dæ<ëΔ+‘· Á>∑+<∏ä kÕs¡dü+Á>∑Vü≤+

‘Ó\T>∑T˝À ∫qï ø£<∏ä, |ü]D≤eT+`$ø±dü+

ø£<∏ë qe\, ø£$‘·«+, Hê≥ø£+, yê´dü+ ˝≤+{Ï Á|üÁøÏj·T˝…H√ï ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À
ø£ì|ækÕÔsTT. Á|üÁøÏj·÷|üs¡+>± #Óù|Œ $<Ûëq+˝À ‘˚&Ü\Tqï|üŒ{Ïø° nìï+{Ï |üs¡e÷eBÛ ˇø£ÿfÒ.
ˇø√ÿ Á|üÁøÏj·TøÏ #Óù|Œ $<Ûëq+˝À ˇø√ÿ Á|ü‘˚´ø£‘·T+~ Ä Á|ü‹ Á|üÁøÏj·Tø° ì]›wüºyÓTÆq ø=ìï
\ø£åD≤\T+{≤sTT. düe÷C≤ìøÏ y˚T\T ø£*π> $wüj·÷\T dü¬s’q |ü<äΔ‹˝À eTqdüTøÏ Vü≤‘·TÔ≈£îH˚≥T¢.
#Ó|üŒ&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&˚$. kÕVæ≤‘·´ Á|üÁøÏj·T\T. á Á|üÁøÏj·T˝À¢ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘ê´ìøÏ n+‘·sê®rj·T
kÕúsTT >∑T]Ô+|ü⁄ ‘Ó∫Ãq Á|üÁøÏj·T ªø£<∏ëìø£μ. ø£<∏äø° ø£<∏ëìø£ø°, #ê˝≤ ‘˚&Ü ñ+~. edüTÔ Á|ü<ÛëqyÓTÆ+~
ø£<∏ä ø±>±, •\ŒÁ|ü<ÛëqyÓTÆ+~ ø£<∏ëìø£. @$T #ÓãT‘·THêïeTH˚ $wüj·÷ìøÏ dü+ã+~Û+∫+~ ø£<∏ä.
@$T #ÓãT‘·THêïeTH˚ $wüj·T+‘√ bÕ≥T m˝≤ #ÓãT‘·THêïeTH˚ $wüj·T+ ≈£L&Ü ø£<∏ëìø£øÏ eTTK´+.
Á|ü‹ ø£<∏ë ø£<∏ëìø£ ø±<äT. ø±˙ nìï ø£<∏ëìø£\T ø£<∏ä\e⁄‘êsTT.
ø£<∏ëìø£øÏ •\Œ+ Á|ü<Ûëq+ eTT+<äT≈£î #·~$+#·>∑\ ÁbÕs¡+uÛÑ+, ˇø£ #·ø£ÿ{Ï q&Éø£,
dü+ÁuÛÑe÷ìï ø£*–+#˚ eTT–+|ü⁄, ø£<∏ëìø£øÏ Á|ü<Ûëq \ø£åHê\T. ˇø£ ø£<∏ëìø£˝À ˇø£ $wüj·÷ìï
#ÓbÕŒ*>±˙ nH˚ø£ $wüj·÷\T #Ó|üŒ≈£L&É<äT. πøe\+ ˇø£ dü+|òüT≥qqT sêùdÔ n~ ø£<∏ëìø£ ø±<äT.
>∑*Œø£ ne⁄‘·T+~ (ôdÿ#Y). ø£<∏ëìø£ø° >∑*Œø£ø° #ê˝≤ ‘˚&Ü e⁄+~. >∑*Œø£ ˇø£ e´øÏÔ nqTuÛÑeyÓTÆ‘˚
ø£<ë∏ ìø£ kÕe÷õø£ J$‘êìï Á|ü‹_+_+#˚~. ø£<ë∏ ìø£˝À nqedüs+¡ >± bÕÁ‘·\T Á|üyX˚ ô¯ |≥º≈L£ &É<Tä .
nqedüs¡yÓTÆq düìïy˚XÊ\øÏ ‘ê$e«≈£L&É<äT. es¡íq\T ≈£L&Ü nedüs¡yÓTÆq y˚Ts¡πø ñ+&Ü* n˝≤π>
qe\ø°, ô|<ä› ø£<∏äø° ≈£L&Ü ‘˚&Ü e⁄+~. •\Œ|üs¡+>± ≈£L&Ü m+‘√ e´‘ê´düeTT+~. qe\~
#ê˝≤ ô|<ä› ø±Hê«dt. J$‘êqï+‘·{Ï˙ Á|ü‹_+_düTÔ+~. ø±˙ ø£<∏ëìø£ J$‘·+˝À ˇø£ ø√D≤ìï
e÷Á‘·y˚T düŒè•düTÔ+~. ∫qï qe\ ô|<ä› ø£<∏ëìø£ ˇø£{Ï ø±<äT. n˝≤π> ô|<ä› ø£<∏ëìø£ qe*ø± ø±<äT.
qe˝≤ •\Œ+˝À e⁄qï s¡#·q ø±düÔ ∫qï<Ó’‘˚ qe*ø£ n+{≤s¡T. ø£<∏ëìø± •\Œ+˝À e⁄qï s¡#·q
ø±düÔ ô|<ä›<Ó’‘˚ ô|<ä› ø£<∏ëìø£ n+{≤s¡T. á $<Ûä+>± qe\ø°, qe*ø£ø°, ô|<ä› ø£<∏ëìø£ø° eT<Ûä´ ‘˚&Ü
e⁄+~.
Ä<ÛäTìø£ J$‘êìï Á|ü‹_+_+|üCÒdü÷Ô Ç|ü⁄Œ&ÉT eTq+ e÷{≤¢&ÉT≈£îH˚ uÛ≤wü˝À edüTÔqï
ø£<ë∏ ìø£*ï Ä<ÛTä ìø£ ‘Ó\T>∑T ø£<ë∏ ìø£\T n+{≤s¡T. 1903˝À ªø£\Œ\‘·μ |üÁ‹ø£˝À e∫Ãq kÕ+U≤´j·Tq
X¯s¡à>±] ª\*‘·μ ‘=* Ä<ÛäTìø£ ‘Ó\T>∑T ø£<∏ëìø£ nì ø=+<äs¡T n_ÛÁbÕj·T |ü&ܶs¡T. ø±˙ Ä
ø£<∏ä˝Àì edüTÔe⁄ H˚{Ï düe÷C≤ìøÏ #Ó+~+~ ø±<äT, uÛ≤wü yê&ÉTø£˝Àì~ ø±<äT. ø±ã{Ϻ 1910˝À
Ä+Á<Ûuä ≤Û s¡‹˝À Á|ü#T· ]‘·yTÓ qÆ >∑Ts¡C≤&É nbÕŒsêe⁄>±] ª~<äTu› ≤≥Tμ ‘=* ‘Ó\T>∑T Ä<ÛTä ìø£ ø£<ë∏ ìø£>±

