‫ﺧ ﻠ ﻔ ﯿ ﺔ و ﺑ ﺪ ا ﯾﺎ ت ا ﻟ ﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ي ‪ / /‬ﺗ ﺮ ﺟ ﻤ ﺔ ﻋ ﻠ ﻲ ا ﺳ ﻤﺎ ﻋ ﯿ ﻞ ا ﻟ ﺠﺎ ف‬

‫‪tellskuf.com/index.php/authors/436-al/36343-2014-02-28-17-22-47.html‬‬

‫ﻛـﺘـﺎب أﻟﻤﻮﻗﻊ‬

‫‪0/‬‬ ‫ﺗﻘﯿﯿ ﻢ اﻟ ﻤ ﺴﺘ ﺨﺪ م ‪:‬‬

‫ﺳﯿ ﺊ ﺟﯿﺪ‬

‫ا ﻟ ﻤ ﺠ ﻤ ﻮ ﻋ ﺔ ‪ :‬ﻋ ﻠ ﻲ إ ﺳ ﻤﺎ ﻋ ﯿ ﻞ ا ﻟ ﺠﺎ ف‬
‫ﺗﻢ إﻧﺸﺎءه ﺑﺘﺎرﯾﺦ اﻟﺠﻤﻌﺔ‪ 28 ,‬ﺷﺒﺎط‪/‬ﻓﺒﺮاﯾﺮ ‪17:22 2014‬‬
‫اﻟﺰﯾﺎرات‪805 :‬‬

‫ا ﻗ ﺮ أ ا ﯾ ﻀﺎ ﻟﻠ ﻜﺎ ﺗ ﺐ‬

‫ﺧﻠ ﻔ ﯿ ﺔ و ﺑ ﺪ ا ﯾﺎ ت اﻟ ﻘﺎ ﻧ ﻮ ن اﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ي‬

‫ﺗ ﺮ ﺟ ﻤ ﺔ ﻋﻠ ﻲ ا ﺳ ﻤﺎ ﻋ ﯿ ﻞ اﻟ ﺠﺎ ف‬

‫‪ 104‬اﻟﻤﻘﺪﻣﺔ‬

‫ﻋ ﺮ ف ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﯿ ﻦ ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء ﺑﺎ ن ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ﻛﺎ ن أ ﺳﺎ ﺳ ﯿﺎ " ‪ ,‬و ﯾ ﻌ ﻜ ﺲ ﻋﺎد ة ا ﻷد ب ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ي ا ﻟ ﺤ ﯿﺎ ة ا ﻟ ﻤ ﺰد ﻫ ﺮ ة ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺗ ﺴ ﺘ ﻤ ﺮ ﺳ ﻌﺎد ﺗ ﻬﺎ‬

‫ﻋ ﻨﺪ ﻣﺎ ﯾ ﺤ ﺘ ﺮ م ا ﻟ ﻨﺎ س ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ‪ ,‬و ﻓ ﻲ ﻏ ﻀ ﻮ ن ﻓ ﺘ ﺮ ة ا ﻟﺪ و ﻟ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﺸ ﺌ ﻮ ﻣ ﺔ ا ﻟ ﺘ ﻲ و ﺟﺪ ت ﻋ ﻨﺪ ﻣﺎ ﻛﺎ ن ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ﻣ ﺸ ﻜ ﻮ ﻛﺎ " ﻓ ﯿ ﻪ ﻟﺪ ى ا ﻟ ﻨﺎ س ﻓ ﻲ‬
‫ﺣﯿﻨﻬﺎ‪ 0‬وﻣﻨﺢ اﻻﻏﺮﺑﻖ اﻟﻘﺪﻣﺎء اﻟﻤﺼﺮﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ وﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺗﺸﺮﯾﻌﯿﺔ وذﻫﺐ داﯾﺪرص ﺳﻜﯿﻮﻟﺺ إﻟﻰ ﻣﺼﺮ ﻓﻲ ﺳﻨﺔ ‪ 59‬ﻗﺒﻞ‬
‫ا ﻟ ﻤ ﯿ ﻼد و ﻓ ﻲ ﻛ ﺘﺎ ﺑ ﻪ ا ﻷ و ل ا ﻟ ﻤ ﺴ ﻤ ﻰ " ا ﻟ ﺘﺎ ر ﯾ ﺦ ا ﻟ ﻌﺎ م " ﻧﺎ ﻗ ﺶ ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ و ا ﻟﻘ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﺔ و ﻣ ﻦ ﺑ ﯿ ﻦ ا ﻷ ﺷ ﯿﺎ ء ا ﻷ ﺧ ﺮ ى اد ﻋ ﻰ د ا ﯾﺪ ر ص ﺑﺎ ن‬
‫ﺧ ﻤ ﺴ ﺔ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﻤ ﻠ ﻮ ك ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﻦ ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء ﻛﺎ ﻧ ﻮ ا ﯾ ﻌ ﺮ ﻓ ﻮ ن " ﺑ ﻤﺎ ﻧ ﺤ ﻲ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن " و ﻟ ﻠ ﺘﺄ ﻛﺪ ﻣ ﻦ ﻫﺬ ا " ﻟ ﻢ ﯾ ﻜ ﻦ ﺳ ﻜﺎ ن ا ﻟ ﻨ ﯿ ﻞ ﺗ ﺤ ﺖ ر ﺣ ﻤ ﺔ ا ﻟ ﺮ ﻏ ﺒ ﺔ‬
‫ا ﻟ ﻌ ﺸ ﻮ ا ﺋ ﯿ ﺔ ﻟ ﻠ ﻤ ﻠ ﻚ ا و ا ﻟ ﻤ ﺤ ﻜ ﻤ ﺔ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﻨ ﻮ ا ﺣ ﻲ ‪ :‬ا ﻻ ﺟ ﺘ ﻤﺎ ﻋ ﯿ ﺔ ‪ ,‬ا ﻟ ﺰ ر ا ﻋ ﯿ ﺔ و ا ﻟ ﺼ ﻨﺎ ﻋ ﯿ ﺔ ‪ ,‬و ﻟ ﻜ ﻦ ﯾ ﺤ ﻜ ﻢ ﻫ ﯿ ﻜ ﻞ ﺿ ﺨ ﻢ ﻗﺎ ﻧ ﻮ ﻧ ﻲ ﻣ ﻌ ﺘ ﺒ ﺮ و ﻃ ﻮ ﯾ ﻞ‬
‫ﯾﺠﺴﺪ اﻟﻤﺒﺎدئ اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻟﻠﻌﺪاﻟﺔ واﻹﻧﺴﺎﻧﯿﺔ )‪ 0(1‬واﻋﺘﺎد اﻟﻤﺼﺮﯾﻦ ﻋﻠﻰ اﺳﺘﺨﺪام اﻟﻜﻠﻤﺎت واﻟﻌﺒﺎرات اﻟﻌﺎدﯾﺔ واﻟﻤﺘﻮاﻟﯿﺔ ﯾﻮﻣﯿﺎ" ﻓﻲ‬
‫ذ ﻟ ﻚ ا ﻟ ﻮ ﻗ ﺖ ﻟ ﻮ ﺻ ﻒ ‪ ,‬ﺷ ﺮ ح و ﺗ ﺴ ﻬ ﯿ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﻮ ا ﺿ ﯿ ﻊ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ﻧ ﯿ ﺔ " ا ن ا ﻟ ﻜ ﻠ ﻤ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﺔ ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺗ ﻄﺎ ﺑ ﻖ ﺑ ﺼ ﻮ ر ة ﻛ ﺒ ﯿ ﺮ ة ﺟﺪ ا " ﻣﻔ ﺮد ﺗ ﻨﺎ ﻟ ﻜ ﻠ ﻤ ﺔ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻲ ‪ 000hp‬وﻫﺬه اﻟﻜﻠﻤﺔ ﯾﻤﻜﻦ اﯾﻀﺎ" ﺗﺸﯿﺮ اﻟﻰ اﻟﻌﺎدة‪,‬اﻻﻣﺮ‪,‬اﻟﻌﺪاﻟﺔ واﻟﺤﻖ ﻃﺒﻘﺎ" اﻟﻰ اﺳﺘﺨﺪاﻣﻬﺎ‪"(2)0‬‬

‫وﺑﺤﺪاﺛﺔ اﻟﻤﻤﻠﻜﺔ اﻟﻘﺪﯾﻤﺔ )‪ (2200-2700‬ﻗﺒﻞ اﻟﻤﯿﻼد‪,‬ﯾﺼﻮر اﻟﻤﺼﺮﯾﻮن اﻻﻟﻪ اوﺳﺮس ﻛﺄﻟﻪ وﯾﻮﺟﺪ ﻣﺴﺒﻘﺎ" ﻗﺎﻧﻮن‬
‫وﻧﻈﺎم ﻗﻀﺎﺋﻲ ﻫﻨﺎك ﻗﺒﻞ ذﻟﻚ‪:‬ورﺑﻤﺎ ﻓﻲ اﻟﺴﻼﻻت اﻻوﻟﻰ واﻟﺜﺎﻧﯿﺔ )‪ (2700-3150‬ﻗﺒﻞ اﻟﻤﯿﻼد وﺗﺴﻠﻢ اﻟﻤﻠﻮك ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﻔﺘﺮة‬
‫ا ﻟ ﻤ ﻠ ﻮ ﻛ ﯿ ﺔ ﻣ ﻦ ا ﻻ ﻟ ﻪ ﻣﺪ ر ﻛ ﯿ ﻦ ﺑﺎ ﻧ ﻬ ﻢ ﯾ ﺤ ﻜ ﻤ ﻮ ن و ﻓ ﻖ و ﻃ ﺒﻘﺎ " ا ﻟ ﻰ ا ﻟﻘ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ﻟ ﺘ ﻠ ﻚ ا ﻟ ﻤ ﻨ ﻄﻘ ﺔ ‪ 0‬و ﺣ ﺘ ﻰ ﻫﺬ ه ا ﻟ ﻨﻘ ﻄ ﺔ ‪ ,‬ا ﺻﺪ ر ﻣ ﺼﺪ ر ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن‬
‫ﺑﺪ و ن أ ي ﺷ ﻚ ‪ 0‬و ﺑﺎ ﺧ ﺘ ﺼﺎ ر ﻛ ﻠ ﻤ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﻠ ﻚ ﺗ ﻌ ﺰ ز ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن و ﻓ ﻲ ا ﻟﻔ ﺘ ﺮ ة ا ﻟ ﺮ ﺳ ﻤ ﯿ ﺔ ‪ ,‬و ﺑﺎ ﻟ ﺮ ﻏ ﻢ ﻣ ﻦ ﻛ ﻮ ن ا ﻟﺪ و ﻟ ﺔ ﺑ ﺤﺎ ﺟ ﺔ ا ﻟ ﻰ ا ﺣ ﻜﺎ م‬
‫و ﺗ ﺸ ﺮ ﯾ ﻌﺎ ت و ا ﻧ ﻈ ﻤ ﺔ ﻻ ﺳ ﺘ ﺨﺪ ا ﻣ ﻬﺎ ﻓ ﻲ ا ﻻ ﺟ ﺮ ا ء ا ت ا ﻻد ا ر ﯾ ﺔ ‪ ,‬و ﻟ ﻜ ﻦ ﺗ ﺒﺪ و ﻋﺪ م و ﺟ ﻮد ر ﻏ ﺒ ﺔ ﺑ ﻮ ﺟ ﻮد أ ي ﻗ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ﻣ ﻜ ﺘ ﻮ ﺑ ﺔ ﻓ ﻲ ﺣ ﯿ ﻨ ﻬﺎ و ﺑ ﺤ ﯿ ﺚ‬
‫ﻛﺎ ن ا ﻟ ﻤ ﻠ ﻚ ﻣ ﺴ ﺆ و ﻻ " ﻋ ﻦ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن و ﻻ ﯾ ﻮ ﺟﺪ ﻫ ﯿ ﻜ ﻞ ﺗ ﺸ ﺮ ﯾ ﻌ ﻲ و ﻻ ﺣ ﺘ ﻰ ﻟ ﻪ ا ﺛ ﺮ ﯾﺬ ﻛ ﺮ ﻓ ﻲ ذ ﻟ ﻚ ا ﻟ ﻮ ﻗ ﺖ و ﺑﺎ ﻟ ﺤﻘ ﯿﻘ ﺔ ﻛﺎ ن ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﻮ ن ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء‬
‫ﯾﺸﻌﺮون ﺑﻌﺪم ﺿﺮورة وﺟﻮد ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻜﺘﻮب او ﺗﺸﺮﯾﻌﺎت )‪ (3‬ﻗﺎﻧﻮﻧﯿﺔ ﻓﻲ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻻن وﺟﻮد اﻟﻤﻠﻚ ﯾﻤﺜﻞ اﻻﻟﻪ وﺑﺎﻟﺘﺎﻟﻲ ﺗﻤﺜﻞ ﻛﻠﻤﺔ‬
‫اﻟﻤﻠﻚ اﻟﻘﺎﻧﻮن اﻻﻟﻬﻲ اﻟﻤﺘﺠﺎﻧﺲ ﻣﻊ ﻣﻔﻬﻮم اﻟﻌﺪاﻟﺔ‪ ,‬وﺑﺼﻮرة اﻓﺘﺮاﺿﯿﺔ ﯾﺴﺘﻨﺪ اﻟﻮزﯾﺮ)‪(4‬واﻟﻘﻀﺎة ﻓﻲ ﻗﺮاراﺗﻬﻢ ﻋﻠﻰ‬
‫اﻟﻌﺎدة‪,‬وﻧﻈﺮﯾﺎ" ان ﻛﻠﻤﺔ "ﻋﺎدة" ﺗﺸﺘﻖ ﻣﻦ ﻛﻠﻤﺔ اﻻﻟﻪ‪-‬اﻟﻤﻠﻚ اﻟﺘﻲ ﻓﯿﻬﺎ ﺛﻼﺛﺔ ﺻﻔﺎت ﻧﻮﻋﯿﺔ‪:‬اﻟﺴﻠﻄﺔ‪,‬اﻻدراك واﻟﻌﺪاﻟﺔ(‪ 0‬وﺑﺎﻟﻤﻘﺎﺑﻞ‬

‫‪1/7‬‬
 ‫ﯾ ﺠ ﺐ ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻟ ﻮ ز ﯾ ﺮ و ا ﻟﻘ ﻀﺎ ة ا ﺻ ﻼ ح ا ﻟ ﻤﻔ ﻬ ﻮ م و ا ﻟ ﻌﺎد ة ا ﻟ ﻤ ﺤ ﻠ ﯿ ﺔ ا ﻻ ﻛ ﺜ ﺮ ا ﻫ ﻤ ﯿ ﺔ و ﻫ ﻮ ا ﯾ ﻀﺎ " و ا ﺟ ﺐ ا ﻟ ﻤ ﻠ ﻚ ﻓ ﻲ ر ﺳ ﻢ ا ﻟ ﻤ ﻌ ﺘﻘﺪ ا ﻟ ﻤ ﺤ ﻠ ﻲ ‪,‬‬
‫و ﺗ ﻌ ﺘ ﺒ ﺮ ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ ا ﻻ ﺗ ﺠﺎ ه ا ﻟ ﻤ ﻮ ﺣﺪ و ا ﻟ ﻤ ﻨ ﺴ ﻖ و ﻻ و ﺟ ﻮد ﻟ ﻠ ﺘﺄ ﺛ ﯿ ﺮ ا ت ا ﻟ ﺸ ﺨ ﺼ ﯿ ﺔ ا و ﻣ ﻦ ﻗ ﺒ ﻞ ا ﺷ ﺨﺎ ص ﻋ ﻠ ﻰ ﻗ ﺮ ا ر ا ت ا ﻟﻘ ﻀﺎ ة ﻻ ن ا ﻟ ﻤ ﻠ ﻚ‬
‫‪ /‬ا ﻻ ﻟ ﻪ ﻫ ﻢ ﻋ ﺮ ﺿ ﺔ ا ﻟ ﻰ ا ﻟ ﺘ ﻐ ﯿ ﺮ ا ت ا ﻟﺪ ﻧ ﯿ ﻮ ﯾ ﺔ ﻟ ﻠ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ و ﯾ ﻤ ﺜ ﻠ ﻮ ن ﻣ ﺼﺪ ر ا " ﻣ ﻬ ﻤﺎ " ﻻ ﺣ ﯿﺎ ء ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ ‪0‬‬

