.

MPC i SPC

Na koj na~in se menuvaat

crkovnite granici i kako se
odreduva crkovnata jurisdikcija?

Niz istorijata toa se slu~uvalo

glavno na eden na~in, a toa e
na~inot odnadvor: sekoga{ koga po
pat na vojna ili dogovor se osvoju-
vale izvesni tu|i teritorii, ili se
vra}ale svoi, ili koga pritoa se
formirale novi dr`avi, ili se
obnovuvale stari, kako i sekoga{
koga toa bilo po volja na dr`avnata
(carskata) vlast, se prekrojuvale
crkovnite granici i se menuvala
crkovnata jurisdikcija.
26 Premin, Bojiken post 2005
Ovoj nadvore{en na~in naj~esto bil i pastirski opravdan i zatoa e sankcioniran so
svetite kanoni na Crkvata (IV Vsel. 17; II Vsel. 2). Samo vo slu~ajot na R. Makedonija i
Makedonskata Pravoslavna Crkva od nam dobro poznati politi~ki pri~ini ovaa crkovno-
pastirska i kanonska praksa e prekinata. Postoi u{te eden, nedozvolen, nadvore{en
na~in, koj e zasnovan na principot na etnofiletizmot, a toa e crkovnoto organizirawe vo
dijasporata, kako i podelbata na crkovnata jurisdikcija vrz nacionalna osnova (Rusi i
Ukrainci) vo edna i ista pravoslavna dr`ava, kako {to e primerot vo Ukraina. Teoretski
postoi i na~inot ‘od vnatre'.

Mo`eme li vo slu~ajot ‘Vrani{kovski' da prepoznaeme obid za promena na realnata

crkovna jurisdikcija?

Kako ideja vo glavite na nekolkumina preambiciozni srpski episkopi - da, no toa ne e i

glavnata ideja na Vrani{kovski! Vo R. Makedonija nitu postoeja znaci za podgotovka na
promena na realnata crkovna jurisdikcija nitu pak postoeja pastirski uslovi za nea.
Vrani{kovski mnogu dobro ova go znae{e. Zatoa i ovoj nepromislen obid {to nekoi
episkopi na SPC preku nego go napravija za da ottrgnat del od pastvata {to $ pripa|a na
MPC definitivno propadna.

So kakvi posledici se soo~uvame sega, posle s# {to se slu~i, i {to vsu{nost saka{e da
postigne Vrani{kovski, odnosno {to be{e negovata glavna ideja i cel?

Prodlabo~uvaweto na administrativno-crkovniot raskol pome|u dvete sestrinski Crkvi,

MPC i SPC, golemata soblazna predizvikana od ovoj spor kaj tradicionalnite hristi-
jani vo dvete pravoslavni i bratski zemji, kako i prekinot na dijalogot me|u dvete Crkvi,
i toa vo edna faza koja be{e s# poblisku do prifatlivo crkovno re{enie se posledicite
so koi sega se soo~uvame i koi treba da gi iscelime. Se slu~i golem razdor i grev pred
Boga, i toa vo vreme koga Pravoslavnata Crkva treba da gi zacvrsti svoite redovi.
Koga go barame, pak, vinovnikot na edno zlodelo, najprvo se pra{uvame koj ima korist od
toa i taka naj~esto doznavame i koj e storitelot i {to e negovata cel. Vo na{iov slu~aj,
pokraj |avolot, edinstvena korist od novonastanatata situacija ima Vrani{kovski: vo
ramkite na SPC go so~uva svojot episkopski ~in, koj ve}e mu be{e zagrozen vo MPC, i
zgora na s# se zdobi so visoki crkovni tituli. Toa, za `al, be{e i negoviot motiv i nego-
vata glavna ideja i cel.

Zo{to go tvrdite ova?

Zatoa {to prebeguvaweto vo SPC se sovpa|a so vremeto koga pove}emese~nata vnatre{na

kontrola ovlastena od Svetiot Sinod na MPC ja zaokru`uv{e istragata okolu negovoto
nezakonsko finansisko i materijalno rabotewe. Za del od negovoto nezakonsko rabotewe
osven od crkovniot sud osuden e ve}e i od gra|anskiot sud na Republika Makedonija na
kazna zatvor od dve godini.

