VMKN TQqM

NGAkNH TUM NOM 2020

VOjC MKjI
MNH BRA: PHAN THANH CFDeNG

(18-19)
SUp 98-99 XUQN 2020

TPjP IOAgN THUhY SAhN MINH PHUf HPN HAjNH TAgI TRKj PkN PHPlM NAgY
GIAd 40.000B

www.contom.vn
46 XUQN CANH TYj 2020

Giabi pha`p tado HTdt pha`

trong nuTi tTm
NuTi trThng thuby sabn laa mTdt trong nhLcng lYnh vLdc pha`t triRin nhPgt ngaanh nTng nghiRdp Jb ViRdt
Nam vaa nhiRhu nLJ`c trRn thRg giJ`i. Sabn lLJdng nuTi trThng Hac vLJdt qua sabn lLJdng Ha`nh bNet. Tuy
nhiRn, ngLJai nuTi Hang phabi HTgi mNdt vJ`i rPgt nhiRhu kho` khNn, tha`ch thL`c trong qua` trWnh sabn
xuPgt. TWm giabi pha`p tha`o gJc Hang laa baai toa`n cPgp thiRgt HLJdc HNdt ra.

DiRdn tVch nuTi tNng,

dZch bRdnh phL`c tadp
Theo K^q hoalch hainh T_lng qu_qc gia phaht
tri^sn ngainh t_m Vi^lt Nam T^qn nZm 2025,
t_sng giah tre kim ngalch xu\qt kh\su cahc sajn
ph\sm t_m Talt 10 tyj USD, t_sng sajn lXVlng t_m
nu_i Talt 1.153.000 t\qn. Coin theo T_sng culc
Thujy sajn vai Haji quan Vi^lt Nam, xu\qt kh\su
t_m li^n tulc tZng trong nhXkng nZm vXia qua,
trong Toh nZm 2018, sajn lXVlng xu\qt kh\su Talt
376.200 t\qn, tre giah 3,53 tyj USD. B^n calnh
nhXkng v\qn T^r c\rn ti^qp tulc chung tay giaji
quy^qt Vj mXhc vd m_ nhX hoain thi^ln chu_ti giah
tre ngainh t_m, Xhng dulng khoa holc c_ng
ngh^l trong sajn xu\qt, n\ng cao ch\qt lXVlng
sajn ph\sm, giajm thi^su _ nhi^tm m_i trXVing
sinh thahi do nXVhc thaji trong nu_i t_m, thb
dech b^lnh vai quajn lyh dech b^lnh trong nu_i
t_m v\tn coin nhi^ru thahch thXhc.
Ngoaii b^lnh virus xu\qt hi^ln tXi nhXkng nZm
1990, TZlc bi^lt lai b^lnh T_qm trZmng tr^n t_m,
tXi nZm 2009, cahc b^lnh do vi khu\sn buing
phaht vai trVj thainh n_ti lo lZmng cho ngainh t_m NuJi tJm cJng nghI\ cao laY mJ\t giaZi phaXp an toaYn Afnh: Thanh CECYng
Vi^lt Nam vai nhi^ru nXVhc tr^n th^q giVhi, TZlc
bi^lt lai b^lnh hoali tXj gan tuly c\qp tanh. NZm phoing vai tre b^lnh tr^n t_m. MZlc dui kh_ng Coin an toain sinh holc Vj trali nu_i lai nhXkng
2018, t_sng di^ln tach t_m be b^lnh T_qm trZmng, g\y ch^qt t_m haing loalt nhX cahc b^lnh hoali tXj bi^ln phahp loali trXi cahc ngu_rn g\y b^lnh nhX
hoali tXj gan tuly c\qp tanh l\rn lXVlt lai 5.580,62 gan tuly c\qp nhXng khi^qn t_m ch\lm lVhn, cahc T_lng v\lt mang m\rm b^lnh (nhX cua,
