Türk Mikrobiyol Cem Derg (2007) 37 (3) : 169-173

© 1993 Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti / Turkish Microbiological Society

ISSN 0258-2171

Kara dut (Morus nigra L.)’un antikandidal aktivitesi (*)

Anticandidal activity of black mulberry (Morus nigra L.)
Nimet Yi¤it1, Demet Yi¤it2, Ufuk Özgen3, A.Esin Aktafl4

Atatürk Üniversitesi 1Sa¤l›k Hizmetleri Meslek Yüksekokulu T›bbi Laboratuar Bölümü, 2Erzincan E¤itim Fakültesi, Fen Bilimleri
E¤itimi, 3Eczac›l›k Fakültesi, Farmakognozi Anabilim Dal› 4 T›p Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›

‹letiflim / Correspondence: Nimet Yi¤it Adres / Address: Atatürk Üniversitesi Sa¤l›k Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu T›bbi Laboratuar
Bölümü Aziziye Araflt›rma Hastanesi Binas› Erzurum Tel: 0 442 3166333/2430 Fax: 04423156044 Gsm: 0533 4678717
E-mail: nnimyigit@e-kolay.net - nimyigit@hotmail

ÖZET
Bu çal›flmada kara dut ((Morus nigra L.) meyvelerinin su ve metanol ekstrelerinin antikandidal aktivitesi araflt›r›lm›flt›r. Mey-
veler Erzincan bölgesinden toplanm›flt›r. Ekstrelerin antikandidal aktivitesi klinik örneklerden izole edilen Candida türlerine
karfl› (Candida albicans, Candida glabrata, Candida tropicalis, Candida pseudotropicalis, Candida parapsilosis, Candida
krusei, Candida kefyr, Candida guilliermondii, Geotricum candidum) disk difüzyon yöntemi ile de¤erlendirilmifl ve minimal
inhibitör konsantrasyon (M‹K) de¤erleri belirlenmifltir. Çal›flma sonucunda, su ve metanol ekstrelerinin C. albicans , C. pa-
rapsilosis, C.tropicalis and Geotricum candidum izolatlar› üzerinde antikandidal aktiviteleri belirlenmifltir.
Anahtar Kelimeler: Ekstraksiyon, Morus nigra L., antikandidal aktivite.
SUMMARY
In this study, aqueous and methanol extracts of the fruits of black mulberry (Morus nigra L.) were investigated for their in
vitro anticandidal activities. The fruits were collected from Erzincan region. The anticandidal activity of extracts againts so-
me clinical isolates of Candida spp. (Candida albicans, Candida glabrata, Candida tropicalis, Candida pseudotropicalis,
Candida parapsilosis, Candida krusei, Candida kefyr, Candida guilliermondii, Geotricum candidum) were evaluated based
on inhibition zone using the disc-diffusion assay, minimal inhibition concentraration (MIC) values. As a result of this study,
water and methanol extracts of Morus nigra L. demonstrated anticandidal activity against C. albicans , C. parapsilosis, C.tro-
picalis and Geotricum candidum isolates.
Key Words: Extraction, Morus nigra L., anticandidal activity.