‫ﻟﺬﻟﻚ‪,‬ان اﻟﻤﻮﻗﻒ ﻓﻲ اﻟﺴﻼﻻت اﻻوﻟﻰ واﻟﺜﺎﻧﯿﺔ )‪ ( 2700-3150‬ﻗﺒﻞ اﻟﻤﯿﻼد ﻛﺎﻧﺖ ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ ﺟﺪا" ﻣﻦ اﻟﺤﺎﻟﺔ ﻓﻲ اﻟﻤﯿﺴﺎﺑﻮﺗﯿﻤﯿﺎ ﻓﻲ‬
‫ذ ﻟ ﻚ ا ﻟ ﻮ ﻗ ﺖ ‪ ,‬ﻋ ﻨﺪ ﻣﺎ ا ﻟ ﺘﻘﺎ ﻟ ﯿﺪ ا ﻟ ﻤ ﻜ ﺘ ﻮ ﺑ ﺔ ﻛﺎ ﻧ ﺖ ﺗ ﻌ ﺮ ض ﻟ ﻠ ﻨﺎ س و و ﺟ ﻮد ﻣ ﻨﺎ ﺷﺪ ة ﻟ ﺘ ﻄ ﺒ ﯿﻘ ﻬﺎ و ﻟ ﻢ ﯾ ﻜ ﻦ ﻫ ﻨﺎ ك ﻗ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ﻣ ﻜ ﺘ ﻮ ﺑ ﺔ ﻟ ﻠ ﻮ ز ر ا ء ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء‬
‫ﻟ ﻼ ﺳ ﺘ ﻨﺎد ﻋ ﻠ ﯿ ﻬﺎ ا و ا ﺗ ﺒﺎ ﻋ ﻬﺎ و ﺑ ﺒ ﺴﺎ ﻃ ﺔ ﯾﻘ ﻮ م ا ﻟ ﻤ ﻠ ﻮ ك ﺑﺎ ﺳ ﺘ ﺸﺎ ر ا ﺗ ﻬ ﻢ ﻟ ﻠ ﺤ ﻜ ﻢ ﺟ ﺰ ﺋ ﯿﺎ " و ﻟ ﺘ ﺠ ﻨ ﺐ ا ﻟ ﺴ ﻤﺎ ح ﻟ ﻠ ﻤﻔﺎ ﺿ ﻠ ﺔ ا ن ﺗ ﺆ ﺛ ﺮ ﻋ ﻠ ﻰ ﻗ ﺮ ا ر ا ﺗ ﻬ ﻢ ‪0‬‬
‫و ﻟ ﻠ ﺘﺄ ﻛﺪ ﯾ ﺠ ﺐ ﻋ ﻠ ﻰ ﻛ ﻞ و ز ﯾ ﺮ ا ﻻ ﻋ ﺘ ﻤﺎد ﻋ ﻠ ﻰ د ر ا ﺳ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﻮ ﺿ ﻮ ﻋ ﯿ ﺔ و ﺷ ﻌ ﻮ ر ه ا ﻟﺬ ا ﺗ ﻲ ﻓ ﻲ ﺗ ﻄ ﺒ ﯿ ﻖ ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ ‪0‬‬

‫ان ﻛﺘﺎب اﻟﻤﻤﻠﻜﺔ اﻟﻮﺳﯿﻄﺔ )‪(1674-2040‬ﻗﺒﻞ اﻟﻤﯿﻼد ﺳﺠﻠﻮا وﺛﺎﺋﻖ ﻗﻀﺎﺋﯿﺔ ﻋﺪﯾﺪة وﺧﻼل اﻟﻤﻤﻠﻜﺔ اﻟﺤﺪﯾﺜﺔ )‪(1069-1552‬‬
‫ﻗ ﺒ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﯿ ﻼد ﻛﺎ ن ﻣ ﺠ ﺘ ﻤ ﻊ ا ﻟ ﻌ ﻤﺎ ل ا ﻟﺬ ﯾ ﻦ ﻋ ﯿ ﻨ ﻮ ا ﻟ ﺒ ﻨﺎ ء ا ﻟ ﻤﻘﺎ ﺑ ﺮ ﻟﻔ ﺮ ﻋ ﻮ ن ﯾ ﻌ ﯿ ﺸ ﻮ ن ﻓ ﻲ د ا ر ا ﻟ ﻤﺪ ﯾ ﻨ ﺔ ‪ ,‬و ﯾ ﻮ ﺟﺪ ﻟﺪ ﯾ ﻨﺎ ا ﻟ ﻌﺪ ﯾﺪ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﻌﻘ ﻮد و ﺳ ﺠ ﻼ ت‬
‫ﻟﻘﻀﺎﯾﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﯿﺔ ﺳﺠﻠﺖ ﻓﻲ ﻧﺼﻮص اﻻوﺳﺘﺮﻛﻮا )ﻫﻲ ﻗﻄﻌﺔ ﻓﺨﺎر ﻣﻜﺴﻮرة( )‪ (6‬وﺑﻌﺪ اﻟﺜﻮرة اﻟﺴﯿﺎﺳﯿﺔ ﺑﻌﻬﺪ اﻣﺎرﻧﺔ )‪(1350‬‬
‫ﻗ ﺒ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﯿ ﻼد ﻟ ﻢ ﯾ ﺴ ﺘ ﻄ ﻊ ﻓ ﺮ ﻋ ﻮ ن ا ﺻﺪ ا ر ﻛ ﻠ ﻤ ﺘ ﻪ ﺑ ﻌﺪ ﻫﺬ ه ا ﻟﻔ ﺘ ﺮ ة ﻟ ﺘ ﻜ ﻮ ن ﻗﺎ ﻧ ﻮ ن و ﺑﺪ ﻻ " ﻋ ﻦ ا ﺗ ﺒﺎ ع ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ﻟﻘﺪ ﻗﺎ م ﺑﺎ ﺗ ﺒﺎ ع ﻣﺎ ﯾ ﺮ ا ه ﻣ ﻨﺎ ﺳ ﺒﺎ "‬
‫واﯾﻀﺎ" ﺑﺪء اﻟﻜﻬﻨﺔ ﺑﺴﯿﻄﺮﺗﻬﻢ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺤﺎﻛﻢ اﻟﻤﺪﻧﯿﺔ وﻓﻲ ﻧﻬﺎﯾﺔ اﻟﺴﻼﻟﺔ اﻟﺜﺎﻣﻨﺔ ﻋﺸﺮ اﻋﻠﻦ ﻓﺮﻋﻮن ﻫﺮم ﻫﺎب )‪(1294-1323‬‬
‫ﻗ ﺒ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﯿ ﻼد ﻋﻘ ﯿﺪ ة ﻣ ﺸ ﻬ ﻮ ر ة و ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺗ ﻨﺎ و ﻟ ﺖ ﻣ ﻌ ﻠ ﻮ ﻣﺎ ت ﻛ ﺜ ﯿ ﺮ ة ﺣ ﻮ ل ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن و ﻟ ﻜ ﻦ ﻣ ﺮ ﺳ ﻮ ﻣ ﻪ ا ﻟﺬ ي ا ﺻﺪ ر ه ﻟ ﻢ ﯾ ﻜ ﻦ ﻛ ﺮ ﻣ ﺰ ﻗﺎ ﻧ ﻮ ﻧ ﻲ و ﺑﺪ ﻻ "‬
‫ﻋ ﻦ ﻫﺬ ا ﻛﺎ ن ﺳ ﻠ ﺴ ﻠ ﺔ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﺘ ﻨ ﻈ ﯿ ﻤﺎ ت ا ﻟ ﺒ ﻮ ﻟ ﯿ ﺴ ﯿ ﺔ ﻣ ﻮ ﺟ ﻬ ﻪ ﺿﺪ اد و ا ر ﺧﺎ ﻃ ﺌ ﺔ ﺧﺎ ﺻ ﺔ ﺗ ﻤﺎ ر س و ا ﯾ ﻀﺎ " ا ﻋﺎد ة ﺗ ﻨ ﻈ ﯿ ﻢ ا ﻟ ﻤﺎ ﻛ ﻨ ﺔ ا ﻻد ا ر ﯾ ﺔ ﻋ ﻠ ﻰ‬
‫اﻻرض ﻟﻠﺴﯿﻄﺮة ﻋﻠﻰ اﻟﺨﺮوﻗﺎت اﻟﻤﺴﺘﻘﺒﻠﯿﺔ )‪(7‬وﺑﻔﺘﺮة ﻗﺼﯿﺮة ﺑﻌﺪ ﻣﺮﺳﻮم ﻫﺮم ﻫﺎب اﺻﺪر ﺳﯿﺘﻲ اﻻول )‪ (1279-1294‬ﻗﺒﻞ‬
‫ا ﻟ ﻤ ﯿ ﻼد ﻣ ﺮ ﺳ ﻮ م ﻧ ﻮ ر ي ا ﻟ ﻤ ﻜ ﺘ ﻮ ب ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻟ ﺤ ﺠ ﺮ و ﻛﺎ ن ﻗﺪ ا ﻛ ﺘ ﺸ ﻒ ا ﺧ ﯿ ﺮ ا " ﻓ ﻲ ﻧ ﻮ ﺑﺎ ي و ﻃ ﺒﻘﺎ " ا ﻟ ﻰ ﻣﺎ ﻗﺎ ﻟ ﻪ ﺑﺪ ل ﻓﺎ ن ﻣ ﺮ ﺳ ﻮ م ﻧ ﻮ ر ي ﻟ ﺴ ﺘ ﻲ‬
‫ا ﻻ و ل ﻇﺎ ﻋ ﻄ ﻰ ا ﻣ ﺘ ﯿﺎ ز ا ت ا ﻟ ﻰ ﻣ ﻌ ﺒﺪ ا و ﺳ ﺮ س ﻓ ﻲ ا ﻻ ﺑ ﻮد س و ﻟ ﻨ ﺺ ﺳ ﻠ ﺴ ﻠ ﺔ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﺠ ﺮ ا ﺋ ﻢ ا ﻟ ﻤ ﻤ ﻜ ﻦ و ﻗ ﻮ ﻋ ﻬﺎ ﻋ ﻠ ﻰ ا ﺷ ﺨﺎ ص و ا ﻣ ﻼ ك ﺗﺎ ﺑ ﻌ ﺔ‬
‫اﻟﻰ اﻟﺪوﻟﺔ وﻋﻘﻮﺑﺎت ﺧﺎﺻﺔ ﺗﻮﺟﻪ اﻟﻰ اﻟﻠﺬﯾﻦ ﯾﻘﻮﻣﻮن ﺑﺠﺮاﺋﻢ ﻣﻦ ذﻟﻚ اﻟﻨﻮع)‪ (8‬وﻣﺜﻞ ﻫﺬا اﻟﻤﺮﺳﻮم اﻟﺬي ﯾﺤﻤﻞ ﻓﻲ ﻃﯿﺎﺗﻪ‬
‫ﺗﺸﺎﺑﻬﺎت ﻟﻤﺮﺳﻮم ﻧﻮري وﺟﺪ ﻓﻲ اﻻﻟﻔﻦ ﺗﺎﯾﻦ واﻋﻠﻦ ﺑﺮﻏﺒﺔ رﻣﺴﯿﺲ اﻟﺜﺎﻟﺚ ﻋﺎم )‪ (1154-1186‬ﻗﺒﻞ اﻟﻤﯿﻼد ذﻟﻚ اﻟﻤﺮﺳﻮم‬
‫و ا ﻟﺬ ي ﯾ ﺤ ﺘ ﻮ ي ﻋ ﻠ ﻰ ا ﺟ ﺮ ا ء ا ت ﺣ ﻤﺎ ﯾ ﺔ ا ﻟ ﻰ ا ﻟ ﻤ ﻌ ﺒﺪ ا ﻟ ﻤ ﻜ ﻠ ﻒ ﺑ ﺤ ﻤﺎ ﯾ ﺘ ﻪ ﻛﺎ ﻧ ﻢ ‪0‬‬

‫و ﯾ ﻨﺎ ﻗ ﺶ ا ﻟ ﻌ ﻠ ﻤﺎ ء ﻣ ﺴﺄ ﻟ ﺔ ا ﺳ ﺘ ﺨﺪ ا م ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﯿ ﻦ ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء ﻟ ﻠ ﺸﻔ ﺮ ة ا ﻟ ﻤ ﻜ ﺘ ﻮ ﺑ ﺔ ا و ﻣ ﺠ ﻤ ﻮ ﻋ ﺔ ﻗ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ و ﻟ ﻢ ﻧ ﺴ ﺘ ﻄ ﻊ ﻣ ﻌ ﺮ ﻓ ﺔ ذ ﻟ ﻚ ﻟ ﺤﺪ ا ﻻ ن ﻻ ﻧ ﻨﺎ ﻣ ﻦ‬
‫ﻧﻔﺲ ﻋﻬﺪ اﻟﻤﯿﺴﻮﺑﻮﺗﯿﻤﯿﺎ )‪ (9‬اﻟﺘﺎﺑﻌﺔ ﻟﻤﺠﻤﻮﻋﺔ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻜﺘﻮﺑﺔ ﻟﺪوﻟﺔ ﻣﺼﺮ اﻟﻘﺪﯾﻤﺔ وﯾﺆﻛﺪ اﻟﺒﺎﺣﺜﯿﻦ اﻟﻤﺼﺮﯾﯿﻦ رﻏﻢ ﻛﻞ ﻣﺎ ﺳﻠﻒ‬
‫ﺑﺎ ﻧ ﻬ ﻢ ﻗﺪ ﻛ ﺘ ﺒ ﻮ ا ا ﻟﻘ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ و ﻋ ﻠ ﻰ ﺳ ﺒ ﯿ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﺜﺎ ل ر ﯾ ﺴ ﺘ ﯿﺪ ﻓ ﻲ ﻛ ﺘﺎ ﺑ ﺔ ﺗﺎ ر ﯾ ﺦ ﻣ ﺼ ﺮ ا ﺷﺎ ر ‪ " :‬ﺑ ﻮ ﺟ ﻮد ﻫ ﯿ ﻜ ﻞ ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ﻣ ﻮ ﺳ ﻊ و ﻣﻔ ﺼ ﻞ ﺑ ﺼ ﻮ ر ة‬
‫ﻛﺒﯿﺮة واﻟﺬي ﻟﺴﻮء اﻟﺤﻆ ﺗﺪﻣﺮ ﺑﺼﻮرة ﺗﺎﻣﺔ )‪"(10‬‬

