You are on page 1of 47
KA'l REMBIASAKUE LAS AVENTURAS DE CA'l ‘ediciones (R, i & perl perogyo+ LOS “CASOS” DE CAT En la campaita, se transmitieron de abuelos a padres ¢ hijos las historias del monito Ca’i, a lo largo de nuestra historia que ya estd por Hegar a la mitad det milenio, Somos los paraguayos un pueblo singular: mezcla homogénea tanto racial como cultural de europeos e indigenas americanos, pero con la particularidad de que la lengua mds hablada es la indigena, Las dificultades que tuvimos que afrontar para sobrevivir como pais independiente y © Natalia Keaton da Canose ‘mantener nuestra lengua y cultura, nos {© Caros Marines Garon © Fetoano fears Nea: hicieron aprender estrategias y habilidades que se ven reflejadas en las aventuras del heel | protagonista de estos cuentos. aa tas historias estdn basadas sobre RY aspectos de la idiosincrasia de nuestro ®(Rassones 2 ameeen es pueblo, por el cual fueron ideadas para saunas esparcimiento de grandes y chicos. Los que Topaeiustactnes: Ay hal las transcribimos no hi Fen aca do oie fivoeein de Cane ; Trade £600 oompes recopilarlas_y_adaptarlas ‘Queda necno el deptte quo mara say ese LAS AVENTURAS DE Cat Aunque fueron concebidas y se cuentan sélo en guarani, pensamos que su traduccion a un castellano paraguayo coloquial, accesible sobre todo para los nifios, cualquiera sea su clase social, ayudaria a@ conocer mejor la cultura nacional y la lengua guarani a algunos, y el castellano a otros; y gozar de fabulas originales y lenas de humor. Natalia Krivoshein de Canese MBA’EICHAPA OIKO KA'L HA KARAJA DE DONDE SALIERON CA’i Y CARAYA J) cen ate un dis fueron de paseo tas ‘maestras con sus alumnos. En el camino encontraron una planta de pindo' Hena de frutas maduras. Una maestra les dijo a los niflos: Suibanse a buscar a ver si pueden comer ustedes y tirar un poco también para nosotras. Se esparcieron colgados en las ramas los nifios subidos en la palmera, Mientras estaban divirtiéndose leg6 alli una sefiora pobre con su hijo. El nene, al ver la fruta madura, quiso comerla y se la pidid a su mama. La seifora les rogé a los niflos que estaban arriba que le tiren aunque sea una fruta para su hijito. Ellos se rieron y le dijeron: —(Por qué, si quiere comer, no se sube él KAT REMBIASAKUE P etel drape ndajeko osé mbo'ehdra kuéra mitd ngyéra, ndive oguata. Tapépeje ojuha’ pindo/hi'ajupdva hina. Mbo'ehdra peteiva he’ mita nguérape: —Néike pejupi jahecha, pe'u ha peitymo oréve. Ape ha pépe isarambi, osaingopa hikuai pindo rakare. Vy'dpe of jave hikudi oguahé!!F* henddpe kuéra kuiakarai mboriahuini imemby . reheve. f Ohechévo yva aju holusete ha ojerure | isype. ei ojérure isy mita nguérape jahechipa | adoityimo petei- minte jepe ime- mbype. Opuka joa | EAS AVENTURAS DE CXt también acd, como nos subimos nosotros? {Cémo quieren que se suba si es muy chiquitito todavia? —contests ta sefiora. —Que procure, que procure.. Se rieron todos otra vez, Entonces el nenito se puso a Horar y ni asi Je tiraron una fruta madura, Las maestras también se rieron en ver de decirles a sus alumnos que le tiren frutas. La madre se entristecié mucho por lo que le hicieron a su hijo y con ligrimas en los ojos les dijo: —Ojald que se conviertan ustedes en monitos Ca'i? y sus maestras en monos Carayd? Poco después empezaron los Cai amoverse sobre Jas ramas del pindé mostrando los dientes y en sus manos las frutas maduras. Desde la tierra los Carayd trataban de subirse al pinds "indo. Patmera que da fratos comestbes, Kall Mono pequeo, “cebus paraguayensi Karaja, Mono de tamatto algo mayor al deka’ 0 KAT REMBIASAKUE hese hikudi ha he —Mba’ére piko ho'use ramo ndojupiri ape ore rojupi haguéicha. —Mba’éicha piko peipota ojupi ko ha’ michiva gueteri—ombohovai kuflakaraimi —Tofiehila... tofighaja... Opuka joa hese nikal: Mitami hasé, soro ha upeichavérs jepe ndoityi chupe Yva aju. Mbo’ehdra kuéra opuka uvei he'i rangue mitd nguérape oity hagua yva mitamime. Isy ombyasy eterci ojapova hikudi imembyimire ha hesay hovdre he’i chupe « kusr: fe ,—Mba'éicha tamora’e oiko pendehelsur Ke't ha pene,mbo'charégui Karaja. Aremi riré ofiepyri ova ova pindo rakiire haimbiti joa hikudi yva aju ipdépe kuéra. Yvy guive katu Karaja kuéra ofeha’d ojupivo pindo rakare. Feliciano Acosta AGUARA KERAMBIPU LA SERENATA DE AGUARA Toiko pendehegui Kai ha pene mbo eharagui Karaja aaa Seer ‘Que se conviertan ustedes en Call y sus maestras en Caray {LAS AVENTURAS DE CAT U minis al oscurecer, Ca tocaa ta guitarra y Natid cantaba por su alrededor con su voz chillona. El monito se entusiasmd y se quiso ir a despertar con la nisica y el canto a unas chicas. Mientras tanto vino Hegando Aguari, lo escuch Ct yp a enseguida a se ofrecio | At para cant —Vos tenes la boca muy & grande y tu Sy garganta vy * mal, no te y podés ir con x nosotros — XT REMBLASAKUE K 22% pvt potetmeje Ka'i oftatsi mbaraka hina ha Nati'd opurahéi po'i vai oikévo ijerére. Kai ifakaraku ha ohoséma okeramombiy kuilatai nguérape mbarakapu ha purahei joyvype. Upe jave oguahé Aguara, ohendu Kiipe ha pya’ete ofiekuave’é opurahéi hag Nde niko nde juru guasu eterei ha ndeahy'otury vai avei, ndaikatumo’ai reho orendive —ombotove Ka’i —Repurahéi vaiete nde, nderehomo’ai mante ore ndive —he’i Nati'd Aguara itindymi, opoko ijurukue tujére. Ka’i oiporiahuverekoite gua’u chupe, osapymi popy’Ji py'Jiha oflekuave’é chupe: —Nambovyvy po'i porfina ndéve nde juru rehose eterei ramo ore ndive ~-Na katu —ombohovai ifle’é ari Ka'ipe. LAS AVENTURAS DE CT se negé el monito. —Cantds muy mal, no vamos a poder dejar que nos acompaiies —dijo ef mosquito. Aguard se puso triste y tocé su bocaza Finalmente, parece que Ca’i se compadecis del zorro y con una guifiada le ofrecis: —Vamos a coserte la boca para hacerla mas fina, si tanto querés ir a cantar con nosotros. Bueno, hacelo Te contests enseguida A guar. 6, apoyo su cabeza en la pierna de Ca'i, Natit consiguis aguja e hilo y répidamente empezé a coser la boca de Aguard, Después de trabajar mucho Natit le dijo a Cav — Mird qué bien va a quedar, cuando sople este atorrante —bromed ef mosquito. —Dejate de macanear y cosé rapidito para irnos de una vez —contesté Ca’i ‘Cuando se termins el trabajo se pusieron en. marcha, Cai con la guitarra bajo el brazo y Nati’ en el lomo de Aguard silbando fino, Al avercarse a la casa de una chica linda, KAT REMBIASAKUE | Aguara offeno, _ombojeko iftaka | Ka’i retyma dri ha Nati ipojdima ju ha inimbére ha pya’e — pya’e ombovyvymane ‘rave Aguara | juru. Heta hy’ ‘rire Nativ lohenduka | mba'cichapa opyta pordta ipytu mbaretete reinte ko aia ray — emokachiai Nati'd —Anintena rehetil ha embovyvy pya'eve jaha hagua voimi —ombohovai Ka’i. Opa rire hembiapo ojogueraba hikudi, Ki mbaraka ijyva guype, Aguara apére Nati’ po'i ohdvo. Ofiemoagui ohdvo pord petel régagui ipiri sapy'a kuflat EAS AVENTURAS DE CAT Aguard empez6 a tener miedo y preguntd: —{No hay perros por aca? —iQué perro te va conocer? No te preocupes. —Vos no mas decis eso, su olor se siente desde lejos —dijo Ca En ese momento de entre los yuyos vold una perdiz. Aguard se asust6, pegs un grito y se le descosis la boca, Después se acered ala ventana de la chica y su garganta soné como una corneta desafinada. AT RENBLASAKUE Aguara ha oporandu: —Jaguapa ndaipori chéne ko'drupi. —Mbv'e jagua katu piko ndekuasita ndéve, anina rejepy'apy —Ndeénteko ere upéva, ikatinguéko mombyry ofiehetil hina —he’i Kali Upeichahdguinte javordigui operere tataupa. Ofiemondyi Aguara, osapukai ha ojorapaite ijuru vyvypy. Ofiemboja kutatar royetdime ha Aguara ijahy’o turu vai jeynte. Fi jano Acosta LAS AVENTURAS DE CAT KARAJA OKE RAMO GUARE CARAYA DORMILON Ka'i onatoi mbaraka ha Nati opurahéi po't (Cai tocaba la guitarra y chillona cantaba con vor LAS AVENTURAS DE C41 ( #iyCaraya una verse durmieron cerca de una chacra para entrar al dia siguiente ala plantacidn ajena. Haci esa noche y brillaban lindas las estrellas. A la madrugada se puso feo el tiempo, iba a lover, y a Carayd no le gustaba mojarse. Se evant y le dijo a Ca’i —Levantate, compadre, y mira un poco el tiempo, antes de amanecer va a Hover. —No ha de Hover —dijo el monito—. Vamos a desayunar maiz tierno porque cuando el tiempo se pone asi los duefios no vienen al maizal —y se rid con ganas. No le parecid bien eso al otro mono, buses donde guarecerse y entro en el hueco de un rbol, s6lo su cabecita salia afuera, Los truenos y relimpagos le hicieron tragarse la lengua, calor KAT REMBIASAKUE si ha Karaja ndaje oke kokue akdme, ko'8r6 oike hagudicha kokte ahénope. Hake upe pyhare ha Kiritorataindy hendy pora. Ko'éti soro rupi ndaje opu'a ara vai, okytantema voi, ha Karaja naifiak eterei. Opw'd oho he'i Ka’ipe: —Epu'imina kompai ehecha pe dra, ko'e mboyvéko okyta —Ndokyi chéne —he'i Ka'i—. Narambosa, Jepéne aga avatiky, péicha jave ijéra ndowii kokueépe —ha kakuaa opuka. Nojporai péva Karaja kw'dre ha offetiekyi osévo upégui oho oike ha’e yvyra kudpe, iffakangueminte onohé okéme. Arasunu ha aravera omokOuka chupe iki Upéi tuicha oky ha ha’e he'i ipy’apype: “Opyta piko pe vyro iflaky pe amdme, ajépango naiiiakai ko tapicha. Aitei piko LAS AVENTURAS DECAT Después Hovid mucho y pensd: “Se habra quedado ese sonso de Ca'i a mojarse en la Tuvia, no tiene cabeza el compaitero ,Acaso después que escampe no podia ir a buscar el choclo?”. No se mojé ni un poquito y se queds profundamente dormido. Al despertarse lo encontré a Ca’i con un montén de choco al hombro, sacudiéndose del cuerpo las gotas del rocio y le dijo: —2Ya viniste, compadre? —Ya vine, y tom esto que te traje para que veas que me acordé de vos. —Oh... buen muchacho, sos un gran amigo, mi compadre, inteligemte y de gran corazon. —Si... estaba comiendo el maiz y después pensé: “Para qué voy a tirar estas cdscaras que pueden servirle de colchén a mi compadre”, y las dejé para vos. —Tomé —le dijo y le tiré tas chalas de maiz vacias de granos. KAT REMBLASAKUR, opi rire ndohokuaamo'ai avatiky pidri”. Naifiakyi ni michi ha nipo ra’e opyta oke Opéyvo otopa Ka'ipe petel avatiky apes ijati’yre, ombosyry hina ijehegui ysapy, ha hei chupe: —Rejiima rae, kompai —Ajiima kompdi, ha koina kova aromandu‘ami va’ekue nde rehe —he'i chupe Kali —Hloo... mit’ pord; ajépango ndekaria’yete che kompdi, neakapora ha ndepy’a ‘marangatu —Heé, ha... aru kuri, ha’u aina ha upéi ha’e “Mardtepa amombota ko ipirekue, ikatuva ovale che kompai koch6ra”, ha aheja ndéve, Kéina —he'i ha omombo chupe avatiky ehpiga pirekue rei. Tadeo Zarratea LAS AVENTURAS DE CA OMBOTAVYVO CHIPA APOHAPE ENGANANDO A LA CHIPERA Kali orambosa avatiky : a ‘Ca desayuné con maiz tierno aaae eects 6 AS AVENTURAS DE CAT G = dice que no hay quién le ignale af monito Ca’ en travesura, Estando algiin dia sin nada que hacer le esperaba en el camino a la seffora que hacia chipa para vender y se la sacaba del canasto nada mas que para hacerla rabiar. Se ponia en larama de un drbol y cuando ella pasaba se bajaba despacito enel canasto, colocaba un montdn de argollas de chipa en su bracito y se subia arriba otra vez para burlarse de ella. Otro dia le hizo eso otra vez. La chipera, después de ir un poco mas sintis més liviano su canasto y empez6 a plaguearse contra el monito, —Ahora lo voy a agarrar a ese bandido y le voy a arreglar las cuentas, Otra vez que venia con su mercaderia, miraba de reojo a ver si no lo veia a Ca’i VT REMBIASAKUE K i ndajeko [~ Pett ? 