1
|ü]XÀ<Ûä≈£î\T ìsê›]+#ês¡T. n|üŒ{Ï qT+&û >∑Ts¡C≤&É, lbÕ<ä düTÁãVü≤àD´XÊÁdæÔ, ∫+‘ê BøÏå‘·T\T,
y˚\÷] •esêeT XÊÁdæÔ, ø=&Ée{Ï>∑+{Ï ≈£î≥T+u≤sêe⁄, #·\+, >√|”#·+<é, ãT∫Ãu≤ãT, sê#·ø=+&É
$X¯«Hê<∏äXÊÁdæÔ, #êk˛, ø±∞|ü≥ï+ sêe÷sêe⁄, eT<ÛäTsê+‘·ø£+ sêC≤sê+, yêø±{Ï yÓTT<ä˝…’q
m+<äs√ Á|üeTTKT\ #˚‘·T˝À¢ Ä<ÛäTìø£ ‘Ó\T>∑T ø£<∏ä ~q ~q Á|ües¡úe÷qeTe⁄‘·÷ e∫Ã+~.
‘=+uÛ…’ @fi¯fl ‘Ó\T>∑T ø£<∏ëìø± #·]Á‘·ì |ü]o*ùdÔ yÓTT<ä≥Tï+N ≈£L&Ü ‘Ó\T>∑T ø£<∏ëìø£ø°,
|üÁ‹ø£\ø° n$HêuÛ≤e dü+ã+<Ûeä TT+~. ‘Ó\T>∑T ø£‘êìø£ |üÁ‹ø£\˝ÀH˚ |ü⁄{Ï+º ~. |üÁ‹ø£˝À¢H˚ ô|]–+~.
|üÁ‹ø£˝À¢H˚ s¡ø£s¡ø±\ Á|üjÓ÷>±\≈£î ˝ÀHÓ’+~. n˝≤ •˝≤Œìï ø√˝ÀŒ≈£î+&Ü ∫qïø£<∏ä, eT]+‘·
∫qïø£<∏ä\T |üÁ‹ø£\ Áb˛‘ê‡Vü≤+‘√ sêkÕ>±sTT. ù|J ø£<∏ä\T, ø±sY¶ ø£<∏ä\T, ÇHé˝≤+&é ˝…≥sY
ø£<∏ä\T, ø±\yéT ø£<∏ä\T.. Ç˝≤ n‹ ∫qï ø£<∏ä\≈£L ÁbÕD+ b˛kÕsTT |üÁ‹ø£\T.
&܈ˆb˛s¡+øÏ <äøÏåD≤eT÷]Ô>±s¡qï≥T¢ Á|ü‹ ø£<∏ë z ø£<∏ëìø£ ø±<äT. ø±˙ Á|ü‹ ø£<∏ëìø£ z
ø£<∏˚. ø£<∏ä eTT&ç eÁ»eTsTT‘˚ ø£<∏ëìø£ kÕqu…{Ϻq eÁ»eTT. Ç‹eè‘êÔìï ã{Ϻ ø£<∏ëìø£ bı&Ée⁄
e⁄+&Ü*. ≈£î|¢ ‘Ôü · #ê˝≤ nedüs+¡ . nqedüse¡ TsTTq bÕÁ‘·\T, es¡qí \T, dü+uÛ≤wüD\T e⁄+&É≈L£ &É<Tä .
bÕÁ‘√∫‘·eTsTTq dü+uÛ≤wüD\T e⁄+&Ü*. edüTÔe⁄ H˚\ $&ç∫ kÕeTT #˚j·T≈£L&É<äT.
∫qï ø£<ä∏ ‘·|Œü ≈£î+&Ü á n&ÉT>¶ √&É*ï n~Û>e∑ TìdüT+Ô ~. düe÷C≤ìï eTT+<äT≈£î q&ç|dæ Tü +Ô ~.
Çø£ÿ&˚ eTq+ #Ó|ü⁄Œø√yê*‡q eTs√ $wüj·T+ πøe\+ n≥º&ÉT>∑T esêZ\ ∫Á‘·DÒ eT+∫ ø£<∏ëìø£
ø±<äT. düe÷»+˝Àì nìï esêZ\ yêfi¯fl J$‘êìï düŒè•düTÔ+~. (eT<Ûä´‘·s¡>∑‹ J$‘ê\qT ≈£L&É)
#·]ÃdüTÔ+~. n+<ä] >∑T]+N, n+<äs¡÷ Ä˝À∫+#˚˝≤ #˚düTÔ+~. n|ü&˚ ªª|ü]|üPs¡íμμ ‘Ó\T>∑T
ø£<∏ëìø£ ne⁄‘·T+~. eTq˝À ne>±Vü≤qqT ô|+#·T‘·T+~. n+<äTπø Äj·÷ ÁbÕ+‘ê\ yês¡÷,
Äj·÷ esêZ\yês¡÷ nø£ÿ&ç »qJ$‘êìï Äø£[+|ü⁄ #˚dTü ≈£îì Á|ü#T· s¡Dø£s\Ô¡ T eTT+<äT≈£î sêø£b˛sTTHê
‘·eT ø£<ë∏ ìø£*ï ‘êy˚T Á>∑+<∏dä +úü #˚dTü ø√e&É+ m≈£îÿesTT+~. m+<äTø£q+fÒ yês¡|Áü ‹ø£˝‘’… ˚ ø£<ë∏ ìø£
J$‘·+ ø=ìï yêsê˝Ò. e÷dü|Áü ‹ø£˝‘’… ˚ ø=ìï e÷kÕ˝Ò! ‘·eT ø£<ë∏ ìø£\øÏ XÊX¯«‘·‘«· + ø£*–+#·&ÜìøÏ
Á>∑+<∏äs¡÷|ü+˝À sêe&Éy˚T e÷s¡ZeTì n+<äs¡÷ ‘·\TdüTÔHêïs¡T ø±ã{Ϻ.
Ç˝≤ Á>∑+<∏ë\˝À edüTÔqï ø£<∏ëìø£\˙ï ]ø±s¡¶sTT‘˚, n$ eTT+<äT‘·sê\ yêfi¯¢øÏ
n+~+#·&ÜìøÏ M\e⁄‘·T+~. ø±˝≤ìøÏ m<äTs=&ç¶ ì*#˚ ø£<ë∏ ìø£˝Ò ì\TkÕÔsTT. $T>∑‘ê$ yê≥+‘·≥y˚
ø±\>∑s“¡ +¤ ˝À ø£*dæb˛‘êsTT, Ç~ ø±\eTVæ≤eT! n+<äTø£H˚ ø£<ë∏ ìø£ ÁbÕs¡+uÛ+Ñ qT+N m+‘√eT+~
ø£<∏ëìø£\T sêdüTÔHêï ø=ìï ø£<∏ëìø£\ dü+ø£\q dü+|ü⁄{≤˝Ò |ü⁄qs¡TàÁ<äD≈£î H√#·T≈£î+≥THêïsTT.
ø=+‘·eT+~ s¡#s· TT‘·˝ïÒ eTq+ >∑Ts¡T+Ô #·T≈£î+≥THêï+. yêfi‚fl dü+ø£\Hê˝À¢ ‹]– ‹]– edüTHÔ êïs¡T.
ìqï{Ï s¡#s· TT‘·\T ø£<ë∏ ìø£≈î£ |ü⁄Hê~ e+{Ïyês¡T. Ä |ü⁄Hê~MT<˚ H˚{Ï s¡#s· TT‘·\T uÛeÑ q ìsêàD≤ìøÏ
|üPqTø√yê*. ø±ã{Ϻ |ü⁄Hê~ >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·&É+ ‘·|üŒìdü]. H˚{Ï Á|ür s¡#·sTT‘ê ÄHê{Ï
s¡#·sTT‘·\÷ yê] ø£<∏ëìø£\ >∑T]+∫q ne>±Vü≤qqT ô|+#·Tø√e&É+ nedüs¡+. e÷s¡T‘·Tqï