‫و ﯾ ﻌ ﻠ ﻖ ا ﯾ ﺮ ﻣﺎ ن ‪ " :‬ا ن ا ﻟﻘ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ا ﻟ ﺘ ﻲ ﻛﺎ ﻧ ﺖ ﺗ ﻮ ﺟ ﻪ ا ﻟ ﻤ ﻠ ﻚ و ا ﻟ ﻤ ﺤﺎ ﻛ ﻢ ﻓ ﻲ ﻗ ﺮ ا ر ا ﺗ ﻬ ﻢ ﻟ ﺴ ﻮ ء ا ﻟ ﺤ ﻆ ﻟ ﻢ ﺗ ﻜ ﻦ ﻣ ﻌ ﺮ و ﻓ ﺔ ا ﻟ ﯿ ﻨﺎ و ا ن ﺑ ﻌ ﺾ ا ﻟ ﻌ ﻠ ﻤﺎ ء‬
‫ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء ا ﻓ ﺘ ﺮ ﺿ ﻮ ا ﺑﺎ ن ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﯿ ﻦ ﻗﺪ ﻛ ﺘ ﺒ ﻮ ا ا ﻟﻘ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ﻟ ﻤ ﺮ ة ﻣ ﻌ ﺘ ﻤﺪ ﯾ ﻦ ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻻ ﻓ ﺘ ﺮ ا ض و ﻛ ﺠ ﺰ ء ﻣ ﻦ ﻫﺬ ا ا ﻟ ﺤﺪ ﯾ ﺚ و ﺑﺎ ﻻ ﺳ ﺘ ﻨﺎد ا ﻟ ﻰ ﻣ ﻌ ﺘﻘﺪ‬
‫ﺑﺎ ن ا ﻻ ر ﺑ ﻌ ﯿ ﻦ ﺣﺎ ﺟ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﻮ ر ة ﺑ ﺘ ﻤﺎ ﺛ ﯿ ﻞ ﻓ ﻨ ﯿ ﺔ ﻟ ﻠ ﻮ ز ﯾ ﺮ ﻛﺎ ﻧ ﺖ ﻣ ﺨ ﻄ ﻮ ﻃﺎ ت ﺗ ﺤ ﺘ ﻮ ي ﻋ ﻠ ﻰ ﻗ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ﻣ ﻜ ﺘ ﻮ ﺑ ﺔ ا ﻟ ﺘ ﻲ ﻋ ﻠ ﯿ ﻬﺎ ﯾ ﺴ ﺘ ﻨﺪ ا ﻟ ﻮ ز ﯾ ﺮ‬
‫و ﺗ ﺴﺎ ﻋﺪ ه ﻓ ﻲ ﺻ ﻨ ﻊ ﻗ ﺮ ا ر ه و ﺗﻘ ﺘ ﺮ ح ا ﻟﺪ ر ا ﺳ ﺔ ا ﻟ ﺤﺪ ﯾ ﺜ ﺔ ﺑﺎ ن ﺗ ﻠ ﻚ ا ﻻ ﺷ ﯿﺎ ء ﻟ ﻢ ﺗ ﻜ ﻦ ﻓﻘ ﻂ ﻗ ﺼﺎ ﺻ ﺔ و ر ق ﻣ ﻜ ﺘ ﻮ ب ﻋ ﻠ ﯿ ﻬﺎ ا ﻟﻘ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ و ﻟ ﻜ ﻦ ﻛﺎ ﻧ ﺖ‬
‫ﻗﻄﻊ ﺟﻠﺪﯾﺔ ﻋﺪدﻫﺎ ارﺑﻌﯿﻦ واﻟﺘﻲ ﺗﻤﺜﻞ رﻣﻮز اﻟﺴﻠﻄﺔ اﻻﻟﺰاﻣﯿﺔ )‪ (12‬وﺑﺎﻟﺤﻘﯿﻘﺔ ﯾﺘﺤﺎور اﻟﻤﺼﺮﯾﻮن اﻻﺧﺮون ﺣﻮل اﺻﻮل‬
‫ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﻮ ن ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء و ﻟ ﻢ ﺗ ﻜ ﻦ ﻟﺪ ﯾ ﻬ ﻢ ﻗ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ﻣ ﻜ ﺘ ﻮ ﺑ ﺔ و ﯾ ﻌ ﺒ ﺮ ﺛ ﯿ ﻮد و ر ا ﺗ ﯿ ﺖ ﻋ ﻦ ﺳ ﺨ ﺮ ﯾ ﺘ ﻪ ﻗﺎ ﺋ ﻼ " ‪ " :‬ﻧ ﺤ ﻦ ﻧ ﻤ ﻠ ﻚ ﻣ ﺠﺎ ﻣ ﯿ ﻊ ﻣ ﻦ ا ﻟﻘ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ‬
‫ا ﻟ ﺴ ﻮ ﻣ ﺮ ﯾ ﺔ ‪ ,‬ا ﻻ ﻛﺪ ﯾ ﺔ و ا ﻟ ﺒﺎ ﺑ ﻠ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﺠﺪ ﯾﺪ ة ﻟ ﻜ ﻦ ﻻ ﻧ ﻤ ﻠ ﻚ أ ي ﻧ ﻮ ع ﻣ ﻦ ا ﻟﻘ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﺔ " و ﺑﺎ ﻟ ﺤﻘ ﯿﻘ ﺔ ا ن ﺗ ﻞ ا ﻟ ﻨ ﯿ ﻞ ﻟ ﻢ ﯾ ﻌ ﻄ ﯿ ﻨﺎ أ ي ﻗﺎ ﻧ ﻮ ن و ﻻ‬
‫أ ي ا ﻃﺎ ر ﯾ ﺢ ﻧ ﻈ ﺮ ﯾ ﺔ ﻣ ﻄ ﺒ ﻮ ﻋ ﺔ و ﻟ ﻜ ﻦ ا ن ﺗ ﻄ ﺒ ﯿ ﻖ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ﺷﺎ ﻣ ﻞ ﺑﺎ ﻟ ﺮ ﻏ ﻢ ﻣ ﻦ و ﺟ ﻮد ا ﺟ ﺮ ا ء ا ت و ﺻﻔﺎ ت ﻏﺎ ﻣ ﻀ ﺔ و ا ﻟ ﻨﻘ ﻄ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﻬ ﻤ ﺔ ﻫ ﻨﺎ‬
‫وﺟﻮد اﺳﻠﻮب اﺟﺮاﺋﻲ ﻣﻤﺰوﺟﺎ" ﺑﻘﻮاﻧﯿﻦ ﺗﻨﻈﯿﻤﯿﺔ )‪ (13‬وﺑﯿﻨﺖ اﻟﺪراﺳﺔ ﺣﺪﯾﺜﺎ" اﻟﺘﻲ ﯾﺪﻋﻤﻬﺎ ﻟﻮرﺗﻦ ﺑﺼﻮرة اﯾﺠﺎﺑﯿﺔ ﺑﺎﻧﻨﺎ ﻗﺪ ﻋﺮﻓﻨﺎ‬
‫ا ﻻ ن ﺑ ﺼ ﻮ ر ة ﻣ ﺆ ﻛﺪ ة ﺑ ﻮ ﺟ ﻮد ﻗﺎ ﻧ ﻮ ن ا ﻟ ﻌﻘ ﻮ ﺑﺎ ت ﻓ ﻲ ا ﻟ ﺰ ﻣ ﻦ ا ﻟﻔ ﺮ ﻋ ﻮ ﻧ ﻲ و ﻣ ﻤ ﺘ ﻨ ﯿ ﻦ ﻟ ﻠﻘ ﻄ ﻌ ﺔ ا ﻟﻔ ﺨﺎ ر ﯾ ﺔ ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺗ ﻢ ﻧ ﺸ ﺮ ﻫﺎ ﺣﺪ ﯾ ﺜﺎ " ﻟ ﺘ ﻜ ﻮ ن ﻛ ﺤﻘ ﯿﻘ ﺔ‬
‫ﻟﻠﻤﺪن اﻟﺘﻲ ﺗﻌﻮد ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻨﺎﺋﻬﺎ اﻟﻰ اﻟﺴﻼﻟﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ ﻋﺸﺮ وﻛﺎن ﻫﻨﺎك ﺧﻤﺴﺔ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺗﺘﻌﻠﻖ ﺑﻜﯿﻔﯿﺔ اﻟﺘﻌﺎﻣﻞ ﻣﻊ اﻟﻼﺟﺌﯿﻦ‪(14)0‬‬
‫و ا ﯾ ﻀﺎ " ا ﻫ ﻤ ﯿ ﺔ و ﺟ ﻮد ﻣ ﺠ ﻤ ﻮ ﻋ ﺔ ﻣ ﻦ ا ﻟﻘ ﻮ ا ﻧﺎ ﯾ ﻦ ا ﻟ ﻤﺄ ﺧ ﻮذ ة ﻣ ﻦ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ا ﻟﻘ ﻀﺎ ﺋ ﻲ ﻟ ﻬ ﯿ ﺮ ﻣ ﻮ ﺑ ﻮ ﻟ ﯿ ﺲ و ا ﻟﺬ ي ﯾ ﺮ ﺟ ﻊ ﺗﺎ ر ﯾ ﺨ ﻪ ا ﻟ ﻰ ا ﻻ ﻟﻔ ﯿ ﺔ ا ﻻ و ﻟ ﻰ‬
‫ﻗ ﺒ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﯿ ﻼد و ﺑﺎ ﻟ ﺤﻘ ﯿﻘ ﺔ ﺗ ﻤ ﺜ ﻞ ا ﻟﺪ ﻟ ﯿ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﻠ ﻤ ﻮ س ا ﻻ و ل ﻟ ﻜ ﺘﺎ ﺑ ﺔ ا ﻟﻘ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ﻓ ﻲ د و ﻟ ﺔ ﻣ ﺼ ﺮ ا ﻟﻘﺪ ﯾ ﻤ ﺔ و ﻇ ﻬ ﻮ ر ﻫﺎ ﻓ ﻲ ا ﻟ ﺴ ﻼ ﻟ ﺔ ا ﻟ ﺮ ا ﺑ ﻌ ﺔ‬
‫واﻟﻌﺸﺮون )‪ ( 700‬ﻗﺒﻞ اﻟﻤﯿﻼد واﻟﻨﺴﺨﺔ اﻟﺘﻲ ﻧﻤﻠﻜﻬﺎ رﺑﻤﺎ ﺗﻜﻮن ﻓﻲ اﻟﻘﺮن اﻟﺜﺎﻟﺚ ﻗﺒﻞ اﻟﻤﯿﻼد وﯾﻌﺘﺒﺮ اﻟﻨﻈﯿﺮ اﻟﻮاﻗﻌﻲ اﻟﻤﺼﺮي‬
‫ا ﻟ ﺒﺎ ﻗ ﻲ ﻟ ﻠ ﻤ ﺠ ﻤ ﻮ ﻋﺎ ت ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ﻧ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﻌ ﻈ ﯿ ﻤ ﺔ ﻣ ﻦ ﻧ ﯿ ﺴ ﻮ ﺑ ﻮ ﺗ ﯿ ﻤ ﯿﺎ و ﻣ ﻦ ﺧ ﻼ ﻟ ﻬﺎ ر ﺑ ﻤﺎ ﻧ ﺴ ﺘ ﻄ ﯿ ﻊ ا ﻟﻘ ﻮ ل ﻫ ﻲ ﻣ ﺠ ﻤ ﻮ ﻋ ﺔ ﻗ ﺮ ا ر ا ت ﻟﻘ ﻀﺎ ﯾﺎ‬
‫) ﻣ ﺨ ﺘ ﺼ ﺮ ا ت ( و ﻟ ﯿ ﺲ ﻗﺎ ﻧ ﻮ ن ﻋﻘ ﻮ ﺑﺎ ت و ﺑﺎ ﻟ ﺘﺎ ﻟ ﻲ ﺗ ﺸ ﯿ ﺮ ﻫﺬ ه ا ﻟ ﻮ ﺣﺪ ة ا ﻟ ﻰ و ﺛ ﯿﻘ ﺔ ﻫ ﻤ ﺒ ﻮ ﻟ ﯿ ﺲ و ﻟ ﯿ ﺲ ا ﻟ ﻰ ﻗﺎ ﻧ ﻮ ن و ﻧ ﻮ ﻋﺎ " ﻣﺎ ﻫ ﻲ ﻣ ﺠ ﻤ ﻮ ﻋﺎ ت‬
‫ﻗﺎ ﻧ ﻮ ﻧ ﯿ ﺔ ﻋﺎ ﺋﺪ ة ا ﻟ ﻰ ا ﻟ ﻬ ﻤ ﺒ ﻮ ﻟ ﯿ ﺲ و ﺗ ﺤ ﺘ ﻮ ي ﻋ ﻠ ﻰ و ﺣﺪ ا ت ﺗ ﺨ ﺺ ﻣ ﻮ ا ﺿ ﯿ ﻊ ا ﺳ ﺘ ﺌ ﺠﺎ ر ا ﻟ ﻌﻘﺎ ر ﻋﻘ ﻮد ﺗ ﺨ ﺺ ا ﻻ ﻻ ف ﻣ ﻦ ا ﻟﻘ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ا ﻟﻘ ﺼ ﺮ ﯾ ﺔ‬
‫ﻗﺎ ﻧ ﻮ ن ا ﻟ ﻌﺎ ﺋ ﻠ ﺔ و ا ﻟ ﻤ ﯿ ﺮ ا ث و ﺑﺎ ﻟ ﺮ ﻏ ﻢ ﻣ ﻦ ﻋﺪ م ا ﺛ ﺒﺎ ت ﻫ ﻞ ا ن ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﻮ ن ﻗﺎ ﻣ ﻮ ا ﺑ ﻜ ﺘﺎ ﺑ ﺔ ا ﻟﻘ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ا م ﻻ و ا ن ذ ﻟ ﻚ ﯾ ﺒﺪ و ﻣ ﺆ ﻛﺪ ا " ﺑﺎ ن ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن‬
‫‪2/7‬‬
 ‫ﻗﺪ ﻟ ﻌ ﺐ د و ر ا " ﻣ ﻬ ﻤﺎ " ﻓ ﻲ ﺣ ﯿﺎ ﺗ ﻬ ﻢ ا ﻟ ﯿ ﻮ ﻣ ﯿ ﺔ ‪0‬‬

‫و ﻣ ﻨﺬ ذ ﻟ ﻚ ا ﻟ ﻮ ﻗ ﺖ ﻟ ﻢ ﯾ ﻜ ﻦ ﻫ ﻨﺎ ك ﻗ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ﻣ ﻜ ﺘ ﻮ ﺑ ﺔ ) ﻣ ﺮ ا ﺳ ﯿ ﻢ ( ﻣ ﻮ ﺟ ﻮد ة ) ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻻ ﻗ ﻞ ﻗ ﺒ ﻞ ا ﻟ ﺴ ﻼ ﻟ ﺔ ا ﻟ ﺮ ا ﺑ ﻌ ﺔ و ا ﻟ ﻌ ﺸ ﺮ و ن ( ﻓﺄ ﺗ ﺠ ﻪ ا ﻟ ﻌ ﻠ ﻤﺎ ء‬
‫ﺑ ﺼ ﻮ ر ة ﺗﻘ ﻠ ﯿﺪ ﯾ ﺔ ا ﻟ ﻰ ا ﻟ ﻌﻘ ﻮد ‪ ,‬ا ﻟ ﻮ ﺻﺎ ﯾﺎ ‪ ,‬ا ﻻ ﻋ ﻤﺎ ل ‪ ,‬ا ر ﺷ ﯿ ﻒ ا ﻟ ﻌﺎ ﺋ ﻠ ﺔ و ﻣ ﺠ ﻤ ﻮ ﻋﺎ ت ﻣ ﻦ ا ﻟ ﻤ ﺤﺎ ﻛ ﻤﺎ ت ا ﻟ ﺠ ﻨﺎ ﺋ ﯿ ﺔ ﻛ ﻤ ﺼﺪ ر ا " ﻟ ﻠﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ي‬
‫ا ﻟﻘﺪ ﯾ ﻢ ‪ 0‬و ا ن ا ﻟ ﻮ ﺛﺎ ﺋ ﻖ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ﻧ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺗ ﻢ ا ﻻ ﺣ ﺘﻔﺎ ظ ﺑ ﻬﺎ ﻗ ﻠ ﯿ ﻠ ﺔ ﺟﺪ ا " ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻌﺪد ﻣ ﻤﺎ ﯾ ﺘ ﻮ ﻗ ﻌ ﻪ ا ﻟ ﻤ ﺮ ء ﻻ ن ا ﻟ ﺒ ﻌ ﺾ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﻮ ﺻﺎ ﯾﺎ‬
‫اﻛﺘﺸﻒ‪,000‬وﻛﺬﻟﻚ ﻗﻀﺎﯾﺎ اﻟﺒﯿﻊ وﻗﻮاﺋﻢ اﻻﺣﺼﺎء اﻟﺴﻜﺎﻧﻲ‪ (15)000‬وﻣﺜﻞ ﻫﻜﺬا ﻣﺼﺎدر ﺗﻤﻜﻨﻨﺎ ﻣﻦ اﻋﺎدة ﺗﺮﻛﯿﺐ ﻣﺨﻄﻂ‬
‫ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ي ا ﻟﻘﺪ ﯾ ﻢ و ﯾ ﻌ ﺮ ض ﻫﺬ ا ا ﻟ ﻤ ﺨ ﻄ ﻂ ا ﻟ ﺘ ﻌﻘ ﯿﺪ و ا ﻟ ﻤ ﻨﺎ ﺷﺪ ة ﺑ ﺤ ﯿ ﺚ ر أ ﯾ ﻨﺎ ا ﺣ ﻜﺎ م ﺗ ﺘ ﻌ ﻠ ﻖ ﺑ ﻤ ﻮ ا ﺿ ﯿ ﻊ ﻣ ﺘ ﻨ ﻮ ﻋ ﺔ و ﻣ ﺘ ﺸ ﻌ ﺒ ﺔ ا ﻣ ﺜﺎ ل ‪:‬‬
‫ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ا ﻟ ﺠ ﻨﺎ ﺋ ﻲ ‪ ,‬ا ﻟ ﺘ ﺘﺎ ﺑ ﻊ ‪ ,‬ا ﻟ ﻮ ﺻﺎ ﯾﺎ ‪ ,‬ﻗﺎ ﻧ ﻮ ن ا ﻟ ﻌﺎ ﺋ ﻠ ﺔ و ا ﻟ ﺰ و ا ج ‪ ,‬ا ﻟ ﻤ ﻠ ﻜ ﯿ ﺔ ‪ ,‬ا ﻟ ﻌﻘ ﻮد و ا ﻟ ﻀ ﺮ ا ﺋ ﺐ و ﺑ ﺼ ﻮ ر ة ﻣ ﺘ ﻮ ا ز ﻧ ﺔ ﻇ ﻬ ﺮ ت ا ﻟﻘ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ا ﻟ ﺠ ﻮ ﻫ ﺮ ﯾ ﺔ‬
‫ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺻ ﻤ ﻤ ﺖ ﻟ ﺘ ﻌ ﺰ ﯾ ﺰ ا ﻻ ﻓ ﺮ اد و ﺣﻔ ﻆ ﺣﻘ ﻮ ﻗ ﻬ ﻢ ﺑﺪ ر ﺟﺎ ت ﻣ ﻌ ﯿ ﻨ ﺔ ﻻ ﺷﺎ ﻋ ﺔ ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ و ا ﻟ ﺘ ﺸ ﻮ ﯾ ﻪ ﺑ ﯿ ﻨ ﻬ ﻢ و ﺑﺎ ﻻ ﺿﺎ ﻓ ﺔ ﺗ ﻮ ﺟﺪ اد ﻟ ﺔ ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻟﻘ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ‬
‫ا ﻟ ﻌﺎ ﻟ ﻤ ﯿ ﺔ ﻛ ﻤﺎ ﯾ ﺸ ﯿ ﺮ ﺛ ﯿﺪ و ر د ﯾ ﺰ ‪ :‬ا ن ا ﻟ ﺸ ﻲ ء ا ﻟﺬ ي ﯾ ﺜ ﯿ ﺮ ﻧﺎ ﻫ ﻮ ﺣﺪ ا ﺛ ﺔ ذ ﻟ ﻚ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن و ﯾ ﻌ ﻄ ﻲ ا ﻟ ﺤ ﻀﺎ ر ة ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﺔ ﺑﺎ ﻟ ﺮ ﻏ ﻢ ﻣ ﻦ ﺑ ﻌﺪ ﻫﺎ ا ﻟ ﺰ ﻣ ﻨ ﻲ‬
‫ﺗﺮﻛﯿﺐ ﻣﻘﺘﺮب ﻣﻤﺎ ﻧﺤﻦ ﻣﺄﻟﻮﻓﯿﻦ ﻋﻠﯿﻪ ﻟﺤﺪ اﻻن‪(16)0‬‬

‫و ﺑﺎ ﻻ ﺿﺎ ﻓ ﺔ ا ﻟ ﻰ ا ﻟ ﻮ ﺛﺎ ﺋ ﻖ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ﻧ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﺘ ﻮ ﻓ ﺮ ة ﻓﺎ ن ا ﻻد ﻟ ﺔ ا ﻻد ﺑ ﯿ ﺔ ا ﯾ ﻀﺎ " ﻛﺎ ن ﻟ ﻬﺎ د و ر ا " ﻣ ﺴﺎ ﻋﺪ ا " ﻓ ﻲ ﻣ ﻌ ﺮ ﻓ ﺔ و ا ﻛ ﺘ ﺸﺎ ف ا ﺷ ﯿﺎ ء ﻛ ﺜ ﯿ ﺮ ة‬

