GIEHETIKE ay ‘TEZANRA 1.17.9, 13:12,9:15, 11-47,3-72 Teor: dstrofa muskulare duchene Ushirimi 1 Krahu I giate I nje kromozomi 1 nje kromozomi submetacentrik ka nderruar vend me krah te shkurter p te nje kromocomi metacentrik Individi ka 46 kromozome dhe ka fenotip normal Cilat nga alternativat I perket ky ristrukturim ? . y a)iranslokacioni Robertson I cekuilibruar 4 K : fay aie K a p Tekuilibruar >>) VU AY e)translokacioni reciprok I cekuilibruar ‘Arsyetim Kromozom metacentrik = kromozom me centromer gendror dhe krahe te lire te barabarte (kromozomet 1,3,16,19,20) romozom submetacenrik = me centromer jogendror dhe krahep dhe q gartesishttendryshme 2,4-12) 1718 | z | Kromozom akrocent Anomalitee ekuilibruara ~ anomaly ge nuk kane efekt fenotipik sepse I githe materali kromozot ‘organi2uar ndryshe ‘Anomalite © paekuilibruara ~ fenotipi eshte anormal per shkak te delecionit,dyfishimit apo te dyjave tnversionet formohet kur ne kromozom formohen 2 thyerje dhe fragment I perfshire midis tyre peson nje rotullim 180 * dhe rifutet ne te njejtin vend Inversionet | kemi ‘)paracentrike kur ne fragmentin e permbysur nuk perfshihet centromeri (ne te njejtin krah ) b)pericentrike =perfshihet dhe centromeri Translokacionet “anomaly strukturore ge prekin 2 ose me shume kromozome ge pesojne “thyerje “ dhe shkembim ‘ose transferim te segmenteve kromozomike ose te tere kromozomeve kemi : aWvansiokacione reciproke ~kemi thyerje me dy kromozome johomologe dhe shkembim te keputura Pergthesisht ‘nuk japin ndryshime fenotipike ‘me centromerin afer njeritietrit (13-15) 21 .22,¥ u eshte por eshte I ‘rocentriket kryesisht (bartesit kane 45 kromozome ) Translokacione nga insericioni_lindin 3 thyerje dy prejtecileve ne tenjejtin krah vrata rrelelt © sakte do te labte:MQns nuk eshte perfihire asnje kromozom akrocentrikesnje tip Biegies per keterikonstruktim kromozomik .Inversionet paracentrike un sshkute ose gite => ge keri te bejme me translokacion reciprok ishte anormal pra prgj sakte D) saboratorike do te ishte ose do teishin me 1 pershtatshme? : i per semundjen edisrofise muskulare te ‘parshie ne restore Yer te hse fmilje kane zbuuar ne delecion plone @Diaxgnoza e paralindjes se nje fetusi mashkull ne rrezl Duchenme(DMD). Ekzaminime te m 4 gienit te distrofines. Se si me Southem blotting d b-doni te vleresoni sasine &Pergligia eb Behet biops!€ mgastroknemius dhe per analizen ¢ mRNA perdoret metoda PCR site muskulore ted y motrave te pasemura ten je djali «e-Doni te percaktoni lokalizimin qendror te distrofines ne me DMD, ge te zbuloni nese jane te semura. Pergiigia ec Perdoretimunofluoreshenca indirekte me antikorpe ndajdistrofines.Per sasine © distrofines perdoret Western lott por nuk jepen te dhena per lokalizimin gelizor tesa}. en aePe beni diagnozene paalindjes se ne fetusi mashkull ne rezik DMD.Egraminime te rmepareshme kane cpuluar se pergegies | semundjes ne kete fale eshte nj zevendesim nukleotidesh Pergiigia ed eae diet zevendesimi nuklotiik prt cin fetus eshte ne rrezik, netoda me e mie eshte alo oe perdor si sonde je renditjeoligo-nvkleotidike sintetike( ASO-s) me kete mutacion specific, Ushtrimi 3 Nie emije 2 vjecar diagnostikohet Kliniisht per fibroze cistike por test I djerses eshte negative. Duhet patur parasysh se ky teat rezulton negative ne me pak se 2% te te semureve me fbroze cistike-- S)A eshte I nevojshem ekzminimi I AND ne kete rast Dylepal shkurtimisht fazat qe kryhen per diagnostikimia e F.C perms ekzaminimit molecular te AND. c) Nese ka fibroze cist cli eshte probabilitei ge te jete homozigot per mutacioni F508. 4)Nese I semuri nuk ka mutacion £508 a e perjashton kjo diagnozen? 4) €kzaminimi molecular AND eshte I nevojshem sepseklinika e fibrozescistke (F.Cmund te ngaterohet me Semundje te tjera si deficit | alfa-lantitripsines apo infeksioneve perseritese te aparatit te frymarrjes tyNijihen reth 1000 mutacione ge shkaktojne F.C nga forma me elehte ne ate me te rende, 30 jane mutacionet me te shpeshta ne popullatatboterore por secila populate ka mutacionete veta me shpeshtesi e ndryshme nga popullatat¢ tjera Matacioni A F S08 eshte me I shpeshti dhe arrin deri ne 70% ne popullatat € Evropes veriore dhe ne Shaiper Fazat e ekzaminimit te AND jane: 1 Kerkdhet direkt per mutacioning, F508 mgs eshte dhe mutacioni me | shpeshte. Nqs ky imutacion nuk eshte | pranishem atehere: Kerkojme per mutacionet me te shpeshta te popullates ku ben pjese pacienti 3 Gijenden haplotipet ge jane set alelesh ose gjenesh te lidhur ge kane tendence te trashegohen sebashku. Kjo behet per te gjetur mutacionet etjera me te rralla Nese te glitha deshtojne atchere kerkohet gjetja e markereve polimorfe te AND ge tejcohen sebashku me lokusin ¢ F.C me ane te metodes se lidhjes gjenike. €) Nese pine ee eur jane ng je vd ay sje vend ku shpeshesiae mutacin S08 eshte 70% aehere probit ai te jete homozigot per kete mutacion eshte 0.7 x 0.70.49 49% m . Nese | semuri del negativ per mutacio n AF508 nuk © pesjashton mundesine ge ai te jete | semuare nga fibroza cistike sepse rreth 30% ¢ mutacioneve pergjgjese per F.C nuk jane F508 4g Ushtrii 4 Pa ae emer naranmees fas me uke elo hte re het nes biel merenhe Jone fmt mmol hl pmeteh eedPrae/c azo er MO ve. Cfare femijesh mund te lind secili nga het inidivide duke supucuar ye partneri I gyre eshte mek ariotip orebor ieee sme 45 kromozone me translokacion robertsonian midis kromozonit 14 dhe 21 . Eshte fenotipikisht normale . Jep gjashte tipesh gametesh wri 14 dhe 21 14721 dhe 21 “4 14721 dhe 14 21 . Ka nje probabilitetteorik per te lindur | femije normal , 1 femije bartes | ekuilibruar 1 translokacionit 14/21 ge eshte fenotipikisht normal, 2 me trizomi,perkatesisht 21 dhe 14 dhe 2 me monozomi perkatesisht 14 dhe 21 'b)46 kromozone me translokaacion robertsonian midis kromozint te 14 dhe 21 . Kariotipi 46XX,1(14,21)Behet fale per sindromin down I cili prodhon te tipesh gametesh: 1 Gamete normal 14 dhe 21 2 Gamete me kromozonin 14/21 dhe 21 3. Gamete me kromozonin 14/21 dhe 14 - Fekondimi me nje gamete nromale do te coje ne formimin 3 zigotave: 1 je normal me 46 kromozone 2 je me sindromin down dhe me translokacionin robertsonian 14/21 3 ‘je me trizomi 14 dhe me translokacionin robertsonian 14/21 e cila eshte e papajtueshme ime jeten )Femer me kaiotip 47XX,+18 : ‘Sindromi Edward 47XX, + 18(Trizomia 18) . Teorikisht mund te prodhoje 2 tipe gametesh 1 Normale me 23 kromozone me nje kromozon 18 Gamete me 24 kromozone me 2 kromozone 18 Trizomia 18 eshte e papajtueshme me jeten. Te semuaret ose deshtojne ne jeten brendamitrore ose vdesin ne muajt e pare te jetes.Teorikisiht mund tel indin nje femije normal dhe nje me trizomi 18 4d)Mashkull me delecion te nje bande te krahut te shkurter te kromozonit 4 . "Ne kete rast behet fale per sindomin Wolf-Hirschhorn I cli ndahet ne tre kategori fenotipike ne varesi te shtrirjes se delecionit 4p |. I pari perbehet nga nje delecion 1 vo; keqformimeve kryesore. | dytige eshte dhe kategoria me e shpeshte karakteri ‘njohur nderkombetarisht te sindromit Wolf-Hirschhom Kategoria e tree klinike rezulton nga te quhet sindromi tipik Wolf-Hirschhorn ‘Mladivide me translokacion te ekuilibruar midis dy kromozoneve autozomike Fenotipikisht normal. Ne mejoze formohet st cilat 2 te ekuilibruara dhe 4 te paekuilibruara ge! dhe lidhet zakonisht me nje fenotip | but me mungese te izohet nga nje delecion | madh dhe shkakton feno je delecion shume | madhe duke shkaktuar nje fenotip te eger ge mund ructure kuatrivalente dhe prodhon gjashte tipe vametesh nga teUsherimi S ; “ ‘Shume tipe tumoresh karakterizohen nga prania e | izokromozomi per krahu e gjate te kromozomit 17. Shpjego pte ndodh kjo? , Zaiidhia [Nie linje gelizore me i(17q) eshte monozomike per krahun e shkurter 17p dhe trizomike per krahun e gjate 17q te kromozonit 17. Kio gjendje mund te shkakto} humbjen ¢ homozigozitetit te supresoreve ge gjenden ne 17p si sh. onkosupresori $3 ge gjendet pergjegjes mbi 50% te tumoreve. Giithashtu ne krahun e gjate 17q ndodhen edhe proto-onkogjenet dhe rritja e dozes se tyre per kak te gjendjes trizomike mund te jap rrtje te shumezimit geizor. Pyetja teorike 1-Distrofia muskulare Duschenne Eshte nje semundje recesive ¢ lidhur me kromozomin X Gjeni pergjegies eshte distrofina e cila eshte shume ¢ adhe 2800 MB dhe eshte object mutacionesh.Distrofina siguron permeabilitetn e m. per Ca dhe rol amortizimi ne ‘oditjet SHkaktohet nga delecioni I gjenit./ e rasteve jane mutacione te reja 2/3 trashegohet nga nenat bartese Semundje muskulare qe prek meshkujt Meshkujt deri ne 20 vjec arine te jetojne pra nuk arrin te tejcohet nga brezi ne brez .Tejcohet nga femrat bartese dhe diagnoza behet nepermjet ekstraktimit te AND Southe ose PCR.dhe biopsia e m.gastrokneimuseve -Klinika fillimi 3-5 vjec,ecje tipike ,dobesi muskulare ,veshtiresi ne ngjitie “Sikallesh dhe ngrije nga dyshemeja vonese ne fillimin ecjes lordoze lumbare veshtiresi shume te shprehura ne cecje ,veshtiresi respiratore e kardiake .Ekzaminimi :Pseudohipertrofia e gastrokneimuseve .Barteset jane klinikisht nnogmale dhe vetem $% kane shenja te lehta klinike vajzat jane_45XO dhe 2/3 e rasteve te barteseve kane CPK te lane ‘TEZA NR2 13-16, 16-39, 11-26, 8-54, 18-28 Teori: Mekanizmat molekular te beta talasemis Usherimi 1 Individet ge kane mutacione ge cojnen e pakesimin e prodhimit te vargjeve glibinike alfa dhe beta shpesh kanje nje ‘Minike me te lehte sesa individet ge kane pakesim te prodhimit te njert prej vargieve globinike. Jpeni shpjegimin e duhur. Ne talasemi kemi pakesim te prodhimit te njerit prej vargjeve globinik alfa os beta. Pakesimi I njerit varg sjellteprice te varguttjeter edhe pse prodhot ne kushte normale. Kjo teprice e vargut teter shkakton shenja klinike te renda Ne rastet kur kemi pakesim te te 2 vargjeve globinike atehere kemi nje