2
<Û√s¡DT\qT ‘Ó\TdüTø√e&É+ ≈£L&Ü nedüs¡+. Ä <Û√s¡DT\T dü¬s’q$ ø±ø£b˛‘˚ ìs¡dæ+#·e#·TÃ,
ø=‘·Ô <Û√s¡DT\≈£î ÄVü‰«q+ |ü\ø£e#·TÃ. Hê{Ï, H˚{Ï s¡#·sTT‘·\ <Û√s¡DT˝Ò πs|ü{Ï s¡#·sTT‘·\≈£î
e÷s¡Z<äs¡Ùø±\T.
ø£<∏ëìø£\T ∫qï$>± ñ+&É≥+, á y˚>∑j·TT>∑+˝À y˚>∑+>± #·<äe&ÜìøÏ M\T ø£*–+#˚$
ø±e&É+, #·~$+#˚ •\Œ+‘√&Ó’ ñ+&É&+É ‘√ n+<äØï Äø£]¸dTü HÔ êïsTT. #·~$q yêfi¯flì Ä˝À∫+|üCdÒ æ
yêfi¯fl Ä˝À#·Hê <Û√s¡DÏì $düÔè‘·+ #˚düTÔHêïsTT. Ä˝À∫+|üCÒùdy˚ ø£<∏ä\T, Ç$ #Óù|Œyê{Ïø£Hêï,
Ä˝À∫+|üCùÒ d düeTj·Ty˚T, jÓT≈£îÿe. >∑‘ø· ±\+˝Àì ø£<ë∏ ìø£*ï es¡Tdü>± >∑eTìdü÷Ô edü÷,Ô kÕe÷õø£
#·]Á‘·ì s¡÷bı+~+#·Tø√e#·TÃ. n˝≤π> e÷s¡T‘·Tqï düe÷»+‘√ bÕ≥T, e÷s¡T‘·Tqï $\Te*ï
ns¡ú+ #˚düTø√e#·TÃ. á $\Te\T m≥T rdüT¬øfi¯óÔHêïsTT ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ. m≥T yÓfi≤fl˝À
ìs¡ísTT+#·Tø√e#·Tà n+fÒ ‘Ó\T>∑T ø£<∏ä\T ~XÊ ìπs›X¯+ ≈£L&Ü #˚düTÔ+~.
ø£<∏ëìø± X¯u≤›ìøÏ ª∫qï ø£<∏äμ nì ns¡ú+. |ü]e÷D≤‘·àø£+>± ∫qï~ ø±e&Üìï ãfÒº á
yê&ÉTø£ @s¡Œ&ç+~. nsTT‘˚ ∫qï>± ñqï ø£<∏ä ∫qïø£<∏ä ne⁄‘·T+<˚ ø±ì ªø£<∏ëìø£μ ø±qø£ÿs¡˝Ò<äT.
ô|’q #Ó|æŒq Á|üÁøÏj·÷|üs¡yÓTÆq \ø£åD≤\T ¬s+&É÷ <ëìøÏ ñ+fÒH˚ ø£<∏ëìø£ ne⁄‘·T+~. kÕe÷q´
e´eVü‰s¡+˝À nìï s¡ø±\ ø£<∏ä\q÷ ªø£<∏äμ\q&Éy˚T ‘Ó\T>∑Tyêfi¯fl≈£î n\yê≥T. n˝≤π> Væ≤+B˝À
ø£V‰ü ˙ n˙, Ç+^¢w˝t À ªk˛ºØμ n˙ n+≥T+{≤s¡T. |ü]e÷D≤‘·àø£yTÓ qÆ uÛ<Ò +ä #·÷|æ+#·e\dæq|ü&ÉT
e÷Á‘·eTT ª∫qïø£<∏äμ n˙ n+≥T+{≤s¡T. yÓTT‘·Ô+ MT<ä (∫qïø£<∏ä) nqï~ 1860`70 eT<Ûä´
ø±\+˝À yê&ÉTø£˝ÀøÏ e∫ÃHê n~ Á|üÁøÏj·÷‘·àø£+>± (»q]ø˘f…s¡+) e∫Ã+~ ø±<äT. 1880
<äX¯ø£+˝À BìøÏ ÁbÕ#·Ts¡´+ e∫Ã+~. á Hê{Ïø° n<˚ yê&ÉTø£˝À ñ+~.
1936˝À Ç+Á<äø+£ {Ï Vü≤qTeT#êÃÁdæÔ >±s¡T ªÁ|ü‹uÛμÑ |üÁ‹ø£˝À ˇø£ yê´dü+ sêdü÷Ô uÛ≤s¡rj·T
kÕVæ≤‘·´ XÊg+˝À ø£<∏ëìø£ nH˚ ù|s¡T dæ<äΔyÓTÆ ñ+<äHêïs¡T. ªªEnglish Shorty StoryøÏ
nqTyê<äs¡÷|üyÓTÆq ÁVü≤dü« ø£<∏ä, ∫qïø£<∏ä, ø£<∏ëqø£eTT nH˚ ù|s¡¢‘√ ˇø=ÿø£ÿs¡÷ ˇø√ÿ $<Ûä+>±
eTq˝À ø=+‘·eT+~ yê&ÉT‘·THêïs¡T. Bìïã{Ϻ eTq |üPs¡« kÕVæ≤‘·´+˝À Ç≥Te+{Ï s¡#·q ñ
qï≥Tº eTq yê]øÏ ‘Ó*j·T<äì ‘√düTÔqï~μμ. bÕXÊÑ·T´\ Shorty Story yê] Novel qT+∫
|ü⁄{Ϻ ñ+&Ée#·TÃ. Çø£ eTq ∫qïø£<∏ä Áu≤Vü≤àD≤<äT\ qT+∫ |üs¡+|üs¡>± n_Ûeè~ΔøÏ e∫Ãq
ø£<ë∏ ø±e´eTT\ qT+∫ mH√ï ø=‘·Ô n+<ë\qT rs¡TÃø=ì Á|ü‘´˚ ø£ s¡#q· >± @s¡Œ&ç+~ >±ì, düsêdü]>±
yê] qT+∫ sê˝Ò<Tä . eTq |üPs¡T«˝Ò ø£<ë∏ Á|üeè‹Ôì Á|üd]Ôü +∫ ∫qïø£<qä∏ T \ø£Då ≤\‘√ ìs¡«∫+#ês¡T.
BìøÏ eTq kÕVæ≤‘·´XÊg+˝À ø£<∏ëìø£ nH˚ ù|s¡T dæ<äΔyÓTÆ ñ+~.
Ç+^¢wüß kÕVæ≤‘·´ Á|üuÛ≤e+‘√ |ü⁄{Ϻq Ä<ÛäTìø£ ‘Ó\T>∑T ø£<∏ä Ä Á|üuÛ≤e+ qT+∫ |üP]Ô>±
‘·|ü≈£îì, Äe–+»+‘Ó’Hê Ä yêdüq˝Ò≈£î+&Ü dü«#·Ã¤yÓTÆq ‘Ó\T>∑T ø£<∏ä>±, q÷{ÏøÏ q÷s¡TbÕfi¯Sfl
‘Ó\T>∑T Á|üÁøÏj·T>± Ç<ä›s¡T ø£<∏ä≈£î\ #˚‘·T˝À¢ r]Ã~<äT›≈£î+~. ˇø£s¡T lbÕ<ä düTÁãVü≤àD´XÊÁdæÔ.