‫ﻋ ﻠ ﻰ ﺳ ﺒ ﯿ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﺜﺎ ل ﻓ ﻲ ا ﺣﺪ ﻧ ﺼ ﻮ ص ا ﻟ ﻤ ﻤ ﻠ ﻜ ﺔ ا ﻟ ﻮ ﺳ ﻄ ﻰ و ﺗ ﺤﺪ ﯾﺪ ا " ﻧ ﺼﺎ ﺋ ﺢ ا ﻟ ﺤ ﻜ ﯿ ﻢ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ي ﻓﻘﺪ ﻛﺎ ن ا ﻟ ﺒ ﻄ ﻞ ﯾ ﺼ ﻒ ا ﻟ ﻄ ﺒ ﯿ ﻌ ﺔ ا ﻟ ﻐ ﯿ ﺮ‬
‫ﻣﻨﺘﻈﻤﺔ ﻟﻤﺼﺮ ﺧﻼل اﻟﻔﺘﺮة اﻟﻤﺘﻮﺳﻄﺔ اﻻوﻟﻰ ) ‪ (2040-2200‬ﻗﺒﻞ اﻟﻤﯿﻼد ﻋﻨﺪﻣﺎ ﻛﺎﻧﺖ اﻟﻔﻮﺿﻰ ﺗﻌﻢ وﻛﺎن اﻟﻨﻈﺎم اﻟﻘﻀﺎﺋﻲ‬
‫ﻏ ﯿ ﺮ ﻓ ﻌﺎ ل ‪:‬‬

‫و ﺑﺎ ﻟ ﺤﻘ ﯿﻘ ﺔ اذ ﻗ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ﻫ ﯿ ﺌ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﺠ ﻠ ﺲ ا ﻟ ﺘ ﺸ ﺮ ﯾ ﻌ ﯿ ﺔ ر ﻣ ﯿ ﺖ ﺟﺎ ﻧ ﺒﺎ " و ﯾ ﺘ ﺼ ﺮ ف ا ﻏ ﻠ ﺐ ا ﻟ ﺮ ﺟﺎ ل‬

‫ﺑﺎ ﻻ ﻋ ﺘ ﻤﺎد ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻧﻔ ﺴ ﻬ ﻢ ﻓ ﻲ ا ﻻ ﻣﺎ ﻛ ﻦ ا ﻟ ﻌﺎ ﻣ ﺔ و ا ﻟﻔﻘ ﺮ ا ء ﯾ ﻮ ا ﺟ ﻬ ﻮ ن ا ﻟ ﻤ ﺸﺎ ﻛ ﻞ ﻓ ﻲ ا ﻟ ﺸ ﻮ ا ر ع و ﺑﺎ ﻟ ﺤﻘ ﯿﻘ ﺔ ا ن ا ﻟ ﺮ ﺟ ﻞ‬

‫اﻟﻔﻘﯿ ﺮ ﯾﻠﺘ ﺠ ﺊ اﻟ ﻰ د وﻟ ﺔ ا ﻻﻟ ﻬ ﻪ اﻟﺘ ﺴ ﻌ ﺔ واﻟ ﻰ ا ﻻ ﺟ ﺮا ء اﻟ ﻤﺘﺒ ﻊ وﯾ ﻜ ﻮ ن اﻟ ﻀ ﺤﯿ ﺔ ﻓ ﻲ ﻣﺜ ﻞ ﻫﺬ ه اﻟ ﻤ ﻮا ﻗ ﻒ ﻫ ﻢ‬

‫اﻟﻔﻘﺮاء رﻏﻢ ﻛﻮن ﻫﯿﺌﺔ اﻟﻤﺠﻠﺲ اﻟﺘﺸﺮﯾﻌﻲ واﻟﻘﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺼﺪرا" ذو ﺷﻌﺒﯿﺔ ﻛﺒﯿﺮة‪(17)0‬‬

‫و ا ﻋ ﻤﺎ ل ا ﻻد ب ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ي ا ﻟﻘﺪ ﯾ ﻢ ا ﻻ ﺧ ﺮ ى ﺧ ﺼ ﻮ ﺻﺎ " ا ﻟﻘ ﺼ ﺺ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﺔ ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻌ ﺼ ﺮ ا ﻟ ﻮ ﺳ ﯿ ﻂ ﻗﺪ ا ﺳ ﻬ ﻤ ﺖ ﺑﺎ ﻋ ﻄﺎ ء ﻧ ﻈ ﺮ ة ﻗ ﯿ ﻤ ﺔ ا ﻟ ﻰ‬
‫ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن و ﺑﺎ ﻟ ﺘ ﺘﺎ ﺑ ﻊ ﺳﺎ ﻫ ﻤ ﺖ ﻫﺬ ه ا ﻟ ﻮ ﺣﺪ ة ﺑ ﺒ ﻌ ﺾ ا ﻻد ﻟ ﺔ ا ﻻد ﺑ ﯿ ﺔ ﺑﺪ ﻋ ﻢ ا ﻟ ﻮ ﺛﺎ ﺋ ﻖ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ﻧ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﺮ ﻓﻘ ﺔ و ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺗ ﻌ ﻄ ﻲ ا ﻫ ﻤ ﯿ ﺔ ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻨﻘﺎ ش‬
‫ا ﻟ ﻤ ﻮ ﺿ ﻮ ﻋ ﻲ ﻻ ﻧ ﻬﺎ ﺗ ﻌ ﺘ ﺒ ﺮ ﻛ ﻤ ﺼﺎد ر ﺗﺄ ر ﯾ ﺨ ﯿ ﺔ ﻟ ﻠ ﻤ ﻤ ﻠ ﻜ ﺔ ا ﻟ ﻮ ﺳ ﻄ ﻰ و ﻛ ﻤﺎ ا ﻋ ﻠ ﻦ ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻜﺎ رد ﻧﺎ ر ‪:‬‬

‫و اذ ا ﺳ ﺆ ل ﻋ ﻦ ﻣ ﻜﺎ ن ا ﻟ ﻤﺎد ة ا ﻟ ﺘﺎ ر ﯾ ﺨ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﻤﻔ ﻀ ﻠ ﺔ و ا ﯾ ﻦ ﯾ ﻤ ﻜ ﻦ ا ﯾ ﺠﺎد ﻫﺎ ﻓ ﺮ ﺑ ﻤﺎ ﯾ ﺒﺪ و ﺟ ﻮ ا ﺑ ﻨﺎ ﺗ ﻨﺎ ﻗ ﺾ ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻌ ﺒﺎ ر ا ت‬

‫و ا ﻧ ﻬﺎ ﺗ ﻮ ﺟﺪ ﺑﺎ ﻟ ﺤﻘ ﯿﻘ ـ ـ ـ ـ ـ ﺔ ﻓ ﻲ ا ﻟﻘ ﺼ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﺔ ﺑ ﺤ ﯿ ﺚ ﻛ ـ ـ ـ ـ ـ ـﺎ ن ا ﻟ ﻜ ﺘﺎ ب ﻟﺪ ﯾ ﻬ ﻢ ا ﻣ ﻜﺎ ﻧ ﯿ ﺔ ﺗ ﺼ ﻮ ﯾ ﺮ ﺣﺎ ﻻ ت ﻣ ﻮ ﺟ ﻮد ة‬

‫وﺑﻌﺚ ﻣﺸﺎﻋﺮ اﻟﺤﺮﯾﺔ اﻟﻤﻤﻜﻨﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ ﯾﻜﻮن اﻟﻬﺪف اﻟﺒﺎرز ﻫﻮ اﻟﺴﻌﺎدة )‪(19‬‬

‫‪ 402‬اﻟﻌﻘﺎﺋﺪ اﻻﺳﺎﺳﯿﺔ ﻟﻠﻌﺪاﻟﺔ‬

‫ﻓ ﻲ ا ﻟ ﺤ ﻜ ﻢ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ي ﻟ ﻠ ﻤ ﯿ ﺖ ﯾﻘ ﻮ م ا ﻻ ﻟ ﻪ ﺑ ﻮ ر ا س ) ا ﻻ ﻟ ﻪ ذ و ر أ س ا ﻟ ﻨ ﺴ ﺮ ( ﯾ ﻮ ز ن ﻗ ﻠ ﺐ ا ﻟ ﻤ ﺘ ﻮ ﻓ ﻲ ) ا ن ﻛ ﻠ ﻤ ﺔ ا ﻟﻘ ﻠ ﺐ ﺗ ﻤ ﺜ ﻞ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﻨﺎ ﺣ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﺮ ﻣ ﺰ ﯾ ﺔ‬
‫ا ﻟ ﺮ و م ( و ا ن ﻣ ﺴﺄ ﻟ ﺔ ﻣ ﻌ ﺮ ﻓ ﺔ و ز ن ا ﻟﻘ ﻠ ﺐ ﺗ ﻌ ﻨ ﻲ ﻣﻘﺎ ر ﻧ ﺘ ﻪ ﺑ ﺮ ﯾ ﺸ ﺔ ا ﻟ ﻨ ﻌﺎ م و ا ﻟ ﻤ ﺮ ا ة ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺗ ﻮ ا ﻓ ﻖ ﯾ ﻮ ر س ﻫ ﻲ ا ﻟ ﻤ ﺮ أ ة ا ﻻ ﻟ ﻪ ﻣ ﻌ ﺖ ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺗ ﺮ ﻣ ﺰ ا ﻟ ﻰ‬
‫ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ و ر ﯾ ﺶ ا ﻟ ﻨ ﻌﺎ م ﻫ ﻮ ر ﻣ ﺰ ﻣ ﻌ ﺖ ‪ 0‬و ﻋﺎد ة ﺗ ﺼ ﻮ ر ﻣ ﺮ ﺗﺪ ﯾ ﺔ ر ﯾ ﺶ ا ﻟ ﺤﻘ ﯿﻘ ﺔ ﻋ ﻠ ﻰ ر أ ﺳ ﻬﺎ ﻛ ﺸ ﻲ ء ﺷ ﺒ ﯿ ﻪ ﺑﺎ ﻟﻘ ﺒ ﻌ ﺔ ‪ 0‬و ﺑ ﻤﺎ ا ن ا ﻟ ﻤ ﻮ ﺿ ﻮ ع‬
‫ﯾ ﺨ ﺺ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﯿ ﻦ ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء ﻓﺎ ن ﻣ ﺸ ﻬﺪ ا ﻟ ﺤ ﻜ ﻢ ﻟ ﻬ ﻮ ر س و ﻣ ﻌ ﺖ و ﻫ ﻢ ﯾ ﺰ ﻧ ﻮ ن ﻗ ﻠ ﺐ ا ﻟ ﻤ ﻨ ﻌ ﺰ ل ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻌﺎ ﻟ ﻢ ا ﻟ ﺜﺎ ﻧ ﻲ ﻓ ﯿ ﻤ ﺜ ﻞ ا ﻟ ﺤ ﻜ ﻢ و اذ ا ﻛﺎ ن ا ﻟﻘ ﻠ ﺐ‬
‫ا ﺛﻘ ﻞ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﺮ ﯾ ﺶ ﻓﺎ ن ﻫﺬ ا ﯾ ﻌ ﻨ ﻲ ﺛﻘ ﻞ ا ﻟﻘ ﻠ ﺐ ﺑﺎ ﻻ ﻋ ﻤﺎ ل ا ﻟ ﺸ ﺮ ﯾ ﺮ ة ) ﻋ ﻠ ﻰ ﺳ ﺒ ﯿ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﺜﺎ ل ﻟ ﯿ ﺲ ﻣ ﻠ ﯿ ﺌﺎ " ﺑﺎ ﻟ ﺤﻘ ﯿﻘ ﺔ و ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ ( و اذ ا ﺣﺪ ث ﻫﺬ ا‬
‫ا ﻟ ﺸ ﻲ ء ﻓ ﯿ ﺘ ﻢ ا ﻛ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﯿ ﺖ ﻣ ﻦ ﻗ ﺒ ﻞ ﺣ ﺸ ﺮ ة ﺧﺎ ﺻ ﺔ و ﺑﺎ ﻟ ﻤ ﺜ ﻞ ﺗﺄ ﻛ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﻨ ﻌ ﺰ ل ﻣ ﻦ ﺟﺎ ﻧ ﺐ ا ﺧ ﺮ اذ ا ﺗ ﻮ ا ز ن ا ﻟﻘ ﻠ ﺐ ﻣ ﻊ ا ﻟ ﺮ ﯾ ﺸ ﺔ ) ﻋ ﻠ ﻰ ﺳ ﺒ ﯿ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﺜﺎ ل‬
‫ﺣﺪ و ث ﺗ ﻮ ا ز ن ﻣ ﻊ ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ ( ﻓﺎ ن ذ ﻟ ﻚ ﯾ ﻌ ﻨ ﻲ ا ﻣ ﺘ ﻼ ء ا ﻟ ﺮ و ح ﺑﺎ ﻟ ﺤﻘ ﯿﻘ ﺔ ‪ ,‬ا ﻻ ﻟ ﻮ ﻫ ﯿ ﺔ ‪ ,‬ا ﻻ ﺳ ﺘﻘﺎ ﻣ ﺔ و ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ و ﯾ ﺠ ﺐ ا ن ﻻ ﯾ ﺆ ﺟ ﻞ و ﯾ ﺤ ﻀ ﺮ ا ﻻ ﻟ ﻪ‬
‫ا ﻟ ﻤﻘﺪ س ﻟ ﻠ ﻜ ﺘ ﺒ ﺔ ا ﻟ ﻤﺪ ﻋ ﻮ ﺗ ﻮ ث ﻫﺬ ا ا ﻟ ﻮ ز ن ﻛ ﺤﻔ ﻞ و ﻛ ﺸ ﺨ ﺺ ﻣﻘ ﯿ ﻢ ﯾﻘ ﻮ م ﺑ ﺘ ﺴ ﺠ ﯿ ﻞ ا ﻟ ﻨ ﺘﺎ ﺋ ﺞ و ﯾﻘﺪ م ا ﻟ ﺘ ﻤ ﺜ ﯿ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﺮ ﺋ ﻲ ﻫﺬ ا ﺗ ﻤ ﻬ ﯿﺪ ا " ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻻ ﻗ ﻞ‬

‫‪3/7‬‬
 ‫ﻟ ﺒ ﻌ ﺾ ا ﻟ ﻨ ﻮ ا ﺣ ﻲ ﻋ ﻦ آ ﻟ ﯿ ﺔ ﺣ ﺼ ﻮ ل ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﻮ ن ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ و ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺗ ﺒﺪ و ﺑ ﺴ ﯿ ﻄ ﺔ و ﻟ ﻜ ﻦ ﻛﺎ ﻧ ﺖ ﻣ ﻬ ﻤ ﺔ ﺟﺪ ا " ﻟ ﻠ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﻮ ن ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء‬
‫ﺑ ﺠ ﻌ ﻠ ﻬﺎ ا ﻟ ﺠ ﺰ ء ا ﻟ ﻤ ﺮ ﻛ ﺰ ي ﻣ ﻦ ﻋ ﻠ ﻢ ا ﻟ ﻼ ﻫ ﻮ ت ا ﻟ ﺘﺎ ﺑ ﻊ ﻟ ﻬ ﻢ و ﻛ ﺤ ﻜ ﻢ ﻓﺎ ﻧ ﻪ ﻏﺎ ﻟ ﺒﺎ " ﻣ ﻦ ا ﻟ ﺼ ﻌ ﺐ ﻋ ﺰ ل ا ﻟ ﻌ ﻠ ﻤﺎ ﻧ ﯿ ﺔ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﻠﺬ ﯾ ﻦ ﻓ ﻲ ﺗ ﺤ ﻠ ﯿ ﻞ ﻣ ﺼ ﺮ‬
‫ا ﻟﻘﺪ ﯾ ﻤ ﺔ و ﯾ ﻮ ﺟﺪ ﺗ ﺮ ﻛﺎ ت د ﯾ ﻨ ﯿ ﺔ ﻗ ﻮ ﯾ ﺔ ﺗﻘ ﺮ ﯾ ﺒﺎ " ﻓ ﻲ ﻛ ﻞ ﺷ ﻲ ء ﻛﺎ ن ﯾﻔ ﻌ ﻠ ﻪ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﻮ ن ‪0‬‬

‫و ﺑﺎ ﻟ ﺮ ﻏ ﻢ ﻣ ﻦ ا ن ﻣ ﺸ ﻬﺪ ا ﻟ ﺤ ﻜ ﻢ ﻫﺬ ا ﺗ ﻤ ﺜ ﯿ ﻞ د ﯾ ﻨ ﻲ ﯾ ﻌ ﺮ ض ﺑ ﺸﺪ ة و ﻟ ﻜ ﻨ ﻪ ﯾ ﺒﻘ ﻰ ﻛ ﺨﺪ ﻣ ﺔ و ﻛ ﺒﺪ ا ﯾ ﺔ ﻣﻔ ﯿﺪ ة ﻟ ﻤ ﻌ ﺮ ﻓ ﺔ و ﺗﻘ ﯿ ﯿ ﻢ ﺷ ﻌ ﻮ ر ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﻮ ن‬
‫ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء ﻟ ﻠﻘﺎ ﻧ ﻮ ن و ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ‬

‫‪ 403‬ﻣﻌﺖ‬

‫ﻛﺎ ﻻ ه ﺷ ﻐ ﻠ ﺖ ﻣ ﻌ ﺖ ﻣ ﻜﺎ ﻧﺎ " ﻣ ﻬ ﻤﺎ " ﺑ ﯿ ﻦ ﻣﺪ ﻓ ﻦ ﻋ ﻈ ﻤﺎ ء ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﻮ ن و ﻣ ﻤ ﺜ ﻼ " ﺷ ﻌ ﺐ ا ﻻ ﻣ ﺔ و ﺑﺎ ﻟ ﻤﻔ ﻬ ﻮ م ا ﻟ ﺤ ﺴ ﻲ ا ﺛ ﺮ ت ﻣ ﻌ ﺖ ﺑ ﺼ ﻮ ر ة ﺑﺎ ر ز ة‬