ekuiliber midis tyre sepse nuk do te kete tepri te njerit apo tetrit varg € per pasoje shenjat kinike jane me te lehta, Ushtrimi 2 Memofilia A shkaktohet nga mutacioni I nje gieni ten dodhur mbi kromozonin X I cili kontrolion sintezen & Saktorit VII te koagulimit. Ne pergigithesi preken djemte. Megjithate ekzistoine edhe femra qe preken nga hjo semundje. Jepni pese mekanizmat te mundshem qe shpjegojne pranine e hemofiise te femrat, |. Nje femer ge te shfage hemofiline dub te jete homozygote per mutacionin pergigjes per hemofilinie dmth XX" Per shhak se hemofila eshte nje semundje recesivee lidhur me kromozonin X. Qe te tranferohet tek e bija duh qe | atte jete hemoilik dhe nena mbartese hemoilise 2 Prania ¢ njetanslohacion veciprok midis nje autozomi dhe nje kromozoni X tek I ili keputja perfshin gjenin e faktorit VII te hoagulimit dhe inahtivizimin preferencial te kromozonit X 3. Fenomeni | lionizimit te pafavroshem me inaktivizim te kromozonit X normal ne gelizat ge prodhojne faktorin VII! te koagulimit duke shkaktuar ule te sasise se tijne garkullim.4, Sindromi Turner me mutacion te kromozonit te vetem X te tecuar ose nga babai hemofilik me mosshkeputje te romozonit X ne gamatogjenezen ¢ nenes ose nga nena mbartese me mosshkepute te kromozoneve gjinore ne sgamatogjenezen atnore 5. Fenomeni | izodizomise njeprinderore ge eshte fenomeni | pranise se 2 kromozoneve te njete te trasheguar nga | nieit prind, Pikerisht vajza merr nje doze te dyfishte te gjenit te hemofilise duke gene homozigote per hemofiline. Usharimi 3 Keti eshte shtatecene per te dyten here. Femija I saj I pare eshte I semure nga fibroza cistike. Keti ka 2 velleze, Naimin dhe Gezimin....vazhdon. ‘a)Perpiloni pemen farefisnore tel familjes {1)Cila eshtem enyra e tejcimit te fibrozes citsike dhe cili eshte rreziku per femijen e ardhme te ketit per te lindur 1 semuar me F.C? )Cili eshte rreciku I kushurinjve te Albit per te gene te semure nga F.C duke ditur ge shpeshtesia e heterozigoteve ine populate eshte 1/22 Ciletindivie ne kete peme farefisnore jane bartes te detyrueshem te semundjes. Zaiidnie ' a) Pershkruaj skemen 110 te ushtrimit 11 b)Menyra e tejcimit te Fibrozes cistike eshte recesive autozomale dhe per shkak se F.C eshte semundje recisve ge ajo te shfaget duhet ge personi I semure te jete homozigot recesiv dhe prinderit heterozigot, pra mbartes te semundjes. Ne rastin konkret mgs Albi dhe Keti kane lindur nje femija te semure atehere ata jane heterozigot dhe probabiliteti per te patur nje femije te semure eshte % Aa X Aa AA, 2Aa, aa ¢) Albi ka vetem nje kushurie te pare Luzia e cila ge te jete me F.C duhet ge te 2 prinderit te jene mbartes heterozigot te semundjes, Mas midis Albit e Ketit kemi nje martese bashkegiakesore atehere nenat¢ tyre jane detyrimisht hheterozigot cka do te thote ge probabiliteti ge Gezimi te ketetrasheguar gjenin e semundjes nga nena eshte 4. Probabilitei ge gruaja ¢ gezimit, nje grua cfare ne populate te jete heterozigot eshte 1/22. Si perfundim ge Luzia te jete me F.C % x 122% “1/176 4)Mqs Abi eshte me F.C atchere atehere detyrimisht edhe keti dhe alqi jane heterozigot si prinder te ti. Mas Alqi dhe Ket jane kushurinj atehere edhe nenate tyre jane heterozygote. Pra heterozigot te detyrueshem jane Keti,Algi Klara dhe Luljets Ushtrimi a ‘Nese shpeshtesia me populate e alelit M eshte 0.3.0 individe prten ge te jene me grupin MN ne nje kampion pre} 500 individeve? Zaiidhie Shpeshtesine e alelit M_0.3 dhe duke ditur ge M dhe N jane te vetme allele atchere shuma ¢ shpeshtive te tyre eshte © barabarte me IMIN-1- >N 1-M 1.03 07 Sipas ligt te Hardy~ Weinbers frekuenca e gjenotipeve eshte si vijon: P'12pqiq (piq)’ ku P” NN 0.7? 0.49: q?-MM 0.3” «0.09: MN-2pq~2x0.7x0.3~-0.42 Nel individeve tepritshem ne kete populate prej 500 individesh eshte 0.42x500~210 veta Amatigoni sitwatat ¢ mepashime: aRetiniti pigmentoz... ANje djale paraget nje giendje te rende te )Dy prinder ge paragesin nje forme tipike te neurofibrozes se tipit 1 hiperkolesterolemise ©)Prinder me shtatlartesi normale... ANje cift me panije normale. Nie individ masikull me DMD a)Nje semundje ge prek kryeisht djemte.)Nje burre me rakit rezistent ndaj vitamins D... [pTe nje pacienti me nje semundje recesive u gjet ‘DNje djate paraget nje distrofi te rende muskulare... Zelidhie a)heterogjenitet lokusi=fenotip I caktuar byhomozigoziteti per gjenet dominante=prania ealeleve te nejte ne ne lokus te cat homologe, eshte I pazankonshem dhe ndodh vetem kur dy njrez mete njejin cregullim kane femije sebashk }Trashegueshmeri giysem dominante; trashegimi ne dukje dominante ¢nje semundje, kur je individ homozigot per nije gien recesiv ka pasardhes te semure me nje bartes. 4)Ekspresiviteti variable; variacioni ne gravitetin e shenjave fenotipike ten je gjeni te vecante )Mutacion I ri; ndryshime de novo I nje gjent ‘)Pleiotropizem; shprehja e fenotipeve te ndryshme nga njealel | vetem ¢) Trashgueshmeri mitokondrial;fakti ge nje zigot merr te gjitha mitkondrite¢ tia funksionale nga ovooeit hyTrashgueshmeria dominante el idhur me X;Geni dominant ne kromozonin X manifestohet te femrat bates i) Heterogieniteiallik;e njejta sernundje gjenetike shkaktohet nga allele mutante te ndryshem ne te njetin lokus |) dizom’ njeprinderore; praniae nje eifti kromozonesh homologe te trasheguara vetem nga njeri prind shte si pasoje e mutacioneve ne lokuse te ndryshem tuar te gjenit ne kormozone PYETIA TEORIKE -Mekanizmat molekualre te f talasemise Ftalasemiakadyfomra yf 1v- B+ talasemia: Vargjet globinike Bprodhohen ne nje sasi Forma te era te alsemise Jane falaseria major ose Kuli e cila karakterizohet nga talasemi e rende.ge ne vitin« pare te |etese per pasojekerkon transffcione te vazhdveshme giakiJ Te semnuret me kete oj talasemia wdesin ne Flim ‘adoleshences ose ne fillim te viteve 20 figa mbingarkesa me hekur] ae ae ariesivheterizog ose telasemia minor Mund te gbulabet permse ekzaminimeve te giakut por zkonisht,nuk ka shenia te SSemundjes. Pi ee terdavion! fies vorpal py gute aor eae oop als Makanizpat ge cojne ne formimit’ePtalasemise jane 7 Saba aaet © Mutacione ames gcndodhin ne gent seahiurore te alte te it prism levine mesa wet iti D Mutacionet nonsense te cilatformojne nje kodon stop te parakohshenge cojne ne perfundimin ¢ parakohshem te perkthimit {e mesazhi 1D) Mutacionet Brenda introneveTye mund te krijojne sie splicingut duke cuar ne mbetjen ¢ sekuencave te introneve ne mesazhin ¢ pjekur{Ky fenoment mund te coje ne formimin e nje kodonite pakuptimte fer pasoje ne mosprodhim te vargjeve 67 ) Niutacionet ne bashkimin intron ekzun wcilatnlrhye ne procesin e splicing te mesazhit ef globines ike os curve prodhinin evarjeve te plobine(Saro semi) (5) Matacione ne zonen anesore 5’ te gjenit strukturor te f globines ne zonen TATA Hie wind & ome EZA NR e = uulur me normen 3.9-15, 29-32, 13-47, 9.54. 29-57. 12-16 Teor: fibroza cistike Ushtrimi 1 Nje femije 2 vjecar diagnostikuhet klinikisht per fibroze cistike por testi I djerses eshte negative. Duet patur parasvsh se ky fest reculton negative ne me puk se Ms te te semureve me fibroze cistike. aA eshte I nevojshem ekzminimi AND ne kete rast b)Jepni shhurtimisht fazat qe kryhen per diagnostikimin e F.C perms ekzaminimit molecular te AND. 6) Nese hu flbroze cistike cili eshte probabilitei ge te ete homozigot per mutaciont [508.Nese I semuri nuk ka mutacion (508.0 e perjashton kjo diagnozen? {)Ekzaminimi molecular 1 AND eshte I nevojshem sepse klinika e fibrozes cistike (F.C)mund te ngaterrohet me semundie te tjera si defict | alfa-lantitripsines apo infeksioneve perseritese te aparait te frymarrjes byNjihen rreth 1000 mutacione ge shkaktojne F.C nga forma me ¢ lehte ne ate me te rende. 30 jane mutacionet me te shpeshts ne popullatat boterore por secila populate ka mutacionet ¢ veta me shpeshtesi te ndryshme nga popullatat € Mutaconi A F S08 eshte me I shpeshti dhe atin deri ne 70% ne popullatte Evrops veriore dhe ne Shaper Fazat ¢ ekzaminimit te AND jane: 5. Kerkohet direkt per mutadlonin F508 mqs eshte dhe mutacioni me I shpeshte. Nqs ky mutacion nuk eshte | pranishem atehere: 6. —_Kerkojme per mutacionet me te shpeshta te populates ku ben pjese pacienti 7. Gjenden haplotipet ge jane set alelesh ose gjenesh te lidhur ge kane tendence te trashegohen sebashku. Kjo behet per te gjetur mutacionete tjera me te rralla 8. Nese te gjitha deshtojne atchere kerkohet gjetia e markereve polimorfe te AND ge tejeohen sebashku me lokusin e F.C me ane te metodes se lidhjes gjenike ©) Nese prinderit e te semurit ane nga nje vend ku shpeshtesia € mutacionit 4508 eshte 70% atehere probabiliteti ge ai te jete homorigot per kete mutacion eshte 0.7 x 0.7=0,49= 49% <)Nese | semuri del negativ per mutacionin A F508 nuk e perjashton mundesine ge ai te jete I semuare nga fibroza cistike sepse rreth 30% e mutacioneve pergigiese per F.C nuk jane FSO8 ‘Usherimi 2 ‘Zajidhni nga lstat e meposhtme konceptin ge shpjegon me mire situatat a,b,c 1)Premutacion 2imprinting gjenomik WDizomi njeprinderore ije 7 viecar me sindromen Prader-Willi ge karakterizoht me prapambetje mendore.... 