G‹R‹fi için do¤aya yöneltmifltir. T›bbi bitkiler ve bunlar-

Dünya nüfusunun giderek artmas›, beslenmede
dengesizlik ve endüstriyel alanlar›n giderek gelifl-
mesi sonucu sa¤l›kla ilgili sorunlar da giderek
artm›flt›r. Günümüzde bilim ve teknolojideki bü-
yük ilerlemelere ra¤men do¤al kaynaklar›n bilinç-
sizce tüketimi ve karfl›lafl›lan ekonomik güçlük-
ler, do¤al kaynaklar›n çok amaçl› kullan›mlar›n›
zorunlu k›lm›flt›r. Di¤er taraftan infeksiyöz hasta-
l›klarla mücadelede bugüne kadar gelifltirilen do-
¤al ve sentetik antibiyotiklerin mikroorganizmala-
r›n direnç kazanmalar› sonucu etkisiz kalmalar›
ve çeflitli yan etkilerinin bulunmas› t›p ilmini ye-
ni ve de¤iflik antimikrobial maddeler keflfetmek
(*) XVI.Bitkisel ‹laç Hammaddeleri Toplant›s› B‹HAT ( Haziran 2006, Erzurum) sunulmufltur.
dan elde edilen bitkisel ilaç hammaddeleri üzerin-
de yap›lan çal›flmalar önem kazanm›flt›r. Buna ba¤-
l› olarak da günümüzde çeflitli hastal›klar›n tedavi-
sinde bitkilerden elde edilen do¤al kaynakl› ilaç-
lar›n kullan›m› da ciddi ölçüde artm›flt›r (1-3).
Kara dut ( Morus nigra L. ) ülkemizde çok bi-
linen ve hemen hemen her yerde yetiflen bir
meyvedir. Vatan› Türkistan olan dut, bat›da ‹ran,
Irak, Türkiye, Akdeniz ülkelerinden Avrupa'ya ve
do¤uda Çin'e kadar çok genifl bir alana yay›lm›fl-
t›r (4,5).
Morus nigra L. 10-15m boyunda kal›n dall› ge-
nifl tepeli bir a¤açt›r. Gövdeleri esmer gri renk-

169
Kara dut (Morus nigra L.)’un antikandidal aktivitesi
te sürgünleri tüylüdür. Esmer gri renkli kabuk
kal›n ve uzunlamas›na çatlakt›r. Yapraklar›n› dö-
ken bir a¤açt›r. Yapraklar genifl yumurta biçimin-
de 6-12cm boyundad›r. Yaprak uçlar› k›sa dam-
la dip k›s›m derin yürek fleklindedir. Kenarlar›
kaba diflli genelde parçal›d›r (4,5).
Çiçekleri bir veya iki evcikli erkek çiçeklerin ço-
¤u bir araya toplanm›fl sapl› ve baflak kuruluflun-
da, difli çiçekler de baflak kuruluflunda fakat da-
ha k›sa ve yumru görünüflünde k›sa sapl› ya da
dal dala oturufl durumdad›r. Çiçek yapraklar› tüy-
lü, yumurtal›k yuvarlakça yumurta biçiminde te-
pecik uzun tüylüdür. Olgunlaflmaya bafllayan
meyve parlak k›rm›z›, tam olgunlaflm›fl meyve si-
yah renklidir (4,5).
Bitkinin yaprak ve kök kabuklar›n›n çay›, mey-
velerin ise reçel ve flurubu yap›l›r veya kurutu-
larak kurusu yenir.
Halk aras›ndan kök kabu¤u atefl düflürücü özelli-
¤e sahip oldu¤undan çay olarak kullan›lmaktad›r.
Yapraklar› ve kökleri tenya düflürücü, idrar sök-
türücü ve kan flekeri düzenleyici olarak kullan›-
l›r. Meyve ve meyvelerden haz›rlanan marmelat
flurup ve pekmez özellikle bademcik iltihaplar›n›n
giderilmesinde, a¤›z ve difl yaralar›n›n iyilefltiril-
mesinde kullan›l›r. Özellikle de çocuklarda pa-
mukcuk olarak bilinen ve Candida türü mikroor-
ganizmalar›n sebep oldu¤u infeksiyonlar›n iyilefl-
tirilmesinde kullan›l›r (4,5).
Bu çal›flmada kara dut meyvelerinden elde edi-
len su ve metanol ekstrelerinin çeflitli klinik ör-
neklerden izole edilen Candida türleri üzerindeki
antikandidal etkisi araflt›r›lm›flt›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
Çal›flmada; 20 C.albicans, 8 C.glabrata, 8 C.tro-
picalis, 8 C. Parapsilosis, 8 C.pseudotropicalis, 8
C. krusei, 6 C. kefyr, 6 C. guilliermondii ve 4 Ge-
otricum candidum suflu olmak üzere toplam 76
Candida suflu kullan›lm›flt›r. Standart sufl olarak
ise C.albicans ATCC 90028, C.parapsilosis
ATCC 22019, C.krusei ATCC 6258 sufllar› kul-
lan›lm›flt›r. Candida türlerine ait sufllar Atatürk
Üniversitesi T›p Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik
Mikrobiyoloji Anabilim Dal›'nda de¤iflik klinik ör-
neklerden izole edilmifl ve tan›mlanm›flt›r. Çal›flma-
da kullan›lan Candida türleri ve izole edildikleri
klinik örnekler Tablo 1 de gösterilmifltir.
De¤iflik klinik örneklerden izole edilen Candida
türlerinin tan›mlanmas›, germ tüp oluflturma, Twe-
en 80'li m›s›r unlu jeloz besiyerinde hif, pseudo-
hif, blastospor ve klamidospor araflt›r›lmas› ve AP‹
20C AUX identifikasyon sistemi kullan›larak ya-
p›lm›flt›r.
Çal›flmada kullan›lan kara dut (Morus nigra L)
meyveleri Erzincan yöresinden toplanm›flt›r. Mey-
veler oda ›s›s›nda kurutulmufl ve ö¤ütülerek toz
haline getirilmifltir.
Kara dut meyveleri ö¤ütülerek toz haline getiril-
dikten sonra su ve metanol ekstreleri elde edil-
mifltir. Toz haline getirilen meyvelerden 20 gram
tart›larak 200 cc su ve metanol içerisinde 5 sa-
at süre ile geri çeviren so¤utucuda ekstre edil-
mifltir. Ekstreler süzülerek evaporatörde bas›nç al-
t›nda 40 °C de su ve metanol uçurularak yo-
¤unlaflt›r›lm›fl liyofilizasyon cihaz› ile liyofilize
edilmifltir. Bu ekstreler Atatürk Üniversitesi Ec-
zac›l›k Fakültesi Farmakognozi Anabilim Dal›'nda
haz›rlanm›flt›r.
Çal›flmada ekstrelerin antikandidal aktivitesi disk
difüzyon yöntemi ile araflt›r›lm›flt›r. Ekstrelerden
su ve metenolle çözülerek 30 mg/ml konsantas-
yon haz›rlanm›fl ve 6 mm çapl› steril ka¤›t disk-
lere emdirilmifl ve çözgen maddelerin uzaklaflt›-
r›lmas› sa¤lanarak çal›flmada kullan›lan diskler
haz›rlanm›flt›r.
Çal›flmada kullan›lan Candida türlerine ait sufl-
lar›n Sabouraud Dextrose Agar (SDA) besiyerle-
rinde 48 saatlik kültürlerinden serum fizyolojik
içerisinde MacFarland 0.5 bulan›kl›k efleline efl-
de¤erde süspansiyonlar haz›rlanm›flt›r. Bu süspan-
siyonlar SDA besiyerlerine ekilerek yay›lmas›n›
sa¤lamak için bir süre beklenmifl ve diskler be-
siyerine yerlefltirilmifltir. 24 ve 48 saatlik inkü-
170
 Nimet Yi¤it, Demet Yi¤it, Ufuk Özgen, A.Esin Aktafl

