DJEČIJI EMOCIONALNI I

SOCIJALNI RAZVOJ

1
 Emocije su jedan od najvažnijih faktora koji
utiču na cjelokupno funkcionisanje pojedinca i
imaju glavnu ulogu u interpersonalnom životu.
Svako dijete na podražaje svoje okoline reaguje
emocionalno
 Za sve teorije emocija zajedničko je, da se
emocije sastoje od niza povezanih reakcija na
određeni događaj ili situaciju
 Emocije, kao posljedice socijalnih iskustava iz
okoline, motivišu kognitivne procese i
ponašanje, te regulišu fiziološke, kognitivne i
bihevioralne aspekte ponašanja pojedinaca u
okolini

2
Faza usvajanja emocija uglavnom se odvija u
ranom djetinjstvu
Djeca od rođenja, u interakciji sa okolinom,
pokazuju svoje osjećaje, te uče prepoznavati
i kontrolisati emocije
Pozitivne emocije, kao što su sreća,
iznenađenje, te negativne emocije poput
ljutnje, tuge, straha, smatraju se osnovnim
emocijama i mogu se prepoznati vrlo rano u
djetinjstvu

3
Šestosnovnih emocija koje se javljaju u
ranom djetinjstvu su:
Radost
Interes/iznenađenje
Ljutnja
Strah
Tuga
Gađenje

4
U ranom djetinjstvu djeca u interakciji sa
svojim roditeljima, diferenciraju i modifikuju
svoje izražavanje emocija, oponašaju
roditelje i tako stvaraju porodične obrasce
ponašanja
Uz primarne emocije, koje se javljaju vrlo
rano nakon rođenja, u drugoj polovini druge
godine života, djeca postaju svjesna svog
emocionalnog ponašanja, te uče složenije
emocionalne procese, koji su preduslovi za
razvoj djeteta

5
Između druge i treće godine djeca, u skladu
sa stečenim i do tada naučenim standardima
i normama ponašanja, razvijaju složenije
emocije ponosa, krivnje, stida, zbunjenosti i
prkosa
U predškolskom dobu raste dječije
prilagođavanje na situacije iz okoline
Pokazatelji dobrog emocionalnog stanja
djeteta su dječija sposobnost kontrolisanja
širokog dijapazona emocionalnih doživljaja i
prikladnih reakcija u tim emocionalnim
situacijama
6
Djeca koja su ovladala svojim emocionalnim
doživljajima smatraju se emocionalno
kompetentnim. Emocionalna kompetencija,
dakle, uključuje dječiju sposobnost
prikrivanja emocija
Djeca rano nauče identificirati emocije, ali im
je potrebno određeno vrijeme da integrišu
informacije iz različitih izvora, da nauče
potiskivati nepoželjne emocionalne izraze, te
da nauče kako diferencirati svoje osjećaje da
bi udovoljili očekivanjima okoline

7
Manja djeca imaju problema sa
razumijevanjem mješovitih emocija, poput
tuge i sreće, ali već sa četiri godine mogu
ove emocije razlikovati, a sa pet godina
počinju usvajati njihovo značenje u
određenoj situaciji
Emocija može ostati jednostavna, ali se
može ponekad i transformisati u cjelokupni
sistem mišljenja i ponašanja

8
Npr. tuga se može pomiješati sa krivnjom i
strahom, što može dovesti do negativne
slike djeteta o samom sebi, potištenosti, a
može voditi i u depresiju
Mnoga istraživanja su pokazala da
emocionalna komunikacija majki i njihove
djece utiče na dječiji socijalni i emocionalni
razvoj

9
U razdoblju prve godine dječijeg života
majka-otac regulišu dječije emocije.
Međutim, nešto kasnije, dijete razvija proces
samoregulacije, počinje misliti o događajima,
te pronalazi različite načine njihove
samoregulacije i interpretacije, čime se
smiruje
Proces samoregulacije odvija se kroz proces
procjene događaja, te kroz odabir i kontrolu
emocionalnog izražavanja i ponašanja