1 ndaijojahai \\ | tie'yme. Upei- chaje of hina) petel drape he: mS kora’ygui oha c pera’ard kufla-| karai chipa apo 5 hdpe Oikdvante va’eraje omboveve chipa kufiakarai ajakigui ombopy'arasy potévo reiichupe. Ofiemoimi varerdje yvyrarakare ha ohasdvo ojepoi mbegue katu asy ijajaksipe, Omoi ipyapyre chipaita ha ojupi yvate ofiembohardi hese. Upéicha ndaje ojapo jeyma hese petei drape. Pukumi oho riréje, kufiakarai ofandu sapy’a ivevui chupe ijajaka ha oflepyra ipy‘aro Ka’i ndive. —Agante ho’dne che poguype ko tepoti ha LAS AVENTURAS DE CAT Después de caminar un poco mas lo vio de Tepente pero se hizo la sonsa, y siguis como sino le hubiera visto. Cuando se bajé Cali a su canasto lo agarré y lo tiré al suelo. Le dio una buena paliza. —Después de esto, tipo sinvergdenza, no te vas a hacer mds el caradura. Y Io tir6 al costado del camino. El monito vio las estrellas y rascdindose la cabecita se fue de ahi, Por mucho tiempo después de esto se ports bien Ca'i. Ni el pelo de la chipa veia més. Sin embargo no se olvidaba de lo que le pas6 y para desquitarse se fue adonde pasaba la buena seffora. Se puso en el medio del camino y se enterré en la arena, sélo su pichulin dejé afuera. Vino la seflora con su mercancia, se tropez con él se cays. Entonces Ca’i junto chipa gracias a la velocidad de sus manitas y desaparecié de alli 0 KAT REMBIASAKUE amoi pordne chupe oi vaiva Ambue ko'éme ou jeyma hina imba'erepy reheve, hesa yképe oheka otivo Ka’ipe. Ou pukumi rire ohecha sapy’a chupe, olembotavyete upémard, ha oho mba’eve’yréguaicha. Ojepoivo Ka’i ijajakape ipojdi hese ha oipete yvyre Nembyepoti para ojapo hese: Agui riréko, nde tekove chapi, nanetie'ysevéi chémane. Ha omoturune’é Ka'ipe tape ykére Tesaparipeko ojecha Ka'i, onakapire’yi re’¥i ha ogue upégui, Are pordje upe rire ifak@guapy mita Ka’i, Ni haguekue chipape ndojekuaayéi. Upéicha aveije ndoje’di ip: oiko va'ekue hese, ha oipohano potivo — ipy'arasy, _ ohapera’aro kuflakaraimime. Oiiemoi tape mbytépe ha ojejatypaite yvykw'ipe, ikuaruhami aiiteje oheja okipe. Ou kufiakarai imba'erepy reheve, ofiepysanga hese ha ho'a. Upéro guard Ka’i ombyaty mbyaty chipa ha kupy jopyripe ogue upégui. Feliciano Acosta AS AVENTURAS DE C4 2 MAKATERO DEVEHA LA DEUDA NO PAGADA TAS AVENTURAS DE CAT J ndjaCa’i se empez6 a preocupar. “Esta gente malvada esti cortando todo el monte, maffanita no voy a tener dénde estar. Las frutas que son mi comida, cada vez escasean mds. ;Qué puedo hacer? pensaba, Después tuvo una idea: “Me voy a volver comerciante. Si, eso no estaria mal. Para empezar voy a necesitar un poco de dinero. Eso también es importante. Aunque lo puedo pedir prestado. Voy enseguida a buscar por ahi” Al pasar por una capuera lo encontr Gallo con sus gallinas escarbando en busca de comida. Se le acercs para contarle lo que necesitaba. —iCudndo me Io vas a devolve pregunté. —Enseguida que salga adelante ale a P cet koeme Kati ojepy'apy. “Ko! tekove aia omopercrimbaitéma ka'aguy, ko'€rGite ndacherekoharaveita. Yva mimi, che rembia, ipokimbaitéma. Mba'étamo ajapo” ojepy’amongeta. Upéi ou chupe ifiakame: “Ajeheka ara mo’ makiitepe. Heé, ndaivairi upéva avei. Aga ailepyrl hagud aikotevéta virumire. Oimépako upé va avei. Péva jepe niko ikatu aipora. Taha mandi voi katu tajeheka”. Ohasivo kokuére ojuhu Gallo, ryguasu kucra reheve ojetypeka oikdvo Ofiembopysyry hendape omombe’u chupe hemikotevé. —Araka’épa rerojere jeyta chéve — oporandu chupe —Afiakarapw’a mbaretemi rire Gallo opo’é ipepo guype ha onohé oipuruka 38 TAS AVENTURAS DE CA? Gallo busco debajo del ala la plata y se la prest. Entrando mds hacia el monte to encontré a Aguard ue levantaba su hocico olfateando. Se le aceres y le pidis también dinero. —jHasta cudndo querés el préstamo, compadre? -—Sdlo hasta que progrese un poco. —Te voy a ir a traer, entonces —le dijo. Enseguida le pasé un paquetito de plata. Yendo un poco més, Ca’, al salir al borde del campo, le encontrs a Yagud royendo un fhneso. Se bajé junto a él, se hizo el que estaba muy necesitado y consiguié que te preste un poquito. Después ya le pidis mas. _ —Es0 no tengo — le dijo el perro— | La mitad de fo que | me pedis te puedo | prestar. |—Y eso nomds | entonces —dijo. | Le dio, y el monito Jentré otra vez al 6 [KAT REMBLASAKUE chupe. Oike pukumivo ka'aguype ojuhu Aguara offetiupi oikévo. Ofiembojdvo henddpe omba’epuru jeyma voi katu, Araka’e pevépa reiporuse kompai. —Afiakarapu’imi mevénte —Ahdta aru ndéve upgichard —he’i chupe. Ne‘iraitérd guard oipojopyma chupe viru akytamime. Ohasa chdvo Kai, osévo fiu rembe'ype ojuhu Jagua oikardi hina so’ kangue. Oguejy henddpe Ka’i, emomboriahuete chupe ha omba’epuru, Upéro ojerure hetamivéma —Upévako che ndareksi —he'i chupe Jagua—. Upe rejeruréva mbytere peve ikatu aiporuka ndéve, —Ha upéante jepe aipsré —he'i Ome’é chupe ha oike jey Ka'i ka’aguyre. Mombyrymi oho rire oguahé ysyry rembe'ype, upépe ohecha Jaguarete hoy’ hina ha oguejy henddpe. Upémaré ivoko ovumima, noflemomirietevéima. —Amb«'apose aikévo makitepe, mba’éiko ere, ohojaitemi ndajeko upéva. Ndererek6i piko viru remomba'aposéva, tamomba’apo a monte. Después de ir bastante lejos legs a lacritlade un arroyo, alli lo vioa Yaguareté que estaba tomando agua y se bajo junto a 61, Su monedero ya estaba bastante hinchado y él ya habia perdido la vergiienza Quiero trabajar en comercio, ,qué