basyodan sonra inhibisyon zon çap› oluflup olufl- Tablo 2. Kara dut ekstrelerinin Candida türlerine antifungal
etkisi.
mad›¤› kontrol edilmifl ve oluflan zon çaplar› öl-
Candida türleri ‹nhibisyon zonu (mm) MIC (mg/ml)
çülerek kaydedilmifltir. Pozitif kontrol olarak
amfoterisin B içeren ticari diskler ve negatif kon- Su ekstresi Metanol Su ekstresi Metanol
ekstresi ekstresi
trol olarak da metanol ve su içeren diskler kul-
C. albicans 21 25 2,5 1,25
lan›lm›flt›r (6).
C.parapsilosis 15 20 5 2,5
Çal›flmada minimal inhibisyon konsantrasyonun
(M‹K) belirlenmesi için disk difüzyon yöntemin- C.tropicalis 17 18 5 2,5
de aktivite belirlenen sufllar›n Sabouraud
Geotricum 9 9 1,25 0,625
Dekstroz Buyyon besiyerinde (SDB) taze kültür- candidum
leri ve MacFarland 0,5 bulan›kl›k efleline eflde- C.albicans 20 23 2,5 1,25
¤erde süspansiyonlar› haz›rlanm›flt›r. Meyve eks- ATCC 90028