4) Te njefemije 6 vjecar me sindromen angelman.. ©) Analiza ¢ gienti FMRI te nje grua 32 vjecare... XX njeprinderore(UDP- uniparenteral disomy) jo sepse ne UPD ted y kopjet e nje kromozoni te caktuar trashegohen nga njeri prind dhe asnje nga prindi tjeter Mekanizimi per formimin e UDP k ate beje me humbjen e nje kromozoni ne nje shtatezani qe kishte filluar si trizoomi jo si pasoje ose e mosshkeputjes se kromozoneve ne mejozen e pare ose ne te dyten bylmpriniting gjenomik Fenomeni perms se ciles gjene te caktuarfunksionojne ndryshe te varur nga fakti ngs ata jane me origiin mater nose patern. Mekanizmi | modifikimit te AND te perfshire ne imprinting | akordohet ndryshimit funksional ne allele te caktuar ne kohen € pamatogjenezes te kushtezuar nga seksi I prinderit. Imprinting zgjat vetem nje gjenerate e me pas larsohet Mas delecioniintersti sindromin Prader-Willi «©)Premutacion Mas hemi nj ehspansion te trinukleotideve persertese CGG ne gienin FMRI atehere kemi te beime me sindromin X te kthyeshem. Vete ky sindrom eshte dy llojesh 2). Premutacion(S0:199 kepie CGG) ge nuk ka efekte ne fenotip by Mutacion | plote(mnbi 200 kopje CGG) ge shkakton edhe sindromin Klinik ne kromozonin ¢ 15 do ishte me origin patern ¢ jo matern atehere do te behe} fale perMags ne rastn konkret Kemi 92 kopje te CGG atchere kemitebejme me ne premutacion, Ne pasardhes ekspansioni Vien duke u ritur varias © (6/35 [Nje paciente e juaj eshte e semure nga hemophilia ‘a)Mendoni te hryeni ekzaminimin e kariotipit te saj? Cit jane mekanizmat ge cojne se Okariotpi kryhet per te percaktuar nese hemophilia eshte shkaktar nga ndonjé anomaly kormozomike s sindromi tomer, ote je tanslokacioni midis nj kromazoni X dhe njeautozomi ose nga praniae semundjeve ten je fenouP! femeror por me kariotip mashkullor. Mekanizmat e formimit te hemofilise jane: 1 Njefemer qe te shfage hemoflne duet tejte homozygote per mutacionin pegigies per hemofilinie émih Xx" per shtak se hemofli eshte je semundje ecesive ldhur me kromozonin X. Qe te tranferet tk bia duet ge | ati te jete hemofilik dhe nena mbartese © hemofilise. 2 Prania e nj tanslokacioni reciprok midis nje autozomi dhe nj kromozoni X tek | cil keputjaperfshin gjenin ¢ faktorit VIII te koagulimit dhe inaktivizimin preferencial te kromozonit X 3. Fenomeni | lionizimit te pafavroshem me inaktivizim te kromozonit X normal ne gelizat ge prodhojne faktorin Vil te koagulimit duke shkaktuar ulje te sasise se tij ne garkullim. 4. Sindromi Turner me mutacion te kromozonit te vetem X te tejcuar ose nga babai hemofilik me mosshkeputje te kromozonit X ne gamatogjenezen e nenes ose nga nena mbartese me mosshkepute te kromozoneve gjinore ne gamatogjenezen atnore 5. Fenomeni | izodizomise njeprinderore ge eshte fenomeni | pranise se 2 kromozoneve te njejte te trasheguar nga | neti prind, Pikerisht vajea merr nje doze te dyfishte te gjenit te hemofilise dukt qene homozigote per hemofiline. t) Ne ketetranslokacion keputja ka prekur gjenine faktoit VIII te koagulimit. Kromozonitjeter eshte normal por ne ete tip translokaconi eshte ky kromozon ge inaktivizohet ne menyre preferenciale Ushirimi 4 ! Individet me grup giaku N jane homozigot NN sikurse edhe at ate grupit M ge jane MM pasi alelet M dhe N jane ‘kodominant. Shenojme me: P. shpeshtesia ealelit M q Shpeslitesia e alelit N NN. qorrenja katrore ¢ 0.22 0.0469 M-p-1-0,0469-0.531 ‘Shpeshtesia e individeve me grup gjaku MN eshte MN 2pq°2x0.469%0.531. 49.89% Shpeshtesiae individeve me grup giaku M eshte: Mep” 28.19% Ushurimi S Luiza 26 vecare ha patur nje vella ye ka vdekur nga fibroza cistike. Ajo eshte mau i Pees iga fibroza cistike. Ajo eshte martuar me edi pa pasur histori Duke ditur ye shpesivesiae kesaj semundje ne popullatat europiane exhte 1/2500 va eshte probabilite ai Trego problemin 22 ne fayen 168-169 sic eshte fIKS uty... jaUshtrimi 6 ‘Mutacionet gedemtojne kopjimin zakonisht pakesojne prodhimin e produktit gienik por shpeshhere nuk e cleminojne ploteisht ate. Te gjeni I bet globines keto mulacione shkaktojne + talasemi ku emi prodhim ten je sasie te vargjeve B te globines. ‘Zaiidbie jonet missense shkaktojne zevendesimin e nje aminoacidi te vetem ne vargun polipeptidik dhe kur ndodh ne ajenin e B globines shkakton B+talasemn! [Naersam utacionet frameshift ndryshojde te gjitha kodonet duke perfshire edhe renditjen © aminoacideve te vargut polipeptidik pas vendit ku ka ndodhur mutacioni duke cuar ne formimin e nje vargu jofunksional ose te ppagendryeshem. Po ashtu mutacioni frameshift mund te coje ne formimin e nje kodoni STOP te parakohshem duke prodhur nje varg me te shkurter. Mutacionet nonsense cojne ne prodhimin e vargjeve polipeptidike te cunguar. Kura to ndodhin ne skajin Ste gjenit atchete eleminohet pjesa me e madhe e vargut polipeptidik. Mutacionete siteve te splicing-ut mund te kepusin nje piese ose te githe ekzonin, duke prishur perberjen aminoacidike te polipeptidit ‘Mutacionet frameshift nonsense dhe te siteve te splicingut ne gjenin ¢ B globines shkaktojne B-talasemi ne te cilen ‘nuk kemi fare prodhim te vargjeve B. PYETJE TEORIKE: Fibroza Cistike(F.C) Karakteristika e F.C jane: ~ Eshte semundje letale autozomale Incidence 1:2000 dhe 1:22 njerez ne populate jane bartes "[aseo Manifestimet klinike jane si pasojee demtimit te funksionit ekaokrin pankreatik(malabsorbimi),gjendrave intestinale(meconium ileus), duktuseve biliare(cirroze biliare), gjendrat bronkiale( infeksione bronkopulmonare ime emfizeme), giendrat edjerses dhe funksionit gonadal(inferlitet) Ne disarastene periudhen neonatale paragesin meconium ileus ge eshte nje obstruksion intestinal) Rreth 15% e pacienteve nuk kane insuficience pankreatike Mungesat bilaterale kongenitale¢ vas deferens eshte shkaktari me I zakonshem | inferlitetit te meshkajt me F.C dhe mund te ndodhi te heterozigotet te shogeruar me nje mutacion ne intronin 8 te gjenit F.C eshte si pasoje € mutacionit ne xjenin percucs kondukttor rregullator te F.C(CFTR) I eili kodon nje kanal jonik per klorin duke prekur per pasoje rrugen e percueshmerise se kripes dhe ujit ne gelizen epitaliale. Ulja e Sekretimit te lengjeve dhe kripes eshte pergjgjes per bllokimin e rjedhjes ekzokrine nga pankreasiakumulimin e rmukusit ne rruget e ajrit dhe riabsorbimin defekt te kripes ne giendrat e djerses. Gieni pergiajes per F.C eshte I lokalizur ne kromozonin 7431 Fy Se BE Conn aoe Diagnoza ‘Ne rastin e F.C perdoren markues te lidhur duke mundesuar detektimin e bartesit dhe diagnozen prenatale Te te porsalindurit detektohetnivele tel arta ne serum te trips reactive immune Diagnoza konfirmohet nga testi poctiv I gjendrave te djrses dhe analizimi | mutacionit CTRF ‘Teajtimi konvencional Rekomandohet zevendesimi | enzimave pankreatke dhe trajtimi | infeksionit pulmonary me antibiotic dhe fizioterapi 1 Te rendesishme: : ‘Mutacioni pergiies per F.C lohalizohel ne hromozonin 7 1 cilipermban 27 ekzone Rreth /-€ mutacioneve jane mis-sense diith produkt proteinik eshte | plote ne gitesi pork anje zevendesim aminoacidik ' Mutacioni me | shpeshte eshte ai F508 duke perbere 702% terasteve 4 F908By =DELECION "ENILANALIN 508+LOKALIZIMI | MUTACIONIT NE SEKUENCEN KODUESE TE GJENIT PER CFTR ‘TEZA NR 4, 12-47, 5-53, 11-54, 23-30, Teori: Mutacionet gjenetike. Usherimi Ie ne laboratorcitogjenetik eshte derguar giaku I njefemie me dsformi per tekryerkariotipin. Laborato ep peraiigien 46.X¥,189- ‘aCfare tregon kjo formule? tyLaboratori kerkon te kryeje dhe kariotipine prinderve fenotipikisht normale te femijes. Pse? ‘¢) Laboratori dergon reculiatet e kariotipittep rinderve nena: 460% baba: 46,x9,(7:18)(935:q12) Cfare ju sugjerojne keto reculeate. Zaiidhie: eAEXY 8a; Ky karotp tegon se individ ka 46 kromozone, eshte | scksit mashkull dhe kan delcion te hrahut te gjmte te kromozonit 18 5) KryeriaekariotpteprndertKerkohet per te pereaktuar nese anomaliakromozomike te femija ese njé muacion Tridimth de novo apo I trasheguar nga njeri pre) prinderve,bartes te ekuilibruar te semundjes ‘yTregon ge nena exhtem ekariotip normal ndersa a at ka je translokacion te ehuilibruar midis kromozoni 7 dhe 18 1 cili gjate mejozes jep derivation 18q- ge | tejcohet femijes Ushtrimi 2 [Ne nje populate ne ekuiliber jane te pranishem re gjenotipe me shpeshtesine ¢ meposhtme AA~0.81, Aa~0.18 dhe aa=0.01 ‘a)Ciat jane shpeshtesite e aleleve A dhe a 1)Si do te jene shpeshtesite e tyre ne breznite e ardhme )Cfare shpeshtesie do te keme martesat AaxAa ne kete popullate snojme Shpeshtesia e alelit A p Shpeshtesia e alelit a 4 Dime qe p'q-1 ku a 4: enja katrore ¢ 0,010.1 dhe shpeshtesia e alelit Ap. 1-0.1=0.9 bysipas ligt te Hardy-Weinberg ne nje populate ne ekuiliber shpeshtesia gjenike e gjenotipike nuk ndryshon ne breznit pasardhese. Qe te ekzistoje ky ekuiliber duhen disa kritere: rartesat ne nje populate te jene rastesore -Popullata te jete € pakufishme “mos te kele seleksion.migracion, mutacion ose shperndarje jorastesore te kromozoneve Te ute hetopika ekzistojne edhe pse nderhyne,janestastkiht aq te vogla sa te mos e prishinehulibrin ne reznn ve ne strukturen gjenteike te nje populate t)Martest Aa \Aa do te hene nije shpeshtesi 2pq \2pq_ 0.0324Ushtinii3 ‘Ne nje populate te dhene ekzistojne tre semundje gjenetike secila me shpeshtesi 1/2500 individ, Keto semundje jane retinoblastoma me tejcim dominant autozomik,ataksia ¢ Freidreich. ‘@)Cilat jane shpeshtesite gjenike per secilen nga keto semundje. lem 11 Ushtrimi 4 ! ‘Zgjidhni nga listat e meposhime termin ge I pershiaten mem ire situatave te pershkruara ne pika af. Jepni shpjegimet perkatese te termave I-Heterogienite alelik 1 2Pleiotropizem 3.Bkspresiviteti variable ‘ 4-Anticipacioni S-Bashkegjakesi 6-Heterogjenitetlokusi Lei ‘Anticipacion: Tendenca e disa semundjeve autozomike per tu manifestuar me heret dhe me forme me te rende ne breznite pasardhese ')Pleitoropizem: Efektet multiple ten je gjent ©) Ekspresiviteti variable: Variacion ne gravitetin e shenjave fenotipike ten je gjeni te vecante <)Bashkgjakesi: Martese ndermet individeve me lidhje gjaku )Heterogjentitetalelik: E njejta semundje gjenetike shkaktohet nga allele mutante te ndryshme ne te njejtin tokus ‘Heterogjenitet lokusi: Enjejta semundje gjenetike shkaktohet nga allele mutante ne lokuse te ndryshme PYETIA TEORIKE MUTACIONI Mutacionet janw ndryshime permanente tw AND. Ato pwrfshijnw aneuploidit, ndryshimet struktuarale tw kromozoneve, mutacionet pikwzore, qw pwrfshijnw substitucionet, delecionet ose insrcionet e njw ccifti bazash, duplikimet © AND dhe inversionet dhe mutacionet procesuese tw ARN. Diecionet ¢ mwdha dhe insercionet mund te krijohen nga njw krosing-over i pabarabartw midis segmenteve tw keq- radhitura tw AND duke shkaktuar psh. Anonali nw dallimin e ngiyrave. Mutacionet dinamike janw progressive dhe perfshijnw ekspansionin e sekuencave triplet te perseritura. |-DElecioni mund te jete I madhesive te ndryshme. Ai eshte shkaktar {alfa talsemise ku kemi delecion te te gjthe tjenit . Ndersa ne rastin e DMD shkaktar mund te jete delecion | nje pjese te gjenit ACGTTGA pas deecionit te T kemi ACGTGA 2-Insercionet-Vnedosia e nie sekuence te huai AND.