decis?, me contaron que se gana bastante con eso. {No tenes un poco de plata que quieras hacer trabajar? Deja que yo te lo haga, —Tenemos que ver —le dijo el tigre. —Puede ser que te dé mucha ganancia Te voy a dar la plata, pero después cuidado con hacerte el sonso, porque vos ya me conocés bien. —No tenemos por qué engailarnos —dijo i y guards el dinero en su cartera. Alirse de ahi encontré al cazador de tigres con su escopeta al hombro buscando a Yaguareté, Cai se le acereé muy sonriente a pedir un préstamo. —Te voy a dar si no vas a tardar en devolverme. —Claro que 10 —dijo Ca’i y se fue juntando ims cada vez—. Esto ya va a aleanzar. KT REMBIASAKUR ndéve. —Jahecha va’erd niko —he'i chupe Jaguarete. —Sapy'aitépe remomembytta heta iterei —Ame’éta ndéve, aninteke upéi reflembotavyse, chike nde chckuaa por hina. —Ndaipéri taombotavy hagua —he'i Keli ha ombosurtima ivoképe pirapire. Ohasa ohévo, osémi rire apégui ojuhu Jaguarete jukahdre mboka ijapére ovichea oiksvo Jaguaretére. Ka’i oflemohaimbitipa chupe ha orfemboja omba’epuru avei ichugui. —Ndaipukuietgita ramo imyengovia. —Anichéne —he'i Ka’i ha ombojo'a ohévo—. Kévako ome’éma va'er: Osé omba’ejogua, Hi'upyré memete ojogua. ‘Ombojo’apa hégape ha oguapy oha'ar6. Are oiko upéicha ha avave ndowii henddpe, ha avei ndaikatdi osé oporomomarandu okyhyjégui oje'upa ramo guard chugui ha’e ndaip6ri aja. Ofiepyrd okaru imba‘erepyre, sapy'aitépe kakuaa ikyra, Are rire oguahé LAS AVENTURAS DE Cat Salié a hacer compras. Trajo solo cosas para comer. Las amonton6 en su casa y se sents a esperar. Estuvo asi un buen tiempo y nadie venia junto a él. Tampoco podia él salir a avisar ala gente que tenia un negocio porque tenia miedo que alguien se lo coma tode mientras que €1 no estaba. Empezs a comerse su mercaderia y se puso cada vez mds gordo. Después de un tiempo vino Gailo en busca de su plata. No se te vio més —le dijo— y tuve que venir inicamente a buscar mi platita, —Esstd muy bien, entrd a sentarte. Empezs a coniarle que le fue muy mal y que todavia no empezaba a progresar. —No sé qué voy a hacer —se rascaba y rascaba Ca'i—. Ald viene también Aguard a buscar su plata, Pilido se puso Gallo. —i,Dénde me puedo esconder? —dijo loco de susto. —Entrdé acd ripido —dijo Ca’i Le entreabris Ia puerta. Llegé Aguard. —Hola, compadre. [KAT REMBIASAKUE Gallo iviru| rekdvo. re Ee | Nderejekuaavéi | niko —he'i chupe— ha aju) mante ahekdvo| che virumi, I —Ipordite kata, cikéna eguapymi. Ofiepurd omombe’u chupe ho’a vaipa hague chupe ha ne’iraha gucteri ofiakarapw'a. —Ndaikuadi mba’épa ajapéta —ofiehe’yi he'ji Kali—. Na pe amo otima avei hina Aguara iviru reka. Hesa’yjupa Gallo. —Modiko ikatu akafly —he’i tavy tavy. —Ape eike pya’e —he'i Ka’i Ombojuruvy chupe oké. Oguahé Aguara. —Maiteipa, kompai —Maiteiminte, kompai, eguahé Kali hevi tabyi rei, ndoikuadi mba’épa ojapsta, hasype osoro sapy’a: —Ho'a vaipa niko chéve, kompai. Giillo 41 AS AVENTURAS DECI —Hola, compadre, entra Ca’i parecia que tenia hormigas en el culi, no sabia qué hacer y dijo de repente: —Me resulté mal el negocio, compadre, Gallo también me vino a pedir lo que le debia y yo todavia no estoy como para eso. iY dénde estd Gallo? —En esa pieza. Al oir esto Aguard entrd ripidamente a la pieza, lo mats y se lo comis a Gallo. —A pesar de esto —dijo saliendo—, ahora estoy yo solo y me vas a dar lo mio y también lo que era de Gallo. —No estamos solos, compadre. Aild esta viniendo Yagué a llevarse lo suyo. Escuchandoesto, Aguard salté aesconderse en la pieza. —Me costs encontrarte otra vez, Ca’i Vengo a buscar mi plata. —No seas cargoso, Yagud. No tengo todavia para darte, comestibles es lo que hay mucho todavia. Eso es lo que recién le dije a Aguard, —{Vino también Aguara? 2 AT REMMIASAKUE jepeve ou kuri ojerure chéve avei imba’e ha che naiméi gueteri upeichard —Ha modpa oime Gallo. ojuka ha ho'u Gallope. —Péante jepe —he'i osévo—, dgni chéniema apyta ha chemba'e ba Gallo mba’ekuéva reme’éta cheve. —Nailaneafidiko hina kompdi. Péina amo Jagua oftemboja avei imba'e rerahavo. Ohendhire péva Aguara okaily kotype. —Hasy peve rojuhu jey, Ka'i. Aju che viru rekdvo —Ani ndepobyi, Jagua, ndarek6i gueteri ame’é hagua ndéve. Mba'e’upy heta mante arcko, péa ha'e hina Aguaripe. —Ou avei piko ra’e Aguara —Amo kotype oi. Ohendiivo upéa Jagua oike opo kotype, ojuka Aguardpe ha ho'u chupe. —Péante jepe —he'i osévo—, dgui che afiéntema apyta ha chemba’éva ha Aguara mba’ekuéva reme’éta chéve. 6 AS AVENTURAS DE CAT —Anhi estd en la pieza Al escuchar esto Yagud enird de un salto, Jo mat a Aguard y se lo comis. —A pesar de esto —dijo al salir—, ahora estoy yo solo y me vas a dar lo mio y lo que era de Aguard también. —No es que estemos del todo solos, allé estd viniendo Yaguareté. Al escuchar esto, Yagud salto para entrar en fa pieza. Grufiendo Hegé Yaguareté Entré a la casa de Ca’i y to agarré de la cintura, {Dende esta mi plata que vos ibas a cer trabajar? La vengo a buscar. —Y son estos comestibles. Aunque no hay plata, estin estas cosas. Eso es lo que le estuve diciendo recién a Yagud, —{Vino acaso? Dénde esta? —Y en esa pieza. Al oir esto Yaguareté lo largo a Ca’i, salt dentro de la pieza, lo mats y se lo comis a Yagua. —Ahora quedé yo solo. Lo mio y lo que era de Yagud me vas a dar. NT REMBIASAKUE, —Najianeaiidi kattiko hina, na pe amo Jaguarete ot'ma avei. Ongururu oguahévo Jaguarete. Oikéntema voi Ka’i kotype ha ojapyhy chupe iku'dgui —Mo6 oime che viru remomba’apo va'era kuri, aju hekavo. Ha ko'a hiupyra ha'e. Ndaipdri ramo viru, of ko’dva. Upéva angetete ha’e Jaguape —Jagua