylasty, 2 i 2’-
piasek gliniasty, 3 i 3’ – piasek średni, 1,2,3- metoda normalna wg Proctora, 1’, 2’,3’ metoda
zmodyfikowana.

Na podstawie badań gruntów uŜywanych do budowy zapór ziemnych w Kalifornii Proctor

ustalił zaleŜność pomiędzy ρd a wilgotnością przy stałej energii zagęszczania oraz opracował
metodę określania wilgotności optymalnej.

35. Co to jest wilgotność optymalna?

11
Wilgotność optymalna wopt jest to wilgotność, przy której uzyskuje się największe
zagęszczenie gruntu ρds dla określonej energii. Maksymalne zagęszczenie jest tym większe,
im większa jest energia zagęszczania oraz wartość wopt i ρds zaleŜą od rodzaju gruntu.
Do oznaczenia wopt i ρds stosuje się dwie metody laboratoryjne polegające na ubijaniu
drobnoziarnistego gruntu w cylindrze: metodą normalną (Proctora) i zmodyfikowaną
(zmodyfikowaną metodę Proctora wprowadziło Amerykańskie Stowarzyszenie Pracowników
Drogowych –ASHO).

36. Co to jest wskaźnik zagęszczenia (wzór z opisem symboli)?

Miernikiem charakteryzującym jakość zagęszczenia nasypu jest wskaźnik zagęszczenia IS,

który wyznacza się ze wzoru:
ρ dnas
IS =
ρ ds
Gdzie:
ρd nas – gęstość objętościowa szkieletu gruntu w nasypie,
ρds – maksymalna gęstość objętościowa szkieletu gruntu uzyskana w warunkach określonych
normą.

Przyjmuje się, Ŝe nasyp jest dobrze zagęszczony, jeŜeli IS ≥ ISdop. Wartość ISdop ustala się w
nawiązaniu do projektowanych cech mechanicznych gruntu nasypowego. W większości
przypadków ustala się dla nasypów ISdop ≥ 0,95.
Maksymalną gęstość objętościową szkieletu gruntu (ρds) oznacza się według metod
opracowanych przez Proctora, które zostały przyjęte z niewielkimi zmianami w Polsce.

37. Podać zaleŜność wskaźnika zagęszczenia od stopnia zagęszczenia dla gruntów

niespoistych drobnoziarnistych.

Dla gruntów niespoistych drobnoziarnistych: IS = 0,855 + 0,165 ID

Wzory te są szczególnie przydatne przy wyznaczaniu wskaźnika zagęszczenia nasypów, gdyŜ
wartość ID moŜna zbadać w nasypie w prostszy sposób, wykonując sondowanie.

38. Co to jest wodoprzepuszczalność gruntu?

Wodoprzepuszczalność (filtracja) – zdolność gruntu do przepuszczania wody siecią

kanalików utworzonych z porów w nim występujących.
Ruch wody w warunkach naturalnych jest spowodowany siłami grawitacji ziemskiej,
dąŜącymi do wyrównania równieŜ poziomów wody w kanalikach gruntowych. Czynnikiem
powodującym ruch wody jest ciśnienie równe iloczynowi róŜnicy poziomów wody i cięŜaru
właściwego wody.

39. Podać definicję współczynnika filtracji?

Miarą wodoprzepuszczalności (filtracji) gruntu w ruchu laminarnym wody jest współczynnik

filtracji k, zwany równieŜ stałą Darcy’ego. Określa on zaleŜność między spadkiem
hydraulicznym i a prędkością przepływu wody v w gruncie.
v=ki
v- prędkość przepływu wody [m/s],

12
k- współczynnik filtracji (wodoprzepuszczalności)- stała Darcy’ego mająca miano prędkości,
m/s, współczynnik filtracji k równy jest prędkości przepływu wody v przy spadku
hydraulicznym i=1.
Współczynnik k jest wielkością charakterystyczną dla danego ośrodka, tj. nie zaleŜy od i,
zaleŜy natomiast od porowatości gruntu, jego uziarnienia oraz od temperatury wody.
ZaleŜność prędkości przepływu od temperatury wody tłumaczy się spadkiem lepkości wody
ze wzrostem temperatury; empiryczną zaleŜność tę przedstawia się wzorem:
kT
k = k10 =
0,7 + 0,03T
k10- współczynnik filtracji odpowiadający temperaturze wody +10°C,
kT- współczynnik filtracji otrzymany doświadczalnie przy danej temperaturze T,
T- temperatura przepływającej wody, °C.