Premin, Bojiken post 2005 27

 MPC i SPC
Ednostavno re~eno, faten na delo vo kra`ba se ispla{i za svojata visoka crkovna pozici-
ja i prebegna vo SPC za tamu da ja so~uva. Istovremeno, za da bide prifaten, mora{e da $
gi ponudi na taa Crkva i svoite uslugi protiv MPC. Zarem ima u{te nekoj naiven da veru-
va deka s# lo{o {to se slu~i vo posledno vreme pome|u MPC i SPC se slu~i zaradi
nekakvi ideali, zaradi nekakvo kanonsko i liturgisko edinstvo i isceluvawe na nekakov
raskol? Gospod da ~uva od takvi zabludi!
Sekako, ne treba da se zaboravi i negovata ideja da stane Arhiepiskop, kako i negovite
krajno naru{eni odnosi so Sinodot na MPC. Se nadovrzaa mnogu nepromisleni i ira-
cionalni raboti... Sepak, grevot go mrazime, a gre{nikot go qubime... Od mene mu e
prosteno...

Vo {to se sostoi odgovornosta na SPC vo vrska so nastanatata kriza?

Nekoi episkopi na SPC se obidoa da ja iskoristat nastanatata kriza vo MPC za svoja

li~na promocija vo zadkulisnata borba okolu patrijar{iskiot prestol vo SPC. Prosto,
ja zagrizaa mamkata: vo obidot da ja so~uva svojata visoka crkovna pozicija Vrani{kovski
se poslu`i so la`ni informacii i vetuvawa, odnosno deka u{te golem broj episkopi,
sve{tenici, monasi i veren narod od R. Makedonija zaedno so nego }e se priklu~at kon
SPC ako toj ja dobie nivnata poddr{ka, iako dobro znae{e deka toa ne e vistina. Vakvata
informacija nikoj od odgovornite episkopi na SPC ne ja proveri - rabota koja mo`e{e
da se zavr{i so edno podigawe na telefonska slu{alka. Spored mene, nivnata odgovornost
e mnogu pogolema.

Kolku politika ima vo site ovie crkovni slu~uvawa?

Mnogu, da ne re~am s# e politika. Videte, na ~isto teolo{ko nivo vo Ni{ nie gi vosogla-
sivme re~isi site dotoga{ni kanonski i liturgiski nedorazbirawa pome|u nas i postig-
navme eden nacrt-dogovor so SPC mnogu popovolen otkolku {to na primer nekoi Crkvi
imaat so Carigradskata Patrijar{ija. Nekoi Crkvi, na primer kako Gr~kata, obvrzani se
da odat vo Carigrad za varewe na Svetoto miro (so koe se sovr{uva Svetoto Kr{tevawe)
i od tamu go dobivaat, so {to se doveduva vo pra{awe i samata nivna avtokefalnost. Nie
vo nacrt-dogovorot izdejstvuvavme od srpskite episkopi Svetoto
miro da go varime vo Skopje, a vo Belgrad da odime na
~inot na podgotovkata na Svetoto miro sa-
mo kako svedo{tvo na zaednica-
ta {to ja imame vo
Svetiot Duh.

28 Premin, Bojiken post 2005

Svetoto miro, soglasno svetite kanoni na Crkvata, mo`e da go podgotvuva sekoj episkop
vo svojata eparhija i toa istovremeno e eden instrument so koj{to episkopot go kontroli-
ra svoeto sve{tenstvo. No ne mo`e podgotovkata na Svetoto miro da bide instrument so
koj }e se kontroliraat celi pomesni Crkvi. Site episkopi {to moraat da odat za pod-
gotvuvawe na Svetoto miro vo Carigrad se sveduvaat na vikarni episkopi na Patrijarhot,
a nivnite Crkvi fakti~ki ja gubat svojata avtokefalnost.
No, otkako bezmalku i bez pogolemi nesoglasuvawa ja utvrdivme crkovnata sodr`ina na
rabotniot dokument, nie vedna{ se razidovme i se sudrivme so srpskata komisija koga na
red dojde politi~kata dimenzija i sodr`ina na dogovorot. U{te na samiot raboten so-
stanok vo Ni{, a toa stoi negde vo zapisnicite, i na{i i nivni, jasno im predo~ivme i gi
predupredivme srpskite delegati deka bez terminot 'samostojnost' i bez imeto 'Make-don-
ska Pravoslavna Crkva' nema nikakov dogovor so niv nitu vakov dogovor mo`e da pomine
kaj Svetiot Sinod na MPC. Taka i se slu~i. U{te na prvata sednica na na{iot Sinod
posle Ni{ rabotniot dokument be{e ednoglasno i bez diskusija otfrlen kako pastirski
nedooformen, so nade` na pastirski podobro re{enie po prodol`uvaweto na razgovorite.
Bitno e deka so neprifa}aweto na na{eto ustavno ime - Makedonska Pravoslavna Crkva
- i so neprifa}aweto na samostojniot status na na{ata Sveta Crkva od strana na SPC i
posle scenarioto 'Vrani{kovski' {to nekoi srpski episkopi brzopleto go organiziraa,
jasno za site se projavi ~isto politi~kata dimenzija na problemot me|u na{ite Crkvi.
Toa najmnogu od s# poka`uva deka nekoi crkovni lideri se izgubile vo lavirintot na sve-
tovnata politikata, a deka dogmite i kanonite na Crkvata gi koristat samo kako sredstvo
na psiholo{ka vojna. Ednostavno ka`ano, problemot e imeto 'Makedonija' koe treba{e da
go nema, a na koja zada~a rabotea nekoi srpski episkopi, pred s# zaradi svoite golemosrp-
ski interesi.