3
eTs=ø£s¡T eT˝≤¢~ sêeTø£èwüíXÊÁdæÔ. M]<ä›]˙ ¬s+&ÉT y˚πs«s¡T XË’\T\T ‘·eT ‘·eT dü«+‘·eTTÁ<ä\T>∑\
düŒwüyº TÓ qÆ , Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ . XË\’ T\T. >√<ëeØrs¡+˝Àì eT<Û´ä ‘·s>¡ ‹∑ Áu≤Vü≤àD ≈£î≥T+u≤\ J$‘·∫Á‘·D
Á|ü<Ûëq+>±>∑\ lbÕ<ä düTÁãVü≤àD´ XÊÁdæÔ ø£<∏ä\T Ä ≈£î≥T+u≤˝À¢ yê&ÉT≈£îH˚ uÛ≤wü˝ÀkÕ>±sTT.
nø£ÿ&ç |ü\T≈£îã&ÉT\÷, e´eVü‰]ø±\÷, e÷≥rs¡T˝À BsêÈ\÷, Á|üdüTŒ¤{≤\÷ Ä s¡#·q\ ø=ø£
Á|ü‘˚´ø£‘·qT ø£*–+#êsTT. ˝Òìb˛ì Ä&É+ãsê\÷ n\+ø±sê\÷ ˝Òì n‹ düVü≤»eTsTTq düs¡fi¯
•wüºe´eVü‰]ø£ dü«s¡÷|ü+˝À n<=ø£ $\ø£åDyÓTÆq XË’*>± @s¡Œ&ç+~ Ä XË’* Äj·Tq Á|ü‘˚´ø£‘·.
<ëì˝À Äj·Tq e´øÏÔ‘·«+ ø£ì|ædüTÔ+~. Äj·Tq nqTuÛÑyê\÷, C≤„|üø±\÷ ‘=+– #·÷düTÔ+{≤sTT.
eT˝≤¢~ sêeTø£èwüíXÊÁdæÔ~ ≈£L&Ü Ç+^¢wüß Á|üuÛ≤yêìøÏ <ä÷s¡+>± ñqï ø£©Ô˝Òì dü«#·Ã¤yÓTÆq
‘Ó\T>∑Tø£<.ä∏ Äj·Tq XË*’ $\ø£Då yÓTqÆ <˚ø±<äT eT<ÛTä s¡yTÓ qÆ ~ ≈£L&Ü. eTH√s¡+»ø£yT˚ ø±<äT s¡deü Tj·T+
≈£L&Ü. n+<äT˝À dü+^‘·+ <Û«ä ìdüT+Ô ~. kÂ+<äs´¡ + yÓ*$¢ s¡TdüT+Ô ~. ‘Ó\T>∑TqT&çø±s¡+, ‘Ó\T>∑Trs¡T,
‘Ó\T>∑Trj·T<äq+ n&ÉT>∑&ÉT>∑THê ‘=+–#·÷dü÷Ô ø£ècÕírs¡+˝Àì »q|ü<ë\ eT<Ûä´qT+∫
∫Á‘·$∫Á‘·yÓTÆq q&Éø£‘√ #·ø£#·ø± kÕ–b˛j˚T XË’* Äj·Tq~. <ëìøÏ Ç‹eè‘êÔìøÏ ‘·>∑Z q&Éø£e⁄+~.
X¯è+>±sêìøÏ‘·>∑Z ˝≤*‘·´+ e⁄+~. bÕsƒ¡≈£î&çï s¡#·sTT‘·yÓ+≥ ˝≤≈£îÿb˛sTT ø£<∏ëø±\+ Hê{Ï
yê‘êes¡D+˝À ì*ù|>∑TD+ e⁄+~.
‘Ó\T>∑T ø£<≈ä∏ î£ ˝À¢ XË*’ øÏ Á|ü‘´˚ ø£ ÁbÕ<ÛëHê´ìï sTT∫à e÷≥\qT kÕqã{Ϻ yêø±´ìï |ü<Tä qT>±
#˚dæ X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq uÛ≤wüqT düèwæº+∫qyê&ÉT #·\+. ìC≤ìøÏ ª‘Ó\T>∑T ø£<∏ä`XË’*μì >∑T]+∫
e÷{≤¢&˚≥|ü&ÉT yÓTT≥ºyÓTT<ä≥ ù|s=ÿ<ä–qyê&ÉT Äj·TH˚. #·\+˝≤>∑ yêø±´ìï X¯øÏÔe+‘·+>±
sêj·T>∑*–qyês¡T Ç+‘·es¡≈£î ˝Òs¡H˚ #Ó|üŒe#·TÃ.
Vü‰kÕ´ìï, e´+>±´˙ï y˚Tfi¯$+∫ nX‚wü bÕsƒ¡≈£î*ï ñÁs¡÷‘·\÷–+∫ nH˚ø£eT+~ j·TTe
Vü‰dü´ s¡#s· TT‘·\≈£î e÷s¡<Z sä Ù¡ ≈£î&Óq’ eTTfi¯fl|üP&ç yÓ+ø£≥s¡eTD~ ˇø£ Á|üs‘˚´ø£yTÓ qÆ XË*’ nq&É+ø£qï
n‘·&TÉ s¬ +&ÉT Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ XË\’ T\T >∑\ s¡#s· TT‘· nq&É+ düeT+»dü+. n<äT“¤‘y· TÓ qÆ XË©’ $Hê´kÕìï
Á|ü<ä]Ù+∫qyês¡T ‘Ó\T>∑T s¡#·sTT‘·˝À¢ M]ì$T+∫ eTq≈£î n+‘·>± ø£ì|æ+#·s¡T. eTØ sTT+‘·
>=|üŒÁ|ü‹uÛÑ Á|ü<ä]Ù+#·ø£b˛sTTq|üŒ{Ïø° |üPdübÕ{Ï ø£èwüí+sêE, Væ≤‘·l, dæ.sêeT#·+Á<ä, Á‹|ü⁄s¡,
ôd’à˝Ÿ ø£<∏ä\qT Á|ü‘˚´ø£+>± ù|s=ÿø£ ‘·|üŒ<äT. Ms¡+<äs¡÷ #ê˝≤ ‘·≈£îÿe ø£<∏ä˝Ò ÁyêXÊs¡T. nsTTHê
‘·eT ‘·eT XË’\T\ $wüj·T+˝À ø=+‘·es¡≈£î Á|ü‘˚´ø£‘·qT kÕ~Û+#·T≈£îHêïs¡T. ‘Ó\T>∑T ø£<∏ä≈£î\T
sTT|ü&ç|ü&ÉT edüTÔe⁄ô|’q, XË’*ô|’q m≈£îÿe ÁX¯<äΔ #·÷|ædüTÔHêïs¡T. eTTK´+>± j·TTes¡#·sTT‘·˝À¢H˚
sT÷ #Ó’‘·q´+ ø£ì|æk˛Ô+~. Ms¡+<ä]ø° $~Û>± eT+∫ X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq XË’*ì ÄÁX¯sTT+#ê*‡q
nedüs¡+ @s¡Œ&ç+~. n+<äTπø eTØ sTT{°e* ø±\+˝À ek˛Ôqï #ê˝≤eT+~ j·TTes¡#·sTT‘·\
ø£<∏ä˝À¢ XË’* u≤e⁄+{À+~. nsTT‘˚ Ç~ u≤e⁄+&É&É+‘√H˚ dü]b˛<äT. dü«+‘· >=+‘·Tø£qT
@s¡Œs¡#·Tø√yê*. n+<äT≈£î eT]ø=+‘· ø±\+ |ü{§º#·TÃ. n+‘·es¡≈£î j·TTes¡#·sTT‘·\T z|æø£>±
kÕ<Ûäq #˚j·÷*‡ e⁄+≥T+~.