Współczynnik filtracji gruntów moŜna wyznaczyć następującymi metodami:

- wzorów empirycznych, na podstawie danych o uziarnieniu i porowatości gruntu,
- laboratoryjnie na próbkach gruntu,
- badań polowych (np. próbnego pompowania).
Współczynnik filtracji zaleŜy od:
- temperatury,
- zagęszczenia,
- kształtu ziarna,
- nierównomierności uziarnienia.

40. Od czego zaleŜy współczynnik filtracji?

Współczynnik filtracji zaleŜy od:

temperatury

zagęszczenia

kształtu ziarna

nierównomierności uziarnienia

41. Co to jest spadek początkowy? (rysunek)

Badanie k gruntów spoistych naleŜy wykonywać przy spadku i większym od tzw.

początkowego spadku i0. W gruntach spoistych pory są zwykle prawie całkowicie wypełnione
wodą błonkowatą, w związku z czym przy spadku hydraulicznym < od spadku początkowego
i0 woda nie moŜe przepływać przez grunt. Według Rozy początkowe spadki hydrauliczne dla
gruntów spoistych wynoszą więcej niŜ 10, a w iłach osiągają 30.

13
42. Wymień metody oznaczania współczynnika filtracji. Jaką metodę stosujemy dla
jakich gruntów?

Metody wyznaczania współczynnika filtracji:

wzory empiryczne bazujące na danych o uziarnieniu i porowatości – m.in. wzór
Hazena, wzór Slichtera, wzór Pałagina, wzór Krugera

badania laboratoryjne na próbkach gruntu – metoda o zmiennym spadku (grunty
spoiste), metoda o stałym spadku (grunty niespoiste)

badania polowe – m.in. metoda Rosłowskiego, metoda Maaga, Metoda Bałdyriewa,
metoda Kamieńskiego

43. Wyznaczanie współczynnika filtracji metodą empiryczną – wzór Hazena

k = cd102 [m/dobę]
gdzie:
k – współczynnik filtracji m/dobę,
d10 – średnica miarodajna, mm,
c – współczynnik empiryczny c = 400 – 1200 zaleŜny od wskaźnika róŜnoziarnistości
uziarnienia U

d10 – średnica określana z krzywej uziarnienia, poniŜej której masa frakcji w badanym gruncie
stanowi 10 % [mm]

44. Co to jest kapilarność czynna?

Kapilarność czynna (Hkc) – zdolność podciągania wody powyŜej swobodnego zwierciadła

wody w kapilarach gruntu

14
45. Co to jest kapilarność bierna

Kapilarność bierna (HkB) – zdolność utrzymywania się ciągnienia wody powyŜej swobodnego
zwierciadła wody po jego obniŜeniu

46. Podać wzór na obliczanie cięŜaru objętościowego gruntu z uwzględnieniem wyporu

wody (wzór z opisem symboli).
γ sr = 1(1-η)• γ s + η γ w [kN/m3]
gdzie:
γ sr – cięŜar objętościowy gruntu przy Sr = 1
η – porowatość gruntu
γ s – cięŜar właściwy szkieletu gruntowego [kN/m3]
γ w – cięŜar właściwy wody [kN/m3]
γ’ = γ sr - γ w [kN/m3]
γ’ – cięŜar objętościowy gruntu z uwzględnieniem wyporu wody [kN/m3]

47. Co to jest ciśnienie wody w porach gruntu?

Ciśnienie wody gruntowej (ciśnienie objętościowe) – to ciśnienie wywierane na szkielet nie

powodujące jego zagęszczenia
48. Co to jest ciśnienie spływowe? Podaj definicję i wzór z opisem symboli

