Professional Documents
Culture Documents
Achawayakuna - Huk
Achawayakuna - Huk
CENTRO DE IDIOMAS
QICHWANTSIKTA NAWINTSASHUN, QILLQASHUN, PARLASHUN , KAAYISHUN
Q I C H WA N T S I K TA
YAC H A K U S H U N
K A NA N YA R PA S H U N : ACHAWAYAKUNA
JPWH
Nuqa, Qam, Paywan. Llapantsik qichwantsikta waylluntsik
QICHWANTSIKTA RIQINTSIK
(CONOCEMOS NUESTRO IDIOMA QUECHUA)
QICHWANTSIKPA ACHAWAYANKUNA
Qichwapa achawayankuna kayan: ch, h, k, l, ll, m, n, ñ, p,
q, r, s, t, w, y, ts, sh, Niykur huqta uukalkunata kapun:
a, i, u aa, ii, uu
MUSHUQ SHIMIKUNA:
Llapan (todos), nunakuna (las personas), parlayan (hablan), qillqayan (escriben), tsaymi (por eso), nuqantsikpis
(también todos nosotros), achawayakuna (alfabeto), yachakushun (aprendemos).. Qichwapa (del quechua), kayan
(son), niykur (además)
Hirka Kakash
Chakra
Huk Kallmi
Chawa
Haka Kawallu
Chiwa
Hacha Kima
Challwa
Hampi Kuka
Chaki
LUKMA LLAMA MISHI
Tsaki Shipash
Tsatsa Shapash
Tsuqllu Shillu
Tsiqtsi Shinwa
Tsapay Shanti
QICHWANTSIKCHAW WIYAY -PARLAY- QILLQAY –NAWINTSAY--KAAYIY JPWH
Nuqa, Qam, Paywan. Llapantsik qichwantsikta waylluntsik
Allqu Inka
Ushay
Atska Itsuq
Ulluku
Akaka Ismuy
Uma
Allawka Ishpay
Upuy
Allpa Ishpi
Urpi
UMIITA UUSHA WAAKA
a / aa i / ii
ayan aayan allitsu Alliichu
‘pica’, ‘picante’ ‘bosteza’ ‘no está bien’ ‘Alejandro
watay waatay china chiina
‘amarrar’ ‘criar animales’ ‘hembra’ ‘muchacha’
qara qaara piqan piiqan
‘piel’ ‘penca’ ‘su cabeza’ ‘engaña’
takuy taakuy chiku chiiku
‘mezclar’ ‘sentarse’ ‘corral’ ‘porongo de cal’
aniy aaniy maki makii
‘morder’ ‘aceptar’ ‘mano’ ‘mi mano’
muka muuka
u / uu
chupa chuupa
‘labrar la tierra’ ‘zarigüeya’ ‘rabo’ ‘chaqueta, saco’
punku punkuu ushan uushan
‘puerta’ ‘mi puerta’ ‘termina’ ‘su oveja’
pukay puukay
‘rojizo’ ‘soplar’ JPWH
Nuqa, Qam, Paywan. Llapantsik qichwantsikta waylluntsik
q / k ts / ch
qatu katu katsuy kachuy
‘mercado’ ‘sobra’ ‘entorzalar’ ‘masticar’
quru kuru patsa pacha
‘jorobado’ ‘gusano’ ‘suelo’ ‘barriga’
puqu puku tsaki chaki
‘maduro’ ‘madriguera’ ‘seco’ ‘pie’
qiru kiru tsapana chapana
‘madera’ ‘diente’ ‘tapa’ ‘humita de yuca’
qaway kaway tsay chay
‘mirar’ ‘vivir’ ‘ese’ ‘llegar’
ch / sh s / sh
kuchi kushi astay ashtay
‘cerdo’ ‘alegre’ ‘pegar’ ‘acarrear’
chichu shishu siqiy shiqiy
‘preñada’ ‘espina de la tuna’ ‘tumbar’ ‘azotar’
chuqay shuqay supay shupay
‘toser’ ‘consolar’ ‘diablo’ ‘frotar’
wachaq washaq wiska wishka
‘la que pare’ ‘el que defiende’ ‘ciega’ ‘vizcacha’
JPWH
Payllaa, shipashkuna,
maqtukuna, yachakuqkuna.
Waraynan tarinakushun
(gracias, señoritas, jovenes y estudiantes; mañana nos encontramos).