O~igleden e obidot na odmetnatiot mitropolit Jovan da se pretstavi kako ma~enik, kako

}e go objasnite ova?

Da, site sme svedoci na o~ajni~kiot, protivzakonski i necrkoven obid na biv{iot

Povardarski Mitropolit so cel za sigurna korist: ili da uspee da privle~e svoi pri-
vrzanici ili od celata situacija da izleze kako ma~enik. Ednostavno nema{e
drug izbor. Zamislete kakov }e mu be{e rejtingot vo SPC ako
pokraj toa {to ne uspea da privle~e narod ne uspee{e
da se stekne i so ma~eni~ki imix vo niv-
nite o~i?

Premin, Bojiken post 2005 29

 MPC i SPC
Navistina, negovoto pastirsko
proma{uvawe e evidentno, toj ne uspea da
otcepi del od makedonskiot narod i da go
priklu~i kon SPC. No, steknuvaweto so
ma~eni~ki imix vo o~ite na nekoi naivni
i neinformirani lu|e nadvor od R. Make-
donija delumno mu uspea. Samo {to, Pravo-
slavnata Crkva ne e bez duhoven kriterium
za toa {to e vistinsko ma~eni{tvo, a {to
la`no. Na prvoto duhovno nivo, koga na-
{eto srce e s# u{te zarobeno od stra-
stite, demonot napa|a od vnatre, zatoa {to
ima sloboden pristap (preku strastite),
no samo so intenzitet na predizvikuvawe
pomisli, ~uvstva i `elbi, koi ako gi pri-
fatime pa|ame. Na vtoroto nivo, koga
na{eto srce e dovolno o~isteno od stra-
stite, demonot ne mo`e da napadne odnatre
(preku strastite), odnosno zaradi ~istota-
ta na srceto takviot vid napad ne mu e dov-
olen za da predizvika pad i zatoa toga{
napadot se slu~uva preku lu|e koi{to se
robovi na strastite, a podbucnati od nego.
Na ova nivo ne sme pove}e del od svetot.
Na ova nivo sme nositeli na darot na
umnosrde~nata molitva i na prosvetlenos-
ta na umot. Napadot preku lu|e e porealen
i sekoga{ dovolno silen za da go razbudi i
pottikne nedopreobrazeniot del od stra-
stite i da sozdade uslovi za na{ pad. Vid-
liviot napad preku lu|e, iako na po~e-
tokot e naso~en kon pottiknuvawe na site
nedopreobrazeni strasti vo nas, na krajot
otkako nema da uspee sekoga{ se sveduva na
javno neprijatelstvo i omraza. Ova e neop-
hoden stadium niz koj{to mora da pomine
sekoj podvi`nik na umnosrde~nata molit-
va, koj odgovaraj}i so qubov na sekoe
neprijatelstvo se udostojuva so darot na
premin od 'prosvetluvawe' kon
'obo`enie'.
Umnosrde~nata molitva e
dar Bo`ji na
30 Premin, Bojiken post 2005
posovr{ena molitva koj go dobivaat
podvi`nicite {to se nao|aat na vtoriot
stepen od duhovniot rast koj se narekuva
'prosvetluvawe na umot', kako i dar koj go
dobivaat vistinskite ma~enici zaradi
Hristos. Zatoa, ~ovek {to do`ivuva javno
neprijatelstvo i omraza, a nema umnosr-
de~na molitva - ni pred stradaweto ni
potoa - kako Vrani{kovski, podobro vo
slu~ajov neka se zapra{a zo{to go predade
svojot narod i Crkva, otkolku da se smeta
za ma~enik, i podobro e da n# po{tedi od
izjavi vo stilot: „zatvoren zaradi Hristos
i vo temnica prosvetlen“.
Vrani{kovski vo intervju za eden nedel-
nik ~lenovite na Sinodot gi okarakte-
rizira kako celosno amoralni li~nosti -
eden kako sou~esnik vo ubistvo, drugi so
leplivi prsti za pari, treti kako poli-
tikanti koi menuvaat stavovi sekoj den.
Vo taa negova izjava, tempirana tokmu vo
ovoj moment, crkovniot vrv vo „argumen-
tite“ na raskolnikot gleda javna investi-
cija za zavr{nata presmetka so MPC.
Kako go tolkuvate toa Vie?
Toa {to go pravi Vrani{kovski vo poli-
ti~kiot `ivot se narekuva negativna kam-
pawa. Toa e nepravoslaven i necrkoven
na~in so koj se obiduva da odvoi veren
narod od MPC i da go privle~e kon sebe.
Edno e da privle~e{ kon sebe narod so
svojot duhoven avtoritet, a drugo e da se
obide{ toa da go napravi{ so javno sudewe
i osuduvawe ili so kleveti i lagi. Vo