Ciśnienie spływowe jest to ciśnienie wywierane na szkielet gruntowy przez przepływającą

przez grunt wodę, które przezwycięŜa siły tarcia wody o ziarna i cząstki gruntu, odniesione do
jednostki objętości gruntu. Ciśnienie to jest skierowane zgodnie z kierunkiem filtracji. Nie
zaleŜy ono od prędkości filtracji, a jedynie od spadku hydraulicznego.
j = i• γ w [kN/m3]
gdzie:
j – ciśnienie spływowe [kN/m3]
γ w – cięŜar właściwy wody [kN/m3]
i – spadek hydrauliczny [-]

49. Podaj wzór na obliczanie efektywnego cięŜaru objętościowego gruntu (wzór z

opisem symboli)
γ” = γ’± jv [kN/m3]
jv – pionowa składowa ciśnienia spływowego
γ” – efektywny cięŜar objętościowy gruntu [kN/m3]
γ’ – cięŜar objętościowy gruntu z uwzględnieniem wyporu wody [kN/m3]

50. Co to jest zjawisko kurzawki?

Kurzawka – upłynnienie gruntu
Zjawisko to moŜe wystąpić, gdy grunt leŜący powyŜej warstwy wodonośnej stanowią utwory
słabo przepuszczalne (szczególnie drobne piaski i piaski pylaste). W takim wypadku do

15
wykopu, przez jego dno napływa woda, która musi być odpompowywana. W tym wypadku
mamy do czynienia z pionowym przepływem wody (w kierunku ku górze) w warstwie gruntu
poniŜej dna wykopu.
51. Co to jest ściśliwość?

Ściśliwość gruntu jest to zdolność gruntu do zmniejszania swojej objętości pod wpływem
obciąŜenia. W przypadku rozdrobnionych gruntów mineralnych zmniejszanie się objętości
gruntu pod wpływem obciąŜenia jest wynikiem zmniejszania się objętości porów wskutek
wzajemnego przesuwania się ziaren i cząstek stałych względem siebie i zgniataniu niektórych
z nich. W procesie tym następuje wyciskanie wody i powietrza wypełniających pory
gruntowe. Ściśliwość gruntu zaleŜy głównie od składu granulometrycznego gruntu,
porowatości, wilgotności, składu mineralnego (zwłaszcza frakcji iłowej).
52. Co to jest współczynnik prekonsolidacji gruntu OCR?

Współczynnik prekonsolidacji gruntu OCR – stosunek wartości napręŜenia efektywnego

prekonsolidacji, które występowało w gruncie w przeszłości do napręŜenia efektywnego
występującego w gruncie obecnie.
OCR = 1 – grunty normalnie skonsolidowane
OCR > 1 – grunty przekonsolidowane (OCR moŜe dochodzić do 8)

53. Narysować przykładową krzywą ściśliwości z opisem poszczególnych jej

fragmentów

16
54. Podać definicję enometrycznego modułu ściśliwości pierwotnej (wzór z opisem
symboli)

Moduł ściśliwości pierwotnej M0 – charakteryzuje osiadanie podłoŜa w zakresie napręŜeń

dodatkowych. Jego wartość wyznacza się na podstawie wykresu ściśliwości pierwotnej
według wzoru:
Moi = ((∆σ’i •hi-1)/ ∆hi)
gdzie:
∆σ’i – przyrost obciąŜenia ∆σi = σ’i – σ’i-1
hi-1 – wysokość próbki w edometrze przed zwiększeniem napręŜenia
∆hi – zmniejszenie wysokości próbki hi-1 - hi przy zwiększaniu napręŜenia ∆σi

55. Podać definicję enometrycznego modułu ściśliwości wtórnej (wzór z opisem

symboli)

Moduł ściśliwości wtórnej M – charakteryzuje osiadanie podłoŜa w zakresie napręŜeń

wtórnych. Jego wartość wyznacza się na podstawie wykresu ściśliwości wtórnej według
wzoru:
M = ((∆σ’i •hi-1)/ ∆hi)
gdzie:
∆σ’i – przyrost obciąŜenia ∆σi = σ’i – σ’i-1
hi-1 – wysokość próbki w edometrze przed zwiększeniem napręŜenia
∆hi – zmniejszenie wysokości próbki hi-1 - hi przy zwiększaniu napręŜenia ∆σi

