PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO ASIMILASYONG GANAP

• Ang mga pagbabagong mapapansin sa isang
morpema ay bunga ng impluwensya ng
kaligiran. Anomang pagbabago ng morpema ay
taglay ng kaniyang kapaligiran at ito ay
tinatawag na pagbabagong morpoponemiko.
Ang anomang maliit na salitang ikakabit nito ay
nakaimpluwensiya sa pagbabagong anyo ng
morpema.
• May iba’t ibang uri ng pagbabagong
morpoponemiko: (1) asimilasyon, (2) pagpapalit
ng ponema, (3) metatesis, (4) pagkakaltas ng
ponema, (5) paglilipat-diin, (6) pagsusudlong,
(7) pag-aangkop at (8) Reduplikasyon.
• Taglay ang asimilasyong ganap kung ang unang
ponemang inuunlapian ay naasimilang ganap ng
tunog ng panlapi. Mapapansin ito sa
panlaping /pam/ na inuunlapian sa
ponemang /p/ tulad ng patay. Ang tunog na /p/
sa patay at naaasimila ng ponemang /m/ ng
/pam/ kaya; sa halip na bigkasing “pampatay”
ay naging “pamatay”. Ito ay nagpapakita ng
asimilasyong ganap. Ang mga salitang pantakot
at pansukat ay mga parsyal. Samakatuwid,
dalawang beses ang pag-asimila sa asimilasyong
ganap.

• Ayon kay Santiago (2003), ang mga salita sa

Filipino kapag nilapian ay dumaraan sa proseso
ng pagbabago, ito ay tinatawag na pagbabagong
morpoponemiko sa Filipino na nakalahad sa
Hindi lahat ng mga salitang nagsisimula sa /p,b,s,t/ ay
kanyang aklat na Makabagong Balarilang
nagkakaroon ng asimilasyong ganap. Ang mga salitang
Filipino
ugat na inuunlapian ay nananatili ang anyo nito gaya ng:
ASIMILASYON

• Nagbabago ang panlaping pang kapag pampalakas – hindi pamalakas

kinakabitan ng mga salitang-ugat na nagsisimula pambarko – hindi pamarko
sa mga letrang d, l, r, s, t at ito’y nagiging pan.
Sa kabilang dako naman, ito ay nagiging pam PAGPAPALIT NG PONEMA
kapag ang ikinakabit sa mga salitang-ugat na
May mga ponemang nababago o napapalitan sa
nagsisimula sa mga letrang hindi nabanggit. Ang
pagbubuo ng salita. Kung minsan, ang ganitong
pagbabagong nangyari sa salita ay tinatawag na
pagbabago ay nasasabayan ng pagpapalit ng diin.
asimilasyon.
Ang mga sumusunod na mga ponema ay nagpapalitan
• May dalawang uri ng asimilasyon: (1)
na di nagbabago ang kahulugan gaya ng:
asimilasyong parsyal o di-ganap at (2)
asimilasyong ganap.

ASIMILASYON PARSYAL O DI-GANAP

• Ito ay mapapansin sa pagbabagong nagaganap

sa isang morpema sanhi ng posisyong pinal na
sinusundan ng mga salitang nagsisimula sa
bigkas na pailong. Ang /ŋ/ ng /pang/ ay
nagging /m/ o /n/ at mangyayari ay manatili /ŋ/
ayon sa kasunod na tunog.

May ilang pagkakataon na may mga salitang magkaiba

ang kahulugan kaya, hindi dapat magkapalitan ang /d/
at /r/.

• Ang mga halimbawang salita sa itaas ay

nagkaroon ng di-ganap na pagbabagong
morpoponemiko o asimilasyong parsyal o di-
ganap. Ang pagbabagong ito ay dahilan ng mga
tunog ng panlapi o salita.
METATESIS PAG-AANGKOP

Ito ay paglilipat ng titik sa loob ng isang salita.
Tinatawag din itong paglilipat. Makikita ito sa
pagpapalitan ng posisyon ng ponema. Ang mga salitang-
ugat na nagsisimula sa /l/ at /y/ na ginigitlingan ng /-in-/
ay magkakaroon ng paglilipat ng posisyon ng /n/ at ng
/l/ at /y/.
Sa pagbabagong ito, pinagsasama ang dalawang salita
upang makabuo ng isang bagong salita. Hindi maiiwasan
na magkaroon ito ng pagkakaltas upang mapaikli ang
anyo ng nabuong bagong salita.

PAGKAKALTAS NG PONEMA

Ito ay nangangahulugang pagkawala ng isang ponema o

morpema sa isang salita. Ito ay magaganap kung ang
huling ponemang patinig ng salitang-ugat na
hinuhulapian ay nawawala

PAGLILIPAT-DIIN

Nagbabago ang diin sa pagbabago ng mga panlaping

ginagamit. Maaari itong malipat ng isa o dalawang
pantig tungo sa huling pantig o isang pantig sa unahan
ng salita.