Pravoslavnata Crkva ne va`i principot
'celta gi opravduva sredstvata'. Toa e znak
na slabost i nesigurnost, i na poraz. No,
takviot na~in e i krivi~no delo zaradi
koe e osuden i so kazna zatvor od nadle`-
niot sud. Ovaa sudska odluka ja prifati i
amerikanskiot State Department koj vo svo-
jot godi{en izve{taj objavi deka vo
Republika Makedonija nema zatvoreni
zaradi versko ubeduvawe. I na krajot,
takviot na~in govori za nego samiot,
kako {to gi otkriva i site onie {to se
duhovno prazni ili slepi i koi ne mo`at da
go sfatat Evangelieto Hristovo. A tamu
ubavo pi{uva: kade {to e trupot, tamu i
orlite }e se soberat. [to zna~i toa? Kade
{to ima duhoven Otec so umnosrde~na
molitva, odnosno Otec ~ija li~nost e pre-
obrazena od Bo`estvenata blagodat na Kr-
{tenieto - koja{to se projavuva od negovoto
oslobodeno od strastite srce, takov ~ie{to
preobrazeno slovo e so golema vlast i sila i
zatoa dlaboko prodira vo srcata na lu|eto i
im nosi svetlina i sila i nade` i gi
privlekuva kon sebe, tamu lu|eto }e se
soberat i tamu }e se slu~i Crkva. Ako takvi
bea lu|eto od srpskiot visok klir ili ako
takvi bea onie {to gi ispratija da formi-
raat paralelna erarhija vo R. Makedonija,
borbata }e be{e te{ka i }e razmislevme
dali mo`ebi ova {to go pravat ne e i Bo`ja
volja. Sega nema pri~ina za voznemiruvawe.
Dali razgovorite so SPC }e prodol`at?
Veruvam i se nadevam deka treba i deka }e
prodol`at. Toa e stav i na Vselenskiot Pa-
trijarh Vartolomej i na Ruskiot Patrijarh
Aleksij II koj se ponudi sebe si i kako po-
srednik, kako i na drugite Crkvi. Kon ova
poso~uva i na{ata posledna sredba vo Ni{
i rabotniot dokument tamu donesen. Inte-
resno e {to i onie koi{to go branat i onie
{to go napa|aat ovoj dokument zaboravaat
deka e toa, kako {to i samiot negov naslov
veli nacrt-dogovor, a ne kone~en dogovor.
Ona {to e bitno za me|ucrkovnoto dogo-
varawe e faktot deka kakov bilo kone~en
dogovor me|u Crkvite prifa}aat ili odbi-
vaat samo nivnite Sinodi ili Sobori. Zna-
~i, jasno e deka bez soglasnost na Sinodot na
MPC i Soborot na SPC i bez potpisite na
dvajcata Poglavari nikakov dogovor ne mo-
`e da bide prifaten i validen. Zatoa, pot-
pisite na ~lenovite na dvete komisii se
irelevantni vo taa smisla duri i ako potpi-
{ea kone~en, a ne samo nacrt-dogovor. [to e
u{te pozna~ajno, nitu Patrijarhot Pavle i
biv{iot Povardarski Mitropolit se po-
vikaa na nekakov 'Ni{ki dogovor' pri for-
miraweto na Srpskiot egzarhat vo Make-
donija, nitu Srpskiot egzarhat sproveduva
takov dogovor, nitu pak takov dogovor pos-
toi. Postoi nacrt-dogovor kako rabotna
verzija vrz koja u{te treba da se vosoglasu-
vaat stavovite na dvete komisii.
Zna~i, i od posledniot raboten dokument
od Ni{ i od potpisite na ~lenovite na
dvete komisii tokmu taa moralna i pravna
obvrska proizleguva za dvete Crkvi, a toa e
obvrskata da se prodol`at razgovorite.
Dali zatvoraweto na
Vrani{kovski e pre~ka
za prodol`uvawe na
razgovorite?
Da, relativna
pre~ka, no ima
na~in da se
re{i: toa e
odluka za negovo
pomiluvawe zaradi
prekin na neprijatel-
stvoto so SPC. Toa ne
zna~i deka krivi~noto
delo ne postoi, no ako SPC
od svoja strana se otka`e od
dosega{niot na~in na re{avawe
na crkovniot problem, toga{ bi
se sozdala druga atmosfera i bi
mo`elo da sledi pomiluvawe
kako odluka na Pretsedatelot na
Dr`avata. Ovoj ishod bi bil pri-
fatliv. Zna~i SPC i
Vrani{kovski treba da
prestanat so nedozvolen napad
vrz ovie tri komponenti -
sve{tenstvoto i narodot,
imeto na Crkvata i ti-
tulata na Poglavarot,
kako i crkovniot imot -
Premin, Bojiken post 2005 31
 MPC i SPC