ha vai 5.163,51 ha. Uahng nohi hVn, t_m be giajm sajn lXVlng vai g\y thi^lt hali kinh t^q cho coing, chim) hoZlc cahc khu _s mang m\rm b^lnh
b^lnh thXVing nhi^tm k^q phaht vai g\y h\lu quaj ngXVii nu_i. (nhX thi^qt be, v\lt dulng, vukng nXVhc, h_q
khah nZlng n^r. Ui^sn hbnh trong nZm 2018 - siphon, TXVing _qng nXVhc, h^l th_qng lolc, balt).
2019, “b^lnh h_rng th\n” tr^n t_m thej ch\n Giabi pha`p tha`o gJc Uak coh chXhng minh chc m_lt con t_m mang
trZmng xu\qt hi^ln nhi^ru nVi, t_m ch^qt haing U^s ngainh t_m phaht tri^sn b^rn vXkng, quajn b^lnh Vibrio cukng coh th^s phaht tahn m\rm b^lnh
loalt, nhi^ru nVi phaji hujy caj vuing t_m. T_m lyh dech b^lnh lai m_lt trong nhXkng Xu ti^n ra caj ao. Vb th^q, m_ti trali gi_qng vai trali nu_i
be b^lnh tr^n th\n coh maiu h_rng Toj n^n ngXVii haing T\ru. NhXkng giaji phahp mang tanh T_rng c\rn xahc Tenh cahc m_qi nguy coh th^s g\y m\qt an
d\n goli lai “b^lnh h_rng th\n”, n^qu ki^sm tra b_l vai T_lt phah c\rn TXVlc quan t\m. toain sinh holc T_qi vVhi cV sVj cuja mbnh T^s T^r ra
kyk sek th\qy t_m coh nhXkng tri^lu chXhng nhX cahc An toaWn sinh hoZc cahc bi^ln phahp phoing ngXia thach hVlp nh\qt.
T_qm trZmng nhoj khoh phaht hi^ln n^qu chc nhbn V\qn T^r an toain sinh holc trong XVng nu_i Abp duZng cOng nghNZ mIVi
thoahng qua, gan tuly chuy^sn mahu trZmng xahm. c\rn TXVlc ti^qp tulc quan t\m tXi trali gi_qng Uoh lai c_ng ngh^l nu_i t_m si^u th\m canh
B^lnh lai k^qt quaj sau khi t_m nhi^tm virus T_qm T^qn trali nu_i. An toain sinh holc trong trali nhi^ru giai Toaln. T_m TXVlc lu\n chuy^sn qua
trZmng vai cahc loaii vi khu\sn Vibrio sp... NhXkng gi_qng th^s hi^ln Vj nhXkng bi^ln phahp loali trXi nhi^ru ao vai giakn m\lt T_l d\rn T^s Tajm bajo h^l
nZm g\rn T\y, b^lnh do vi baio tXj do kyh sinh sXl x\m nh\lp cuja m\rm b^lnh vaio trong h^l th_qng salch vai sXhc taji cuja h^l th_qng kh_ng be
truing Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) th_qng nXVhc vai kha, vaio thXhc Zn tXVi s_qng vXVlt. H^l th_qng cung c\qp _xy vai huht ch\qt
coh xu hXVhng buing phaht vai xajy ra Vj nhi^ru nVi, vai TZlc bi^lt sXl lXu hainh t_m b_q mel kh_ng thaji, li^n tulc sXj dulng vi khu\sn coh lVli lai
trVj thainh m_lt trong nhXkng thXj thahch trong salch b^lnh. nhXkng y^qu t_q kyk thu\lt chanh cuja c_ng ngh^l

