You are on page 1of 7

Сита-упанишада

॥ सीतोपनिषत् ॥

.. sītopaniṣat ..

Сита-упанишада
इच्छाज्ञानक्रियाशक्तित्रयं यद्भावसाधनम् ।
तदब्र् ह्मसत्तासामान्यं सीतातत्त्वमपु ास्महे ॥
icchājñānakriyāśaktitrayaṁ yadbhāvasādhanam .
tadbrahmasattāsāmānyaṁ sītātattvamupāsmahe ..

औ ं भद्रण् कर्णेभिः शृणयु ाम देवाः । • Ом! Пусть наши уши слушают то, что
भद्रं पश्येमाक्शभिर्यजत्राः । благоприятно, о боги.
स्थिरै रङ्गैस्तश्ु ह्टुवाम्सस्तनउु भिर्व्यशेम देवहितण् यदायःु । Пусть наши глаза видят то, что
स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः । благоприятно, о достойные поклонения!
स्वस्ति नः पउु श्हा विश्ववेदाः । Пусть мы будем наслаждаться сроком
स्वस्ति नस्तार्क्श्यो अरिश्ह्टनेमिः । жизни, отведенным богами, Непреклонно
स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु ॥ восхваляя их с помощью наших тел и
औ ं शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥ конечностей!
auṃ bhadraṇ karṇebhiḥ śṛṇuyāma devāḥ . Пусть славный Индра благословит нас!
bhadraṃ paśyemākśabhiryajatrāḥ . Пусть всеведущее Солнце благословит нас!
sthirairaṅgaistuśhṭuvāmsastanuubhirvyaśema Пусть Таркшйа, гроза для злых и порочных,
devahitaṇ yadāyuḥ . благословит нас!
svasti na indro vṛddhaśravāḥ . Пусть Брихаспати ниспошлет нам
svasti naḥ puuśhā viśvavedāḥ . процветание и удачу!
svasti nastārkśyo ariśhṭanemiḥ . Ом! Покой! Покой! Покой!
svasti no bṛhaspatirdadhātu ..
oṁ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ..

॥ अथ सीतोपनिषत् ॥
.. atha sītopaniṣat ..
Вот Сита-упанишада.

देवा ह वै प्रजापतिमब्रवु न्का सीता किं रूपमिति । • devā ha vai prajāpatimabruvankā sītā kiṁ rūpamiti .
स होवाच प्रजापतिः सा सीतेति । • sa hovāca prajāpatiḥ sā sīteti .
मल ू प्रकृ तिरूपत्वात्सा सीता प्रकृ तिः स्मृता । • mūlaprakṛtirūpatvātsā sītā prakṛtiḥ smṛtā .
प्रणवप्रकृ तिरूपत्वात्सा सीता प्रकृ तिरुच्यते । • praṇavaprakṛtirūpatvātsā sītā prakṛtirucyate .
सीता इति त्रिवर्णात्मा साक्शान्मायामयी भवेत् । • sītā iti trivarṇātmā sākśānmāyāmayī bhavet .
विष्णःु प्रपञ्चबीजं च माया ईकार उच्यते । • viṣṇuḥ prapañcabījaṁ ca māyā īkāra ucyate .
सकारः सत्यममृतं प्राप्तिः सोमश्च कीर्त्यते । • sakāraḥ satyamamṛtaṁ prāptiḥ somaśca kīrtyate .
तकारस्तारलक्श्म्या च वैराजः प्रस्तरः स्मृतः । • takārastāralakśmyā ca vairājaḥ prastaraḥ smṛtaḥ .
ईकाररूपिणी • īkārarūpiṇī
सोमामृतावयवदिव्यालङ्कारस्रङ्मौक्तिकाद्याभरणलङ्कृ ता somāmṛtāvayavadivyālaṅkārasraṅmauktikādyābharaṇalaṅkṛ
महामायाऽव्यक्तरूपिणी व्यक्ता भवति । tā mahāmāyā'vyaktarūpiṇī vyaktā bhavati .