4
 ø£<∏˚ J$‘·+ J$‘·y˚T ø£<∏ä nsTTq|ü&ÉT Ä ø£<∏ä˝À Bs¡È‘·, ≈£î¢|üÔ‘· nH˚~ πøe\+ s¡#·sTT‘·
Á|üjÓ÷>∑ø£fi¯\T>±HÓ |ü]>∑DÏ+#ê*. ø£$‘·«+˝À e∫Ãq nH˚ø£ Á|üÁøÏj·T\T ø£<∏ä˝À >∑÷&Ü
#√≥T#˚düTø√e&É+ eTq+ >∑eTì+#ê*‡q $wüj·T+.
#·<äTes¡T\T ô|s¡>∑&É+ e\¢ |üÁ‹ø£\T nH˚ø£+ |ü⁄≥Tºø=#êÃsTT. Á|ü<Ûëq+>± eTq uÛ≤s¡rj·T
‘Ó\T>∑T düe÷»+˝À. n+<äT˝Àq÷ Á_{Ïwtyê&ç |ü⁄D´e÷ nì nD>∑Á<=ø£ÿã&çq Ä]úø£ e´edüúH˚
>±≈£î+&Ü dü+düÿè‹ ‘·~‘·s¡ n+XÊ\qT eT÷˝≤\ qT+&ç ‘·$« ‘·\¬ø‘êÔ*‡q nedüs¡+ @s¡Œ&ç+~.
düeTdü´\T, #Ûê+<ädü uÛ≤yê\T kÕe÷õø£ n_Ûeè~Δ ìs√<Ûë˝…’q nH˚ø£ n+XÊ\T düe÷»+˝À Á|ü‹
ˇø£ÿ]øÏ ‘Ó*j·TCÒj÷· *‡q nedüsêìï nuÛTÑ ´<äjT· dü+düÿs¡D≤‘·àø£ <äèø£Œ<∏+ä ‘√ s¡#s· TT‘·\T uÛ≤s¡rj·T
düe÷»+˝À nìï uÛ≤cÕ kÕVæ≤‘ê´\˝À e÷s¡TŒ \ø£å´+>± nH˚ø£ Á|üÁøÏj·T˝À¢ $X‚wü ø£èwæ‘√ Á|ü»˝À¢øÏ
rdüT≈£îyÓ[flqfÒ¢. ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À ø£<∏ë s¡#·sTT‘·\T kÕ«‘·+Á‘ê´q+‘·s¡+ ªªn˝≤Œø£ås¡+˝À
nq+‘ês¡ú+μμ nqï dü÷Á‘êìï nqTdü]+∫ Bs¡È ø£<∏ä\‘√ bÕ≥T>± dü+Á>∑Vü‰‘·àø£ ø£<∏ä\qT, ≈£L&Ü
yÓ\T>∑T˝ÀøÏ ‘Ó#êÃs¡T. n<˚ $<Ûä+>± |üÁ‹ø£\T ø£<∏ë s¡#·sTT‘·\≈£î Áb˛‘ê‡$T#êÃsTT. mH√ï |üÁ‹ø£\T
kÕú|æ‘·yÓTÆ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À ø£<∏ë Á|üÁøÏj·T˝À¢ mH√ï Á|üjÓ÷>±\qT düe÷»Væ≤‘·+˝À uÛ≤>∑+>±
s¡#·sTT‘·\ <ë«sê n+~+|ü#˚XÊsTT. Á|ü<Ûëq+>± 1950`60 <äX¯ø£+˝À nH˚ø£ |üÁ‹ø£\T dü«‘·+Á‘·,
∫Á‘·>∑T|üÔ, &ÛÉ+ø±, $H√~ì, kÂuÛ≤>∑´ yÓTT<ä˝…’q$ ∫qïø£<∏ä\≈£î ÁbÕ<Ûëq´$T#êÃsTT.
ô|’q ù|s=ÿqï (1950`60) ø±\+˝À e∫Ãq ø£<∏ä˝À ˙‹, e´+>∑´+, Vü‰dü´+ yÓTT<ä˝…’q
yê{ÏøÏ ÁbÕ<Ûëq´‘·ìdü÷Ô s¡#·sTT‘·\ #˚‘· dü+øÏå|üÔ ø£<∏ä\‘√ bÕ≥T b˛düTºø±s¡T¶ ø£<∏ä\qT Áb˛‘·‡Væ≤dü÷Ô
e#êÃsTT.
1960`70 <äX¯ø£+˝À á ∫qï ø£<∏ä\ Á|üÁøÏj·T y˚>∑+ ‘·–Zq|üŒ{Ïø° |üÁ‹ø£\T, Á|ü»\
Ä<äs¡DqT H√#·T≈£îHêïsTT. 1970`80 <äX¯ø£+˝À Ä+Á<ÛäuÛÑ÷$T, Ä+Á<ÛäCÀ´‹, Á|üuÛÑ˝≤+{Ï
yês¡|üÁ‹ø£\T ∫qï ø£<∏ä\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#êsTT. Ç<˚ ø±\+˝À kÕ«‹, eì‘·, kÕ«‹ e÷dü|üÁ‹ø£,
CÀ´‹ e÷dü|üÁ‹ø£\T ≈£L&Ü ∫qïø£<∏ä\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#êsTT.
1980`90 <äX¯ø£+˝À ~q|üÁ‹ø£\T Ä~yês¡+ nqTã+<Ûë\˝À á ∫qï ø£<∏ä\qT
Áb˛‘·‡Væ≤+#êsTT.
1990 ‘·s¡Tyê‘· ‘Ó\T>∑THê≥ mH√ï |üÁ‹ø£\ Ä$sꓤe+ »s¡>∑&Éy˚T ø±≈£î+&Ü b˛düTºø±s¡T¶
ø£<∏ä\‘√bÕ≥T ø±\yéT <ë≥ì ø£<∏ä\qT ≈£L&Ü Áb˛‘·‡Væ≤dü÷Ô e#êÃsTT. á eT<Ûä´ø±\+˝À 21e
X¯‘êã›+ ‘=* <äX¯ø£+ qT+&ç áHê{Ï es¡≈£î á ∫qï ø£<∏ä\ Áb˛‘ê‡Vü≤+ πøe\+ Á|æ+{ŸMT&çj·÷πø
|ü]$T‘·+ ø±≈£î+&Ü Ä<ÛäTìø£ Á|ükÕs¡ e÷<Ûä´e÷\ ªEμ |üÁ‹ø£˝À¢ ôd’‘·+ ô|’q ù|s=ÿqï ∫qï
ø£<∏ä>±ì, ø±\yéT <ë≥ì ø£<∏ä>±ì, b˛düTºø±sY¶ ø£<∏ä\T>±ì nH˚ø£+ $X¯«$U≤´‘·yÓTÆ Á|üC≤<äs¡D≈£î
H√#·T≈£îHêïsTT.