REDUPLIKASYON

• Pag-uulit ito ng pantig ng salita. Ang pag-uulit

na ito ay maaaring magpahiwatig ng kilos na
ginagawa o gagawin pa lamang, tagagawa ng
kilos o pagpaparami.

• Mga halimbawa:

aalis matataas
magtataho

pupunta masasaya
naglalakad

PAGSUSUDLONG

Nangangahulugan ito ng pagdaragdag ng isa pang

morpema sa hulihan ng salitang-ugat (hulapi).
MORPOLOHIYA
(Palabuuan)
 Isang bahagi ng lingguwistika na sumusuri sa
kahalagahan ng morpema ng isang wika at ng
pagsasama ng mga ito upang makabuo ng salita.
Inilalarawan sa morpolohiya ang pagkakaroon
ng makabuluhang kahulugan ng isang salita sa
pamamagitan ng mga pinagsamang mga tunog.
Kung ihahambing ito sa ponema ay kakaiba sa
dahilang tinutukoy nito ang pinakamaliit na
yunit ng salita na angking sariling kahulugan;
subalit ang ponema ay nagsasaad na ito’y
pinakamaliit na tunog na makahulugan.
 Pansinin ang pagkakaiba ng mga kahulugan ng
mga salitang –ugat at ng salitang-ugat na
mayroong panlapi:
   
 talino – matalino
 bulaklak – mabulaklak
 bahay - pambahay
*Lahat ng kahulugan at anyo ng salita ay
nagkakaroon ng pagbabago nang ang panlapi ay
idinagdag. Samakatuwid, nagkaroon ng
pagbabagong morpoponemiko nang ang isang
maliit  na bahagi ng salita (o morpema) ay
nabago dahil sa mga nakapaligid dito.
Ang paghahambing sa itaas ay nagpapatunay na
maliit o malaki mang bahagi ng salita o ang
mismong salita ay nagtataglay ng kahulugan.
Ang pinakamaliit na bahagi o yunit na isang
salitang ito ay tinatawag na morpema. Ang ibig
sabihin ng pinakamaliit na yunit ay yunit na
hindi na maaari pang mahati nang hindi masisira
ang kahulugan nito. Ang morpema ay maaaring
isang salitang-ugat o panlapi.
 Tinatawag na palabuan ang pag-aaral ng
pagsasama-sama ng mga tunog sa isang wika
upang makabuo ng mga salita. Ang tawag din rito
ay morpolohiya. Ang morpema ang pinakamaliit
na yunit ng salita na may taglay na kahulugan.
 Tumutukoy ang morpolohiya sa makaagham na
pag-aaral ng mga makabuluhang yunit ng isang
salita o morpema.
 May tatlong anyo ng morpema, ito ang mga
sumusunod:
1. Morpemang panlapi. Ito ang morpemang
ikinakabit sa salitang-ugat upang magkaroon ng
tiyak na kahulugan.
Halimbawa: ma- + ganda = maganda
2. Morpemang salitang-ugat. Ito ang morpemang
Malaya dahil nagtataglay na ng sariling kahulugan.
Halimbawa: tao
3. Morpemang binubuo ng isang kataga. Ito ay ang
morpemang  nagsisilbing daan ng pagkakilanlan sa
kasarian.
Halimbawa: Teodora-Teodoro
 Ang morpema ay maaari ring (1) may
kahulugang leksikal o (2) pangkayarian.
 Leksikal ang kahulugan ng isang morpema kung
ang salita may pangnilalaman. Kabilang dito ang
mga salitang panawag sa mga kongkreto at
abstraktong bagay o pangngalan, salitang
panghalili sa mga pangngalan o panghalip,
salitang-kilos o pandiwa, salitang panlarawan o
pang-uri, at mga pang-abay na nagsasabi ng
panahon, paraan ng pagsasagawa ng kilos, o
nagtuturo ng lugar at iba pa. Halimbawa:
-Pangalan: asa, tao, sabon, paaralan, kompyuter,
diskte, telebisyon, vugi (itlog ng isda,
Ibanag); masjid (mosque, Tausug)
-Panghalip: ako, ikaw, siya, kayo, tayo, kami,
sila
-Pandiwa: mag-aral, kumakanta, naglinis,
umawit, linisin, aakyatin, nagsisipag-
alisan
-Pang-uri: banal, maligaya, palaaway, balat-
sibuyas, marami-rami
-Pang-abay: kahapon, kanina, totoong
maganda, doon, diyan, patalikod,
pasigaw
 Ang mga morpemang pangkayarian ay walang
kahulugan sa ganang sarili at kailangan makita sa
isang kayarian o konteksto upang maging
makahulugan. Kabilang dito ang sumusunod:
-Pang-angkop: na, -ng, g
-Pangatnig: at, o, saka, at iba pa
-Pang-ukol:tungkol sa/ kay, ayon sa, kay, at iba pa-
Pananda: ang, ng, sa, si/ sina, ni/
nina, kay/ kina, ay
Bahagi ng Pananalita: Mga Salitang
Pangnilalaman
1. Mga Nominal
a. Pangalan. Nagsasaad ito ng pangalan ng tao,
bagay, pook, konsepto, at mga pangyayari. (Cedric,
Ilocos Norte, bansa, nasyonalismo, pag-aaral.)
 b. Panghalip. Pamalit o panghalili sa
pangngalan. Kabilang dito ang mga panghalip na
(a) panao o personal: ako, ikaw, siya, tayo, kayo,
sila, (b) pamatlig o demonstratibo: ito, iyan,
iyon, nito, niyan, noon, dito, diyan, doon, (c)
pananong o interogatibo: sino, kanino, ano,
saan, ilan, at (d) panaklaw o indefinite: sino
man, kanino man, ano man, alin man, gaano
man, paano man.
2.2. Pandiwa. Mga salita itong nagsasaad ng
kilos. Ang mga pandiwang Filipino ay may tatlong
aspekto (a) perpektibo o tapos na: sumulat,
naglaba, (b) imperpektibo o ginaganap pa:
sumusulat, naglalaba, at (c) kontemplatibo o
gaganapin pa lamang : susulat, maglalaba.
 Mahalaga ring tingnan ang pokus ng pandiwang
Filipino. Tumutukoy ang pukos nito sa relasyon ng
pandiwa ng berbal na panaguri sa kanyang paksa o
simuno. Mahalaga ito sapagkat nagbabago ang
banghay ng pandiwa kapag nagbabago ang pokus
nito. Kabilang sa mga pokus na pandiwa ang:
Bahagi ng Pananalita: Mga Salitang
Pangkayarian
 1. Mga Pang-ugnay
a. Pangatnig. Ito ang mga salitang nag-uugnay
ng dalawang salita, parirala, o sugnay. Ilang halimbawa
nito ay at, pati, ni, subalit, ngunit, dahil, sapagkat,
datapwat, bagaman, habang.
b. Pang-angkop. Ito ang mga katagang nag-
uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. Kabilang
dito ang na, -ng, -g, tulad ng sa, bahay na bato, bagong
taon, luntiang dahon.
c. Pang-ukol. Iniuugnay nito ang isang
pangngalan sa iba pang salita. Ang sa, ng ay
mga halimbawa nito.
 2. Mga Pananda
a. Pantukoy. Ito ang mga salitang laging
nangunguna sa pangngalan o panghalip. Kabilang dito
ang si, sina, ang at ang mga.