प्रथमा शब्दब्रह्ममयी स्वाध्यायकाले प्रसन्ना • prathamā śabdabrahmamayī svādhyāyakāle prasannā
उद्भावनकरी सात्मिका द्वितीया भतू ले हलाग्रे समत्ु पन्ना udbhāvanakarī sātmikā dvitīyā bhūtale halāgre samutpannā
तृतीया ईकाररूपिणी अव्यक्तस्वरूपा भवतीति सीता tṛtīyā īkārarūpiṇī avyaktasvarūpā bhavatīti sītā ityudāharanti
इत्यदु ाहरन्ति । .
शौनकीये । • śaunakīye .
श्रीरामसान्निध्यवशाज्जगदानन्दकारिणी । • śrīrāmasānnidhyavaśājjagadānandakāriṇī .
उत्पत्तिस्थितिसंहारकारिणी सर्वदेहिनाम् । • utpattisthitisaṁhārakāriṇī sarvadehinām .
सीता भगवती ज्ञेया मल ू प्रकृ तिसंज्ञिता । • sītā bhagavatī jñeyā mūlaprakṛtisaṁjñitā .
प्रणवत्वात्प्रकृ रिति वदन्ति ब्रह्मवादिन इति । • praṇavatvātprakṛriti vadanti brahmavādina iti .
अथातो ब्रह्मजिज्ञासेति च । • athāto brahmajijñāseti ca .
सा सर्ववेदमयी सर्वदेवमयी सर्वलोकमयी सर्वकीर्तिमयी • sā sarvavedamayī sarvadevamayī sarvalokamayī
सर्वधर्ममयी सर्वाधारकार्यकारणमयी sarvakīrtimayī sarvadharmamayī
महालक्श्मीर्देवेशस्य भिन्नाभिन्नरूपा चेतनाचेतनात्मिका sarvādhārakāryakāraṇamayī mahālakśmīrdeveśasya
ब्रह्मस्थावरात्मा तद्गणु कर्मविभागभेदाच्छरीरूपा bhinnābhinnarūpā cetanācetanātmikā brahmasthāvarātmā
देवर्षिमनष्ु यगन्धर्वरूपा tadguṇakarmavibhāgabhedāccharīrūpā
असरु राक्शसभतू प्रेतपिशाचभतू ादिभतू शरीरूपा devarṣimanuṣyagandharvarūpā
भतू ेन्द्रियमनःप्राणरूपेति च विज्ञायते । asurarākśasabhūtapretapiśācabhūtādibhūtaśarīrūpā
bhūtendriyamanaḥprāṇarūpeti ca vijñāyate .
सा देवी त्रिविधा भवति शक्त्यासना इच्छाशक्तिः • sā devī trividhā bhavati śaktyāsanā icchāśaktiḥ kriyāśaktiḥ
क्रियाशक्तिः साक्शाच्छक्तिरिति । sākśācchaktiriti .
इच्छाशक्तिस्त्रिविधा भवति । • icchāśaktistrividhā bhavati .
श्रीभमिू नीलात्मिका भद्ररूपिणी प्रभावरूपिणी • śrībhūminīlātmikā bhadrarūpiṇī prabhāvarūpiṇī
सोमसर्या ू ग्निरूपा भवति । somasūryāgnirūpā bhavati .