5
 Á|ü<Ûëq+>± 1990 ‘·s¡Tyê‘·. á ø£<∏ë Á|üÁøÏj·T˝À |ü⁄s¡T&ÉT b˛düT≈£îqï ∫qï ø£<∏ä\T>±ì,
ø±\yéT <ë≥ì ø£<∏ä\T>±ì, b˛düTºø±s¡T¶ ø£<∏ä\T>±ì Á|ü#·T]+#Ó |üÁ‹ø£\T ãVüQeT‘·T\ì∫à m+<äs√
j·TTes¡#·sTT‘·\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#êsTT. H˚{ÏøÏ Áb˛‘·‡Væ≤düTÔHêïsTT. Ç~ ‘Ó\T>∑T ø£<∏ä≈£î |üÁ‹ø£\T
#˚dæq |ü{≤º_Ûùwø£+ nq&É+ düeT+»düy˚T.
s¡#H· ê•\Œ+ $wüjT· +˝À Áø=‘·bÔ ˛ø£&\É T ‘Ó\T>∑T˝À n+‘·>± sêe≥+˝Ò<Tä . »s¡à˙˝À >∑T+≥sY
Á>±Hé, ÄyÓT]ø±˝À |ò{æ Ÿ‡C…sê˝Ÿ,¶ H=u§b˛|ò,t Ç+‘Ó+<äT≈£î, uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À ø=+<äsT¡ Ç+&√ Ä+–¢jT· Hé
ø£<∏ä≈£î\T, ∫Á‘·$∫Á‘·yÓTÆq Á|üjÓ÷>±\T ø£<∏ës¡#·q˝À #˚düTÔHêïs¡T. Ä $<ÛäyÓTÆq Á|üj·T‘·ï+ ‘Ó\T>∑T˝À
»s¡ø£ÿb˛e&É+ XÀ#·˙j·T+. •\ŒeT+fÒ |ü<ë\‘√ >±s¡&û #˚j·T&É+ ø±<äT. ˇø£ e÷qe dü+|òüT≥qT
ˇø£ $+‘· <äèø√ÿD+ ì+∫ #·÷&ɶ+, Ä <äèXÊ´ìï |ü]|üPs¡í+>± ≈£î¢|üÔ+>± e´ø°Ôø£]+#·&ÜìøÏ uÛ≤wü
kÕ<Ûqä +>± eT\T#·Tø√&É+. ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü≈î£ , dü+düÿè‹ø°, dü+Á|ü<ëj·÷ìø°, nqTyÓq’ s¡#H· ê |ü<‘Δä T· \T,
ø£<∏äq•˝≤Œ\T mH√ï e#êÃsTT.
ø£<ä∏ düT<Û÷ä s¡+>± kÕ–b˛ø£ bı+~ø£>± ñ+&Ü*. ø£<ë∏ >∑s“¡ +¤ ˝À ø£sT¡ D düìïy˚X+¯ ≈£LsêÃ*.
bÕsƒ¡≈£î&ÉT nqTø√ì ø=‘·Ô eT\T|ü⁄‘√ ‘·e÷cÕ>± ø£<∏ä eTT–dæb˛yê*. nqï~ ∫qï ø£<∏ä <Û˚´j·T+>±
$ø±düe+‘·yÓTÆ+<äH˚ $wüj·T+ ìsêú]‘·yÓTÆ+~.
ªª∫qïø£<∏äμμ eè~Δ˝ÀøÏ sêe&ÜìøÏ $$<Ûä kÕVæ≤‘·´ dü+düú\T m+‘√ ø£èwæ #˚XÊsTT nqï
$wüj·T+ ìsêús¡D »]–+~.
|üÁ‹ø£\T Áb˛‘·‡Væ≤+#·&É+ Á|ü<Ûëq ø±s¡D+ ne«&É+e\¢. ø£<∏ä≈£î\T nH˚ø£ n+XÊ\ MT<ä
ˇø£ Á|ü‘˚´ø£ <äèw溑√ ø£<∏ä\T n+~+#ês¡T.
Á|ü<Ûëq+>± kÕ«‘·+Á‘ê´q+‘·s¡+ qT+&ç H˚{Ï es¡≈£î >∑\ ø±˝≤ìï |ü]o*ùdÔ á ∫qïø£<∏ä
nH˚ø£ s¡÷bÕ\qT dü+‘·]+#·T≈£î+~. y˚>∑e+‘·yÓTÆq ø±˝≤qT>∑TDyÓTÆq e÷s¡TŒ\≈£î Á|üuÛ≤$‘·+
ne⁄‘·÷ ‘·bÕ\ ø£<∏ä\ qT+&ç, ø±\yéT <ë≥ì ø£<∏ä\T, b˛düTºø±s¡T¶ ø£<∏ä\T nH˚ ù|s¡T¢ dæ+>±]+#·≈£îì
mH√ï $wüj·÷\qT Á|ü»\≈£î n+~dü÷ÔH˚ e⁄+~ nqï $wüj·T+ düŒwüºyÓTÆ+~.
∫qïø£<∏ä u≤>± eè~Δ #Ó+<ä&ÜìøÏ Á|ü<Ûëq ø±s¡D+ n‹dü«\Œ $wüj·÷\T ≈£L&Ü ø£<∏ë
edüTÔe⁄\T>± sêe&É+ e\¢ ø£<∏ä\T Á|üC≤_Ûe÷Hêìï #·÷s¡>=+≥THêïsTT.
∫qï ø£<∏ä˝À¢ Á|ü<Ûëq+>± uÛ≤wü|üs¡+>± #Ó|üŒe\dæ eôdÔ n<äT|ü⁄. bı<äT|ü⁄ #√≥T#˚düT≈£îì
bÕÁ‘·\ì, dü+|òüT≥q\qT s¡øÏÔø£{Ϻ+#·&É+ ÁbÕ<Ûëq´‘·qT dü+‘·]+#·Tø√e&Éy˚T á ø£<∏ä\ yÓ’uÛÑyêìøÏ
eT÷\ø£+>± ù|s=ÿqe#·TÃ.
ø£<∏ä≈£î&ÉT ‘·q ‘·è|æÔ y˚Ts¡≈£î #Ó|üŒ<ä\#·T≈£îqï edüTÔe⁄qT ‘Ó*j·TCÒj·T&É+ ø£<∏äq+ ˇø£
uÛ≤>∑y˚T nqï $wüj·T+ düŒwüºyÓTÆ+~.