‫ﻓ ﻲ ا ﻻ ﻓ ﺮ اد و ا ﻟ ﺴ ﻠ ﻮ ك ا ﻟ ﺠ ﻤﺎ ﻋ ﻲ ﻟ ﻠ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﻮ ن ﻓ ﻲ ا ﻟ ﺤ ﯿﺎ ة ا ﻟ ﯿ ﻮ ﻣ ﯿ ﺔ ‪ 0‬و ﻣ ﻦ و ﺟ ﻬ ﻪ ﻧ ﻈ ﺮ ا ﺳ ﻄ ﻮ ر ﯾ ﺔ ﻛﺎ ﻧ ﺖ ﻣ ﻌ ﺖ ا ﺧ ﺖ ا ﻟ ﻪ ا ﻟ ﺸ ﻤ ﺲ ر ي ﻛ ﻤﺎ‬
‫ذ ﻛ ﺮ ﺳﺎ ﺑﻘﺎ " ﻋ ﻨﺪ ﻣﺎ ﯾ ﺤﺎ ﻛ ﻢ ا ﻟ ﺸ ﺨ ﺺ ﺑ ﻌﺪ ا ﻟ ﻤ ﻮ ت و ﻣ ﻌ ﺖ ﻫ ﻮ ر ﻣ ﺰ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﺮ ﻣ ﻮ ز و ﻫ ﻮ ر ﯾ ﺸ ﺔ ﻃﺎ ﺋ ﺮ ا ﻟ ﻨ ﻌﺎ م ا ﻟﺬ ي ﯾ ﻤ ﺜ ﻞ ا ﻟ ﺤﻘ ﯿﻘ ﺔ و ا ﻟﺬ ي‬
‫ﯾ ﻮ ﺿ ﻊ ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻤ ﯿ ﺰ ا ن ﻓ ﻲ ا ﺣﺪ ى ﻛﻔ ﯿ ﻪ و ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻜﻔ ﺔ ا ﻻ ﺧ ﺮ ى ﯾ ﻮ ﺿ ﻊ ﻗ ﻠ ﺐ ا ﻟ ﻤ ﺘ ﻮ ﻓ ﻲ ‪ 0‬و ا ﯾ ﻀﺎ " ﻛﺎ ﻧ ﺖ ﻣ ﻌ ﺖ ا ﻻ ﻟ ﻪ ذ ا ت ا ﻫ ﻤ ﯿ ﺔ ﻟ ﻠ ﺤ ﻜﺎ م و ا ﻟﻘ ﻀﺎ ة‬
‫و ا ﺣ ﺴﺎ ﺳ ﻬ ﻢ ﺑ ﺘﺄد ﯾ ﺔ ا ﻟ ﻮ ا ﺟ ﺐ و ا ﻋ ﺘ ﺒ ﺮ ا ﻟﻘ ﻀﺎ ة ﺑﺎ ﻧ ﻬ ﻢ ﻛ ﻬ ﻨ ﺔ ﻣ ﻌ ﺖ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ﻧ ﻲ و ﺑﺎ ﻟ ﻨ ﺴ ﺒ ﺔ ا ﻟ ﻰ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﻮ ن ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء ﻛﺎ ن ﻣﻔ ﻬ ﻮ م ﻣ ﻌ ﺘ ﻢ ﺑﺪ ء ﺳ ﻠ ﺮ ﯾﺎ "‬
‫و ا ﺳﺎ ﺳ ﻲ ﻓ ﻲ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن و ﺗ ﻤ ﺜ ﻞ ﻣ ﻌ ﺖ ا ﻟ ﺘ ﻨ ﺴ ﯿ ﻖ – ا ﻟ ﻌﺎ ﻟ ﻤ ﻲ و ا ﻻ ﻣ ﺮ و ا ﻟ ﻄ ﺮ ﯾ ﻖ ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺑ ﺤ ﯿ ﺚ ا ن ﺗ ﻜ ﻮ ن ﺑ ﻬﺎ ا ﻻ ﺷ ﯿﺎ ء ﺑ ﺤ ﯿ ﺚ ا ﺻ ﺒ ﺤ ﺖ ا ﻟ ﻨﻘ ﻄ ﺔ‬
‫ا ﻟ ﺠ ﻮ ﻫ ﺮ ﯾ ﺔ ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻨ ﻈﺎ م ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ﻧ ﻲ و ﻛﺬ ﻟ ﻚ ﺗ ﻤ ﺜ ﻞ ا ﻻ ﻣ ﺮ و ا ﻟ ﺘ ﻮ ا ز ن ا ﻟ ﻄ ﺒ ﯿ ﻌ ﻲ ﻟ ﻠ ﺤ ﯿﺎ ة ﻓ ﻲ ﻣ ﺼ ﺮ ا ﻟﻘﺪ ﯾ ﻤ ﺔ ‪ 0‬و ﺑ ﻌ ﺒﺎ ر ة ا ﺧ ﺮ ى ا ن ﻣ ﻌ ﺖ ﻓ ﯿ ﻬﺎ‬
‫ﻣ ﻀﺎ ﻣ ﯿ ﻦ د ﯾ ﻨ ﯿ ﺔ ا ﺧ ﻼ ﻗ ﯿ ﺔ و ﻗ ﯿ ﻤ ﯿ ﺔ و ﻋ ﺮ ﻗ ﯿ ﺔ ﺑ ﺤ ﯿ ﺚ ا ﻋ ﺘ ﺒ ﺮ ت ﻣ ﺒﺪ ء ا ﻻ ر ﺷﺎد ﻟ ﻜ ﻞ ﻧ ﻮ ا ﺣ ﻲ ا ﻟ ﺤ ﯿﺎ ة ﻣ ﺘ ﻤ ﺜ ﻠ ﺔ ﺑﺎ ﻻ ﻣ ﺮ و ا ﻟ ﻨ ﻈﺎ م ﻛ ﺸ ﻲ ء ﻧﻘ ﯿ ﺾ ا ﻟ ﻰ‬
‫ا ﻟ ﺘ ﺸ ﺘ ﺖ ا ﻟ ﺒﺪ ا ﺋ ﻲ و ﻫ ﻮ ا ﻟ ﻨ ﻈﺎ م ا ﻟﺬ ي ﯾ ﺤﺎ ﻓ ﻆ ﻋ ﻠ ﻰ ا ﺣﻘﺎ ق ا ﻟ ﺤﻘ ﯿﻘ ﺔ ‪ ,‬ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ ‪ ,‬ا ﻟ ﺘ ﻮ ا ز ن ‪ ,‬ا ﻟ ﺘﻘﺎ ﻟ ﯿﺪ و ﺑ ﺼ ﻮ ر ة ﻋﺎ ﻣ ﺔ ﻫ ﻮ ا ﻟ ﺠ ﺮد ا ﻟ ﻌﺎ م ﻟ ﻠ ﻤ ﺒﺎد ئ‬
‫اﻟﻤﺼﺮﯾﺔ‪(20)0‬‬

‫و ﯾ ﻼ ﺣ ﻆ ﻛ ﺮ ﯾ ﻤ ﻞ ﺑﺎ ن ﻣ ﻌ ﺖ ﺗ ﺤ ﺘ ﻞ ﻣ ﻜﺎ ﻧﺎ " ﻣ ﻮ ﺣﺪ ا " ﻓ ﻲ ﻣﺪ ﻓ ﻦ ا ﻟ ﻌ ﻈ ﻤﺎ ء ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﯿ ﻦ و ﻫ ﻲ ﻟ ﯿ ﺴ ﺖ ا ﻟ ﻪ ذ ا ت ﻛ ﯿﺎ ن ﻣ ﺤ ﺴ ﻮ س و ا ﻧ ﻤﺎ ﺗ ﻤ ﺜ ﻠ ﺖ‬
‫ﺑﺎ ﻟ ﺘ ﻮ ا ز ن ا ﻟﺬ ي ﺗ ﻮ ﺻ ﻞ ا ﻟ ﯿ ﻪ ا ﻟ ﻌﺎ ﻟ ﻢ ﻣ ﻦ ﺧ ﻼ ل ﻋ ﺠ ﻠ ﺔ ا ﻻ ﺑﺪ ا ع ﺑ ﺤ ﯿ ﺚ ﺗ ﻜ ﻮ ن ﻗﺎد ر ة ﻋ ﻠ ﻰ ﻣ ﻮ ا ﺟ ﻬ ﻪ ﻃ ﺒ ﯿ ﻌ ﺔ ا ﻟ ﺤﻘ ﯿﻘ ﺔ و ﺑ ﻤﺎ ا ﻧ ﻬﺎ ﺗ ﻤ ﺜ ﻠ ﺖ ﺑ ﻜ ﻞ ﺗ ﻠ ﻚ‬
‫ا ﻟﻘ ﯿ ﻢ ﻓﺎ ﻧ ﻬﺎ ا ﻟ ﺘ ﺤﺪ ﯾ ﺚ ﻟ ﻜ ﻞ ا ﻻ ﺷ ﯿﺎ ء ﺑﺪ ء " ﻣ ﻦ ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ و و ﺻ ﻮ ﻻ " ا ﻟ ﻰ ا ﺳ ﺘﻘﺎ ﻣ ﺔ ر و ح ا ﻟ ﺮ ﺟ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﯿ ﺖ ﻓ ﻲ ا ﻻ ﻣ ﺮ ا ﻟ ﻜ ﻮ ﻧ ﻲ ﻓ ﻲ ﯾ ﻮ م‬
‫اﻟﻘﯿﺎﻣﺔ‪ (21)0‬ورﺑﻤﺎ ان اﻓﻀﻞ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﺒﺴﻂ وواﺿﺢ ﻟﻤﻌﺖ ﻫﻮ ﻣﺒﺪء ﻣﺤﺴﻮس واﻟﺬي ﺗﻨﺎوﻟﻪ وﻟﺴﻦ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﺔ ﺛﻘﺎﻓﺔ ﻣﺼﺮ اﻟﻘﺪﯾﻤﺔ‬
‫و ﯾ ﺼ ﻒ و ﻟ ﺴ ﻦ ﻣ ﻌ ﺖ ﺑﺎ ﻧ ﻪ ﻣﻔ ﻬ ﻮ م ﯾ ﻌ ﺘ ﻨ ﻲ ‪:‬‬

‫ﻛ ﻠ ﻤ ﺔ ﺗ ﻢ ﺗ ﻜ ﺮ ا ر ﻫﺎ و ﺗ ﺮ ﺟ ﻤ ﺖ ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻧ ﻬﺎ ا ﻟ ﺤﻘ ﯿﻘ ﺔ ‪ ,‬ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ ‪ ,‬ا ﻻ ﺳ ﺘﻘﺎ ﻣ ﺔ ‪ ,‬ا ﻻ ﻣ ﺮ و ﻫ ﻜﺬ ا و ا ن ﻛ ﻞ ﻣ ﻦ ﺗ ﻠ ﻚ ا ﻟ ﺘ ﺮ ﺟ ﻤﺎ ت ر ﺑ ﻤﺎ ﺗ ﻨﺎ ﺳ ﺐ ﺳ ﯿﺎ ق ﻣ ﺤﺪد‬

‫و ﻟ ﻜ ﻦ ﻻ ﯾ ﻮ ﺟﺪ ﻛ ﻠ ﻤ ﺔ ا ﻧ ﻜ ﻠ ﯿ ﺰ ﯾ ﺔ و ا ﺣﺪ ة ﯾ ﻤ ﻜ ﻦ ﺗ ﻄ ﺒ ﯿﻘ ﻬﺎ و ﻛﺎ ﻧ ﺖ ﻣ ﻌ ﺖ ﺗ ﺸ ﯿ ﺮ ا ﻟ ﻰ ا ﻟ ﻨ ﻮ ﻋ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺗ ﻌ ﻮد ا ﺻ ﻮ ﻟ ﻬﺎ ا ﻟ ﻰ ا ﻟ ﺤ ﻜ ﻢ ا ﻻد ا ر ة ا ﻟ ﺠ ﯿﺪ ة‬
‫و ﻟ ﻜ ﻦ ﻻ ﯾ ﻤ ﻜ ﻦ ﺗ ﺮ ﺟ ﻤ ﺘ ﻬﺎ ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻧ ﻬﺎ ﺣ ﻜ ﻢ ‪ ,‬ﺣ ﻜ ﻮ ﻣ ﺔ ‪ ,‬اد ا ر ة ا و ﻗﺎ ﻧ ﻮ ن و ﻛﺎ ﻧ ﺖ ﻣ ﻌ ﺖ ا ﻟ ﻨ ﻮ ﻋ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﻨﺎ ﺳ ﺒ ﺔ ﻟ ﻤ ﺜ ﻞ ﻫ ﻜﺬ ا و ﻇﺎ ﺋ ﻒ ﺗ ﻄ ﺒ ﯿﻘ ﯿ ﺔ و ﺗ ﻤ ﻠ ﻚ‬
‫ﻫﺬ ه ا ﻟ ﻜ ﻠ ﻤ ﺔ ﻧﻔ ﺲ ا ﻟ ﻤ ﺮ و ﻧ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﻮ ﺟ ﻮد ة ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﻄ ﻠ ﺤﺎ ت ا ﻻ ﻧ ﻜ ﻠ ﯿ ﺰ ﯾ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﺘﺪ ا و ﻟ ﺔ ا ﻣ ﺜﺎ ل ﺻﺎ ﺋ ﺐ ‪ ,‬ﻋﺎد ل ‪ ,‬ﺣﻘ ﯿﻘ ﻲ و ﻣ ﻨ ﺘ ﻈ ﻢ و ﻛﺎ ﻧ ﺖ ﺗ ﻌ ﺘ ﺒ ﺮ ا ﻟﻘ ﻮ ى‬
‫ا ﻟﺪ ﻧ ﯿ ﻮ ﯾ ﺔ ﻟﺪ ﻋ ﻢ ا ﻟ ﺘ ﻨ ﺴ ﯿ ﻖ ‪ ,‬ا ﻻ ﻣ ﺮ ‪ ,‬ا ﻻ ﺳ ﺘﻘ ﺮ ا ر و ا ﻻ ﻣ ﻦ ﻣ ﻨ ﺒ ﺜﻘ ﺔ ﻣ ﻦ ا ﻻ ﻧ ﺒ ﻌﺎ ث ا ﻻ و ل ﻛ ﻨ ﻤ ﻮذ ج ﻧ ﻮ ﻋ ﻲ ﻣ ﻨ ﺘ ﻈ ﻢ ﯾ ﺒ ﺮ ز ﻣ ﻨ ﻪ ﻇﺎ ﻫ ﺮ ة ا ﻻ ﺑﺪ ا ع و ﯾ ﻌﺎد‬
‫ﺗ ﺜ ﺒ ﯿ ﺘ ﻬﺎ ﺑ ﺘ ﺘﺎ ﺑ ﻊ ﺗ ﻨ ﺼ ﯿ ﺐ ﻛ ﻞ ا ﻟ ﻪ ﻣ ﻠ ﻚ ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ و ا ﻟ ﻜ ﻠ ﻤﺎ ت ا ﻟ ﻤ ﻨﺎ ﻗ ﻀ ﺔ ﻟ ﻜ ﻠ ﻤ ﺔ ﻣ ﻌ ﺖ ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺗ ﺮ ﺟ ﻤ ﻨﺎ ﻫﺎ ا ﻣ ﺜﺎ ل ا ﻟ ﻜﺬ ب ‪ ,‬ا ﻟ ﺨ ﻄ ﯿ ﺌ ﺔ و ا ﻟ ﺨﺪ ع و ا ﻟ ﺘ ﻲ ﻟ ﻢ‬
‫ﺗ ﻜ ﻦ ﺻ ﺤ ﯿ ﺤ ﺔ ﻣ ﻊ ﻣﻔ ﻬ ﻮ م ا ﻻ ﻣ ﺮ ا ﻟ ﻤﻘ ﺒ ﻮ ل و ﻟ ﻠ ﻤ ﺆ ﺳ ﺲ و ا ﻟﺬ ي ﯾ ﻤ ﻜ ﻦ ﻧ ﻜ ﺮ ا ﻧ ﻪ ﻛ ﻮ ﻧ ﻪ ﺧﺎ ﻃ ﺊ و ا ن ا ﻟ ﻤ ﻌ ﻨ ﻰ ا ﻻ ﻗ ﺮ ب ﻫ ﻮ ا ﻟ ﻤ ﻀ ﻤ ﻮ ن ا ﻻ ﺧ ﻼ ﻗ ﻲ‬
‫ﻟﻠﻜﻠﻤﺔ اﻻﻧﻜﻠﯿﺰﯾﺔ ﺟﯿﺪ‪(22)0‬‬

‫و ﯾ ﺴ ﺘﺪ ﻋ ﻲ ﺗ ﻮ ﯾ ﻦ ﻣ ﻮ ﺿ ﻮ ﻋ ﺔ ﻗﺎ ﺋ ﻼ " ‪ :‬ا ﻟ ﻰ ا ﻟ ﻌﻘ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ي ﻓﺄ ن ﻣ ﻌ ﺖ ﯾ ﻀ ﻊ ﻛ ﻞ ا ﻻ ﺷ ﯿﺎ ء ﻣ ﻌﺎ " ﻓ ﻲ و ﺣﺪ ة ﻣ ﺘ ﺠﺎ ﻧ ﺴ ﺔ ا ﻣ ﺜﺎ ل ا ﻟ ﻜ ﻮ ن ‪ ,‬ا ﻟ ﻌﺎ ﻟ ﻢ‬

‫اﻟﻄﺒﯿﻌﻲ‪,‬اﻟﺪوﻟﺔ واﻻﻓﺮاد واﻟﻠﺬﯾﻦ ﯾﻨﻈﺮ اﻟﯿﻬﻢ ﻛﺄﻧﻬﻢ اﺟﺰاء اﻟﺘﻨﻈﯿﻢ واﺳﻊ ﯾﺘﻮﻟﺪ ﻣﻦ ﻣﻌﺖ‪(23)0‬‬