piko ou ra’e, mos oime —Na pe kotype. Upéva ohendiivo Jaguarete opoi Ka'igui, opo kotype, ojuka ha ho’ Jagudpe. Ko'aga che afiéntema apyta, chemba’éva ha Jagua mba’ekuéva reme'éia chéve. —Naneaiioi katiko reime. Na pépe Jaguarete jukaha oguahé avei ouivo. ‘Ohenduivo péva Jaguarete ojasuru kotype. —Miba'éichapa, Ka’i—he'i Jaguarete jukaha ha omoma’é hese imboka— ;Reme’étapa chéve che viru térapa mba’c? —Anina ndepochyete —he’i Ka’i—, ndarek6i ramo jepe nde viru niko, areko heta hi'upyra. Upéva angetete ha’e avei 4 LAS AVENTURAS DE CX —No estamos solos todavia. Acé esti Megando el cazador de tigres. Escuchando esto Yaguareté se metic répidamente en la pieza. —iCémo te va, Ca’i —dijo el cazador y le mostté su escopeta— jMe vas a dar mi plata o no? —No te vayas a enojar tanto —dijo Cali—, aunque no tengo plata, tengo muchos comestibles. Eso es lo que le dije recién a Yaguareté —jAcaso vino por acd Yaguareté, y dénde est? —Y en esta pieza. Alterminarde escuchar eso pated el eazador la puerta y disparé un tiro. —Este ya murié —le dijo a Ca'i—. Te dejo Jo que era de él para vos, pero dame lo que era mio. —Sacé Ca’i la plata sonriendo y se la dio. KAT REMDIASAKUE Jaguaretépe —Taguarete piko ov ra’e, ha mamo piko oime —Na pe kotype. Upéva ohendupdre opyvoi okére ha ombokaptimane ra’e. —Péva omanéma —hei Ka'ipe—, eheja nemba’erd pe imba’ekue ha eme’é chéve chemba'éva. Onohé Ka'i juruvy rei reheve ome’é chupe. Feliciano Acosts ” LAS AVENTURAS DEC? OPURAHEIVA HA OJEPOPETEVA CANTANDO Y APLAUDIENDO Kal juruvy reheve ome’ ehupe pirapire Sacé Cai Ia plata sonriendo y se 1a dio 48 alio un dia Ca'i a buscar comida ‘Andando por el monte le encontrs a Carayd y fe pregunté Qué ands haciendo, hermano? —Y aqui estoy sentado cantando —dijo Carayi*—, y {vos qué andis haciendo? —Ando buscando un poco de comida, para engaiiar el estémago. —Esti bien eso, hermanito. Si encontrais algo, pasi de nuevo por acd y vamos a cantar Ie dijo Carayd —Para qué, hermano, —dijo el monito— vos cantis demasiado bien solito. Deja que yome siente acomer y cuando vos termines de cantar me voy a Jevantar a aplaudir. “karaja. Mono aullaor 50 KAT REMBLASAKUX ete jey Ka'i os€ tembi'u reka. Oiko kuévo ka'aguyre ojuhu Karajdpe ha oporandu ichupe: —Mba’éiko rejapo reina, tyke'yra. —Ha péina aguapy apurahéi aina —he'i Karaja—. Ha ndéiko mba’e rejapo reiksni —ombojoapy —Aheka aikéni tembi'umi ambotavy hagua vare’pe —ombohovai Kali —Ipord upéva, che ryvy. Aga rejuhirokena ejumi jevy ko'drupi japurahéi —he'i chupe Karaja. —Mba’érdiko, tyke'yra, —he'i ojerévo Ka’i— nde niko repurahéi por’ voi ne’afio. Toventena che taguapy takaru ha repuraheipavo tapu'd tajepopete. ‘Tadeo Zarratea st LAS AVENTURAS DE Ca ‘Taguapy takaru ha repurahelpavo tajepopete ‘Me siento a comer y cuando termines de cantar te ‘aplaudo KA'l VEVE CA'l VOLANDO LAS AVENTURAS DE CAE jicen que a Cai le gustaba a veces burlarse de su préjimo. Se encontré una vez con Yryvii y, sin ningin motivo, slo como para burlarse de él, le pregunts: — {Por qué vos, Yryvti, tenés la cabeza tan pelada? El cuervo caminaba despacio, tranquilo se dio vuelta, lo miré al monito y le dijo con vor grave —Porque unicamente asi puedo limpiar- me a menudo la cabeza ty vos| J porqué tenés| tan fina tu cin- tura? Es tan delgada como AAT REMBIASAKUE K Sinssicko sepy ante ofembohoryséva voi hapichdre. Upéichaje ojojuhu Yryvu ndive petei jey ha mba'eve'yre oporandu fembohory vai chupe: —Mba’érepa nde, Yryvu, ne'akapersite. Yryvu oguata sambo sambo, ofiembojere, oma’é Ka'ire ha offe'é pyrusu vai —Ha péicharé mante niko tapia che'akipotita. ha ndépa_mba’ére ndekwapo'iete, hid chéve ipiru nunga nendive Teju. —He'épy! Chéko, che uru, aiko yva aju pordre ndaha'éi ndéicha aikéva ha'u che rapicha re’6ngue —ombohovai pohyima Kali —Anivéna daiokardi —ofemomiri Yryvu—, ipordve va'erd niko javeve yvate pord tove taikyrfi asy fande py'a ha 1AS AVENTURAS DE CAL Ia de Teyui’ —Claro, yo, patrén, vivo de lindas frutas maduras, no como vos que te pasds comiendo los cadaveres de tus semejantes Je contesté matamente Ca'i. —No vamos a pelearnos —se piché* el cuervo—, seria lindo volar bien alto, eso es muy emocionante y nos va a hacer olvidar estas cosas —dijo amable—, desde allii se ven muchas cosas de manera diferente. Ca’i se callé por un largo rato y después dijo: —No tengo alas, Jevantame con tus alas y haceme volar hasta aleanzarel cielo azul — se emtusiasms Entonces Yryvw extendid sus alas ofteciéndoselas. Ca'i se colocs bien e Yryvui empez6 a volar bajito. Poco a poco fueron subiendo, cuando estaban bien arriba, Yryvti Ie pregunts a Ca’ — {Qué tal estis? {Ves muchas cosas? —No veo nada —contesté— vold mas despacio, si vas asi me voy a desmayar, casi ya no me siento 6 KAT REMBIASARUE fiaiembyesardi ko"d mba’égui — ‘ombojuruhe’é—, amo guivéko heta mba’e ifiambuéva jahecha fiaina, Kali okiriri are pord, upéi ost he'i —Che niko ndachepepsi, cherupina nde pepo dri ha chegueroveve flaikarai meve amo yvdga hovy —iitakarakuete. Upérd guard Yryvu oipyso ipepo ofiekuavo. Ka'i oflemot pord ha Yryvu oftepyrd oveve karape. Ojupi mbegue katu ohdvo, yvate pord oF rire oporandu Ka’ipe: —Mba'éichapa reho reina, heta mba’épa rehecha —Mbi'evete ndahechéi —ombohovai— mbeguevéna eveve, péicha reho ramo niko chembopy'amansta, chake naiefanduvéi LAS AVENTURAS DE CA Entonces Yryvui vold mis répido y aC Ie fue el alma al culi. —Bajame otra vez, por favor, quiero morit en tierra —rogs Ca'i—. Me siento muy mal —y se puso a llorar. Recién entonces 1o compadecié y fue bajando Yryvui. Ya en tierra le dijo: —Ya podés