सोमात्मिका ओषधीनां प्रभवति • somātmikā oṣadhīnāṁ prabhavati
कल्पवृक्शपष्ु पफललतागल्ु मात्मिका kalpavṛkśapuṣpaphalalatāgulmātmikā auṣadhabheṣajātmikā
औषधभेषजात्मिका अमृतरूपा देवानां महस्तोमफलप्रदा amṛtarūpā devānāṁ mahastomaphalapradā amṛtena tṛptiṁ
अमृतेन तृप्तिं जनयन्ती देवानामन्नेन पशनू ां तृणने janayantī devānāmannena paśūnāṁ tṛṇena tattajjīvānāṁ
तत्तज्जीवानां सर्याू दिसकलभवु नप्रकाशिनी दिवा च sūryādisakalabhuvanaprakāśinī divā ca rātriḥ
रात्रिः कालकलानिमेषमारभ्य kālakalānimeṣamārabhya ghaṭikāṣṭayāmadivasarātribhedena
घटिकाष्टयामदिवसरात्रिभेदने pakśamāsartvayanasaṁvatsarabhedena manuṣyāṇāṁ
पक्शमासर्त्वयनसंवत्सरभेदने मनष्ु याणां शतायःु कल्पनया śatāyuḥkalpanayā prakāśamānā cirakśipravyapadeśena
प्रकाशमाना चिरक्शिप्रव्यपदेशेन निमेषमारभ्य nimeṣamārabhya parārdhaparyantaṁ kālacakraṁ
परार्धपर्यन्तं कालचक्रं जगच्चक्रमित्यादिप्रकारे ण jagaccakramityādiprakāreṇa cakravatparivartamānāḥ
चक्रवत्परिवर्तमानाः सर्वस्यैतस्यैव कालस्य sarvasyaitasyaiva kālasya vibhāgaviśeṣāḥ prakāśarūpāḥ
विभागविशेषाः प्रकाशरूपाः कालरूपा भवन्ति । kālarūpā bhavanti .
अग्निरूपा अन्नपानादिप्राणिनां क्शत्तु ष्ृ णात्मिका देवानां • agnirūpā annapānādiprāṇināṁ kśuttṛṣṇātmikā devānāṁ
मख ु रूपा वनौषधीनां शीतोष्णरूपा काष्ठेष्वन्तर्बहिश्च mukharūpā vanauṣadhīnāṁ śītoṣṇarūpā
नित्यानित्यरूपा भवति । kāṣṭheṣvantarbahiśca nityānityarūpā bhavati .
श्रीदेवी त्रिविधं रूपं कृ त्वा भगवत्सङ्कल्पानगु ण्ु येन • śrīdevī trividhaṁ rūpaṁ kṛtvā bhagavatsaṅkalpānuguṇyena
लोकरक्शणार्थं रूपं धारयति । lokarakśaṇārthaṁ rūpaṁ dhārayati .
श्रीरिति लक्श्मीरिति लक्श्यमाणा भवतीति विज्ञायते । • śrīriti lakśmīriti lakśyamāṇā bhavatīti vijñāyate .
भदू वे ी ससागरांभः सप्तद्वीपा वसन्ु धरा • bhūdevī sasāgarāṁbhaḥ saptadvīpā vasundharā
भरू ादिचतर्दु शभवु नानामाधाराधेया प्रणवात्मिका भवति । bhūrādicaturdaśabhuvanānāmādhārādheyā praṇavātmikā
bhavati .
नीला च मख ु विद्यन्ु मालिनी सर्वौषधीनां सर्वप्राणिनां • nīlā ca mukhavidyunmālinī sarvauṣadhīnāṁ sarvaprāṇināṁ
पोषणार्थं सर्वरूपा भवति । poṣaṇārthaṁ sarvarūpā bhavati .
समस्तभवु नस्याधोभागे जलाकारात्मिका मण्डूकमयेति • samastabhuvanasyādhobhāge jalākārātmikā maṇḍūkamayeti
भवु नाधारे ति विज्ञायते ॥ bhuvanādhāreti vijñāyate ..
क्रियाशक्तिस्वरूपं हरे र्मुखान्नादः । • kriyāśaktisvarūpaṁ harermukhānnādaḥ .
तन्नादाद्बिन्दःु । • tannādādbinduḥ .
बिन्दोरोङ्कारः । • bindoroṅkāraḥ .
ओङ्कारात्परतो राम वैखानसपर्वतः । • oṅkārātparato rāma vaikhānasaparvataḥ .
तत्पर्वते कर्मज्ञानमयीभिर्बहुशाखा भवन्ति । • tatparvate karmajñānamayībhirbahuśākhā bhavanti .
तत्र त्रयीमयं शास्त्रमाद्यं सर्वार्थदर्शनम् । • tatra trayīmayaṁ śāstramādyaṁ sarvārthadarśanam .
ऋग्यजःु सामरूपत्वात्त्रयीति परिकीर्तिता । • ṛgyajuḥsāmarūpatvāttrayīti parikīrtitā .
कार्यसिद्धेन चतर्धा ु परिकीर्तिता । • kāryasiddhena caturdhā parikīrtitā .