trelerinin SDB içerisinde bir seri dilüsyonlar› TARTIfiMA

(0,075-10 mg/ml) haz›rlanm›flt›r. M‹K de¤erleri
mikrodilüsyon yöntemi ile belirlenmifltir (7). T›bbi bitkiler ile tedavi gelene¤i binlerce y›ld›r
Anadolu'da devam etmektedir. Bu bitkilerin bir
BULGULAR k›sm› ekstre ve ya¤ olarak kullan›l›rken, bir k›s-
Çal›flmada kullan›lan Candida türleri ve izole edil- m› da çi¤ ve ifllenmifl olarak yenilmektedir. ‹laç-
dikleri klinik örnekler Tablo 1’de gösterilmifltir. la tedaviye alternatif olarak do¤al tedavi günü-
Tablo 1. Çal›flmada kullan›lan Candida türleri ve izole edildik- müzde de süregelmektedir (4,5).
leri klinik örnekler.
Kara dut (Morus nigra L) Anadolu'da oldukça
Candida Türleri Kan ‹drar Balgam CAPD A¤›z yara
s›v›s› yayg›n olarak tüketilen bir meyvedir. Bitkinin
C.albicans 10 5 - - 2 3 meyveleri olgunlaflt›ktan sonra toplan›r ya kuru-
C.glabrata 1 4 2 - - 1 tulur k›fla saklan›r ya flurubu yap›l›r yada yenir.
C.tropicalis 5 1 - - 2 -
Yaprak ve kök kabuklar› kurutulduktan sonra
porselen kaplar içinde muhafaza edilir.
C.pseudotropicalis 2 3 - - - 3

C. parapsilosis 5 1 1 - 1 - Meyvelerden haz›rlanan flurup gargara halinde

C. krusei - 3 1 1 - 3
a¤›z ve bo¤az hastal›klar›na karfl› kullan›lmakta-
d›r. Kökü veya kök kabu¤u müshil ve tenya dü-
C. guilliermondii - 5 - 1 - -
flürücü etkilere sahiptir. Yapraklar fleker hastal›-
C. kefyr 3 2 1 - - -
¤›na karfl› kullan›l›r (4,5).
Geotricum candidum 1 - 1 - - 2
Meyve bilefliminde flekerler, organik asitler (tata-
Çal›flma sonucunda kara dut (Morus nigra L.)'un rik ve sitrik asit ), flavonoidler (isoquercitin) ve
boyar maddeler bulunmaktad›r.
su ve metanol ekstrelerinin C. albicans, C. parap-
silosis, C.tropicalis ve Geotricum candidum türle- Bilefliminde bulunan papyriflavonal A, kuraridin,
saphoraflavanone D ve saphoraiso flavanone A
rine ait sufllar üzerinde antikandidal aktivitesi be-
iyi bir antifungal ve güçlü antimikrobiyal aktivi-
lirlenmifltir. 48 saatlik inkübasyon süresi sonunda te göstermektedir. Candida türlerinden özellikle
zon çaplar›nda de¤ifliklik kaydedilmemifltir. So- C.albicans üzerinde antifungal aktivite göstermek-
nuçlar Tablo 2’de verilmifltir. tedir (8,9).