- zatoa {to vakviot napad nepobitno govori deka glavna nivna cel e raznebituvawe na
MPC, a ne formirawe na nova verska zaednica.
No, treba da im ovozmo`ime na lu|eto i uslovi da vidat kade se. Ako ne izlezat od psiho-
lo{kata sostojba na 'progoneti', nema nivna resocijalizacija. Razmisluvam kako duhoven
otec...

[to Vi pre~i vo politi~kiot `ivot na Republika Makedonija?

Paranoja i ludost i golemo predavstvo e koga trgnuvaj}i od svoja li~na korist ili od
omraza i `elba da se sru{i Branko ili Qup~o, Hari ili Vlado, se odi do tamu da se ru{i
Makedonskata dr`ava. Isto taka, paranoja i ludost i golemo predavstvo e koga trgnuvaj}i
od svoja li~na korist ili od omraza i `elba na primer da se sru{i Kiril ili Naum se
ru{i Makedonskata Pravoslavna Crkva. Potrebno i edinstveno normalno e vo site javni
potezi {to zemaat politi~ki razmeri da se pretpo~itaat demokratskite ili Bo`jite pro-
cesi na promena i da se ~uva svesta deka lu|eto se minlivi, no deka Republika Makedonija
i Makedonskata Pravoslavna Crkva mora da ostanat do krajot na vekot. I ne treba da gi
sveduvame na{ite nedorazbirawa na nivo na li~na omraza, razdori i javni navredi, tuku
silata i znaeweto da si gi tro{ime vo ponuda na konstruktivni predlozi i re{enija, vo
delotvorna qubov kon Tatkovinata i Crkvata. Dokolku, pak, se slu~i nekoga{ na{ite
sueti da n# razdelat, sigurno eden den, ako ostaneme na linija na branikot na Tatkovinata
i Crkvata, povtorno }e se najdeme i }e ja vozobnovime na{ata
zaednica.
Zatoa, koj svesno }e izleze predavnik na Crkvata i
na Dr`avata, a nema da se pokae za toa, voop{to
neka ne se somneva, Bog }e mu sudi u{te tuka,
vo ovoj zemen `ivot! Takviot }e se seti na
ovie zborovi koga }e dojde ~asot, samo
toga{ da ne bide kasno... Ova ne e ana-
tema, ova e tatkovsko predupreduvawe i
molba.