ऋचो यजंषि ू सामानि अथर्वाङ्गिरसस्तथा । • ṛco yajūṁṣi sāmāni atharvāṅgirasastathā .
चातर्हो
ु त्रप्रधानत्वाल्लिङ्गादित्रितयं त्रयी । • cāturhotrapradhānatvālliṅgāditritayaṁ trayī .
अथर्वाङ्गिरसं रूपं सामऋग्यजरु ात्मकम् । • atharvāṅgirasaṁ rūpaṁ sāmaṛgyajurātmakam .
तथा दिशन्त्याभिचारसामान्येन पृथक्पृथक् । • tathā diśantyābhicārasāmānyena pṛthakpṛthak .
एकविश ं तिशाखायामृ ग् व द
े ः परिकीर्तितः । • ekaviṁśatiśākhāyāmṛgvedaḥ parikīrtitaḥ .
शतं च नवशाखासु यजषु ामेव जन्मनाम् । • śataṁ ca navaśākhāsu yajuṣāmeva janmanām .
साम्नः सहस्रशाखाः स्यःु पञ्चशाखा अथर्वणः । • sāmnaḥ sahasraśākhāḥ syuḥ pañcaśākhā atharvaṇaḥ .
वैखानसमतस्तस्मिन्नादौ प्रत्यक्शदर्शनम् । • vaikhānasamatastasminnādau pratyakśadarśanam .
स्मर्यते मनि ु भिर्नित्यं वैखानसमतः परम् । • smaryate munibhirnityaṁ vaikhānasamataḥ param .
कल्पो व्याकरणं शिक्शा निरुक्तं ज्योतिषं छन्द एतानि • kalpo vyākaraṇaṁ śikśā niruktaṁ jyotiṣaṁ chanda etāni
षडङ्गानि ॥ ṣaḍaṅgāni ..
उपाङ्गमयनं चैव मीमांसान्यायविस्तरः । • upāṅgamayanaṁ caiva mīmāṁsānyāyavistaraḥ .
धर्मज्ञसेवितार्थं च वेदवेदोऽधिकं तथा । • dharmajñasevitārthaṁ ca vedavedo'dhikaṁ tathā .
निबन्धाः सर्वशाखा च समयाचारसङ्गतिः । • nibandhāḥ sarvaśākhā ca samayācārasaṅgatiḥ .
धर्मशास्त्रं महर्षिणामन्तःकरणसम्भृतम् । • dharmaśāstraṁ maharṣiṇāmantaḥkaraṇasambhṛtam .
इतिहासपरु ाणाख्यमपु ाङ्गं च प्रकीर्तितम् । • itihāsapurāṇākhyamupāṅgaṁ ca prakīrtitam .
वास्तवु ेदो धनर्वेु दो गान्धर्वश्च तथा मनु े । • vāstuvedo dhanurvedo gāndharvaśca tathā mune .
आयर्वेु दश्च पञ्चैते उपवेदाः प्रकीर्तिताः । • āyurvedaśca pañcaite upavedāḥ prakīrtitāḥ .
दण्डो नीतिश्च वार्ता च विद्या वायजु यः परः । • daṇḍo nītiśca vārtā ca vidyā vāyujayaḥ paraḥ .
एकविंशतिभेदोऽयं स्वप्रकाशः प्रकीर्तितः । • ekaviṁśatibhedo'yaṁ svaprakāśaḥ prakīrtitaḥ .
वैखानसऋषेः पर्वंू विष्णोर्वाणी समद्भ ु ्वे त । • vaikhānasaṛṣeḥ pūrvaṁ viṣṇorvāṇī samudbhavet .
त्रयीरूपेण सङ्कल्प्य वैखानसऋषेः परु ा । • trayīrūpeṇa saṅkalpya vaikhānasaṛṣeḥ purā .
उदितो यादृशः पर्वंू तादृशं शृणु मेऽखिलम् । • udito yādṛśaḥ pūrvaṁ tādṛśaṁ śṛṇu me'khilam .
शश्वदब्र् ह्ममयं रूपं क्रियाशक्तिरुदाहृता । • śaśvadbrahmamayaṁ rūpaṁ kriyāśaktirudāhṛtā .