171
Kara dut (Morus nigra L.)’un antikandidal aktivitesi
Yine yap›s›nda bulunan 2-arylbenzofurans metisi-
lin dirençli stafilokoklar üzerinde antimikrobiyal
etki göstermektedir (10).
Kara dut meyvelerinden elde edilen morin flava-
noid yap›s›nda bir maddedir ve bu maddenin
makrofajlar üzerinde antiinflamator aktivitesi be-
lirlenmifltir. Yine meyvelerden elde edilen cyclos-
porin (CsA) maddesi ise otoimmun hastal›klar›n
tedavisinde ve organ transplantasyonu s›ras›nda
potansiyel immunsupresif ajan olarak kullan›labi-
lir (11).
Morus genusuna ait türlerin (Morus alba L., Mo-
rus nigra L.) anti-HIV, antioksidativ, antihipotan-
siv ve sitotoksik aktivitesi bilinmektedir. Bu tür-
ler flavonoidler aç›s›ndan zengindir ve potansiyel
olarak herpes simplex virus, rhinovirus, rotavirus
ve HIV (Human Immunudeficiency V›rus) üze-
rinde antiviral aktiviteleri mevcuttur (12,13).
Özellikle bitkinin kök kabuklar›ndan elde edilen
moralbanone, kuwanon S, mulberroside C, cyclo-
morusin A, eudraflavone B hydroperoxide gibi
maddeler bu antiviral etkiyi oluflturmaktad›r(12).
Morus türlerinin kök kabuklar› özellikle Asya ül-
kelerinde halk hekimli¤inde antiinflamator, hipog-
lisemik ve antibakteriyel etkisinden dolay› kulla-
n›lmaktad›r. Kök kabuklar›ndan elde edilen klo-
roform ekstrelerinin güçlü antimikrobiyel etkisi
bulunmufltur (14).
Bitkinin kök kabuklar›ndan elde edilen etil ase-
tat fraksiyonundaki kuwanin G maddesi a¤›z pa-
tojeni olan Streptecoccus mutans üzerinde güçlü
antibakteriyal özelli¤e sahip olarak bulunmufltur.
Yine ayn› molekül oral-karsinojenik a¤›z patojen-
leri S.sobrinus S.sanguis ve peridontal patojen
P.gingivalis üzerine antimikrobiyal etkisi belirlen-
mifl fakat C.albicans, A.actimomycetemcomitams,
L.acidophilus ve L.casei üzerinde etkisi belirlene-
memifltir (15).
Bonjar ve ark. (16) Yapt›klar› çal›flmada Morus
alba ve Morus nigra bitkilerinin yaprak metanol
ekstrelerinin C.albicans, C.utilis ve Saccharomy-
ces cerevisiae üzerinde anticandidal aktivitesini
belirleyememifllerdir.
Çal›flmam›z s›ras›nda yapt›¤›m›z detayl› literatür
araflt›rmas›nda Morus nigra bitkisinin özellikle
kök kabuk ve yaprak aksamlar› üzerinde antiok-
sidatif, antiinflamator, hipoglisemik, hiptansif ve
sitotoksik çal›flmalar›n, meyve aksam›nda ise
fraksiyon çal›flmalar› ve meyve içerik tayin çal›fl-
malar› oldu¤u belirlenmifltir. Bitkinin meyve ak-
sam›nda ekstraksiyon ve antimikrobiyal çal›flma
say›s› az ve kapsaml› antifungal çal›flma ise bu-
lunamam›flt›r.
Bizim çal›flmam›zda bitkinin meyve aksam›n›n su
ve metanol olmak üzere iki ekstraksiyonu haz›r-
lanm›fl ve bu ekstraksiyonlar klinik Candida izo-
latlar›n›n 9 fakl› türüne ait toplam 76 farkl› ma-
ya suflu üzerinde antikandidal aktivite aç›s›ndan
araflt›r›lm›flt›r. Bu çal›flmada yöntem olarak disk
difüzyon yöntemi ve M‹K de¤erlerinin belirlen-
mesi için mikrodilüsyon dilüsyon yöntemi kulla-
n›lm›flt›r. Çal›flmam›z sonucunda klinik örnekler-
den izole edilen 11 C.albicans suflu üzerinde Mo-
rus nigra metanol ve su ekstrelerinin antikandidal
aktivitesi belirlenmifltir. Su ekstresi için ortala-
ma zon çap› olarak 21 mm, metanol ekstresi için
25 mm, 3 C.parapsilosis suflu için ortalama zon
çap› olarak su ekstresinde 15 mm, metanol eks-
tresinde 20 mm, 5 C.tropicalis suflu için ortala-
ma zon çap› olarak su ekstresinde 17 mm, me-
tanol ekstresinde 18 mm, 3 Geotricum candidum
suflu için ortalama zon çap› olarak su ekstresin-
de 9 mm, metanol ekstresinde 9 mm zon çap›
kaydedilmifltir. Kullan›lan referans sufllardan C.al-
bicans ATCC 90028 suflu üzerinde su ekstresi 20
mm, metanol ekstresi ise 23 mm zon çap› olufl-
turmufltur.
KAYNAKLAR
1- Duman R, Do¤an H.H, Atefl A. Morchella conica (Pers.)
Boudier ve Suillus luteus (L.) S.F. Gray Makrofungusunun
Antimikrobiyal Aktiviteleri. S.Ü.Fen Edebiyat Fakültesi Der-
gisi 2003; 22:19-24.
2- Dulger B, Gonuz A. Antimicrobial Activity of Certain
Plants Used in Turkhish Traditional Medicine. Asian Plant
Sci 2004; 3: 104-107.
172