-je ne nie gien. Ky loj mutacioni demton funksionin e gjenit sikurse ne hemofiline A ku Kemi insercion te sehuencave te perseritura LINE I ne gjenin F&C. ACGTITGA ' ACGTATGA 3. Dytishimet- Ne DMD 5-10% te mm ioneve jane si pasoje e duplikimeve te ekzoneve ne gjenin e distrofines. Ne DMD mutacioni vepron duke shkaktuar nje zhvendosje ne strukturen lenuese te translatACGTTGA ACGTTGTIGA 4-Mutacionet pikesore s)Mis-sense: zevendesimi I nje aminoacidi me nje eter ne produktin aminoacid esencial b)Now sensizevendesim I ajekodoni amincacidik me nje kodon stop duke dhene zakonisht pagendrueshmeri tem [ARN e per rrjedhoje jo prodhim ten je produkt gjenetik Disa zevendesime te vetem te nej baze mund te alterojne perfshira ne shprehjen e gieneve regullstoresikurse gjeni romoxor Pe tutaconet frameshift Mutacione qe hegin ose shtojne nj numer bazash qe nuk jane shumefish te treshit dhe ge etme ne altermin eKoriaeslexuese te transkiptimit dhe leximit, Keto mutacionerenatojne ne translatimin e nje fpotein anormale nga sit 1 mutacionit dhe pothuajse gjtnmon rezulton ne gjencrimin © nije kodoni stop te parakohshem. Ne DMD shumica e delecioneve ndryshojne kornizen lexuese duke shb wrsoxip te ashper Nersa ne BMD shummica ¢delcioneve e rune ne menyre korrekte komizen leximitee per pasoje do te bete prodhim te dstrofines me maj te prere ge ruandisafunksione duke rezultuar ne" fenotip me te bute. ckspanston | rinukleotideve te perseriare-Perserijaetrinukleotideve pert} norms normale. Ne kete rast kemi nje haparsion te tripleteve te caktuara duke shkaktuar dia semundjegjentike. Kete oj mutacion rndjame ne area lone. ke keri perseritjet tripleteve pers} normes por | pamjfatueshem per te shkaktuar semundie. Matacione te plote- ku kemi ekspansion te trinukleotideve dhe kemi prani te demundjes aa iaeerke ¢ chspensioit te trinukleotideve perareitese eshte fakti qe ky ekspanson vjen duke u ritur nga breznia ne brezni Shembuj Sindromi X 1 kthyeshem: ekspansion te CGG ne gjenine FMRI Distofia miotonike: ekspansion te CTG ‘Semundja Huntigton: ekspansion te CAG F-inversionet- Jane nje forme shume erralle e mutacionit gienetik dhe karakterizohen nga rrotullimi 180 grade apo nga permbysja ene vendij te AND duke mare pamje te kundert ne krahasim me rendijen normale, Shembull eshte hemophilia A. proteinik dhe ka pasoja kur perfshihet nje splicingun e introneve dhe ekzoneve ose te preke sekuenca te kaktuar mosprodhim te distrofines dhen je Ataxia Peiedrich TEZA NRS 17/9 35/35. 22/41 16/48 22/81 ‘TezaS Usherimi 1 eee! je kromozomi I nje kromozomi submetacentrik ka nderruar vend me krah te shkurter p te nje ‘metacentrik .Individi ka 46 kromozome dhe ka fenotip normal. alternati pan (6 kromozome dhe ka fe Citar mga tivat I perket ky ajtranslokacioni Robertson I cekuilibruar b)= / = Tekuilibruar ©) inversion paracentrik 4) Translokacioni reciprok I ekuilibruar e)translokacioni reciprok I eekuilibruar /siid Arsyetim Kromozom metacei srk kromozom me centromer gendror dhe krabe te lite te barabarte (kromozomet 1.3.16.19.20)ACGTTGA ACGTIGTTGA 4-Mutacionet pikesore a)Mis-sense: zevendesimi | nje aminoacidi me nje_ tjeter ne produktin protei aminoacid esencial {)Non-sens:zevendesim I nje Kodoni aminoacidik me nje Kodon stop duke dhene zakonisht paqendrveshmeri tem [ARN e per rjedhoje jo prodhim ten je produkti gjenetik Disa zevendesime te vetem te ne} baze mund tc alterojne splicingun e introneve dhe ekzoneve ose te preke sekuenca te perfshira ne shprehjen e gjeneve rregullstore sikurse gjeni promotor. $-Mutacionet frameshift-Mutacione ge heqin ose shtojne nj numer ‘bazash ge nuk jane shumefish te treshit dhe qe reultajne ne alterimin e kornizes lexuese te transkptimit dhe leximit. Keto mutacione rezultojne ne transatimin e nje protein anormale nga sit I mutacionit dhe pothusjse gjthmon rezulton ne gjenerimin enje kodoni stop parakohshem. Ne DMD shumica e delecioneve néryshojne kornizen lexuese duke shkaktuar mosprodhim te disofines dhen je fenotip te ashper Ndersa ne BMD shumica e delcioneve e ruajne ne menyre korrekte kornizen ¢ leximit ¢ per pasoje do te kete prodhim te distrofines me maj te prere ge ruan disa funksione duke rezultuar ne nje fenotip me te bute. 6 Ekspansion { trinukleotideve te persertura-Persrija trinukleotideve pertej norms normale, Ne kete rast Kemi nje tkspansion te tripleteve tecaktuara duke shkaktuardisa semundje gjenetike. Ketelloj mutacioni I ndjame ne: Premutacione- ku kemi perserite te tripleteve pertej normes por I pamifatueshem per te shkaktuar semundje “Mutacione te plote-ku kemi ekspansion te trinukleotideve dhe kemi prani te demundjes. Karakte ‘¢ ekspansionit te trinukleotideve persreitese eshte fakti ge ky ekspanson vjen duke u rritur nga breznia ne brezni Shembyj eyes Sindromi X 1 kthyeshem: ekspansion te COG negjenine FMRI, Ataxia Priedrich Distofia miotonike: ekspansion te CTG Semundja Huntigton: ekspansion te CAG 1 nje forme shume eral © mutacionit gjenetik dhe karakterizohen nga rrotullimi 180 grade apo se pemininene renditje te AND duke marre pamje te kundert ne krahasim me renditjen normale, Shembull eshte mophilia A. dhe ka pasoja kur perfshihet nje T-Inversionet- TEZA NRS 17/9 35135 22/41 16/48 22/81 TezaS Usherimi 1 Krahu I gjate I nje kromozomi 1 nje kromozomi submetacentrik. ki 0 ‘romozomi sul irik ha nderruar vend me krah te shkurter p te nje Aromoxomi metacentrk.tndvidi ka 46 kromocome dhe ka fenotip normal Cit nga aternativat | perket ky ‘jtranslokacioni Robertson I cekuilibruar b= / = Tekuilibruar ©) inversion paracentrik &) Transtokacioni reciprok | ekuilibruar e)translokacioni reciprok Ucekuilibruar Laiidnie Arsyetim Kromozon tacenttik —kromozom me centromer gendror dhe jgendror dhe krahe te lire te barabarte (kromozomet 1.3.16.19.20)Kromozom suibmetacentrik = me centromer jogendror dhe krahe p dhe q gartesisht tendryshme 2,(4-12) 1718 ii Kromozom akrocentrik ~ me centromerin afer njeri tjetrit (13-15) ,21 ,22,¥ ‘Anomalite ¢ ekulibruara = anomaly ge nuk kane efekt fenotipik sepse I gjithe materiali kromozomik eshte por eshte | organizuar ndryshe ‘Anomalite e paekuilibruara ~ fenotipi eshte anormal per shkak te delecionit,dyfishimit apo te dyjave Inversionet “formohet kur ne kromozom formohen 2 thyerje dhe fragment I perfshire midis tyre peson nje rotullim 180 ° dhe rfutet ne te njejtin vend Inversionet I kemi : a)paracentrike =kur ne fragmentin e permbysur nuk perfshihet centromeri (ne te njejtin krah ) bjpericentrike =perfshihet dhe centromeri Translokacionet anomaly strukturore qe prekin 2 ose me shume kromozome qe pesojne “thyerje “ dhe shkembim ose transferim te segmenteve kromezomike ose te tere kromozomeve Kemi : ‘translokacione reciproke =kemi thyerje me dy kromozome johomologe dhe shkembim te keputura Pergjithesisht suk japin ndryshime fenotipike bjvanslokacionet Robertsoniane =thyerjet ndodhin prane centromert dhe pjeset e mbetura te2 kromozomeve bashkohen duke formuar | te vetem ndodh tek akrocentriket kryesisht (bartesit kane 45 kromozome €) Translokacione nga insericioni =lindin 3 thyerje dy prej tecileve ne te njejtin krah atchere pergjigia e sakte do te ishte _:MQns nuk eshte perfshire asnje kromozom akrocentrik asne tip translokacioni robertsonian nuk eshte pergjegjes per kete rikonstruktim kromozomik .Inversionet paracentrike indodhin ne | kromozom te vetem ne krahun e sshkurter ose te gjate => ge kemi te bejme me translokacion reciprok Tcili eshte | ekuilibruar sepse ngs do te ishte | packuilibruar fenotipi do ishte anormal pra prgje sakte D) Ushtrimi 2 Femijet e lindur nga nje cift shurdhmemecesh nganjehere jane 2 tipesh :Normale dhe shurdhmemece Jepni shpjegimin e mundshem Zsiidhie Shurdhesia shkaktohet nga mutaionetegjeneve te ndryshme autozomike dhe tecohet edhe si karakter autozomik edhe sikarakter dominant Nese cift | prinderve shurdhe lind vetem femije normale => pjesarte cif jane homozygote ps2 ene ees ein fen Ferns oma or heros pre dy genet saDB x AAbb~AaBb nese cif lind dhe femije te semure dhe normale atehere ka 3 mundesi: 2)-Te dy prinderi kane shurdhes te tpt autozomik dominant kur alli A eshte pergjeges I semundjes Femijet e shurdhet do te jene homozygote AA e heterozygote Aa (3/4) ndersafemijet me degjim normal do te ene homozygote 2014) Aa x An AA iAa:aA 2a b).njeri nga prinderitparagetshurdhesirecesive autozomike aa (ku alli seshtepergjeges semundjes)dhe prindi sere sures domioan sooth lel 8 ese pees semenler op jeunes goon e femijeve do te paragesin shurdhesi dominante dhe gjysma_tjter do te jene me degjim normal aubb x AABb AaBb; Aabb ©)-Secili pring paragetshurdhesirecesive autozomike por te shkaktuar nga ne alel | ndryshem dhe eshte homozigot ‘ose heterozigot per alelin e prindit eter Variantet qe mund te paragiten jane . : Aahb x aaBb AaB :Aabb :aabB :abb (3/4 shurdhe :1/4 me desiim normal ) Abby mBBAaBb :aaBb (1/2 shurdhc AAabb \ aaBb AaBb:Aabb (12 shurdhe :1 Jakoniah hein mundesi gienden me pense f ne degjim normal ) ne degiim normal ) fisnore te medha me martesa midis familjeve te ndryshme shurdhesh ade me stume indi ide te prekurUshtrimi 3 iS ' [Ne 2 pemet farefisnore te meposhime individet e semure jane me distrofine muskulare progressive e duschene semundje recesive ¢ lidhur me kromozomin X ‘a)Sa eshte probabilitetii I dhe i III ne skemen e pare per te gene bartese ? 