साक्शाच्छक्तिर्भगवतः • sākśācchaktirbhagavataḥ
स्मरणमात्ररूपाविर्भावप्रादर्भा ु वात्मिका निग्रहान ग्र
ु हरूपा smaraṇamātrarūpāvirbhāvaprādurbhāvātmikā
भगवत्सहचारिणी अनपायिनी अनवरतसहाश्रयिणी nigrahānugraharūpā bhagavatsahacāriṇī anapāyinī
उदितानदि ु ताकारा anavaratasahāśrayiṇī uditānuditākārā
निमेषोन्मेषसृष्टिस्थितिसंहारतिरोधानानुग्रहादिसर्वशक्तिसा nimeṣonmeṣasṛṣṭisthitisaṁhāratirodhānānugrahādisarvaśakti
मर्थ्यात्साक्शाच्छक्तिरिति गीयते । sāmarthyātsākśācchaktiriti gīyate .
इच्छाशक्तिस्त्रिविधा प्रलयावस्थायां विश्रमणार्थं भगवतो • icchāśaktistrividhā pralayāvasthāyāṁ viśramaṇārthaṁ
दक्शिणवक्शःस्थले श्रीवत्साकृ तिर्भूत्वा विश्राम्यतीति bhagavato dakśiṇavakśaḥsthale śrīvatsākṛtirbhūtvā
सा योगशक्तिः । viśrāmyatīti sā yogaśaktiḥ .
भोगशक्तिर्भोगरूपा • bhogaśaktirbhogarūpā
कल्पवृक्शकामधेनचि ु न्तामणिशङ्खपद्मनिध्यादिनवनिधि kalpavṛkśakāmadhenucintāmaṇiśaṅkhapadmanidhyādinavan
समाश्रिता भगवदपु ासकानां कामनया अकामनया वा idhisamāśritā bhagavadupāsakānāṁ kāmanayā akāmanayā
भक्तियक्त ु ा नरं नित्यनैमित्तिककर्मभिरग्निहोत्रादिभिर्वा vā bhaktiyuktā naraṁ
यमनियमासनप्राणायामप्रत्याहारध्यानधारणासमाधिभिर्वा nityanaimittikakarmabhiragnihotrādibhirvā
लमणन्वपि गोपरु प्राकारादिभिर्विमानादिभिः सह yamaniyamāsanaprāṇāyāmapratyāhāradhyānadhāraṇāsamād
भगवद्विग्रहार्चापजू ोपकरणैरर्चनैः स्नानाधिपर्वा hibhirvālamaṇanvapi gopuraprākārādibhirvimānādibhiḥ
पितृपजू ादिभिरन्नपानादिभिर्वा भगवत्प्रीत्यर्थमक्ु त्वा सर्वं saha bhagavadvigrahārcāpūjopakaraṇairarcanaiḥ
क्रियते । snānādhiparvā pitṛpūjādibhirannapānādibhirvā
bhagavatprītyarthamuktvā sarvaṁ kriyate .