naiy. U\y lai giaji phahp phui hVlp, Tajm bajo nZng
su\qt, ch\qt lXVlng sajn ph\sm vVhi mXhc T\ru tX phui
hVlp, vXia Tajm bajo an toain sinh holc vai giajm thi^su
nguy cV dech b^lnh.
C_ng ngh^l naiy coh th^s TXVlc thXlc hi^ln tr^n caj
ao chbm vai ao n_si, t_qt nh\qt lai cahc ao vu_ng bo
gohc hoZlc ao troin. M_lt s_q c_ng ngh^l tZng haim
lXVlng _xy hoia tan trong nXVhc g_rm c_ng ngh^l
tr_ln _xy tinh vai c_ng ngh^l vi bolt kha (T\ru ven-
turi, mahy micro nano _xy). C_ng ngh^l IoT T^s c\lp
nh\lt s_q li^lu m_i trXVing li^n tulc. C_ng ngh^l RAS
xXj lyh m_lt ph\rn ch\qt dinh dXVkng hoia tan trong
nXVhc. C_ng ngh^l biofloc giuhp ki^sm soaht Nitro
th_ng qua ki^sm soaht floc. C_ng ngh^l vi sinh giuhp
tZng cXVing m\lt T_l vi khu\sn coh lVli trong m_i
trXVing nXVhc vai TXVing ti^u hoha cuja t_m. C_ng
ngh^l hoalt ch\qt sinh holc nhX b_s sung cahc ch\qt
nhX axit hXku cV vaio thXhc Zn nhZnm ki^sm soaht sXl
vi khu\sn coh hali. C_ng ngh^l nhai maing giuhp haln
ch^q nZmng malnh, mXa to b\qt chVlt, vai giuhp tZng
vul T_ng Vj mi^rn BZmc.
Abp duZng cOng nghNZ gen trong quaXn lyV quM_n thN`
vi sinh vaW chM`n GoaVn bNZnh
SXl c\n bZnng vi sinh v\lt trong m_i trXVing nu_i
lai v_ cuing quan trolng, quy^qt Tenh dech b^lnh coh
xajy ra hay kh_ng. Nhi^ru vi sinh v\lt bbnh thXVing
v\tn t_rn tali trong ao nu_i nhXng kh_ng th^s g\y
b^lnh n^qu coh sXl quajn lyh T^s c\n bZnng s_q lXVlng
giXka cahc loaii vi sinh trong ao nu_i. Va dul, Vibrio
paraheamolyticus trong ao nu_i chc g\y b^lnh khi
sXl c\n bZnng vi sinh trong ao m\qt Ti vai chuhng coh
Ti^ru ki^ln phaht tri^sn malnh T^s g\y b^lnh. U^s theo
doki sXl c\n bZnng Toh, cahc bi^ln phahp ki^sm soaht m\lt
T_l tahc nh\n g\y b^lnh trong ao v\tn coin nhi^ru b\qt
c\lp, thVii gian ki^sm tra vai cho k^qt quaj khah l\u so
vVhi y^u c\ru sajn xu\qt T^s coh bi^ln phahp xXj lyh kep
thVii. Ch\sn Toahn sVhm sXl hi^ln di^ln cuja m\rm b^lnh
Vj trali gi_qng vai ao t_m lai v\qn T^r c_qt loki T^s giajm
thi^su thi^lt hali trong nu_i t_m. Tuy nhi^n, thVii
gian ch\sn Toahn vai traj k^qt quaj thXVing ch\lm so
vVhi y^u c\ru thXlc t^q sajn xu\qt. Do v\ly, c\rn coh
nhXkng bXVhc T_lt phah trong Xhng dulng c_ng ngh^l
gen trong ki^sm soaht vai ch\sn Toahn sVhm tahc nh\n
g\y b^lnh. NhXkng c_ng ngh^l ti^n ti^qn trong quajn
lyh vi sinh v\lt trong ao nu_i nhX ki^sm soaht m_i
trXVing nu_i th_ng qua eDNA m\tu nXVhc, hay
ch\sn Toahn sXl hi^ln di^ln cuja tahc nh\n g\y b^lnh
tr^n t_m bZnngc_ng ngh^l giaji trbnh tXl Nanospore
cho k^qt quaj nhanh, giah caj hVlp lyh vai TZlc bi^lt lai
k^qt n_qi internet T^s ngXVii d\n trXlc ti^qp xem quah
trbnh ph\n tach vai k^qt quaj T^s coh bi^ln phahp xXj lyh
nhanh nh\qt.
Khi caj ba giaji phahp an toain sinh holc trong nu_i
t_m, c_ng ngh^l nu_i vai ahp dulng c_ng ngh^l gen
trong quajn lyh sinh v\lt g\y b^lnh TXVlc quan t\m
vai thXlc hi^ln T_rng b_l thb vi^lc ki^sm soaht vai giajm
thi^su ruji ro do dech b^lnh g\y ra trong ngainh t_m
sek coh nhXkng T_lt phah trong thVii gian tVhi.
TS TRMKNG I[NH HOAkI vaa TS LS VISnT DUmNG
(HoZc viNZn NOng nghiNZp ViNZt Nam)
XUQN CANH TYj 2020 47
TS. BUlI QUANG TSr, CHUYSN GIA BSoNH HOoC THUmY SAmN
No`i khTng kha`ng sinh vJ`i nuTi trTgng thuby sabn