8) sa eshte probabiliteti i II ne skemen e dyte per te gene bartese ‘Zsiidhie ‘a)Megenese 12 dhe 112 kane lindur nga nje dja te semure me miopatine e Duschene ato jane bartese te sigurta te ‘semundjes Grate bartese mund te lindin ose vajza te shendosha duke u tejcuar kromozomin X normal ose vajza bartese duke u dhene kromozomin X normal ose vajza bartese duke u dhene kromozomin X me gjenin defektoz (dy smundesi )Prandaj probabi per te gene bartese eshte “4 Edhe Il4 ka po te njejtat mundesi te teicimit te kromozomeve X te saj Prandaj probabilitti i II13 per te qene bartese eshte 4x ‘4 =1/4 b)individi 11 1 eshte rast I vetem no familje Ne kete rast mund te bejme tre hipoteza -Mutacioni ka ndodhur te II11 ,pra I11 dhe 1 2 jane me kromozome X normale -Mutacioni ka ndodhur te I11 ge ia ka tejcuar djalit te saj ndersa e ema 12 eshte normale -Mutacioni ka ndodhur te | 2.qe ia ka tejcuar I dhe kjo e fundit djalit te sa} Dihet ge mutacionet recesive te lidhur me kromozomin X 1/3 jane mutacione te reja Prandaj probabiliteti qe II } te {ete rjedhoje e nje mutacioni te i eshte 1/3 Atehere mbetet ge ai te kete marre gjenin e miopatise nga nena tij me ne probabilitet 2/3 .Probabiliteti ge I! ta kete marre gjenin defektoz nga nena sajeshte & Pra probabilitet i 2 per te gene bartese eshte 2/3 x %4=1/3, 12 je probabilitetprej sper tia tejcuar gjenin difektoz vajzes se sa} prandaj probabiliteti | 113 per te gene bartese eshte 1/3 x 4-1/6 Ushirimi 4 Gilat jane rrjedhojat klinike te pritshme ne delecionet e meposhime ?Nese ne secilin rast mungon ¢ se shkalla e gravitetit fenotipik eshte e ndryshme ne secilin rast 3)46,XX,13p- b)46,XXq- ©46,XX,5p- > Ori ot Chot 4)46.XXq- ‘A)asnje Krahet e shkurter te kromozomeve akrocentrike jane identike dhe permbajne shume kopje te gieneve te RNA ribozomale B)Asnje .nese delecioni prek vetem heterokromatinen (C)Sindroma e “cri du chat “SHkalla e rendesise klinike varet nga madhesia e segmentit te keputur (sasiae DNA se hhumbur ).Ne kete sindrom kemi keqformim te laringut te femijet duke shkaktuar gjate te qarit nje tingull si | maces. Kane diasbilitet per te mesuar-hipertelorizem.strabismus, peshe te vogel ne lindje. Shkaku eshte delecioni terminal kromozonit 5. 1D) S.Turmer Kromozomi X q- inaktivizohet ne menyre preferenciale ne te gjitha gelizat (me kusht ge gendra e naka te mos jete keputur jduke reduktuar keshtu rendesine potenciale ne nje delecion te tille S.tumer fenotipikish eshte kryesisht femer,por pacinetet deshtojne te maturohen seksualisht. Zakonisht ka limfuedema ne duar dhe kembe te te porslindurit; mbiformim te lekures midis qafes dhe shpatullave dhe strabismus. Inteligjenca Ushurim §‘Tregoni nese jane te verteta V ose te rreme R situatat e meposhtme |-Konkordanca te binjaket monovigote eshte gjthmone 100% te anomalite kromogpmike R 2.-Konkordanca tte binjaket monozigote eshte me elarte sete binjaketdizigote per semundjet shumefaktoreshe —V 3.Ne shumicen e rasteve te hipertensionit esencial trashegimia eshte shumefaktoreshe | V 4-shtalartesia eshte nje karaktershumefaktoresh—V 5-Shumica ekeaformimeve te lindura eshte me origjine shumefaktoreshe V ‘é karakteret shumefaktoresh te nderprere ge kane shpeshtesi te ndryshme ne te dy gjiniteparagesin njerrezik me te lure te afermite gjnise me pak te prekur R 7 ekuilibri Hardy-weinberg nenkupton mungesen e seleksionit V 8 heterozigotet e anemise drepanocitare kane nje perparesi selective ne saje te rezistences ndaj malaries V 9-shpeshtesia e heterozigoteve per fibrozen kistke ne popullatat kaukaze eshte 1/20 V . ‘tepeatoboerolonia filer exes oje serundie recaive © lidher ne roncaomin X > 5 Koglooade Redoarch, R TEZANRS 6.29-43, 2-52, 3-72, 25-83, 16-48 PYET PER TEORINE, Ushtrimi 1 Nese nje grua ka 3 djem,2 normale dhe 1 me hemofili dhe daltonizemcili esht gjenotipi I mundshem I tj dhe si ka ndodhur? Zxidnia Pergiigje:Mqs njeri nga 3 djemte I kate dyja semundjetatcher gruaja eshte bartese etyre.kjo do te thote se mas dali ‘mer vetem kromozome x nga nena atcher te dyja gjenet difektoze jane ne kete kromozom. Gjenotipi ne kt rast do te Jete:XhdY. Mege 2 femiojete jere jane normal ateher nena ju ka dhene nga ! kromozom X normal. Pra kjo grua ka sgjenotip X HD X hd. Kromozomin normal ajo e ka trasheguar nga I ati dhe ua ka dhene 2 djemve normalndersa kromozomin Xhd e ka trasheguar nga nena e saj.ateher nena ¢ gruas ka gjenotip X Hd X hD dhe gjat mejozes se pare {erndodhur krygkembimi midis lokusit te hemofilise dhe daltonizmit.prej ku ka dal kromozomi X ha cil est tejcuar te'gruaia he pre} saj te dali! semure. Ushurim 2 ‘diotesia amaurotike familjare{semundja,e Tay-sachs) eshte 1 semundje recesive autozomike. Duke ditur ge shpeshtesia e semundjes ne populate eshte 1/360000.gjeni: a)nese 2 individe fenotipikisht normale kane | femije te semure dhe | femije normal,cili esht probabiliteti qe ky | fundit te jete bartes | semundjes? b)kur ky femije te ritet dhe te martohet me nje grua normale,sa do te jete probabiliteti qe femija I tyre I pare te jete | nese femija | pare | lindur nga martesa e mesiperme esht I semure sa esht probabilitecti ge dhe femija I dyte te linde | semure? nese 2 femijete pare lindin te semure.cili eshte probabiliteti ge femija I trete te linde I shendoshe? e)perpiloni pemen farefisnore te kesaj familjje 4 Pewlixie:aynga martesa midis 2 heterozigoteve normalisht pritet qge te kemi:1/4 AA;1/2Aa dhe 1/4aa, Mege femija I dyte nuk eshte I semure pra smund te kete gjenotipin aaymbetet qe nga 3 mundesite e mbetura probabiliteti per te gene bartes te jete 2/3 bige temija te Hinde | semure prinderit duhet te jene heterozy gote.probabilitetine tea tit e dime ge esht 2/3.duhet te siejm ate te nenes.mege ajo eshte normale dhe nuk ka histori familjare te semundjes ateher ky probabilitet do te jete ‘tai ne populate:q(ne katror) 1/360000 4 (rrenja katrore €)1'360000 1'600 P 1g: 1-1/600 afersisht |2pq=2 x 1 x 1/600=1/300 3 Pra probabilitti ge te jet bartese midis 2 heterozigotesh eshte:2/3 x 1/300=1/4S0 he probabiliteti qe te linde 1 femije I sermure eshte: P=1/4 x 1/450=1/1800 afersisht 0,05%%(pra shume | vogel) ‘nese femija | pare dot lindte I semure atcher prinderit do te ishin heterozygote te sigurte dhe probabilteti ge femija i dyte te jete I semure do te ishte % ge kemi te bejme me translokacion reciprok Teili eshte | ekuilibruar sepse ngs do te ishte I packuilibruar fenotipi do ishte anormal pra prgj e sakte D) kromozomik eshte por eshte | Ushtrimi 3 [Ne pemen farefisnore te meposhteme II dhe 112 jane ulbine, Albinicmi I zakonshiem estte nje semundje recesive autozomike. Duke shenuar alelin normal me A dhe alelin mutan me a: wshkruani gjenotipete individeve IH] dhe 112 imeqe semundja eshte recesive autozomike, pasardhesit do vijne nga prinder heterozygote Aa dhe vete II}dhe 112 qe ‘Jame te semure do jene a ‘b)L-Logarisni probabiliterine IH per te qene heterozygote Nea pema shohim ge IIt vjen nga prinder heterozygote ndaj pasardhesite dy prinderve te tlle do te jene: 2/4 Aa. a. AA, Mirepo sete Il nga pema shohin se m probabilitetin 2°3 Aa eshte e serure.ndaj heqim Hogaritja gjenotipin aa dhe hemine <)ngs 1V2 dhe 1V3 kerkojne keshillim gienetk, sa eshte probabliteti get indin nj femije te semure7individet bashkshorte ne kete familje jane te shendoshe. {Qe femijai 1V2 dhe 1V3 te jete I Semure duhet ge: = Ildte jete bartese dhe per kete probabilitti eshte 2/3 = Qe 4 tijape femijeve 1112 dhe II13 aletin a dhe per kete probabiliteti eshte per secilin ¥s Qe I112dhe I113 ti jape alelin a 1V2 dhe 1V3 dhe per kete probabilitti eshte "4 per secilin = Qe1V2 dhe 1V3 ti japin alelin a njekohesisht femijes eshte % per secilin Liogarisim probabilitetin: % « 14 x14 = %* %4 = 1/96 ‘d)llogarisni koeficientin ¢ bashkegjakesise se V1: koeficienti I bashkegjakesise llogaritet me formulen: f= (1/2)ne fugi p + (1/2) ne fuqi m «1/2 ku: péim jane numri I hallkave ge lidh Vi me paraardhesit si nga nena si nga baba! vetmi parardhes I perbashket ne ete rast eshte 114 ndaj kemi: 114-1112-1V2 sidhe 114-1113-IV3 dhe duke bere zevendesimet ne formule kemi: F('4) (4) * 4 =1/32 :hoificenti | baskegjakesise se femijes qe do te linde V1 eshte 1/32 Ushtrimi 4 ‘Nje vajze e porsalindur me organe giinore te medyshta (ambiguitet gjinor). Egzaminimi laboratorik tregon se ka je deficit e enzymes 21 hidroxilaze te tit me humbje kriperash. ipi prisni te gjeni tek kjo femije?Cfare cregullimi eshte? Cfare keshillimi gienetik do tu jepni prinderve? WbMK Son, atttodoole fecoanue Bopenbe Zeiidhis Kariotipi pritet te jete 46 XX pasi semundja eshte njegjenike recesive autozomike.Duhet bere egzaminimi kliniko- laboratorik ne periudhen € rsalindjes ne menyre ge te percaktohet piinia € femijes si dhe lohen keri hhumbjes 2 kriperave.Nga ana emjekut mund t kemi nje kesillim per kirurgji per te korrekwuar paraciien fuksionetgienitale Usher 5S * Vendosnitermat e pikes B me shpjegime ose perkufizime ne giendjete pikes A “A 1Probabiltet ge nje grua te jete bartese ¢ nje semundje gjenetike 2.1 mundshem vetem kur |. Metode ge erdoret me maker DNA per ercatimin er ji 4.Prototip I depistimit neonantal oa ee S.Rreciku mendelian ge nje individ te j je individ te jete bartes per nje oj semun etike. indivi ge herkon ose mer heshllim gjeneie ene iene 7.Nje individ ge me baze te histories familjare mund te jete heterocigot. $-Probabititet ge nena e nje djal te vetem te semure me DMD te jete bartese e semundjes 9.Nje familje,ne te cilen markeret e lidhur sj Jamie, dur me nj lokus me interes lejon te lender ne 10.Prind, femije, vella ose mater(por jo binjak homozigut) ic ce " individ ‘@konsultand as Mheterozigot I detyruar Mprobabititet I desyruar eWfenithetonuria Dpercaktio direkt ¥ mutucionit sifamilje informative tidDindivid me bashkegjakesi te shkalles se pare ‘panaliga me ane te lidhjesgjenike ZGIIDHJE: 5 Th, 24, 35, 4-€, Sed, 6a, 7-6, 8, 9-8, 104 PYETJE TEORIKE ! 