Professional Documents
Culture Documents
Unidad II Dip. Q'eqchi'
Unidad II Dip. Q'eqchi'
XKAB’ CH’UTAM
ROKSINKIL LI K’ANJEL:
Sahil ch’oolejil cho’q eere komon, wanko sa’ xkab’ ch’utam re li kawresink sa’ li qaatinob’aal Q’eqchi’.
Qab’aanuhaq li qak’anjel chi chaab’il ut chi sa qach’ool.
XB’EEN K’ANJEL: Qak’a’uxlaaq rix eb’ li k’a’aq re ru li wankeb’ sa’ li qasutam, ut chi rix a’an sa’ jun chi
ch’ina perel hu tqatz’iib’a jun seeraq’ chi rix eb’ li xul re li k’iche’, b’arwi’ tqayal qaq’e roksinkil chi
tz’aqal reeru xtz’iib’ankil li qaatinob’aal Q’eqchi’.
Sa' li xninqal k'iche' nake' wank naab'al li xul, b'arwi jwal sa' nake' hilank ut jwal sa' ajwi' nake'xye naq' na
saqew ut na ewuuk li kutan. Tin k'e jun reetalil, q'ayeaq eb' li kok tz'ik, jwal sa' nake'xye naq neke' b'ichank,
li peepem, li tuulux ut jalanq jalanq chik li nakoruhan rilb'al sa' li qasutam, jo'kan ajwi ' naab'al li xul wankeb'
li xy'u'am sa' xiw xiw, xb'an xy'ehom xb'anuhom li winq, ninye a'in sa' xk'awa' naq aknaqil chik li nak'ulman
sa' li qasutam, jwal naab'al wichik li poyanam nake'xlab'ali li k'iche', wank naq neke' xyok li ninqik'iche' choq
re' si' ut wankeb' ajwi' li neke'xb'aanu xb'aan xlab'aleb'. Ut rik'in chixjunil a'in naqakamsi' chijunajwa li xsahil
ru li qasutam malaq eb' li xul. Jwal us ajwi xtzaqob'resinkil ru li na'leb a'in rik'in xjuntaqeetankil rik'in jalan
chik teep malaq tenamit b'arwi raab'il li k'iche' xb'aanaq a'an jun na'jej b'arwi' neke' hilank li naab'al chi xul,
wi naqak'e reetal aran sa' li xnimal k'iche' peten (selva petenera naay'eman re sa' kaxlan aatin) junxil chaq
jwal naab'al wichik li xul naruhan chi ilmank, wan li kaqk'oj, li hix, li max, li sis ut jalanq jalaq chik chi xul li
ink'a qilom sa' qateep, ab'an xb'aan xmak'ahil xnawom malaq xrahom li poyanam xk'amsi xnimal tzaqal li
k'iche' a'an, aran ut naqil chanru naq la'o ajwi naqa lab'ali eb' li xul ut li k'iche'.
XKAB’ K’ANJEL: Naq ak xqatz’iib’a li seeraq’ chi rix eb’ li xul re li K’iche’, anaqwank qayaab’asihaq sa’
xyaalalil, ut chi rix a’an qatz’iib’ahaq sa’ jun nimla perel hu li na’leb’ jwal aajel ru naxjultika cho’q qe.
Li na'leb' naxkanab' choq we chirix li seeraq a'in, a'an naq tento' sa qab'een la'o li poyanam xraab'il ut rilb'al li
qasutam, ink'a us li xmajewankil jo'eb' li xul ut li k'iche', xb'aan naq a'an jun li qaraab'al xb'aan li qa Ajaw.
XCH’OLOB’ANKIL LI NA’LEB’:
LI QASUTAM: Li qasutam a’an b’arwi’ laa’o nakootawlimank, ut nach’ chi qak’atq wankeb’ li k’a’ re ru,
qayehaq li wankeb’ xyu’an ut jo’kan aj wi’ li maak’a’eb’ xyu’am: qakomon poyanam, eb’ li xul, eb’ li
che’k’aam ut wankeb’ chik xkomon. Ut chi xjunileb’ a’in ak xch’uutal ut ak xk’ab’a’ wi’ li junjunq. Re naq
tqanaw kiib’ oxib’aq li na’leb’ chi rix li k’ab’a’ej nake’qoksi sa’ li qaatinob’aal Q’eqchi’ re
xk’utb’al ut xnawb’al junaq k’a’ re ru, ab’an aajel ru naq li na’aatinak tentook naq tnaw roksinkil li
k’ab’ab’a’ej sa’ li aatinob’aal.
K’ab’a’ej re chi
xjunil k’a’re ru K’ab’a’ej ak re wi’ li junjunq K’ab’a’ej re nayehok aj b’ar li poyanam
Poyanam----------------------Rux, Pet------------------- Aj Karcha, Aj Q’anpur, Aj Sayaxche’
Xul--------------------------------tz’i’, wakax
Che’------------------------------b’ach, wach’iil
K’a’ re ru-------------------------k’aam, q’ol, meex
● Ut anaqwank took’anjelaq.
XB’EEN: Sa’ junaq nimla perel hu, tink’utb’esi malaj tinjalam’uuchi eb’ li na’leb’ a’in:
Junaq poyanam, ut junaq reetalil li tenamit malaj k’aleb’aal b’arwi’ wankin.
XKAB’: Naq ak xqab’aanu eb’ li kok’ k’anjel a’in, anaqwank sa’ jun li ch’ina perel hu qatz’iib’ahaq
xk’ab’a’ eb’ li xcha’al li junjunq chi eetalil ak xqajalam’uuchi.
ROX: Injunes tink’e chi ch’uut eb’ li k’ab’a’ej a’in, re naq tink’utb’esi naq yookin xtawb’al ru li na’leb’
yookin xtzolb’al.
Tz’i’, pek, Mar, mis, Karcha, ochoch, Kob’an, mesleb’, tem, si’, tz’ak, q’ooq’, k’al, xaar, B’ex, q’ol, wa,
pim, Sayaxche’, Raxruha’.
XKA: Ut anaqwank rik’ineb’ li k’ab’a’ej ak xqak’e chi ch’uut sa’ li kelkookil kaxukuut, anaqwank rik’in li
junjunq tqak’uub’ kok’ raqal aatin sa’ qaatinob’aal Q’eqchi’.