largarme y contame qué te parecis la vuelta que dimos y qué es lo que viste. Cali estaba mudo y no se largaba del ala del cuervo porque estaba muy mareado. Yryvii se sacudi6 y Io large al suelo, alli Ca'i s desperté y pregunts: —{Dénde estamos? —En el cielo —contesté Yryvui y se fue volando bajito Le resulté muy mal a Ca'i haberse querido burlar del projimo. se * teu, Lagat, * picharse.Achcarse,dispustrse 38 KAT REMBIASAKUR potaitéko hina. Upépe kata Yryvu oveve hatdve ha Ka'i hevipemintema oikove. —Chemboguejymi jeyntena, tove yvype tamano —ojerure asy Ka'i—. Afiefiandu vai etereiko —hasé sapy'a Upépe ae oiporiahuvercko chupe ha mbegue katu oguejy ovo Yryvu. Yvypema he'i —Epoi katu chehegui ha emombe'u mba’gichapa rejere ha mba’e mba’épa rehecha rae. Ka’i ife’Enguete, ojetu'u Yryvu pepsre tuichaite akanga’tire. Ojetyvyro Yryvu ha opoi chugui yvype, opdy upépe Ka'i ha oporandu: —M0o6 piko flaime Yvaigape —ombohov: Yryvu ohévo. Osé vaiete Ka’ipe ofiembohoryse haguére hapichiire ha oveve karape Feliciano Acosta »” Las AVENTURAS DE CAT Mheguevéna eveve, péicha reho ramo chembopy’amandt ‘Vo mas despacio, st vas asi me voy a desmayar © TAHACHI GUA'U TAPE REHEGUA PEAJE PRO BOLSILLO LAS AVENTDRAS DE Ca (12% y su amigo Carayé no solian separarse por mucho tiempo. Dicen que una tarde estaban los dos sin ni un poquito de plata, Para ver cémo conseguir para el puchero, después de hablar y de pensar mucho, se - pusieron de) acuerdo: se} iban a poner en un lugar] angosto del 7 camino, a todos los que pasaban les| iban a pedir| documentos y | a los que no} tenianlesiban | KAT REMBIASAKUE K 2% 8 Karaja ndojohejapuksiva Upéicha ndaje petet ko'éju ojejuhu sogue ka’ mokdiveva. Upémaré ojeporeka ho‘ordre, oflomongeta aremi rire, ofiemoi ofiofie’Eme: ofemoita hikudi tape kw'ipe ha mayma ohasdvape ojeruréta kuatia, ha oreko’Jvape oipiréta Sapy aitéro guarajeko hetama iviru hikudi. Opytu'umi jave ndaje oguahé ovvo Mburika. Ohapejoko chupe hikudi Onombojovai hese ha oporandu Kati —Rerekspa kuatia reguata hagua kova ko tapére, —Areko —he’i chupe Mburika. —Jahecha katu upéichars —ofiemomanda Kai —Eha'ardke tahechauka ndéve —he'i Mburika, ofembojeremi ha hesapiri mboy ve 6 LAS AVENTURAS DE Cx a sacar plata, Después de un rato ya habian juntado mucha, Mientras descansaban un momentito Hegé Burro. Lo detuvieron en el camino Lo enfrenté_y le pregunts Cai: —jTenés un papel para transitar por este camino? —Tengo —dijo Burro. —Vamos a verlo, entonces —le mands Ca’i. —Esperd un poquito que te lo voy a mostrar —le dijo Burro, se puso de costado y antes de que Ca’ pudiera pestaitear le encajé una patada tan fuerte que le hizo salir chispas El monito se sacudia en ef suelo y Burro, ahi mismo, le pregunts a Caray Vos también querés ver el papel —No, yo no sé leer —contesté Caraya y se dio vuelta mirando a su compaiiero. o KAT REMBIASAKUE Ka’i oikuapyti chupe petei tapu'ave'y ha tatapyi oity chugui Opyryryi yvype Kai ha hakukuére Mburika oporandu Karajépe: ———-) —Ndépa re- hechase avei SS Nahaniri, roa cche ndaledi AY | voi —ombo- | Uhovaii Karaja x 7 ha ojere oma- iffirdre Feliciano Acosta LAS AVENTURAS DE C4 KA'I OMBOTAVYRO GUARE AGUARAPE CAT LE ENGANA A AGUARA “Mburika ofembojeremi ha oikuapyt chupe pete taputavey EI burro se puso de costado y le encajé uno muy fuerte LAS AVENTURAS DE Cx ai le hacia quebrantar mucho a una seffora. Antes que nada le ensuciaba siempre el agua del pozo. Eso to hacia todos los dias antes que amanezca. Lahacia enojar mucho. -Ahora no mis va a caer en mis manos y a mi turno me voy a reir de é1—solia decir la sefiora —Voy a hacer una estatua grande de cera y la voy a poner cerquita del manantial para arreglarlo a este tipo atrevido —dijo muy enojada, Entonces, una maflana medio nubladita, se iba acercando el monito al manantial para hacer otra vez su travesura. Al ver una cosa negra y grande se le acered y le dijo: —Sali de ahit... Parece que no le escucho; entonces grits més fuerte: 6 AT RENBIASAKUE () Ke ndaic Kati rassitéma ombopy’erasy kutakaraimipeteime. Ombotyaipa ichugui y. Péichaje tapia ojapo hese koe pord mboyve. Oipy’apy asy chupe. —Agante ho'dne che poguype ha che haitéma afiembohoryta hese —he'imi va'era kuitakaraimi. —Ajapsta ta’anga araity kakuaa pordiva ha amoita ykua rembe'ype aipohano hagua ko tekove chapime —he’imi pochyvére. Upéichaje, petel ko’® para para jave. Ka’ ofiemboja jeyma ohdvo ykudipe oemotie’y potdvo. Ohechdvo mba’e hi guastije ofiemboja ijypype ha hei: —Ejei upégui Nohendifi vaicha chupe ha upémaré hative osapukai i upégui ha'e ningo ndéve! AS AVENTURAS DE CAT —Sali de ahi te digo! Como no le contestaba le dio un soco fuerte y se qued6 pegado con la cosa. —i.Vos pensds que yo tengo unasola mano? —dijo y valientemente le dio un buen bife, sus dos manos quedaron ahi pegadas. {Vos te creés que yo no tengo pies también? —dijo resoplando y le empujé con el pie. Alli ya queds peor el amigo Cai No te vas burlar de mi —dijo bufando y pated otra vez. Entonces se quedé de cuatro patas sobre la estatua de cera, Brufiendo. —Los dientes me sirven no sélo para comer, te voy a morder, te voy a morder. Abrié la boca y al morder quedé como muerto, No se movia mas el amigo Ca’i Entonces se acercd la seifora y le grit —Hace tiempo que me estabas haciendo renegar y por fin caiste en mi trampa, tipo sinvergiienza. Cai se hizo el muerto sobre la estatua de cera. 0 AT REMBIASAKUE Nombohovsimard chupe oito’S chupe petei saple ha opa’a hese. —Na¢iko reimo'A chepopetet mba’e —he ha ohovapete karia'y chupe, ipo mokGivéma upépe opa’ —Naiko reimo'A ndachepyi