10
Djeca u interakciji sa okolinom nauče
modifikovati svoje emocije, nositi se sa
frustracijom, uživati u drugima, prepoznati
opasnost, prevladati strah i tjeskobu, kako bi
postiglo uspješno interpersonalno
funkcionisanje
Kontroli dječijeg ponašanja doprinose dječije
sposobnosti upotrebe govora, samostalno
kretanje i razvojne promjene u dječijoj
neurofiziologiji

11
Procesi koji upravljaju dječijim reakcijama
zasnivaju se na stečenim znanjima,
iskustvima i biološkim faktorima
Kada govorimo o dječijim emocijama i
reakcijama, neophodno je pomenuti i dječiji
temperament koji dovodi do individualnih
razlika među malom djecom i koji može
utjecati na cjelokupno psihološko
prilagođavanje djeteta okolini, te na dječiju
psihopatologiju

12
Prema vodećim teorijama temperamenta,
temperament čine biološke, individualne
razlike u emocionalnoj, motoričkoj
samoregulaciji određenih emocija, a uz
okolinu, karakteristike temperamenta
predstavljaju glavne prediktore dimenzija
ličnosti
Uz kvalitetan rad odgajatelja, uz saradnju sa
porodicom moguće je djelovati na neke
karakteristike temperamenta, a koje vode u
negativnu afektivnost

13
Tokom procesa socijalizacije u kome
društvo oblikuje dječija uvjerenja, očekivanja
i ponašanja, dječiji emocionalni razvoj i
dječije prilagođavanje okolini pod uticajem
su različitih faktora kao npr.
Dječije privrženosti majci
Razgovora o emocijama
Podrške i nadzora roditelja
Interakcije sa vršnjacima
Odnosa djeteta sa odraslima izvan porodice

14
Dječije usvajanje emocionalnog izražavanja,
prepoznavanja i razumijevanja emocija pod
uticajem su pravila i normi emocionalnog
ponašanja kulture u kojoj se dijete razvija, a
uči se vrlo rano u djetinjstvu
Zbog toga, načini na koje djeca i odrasli
razmjenjuju afektivne signale u socijalnim
interakcijama od velike su važnosti za
dječiju socijalizaciju emocija

15
Ako dijete ne nauči, u dovoljnoj mjeri,
prepoznati i razumijevati emocije iz svoje
okoline, tada je otežano daljnje učenje
socijalnih normi, običaja i pravila ponašanja
grupe kojoj dijete pripada, te je otežano
usvajanje socijalnih vještina
Važnu ulogu u procesu socijalizacije ima
dječija regulacija emocija, a ako dijete nije
osposobljeno da reguliše emocije to će
negativno uticati na interakciju djeteta sa
okolinom i usvajanje socijalnih normi i
pravila ponašanja

16
Ukoliko dijete specifično izražava emocije,
izražava emocije koje su karakteristične za
“ZAKOČENU” djecu, smanjuju se kvalitetne
interakcije djeteta sa okolinom, a time i
usvajanje novih oblika socijalnog oblika
ponašanja
Dječije sposobnosti kreiranja odnosa sa
svojom okolinom snažan su prediktor
mentalnog zdravlja u odrasloj dobi
Djeca traže socijalnu podršku od svojih
prijatelja, kako bi se mogli boriti sa životnim
promjenama i poduprijeti sopstveni kognitivni
i socijalni razvoj 17
 Uz porodicu, jedan od najvažnijih uticaja na
djetetovu socioemocionalni razvoj u
predškolskom dobu imaju vršnjaci i odgajatelji
 Dječija interakcija sa vršnjacima u igri, u
predškolskoj ustanovi, doprinosi socijalnoj
kompetenciji, psihosocijalnim vještinama
ponašanja i manjoj agresivnosti
 Mala djeca, koja nisu razvila primjerenu
privrženost sa odraslim osobama, pokušavaju
nadomjestiti te nedostatke u odnosima sa
vršnjacima, čime postaju ovisni o prihvaćenosti
vršnjaka i njihovim uticajima u toku djetinjstva

18
Djeca koja su u predškolskoj ustanovi
uključena u složenije igre i aktivnosti
ponašaju se manje agresivno i povučeno, što
upućuje da je veliki uticaj vršnjaka na dječiji
socioemocionalni razvoj i kompetenciju
Međutim, vršnjaci ne mogu imati zamjensku
ulogu za roditelje i odgajatelje, u toku
socioemocionalnog razvoja, jer roditelji i
odgajatelji u interakciji sa djecom razvijaju
specifične emocionalne odnose, koji
vjerovatno najviše doprinose dječijoj
socijalizaciji emocija