6
 ø£<ë∏ s¡#s· TT‘·\T C≤‹JeHêìï, uÛ≤yêìï, »q düeTdü´\qT, ø£wºü düTø±\T $e]+#·&ÜìøÏ,
yê´U≤´ì+#·&ÜìøÏ, |ü]cÕÿsê\T dü÷∫+#·&ÜìøÏ ø£<∏ä≈£î yê&ÉT≈£îHêïs¡T.
s¡#·sTT‘·\T kÕe÷õø£ düŒèVü≤ ø£*– ìã<äΔ‘·‘√ ø£<∏ë s¡#·q\T #˚XÊs¡T.
Á|ü<Ûëq+>± ø±s¡T¶ø£<∏ä\T>±ì, ø±\yéT<ë≥ì ø£<∏ä\T>±ì ø±sê´ø±s¡D dü+ã+<Ûëìï ø£*–
e⁄qïy˚ m≈£îÿe>± ø£ìŒkÕÔsTT. Á|ü<Ûëq+>± ∫qï ø£<∏ä\T Áyêdæqyês¡T m‘·TÔ>∑&É ˇø£ dü+<äsꓤH√ï
(>∑‘·+˝À »]–q~ >±ì) ˝Ò<ë eTπs<Ó’Hê kÕe÷õø£ $wüj·÷H√ï, ‘Ó*j·TCÒdü÷Ô #Ó|æŒqyÓ m≈£îÿe>±
‘Ó*j·TCÒXÊs¡T. $X‚wüy˚T$T≥+f… ø£<∏ä eT\T|ü⁄‘√ |üP]Ô>±e&É+ ø£ìŒdüTÔ+~.
bÕÁ‘·∫Á‘·D $wüj·T+˝À Ç~ ˇø£ |ü]~ÛøÏ ˝Àã&çq$ ø±e&É+ e\¢. bÕÁ‘·\ ‘ê‹«ø£∫+‘·q
yÓTs¡T|ü⁄˝≤ yÓT]dæ ø£qTeTs¡T>ö‘·T+~. ø±≈£î+f… yê] #˚düº\T>±ì, ÁøÏj·÷ |òü*‘ê\T >±ì
ÁbÕ<Ûëq´‘·qT dü+‘·]+#·T≈£îì e⁄+&É&É+ nìï ø£<∏ä˝À¢ ø£q|ü&ÉTÔ+&ç. bÕÁ‘·\qT r]Ã~~›q ∫qï
ø£<∏ë s¡#·sTT‘·\T düVü≤»‘ê«ìøÏ <ä>∑Zs¡>± bÕÁ‘·\qT r]Ã~<ë›s¡qï~ ì»+. á ø£<∏ä˝À <ë<ë|ü⁄
bÕÁ‘·\ìï ø£<∏ë Á|üjÓ÷»Hêìï ns¡ú+ #˚düTø√e&ÜìøÏ düVü≤ø£]kÕÔsTT.
dü+|òüT≥q |òüT≥Hê•˝≤Œìï ∫qï ø£<∏ä˝À¢ ø£<∏ä≈£î\T Ä~ qT+&ç ø=düyÓTs¡T|ü⁄ es¡≈£î ø£<∏ä
q&ç|æ+#·&É+˝À ÁbÕ<Ûëq´‘·ì∫à ø£<∏ä\qT s¡øÏÔ ø£{Ϻ+#ês¡T.
∫qï ø£<˝ä∏ À¢ s¡#s· TT‘·\T ø£<≈ä∏ î£ , ø£<˝ä∏ À bÕÁ‘·\≈£î nqT>∑TDyÓTqÆ H˚|<ü ë∏ ´ìï, yê‘êes¡D≤ìï
∫Á‹+#ês¡ì düŒwüºyÓTÆ+~.
ø£<∏äq •\Œ+˝À ø£<∏ä≈£î\T ‘·eT ∫qïø£<∏ä˝À uÛ≤cÕ, <ëìøÏ ‘·–q XË’*ì nedüs¡yÓTÆq #√≥
bÕÁ‘·≈£î nqT>∑TDyÓTÆq XË’*ì Á|ü<ä]Ù+#ês¡T.
∫qïø£<∏ä˝À¢ ø£<∏ä≈£î\T. Á|ü<Ûëq+>± ø£<∏äq •\Œ+˝À uÛ≤>∑+>±. ñ‘·ÔeT |ü⁄s¡Twü, Á|ü<∏äeT
|ü⁄s¡Twü˝À ø£<∏ä\qT s¡∫+#ês¡T. ñ‘·ÔeT |ü⁄s¡Twü˝À #Ó|æŒq ø£<∏ä\T düeTdü´\ j·T<ës¡ú ø√D≤ìï
Ä$wüÿ]+|ü #˚XÊsTT. Á|ü<∏äeT |ü⁄s¡Twü˝À #Ó|æŒq ø£<∏ä\T ø£<∏ä≈£î\ Á|ü‹uÛÑ≈£î ‘êsêÿD+>± ì˝≤ÃsTT.
XË’* $wüj·T+˝À ø£<∏ä s¡#·sTT‘·\T mqTï≈£îqï edüTÔe⁄≈£î nqT>∑TD+>± eT*#ês¡T. j·÷dü,
e÷+&É*ø£+, C≤rj·÷\T, kÕyÓT‘·\T yÓTT<ä˝…’q yê{Ïì dü+<äsꓤqTkÕs¡+ Á|üjÓ÷–+#ês¡T.
es¡Hí ê •\Œ+ $wüjT· +˝À ∫qï ø£<\ä∏ qT Áyêdæq ø£<≈ä∏ î£ \T #ê˝≤ ‘·≈î£ ÿe ÁbÕ<Ûëq´$T#êÃs¡T.
yÓ’$<Ûä´uÛÑ]‘·yÓTÆq Ç‹eè‘êÔ\‘√ ø£<∏ä\T kÕ«‘·+Á‘ê´q+‘·s¡+. e∫Ãq$ H˚{ÏøÏ edüTÔqï$
bÕsƒ¡≈£î\qT n\]dü÷ÔH˚ e⁄HêïsTT.
kÕe÷õø£ düeTdü´\qT Ç‹eè‘êÔ\T>± #˚düT≈£îqï|üŒ{Ïø°, |ü]cÕÿsê\qT dü÷∫+∫q ø£<∏ä\T
ø£ìŒkÕÔsTT. n+‘˚ ø±≈£î+&Ü πøe\+ düeTdü´qT >∑T]Ô+∫ e~˝Òdæq ø£<∏ä\qT ø£<∏ä≈£î\T s¡∫+#ês¡T.
∫qï ø£<˝ä∏ À¢ ø£<≈ä∏ î£ \T kÕe÷õø£ dü+y˚<qä (düe÷»+|ü≥¢ ne>±Vü≤q, düe÷»+ e÷sê\qï
Äø±+ø£å, ‘êeTT #·÷dæq düe÷» |ü]dæú‘·T\ |ü≥¢ y˚<äq) ø£q|ü]#ês¡T. Á|ü‹|òüT≥q #Ó’‘·Hê´ìøÏ

7
ô|<ä›|”≥ y˚XÊs¡T, e÷qMj·T $\Te\qT |ü]s¡øÏå+#ês¡T. e´edüúô|’ e´+>∑´ <Û√s¡DÏì Á|ü<ä]Ù+#ês¡T.
á ∫qï ø£<∏ä\T kÕ«‘·+Á‘ê´q+‘·s¡+ qT+&ç H˚{Ï es¡≈£î kÕe÷õø£ düŒèVü≤‘√, yêdüÔe
n+XÊ\≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘·ìdü÷Ô ø£<∏ä≈£î\T ∫qï ø£<∏ä\qT r]Ã~<ë›s¡T.
y˚>∑e+‘·yÓTÆq j·÷+Á‹ø£ Jeq+˝À, b˛{° Á|ü|ü+#·+˝À eTìwæ J$‘êes¡D+˝À
ô|qy˚düT≈£îb˛sTT ‘·|ü\T, u≤<Ûä\T |ü⁄qsêeè‘·+ ø±≈£L&É<äì, n~ eTT+<äT ‘·sê\≈£î yês¡dü‘·Ô«|ü⁄
Ädæ>Ô ± dü+Áø£$T+#·sê<äH˚ <äèø£Œ<∏+ä ‘√ Hê{Ï Hê{Ï qT+&ç H˚{Ï es¡≈î£ á ∫qï ø£<\ä∏ T Á|üC≤_Ûe÷Hêìï
#·÷s¡>=+≥÷H˚ e⁄HêïsTT.
|üPs¡«+ ø£<ä∏ m+‘· ì&ç$ ô|<ä<› ‘’Ó Ó $q&ÜìøÏ m+‘√ Ç+|ü⁄>± e⁄+&˚~. s√E\T kÕ>∑BdæHê
$düT>∑T nì|æ+#˚~ ø±<äT. H˚{Ï |ü]dæú‘·T\T n˝≤˝Òe⁄. j·÷+Á‹ø£ Jeq+˝À 3G bòÕs¡÷à˝≤
Simple, Sweet, Short≈£î bÕsƒ¡≈£î\T ô|<ä›|”≥ y˚düTÔHêïs¡T. n+<äT¬ø ø£<∏ä Á‹$Áø£eT‘·«+ qT+&ç
yêeTq‘ê«ìøÏ #˚]+~. Ç~ πøe\+ ì&ç$˝ÀHÓ. ø£<∏ä˝À Ç‹eè‘·Ô+, ø£<∏äq+, •\Œ+, XË’* e÷Á‘·+.
m~–q yêeTqT&Óï <ä]Ù+|ü #˚düTÔHêïsTT nqï $wüj·÷ìï á dæ<ëΔ+‘· yê´dü Á>∑+<∏ä |òü*‘·+>±
‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïqT.