अथातो वीरशक्तिश्चतर्भुु जाऽभयवरदपद्मधरा • athāto vīraśaktiścaturbhujā'bhayavaradapadmadharā
किरीटाभरणयतु ा सर्वदेवैः परिवृता कल्पतरुमल ू े kirīṭābharaṇayutā sarvadevaiḥ parivṛtā kalpatarumūle
चतर्भि
ु र्गजै रत्नघटैरमृतजलैरभिषिच्यमाना caturbhirgajai ratnaghaṭairamṛtajalairabhiṣicyamānā
सर्वदैवतैर्ब्रह्मादिभिर्वन्द्यमाना अणिमाद्यष्टैश्वर्ययतु ा समं ख
ु े sarvadaivatairbrahmādibhirvandyamānā
कामधेननु ा स्तयू माना वेदशास्त्रादिभिः स्तयू माना aṇimādyaṣṭaiśvaryayutā saṁmukhe kāmadhenunā
जयाद्यप्सरस्स्त्रीभिः परिचर्यमाणा आदित्यसोमाभ्यां stūyamānā vedaśāstrādibhiḥ stūyamānā
दीपाभ्यां प्रकाश्यमाना तम्ु बरुु नारदादिभिर्गायमाना jayādyapsarasstrībhiḥ paricaryamāṇā ādityasomābhyāṁ
राकासिनीवालीभ्यां छत्रेण ह्लादिनीमायाभ्यां चामरे ण dīpābhyāṁ prakāśyamānā tumburunāradādibhirgāyamānā
स्वाहास्वधाभ्यां व्यजनेन भृगपु णु ादिभिरभ्यर्च्यमाना देवी rākāsinīvālībhyāṁ chatreṇa hlādinīmāyābhyāṁ cāmareṇa
दिव्यसिंहासने पद्मासनरूढा सकलकारणकार्यकरी svāhāsvadhābhyāṁ vyajanena
लक्श्मीर्देवस्य पृथग्भवनकल्पना । bhṛgupuṇādibhirabhyarcyamānā devī divyasiṁhāsane
padmāsanarūḍhā sakalakāraṇakāryakarī lakśmīrdevasya
pṛthagbhavanakalpanā .
अलचं कार स्थिरा प्रसन्नलोचना सर्वदेवतैः पज्ू यमाना • alaṁcakāra sthirā prasannalocanā sarvadevataiḥ pūjyamānā
वीरलक्श्मीरिति विज्ञायत इत्यपु निषत् ॥ vīralakśmīriti vijñāyata ityupaniṣat ..

औ ं भद्रण् कर्णेभिः शृणयु ाम देवाः । • Ом! Пусть наши уши слушают то, что
भद्रं पश्येमाक्शभिर्यजत्राः । благоприятно, о боги.
स्थिरै रङ्गैस्तश्ु ह्टुवाम्सस्तनउु भिर्व्यशेम देवहितण् यदायःु । Пусть наши глаза видят то, что
स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः । благоприятно, о достойные поклонения!
स्वस्ति नः पउु श्हा विश्ववेदाः । Пусть мы будем наслаждаться сроком
स्वस्ति नस्तार्क्श्यो अरिश्ह्टनेमिः । жизни, отведенным богами, Непреклонно
स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु ॥ восхваляя их с помощью наших тел и
औ ं शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥ конечностей!
auṃ bhadraṇ karṇebhiḥ śṛṇuyāma devāḥ . Пусть славный Индра благословит нас!
bhadraṃ paśyemākśabhiryajatrāḥ . Пусть всеведущее Солнце благословит нас!
sthirairaṅgaistuśhṭuvāmsastanuubhirvyaśema Пусть Таркшйа, гроза для злых и порочных,
devahitaṇ yadāyuḥ . благословит нас!
svasti na indro vṛddhaśravāḥ . Пусть Брихаспати ниспошлет нам
svasti naḥ puuśhā viśvavedāḥ . процветание и удачу!
svasti nastārkśyo ariśhṭanemiḥ . Ом! Покой! Покой! Покой!
svasti no bṛhaspatirdadhātu ..
oṁ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ..

॥ इति सीतोपनिषत्समाप्ता ॥
.. iti sītopaniṣatsamāptā ..
Такова Сита-упанишада

Сита-упанишада

1. Боги спросили Праджапати: «Кто Сита? Какова Её форма?»


Тогда Праджапати ответил: «Она — Сита.
2. Будучи изначальной причиной [бытия], Сита известна как Пракриты; также Она
именуется Пракрити потому, что является источником пранавы. [Поклонение сущности
Ситы, единству бытия того Брахмана, который постигается через чувство, образованное
тремя энергиями: воли, знания и действия!]
3. Сита — явленная творческая Сила Бога (майя); Её сущность выражена в трёх буквах.
Звук «и» — это Вишну, семя творения и майя;
4. Звук «са» — это нектар Истины (так же истинное бессмертие), [высшее] достижение и
луна (так же «лунный нектар»); звук «та» обозначает спасающую мир Лакшми.
5. Махамайя, чья форма непроявлена, становится проявленной, обозначаемой звуком «и»,
подобной лунному нектару, украшенной жемчугом и другими божественными
украшениями.