56. Podać definicję enometrycznego modułu odpręŜenia (wzór z opisem symboli)

Moduł odpręŜenia M – charakteryzuje dekompresję podłoŜa w zakresie obciąŜenia gruntu

wykopem. Jego wartość wyznacza się na podstawie wykresu odpręŜenia według wzoru:
Mi = ((∆σ’i •hi)/ ∆hi)
gdzie:
∆σ’i – zmniejszenie napręŜeń
hi – wysokość próbki przed zmniejszeniem napręŜeń
∆hi – zwiększenie wysokości próbki przy zmniejszaniu napręŜeń o ∆σ’i

17
57. Podać przykładowy wykres konsolidacji gruntu

58. Co to jest wytrzymałość gruntu na ścinanie?

Wytrzymałość na ścinanie – największy (graniczny) opór odniesiony do jednostki

powierzchni, jaki stawia ośrodek gruntowy napręŜeniom ścinającym występującym w
rozpatrywanym punkcie ośrodka.
59. Podaj wzór wytrzymałości gruntu na ścinanie – uogólniony wzór Coulomba z
opisem symboli

Równanie Coulomba:
τf = σn*tgφ + c
gdzie:
τ – napręŜenie ścinające w płaszczyźnie ścinania, Pa
σn - napręŜenie normalne, Pa
tg φ - współczynnik tarcia wewnętrznego;
φ - kat tarcia wewnętrznego.
c – spójność, Pa dla skał sypkich wysuszonych c = 0

60. Podać interpretację graficzną wytrzymałości na ścinanie dla gruntów spoistych

Odpowiedź w punkcie 61

18
61. Podać interpretację graficzną wytrzymałości na ścinanie dla gruntów niespoistych

τf – napręŜenie ścinające w płaszczyźnie ścinania [Pa]

tg φ - współczynnik tarcia wewnętrznego
c – spójność, Pa dla skał sypkich wysuszonych c = 0

62. Podać graficzną interpretację badania wytrzymałości na ścinanie w aparacie

trójosiowego ściskania

1 – próbka gruntu
2 – osłona gumowa
3a, 3b – filtry (górny i dolny)
4a i 4b – przewody drenujące
5 – czujniki elektroniczne do pomiaru
ciśnienia porowego wody
6 – komora wodna
7 – doprowadzenie wody
8 – manometr do pomiaru ciśnienia wody w
komorze
9 – pompa do zadawania ciśnienia w
komorze
10 – tłok
11 – dynamometr
12 – czujnik
13 – czujnik dynamometru
14 – szklany klosz

Schemat obciąŜenia
próbki

19
63. Podać graficzną interpretację badania wytrzymałości na ścinanie w aparacie
bezpośredniego ścinania

1 – grunt, 2 – płytki oporowe, 3 – siła pionowa Q, 4 – śruba do podnoszenia ramki górnej

5 – ramka górna, 6 – filtr górny, 7 – siła ścinająca T, 8 – filtr dolny, 9 – raka dolna

20
s’=(бr - бn )/2
t’=(s’r - бn )/2
tgά = sin φ’
intercept = c’ cos φ’

q=б1 – б3
p’=1/3(б’1 – 2б’3)
M = (б sin φ’)/(3- sin φ’)
intercept = (б c’ cos φ’)/ (3- sin φ’)

64. Co to są napręŜenia pierwotne w gruncie?

NapręŜenia dzielimy na napręŜenia:

• pierwotne (od obciąŜenia gruntu pod cięŜarem własnym)

• od obciąŜeń zewnętrznych
Są to napręŜenia istniejące w gruncie od cięŜaru wyŜej leŜących warstw.
65. Narysować rozkład napręŜeń w gruncie na głębokości z i w odległości r od punktu
przyłoŜenia siły, dla odciąŜenia siłą skupioną