‫‪ 404‬اﻟﻌﺪاﻟﺔ وﻫﯿﺌﺔ اﻟﻤﺤﻠﻔﯿﻦ‬

‫د و ر ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن‬ ‫أ‪-‬‬

‫ﺗ ﻤ ﻬﯿﺪ‬ ‫أ‪-‬‬

‫ﺑﺎ ﻻ ﺿﺎ ﻓ ﺔ ا ﻟ ﻰ ا ﻟ ﻤﻔ ﻬ ﻮ م ا ﻟ ﻜ ﻮ ﻧ ﻲ ﻟ ﻜ ﻠ ﻤ ﺔ ﻣ ﻌ ﺖ ﻓﺎ ن ﻫ ﻨﺎ ك ا ﻟ ﻌﺪ ﯾﺪ ﻣ ﻦ ا ﻟﻘ ﯿ ﻢ و ا ﻟ ﻤﻔﺎ ﻫ ﯿ ﻢ ا ﻟ ﻤ ﻬ ﻤ ﺔ ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺗ ﺴﺎ ﻋﺪ ﻓ ﻲ ر ﺳ ﻢ ﺷ ﻜ ﻞ ﺷ ﺨ ﺼ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ‬
‫واﻟﻔﻠﺴﻔﺔ اﻟﻘﺎﻧﻮﻧﯿﺔ وﻧﺸﺎﻫﺪ ﻫﺬا ﻓﻲ اﻟﻤﺨﻄﻮﻃﺔ اﻟﻤﻜﺘﻮﺑﺔ ﻋﻠﻰ ﻗﺒﺮ اﻟﻮزﯾﺮ رك ﻫﯿﻤﺮ )‪ (1425-1479‬ﻗﺒﻞ اﻟﻤﯿﻼد وﯾﺬﻛﺮ ﻓﯿﻬﺎ‬
‫ا ﺳ ﻠ ﻮ ﺑ ﻪ ﻓ ﻲ اد ا ر ة ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ و ﻧ ﺮ ى ﻫ ﻨﺎ ﻧ ﻮ ا ﺣ ﻲ ﻓ ﻠ ﺴﻔ ﺘ ﻪ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ﻧ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﻌ ﻠ ﻦ ﻋ ﻨ ﻬﺎ ﻓ ﻲ ﺳ ﺠ ﻞ ا ﻋ ﻤﺎ ﻟ ﻪ ا ﻟ ﻤ ﺴ ﺠ ﻞ ‪:‬‬
‫‪4/7‬‬
 ‫ﺣﺎ ﻛ ﻤ ﺖ ﻣﺎ ﻫ ﻮ ﻏ ﯿ ﺮ ﻣ ﺆ ﺛ ﺮ و ا ﻧﻘﺬ ت ا ﻟ ﺮ ﺟ ﻞ ا ﻟ ﻀ ﻌ ﯿ ﻒ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﺮ ﺟ ﻞ ا ﻟﻘ ﻮ ي ‪ ,‬و ا ﻧ ﺘ ﺰ ﻋ ﺖ ﻓ ﺮ ا ء ا ﻟ ﺮ ﺟ ﻞ ا ﻟ ﺸ ﺮ ﯾ ﺮ و ا ﻧ ﺘ ﺰ ﻋ ﺖ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﺮ ﺟ ﻞ‬
‫اﻟﻄﻤﺎع ﻓﻲ ﺣﯿﻨﻬﺎ‪ 000‬واﺷﻔﻘﺖ ﻋﻠﻰ اﻻرﻣﻠﺔ اﻟﺘﻲ ﻟﯿﺲ ﻟﺪﯾﻬﺎ زوج واﺳﺴﺖ ﻟﻠﻄﻔﻞ ﻣﯿﺮاث ﻣﻦ اﺑﯿﻪ واﻋﻄﯿﺖ اﻟﺨﺒﺰ اﻟﻰ اﻟﺠﺎﺋﻊ‬
‫واﻟﻤﺎء اﻟﻰ اﻟﻌﻄﺸﺎن واﻟﻠﻬﻢ واﻟﺰﺑﺪ واﻟﻤﻼﺑﺲ ﻟﻠﺸﺨﺺ اﻟﺬي ﻻ ﯾﻤﻠﻜﻬﺎ‪ 000‬وﻟﻢ اﻛﻦ ﻏﯿﺮ ﻣﺪرك ﻟﻤﺎ ﯾﻔﻌﻠﻪ اﻟﻔﻘﺮ وﺑﺎﻟﺤﻘﯿﻘﺔ ﻟﻢ اﺧﺬ‬
‫رﺷﻮة ﻣﻦ أي ﺷﺨﺺ‪(24)000‬‬

‫وﻣﻦ اﻟﺒﺎرزﯾﻦ ﺿﻤﻦ اﻟﻘﯿﻢ اﻟﻔﻌﺎﻟﺔ ﻓﻲ ﻫﯿﺌﺔ اﻟﻘﺎﻧﻮن اﻟﻤﺼﺮي وﻧﺬﻛﺮ ﻣﻨﻬﺎ ‪ (1) :‬ﺗﻔﻀﯿﻞ ﻗﻮي ﻟﻠﺘﻘﺎﻟﯿﺪ ﻛﻌﻨﺼﺮ ﻣﻨﺎﻗﺾ ﻟﻠﺘﻐﯿﯿﺮ )‬
‫ﻛﺎ ن ا ﻻ ﻋ ﺘﻘﺎد ﯾ ﺮ ﺗ ﺒ ﻂ ا ر ﺗ ﺒﺎ ﻃﺎ " و ﺛ ﯿﻘﺎ " ﺑﺎ ﻟ ﺘﻘﺎ ﻟ ﯿﺪ و ا ﻻ ﺻ ﺮ ا ر ﻋ ﻠ ﻰ ا ن ا ﻟ ﻌﺎ ﻟ ﻢ ﻣ ﺆ ﻣ ﻦ و ﯾ ﺘ ﺤ ﺮ ك ﺑ ﺼ ﻮ ر ة ا ﺳﺎ ﺳ ﯿ ﺔ ﻓ ﻲ ﺻ ﻮ ر ة ﻣ ﻌ ﺖ‬
‫اﻟﺜﺎﺑﺘﺔ‪,‬اﻟﻤﻨﺘﻈﻤﺔ وذات اﻟﻄﺒﯿﻌﺔ اﻟﻨﻈﺎﻣﯿﺔ(‪(2),‬اﻻﻃﻼع ﻋﻠﻰ اﻟﻤﻬﺎرة اﻟﺒﻼﻏﯿﺔ واﻟﺘﻲ ﺗﻌﺘﺒﺮ ﻋﻨﺼﺮا" ﻣﻄﻠﻮﺑﺎ"‪ (3)0‬ﻛﻤﺎ اوﺿﺤﺖ‬
‫ﻣ ﺨ ﻄ ﻮ ﻃ ﺔ ر ك ﻫ ﯿ ﻤ ﻲ ا ن ﻫ ﻨﺎ ك ر ﻏ ﺒ ﺔ ﻟ ﻠ ﺤ ﺼ ﻮ ل ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻟ ﺘ ﺠ ﺰ ء و ا ﻟ ﺘ ﺴ ﻮ ﯾ ﺔ ا ﻻ ﺟ ﺘ ﻤﺎ ﻋ ﯿ ﺔ‬

‫ب ‪ -‬ا ﻟ ﺘﻘﺎ ﻟ ﯿﺪ و ا ﻷ ﻣ ﻦ‬

‫ر ﺑ ﻤﺎ ﻻ ﺗ ﻮ ﺟﺪ ﺣ ﻀﺎ ر ة ﻓ ﯿ ﻬﺎ ا ر ﺗ ﺒﺎ ط و ﺛ ﯿ ﻖ ﺑﺎ ﻟ ﺘﻘﺎ ﻟ ﯿﺪ ﻛ ﻤ ﺴ ﺘ ﻮ ﻃ ﻨ ﯿ ﻦ ا ﻟ ﻨ ﯿ ﻞ ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء و ﻛﺎ ﻧ ﻮ ا ﻣ ﺤﺎ ﻓ ﻈ ﯿ ﻦ ﻟ ﻠ ﻐﺎ ﯾ ﺔ و ا و ﺿ ﺤ ﺖ ا ﺣﺪ ى ا ﻟ ﺘﻔ ﺴ ﯿ ﺮ ا ت‬
‫ﺳ ﺒ ﺐ ا ﺳ ﺘﻘ ﺮ ا ر ا ﻻ ﺷ ﯿﺎ ء ا ﻟ ﺘﻘ ﻠ ﯿﺪ ﯾ ﺔ ﻻ ن ا ﻟ ﻄ ﺒ ﯿ ﻌ ﺔ ﻗﺪ ﻣ ﺖ ﻟ ﻠ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﻮ ن ﻋﺎ ﻟ ﻢ آ ﻣ ﻦ ﻣ ﻊ ر و ﺗ ﯿ ﻨﺎ ت ﺗ ﺠﺎ ﻧ ﺴ ﯿ ﺔ و ﺛﺎ ﺑ ﺘ ﺔ ‪ 0‬ا و ﻻ " ﻗﺪ ﻣ ﺖ ﻃ ﺒﻘ ﺔ ا ﻻ ر ض‬
‫ﻟ ﺘ ﻞ ا ﻟ ﻨ ﯿ ﻞ ﺣ ﻤﺎ ﯾ ﺔ ﻣ ﻜ ﺘ ﺴ ﺒ ﺔ ﻣ ﻦ ا ﻻ ﺣ ﺘ ﻼ ﻻ ت ا ﻻ ﺟ ﻨ ﺒ ﯿ ﺔ و ﺛﺎ ﻧ ﯿﺎ " ﺣ ﻠ ﻮ ل ﻓ ﺼ ﻞ ا ﻟﻔ ﯿ ﻀﺎ ن ا ﻟ ﺴ ﻨ ﻮ ي ا ﻟ ﺜﺎ ﺑ ﺖ ا ﻟﺬ ي ﻣ ﻦ ﺷﺄ ﻧ ﻪ ﯾﺪ ﻋ ﻢ ا ﻟ ﺜﻘ ﺔ ﻓ ﻲ‬
‫ا ﻟ ﺴ ﻠ ﺴ ﺔ ا ﻟ ﺤ ﯿﺎ ﺗ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﻨ ﺘ ﻈ ﻤ ﺔ و ا ﺣ ﯿﺎ ء ا ﻟ ﻄﻘ ﻮ س ‪ ,‬ا ﻟ ﻤ ﻤﺎ ر ﺳﺎ ت ا ﻟﻔ ﻼ ﺣ ﯿ ﺔ و ا ﻻ ﺟ ﺮ ا ء ا ت ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ﻧ ﯿ ﺔ ) ﻋ ﻠ ﻰ ﺳ ﺒ ﯿ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﺜﺎ ل ا ﻋﺎد ة ﺻ ﯿﺎ ﻏ ﺔ ﻣ ﺤﺪد ا ت‬
‫ا ﻟ ﻤ ﻠ ﻜ ﯿ ﺔ ( ا ن ﻫﺬ ه ا ﻻ ﺷ ﯿﺎ ء ا ﻟ ﻤ ﺒ ﺠ ﻠ ﺔ ا ﻟ ﺘ ﻲ ﻛﺎ ﻧ ﺖ ﺳﺎ ﺋﺪ ة ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻤﺎ ﺿ ﻲ ا ﺛ ﺮ ت ﻋ ﻠ ﻰ ﺗ ﻄ ﻮ ر ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻻ ﻗ ﻞ ﻓ ﻲ ﻃ ﺮ ﯾﻘ ﺘ ﯿ ﻦ و ا ﻟ ﺘ ﻲ ﻫ ﻲ‬
‫ﺑﺎ ﻟ ﺤﻘ ﯿﻘ ﺔ ﻣ ﺸ ﺘ ﺮ ﻛ ﺔ ‪ :‬ا ﻻ و ﻟ ﻰ ا ﺣ ﺘﻔ ﻆ ا ﻟﻘ ﻀﺎ ة ﺑ ﺴ ﺠ ﻼ ت ﻗ ﺮ ا ر ا ﺗ ﻬ ﻢ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ﻧ ﯿ ﺔ ﻓ ﻲ ا ر ﺷ ﯿ ﻒ ا ﻟ ﻮ ز ﯾ ﺮ ﻣ ﻦ ا ﺟ ﻞ ا ﻟ ﺮ ﺟ ﻮ ع ﻟ ﻬﺎ ﻣ ﺴ ﺘﻘ ﺒ ﻼ " ﻛ ﺸ ﻲ ء ﺗ ﻢ‬
‫ا ﺟ ﺮ ا ء ه و ا ﻻ ﺳ ﺘﻔﺎد ة ﻣ ﻤﺎ ﻓ ﯿ ﻪ ﻋ ﻤ ﻠ ﯿﺎ " و ﺑﺎ ﻟ ﻨ ﺘ ﯿ ﺠ ﺔ و ﻫ ﻲ ا ﻟ ﻨ ﺘ ﯿ ﺠ ﺔ ا ﻟ ﺜﺎ ﻧ ﯿ ﺔ ﻟ ﺘ ﺒ ﺠ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﯿ ﻦ ﺑ ﺘﻘﺎ ﻟ ﯿﺪ ﻫ ﻢ ﻫ ﻮ ا ن ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﻜﺎ ن ﺑ ﻄ ﯿ ﺌﺎ " ﻓ ﻲ‬
‫ﺗ ﻄ ﻮ ﯾ ﺮ ه و ا ن ا ﻟ ﺘﻘﺎ ﻟ ﯿﺪ ا ﻟ ﻤ ﺸ ﻬ ﻮ ر ة و ﺗ ﺘ ﺒ ﻊ ا ﺳ ﻠ ﻮ ب ا ﻟ ﺮ ﺟ ﻮ ع ا ﻟ ﻰ ﻣﺎ ﺗ ﻢ ﺗ ﻄ ﺒ ﯿﻘ ﯿ ﺔ و ﻫﺬ ا ﯾ ﻌ ﻨ ﻲ ا ن ا ﻟﻘ ﻮ ا ﻧ ﯿ ﻦ ﻛﺎ ﻧ ﺖ ﺗ ﻬﺪ ف ﻟ ﻼ ﺑﻘﺎ ء ﻋ ﻠ ﻰ ﻗ ﻮ ﺗ ﻬﺎ‬
‫ﺑﺪ و ن ﺗ ﻌﺪﯾ ﻼ ت ا و ﺗ ﺤ ﻮﯾ ﺮا ت ﻛﺒﯿ ﺮ ة وﻟﻔﺘ ﺮا ت ﻃ ﻮﯾﻠ ﺔ ﻣ ﻦ اﻟ ﺰ ﻣ ﻦ ‪0‬‬

‫ﺟ ـ ‪ -‬ا ﻟ ﻨ ﺰ ا ﻫ ﺔ و ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ ا ﻻ ﺟ ﺘ ﻤﺎ ﻋ ﯿ ﺔ‬

‫ﺗ ﻌ ﺘ ﺒ ﺮ ا ﻟ ﻨ ﺰ ا ﻫ ﺔ و ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ ا ﻻ ﺟ ﺘ ﻤﺎ ﻋ ﯿ ﺔ ﻣﻔﺎ ﻫ ﯿ ﻢ ﻣ ﻬ ﻤ ﺔ و ا ﺟ ﺰ ا ء ا ﺳﺎ ﺳ ﯿ ﺔ ﻣ ﻦ ا ﺳ ﺲ ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ و ا ن ﻫﺬ ه ا ﻻ ﻓ ﻜﺎ ر ﺗ ﻮ ﺿ ﺢ ا ن ا ﻟ ﻨﺎ س ا ﻟﺬ ﯾ ﻦ‬
‫ﯾ ﺸ ﻐ ﻠ ﻮ ن ﻣ ﻨﺎ ﺻ ﺐ ﻣ ﺘ ﺸﺎ ﺑ ﻬ ﻪ ﯾ ﺠ ﺐ ا ن ﯾ ﻌﺎ ﻣ ﻠ ﻮ ا ﺑ ﺼ ﻮ ر ة ﻣ ﺘ ﺸﺎ ﺑ ﻬ ﻪ ا ﻣﺎ م ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن و ﻓ ﻲ ا ﻟ ﺘﺎ ر ﯾ ﺦ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ي ا ﻟ ﻤ ﻮ ﺿ ﻮ ع ا ﻟ ﻤ ﻄ ﺮ و ح ﻫ ﻮ ﺣ ﯿﺎد ﯾ ﺔ‬
‫اﻟﻘﺎﻧﻮن وﻣﺴﺎواﺗﻪ اﻟﺘﻲ ﻃﺮﺣﺖ ﺧﻼل اﻟﻔﺘﺮة اﻟﻮﺳﻄﻰ اﻻوﻟﻰ واﯾﻀﺎ" ﻓﻲ اﻟﻤﻤﻠﻜﺔ اﻟﻮﺳﻄﻰ ) ‪ (1185-2200‬ﻗﺒﻞ اﻟﻤﯿﻼد وﺗﺆﻛﺪ‬
‫ﺗ ﻌ ﻠ ﯿ ﻤﺎ ت ا ﻟ ﻮ ز ﯾ ﺮ ﻣﺎ ر ﻛ ﯿ ﺮ ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻫ ﻤ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﺤ ﻜ ﻢ ا ﻟ ﻤ ﻮ ﺿ ﻮ ﻋ ﻲ ‪:‬‬