1e n<Ûë´j·T+ :` Ä<ÛäTìø£ ‘Ó\T>∑T ø£<∏ëìø£ dü«s¡÷|ü dü«uÛ≤yê\T

1.0. ø£<∏ä ø£<Ûëìø£ `|ü⁄≥Tºø£ `|üPsê«|üsê\T
1.1. ø£<∏ëìø£`<ëì |ü]D≤eT+
1.2. ∫qïø£<∏ä `ø£<∏ëìø£ |ü]~Û \ø£åD≤\T
1.3. ∫qïø£<∏ä ` yêdüÔ$ø£‘·
1.4. ∫qïø£<∏ä |ü]D≤eT $ø±kÕ\T
1.4.1. Ä+Á<ÛäÁbÕ+‘·+ ø£<∏ä\T
1.4.2. ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+ ø£<∏ä\T
1.4.3. sêj·T\d”eT ÁbÕ+‘·+ ø£<∏ä\T
1.5. ∫qïø£<∏ä≈£î |ü⁄Hê~`uÛÑ+&Üs¡T n#·Ãe÷+ã
2e n<Ûë´j·T+ :` 2.0. ∫qïø£<∏ä\T eØZø£s¡D`|ü]D≤eT $ø±dü+
2.1. uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹`Jeq ø£<∏ä\T
2.1.1. uÛÑ>∑e+‘·Tì ø£<∏ä\T, yÓ’~ø£ Jeqø£<∏ä\T
2.1.2. Ç‹Vü‰dæø£ ø£<∏ä\T (sêe÷j·TD uÛ≤s¡‘·ø£<∏ä\T)

8
 2.1.3. Ä<Ûë´‹àø£ ø£<∏ä\T
2.2. C≤rjÓ÷<ä´eT ø£<∏ä\T
2.2.1. dü+|òüTdü+düÿs¡D ø£<∏ä\T
2.2.2. <˚X¯uÛÑøÏÔ ø£<∏ä\T
2.2.3. Ä<äs¡Ù düe÷» ìsêà‘·\ ø£<∏ä\T
2.2.4. #ê]Á‘·ø£ ø£<∏ä\T
2.3. Á|üjÓ÷»Hê‘·àø£ ∫qï ø£<∏ä\T
2.3.1. ∫qï |æ\¢\ ø£<∏ä\T
2.3.2. ˙‹ ø£<∏ä\T
2.3.3. |ü≈£åî\T »+‘·T ø£<∏ä\T
2.3.4. kÕVü≤dü ø£<∏ä\T
2.4. ñ<ë‘·Ô ÄX¯j·T+ ø£<∏ä\T
2.5. kÕe÷õø£ ∫qï ø£<∏ä\T`edüTÔ yÓ’$<Ûä´+
2.5.1. e÷qe dü+ã+<Ûä ø£<∏ä\T (eè<äTΔ\T, ≈£î\eè‘·TÔ\ ø£<∏ä\T)
2.5.2. ø±]àø£ ø£<∏ä\T (u§>∑TZ, ;&ç, ^‘· ø±]à≈£î\ ø£<∏ä\T)
2.5.3. X¯è+>±s¡ ø£<∏ä\T (Áù|eT, düs¡dü, ôdø˘‡ ø£<∏ä\T)
2.5.4. Vü‰dü´ ø£<∏ä\T
2.6. ñ<ä´eT ø£<∏ä\T
2.7. eTVæ≤fi¯\ ø£<∏ä\T
2.8. ≈£î≥T+ã J$‘· ø£<∏ä\T
2.8.1. ñ<√´>∑+ ìs¡T<√´>∑T\ ø£<∏ä\T
2.8.2. e÷qe‘êyê<ä ø£<∏ä\T.
2.8.3. >∑Ts¡T•wüß´\ ø£<∏ä\T
3e n<Ûë´j·T+ :` 3.0. |ü]e÷D+˝À eT]+‘· ‘·–Zq ∫qï ø£<∏ä\T
3.1. ø±s¡T¶ ø£<∏ä\T
3.2. ù|J ø£<∏ä\T
3.3. ø±\yéT ø£<∏ä\T

9
3.4. f…*bò˛Hé ` ñ‘·Ôsê\ ø£<∏ä\T
4e n<Ûë´j·T+ :` 4.1. ∫qïø£<∏ä≈£î ã+>±s¡T uÛÑ$wü´‘·TÔ
4.2. ∫qï ø£<∏ä`Ä<ÛäTìø£ kÕVæ≤‘·´ dü«s¡÷|ü+
4.3. ∫qï ø£<∏ä˝À¢ yÓ’$<Ûä´+
4.4. sê• ‘·>∑Z˝Ò<äT
5e n<Ûë´j·T+ :` 5.0. ∫qïø£<∏ä\T ` ø£<∏ë ìsêàD yÓ’$<Ûä´+
5.1. XË’©, •\Œ+, edüTÔe⁄
5.1.1. ∫qï ø£<∏ä˝À¢ XË’©, •\Œ+
5.1.2. ∫qï ø£<∏ä˝À¢ edüTÔe⁄
5.2. ø£<∏ë ìsêàD+`ø£<∏ë <äèø£Œ<∏ä+
5.2.1. o]¸ø£\T`ÁbÕs¡+uÛÑ eTT–+|ü⁄\T
5.2.2. bÕÁ‘·∫Á‘·D`Á|ü<Ûëq bÕÁ‘·\T`Ç‘·s¡ bÕÁ‘·\T
5.2.3. dü+uÛ≤wüD •\Œ+
5.2.4. e÷+&É*ø£+`nq´<˚XÊ´\T
5.3. yêdüÔ$ø£‘·

ñ|üdü+Vü‰s¡+
ñ|üj·TTø£Ô Á>∑+<∏ädü÷∫
nqTã+<Ûä+ ` Á|üdæ<äΔ ø£<∏ä≈£î\T Äs¡T>∑T]‘√ eTTU≤eTTœ
1.y˚<ä–] sê+u≤ãT
2.eT˝≤¢~ yÓ+ø£≥ ø£èwüíeT÷]Ô
3.¬ø._.ø£èwüí
4.s¡|òüTTq+<äHé
5.<ä÷]yÓ+ø£≥ sêe⁄
6.b˛s¡+øÏ <äøÏåD≤eT÷]Ô

10