Khahng sinh coh tahc dulng di^lt cahc vi sinh
v\lt g\y b^lnh vai kh_ng g\y b^lnh; hoZlc ngZn
cajn sXl phaht tri^sn cuja cahc vi sinh v\lt Toh.
Trong h^l ti^u hoha cuja t_m, cah coh caj vi
khu\sn hXku ach giuhp cho t_m, cah ti^u hoha t_qt
vai vi khu\sn g\y b^lnh, nhX v\ly kh_ng n^n
duing thu_qc khahng sinh tre b^lnh cho t_m, cah.
Thu_qc khahng sinh coh ba mZlt tahc dulng T^qn
v\lt chuj lai: Tahc dulng l^n h^l th_qng phi baio
(cell - free); Tahc dulng l^n h^l th_qng t^q baio; Tahc dulng l^n cV th^s.
NhX v\ly, duing thu_qc khahng sinh sek g\y hali cho t_m, cah nu_i;
laim giajm t_qc T_l tZng trXVjng cho t_m, cah nu_i. Cuing Toh, dX
lXVlng tach luky trong thet t_m, cah ajnh hXVjng T^qn sXhc khoje cuja
con ngXVii. Chuhng ta Tak bi^qt cahi hali cuja khahng sinh nhi^ru hVn cahi
lVli cuja khahng sinh khi duing cho nu_i tr_rng thujy sajn sajn nohi
chung, TZlc bi^lt lai ngh^r nu_i t_m nohi ri^ng. Uak coh cV sVj sajn t_m
nu_i t\sy chay vVhi khahng sinh, va dul m_lt doanh nghi^lp sajn xu\qt
t_m gi_qng lVhn Vj Balc Li^u Tak phaht bi^su: n^qu t_m gi_qng be b^lnh lai
chuhng t_i xaj boj, kh_ng tre b^lnh, vb n^qu tre b^lnh bahn gi_qng cho
ngXVii nu_i t_m kh_ng hi^lu quaj, th\lt Tahng bu_rn. `ng chuj sajn
xu\qt t_m gi_qng Tak thXlc hi^ln Tuhng c\u ch\m ng_n ”UZmt haing t_i
tr_i haing bai”. NZm Kyj HVli sZmp qua, nZm Canh Tyh sZmp tVhi, chuhng
ta c\rn nohi kh_ng khahng sinh trong nu_i tr_rng thujy sajn T^s n\ng
cao giah tre t_m, cah Vi^lt Nam tr^n the trXVing trong nXVhc vai nXVhc
ngoaii.
TS. BUlI IOpC THUYSqT, IAoI HOoC TAlI NGUYSN VAl MUI TRMKlNG HAl NUoI
Quabn ly` tTft sec ho`a giabi dZch bRdnh
Trong nu_i t_m th\m canh, ngoaii vi^lc lXa
choln ngu_rn con gi_qng coh ch\qt lXVlng t_qt,
salch b^lnh, sXj dulng thXhc Zn phui hVlp thb vi^lc
quajn lyh m_i trXVing ao nu_i cukng coh vai troi
r\qt lVhn trong thainh c_ng cuja tralng trali. M_i
trXVing lai m_lt trong ba y^qu t_q quan trolng
theo nguy^n lyh phaht sinh b^lnh Vj T_lng v\lt
nu_i: M\rm b^lnh - M_i trXVing vai SXhc khoje
v\lt nu_i, do v\ly quajn lyh t_qt m_i trXVing ao
nu_i sek haln ch^q ruji ro dech b^lnh cho t_m nu_i. SXl thay T_si T_lt
ng_lt hoZlc ngoaii khoajng giVhi haln thach hVlp cuja cahc th_ng s_q m_i
trXVing ao nu_i nhX: nhi^lt T_l nXVhc, T_l mZln, pH, haim lXVlng _xy
hoia tan (DO), ammonia (NH3)… tahc T_lng trXlc ti^qp T^qn sXhc khoje
vai coh th^s g\y s_qc cho t_m nu_i, d\tn T^qn t_m giajm Zn hoZlc boj
Zn, giajm sXhc T^r khahng vai tZng nguy cV phaht tri^sn b^lnh. HVn
nXka, suy giajm ch\qt lXVlng m_i trXVing trong quah trbnh nu_i (nhX
tZng cahc ch\qt thaji dinh dXVkng) coh th^s talo cV h_li thu\ln lVli cho vi
sinh v\lt g\y b^lnh phaht tri^sn, laim buing phaht dech b^lnh tr^n t_m
nu_i. Do v\ly, cahc trang trali nu_i t_m c\rn thXVing xuy^n theo doki
thVii ti^qt vai m_i trXVing ao nu_i T^s coh hXVhng xXj lyh phui hVlp, kep
thVii. ThXVing xuy^n ki^sm tra, Tahnh giah mXhc T_l sXj dulng thXhc Zn
cuja t_m nu_i T^s Ti^ru chcnh lXVlng thXhc Zn phui hVlp, haln ch^q
thXhc Zn dX thXia g\y _ nhi^tm m_i trXVing ao nu_i. Sau m_ti vul
nu_i, cahc ao c\rn TXVlc caji talo, xXj lyh T^s talo m_i trXVing nu_i phui
hVlp cho cahc vul nu_i ti^qp theo…