‫ا ن ﻋ ﺰ ل ا ﻻ ﻟ ﻪ ﯾ ﺒ ﯿ ﻦ ا ﻟ ﻨ ﺰ ا ﻫ ﻪ ﻟﺬ ﻟ ﻚ ﺗ ﻠ ﻚ ﻫ ﻲ ا ﻟ ﺘ ﻌ ﻠ ﯿ ﻤﺎ ت و ﯾ ﺠ ﺐ ﻋ ﻠ ﯿ ﻚ ا ن ﺗ ﻄ ﺒﻘ ﻬﺎ ﺣ ﺴ ﺐ ﻣﺎ ﯾﺬ ﻛ ﺮ ﻓ ﻲ ا ﻟ ﺘ ﻌ ﻠ ﯿ ﻤﺎ ت و ا ﻧ ﺖ ﻣ ﻦ ﺳ ﯿﻘ ﻮ م ﺑﺎ ﻟ ﻨ ﻈ ﺮ‬
‫ﻓﻲ ﻗﻀﯿﺘﻪ ﻻﻧﻚ ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻢ ﺑﻬﻮﻛﺸﺨﺺ ﻣﻘﺮب ﻟﻚ ﻟﻜﻨﻪ ﺑﻌﯿﺪ ﻣﻦ ﺑﯿﺘﻚ وﻛﺸﺨﺺ ﻣﺴﺆول ﯾﻘﻮم ﺑﻮاﺟﺒﻪ ﺳﯿﺒﺪع ﻓﻲ ﻣﻜﺘﺒﻪ‪(25)0‬‬

‫و ﻓ ﻲ ﻧﻔ ﺲ ا ﻟ ﺘ ﻌ ﻠ ﯿ ﻤﺎ ت ﯾﺬ ﻛ ﺮ ا ﻻ ﻟ ﻪ ا ﻟ ﺨﺎ ﻟ ﻖ ا ﻧ ﻪ ﯾ ﻨ ﻈ ﺮ ا ﻟ ﻰ ا ﻟ ﻨﺎ س ﺟ ﻤ ﯿ ﻌﺎ " ﺑ ﺼ ﻮ ر ة ﻣ ﺘ ﺴﺎ و ﯾ ﺔ ﻓ ﻲ ا ﻟﻔ ﺮ ص و اذ ا ﺣﺪ ث ا ي ﺧ ﻠ ﻞ ﻓ ﻲ ﺗ ﻠ ﻚ‬
‫اﻟﺘﺴﻮﯾﻪ ﻓﺄﻧﻪ ﺧﻄﺄ اﻻﻧﺴﺎن)‪ (26‬ﻛﺎﻧﺖ اﻟﻤﻤﻠﻜﺔ اﻟﻮﺳﻄﻰ اﻟﻤﺒﻜﺮة ﺗﻤﺜﻞ اﻟﻮﻗﺖ اﻟﺬي ﻓﯿﻪ اﻟﻤﺼﺮﯾﻮن ﺗﻘﺪﻣﻮا وﺗﻄﻮروا ﻓﻲ ﻣﻨﻈﻮرﻫﻢ‬
‫ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ﻧ ﻲ ‪:‬‬

‫ﺑ ﻐ ﺾ ا ﻟ ﻨ ﻈ ﺮ ﻋ ﻦ ا ﻟ ﻌ ﻮ ا ﺋ ﻖ ا ﻟ ﺴ ﯿﺎ ﺳ ﯿ ﺔ و ا ﻻ ﻗ ﺘ ﺼﺎد ﯾ ﺔ ﻓﺎ ن ا ﻟ ﻤ ﻌ ﺘﻘﺪ ﯾﺬ ﻛ ﺮ ﺑﺄ ن ﺟ ﻤ ﯿ ﻊ ا ﻟ ﺮ ﺟﺎ ل ﻟﺪ ﯾ ﻬ ﻢ ﺣﻘ ﻮ ق و ﻓ ﺮ ص ﻣ ﺘ ﺴﺎ و ﯾ ﺔ ا و ﯾ ﺠ ﺐ ا ن‬
‫ﯾﻤﻠﻜﻮا ﻫﻜﺬا وﺗﺒﺪو واﺿﺤﺔ ‪ 000‬ﺑﺎﻧﻪ ﻫﻨﺎك اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺎﻟﻌﺪاﻟﺔ اﻻﺟﺘﻤﺎﻋﯿﺔ ﻟﻜﻞ ﺷﺨﺺ ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻟﻮﻗﺖ وﺣﺘﻰ اﻟﺮﺟﻞ اﻻﻓﻘﺮ ﻟﺪﯾﻪ‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﻦ ﻫﺒﺎت اﻻﻟﻪ ﻛﻮن اﻻﻟﻪ اﻟﺨﺎﻟﻖ ﺧﺼﺺ ﻟﻜﻞ رﺟﻞ ﻛﻤﺎ ﺧﺼﺺ ﻟﺠﻤﺎﻋﺘﻪ‪(27)0‬‬

‫و ﯾﻔ ﺴ ﺮ و ﻟ ﺴ ﻦ ﻫﺬ ا ا ﻟ ﻤ ﻨ ﻈ ﻮ ر ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻧ ﻪ ﺗ ﻮ ﺣﺪ ﻓ ﻲ ﺗﺎ ر ﯾ ﺦ ا ﻻ ﻧ ﺴﺎ ن ﻣ ﻌ ﻠﻘﺎ " ‪ :‬ﻋ ﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﺄ ﺧﺬ ﺑ ﻨ ﻈ ﺮ ا ﻻ ﻋ ﺘ ﺒﺎ ر و ﻗﻔ ﺘ ﻬ ﻢ ﻻ ﻛ ﺜ ﺮ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﻒ ﺳ ﻨ ﺔ‬

‫ﯾﺤﻤﻠﻮن ﺗﻔﻜﯿﺮ ﻣﺸﺎﺑﻬﻪ ﻟﻠﯿﻬﻮد واﻟﯿﻮﻧﺎن ﻓﯿﺠﺐ ﻋﻠﯿﻨﺎ اﻋﻄﺎﺋﻬﻢ ﻛﻞ اﻻرﺻﺪة ﻟﻠﺮؤﯾﺎ اﻻﻋﺠﺎﺑﯿﺔ‪(28)0‬‬

‫ﻣ ﻌ ﺖ ‪ ,‬ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ و ا ﻟ ﻬ ﯿ ﺌ ﺔ ا ﻟﻘ ﻀﺎ ﺋ ﯿ ﺔ ﻓ ﻲ ﻗ ﺼ ﺔ ا ﻟﻔ ﻼ ح ا ﻟ ﻠ ﺒ ﻖ‬ ‫ت‪-‬‬

‫إ ن ﻗ ﺼ ﺔ ا ﻟﻔ ﻼ ح ا ﻟ ﻤﺎ ﻫ ﺮ ﻫ ﻮ ﻋ ﻤ ﻞ ﻟﻘ ﺼ ﺔ ﻣ ﺼ ﺮ ﯾ ﺔ ﺗ ﺮ ﺟ ﻊ إ ﻟ ﻰ ا ﻟ ﻌ ﺼ ﺮ ا ﻟ ﻮ ﺳ ﯿ ﻂ و ﯾ ﻌ ﺮ ض ﻓ ﯿ ﻬﺎ ﺛ ﺮ و ة ا ﻟ ﻤ ﻮ اد ا ﻟ ﻌﺎ ﺋﺪ ة إ ﻟ ﻰ ﻗ ﺼ ﺺ‬
‫‪5/7‬‬
‫ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﯿ ﻦ ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء ﻣ ﻦ ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ و ﻋ ﻠ ﻢ د ر ا ﺳ ﺔ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ﻛ ﻮ ﻧﺎ ﺗ ﯿ ﺐ ﻫ ﻮ ا ﻟﻔ ﻼ ح ا ﻟﺬ ي ﻛﺎ ن ﻓ ﻲ ﻃ ﺮ ﯾﻘ ﻪ ﻣ ﺘ ﺠ ﻬﺎ " ﻧ ﺤ ﻮ ا ﻟ ﺴ ﻮ ق و ﻓ ﻲ ذ ﻟ ﻚ ا ﻟ ﻤ ﻜﺎ ن‬
‫ا ﻗﺎ م ا ﺣﺪ ا ﻟ ﻨ ﺒ ﻼ ء ا ﻟ ﻤ ﺴ ﻤ ﻰ ﻧ ﯿ ﻢ ﺗ ﯿ ﻨ ﻜ ﺖ ﺑ ﻤ ﺤﺎ ﺻ ﺮ ﺗ ﻪ و ﻣﺎ ﯾ ﻤ ﻠ ﻚ و ﻛﺬ ﻟ ﻚ ﺿ ﺮ ﺑ ﻪ و ﺑﺎ ﺧ ﺘ ﺼﺎ ر ا ﻟﻘ ﺼ ﺔ ﺑﺎ ﻛ ﻤ ﻠ ﻬﺎ ﻗﺪ م ﻛ ﻨﺎ ﻧ ﯿ ﺐ ﻃ ﻠ ﺐ و ر ﻓ ﻊ ﻗ ﻀ ﯿ ﺔ‬
‫ﺿﺪ ﻧ ﯿ ﻢ ﺗ ﯿ ﻨ ﯿ ﻜ ﺖ ا ي ا ﻟﻘﺎ ﺿ ﻲ ر ﯾ ﻨ ﺴ ﻲ و ﻓ ﻲ ﺣ ﯿ ﻨ ﻬﺎ ﺗ ﻜ ﻠ ﻢ ا ﻟﻔ ﻼ ح ﺗ ﺴ ﻊ ﻣ ﺮ ا ت ا ﻣﺎ م ا ﻟﻘﺎ ﺿ ﻲ و و ﻗ ﻒ ﺛ ﻼ ﺛ ﺔ ﻣ ﻦ ﻫ ﯿ ﺌ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﺤ ﻜ ﻤ ﺔ ﻟ ﻼ ﺳ ﺘ ﻤﺎ ع إ ﻟ ﻰ‬
‫ا ﻟﻘ ﺼ ﺔ ﻣ ﻄﺎ ﻟ ﺒ ﯿ ﻦ ﺑﺎ ﻻ ﺗ ﻲ ‪ :‬ا و ﻻ " إ ن ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ ﻫ ﻲ ﺷ ﻲ ء ﯾ ﺠ ﺐ ﺗ ﻮ ﻓ ﯿ ﺮ ه ﻟ ﻠﻔﻘ ﺮ ا ء و ا ن ﻻ ﺗ ﻜ ﻮ ن ﻫ ﻨﺎ ك ﻓﺎ ﺋﺪ ة ﻟ ﻼ ﻏ ﻨ ﯿﺎ ء و ﺿ ﺮ ر ﻟ ﻠﻔﻘ ﺮ ا ء و ﯾ ﺠ ﺐ‬
‫و ﺿ ﻊ ا ﺳﺎ س ﻋﺎد ل ﺑ ﯿ ﻦ ا ﻻ ﺛ ﻨ ﯿ ﻦ ‪ 0‬ﺛﺎ ﻧ ﯿﺎ " ‪ :‬ﺗﻘ ﺘ ﺮ ح ا ﻟﻘ ﺼ ﺔ ﺑﺎ ن ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ﻫ ﻮ ﻗ ﻮ ة ﻃ ﺒ ﯿ ﻌ ﯿ ﺔ ا ﺳﺎ ﺳ ﯿ ﺔ ﺣﺎ ﻟ ﺔ ﺣ ﻤﺎ ل ا ﻟ ﺸ ﻤ ﺲ ‪ ,‬ا ﻟ ﺮ ﯾ ﺢ ‪ ,‬ا ﻟ ﺤ ﯿ ﻮ ا ﻧﺎ ت‬
‫ا ﻟ ﻮ ﺣ ﺸ ﯿ ﺔ ا و ﺗ ﯿﺎ ر ﻧ ﻬ ﺮ ا ﻟ ﻨ ﯿ ﻞ ‪ 0‬ﺛﺎ ﻟ ﺜﺎ " ‪ :‬ﺗ ﺘ ﻀ ﻤ ﻦ ا ﻟﻘ ﺼ ﺔ إ ن ﯾ ﻜ ﻮ ن و ا ﺟ ﺐ ا ﻟﻘﺎ ﺿ ﻲ ا ﻟ ﺴ ﯿ ﻄ ﺮ ة ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻟﻘ ﻮ ة ا ﻟ ﻄ ﺒ ﯿ ﻌ ﯿ ﺔ ﻟ ﻠﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ﺑﺎ ﻟ ﺮ ﻏ ﻢ ﻣ ﻦ إ ن‬
‫ﻫ ﻨﺎ ك ا ﻟ ﻌﺪ ﯾﺪ ﻣ ﻦ ا ﻻ ﻣ ﺜ ﻠ ﺔ ﺗ ﻮ ﺿ ﺢ ﻫﺬ ه ا ﻟ ﻤ ﺒﺎد ئ ﻓ ﺴ ﺘ ﻜ ﺘﻔ ﻲ ﻫ ﻨﺎ ﺑﺬ ﻛ ﺮ ا ﻟﻘ ﻠ ﯿ ﻞ ﻣ ﻨ ﻬﺎ ﻓﻘ ﻂ ‪0‬‬