6. Во-первых, [Она проявляется] во время духовного учения как милостивая, исполненная
речи Брахмана. Во-вторых, Она явлена в аду и на земле и возникает на кончике плуга. В-
третьих, Она становится непроявленной, чей образ — звук «и». Такова Сита. Так
разъяснено в тексте шаунаков.
7. Силой близости с благим Рамой Она поддерживает вселенную, порождает,
поддерживает и уничтожает все воплощённые существа.
8. Как Всевышнюю надлежит Ситу познать, как изначальную Природу (мулапракрити).
Поскольку Она есть пранава, Она — Пракриты, — так утверждают постигшие Брахман.
9. И теперь, исследование Брахмана.
10. Она исполнена всякого знания (также «всех Вед»), все боги — Её формы, Она
содержит в Себе все миры, Она исполнена всякой славы, в Ней заключён весь Закон, Она
— основа всего [существования] и причина всех действий, Она — великая Лакшми; Её
образ отличен и неотличен от Владыки богов, сущность Её включает в себя сознание и
неосознанное, Она — сущность недвижимого Брахмана, Она воплощена вследствие
[наличия] качеств (гуна), действий и различий; боги, мудрецы, люди и гандхарвы — Её
про-явления; Она явлена [и] в телах демонов (асуров и ракшасов), при-зраков и духов,
вампиров и других сущностей; Её следует познать как источник элементов, органов
действия и чувств, ума и праны.
11. Силою своею Она, Богиня, становится тройственной: энергией воли, энергией
действия и явленной энергией (также «непосредственной», сакшат-шакти; имеется в виду
джняна-шакти или кама-шакти).
12. Энергия воли является тройственной, она имеет сущность Шри, Бхуми (это две жены
Вишну) и Нилы, которые есть формы благодати, величия (также «контроля») и
[триединства] луны, солнца и огня.
13. Лунный аспект [Нилы] порождает растения, создаёт древо исполнения желаний,
цветы, плоды, лианы и беседки; её сущность проявляется в целебных травах и во врачах;
её [истинная] форма — нектар бессмертия. Она дарует плоды великого
жертвоприношения. Посредством нектара она удовлетворяет; она питает богов пищей,
скот — травой и так все живые существа соответственно.
14. Она (солнечный аспект Нилы) наполняет светом солнце и все миры. Она проявляется
как день и ночь, как все деления времени: момент, час, восемь частей (яма) дня, день
недели, ночь, две половины лунного месяца, месяц, сезон (риту), две половины года
(аяна), шестидесятилетний цикл и как сто лет человеческой жизни. Она вращается
подобно колесу, медленно или быстро,_]дней заключено всё время,] от момента до
пятидесяти лет жизни Брахмы; она [именуется] колесом времени (кала-чакра), кругом
мира. Все подразделения времени — это проявления этого [единого] времени.
15. Огненный аспект Нилы проявляется как пища и питьё, голод и жажда живых существ,
как жертвоприношение для богов, холод и жара для лесных растений. Она (эта энергия)
внутри топлива и вовне, она — вечная и преходящая.
16. В соответствии с волей Господа Благая Богиня принимает три формы ради сохранения
мира; она известна как Шри и Лакшми.
17. Богиня Бху — это Земля с морями и семью материками, она — основа и содержимое
четырнадцати миров, бхурлоки и остальных; Её сущность — пранава.
18. Нила украшена гирляндой молний. Ради питания всех растений и всех живых существ
она принимает форму всего.
19. Внизу, подо всеми мирами, она принимает форму воды; она известна как «Та, в
которой водятся лягушки» и «Основа миров».
20. [Вот] истинная форма энергии действия: Из уст Хари исходит нада; из нады
происходит бинду; из бинду — звук Ом. Из звука Ом возникает гора Рамавайкханаса; на
этой горе произрастает множество ветвей, представляющих действие и знание.
21. Там трёхчленное писание, изначальное, проясняющее смысл всего. Его три формы —
Ригведа, Яджурведа и Самаведа.
22. Основанное на реальности, оно четверично — Ригведа, Яджурведа, Самаведа и
Атхарвангираса.