6:Translokacionet ¢ ekuilibruara ,pasojat ‘Anomalite kromozomike, nese jane te ekuilibruara , nuk kane efekt fenot \jshem pavarsisht se eshte I organizuar ndryshe. : TFanslotaiont jane anomaly Sructurore qe prekin yo¥¢ me sume kromozome dhe pessne hye de shtembim ose transferim te segmenteve kromozomike ose te te githe kromozomit ‘Dallohen dy lojetranslokimesh: a)ge rrjedhin nga dy thyerje mbi kromozome te ndryshem sic jane reciproket dhe Robertsonianet dhe b)translokacionet nga insercioni me tre thyerje, dy mbi kromozomin dhurues dhe nje mbi kromozomin mares. Ne translokacionet reciproke ka thyerje ne dy kromozome jo homologe dhe shkembim te pjeseve te keputura. Keto translokacione jane te pademshme, nuk japin ndryshime fenotipike dhe cohen ne shume brezni.Megjithate keto mund te japin ulje te fertilitett, shtim te deshtimeve ose sterilitet. Keto anomaly shogerohen me nje rrezik te larte per gamete te cekuilibruar dhe pasardhes anormale.Keto identifikohen _gjate diagnoses prenatale Translokacioni Robertsonian(sipascitogjenetistt ge e zbuloi | pari) karakterizohet nga thyerjet prane centromerit, pjeset e mbetura te dy kromozomeve bashkohen me njeri tjetrin duke formuar nje kromozom te vetem.Ne njerez kjo ndodh me shpesh ne kromozomet akrocentrike Individet me ketetranslokacion kane 45 kromozome dhe bartesit e¢ kuilibruar jane krejt normale veese ne meshkuj shpesh mund te jene shkak I azoospermise dhe oligospermise. Mekanizmat e formimit te translokacioneve Robertsoniane jane:I.bashkimi I dy kromozomeve ne nivelin e centromereve,b)keputia e njerit akrocentrik ne nivelin e kraheve te shkurtra dhe e tjetrit ne nivelin e kraheve te gjate,! ndjekur nga bashkimi | tyre.c) keputja dhe bashkimi | dy akrocentrikeve ne nivelin e kraheve te shkurter ‘Translokacioni nga insercioni eshte anomaly errale ge lind nga tre thyerje.Fragmenti kromozomik 1 perfshire ndermjet dy thyerjeve futet ne nje kromozom tjeter jo homolog ne vendin ¢ thyerjes se treteInserimi mund te jete | 4rejte ose | permbysur-heterozigotet kane fenotip normal, reziku mesatar I nje heterozigoti per te patur femije te cekuilibruar eshte 30%. sepse I gjthe materiali eshte I ‘TEZANRS 813-12, 15-17, 36:35, 10-38, 78 Teori; Metodat ¢ studimit te diagnozes prenatale Ushtrimi 1 Analizoni metodat e meposhteme.Cila ose cilat metoda leboratorike do te ishte ose do te ishin me te pershtatshme? ‘@-Diagnoza e paralindjes se nje fetusi mashkull ne rrezik per semundjen e distrofise muskulare te Duchenne(DMD) Ekzuminime te meparshme ne pjestare te Yere te kesaj Jamiljeje kane zbuluar nje delecion te plote te gjenit re distrofines. Pergiigia ea Gjeni | DMD eshte gieni me | madh I zbuluartch nnjeriu dhe shpreliet ne gelizat muskulore dhe nervore.Mutacioni 1 hetij gjeni ka nje incidence: 1:3500 djem dhe tejcimi eshte: RLX dhe ne 1 bartesve hane CPK te larte), Ne diagnozen e paralindjes. delecioni | se si me Southern blotting dhe me PCR brdoni te ve £3 e rasteve jane mutacione te reja.(2/3 ¢ jenit te distrofines zbulohet me analizen ¢ AND- resoni aasine mRNA te distofines ne nj bartese te det rueshime lehtesisht te prekur nga DMD.Pergiigia eb ;Behetbiopsi e m.gastroknemius dhe per analizen e mRNA perdoret metoda PCR €-Doni te percaktoni lokalizimin qendror te distrofines ne biopsite muskulore ted y motrave te pasemura ten je dj me DMD, ge te zbuloni nese jane te semura, Pergiigioec Perdoret imunofluoreshenca indirekte me antikorpe ndajdistrofines.Per sasine ¢ distrofines perdoret Westem blott por nuk jepen te dhena per lokalizimin gelizor te aj ; 4-doni te beni diagnozen e paralindjes se nje fetusi mashkull ne rrezik DMD.Egzaminime te mepareshme kane zbuluar se pergjegjes I semundjes ne kete familje eshte nje zevendesim nukleotidesh Pergligia ed ‘ Mege diet zevendesimi nukleotidik per te cilin fetusi eshte ne rrezik, metoda me e mire eshte ajo ge perdor si sonde nje renditje oligo-nukleotidike sintetike( ASO-s) me kete mutacion specific. Ushtrimi 2 ‘Nader 60.000 te porsalindur u gjenden 34 te semure me akondroplazi, nga te cilet 12 kishin prinder normale dhe 22 Kishin trasheguar semundjen nga njeri prej prinderve. Sa eshte niveli I mutacionit ne keta te porsalindur? ia eshte semundje dominante autozomike.Niveli | mutacionit percaktohet me formulen: ku: n-numri || te semureve te lindur nga prinder normale, pra nga nje mutacion I rine nje vend dhe kohe te caktuar. N-numri | pergiithshem I lindjeve ne po kete vend dhe zone 2-Koeficient ge tregon se mutacioni mund te kete ndodhur nga nje nga gametet esecilit prind Nese behen zevendesimet do te kemi: y=12/2*60000=1/10000=1«10* Ushtrimi 3 ‘Nie vajee lindur me eritroblastoze fetale(semundja hemolitike e te porsalindurit SHP)mjekohet dhe sherohet Kur ‘cet, fejuari eshte I fundit nga femije e familjes | lindur pa problem, pas disa femijesh te vdekur nga hjo atotoy eshte ¢ ardhmja e femijeve te ketijcift? Naiza meqe ka gene ¢ semure por eshte mjekuar eshte me gjenotip Rh+Rh- dhe nene me gienotip Rh-Rh- {acinar ka patur vellezert me gjenotip Rh! Rh-. por vete mege nuk e ka kaluar semundjen eshte me gjenotip Rh-R (nderkohe nena do kete gene homozygote Rh-Rh- dhe | ati heterozigot Rh Rh), io semundje shfaget ne femije me nena homozygote Rh-Rh- ge sensibilizohen nga bashkshorte Rh+RRh- Rastine fale nuk eshte I tile sepse dhe vajza dhe dal ane Rh-Rh- Usherimi a H& D shenohen alelet normale kurse h & d Alle peri shalare te smundes, Analizojme n bs: ee shkuit€ kesaj peme ge jane hemizigote per gjenin e ndodhur ne kromozomin X: ULI2. dhe 13 jane hemofilike me shikim normal te ngjyrave. X DY ° m2 - dhe 111 june te shendoshe pra XDHY‘+ 111 dhe 113 jane daltonike me gienotip XY a ' ‘+ 1112 eshte dhe daltonik dhe hemofilik pra XdhY Analizojme femrat: ; ‘« [5 ka fenotip normal por ka lindur djem daltonik dhe te shendoshe ndaj duet te jete heterozygote per daltonizmin dhe homozygote normale per hemofiline me gjenotip XDH XdH ‘© 114,15,116 kane marre nga babai | tyre kromozomin XDh. : ‘© Gruaja 14 ka lindur djale normal ndaj vete € ka marre nga ¢ ema kromozomin XDH ge ja ka dhen te birit nda ajo vete eshte XDHXDh ‘© GrugjaI16 ka lindur nje djale hemofilik por vete ka gjenotip XDhXDH 15 ka marre nga | ati detyrimisht XDhdhe nga e emaXdH dmth ka gjenotip XDKXdH, por ka nje djale hemofilik dhe daltonik.XdhY dhe kjo shpjegohet me krosingoverin qe I ka ndodhur lokuseve te kromozomeve X te nenes. vswinis 3/457 Zajidhni nga lista e meposhieme procedurat diagnostike dhe egzaminimet ge duhen kryer ne diagnozen e ‘paralindjes per situatat nga a)ne g).Opsionet e dhena mund te perdaren me shume se nje here dhe per te njejten situate mund te perdoret me shume se nnje opsion. 1 Amniocenteze, 2.Biopsia vileve koriale, 3.Ekografia, 4.Egzaminim citogjenctik, 5. southern Blot, 6.PCR, 7. Hibridizimi me oligonukleotide alelospecifike, 8.analiza € lidhjes me RFLP intragjenike ‘)Distrofi miotonike elindur b)sindroma e X te thyeshem c)Mielomeningocele d)hemophilia A e)korea e Huntington f)B-talasemia g)trizomia 13 cat distrofia- amniocenteze, biopsy € vileve koriale, southern blott sindroma e X-amniocenteze biopsy e vileve koriale, southem blot sidhe mund te perdoret dhe PCR per te percaktuar gjendien e premutacionit Mielomeningocele-amniocenteze dhe ekografi Hemophilia A-amniocenteze,biopsy e vileve koriale,souther Blottanalize e hedhjes me RFLP intragjenike Korea ¢ Huntigton-amniocenteze,biopsy e vileve koriale, PCR Baalase wnniocenteze, biopsy € vileve koriale, hibridizim me oligonukleotide ‘Trizomia 13-amniocenteze, biopsy € vileve koriale, egzaminim citogjenetik. TEORI Metodat e studimit te diagnoses prenatale Diagnoza prenatale permbledh nje teresi mjetesh laboratorike ge ge perdoret gjate periudhes se shtatzanise nga fekondimi deri ne lindje . per te diahnostikuar patologii te fetusit keto patologji mund te jene me natyre infective jatrogjene,ambientale ose gjenetike. DPL ka disa karakteristika si Gee kkryhet ne individe ge e kerkojne, por tek nje subject ge nuk njihet de juroyeta € nenes eshte gjithmone ne plan te pare ne krahasim me fetusin BIDPL nuk Ion te behet ne hohe eae lidhja midis genotipt dhe fenoiit sepse ky undit percaktoet vetem ne lindje. ¢¥teknikat instramentale per marrjen e materialit fetal, shpesh mund te jene shkak deshtimi. 4)ka raste te caktuara kur DPL lejon te kryhen mjekime e)DPL_u mundeson cifteve ne rrezik.te zgjedhin metoda riprodhimi et) Teknikat ne dispozicion te DPI. ndahen ne invazive dhe jo invazive Ne teknikat wasive perfshihen a) diagnoza ¢ preimplantimit(per zbulimin e semundjeve genike.aberracioneve Kromozomike) b) amniocenteza(per zhulimin e aberracioneve kromozomike.defekteve te tubit ncural dhe semundjeve genike) e)vilocenteza(per 2b € semundjeve genike dhe aberracioneve kromozomike) Shordonoceneza (fer slninesemundve ince de ronan zbulimin e semundjeve metabolike dhe yenodermatozave) weNe teknikat joinvazive perfshien: ajekografia (per abulimin e defekteve strukturore te SNO, veshkave zemres et) +) depistimi ne serumin e nenes (per zbulim te defekteve ne tubin neural,nefrozes se lindur ,sindromin Down et)) ©dingnoza ne gelizatfetale ne gjakun e nenes (per zbulimin e semundjeve gjenike, aberracioneve kromozomike eu) Teraard 9. 