19
Teoretičari, koji su ispitivali važnost uticaja
okoline na ponašanja djeteta, ističu važnost
procesa rane socijalizacije i naglašavaju
važnost socijalnog učenja putem
potkrepljenja i učenja opažanjem
Rani socijalizacijski obrasci, stečeni u
porodici, prenose se u toku razvoja na druga
područja interpersonalnih odnosa, djeca
prenose naučene modele ponašanja iz
porodice u interakciju sa vršnjacima, u
drugoj sredini
20
Hoće li dijete biti socijalno kompetentno ili
ne, zavisi od njegove sposobnosti regulacije
emocija, poznavanju i razumijevanju okoline,
socijalnim vještinama, te od sposobnosti
djeteta da se ponaša u skladu sa tim
spoznajama
Kompetentno dijete može iskoristiti poticaje
iz okoline, sopstvene poticaje, te postići
dobre razvojne rezultate koji omogućavaju
zadovoljavajuće i kompetentno učešće u
zajednici kojoj dijete pripada

21
Obzirom da socijalne interakcije uključuju
niz socijalnih vještina, socijalno kompetentna
djeca usklađuju svoje ponašanje sa tuđim,
tako što pronalaze “ZAJEDNIČKI JEZIK”,
razmjenjuju informacije i ispituju sličnosti i
razlike u skladu sa naučenim psihosocijalnim
vještinama
Psihosocijalne vještine sastoje se od
osnovnih socijalnih vještina, vještina
povezanih sa funkcionisanjem u grupi,
postupanja sa osjećajima i stresom, te
alternativa za agresiju

22
Osnovne socijalne vještine, koje je u ovom
uzrastu neophodno svakodnevno razvijati su:
Vještina slušanja
Vještina lijepog govora
Traženja pomoći i uvažavanja drugih
Vještine povezane sa funkcionisanjem u grupi
uključuju:
Postavljanje pitanja
Čekanje na red i uključivanje u igru
Slijeđenje uputstava
Traženje prijatelja za igru
Pružanje pomoći drugima

23
Veoma važno je kod djece razvijati vještine
razumijevanja vlastitih i tuđih osjećaja,
postupanje sa strahom
Djecu treba pripremati i razvijati kod njih
vještine koje će im pomoći da pravilno
postupaju u stresnim situacijama, kako da
budu iskreni, opušteni i kako da prihvate
gubitak

24
Da bismo razvijali socijalno kompetentno
dijete, već u predškolskom dobu, dijete je
neophodno upoznati sa alternativama za
agresivno ponašanje, odnosno sa vještinama
postupanja u ljutnji, odlučivanju, da li je
nešto u redu ili ne, vještinama rješavanja
problema i prihvatanja posljedica
Ovladavanje psihosocijalnim vještinama u
predškolskom dobu od presudne je važnosti
za adekvatan daljnji socijalni razvoj djeteta

25
 Izsvega navedenog, možemo zaključiti, da djeca
uče socijalne vještine od modela iz svoje okoline.
Tako dijete može usvojiti psihosocijalne vještine
poput:
Kooperativnosti
Odgovornosti
Empatije
Velikodušnosti
Ljubaznosti, radoznalosti …
Ali i vještine poput:
Svadljivosti
Škrtosti
Sukobljavanja i egoističnost,
koje su povezane sa problemima u socijalizaciji
26
Djeca koja su ovladala psihosocijalnim
vještinama, tj. djeca koja razumiju tuđa
emocionalna stanja, bolji su učenici, imaju
manje internaliziranih i eksternaliziranih
problema u ponašanju, tjelesno su zdravija,
imaju jače samopouzdanje i veće povjerenje
u okolinu. Ta djeca razvijaju dublja
prijateljstva, kvalitetnije upravljaju svojim
emocijama, a nakon stresa brže se
oporavljaju
Ova djeca koristit će opštoj dobrobiti
društvene zajednice

27
Zahvaljujem se na pažnji

28