23. [Первые] три [Веды излагают] четыре основных жертвоприношения, три признака и
так далее; Атхарвангираса [же] — сущность Сама-, Риг- и Яджур- [Вед].
24. В зависимости от придаваемого смысла, изначального, благого или оккультного,
Ригведа подразделяется на двадцать одну ветвь (шакха).
25. Яджурведа делится на сто и девять ветвей, Самаведа — на тысячу, а Атхарваведа — на
пять.
26. Учение вайкханаса — это видение истины. Высшее учение вайкханаса всегда
памятуется мудрецами.
27. Шесть частей — это ритуал, грамматика, педагогика, этимология, астрология и наука о
стихотворных размерах.
28-29. Дополнительные части, описанные в эпосах (итихаса) и пуранах, — это веданта,
миманса, логика, пураны, карма- и упасана-канды Вед, этика, ведические школы (шакхи),
свод религиозных предписаний и данный мудрецами социальный закон.
30. Наука о васту (архитектура и т. д.), военное искусство, музыка, магия и целительство
(аюрведа; включает в себя йогу, медицину и астрологию) — это пять дополнений к Ведам.
31. Дисциплина, этика, комментирование Вед, наука и прана-яма — это двадцать одно
самопроявленное подразделение [знания].
32. Вначале от Вишну, провидца вайкханасы, в образе трёх Вед изошло Слово; из него,
которое есть воля творения, проявилось всё.
33. Услышь меня: как ранее от провидца вайкханасы всё воз-никло, так же в Него всё и
возвратится. Энергия действия — это природа Брахмана.
34. Энергия откровения (сакшат-шакти) — это памятование Господа; её сущность — это
явление [истины] и сокрытие, уничтожение [зла] и милость, покой и сияние. Она —
причина проявленного и непроявленного, форма множественности и неделимости, она —
всё движущееся, целое и части, лики и цвета. Она — спутница Господа, вечная, причина
проявленного и непроявленного. Поскольку она способна моментально явить любую свою
силу — творения, поддержания, разрушения, сокрытия и откровения, — её именуют
сакшат-шакти (непосредственная сила).
35. Энергия воли тройственна. Во время растворения вселенной (пралая) она отдыхает на
правой стороне груди Господа, в форме шриватсы — тогда она [именуется] энергией
соединения (йога-шакти).
36. Энергия наслаждения (бхога-шакти) проявляется в наслаждениях; она пребывает в
древе исполнения желаний, в воз-любленной, в философском камне (чинтамани), в девяти
драгоценностях (наванидхи): раковине, лотосе и остальных. Она исполняет любовью
почитающих Господа, желающих наслаждений или не желающих, [но] делающих всё ради
Господа — [будь то] повседневные и другие ритуалы, такие, как агнихотра и т. п., [восемь
частей йоги —] яму, нияму, асану, пранаяму, пратьяхару, дхарану, дхьяну и самадхи,
храмовое почитание, ритуальные омовения, почитание предков или раздачу пищи и питья.
37. Теперь, энергия героизма (вира-шакти). У неё четыре руки: [она показывает] жесты
бесстрашия и милости, [а в двух других руках] держит лотосы. Она украшена короной. Её
окружают все боги. Под древом исполнения желаний четыре слона поливают её нектаром
бессмертия из драгоценных сосудов. Она почитаема всеми богами — Брахмой и
остальными. Она обладает восемью [мистическими силами] — анимой и т. д. Её
прославляют женщины, стоящие перед ней. Она воспевается в Ведах и остальных
писаниях. Джая и другие апсары служат ей; солнце и луна освещают её, подобно двум
светильникам; Тумбуру (одно из воплощений Шивы) и Нарада её воспевают. Полная луна
и новая луна [покрывают её подобно] зонтам; Сваха и Свадха и двое блаженных
обмахивают её опахала-ми; Бхригу и другие праведники её почитают. Богиня Лакшми
восседает в позе лотоса на божественном троне. Она порождает все причины и следствия.
Она — идея дифференциации Бога. Радостноокая, почитается всеми богами, Она известна
как Виралакшми».

Такова «Сита-упанишада» Атхарваведы.

You might also like