18-17, 22-41, 16-56, 8-73, 8-77 Teori:Bazat gjenetike te Ca dhe onkopresoret APO ONKOGJENET.PYET SE O NJERA O TJETRA ESHTE OSE TE DYJA..PYETI TE TRE ALTERNATIVAT Ushtrimi 1 ; [Néer 4.5 milion lindje ne nje periudhe 40 vjecare ne 1 popullate 41 femije u diagnostikuan me anhidri semundje dominante autocomike e syritelindur me prinder normale ; A) Duke pranuar se keto rasie jane mutacione te reja,sa eshte nmniveli I mutacioneve mie reja a eshte riveli I mutacioneve ne lokusin e anhidrse ? Zgiidhje _ Sr ndvide Lane S000 2-400 ele Megs evened oie or jane heterozygote zakonisht => niveli | mutacionit do te jee 41 /90000000=4.55 x 10 ne fugi -6 me I ) vieresimi bazohet ne ~sqarimi I sakte nese jane mutacione te reja -ae semundja ka penetrance te plote “ge te gjitha rastet kane lindur te gjalle -¢ ekziston vetem | lokus ku mutacioni sjell anhidri "Nese do te kishte me shume lokuse niveli shume I madh nese nuk gjenden disa mutacione atchere niveli shume | vogel tyre Ushurimi 2 ‘Ne 2 pemet farefisnore te meposhtme individet e semure jane me distrofine muskulare progressive te duschene -semundje recesive e lidhur me kromocomin X ‘Sa eshte probabilitet i I dhe i III ne skemen e pare per te gene bartese ? ‘)sa eshte probabiliteti i Il ne skemen e dyte per te gene bartese s)Menenese 12 dhe 112 kane lindur nga nj djale te semure me miopatine e Duschene ato jane bartese te sigurta te semundjes Grate bartese mund te lindin ose vajza te shendosha duke u ejcuar kromosomin X normal ose vejea bartese duke w dhene kromozomin X normal ose vajza bartese duke u dhene kromozomin X me gjenin defekioe (8y ‘mundesi )Prandaj probabilieti i 114 pert qene bartese eshte’ Edhe Ilka pote njjtat mundesi te tejimit re kromozomeve X te saj Prandaj probabilitti i IN3 per te gene bartese eshte Vex 14 1/8 ilndividi 1 eshte rast I vetem ne familje Ne kete rast mund te bejme te hipeteza Mutacioni ka ndodhur te HII pra Ill dhe 12 jane me kromozome X normale Mutacioni ka ndodhur te 11 ge ia ka tejcuar alte sajndersa e ema 12 eshte normale Mutacioni ka ndodhur t 12 ge ia ka tejcuar II 1 dhe hio e fund att esa) Dihet ge mutacionet recesive te lidhur me kromozomin X 1/3 jane mut Jete riedhoje e nje mutacioni teri eshte 1/3 Atehere mbetet ge ai te kete ‘je probabilitt 2/3 .Probabilteti ge IIT ta kete marre per te qene banese eshte 23.13 12 nije probabittet prej % per ta tejcuargienin sshte 3% 16 ione te reja .Prandaj probabilitei ge Ill | te ‘marre gienin e miopatise nga nena e tij me sienin defektoz nga nena e saj eshte “% Pra probabilitet i 12 Fehtoz vajzes se saj prandaj probabiliteti | 113 per te gene bartese Ushtrimi 3_Nje grua esemure nga fibrovahistke dhe eshte I vetmi person I semure ne familje Sa eshte probabilitet! per te gene bartese/bartes babaitnenes motres djalt te motresvellait de djait te vellaitesaj ??? Zaiidhie Mas fibrozacistike eshte njesemundje recesive autozomale atehere fakti ge paciensja eshte me F.C do te thote ge Jo a gienotip homozigot recesive per pasoje ted y prinderitdubet te jene hetorizgot per matacionin pergjjes te F.C pra 100% mbartes te mutacionit. ‘Nena e pacientes 100% Babai I pacientes 100% ‘Mas pacientja eshte homozygote recesive atehere femijete sa} do jene gienotipikish _a(ngs shenojme me a gjenin pergigies per F.C), cka do te thote ge te gjithe femijete saj jane mbartes te semundes. Vajza e pacientes 100% Vajzae pacientes eshte heterozygote e per pasoje ge dali te mare alelin perggjes per mutacionin eshte ...dmth Dali | vajzes 50% Vella shendoshe | pacientes 67%4(duke gene femije I shendoshe I dy prinderve bares ai ka nj probabilitet 2/3 per te ene bartes dhe 1/3 per te gene homozigot normal 2/3 ishte probabiliteti Ite atit per te gene mbartes.Qe femija te trashegoje gjenin pergigjes per F.C nga babai eshte “4 atehere probabiliteti qe femija te jete mbartes eshte % x 2/3=33% Djali I vetlait 33%6(1/2 e probabilitett te tea tt) Ushtrimi 4 Shpjegoni pse nje pacient me retinoblastoma sporadike zakonisht ka nje tumor te vetem ne njerin sy ndersa ‘retinoblastoma e trashegueshme zakonisht prek ted y syte ose me rralle njerin sy po me tumore te shumte ??? Ne rastet sporadike te retinoblastomes ted y alelet e gienit te se njejtes gelize duhet te kene pesuar mutacion ge tem und te shfaget semundja .Megenese ka pak mundesi ge kjo ndodhi e rralle te ndodhe ne me shume se nje qelize eshte shume e rralle ge semundja te paraqese me shume se nje tumore .Perkundrazi ne format ¢ trashegueshme te gjitha {elizat kane trasheguar njerin alel me mutacion dhe me pas ndodhi mutacioni | dyte soma hnormal.Probabiliteti ge te ndodhe mutacioni I dyte eshte me I madh prandaj dhe transformimi neoplazik mund te shihet ne shume geliza duke shkaktuar tumore te shumeta dhe ne ted y syte Ushtrimis Gjate nje depistimi prenatal nje fetus del poztiv per hiperfenilalaninemi Care pergjegiesie ka mjeku ???2? Zaiidnie I vertetimin pas lindjes se defektit biokimik 2.vendosjen € femijes ne nje program mjckimi perkates (diete€ varfer me fenilalanine ) 3.keshillimin gjenetik te prinderve duke | informuar- mbi origjinen e tejcimit te semundjes dhe menyrat e mjekimit ¢ te parandalimit t 53j PYETJA TEORIKE, Gene netika ekancerit dhe onkopresoret KnceripeiBen je numer te adh iumoresh malinje ge formohen nepermyet nije procesithemelor shumezimy dhe era € pakontolluaregelizave. Shumezimi geizor con ne formimine ne mase ge invadonindet pereth dhe mund te mieiastazoje i fndet ne distance. Myjthese honcepti ge hanceri eshte nje semundje gjenetiheesht Ika je fakt shume te garte e ata jedhin nga nje cregllim | programitgienetik te qelies rane demi | DNA Demin ‘und t jee I pranishem ne gelizatglerminale dhe si jedhojetejcohet sin je harakter I ashepueshem mendelian si retinoblastoma Mithate kancerat familjare te mirefillte jan vetem $ % e te githa rasteve.Shumica e kancereve < ne trashesimie shumefabtoreshe .Fakoret genetbe ne or paragesin vevor ine te kancerit mund te klasifikohen‘ne grupe "Mutacionet somatike me tejcim autozomik dominct Fea dertimi Ln allt vetem ‘ose autozomik us gjenik 8.9 =Aberracion kromozomike te tipeve te ndryshme si translokacione ,delecione dyfishime etj dhe ~shume faktoreshe me me faktorete mjedisit Eshte percaktuar sakte se shkaku | ‘ee eshte mutacioni gjenk dhe se agjentet Kancerogjene veprojne si faktore mutacioniMutacionet ge cojne ne kancer prekin gjenet ge jane pergiegjes pe sfumezimin gelizor diferencimin gelizor si dhe per funksione te tjerathemelore {€ gelizes Kur erregu oe eo kaon fila shri Takano ge on ne zim ea me, 4 malin? : otto Tae basa aie _, Rags Hal acral je igang gine ee le oe eA nthe " utaciohT Somatic \Gjenet e kancert :demtimi gjenetik ne qeliza nuk ndodh kudo te jete por ne vende te caktuara dhe ab ronan ‘martin pjese ne procesin ¢ shumezimit dhe diferencimit gelizor Keto gjene jane dy Mojesh &) kogjene| ene[se protoonkogjenene formen e tyre n jm he B)giene frenues te tumoreve (gjene onkosupresore ose Pocag YOnkogjenet naisin procesin mi linje kurse gjenet frenues te tumoreve bllokojne zhvillimin tumoral -neperinjtrregllimit te funk ge marrin-pjese ne rritjen gelizore \Onkosupresoret_pesojne defekie te “Rarakieril fcesiv ge karakterizohen figa.huimbja funksionit te shkaktuar nga inaktivizimi | tyre Humbja e furksionit te tyre mund'té nidodhe “leer te iidryshem Hiem si mutacionetwstrukturimet e kromozomeve dhe moszberthimi | Se ira wonicaae ‘ga demtimet per shkak te funksionit we tyfe normal si barriers fiziologlike.ndashirrjes ‘late de ijes se metastazimitegetizave nga shumzimi | pakontrolluar nga’ onkogjenet avin pese ne cregulii I tyre demtoh apkoproteine rotoonkogient nga vrwseie RNA qubet raisdubion Viruset me RNA quber rerov imbeten te lla dhe vachd3jre Te riproRohen NE keto gliza urohen ne membranengelizre dhe clirohen jashte me procesinebulezimit ‘Vecortey ese se at paragesin oe faze te nernetereplibative me DNA (provius )e nJAN funkstonalist me viuset me DNA Filimisht retrovirus integrohet ne fazen 5” onkogjent > keputje te genomes virale dhe nje ate 5) protoonkogieni getzaepe ketémenyreformotet inARN aberrant e ila permban ne 5 e virusit te ngitur me pjesen 3° te protoonkogjeni > gjenoma vralee formar permibannjeonkogjen teil ka zene vendin ene I-Rali fiologik dhe klasifikim | onkogjeneve sata nuk shkaktajnetumorepo,prodhinte faktoreve- te rites gclzore Jejevese te snjleve te shumerimit dhe | proteinave ¥berthames ge veprojne dejperdeje me DNA rijedh ata klasifitohen 1. Sipasfunksionit dhe vendt te prodhimi te proteins se prodhuar >t) pakogjene ge Kodojne per faktret ers ‘b)Onkogiene ge kodane per receptore efakoreve te rrjesC)onkogjene prodhuese te proteinave tejeues te sinjlit ne ctoplazem 2 Onkoiene ge kadai per protcnat« benhames Produkte kere jneve nk kane ngjashmeristrukturore me ner tetrn dhe ushrone kontroll mbi Kopjimine gjeneve te nevojshem per shumezimingelzor .Giithashtu onkogjenet mund ti grupojme ne I onkogiene active ne tipetendryshineqelizore dhe ne stadetendryshme te diferencimit 2 onkogjene active ne inde specifike dhe ose ne sade te caktwaa te diferencimit dhe onkogiene ge jane jo active ne shumicen eqelizave Mekanizmateaktvizimt te protoonkogieneve zi seni normal vi Derntimi 1 protoonkogieneit ge con ne transformimin neoplazikquhetaktivizim Nje onkogjen ! demtuar kodon per ae protein ge eshte e afte te nsise shumezimin gelizor por ge eshte e pandjeshme ndaj mekanizmave te frenimit qe € ‘omtrolloine Mekaniznsat ge aktivizohen onkogienet jane: Mutacioni pikezor Onkogieni dhe protoonkoaien diy shojne nga ner jetri me nje baze te vetme nukleotike ne sintezen e ne protein anormale e afte te maise min linjes se gelizes duke ¢ ndry shuar ate ne tumor Mutacionet mund te ndodhin ne zonat rregullatore te seit dhe 2onatstrukturone koduese te gjenit 2 Ris sidoemos ne leukoat dhe Himtomat_3.Ampl shkakton shtimin e produktit wien imet kromozomike jane mekanizmi me I shpeshte mi gjenik Shumezimi mbrenda gelizor I hopieve te onkogjenit ge Inserimi I retroviruseve a) inserim I promotorit kur provirusiafer we filmi ten je onkogjeni te DNA ky aktvizohet nga LTR e provirust ae vepron si Poms’ duke rritur Koplimin emRNA.shume here me rjedhojen e perkthimit te qelizes ne menyre te pafundme by Inserimi | perforcuesve Ne keto rase provirus integrohet ne fund te onkogjent ose ne iin tej Por J orientuar ne drejtim te