21
66. Do czego słuŜy metoda punktów naroŜnych? Podać wzór z opisem symboli

Metoda punktów naroŜnych umoŜliwia wyznaczanie napręŜenia pionowego oraz sumy

napręŜeń głównych pod naroŜem prostokątnego obciąŜonego obszaru według wzoru:
σzn = q•ηn [kPa]
gdzie:
ηn – współczynnik wyznaczany z nomogramu w zaleŜności od stosunku L/B (długość obszaru
obciąŜonego do jego szerokości) oraz od stosunku z/B (zagłębienie punktu poniŜej
powierzchni do szerokości)
q – obciąŜenie ciągłe

67. Do czego słuŜy metoda punktów środkowych? Podać wzór z opisem symboli

Metoda punktów środkowych umoŜliwia wyznaczenie napręŜenia pionowego pod środkiem

prostokątnego obszaru obciąŜonego, posługując się wzorem:
σz = ηo•q [kPa]
gdzie:
ηo – współczynnik wyznaczony z nomogramu
q – obciąŜenie ciągłe
Wartość σz moŜna równieŜ wyznaczyć, stosując superpozycję napręŜeń pod wspólnym
naroŜem czterech obciąŜonych prostokątów o bokach L/2 i B/2.
68. Rozkład napręŜeń pod fundamentem sztywnym (rysunek)

Rozkład napręŜeń σz , napręŜenie średnie σzs

Rozkład napręŜeń pionowych w poziomie posadowienia absolutnie sztywnego fundamentu a)

w początkowym okresie obciąŜenia b) przy obciąŜeniu granicznym

22
69. Co to jest napręŜenie krytyczne?

ObciąŜenie krytyczne – obciąŜenie którego przekroczenie powoduje w podłoŜu gruntowym,

poniŜej krawędzi powierzchni obciąŜonej, powstanie strefy uplastycznienia.

70. Kiedy grunt „osiąga swoją nośność”? Narysować strefy uplastycznienia gruntu pod
fundamentem

Grunt osiąga swoją nośność kiedy przenosi obciąŜenia (nie zapada się, brak kurzawki itp.)

Rozszerzanie się stref uplastycznienia gruntu w miarę wzrostu obciąŜenia

71. Sformułować warunek I stanu granicznego

Warunek I stanu granicznego:

Qr ≤ m·Qf
gdzie:
Qr - obliczeniowa wartość obciąŜenia
Qf - opór graniczny podłoŜa
m - współczynnik korekcyjny (zaleŜny od metody wyznaczania parametrów geotechniznych
i metody obliczania Qf)

72. Co nazywamy osiadaniem fundamentu?

Osiadanie fundamentu – pionowe przemieszczanie fundamentu wskutek ściśliwości

obciąŜonego podłoŜa.
73. Co to są osiadania pierwotne (podać wzór z opisem symboli)?

gdzie:

- osiadanie pierwotne warstwy i [cm]

23
 - odpowiednio wtórne i dodatkowe napręŜenia w podłoŜu pod fundamentem, w połowie
grubości warstwy i
- enometryczny moduł ściśliwości, odpowiednio wtórnej i pierwotnej, ustalony dla
gruntów warstwy i [cm]
- grubość warstwy i [cm]

74. Co to są osiadania wtórne (podać wzór z opisem symboli)?

gdzie:
-osiadanie wtórne warstwy i [cm]
- odpowiednio wtórne i dodatkowe napręŜenia w podłoŜu pod fundamentem, w połowie
grubości warstwy i
Mi – enometryczny moduł ściśliwości, odpowiednio wtórnej i pierwotnej, ustalony dla
gruntów warstwy i [cm]
hi – grubość warstwy i [cm]
λ – współczynnik uwzględniający stopień odpręŜenia podłoŜa po wykonaniu wykopu

75. Co to jest konsolidacja?

Konsolidacja – zjawisko zmian objętościowych gruntu zachodzących w wyniku wypierania

wody z porów

24
Dodatek (mówiła, Ŝe to da)

Rozkład napręŜeń
a) pierwotnych pionowych
b) minimalnych
c) wtórnych dodatkowych i całkowitych w podłoŜu pod pojedynczym fundamentem
posadowionym w wykopie

25