mba'e —he’i juku'a kyt@'i vai ha okua hese. Upépe opyta vaivéma mitd Ka’ —Nerefiembohoryi chéne che rehe — hi'ambu ha opyvoi jey Upépe opyta opsvo ta’anga kw'dre ongyryry. —Che raiko ndaguerekoi akaru aguante! Roisu’tita, roisu’tita. Ofiemohaimbiti ha oisu’ivo chupe opyta omanorégusicha, Nomyivéima mita Ka’i Upe javéje ‘ [ofiemboja ku flakarai ha osapuka’i Ka'ipe: —Ymaite guive’ma {LAS AVEYTURAS DE CA —De balde te haces el sonso, earadura. A mi turno me voy a burlar de vos ahora — dijo enojada la seitora. Se lo puso a Ca'i debajo del brazo y se fue hacia la casa. Al Hegar lo até con un lazo contra el drbol grueso que estaba detriis del rancho. —Largame, por favor, no voy a ser mis cabezudo, —Eso no, sefior, ahora es mi turno. Se ris mucho de él y se fue a buscar algo. Se vio mal el monito, apoyé la cabeza contra el tronco y se puso triste. —Aci estoy listo. Diciendo esto vio de repente a guar que se le acercaba despacito, —{Por qué estis asi, amigo? —pregunts. —Porque no me quiero casar —contests enseguida Ca'i—. La vieja me quiere hacer casar sin falta con su hija pero yo, aunque lachicaes linda, no me quiero casar todavia. Vivo muy bien yo solito. Vos, mi amigo, {no te querés casar por casualidad? —Me quiero casar. Yo hace rato que ando chembopy’arasy reikévo... Hasy peve re'ami che iuhdime nde, tekove tie'y Ka'i oflemomanoite ta’anga araity ari —Rei refiembotavy nde, mba’e chavi. Che haitéma aiiembohorymita nde rehe ko'aga fie’é pochy kuflakarai Omoi Ka‘i ijyva guype ha oipyktii hoga rape. Oguahé, oheka tukumbo ha ofapyti Ka'ipe yvyra poguasu 6 ga kupépe ofva rehe. Epoimintena chehegui, nachetic'y mo’Avéimako araka’eve. Upéva katu ndere'umo'di mante, che karai. Che haitéma hina ko'aga. Opuka puku hese ha oho oheka ohekiiva, Ojecha vai Ka'i, ombojeko iflaka yvyrire ha onembyasy —Ko'ipe aikopama hese. He'ivo, hesaho sapy'a Aguarare ofemboja mbegue kattiva otivo henddpe —Mba’ére piko rei reina péicha, che ird—, oporandu Aguara —Namendaséi haguére —itle’@ iri ombohovai—. Lechai niko chemomendase katuete imemby kuitdre, ha che niko, ipora ramo jepe imemby kutia, namendasé detrds de ella. ;Qué tengo que hacer para so? —dijo muy sonriente. —Desatame rapido entonces y te voy a poner en mi lugar. —Listo, amigo. Se frotaba las manos el zorro y lo desats a su compaiero. El monito en un momento lo ato en su lugar ~Ahora, cuando se acerque la seffora a tu lado, decile que te vas a casar. Es una hermosa chica tu futura esposa —Ie dijo al ido al zorro y desaparecis en el mont Después de un ratito vino Hegando la sefiora con una olla de agua hirviendo. Al verla ard se puso a gritar: —Me voy a casar! Me voy a casar con (u hija! —Qué te vas a casar ni nada vos, tipo caradura. Ahora tomé esto. Y chum!... te derramé el agua caliente Aguara quedé encogido contra el arbol y Ca’i sigue siendo un atorrante hasta ahora. KAT RENDIASAKUE gueteri, aiko pord iterei niko chea nde piko neremendaséi, che ied —Amendase, che niko yma guive hapykuéri aikéva. Mba’e piko ajapo va'era —opuka reipa —Chejora pya’e aipsr rendaguépe. —Oima, che irt Ojepokyty kyty ha ojordmane ra’e hapichdpe. Kai, petel tesapirime oflapytisu’u Aguardpe. —Aga ojdvo nde yképeke ere chupe remendataha, kufiaitéko ne rembirekora — he'i chupe ijapysdpe ha ogue ka'aguyre. Upe rireminte osé otivo kuitakarai ytaku pupu rcheve. Ohechdvo chupe Aguara osapukii —Amendéta, amendata ne memby kuiidre Mba’e remendaita piko nde, tekove tie’ Koina dpe he'u kéva Charrdu!... Ohykuavo hese ytaku. Aguara opyta ifakuruchi yvyrire ha Kai katu opyta akointe itie’y. ; toromoi che LAS AVENTURAS DE C41 KA'T OPOROMONGYHYJE RAMO GUARE CA’ CUENTERO Mba‘ére retko péicha -oporandu Aguara {Porque estas asi? -pregunts el zorro LAS AVENTURAS DE-EXT sis seasin su vieja costumbre, mostraba los dientes, saltaba, saltaba, y se quedaba colgado de la cola en las ramas de los drboles, cerca de la capuera. Estando asi lo vio a Guasti que mordisqueaba de vez en cuando las hojas tiernas y se asomaba centre las plantas de poroto. Dio una voltercta y empez6 a bajar doblando fas ramas hasta que quedé delante de ¢1 —Epa! voy a contarle al duefio de los porotos que te estis comiendo su plantacién —le dijo. —No seas malo, me va a buscar y me va a matar. —Con una condicicn no se lo voy a contar. {Qué condicién? —Si dejas que te ate una —Ni loco! Lita, ” Hee tujdpe ndajeko— Kai ofiemohaimbiti, opo opo ha osaingo jepi hina hugudigui yvyra rakare kokue akdme. Upeichahdguije hesaho sapy'a Guaswire offambyvo mbyvo «ha ofiemboapytéré hina kumanda rogue kyrime. Offeakatipardje upévo, of'emombe mombe ha ofembopysyry Guasu Pyta'i renondépe. —Hépa! ahdta romombe'u kumanda jarape re'upaha hina hemifiotyngue —he'imane katu ra’e chupe. —Anina ne’afla, cherapera’ard valera niko ha chejuka. —Petei_ mba'¢icharé floite noro- mombe'umo'ai —Mba'éichardpa —Chereja ramo romosi. » [LAS AVENTURAS DE CA —Le voy a contar entonces al duefio de tos porotos que le comiste todos los brotes de su sembrado. —No le vayas a contar, poneme noms la piolita. Después de atarlo bien, le dijo Ca'i al ciervito: —Voy a ponerte encima una piel de oveja —Nol... no quiero. —Le voy a contar entonces at ducito de los porotitos que te comiiste los brotes. —No le vayas a contar, poneme noms ta piel de oveja, Después que el monito se la puso bien, le dijo otra vez: —Te voy a atar la cintura, Guastt —Qué esperanza!... Me vas a apretar la cintura, Le voy a contar entonces al duefio de los porotos que te comiste todos los brotes. —Dejate de embromar, atame només Ia cintura. Después de atarlo b a decirle a Guast