3-D›grak M, Alma,M.H., Ilc›m A., fien S. Antibacterial and
Antifungal Effects of Various Commerical Plants Extracts.
Pharm Biol 1999;37:216-220.
4- Baytop T. Türkiye'de Bitkiler ‹le Tedavi. 2.Bask›, Nobel
T›p Kitabevleri, ‹stanbul 1999 : 200.
5-Davis P.H. Flora of Turkey and The East Agean Island.
p: 642 Edinburgh University Pres , Edinburgh, 1982.
6-Murray P.R., Baron E.J., Pfaller M.A., Tenover F.C., Yol-
ke R.H. Manual of Clinical Microbiology Vol 6, ASM Was-
hington DC, 1995.
7-Zgoda J.R., Porter J.R. A convinent microdilution method
for screening natural products againts bacteria and fungi:
Pharma Biol 2001;39:221-225.
8-H.Y. Sohn, K.H.Son, C-S Kwon, G-S Kwon, S.S. Kong.
Antimicrobial and Cytotoxic Activity of 18 Prenylated Fla-
vonoids Isolated From Medicinal Plants: Morus Alba L., Mo-
rus Mongolica Schneider, Broussnetia Papyrifera (L) Vent, Sap-
hora Flavescens Ait And Echinosophora Koreensis Nakai.
Phytomedicine 2004;11: 666-672.
9-Barron D, Ibah›m R.K. Isoprenylated Flavonoids-A Survey.
Phytochemistry 1996; 43, 921-982.
10-Toshio Fukai, K›yoshi Kaitou, Sumio Terada. Antimicro-
bial Activity of 2-Arylbenzofurans From Morus Species Aga-
ints Methicillin-Resistance Staphylococcus Aureus. Fitoterapia
2005; 76:708-711.
173
Nimet Yi¤it, Demet Yi¤it, Ufuk Özgen, A.Esin Aktafl
11-Fang S.H, Hou Y.C, Chao P.D. Pharmocokinetic and
Pharmacodynamic Interactions of Morin and Cyclosporin. To-
xical Appl Pharmacol 2005;15: 205;65-70.
12- Du J, He Z-D, J›ang R-W, Ye W-C, Xu H-X, But P
P-H. Antiviral Flavonoids From Root Bark of Morus Alba
L. Phytochemistry 2003; 62: 1235-1238.
13-Ma S.C, Du J, But P.P.H, Deng X.L, Zhang Y.W, Do-
i V.E.C, Xu H.X, Lee S.H.S, Lee S.F. Antiviral Chinese Me-
dicinal Herbs Againts Respiratory Syncytical Virus. J Ethnop-
harm 2002; 79:205-211.
14-Park Uy, K›m Y.M, K›m S.H And Chang D.S. Investi-
gation of Optimum Extracting Condition and Antimicrobial
Activity of The Extract From Root Bark of Morus Alba. Fo-
od Hyg Saf 1995; 10:139-145.
15-K.M Park, J.S You, H.Y Lee, N.I Baek and J.K Hwang.
Kuwanon G. An Antibacterial Agent From The Root Bark
Of Morus Alba Againts Oral Pathogens. J Ethnopharmacol
2003; 84: 2-3;181-185.
16-G.H Shahidi Bonjar, S. Agh›ghi And A.Karimi Nik. An-
tibacterial And Antifungal Survey In Plants Used In Indige-
nous Herbal-Medicine of South East Regious of Iran. J Bi-
ol Sci 2004; 4:405-412.