b. Pangawing. Ito ang salitang

 a. Aktor nagkakawing ng paksa o simuno at panaguri. Sa
Tumula ng isang madamdaming piyesa si
Filipino ang ay ay isang pangawing na salita.
Franceska.

 b. Layon Tinula ni
Franceska ang isang madamdaming piyesa.

 c. Benepaktibo Idinalaw ni Kyeli ang

anak sa kanyang ama.

 d. Direksyonal Tinunton ni Kyeli at ng

anak niya ang landas patungo sa
liblib na gubat

 e. Lokatibo Pinag-enrolan
ni Vian ang Unibersidad ng Pilipinas para
sa
kanyang araling gradwado.

 f. Instrumental Ipinang-enrol ni Vian

sa Unibersidad ng Pilipinas para sa
kanyang araling
gradwado ang naipong pera.

 g. Kosatibo Ikinatuwa ni
Lyndon ang pagdalaw ni Kenneth.
h. Resiprokal Sa pagdalaw ni Lyndon
kay Kenneth, nagkatuwaan sila.

 3. Mga Panuring

a. Pang-uri. Mga salitang naglalarawan o

nagbibigay turing ito sa pangngalan o panghalip. Ilang
halimbawa nito sa kanilang kaantasan ay ang (a) lantay:
dakila, matalino, (b) pahambing: simbango, mas
matarik, di gaanong maasim, at (c) pasukdol: lubhang
mahirap, napakatanyag.

b. Pang-abay. Mga salitang

naglalarawan o nagbibigay turing sa pang-uri,
pandiwa, o kapwa pang-abay. Ang mga pang-
abay ay nauuri sa (a) pamanahon: bukas, kagabi,
(b) panlunan: sa ibabaw ng mesa, sa likod
bahay, (c) pamaraan: patalikod, padapa, at (d)
panggaano: katamtamang kumain