under . TEZANR.1O 1034-3 11-63, 610, 9-77, 24-82, 3-53 Teorlidjetgjentike dhe shogerimi tek HILA e semundies Ushorie | [Ne pemen farefisnore te meposhteme individe 11, IV1 de IV3 paragesin te njjien semundie, indersa I dhe 114 ‘nuk kane asgje per tu shenuar ne familjete tyre. “per cllojrashegimie behet fale? Shpjegon! duke daltuar tipper mdryshme 1 tejcimeve Zajidhja fq 119 ushtrimi 34 Ushatrimi 2 ‘Nje date me sindromen Klinefelier ka grup giaku Xg(a’)-Nena e tj eshte Xe" dhe [ati Xe(a’) “alduke u nisur nga te dhenat e mesiperme mund te percaktoni nese mossheputja ka ndodhur gjate ovonjenczes ‘apo spermatogjenezes? Diali me syndrome Klinefelter ka kariotipin 47,XXY dhe duke gene Xg(a") gjenotipet ¢ mundshme te ti jane 47. Xala") Xp(a°) Y dhe 47,Xg(a")Xe(@")Y npr mege nena e ti eshte Xe(a") Xg(a") ai eshte se sben Xe(a")Xe(a DY Ghe kjo do te thote ge ¢ ka marre Xg(a") nga babai keshtuge mosshkeputja ka ndodhur ne spermatogjeneze. b)Mosshkeputja ka ndodhur giate ndarjes se pare apo te dyte mejotike? Ka ndoshur ne ndarjen e pare sepse ne kete ndarje formohen gamete XY ge nese bashkohen me X €nenes mund te japin Sindromin Klinefelter me XX, nderkohe ge ne mejozen e dyte nuk mund te ndodhe sepse do formoheshin igamete XO dhe Y te cilat pas fekondimit gameten e nenes nuk formojne dot XXY(sind.Klinefelter) Siguren ne fagen 179 ku tregohet mosshkeputja I dhe 2 Vendosni termin e pershiatshem (1-3) per secilen nga situatat me poshte (a-c) I-lidhje gienike Zoshogericim S-cekuiliber lidhjeje ‘Zaiidhia a)nje alel | vecante ne lokusin € HLA-B gjendet ne 75%....idhje gjenike b)Ne familjet me disa femije te semure shpesh here... shogerizim eiNe nic semumuic cc aiihat sie lidher me HLA. cekuilibrim lidhjeafersi te fillimit ten je onkogjeni te DNA ky aktivizohet nga LTR e provirusit ge vepron si promoter duke ritur kopjimin e mRNA. shume here me rjedhojene perkthimit te qlizes ne menyre te pafundme "b Inserimi perforcuesve Ne Keto raste provirusiintegrohet ne fund te onkogjenit ose ne fillim te tj por I orientuar ne dretim te under TEZANR.10 10.34-34, 11-63, 6-70, 9-77, 24-82, 3-3 Teori-lidhjet gjenetike dhe shogerimi tek HILA semundjes Ushtrimi Ne pemen farefisnore te meposhteme individet 11, IVI dhe IV3 paragesin te njjten semundje, ndersa II] dhe 114 nuh hana angje per tu shenuar ne familjet « tyre. ‘a)per clloj trashegimie behet fjale? Shpjegoni duke dalluar tippet e ndryshme te tejcimeve Zajidhja fq 119 ushtrimi 34 Ushtrimi Nie djale me sindromen Klinefelier ka grup gjaku Xg(a’).Nena ¢ tj eshte Xg(a" dhe I ati Xg(a") a)duke u nisur nga te dhenat e mesiperme mund te percakioni nese mosshkepusja ka ndodhur gjate ovogjeneces ‘apo spermatogjenezes? Zaiidin Djali me syndrome Klinefelter ka karotipin 47,XXY dhe duke gene Xp(a")gjenotipet e mundshme tt jane 47Xg{a") Xe) ¥ dhe 47,Xs(a")Xg(a")Y npor mege nena e ij eshte Xg(a") Kea) ai eshte se sben Xg(a")Xg(e")Y he kjo do te thote qe ¢ ka marre Xg(a*) nga babai keshtuge mosshkeputja ka ndodhur ne spermatogjeneze. 8) Mosshkeputia ka ndodhurgiate ndares se pare apo te dyte mejatike? a ndoshur ne ndarjen e pare sepse ne kete ndarje formohen gamete XY qe nese bashkohen me X e nenes mund te Lapin Sindromin Klinefelter me XXY, nderkohe ge ne mejozen e dyte nuk mund te ndodhe sepse do formoheshin tamete X0 dhe V te cilat pas fekondimit enmeten e anes nuk formajne dot XXV (sind-Klinefel Siguren ne fagen 179 ku tregohet mosshkeputja 1 dhe 2 Ushtrimi 3 Vendosni termine pershtatshem (1-3) per secilen nga situatat me poshte (a-c) Midhje gienike 2-shogericim ’ I-cehuiliber lidhjeje njealel | vecante ne lokusin e HLA-B gjendet ne 75%...-lidhje gjenike B)Ne famitjet me disa femije te semure shpesh here......shogerizim Ne nje semundje ge njihet sie lidhur me HLA. cekuilibrim lidhje 4-1 Lidhje gienike ndodh kur dy gjene jane fizikisht shume afer ne nje kromozom. -2 -shogerizimi ose associacioni eshte gjetia€ njealeli te caktuar ne nje grup pacientesh me teper se ce do rastesia.Eshte vene re shogerizimi | disa semundjeve specifike me disatipa HLA . mirepo prantiae nje a HLA nuk do te thote domosdoshmerisht shfagejen e semundjes shoqeruese. © lidhje ¢ cekuilibruar eshte shogerimi njeri me tietrn I dy aleleve te lidhura me shume se ce do rastesia Ndonese Sogkembimi mund te ndodhe Brenda zones HLA disa allele hane tendence te gienden se bashku ne te njjtin haplotip ime shpesh se edo te pritej nga rastite mjekesore rutine ne shkollesje femije del me 6-7 njola nngiyre hafe ne qumeshi(caffe au lait) me tehureyme diameter 3-Scm ne trup. By iA eshte hy femije ne rrezik per ndonje semundje gjenctike?fare pergjegjsie ka mjeku? caste qumesh me diameter mbi 4S em dene nr bi 4S jane Shenae semundjes se newofbromatoes te tipit (NF!) Klinikisht mjeku duhet te perjashtoje ose veretojediagnozen per kete semundje me ane te radiografise “njollat e LISCH ne retineet} epzaminime, ndersa nga ana gjenetike duhen kryer egzaminimet perkatese edhe te Drinderve per te vertetuarnjetejcim vertikal ose per te verttuarnje mutacion te riNe rastine pare ai cift ka nje probabilitet prej 50% per nje Femije me NF1 ne cdo lindje dhe ne rastin e nje mutacioni te ri,probebilitei eshte sa populates i Usherimi $ Ne pemen farefisnore te meposhteme I1,IVI dhe 1V3 paragesin te njejten semundje ndersa III dhe 114 nuk kane ‘asgje per tu shenuar ne familjen e tyre.Gjeni: sat hunt f onilade! Zeiidhja ne aed well Problemi 3 fagja 158 he iabenpels i bts tS at! ceases PYETJA TEORIKE, aca ant ‘Shogerizimi 1 HLA dhe lidhja gjenetike we Gre fel = bia genet: Charges) t [NaS Oy BENE gendrojne afer hferYetrt ne te njetin kromozon atehere ata jane gjenetikisht el idhur gs njeri eshte «shen pegjegis pr nje szmundje poruk mund te dteKOfet lehessht nde fiji tj potehere alle gent te » fundit mand te perdoren si markues per alelin e semundjes. Kjo mundeson diagnose prenatale duke dhene info mbi = Vendimin mbi fundin e shtatezanise,seleksionimin e embrionit te fertiizuar in vitro ey + Stonszimenel | referohetpezences astesre eaten ear semana ature pe azn © lidfjes mand te jete e pakuptimte Be Taplalyn “48 caine Tg Disa crregullime te rendesishme Adadhin me shpesh ne persona me fenotip HLA te caktuar cka do te thote ge determines ie caktuar HLA mund te ndikojne sensibilitetin e semundjes. Venia ne dijeni ne shogerizime te tilla mund te jete I rendesishem ne keshilim, Per shembull spond ankilgznt I cli ka nj isk tepergjthshem te rekurencave 4% te pasardhesit,tregon nje shogerizim te forte he HLA-B27, dhe{95% te personave te prekur jane pozitv per kete antigen, Risku per kushurinjte © pare ritet ne 9% per ata te cilt jane gjthashtu pozitiv per HLA-B27 por reduktohet ne me pak se 1% per ata ge jane negative ‘Shogerizimi gienetik e cila mund te perfshije nje relacion kazual eshte I ndryshem nga lidhja gjenike, cila ndodh kur dy gjene te n je lokusi jane Fizikisht shume afer ne nje homozon, Nje semundje gjenikéy!lokalizuar afer kompleksit HLA te gjeneve ne kromozonin 6 do te lidhen me nje haplotip te caktuar HLA-Je ne nje familje te prekur por jo domosdoshmerishte lidhur me antigjenin e njejte HLA ne njerez te prekur te palidhur me neji tjetrin Daktilografimi | HLA mund te perdoret per te parashikuar semundje duke vendosur haplotipin HLA te lidhur ne fanifjene dene” ~ Hiperplazia kongenitale adrenal s[pasoje¢ deficinences se 2! hidroksilazegtregon si lidhjen dhe sbogeria antighenete pajtueshmerise. Gjeni 21 hidroksilazes shiriet we gjenin € HLA e per pasoje lidhur me haplotipin ¢ HLA. Si pasoje. humbja e kripes nga deticienca e 21 hidroksilazes eshte | shogerizuar me antigienin HLA Bwd7. Ky ‘obi 1 lihjes dhe shogerizinitnjet si disehuilibrimLlidhjes dhe rezulion ie allele Te cakTuara he TORUSE fqinje dake ndodhur sebashku me ghpesh sesarpritej nga prSON id Cfare duhet te mesoni per ne Pyetie teorike: } @istrotia mushuiare duchene ws gmekanizmat molekular te b-talasemis: @fibroza cistike(dunen mbajtur mend ‘shifrat_psh,lokusi 7q31,marker,cftr ndertimi) @mutacionet gjenetike Geshil gienetix Gaberracionet @transtokacioni i ekuilibruar E-metodat e studimit te dg te paralindjes ‘Brienet e camekanizmat e aktivizimit te ‘protoonkogjeneve onkosupresoret( mekanizmat jane 5) @Ylchia che shogerimi HLA -semundje © |@nemofilial te trashegimia recesive e liddhur me x) 9.0 s2etenit ketonuria ane pasojat e “ inversionit(perfshihet edhe te aberracionet) -ideja eshte ge cfaredo ushtrimi ge eshte teorik,psh lidh me shigjete----duhet te lexosh pak perkufizimet e termave die te shkruash sa me shume te jete e mundur nga cfare ke mesuar Ushtrime-faqe kap1-7/8(bej me figure ndarjet mitotike+mejotike),17/9 kap2-13/12(meso ceshte dhe si behet ‘southem, pcr,northern, western,ASOs...tek imjetet e gjénetikes molekulare nga fundi,pak jane... kap3- 3/14,4/14,6/15,9/15, 12/16, 13/16,15/17,18/4 7,197 kap4- 11126 18/28, 23/30,29/32,33133,34/34,35/35, 36/35, 10/38, 13/39, 16/39,22/41,20/43 kapS-2/44,11/47,12/47, 13/47, 16/48,27/50 kap6- L 2/82,3/52,5/53.6/54,8/54,9/54, 11/54, 16/56,2 2187, kap?-11/63 kap9-6/70,10/70 kap10-3172,8/73,973 kap11-3/75,8/77 (kujdes ferilalaninemi=PCU),9/77("ol pak per js NF1),14/78,22/61,24/62 25/63, teza 3 dhe kishte teori mutacionet dinamike. : pyeita dy ishte problema 1214 47 2~ pyetja 3 ishte problema 18 fq 28, pyetia 4 ishte problema 11 fq 54, pyetia e peste kishte te bente me .- ishte nje ‘ ‘grua ge babai i sa ishte daltonik ndersa vilezerit dhe daja ishin hemofiike 3tezat nprovim 2ditet efundit jane si me poshte¥eza}keshillm gienet npers domin au utozam isnt T82TS ysh 71726 4.ush 318 at 1s a utacne, iam, 2 usht 12187 Tusht 23730 4 usht 10138 5 usht 11154 ez83 toon Defodt lindure strukturore tteOtuara.2.ush 13139 3¢-/3 3.0Sh32f33 4 usht nuk ishte nliber, kishte 24 ye 2tpjogin wash. Sus edhe ky sisite | 9 nliber,kishte t bente me kariotipin oS be Tae + Pboe esrle Be a 59 a2 af? eu