Voy a subir encima tuyo, Guast |. sali¢ otra vez Ca’i VT RENDIASAKUE —Chevyroiténe! —Amombe'tita upéicharé kumanda pyti’i jdrape re’upa hague ikumanda ray. —Anina chemombe'u, chemos aipérs. Omosa pordmba rire he'i jey Ka’i Guasu Pyta'ipe: —Amoita nde dri ovecha pire —Na, tove —Amombe'uita upéi- chard kumanda pytai jdrape re'upa hague ikumanda ra'y. —Anina chemombe'n, emointe che dri ovech pire. Omoi poramba rire katu he'i jey chupe: —Toroiku'ajopymina, Guasu Pyta’ —He'épy! Cheku'a- mondoho va'era niko. ntena a AS AVENTURAS DE CAT Nol... Estds loco vos! Me vasa romper la cintura. —Le voy a contar entonces al dueiio de los porotitos que te comiste todos los brotes. Nose lo cuentes, por favor, subite noms. Antes de que se Je hubiera subido bien, tom6 carrera el ciervo por la capuera hacia el monte y el amigo Ca'i, que se creia tan guapo, se queds colgado por los pirpados en un espinitlo 2 KAT REMBIASARUE —Amombe'tita upéichard kumanda py jérape re'upa hague ikumanda ra'y. —Anina refembotavy reina. Chekw’ajopy mba’éna. Oikw'ajopy pord rire osé jey Ka'i hei Guasu Pytaipe: —Tajupimina nde ari Guasu Py —Nahdniri, ndetarova niko nde Cheku'amopé va'era niko. —Amombe'tita upgichard kumanda pyta’i jarape re'upa hague ikumanda ray. — Anina chemombe’u, ejupi mba’éna. Ojupipa por mboyve hi'dri osororo kogatyre, ka’aguy gotyo ojeheka, ha mit Kai ha‘eveteivaje opyta hopepigui juasy’y karape ratire. Feliciano Acosta ® LAS AVENTURAS DE CA Ojupipa pora mboyve osoro kogatyre ‘Antes de que se hubiera subide bien corrié por toda la chacra KA’I HA TATU OMUNA KAVAJU CAT Y TATU DOMADORES Cc tenia muchos caballos ariscos en el campo y nunca los pudo domar. Estaba muy solo. Le preocupaba la cantidad de animales sueltos sin provecho. Entonces se fue junto a su amigo Tati a pedirle ayuda. —Vamos, hombre, si me querés ayudar a __ traer del cam- po mis ani- | males salvaies |—le pidio ef | monito a Tati —Bueno, va- mos pues | —contesté el rmadillo— “Aunque soy petisito no hay | quién me igua- KAT REMBIASAKUE K @inssicke opuereko heta kavaju sate Aire ha marO ndaikatii ohekombo'e Ojecha ha’efio. Oipy'apy chupe hymbaita isarambipa reiva upérupi. Vokdike osé oho hapicha Tatu rendape pytyv6 rekavo. —Jahana jarumi chéve fiigui che rymba kuéra saite, nde kuimba’e—, ojerure Ka't Tavtipe. —Neéi, jaha katu — ombohovdi Tatu—. | Che karape reinteko, | aga katupyrype ndai- pori chembojojava Nacheakuai ramo jepe affepia’dne abupyty ndéve ne rymba taro. vaita. | Ambue ko'éme ofe- | a7 AS AVENTURAS DEC Te en destreza. No soy rapido pero voy a tratar de agarrar a tus animales salvaje: Al siguiente amanecer se prepararon para ir al campo. Yendo por el caminito entraron en medio del monte. Después de caminar mucho se asomaron los dos a la orilla de! campo. Aqui se quedaron a conversar. Dijo Tati Asi vamos a hacer para enlazar tus animales: vos te vas a subir en las ramas de ese drbol y de alli vas a hacer colgar sobre el camino tu lazo. Yo, en cambio, con gritos voy a ir a espantar los caballos hacia aqui Al pasar por acd y entrar en tu lazo el cuello de uno de ellos, lo vas a estirar y atar. —Eso esti bien, compantero —dijo Ca’i Dio una gran vuelta Tati y gritando trajo una buena partida de caballos salvajes. Como locos vinieron corriendo hacia el camino. Al pasar por donde estaba Cali, cay6 uno de ellos en el Iazo. Como si le hubiera picado una avispa se sacudis el caballo, el pobre monito se cayé de panza al suelo y el caballo lo arrastré por un 8 mbosako'i hikudi oho hagua fume. Tape polire otutu ohdvo, oike hikudi ka'aguy: pa’ime. Heta pora oguata rire oflemoakisé mokGivéva fu rembe’ype. Ko’dpe opyta ofiomongeta. Tatu osé he’i —Jajapsta kéicha jajura hagua ne rymba kuéra. Nde rejupita amo yvyra rakire ha upe guive remosaingota tape dri ne tukumbo_ puku, Che katu, ahita sapuksiipe amboguata fandéve dgotyo kavaju kuéra. Aga chasivo ko'drupi ha oikévo ijajurare ne tukumbo. remyatata ha remboty vo’ire. —Oima upéva che ird —he'i Ka’. Ojere mombyry pora Tatu ha hapykue guio ogucroayvu kavaju saite atyra. Oi haguéicha itarova. vai- cha ofiani tape gotyo. Ohasdvo Kai renda rupi| owemboty peteiva ajtt rare tymasa Ojopirogudicha | TAS AVENTURAS DE Cit trecho del camino. Se lo veia saltar de aqui para alld. Su compaiiero Tat, al verlo mostrando los dientes pens6 que se estaba riendo a carcajadas y le grité: —Deja de reirte, atajalo fuerte, si te reis perdés la fuerza. Qué diablos! Habia sido que ya se habia muerto y por eso iba mostrando los dientes Asi murié el pobre Ca’i sin haber domado sus caballos salvajes. KAT REMBIASAKUF chupe kava ojetyvyro, ha mit Ka'i hyekue guastiicha ho'a yvatégui ha oguerotyryry chupe tape po'ire. Rehechiiko mité Ka’i dpe ha pépe opopo. Iifird Tatu ohechdvo Kali haimbiti ohdvo oimo’a ipy'aite guive opuka ha osapukdi chupe: —Anina repukdtei, eifepia’d hese, repukdguiko nekangypa. Mamo ahépa, aje’ima nimbo ra’e omano mita Ka'i ha upévagui haimbiti ohdvo ra’e. Péicha anga omano Kali ohekombo’e’jre hymba saite. Feliciano Acosta on TAS AVENTURAS DE CHE Péicha anga omano Kati Asl muti el pobre Cait Los ease" oe Cai Dende salsa y Cras Mivlcapa ko Ra he Kaj asennad Agar ‘Aa Keshia ay doin ara o ano gute ngaandy a tiers ‘Oban hp apobipe La devia no pga Makar dete LAS AVENTURAS DE CX aman yaplatiendo COpuabcva he ponte a volando Kaivere eae po teil Tatu pat pe ehep eengtaa Aga a ombtarse par Atari co cuenta a eparnagyhye amo are (iy Tau domains ai ha Tau cmai bse % oo Setermin Je imprinir ‘en oliode 19948 (QR Fredaccones Gilles Cera Cors 1018 o FEU, Telefax 212 988

You might also like