‫ﻛ ﻮ ﻧﺎ ﻧ ﯿ ﻮ ب ا ﻟﻔ ﻼ ح ا ﻟ ﺢ ﻟ ﻠﻘﺎ ﺿ ﻲ ر ﻧ ﺴ ﻲ ﺑ ﻌﺪ م ﻣ ﺤﺎ و ﻟ ﺔ ا ﺧﺬ ا ﻟ ﺮ ﺷ ﻮ ة ا و ا ﻟ ﺘﺄ ﺛ ﺮ ﺑ ﺤﻘ ﯿﻘ ﺔ ا ﻧ ﻪ ر ﺟ ﻞ ﻓﻘ ﯿ ﺮ و ﻫ ﻜﺬ ا ﻓﺎ ن ا ﻟ ﺒ ﻌﺪ ا ﻟ ﻤ ﻨ ﻈ ﻮ ر ي ﻟ ﻬﺬ ه‬
‫اﻟﻘﺼﺔ ﻫﻮ ﺗﺠﺴﯿﺪ ﻟﻬﯿﺌﺔ اﻟﻤﺤﻜﻤﺔ ﺑﺎﻻﺑﺘﻌﺎد ﻋﻦ اﻟﺘﻤﯿﯿﺰ اﻟﻄﺒﻘﻲ ﻓﻲ ﺻﻨﻊ اﻟﻘﺮار واﻟﺘﺮﻛﯿﺰ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﻫﻮ ﺻﺤﯿﺢ)‪ (29‬وﺑﺎﻟﺤﻘﯿﻘﺔ ﻓﻲ‬
‫اﻟﻤﻤﻠﻜﺔ اﻟﻮﺳﻄﻰ )‪ (1785/2040‬ﻗﺒﻞ اﻟﻤﯿﻼد ﻛﺎن ﻫﻨﺎك‪ 000‬ﻟﯿﺲ ﻓﻘﻂ اﻋﺘﻘﺎد دﯾﻨﻲ واﻧﻤﺎ ﺣﻜﻤﺔ اﺟﺘﻤﺎﻋﯿﺔ واﯾﻀﺎ" اﻋﻠﻦ ﻋﻨﻬﺎ‬
‫ر ﺳ ﻤ ﯿﺎ " ﺑﺎ ﻧ ﻬﺎ ﺳ ﯿﺎ ﺳ ﺔ ﻣ ﻠ ﻜ ﯿ ﺔ ﺑﺎ ﻧ ﻪ ا ﻣﺎ م ﺟﺪ ا ر ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ ا ﻟ ﻜ ﺒ ﯿ ﺮ و ا ﻟﻘ ﻮ ي ﯾ ﺠ ﺐ إ ن ﯾﺪ ر ﻛ ﻮ ا ﺑﺎ ﻧ ﻬ ﻢ ﺳ ﯿ ﻌﺎ ﻣ ﻠ ﻮ ن ﺑ ﺼ ﻮ ر ة ﻋﺎد ﻟ ﺔ و ﻣ ﺘ ﺸﺎ ﺑ ﻬ ﻪ و ﻧﻔ ﺲ‬
‫اﻟﻘﺮار ﯾﺼﺎﺣﺐ اﻟﻔﻘﯿﺮ واﻟﻤﺸﺮد)‪(30‬وﻓﻲ ﻛﻼﻣﻪ اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻛﻮﻧﺎﻧﯿﺐ ﯾﺨﺎﻃﺐ اﻟﻘﺎﺿﻲ رﻧﺴﻲ ﻗﺎﺋﻼ" ﻟﻪ ﺑﺄﻧﻚ اﻟﻘﺎﺋﺪ ﻟﻠﺴﻤﺎء واﻟﻤﻮﻫﺞ‬
‫ﻟﻼرض واﻟﻤﺴﻨﺪ اﻟﺬي ﯾﺤﻤﻞ اﻟﻮزن ﻓﺎﻃﻠﺐ ﻣﻨﻚ ﻋﺪم اﻟﺘﺸﻌﺐ وﻋﺪ اﻟﺘﺮﻧﺢ ﻫﻨﺎ وﻫﻨﺎك)‪ (31‬إن ﻫﺬه اﻟﺮﻣﻮز اﻟﺘﻲ ﯾﺴﺘﺨﺪﻣﻬﺎ اﻟﻔﻼح‬
‫ﺗ ﻮ ﺿ ﺢ ا ﺷ ﻜﺎ ل ﻣ ﻮ ﺟ ﻮد ة ا ﺳ ﺘ ﺨﺪ ﻣ ﺖ ﻟ ﺘ ﺸ ﯿ ﺮ إ ﻟ ﻰ ﺻ ﻨ ﻊ ا ﻻ ﻧ ﺴﺎ ن و ا ﺳ ﺘ ﺨﺪ ا ﻣ ﻪ ﻻ ﻻ ت ﻛﺎ ﻟ ﻌ ﻤ ﻮد ا ﻟ ﺨ ﺸ ﺒ ﻲ و ا ﻟ ﻠ ﻮ ﺣ ﺔ ﻟ ﻠ ﺴ ﯿ ﻄ ﺮ ة و ﻗ ﯿﺎ س ا ﻟﻘ ﻮ ة‬
‫ا ﻟ ﻄ ﺒ ﯿ ﻌ ﯿ ﺔ ﻣ ﺜ ﻼ " ا ﻟ ﻤ ﺠﺪ ف ر ﻣ ﺰ ا ﺳ ﺘ ﺨﺪ ﻣ ﻪ ا ﻟﻔ ﻼ ح ا ﻟﺬ ي ﯾ ﺴﺎ ﻋﺪ ا ﻟ ﻨﺎ س ﻓ ﻲ ﺗ ﺤﺪ ﯾﺪ ﻣ ﻤ ﺮ ﻫ ﻢ ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻤﺎ ء و ﯾ ﺴﺎ ﻋﺪ ﻋ ﻠ ﻰ ﺗ ﻐ ﯿ ﯿ ﺮ ا ﻟ ﺘ ﯿﺎ ر و ا ﻟ ﺮ ﯾ ﺢ‬
‫ﻋ ﻨﺪ ﻗ ﯿﺎد ة ا ﻟﻘﺎ ر ب و ا ﻟ ﻌ ﻤ ﻮد ا ﻟ ﺨ ﺸ ﺒ ﻲ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﻤ ﻢ ﺑ ﺼ ﻮ ر ة ﻣ ﻌ ﻤﺎ ر ﯾ ﺔ ﯾ ﺤ ﺘ ﻮ ي ﻋ ﻠ ﻰ ﻗ ﻮ ة ا ﻟ ﺠﺬ ب و ا ﻟ ﻌ ﺼﺎ ﺗ ﺴ ﺘ ﺨﺪ م ا ﻟ ﺠﺎذ ﺑ ﯿ ﺔ ﻛ ﻮ ﺳ ﯿ ﻠ ﺔ ﻟ ﻠ ﺤ ﺼ ﻮ ل‬
‫ا و ا ﺧ ﺘ ﺒﺎ ر ا ﻻ ﻓ ﻖ ا ﻟ ﻌ ﻤ ﻮد ي و ﺑ ﺼ ﻮ ر ة ﻣ ﺸﺎ ﺑ ﻬ ﻪ ﻓﺎ ن ا ﻟﻘﺎ ﺿ ﻲ ﯾﺪ ﯾ ﺮ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن و ﯾ ﺤﺎ ﻓ ﻆ ﻋ ﻠ ﯿ ﻪ و ﺗﻘ ﺘ ﺮ ح ﺗ ﻠ ﻚ ا ﻟ ﺮ ﻣ ﻮ ز ﺑﺎ ن ا ﻟﻘﺎ ﺿ ﻲ ر ﻧ ﺴ ﻲ ﺷ ﺒ ﯿ ﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻟ ﻤ ﺠﺪ ا ف ‪ ,‬ا ﻟ ﻌ ﻤ ﻮد و ا ﻟ ﻌ ﺼﺎ ﻓ ﻲ ﻣ ﻮ ا ﻗ ﻊ ﻟ ﻠ ﺘ ﺤ ﻜ ﻢ ﺑﺎ ﻟﻘ ﻮ ة ا ﻟ ﻄ ﺒ ﯿ ﻌ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﺴ ﻤﺎ ة ﺑﺎ ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن و ﺑﺎ ﻟ ﺘﺎ ﻟ ﻲ ﻋ ﺮ ض ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﻮ ن ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ ﻛﺄ ﻧ ﻬﺎ‬
‫ﺷ ﻲ ء ﯾ ﺸ ﺒ ﻪ ﻗ ﻮ ى ا ﻟ ﻄ ﺒ ﯿ ﻌ ﺔ ا ﻣ ﺜﺎ ل ﺗ ﯿﺎ ر ا ﻟ ﻨ ﻬ ﺮ ‪ ,‬ا ﻟ ﺮ ﯾ ﺢ ا و ا ﻟ ﺠﺎذ ﺑ ﯿ ﺔ و ﺗ ﺘ ﻀ ﻤ ﻦ ﻫﺬ ه ا ﻟ ﺼ ﻮ ر ﻋ ﺮ ض ا ﻟﻔ ﻼ ح ﻛ ﻮ ﻧﺎ ﻧ ﯿ ﺐ ﻟ ﻠﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻧ ﻪ ﺷ ﻲ ء‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻮﻧﻲ وﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﯿﻌﻲ )‪ (32‬وﯾﺒﺪو واﺿﺤﺎ")‪ (13‬إن اﻟﻤﺼﺮﯾﻮن اﻟﻘﺪﻣﺎء اﻛﺘﺴﺒﻮا اﻟﻘﺎﻧﻮن ﻛﻈﺎﻫﺮة ﻃﺒﯿﻌﯿﺔ ﻛﻤﺎ ﻋﺮض‬
‫ﺳﺎﺑﻘﺎ")‪ (33‬وان اﻧﺘﻈﺎم اﻟﻔﯿﻀﺎن اﻟﺴﻨﻮي ﻟﻨﻬﺮ اﻟﻨﯿﻞ وﺗﺄﺛﯿﺮه ﺑﺎﻗﯿﺎ" ﻓﻲ ﻋﻘﻮل اﻟﻤﺼﺮﯾﯿﻦ اﻟﻘﺪﻣﺎء ﺑﺜﻘﺔ ﻓﻲ اﻟﺘﺮﺗﯿﺐ اﻟﻄﺒﯿﻌﻲ‬
‫ﻟﻠﻜﻮن‪(34)0‬‬

‫ﻣ ﺮ ة ا ﺧ ﺮ ى و ﻓ ﻲ ﻃ ﻠ ﺒ ﻪ ا ﻟ ﺜﺎ ﻟ ﺚ ﯾ ﺼ ﻮ ر ﻛ ﻮ ﻧﺎ ﻧ ﯿ ﺐ ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ ﻛﺎ ﺳ ﻠ ﻮ ب ﺟ ﺴﺪ ي ﯾ ﺴ ﺘ ﺨﺪ م ﻟ ﻠ ﺴ ﯿ ﻄ ﺮ ة و ا ﻟﻘ ﯿﺎ س ا ﻟ ﺘ ﺮ ﺗ ﯿ ﺐ ا ﻟ ﻄ ﺒ ﯿ ﻌ ﻲ ﻛﺎ ﻟ ﻤ ﯿ ﺰ ا ن ا ﻟﺬ ي‬
‫ﯾﺴﯿﻄﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﻘﻮة اﻟﺠﺎذﺑﯿﺔ ﻓﻬﻞ ﺳﯿﻨﺤﻞ ﻧﻈﺎم اﻟﻤﯿﺰان؟ ﻓﻬﻞ دﻗﺔ اﻟﻤﯿﺰان ﺗﻤﯿﻞ ﻻﺣﺪ اﻻﺗﺠﺎﻫﺎت؟)‪ ( 35‬وﯾﻌﺒﺮ ﻛﻮﻧﺎﻧﯿﺐ ﻋﻠﻰ‬
‫ا ﺳ ﺘ ﺨﺪ ا م ﺧ ﯿﺎ ل ا ﻟ ﻤ ﯿ ﺰ ا ن ﻟ ﻮ ﺻ ﻒ ا ﻟ ﻤ ﺴﺎ ﺋ ﻞ ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ﻧ ﯿ ﺔ و ا ﻟﻘ ﻀﺎ ﺋ ﯿ ﺔ ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻧ ﻬﺎ ﻣ ﯿ ﺰ ا ن ﻻ ﯾ ﺨ ﻄﺄ و ﻫ ﻞ إ ن ا ﻟ ﻤ ﯿ ﺰ ا ن ﻣ ﺘ ﺴﺎ و ي ﺑ ﻜﻔ ﯿ ﻪ ؟ ﺑ ﺤ ﯿ ﺚ ﻻ‬
‫ﯾﻤﯿﻞ إﻟﻰ اﺣﺪ اﻻﺗﺠﺎﻫﺎت وان دﻓﺔ اﻟﻤﯿﺰان ﻫﻲ اﻟﺘﻲ ﺗﺰن اﻻﺷﯿﺎء‪(36)000‬‬

‫و ا ن ا ﻧ ﺘ ﺸﺎ ر ا ﻟ ﺼ ﻮ ر ة ا ﻟ ﺨ ﯿﺎ ﻟ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺗ ﻤ ﺜ ﻞ ﺻ ﻨ ﻊ ا ﻻ ﻧ ﺴﺎ ن ﻟ ﻼ ﺷ ﯿﺎ ء و ا ﻟ ﺘ ﻲ ﺗ ﺴ ﺘ ﺨﺪ م ﻟ ﻠ ﺘ ﺤ ﻜ ﯿ ﻢ و ا ﻇ ﻬﺎ ر ﻣ ﺤ ﺘ ﻮ ﯾﺎ ت ا ﻟ ﻄ ﺒ ﯿ ﻌ ﺔ ا ﻟ ﺨ ﻼ ﺑ ﺔ و ا ن ﻣ ﺜ ﻞ‬
‫ﻫ ﻜﺬ ا ﺻ ﻮ ر ﺗ ﺘ ﻀ ﻤ ﻦ ﻣﺎ ﻛﺎ ن ﯾ ﻌ ﺘ ﺒ ﺮ ه ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ﯾ ﻮ ن ا ﻟﻘﺪ ﻣﺎ ء ﺗ ﺠﺎ ه ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ﻋ ﻠ ﻰ ا ﻧ ﻪ ﻗ ﻮ ة ﻃ ﺒ ﯿ ﻌ ﯿ ﺔ و ا ﻋ ﺘ ﺒ ﺮ و ا ﻣ ﻬ ﻤ ﺔ ا ﻟﻘﺎ ﺿ ﻲ ا ﻟ ﺴ ﯿ ﻄ ﺮ ة‬
‫و ﺗ ﻮ ﺟ ﯿ ﻪ ﺗ ﻠ ﻚ ا ﻟﻘ ﻮ ة ا ﻟ ﻄ ﺒ ﯿ ﻌ ﯿ ﺔ ‪ 0‬و ﯾ ﺤﺎ و ل ﻛ ﻮ ﻧﺎ ﻧ ﯿ ﺐ و ﺿ ﻊ ا ﻟ ﻌﺪ ا ﻟ ﺔ ﺑﺎ ﻧ ﻬﺎ و ﻇ ﯿﻔ ﺔ و ﻣ ﻬ ﻤ ﺔ ﻃ ﺒ ﯿ ﻌ ﯿ ﺔ ﺗ ﺸ ﺒ ﻪ‬
‫اﻟﺘﻨﻔﺲ‪,‬اﻟﻈﻞ‪,‬اﻟﻤﺄوى‪,‬اﻟﻄﻌﺎم‪,‬اﻟﺪﻓﺊ‪,‬اﻟﻤﺎء واﻟﻨﻬﺮ اﻟﻔﺎﺋﺾ وﯾﻘﻮل إن اداء اﻟﻌﺪاﻟﺔ ﻛﺎﻟﺘﻨﻔﺲ ﻟﻼﻧﻒ)‪ (37‬ﻓﺎن ﻻ دور ﻟﻠﻈﻞ ﺑﻮﺟﻮد‬
‫ﺣ ﺮ ا ر ة ا ﻟ ﺸ ﻤ ﺲ و ﻻ ﯾ ﺴ ﻤ ﺢ ا ﻟ ﻤﺄ و ى ﻟ ﻠ ﺘ ﻤ ﺴﺎ ح ﺑﺎ ﺧﺬ د و ر ه ﺑ ﺤ ﺮ ﯾ ﺘ ﻪ و ا ن ا ﻟ ﻌ ﺒﺎ ر ة ا ﻣ ﺘ ﻼ ﻛ ﻪ ﺗ ﻌ ﻨ ﻲ ﺗ ﻨﻔ ﺲ ا ﻻ ﻧ ﺴﺎ ن ا ﻟﻔﻘ ﯿ ﺮ و ا ﺧﺬ ﻫ ﻢ ﺑ ﻌ ﯿﺪ ا " ﯾ ﻌ ﻨ ﻲ‬
‫اﯾﻘﺎف ﺗﻨﻔﺲ اﻻﻧﻒ)‪ (38‬وان اﻻدوار اﻟﺘﻲ ﻗﺎم ﺑﻬﺎ اﻟﻔﻼح ﯾﻨﻮي ﺗﻘﺪﯾﻢ دﻋﻢ ﻟﻼﻃﻔﺎل‪ ,‬اﻟﺰوﺟﺎت واﻻﺧﺮون اﻟﻤﺴﺘﻘﻠﻮن وان اﻟﺤﺎﻛﻢ‬
‫اﻟﺠﯿﺪ ﻫﻮ اﻟﺬي ﯾﻬﺘﻢ ﺑﺎﻟﺠﺎﺋﻊ وﺗﻮﻓﯿﺮ دﻓﻲء اﻟﺴﻤﺎء ﻟﻤﻦ ﯾﻌﺎﻧﻲ اﻟﺒﺮد وﺟﻠﺐ اﻟﻤﺎء ﻟﻠﻌﻄﺸﺎن)‪ (39‬وﻓﻲ ﻋﺮﯾﻀﺘﻪ اﻻﻟﺘﻤﺎﺳﯿﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ‬
‫ﯾ ﺸ ﺨ ﺺ ﻛ ﻮ ﻧﺎ ﻧ ﯿ ﺐ ا ﻟﻘ ﻀﺎ ة ا ﻟ ﺠ ﯿﺪ ﯾ ﻦ ﻛﺎ ﻟ ﻤﺄ و ى ﻣ ﻦ ا ﻻ ﺿ ﻄ ﻬﺎد و ﺗ ﺤ ﺘ ﻮ ي ا ﻟ ﻄ ﻠ ﺒﺎ ت ا ﻻ ﻟ ﺘ ﻤﺎ ﺳ ﯿ ﺔ ا ﯾ ﻀﺎ " و ﺑ ﺼ ﻮ ر ة ﻏ ﯿ ﺮ ﻣ ﺴ ﺘ ﻐ ﺮ ﺑ ﺔ ا ﺷﺎ ر ا ت‬
‫ﺗﻔ ﻀ ﯿ ﻠ ﯿ ﺔ ﻟﻔ ﺼ ﻞ ﻓ ﯿ ﻀﺎ ن ا ﻟ ﻨ ﯿ ﻞ و ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻌ ﺮ ﯾ ﻀ ﺔ ا ﻟ ﺜﺎ ﻟ ﺜ ﺔ ﯾ ﺤﺎ و ر ﻛ ﻮ ﻧﺎ ﻧ ﯿ ﺐ ا ﻟﻘﺎ ﺿ ﻲ ر ﻧ ﺴ ﻲ ﻣ ﺸﺪد ا " ﻋ ﻠ ﻰ ﺣ ﺠ ﺰ ا ﻟ ﺴﺎ ر ق و ا ﯾ ﺠﺎد ﺣﻘ ﻮ ق‬
‫اﻟﻔﻘﯿﺮ‪ 000‬وﯾﺠﺐ إن ﻻ ﯾﻜﻮن ﻛﺎﻟﻔﯿﻀﺎن ﺿﺪ ﻣﻘﺪم ﻃﻠﺐ اﻻﻟﺘﻤﺎس‪(41)0‬‬

‫و ا ن ا ﻟ ﺤ ﺲ ا ﻟ ﻤ ﺼ ﺮ ي ﻟ ﻠﻔﻘ ﻪ و ا ﻟﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ا ﻟ ﺸ ﺮ ﻋ ﻲ ﯾ ﺜ ﻤ ﻦ ا ﻫ ﻤ ﯿ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﻠﻔﺎ ت ا ﻟﻘﺪ ﯾ ﻤ ﺔ و ا ﻟ ﺘﻘﺎ ﻟ ﯿﺪ ا ﻟﻘﺪ ﯾ ﻤ ﺔ و ا ن ﻗ ﺼ ﺔ ا ﻟﻔ ﻼ ح ا ﻟ ﻠ ﺒ ﻖ ﺗ ﻮ ﺿ ﺢ ا ﻧ ﻬ ﻢ‬

‫اﻫﺘﻤﻮا ﺑﻤﺎ ﯾﻠﻲ‪ (-1 :‬إن اﻟﻌﺪاﻟﺔ ﯾﺠﺐ إن ﺗﻜﻮن ﺑﺠﺎﻧﺐ اﻟﻔﻘﯿﺮ واﻟﻐﻨﻲ؛ ‪ (-2‬إن اﻟﻌﺪاﻟﺔ ﻫﻲ ﻗﻮة ﻃﺒﯿﻌﯿﺔ ؛و‪ (-3‬اﻟﻘﻀﺎة ﻫﻢ اﺷﺨﺎص‬
‫ﻗﺪ د ﻋ ﻤ ﻮ ا ﻟ ﺘﻘ ﻮ ﯾ ﺘ ﻬ ﻢ ﻟ ﺘﻔ ﺴ ﯿ ﺮ و ﺗ ﻮ ﺟ ﯿ ﻪ ا ﻟﻘ ﻮ ة ا ﻟ ﻬﺎ ﺋ ﻠ ﺔ ﻟ ﻠﻘﺎ ﻧ ﻮ ن ﻟ ﯿ ﺴ ﺘﻔ ﯿﺪ ﻣ ﻨ ﻪ ﺑ ﻨ ﻮ ا ﻟ ﺒ ﺸ ﺮ ‪0‬‬

‫> ا ﻟ ﺴﺎ ﺑ ﻖ‬
‫ا ﻟ ﺘﺎ ﻟ ﻲ <‬
‫‪6/7‬‬
7/7