Βιοκλιματικός σχεδιασμός

Τ.Ε.Ι.
ΚΑΒΑΛΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ
Bιοκλιματικός Σχεδιασμός Κτιρίων
Σπουδαστές Επιβλέπων καθηγητής
Κουνάδης Σπυρίδων
Μαυρίδης Κωνσταντίνος
Κάλτσας Κωνσταντίνος
Καβάλα 2011
Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ
ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ
Bιοκλιματικός Σχεδιασμός Κτιρίων
Σπουδαστές Επιβλέπων καθηγητής
Μαυρίδης Κωνσταντίνος
Ευχαριστίες
Με την ευκαιρία της ολοκλήρωσης του παρόντος συγγράμματος θα θέλαμε να

ευχαριστήσουμε το καθηγητή μας Μαυρίδη Κωνσταντίνο για τη καθοδήγηση
και την εκπόνηση της πτυχιακής εργασίας μας.
Ένα μεγάλο ευχαριστώ στους γονείς μου, την αδελφή μου καθώς και τους
φίλους μου για τη συμπαράσταση και τη κατανόηση τους.
Το βιβλίο αυτό αφιερώνεται στην οικογένεια μου και τους φίλους μου για τη
συμπαράσταση και τη κατανόηση τους.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ … 1
ΕΙΣΑΓΩΓΗ … 3
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο
ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (Α.Π.Ε.)
ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ … 5
1.1 ΚΛΙΜΑ … 7
1.1.1 Κλίμα και κλιματική μεταβολή … 7

1.1.2 Παράγοντες κλιματικής μεταβολής … 9
1.1.3 Επιπτώσεις κλιματικής αλλαγής … 15
1.2 ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (Α.Π.Ε.) … 19
1.2.1 Ο ορισμός των Α.Π.Ε. … 19

1.2.2 Μορφές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας … 20
1.2.3 Πλεονεκτήματα των Α.Π.Ε. … 28
1.2.4 Μειονεκτήματα των Α.Π.Ε. … 29
1.2.5 Ενσωμάτωση Α.Π.Ε. σε βιοκλιματικά κτίρια … 30
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
ΚΤΙΡΙΟΥ … 31
2.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΚΤΙΡΙΟΥ … 33
2.1.1 Ορισμός … 33
2.1.2 Εισαγωγή στον βιοκλιματικό σχεδιασμό … 37
2.2 ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ

ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ … 41
2.3 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑ ΜΑΣ … 45
2.4 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ … 48
ΗΛΙΟΣ – ΑΝΕΜΟΣ – ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΤΟΥ
ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ … 51
3.1 ΜΕΡΟΣ Α’ – ΗΛΙΟΣ ΚΑΙ ΑΝΕΜΟΣ: ΗΛΙΑΣΜΟΣ ΚΤΙΡΙΟΥ … 53
3.1.1 Ηλιακή ακτινοβολία και ηλιακές γωνίες … 54

3.1.2 Ήλιος και κτίριο κατά την θερινή περίοδο –
Ηλιοπροστασία … 56
3.1.3 Ήλιος και κτίριο κατά τη χειμερινή περίοδο … 62
3.2 ΑΝΕΜΟΣ ΚΑΙ ΚΤΙΡΙΟ … 64
3.2.1 Αερισμός και ανεμοπροστασία … 65

3.2.2 Επίδραση των ανέμων στο κέλυφος και το εσωτερικό
του κτιρίου … 66
3.3 ΜΕΡΟΣ Β’ – ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ: ΠΑΘΗΤΙΚΑ

ΗΛΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ … 68
3.3.1 Συστήματα άμεσου ηλιακού κέρδους … 70

3.3.2 Συστήματα έμμεσου ηλιακού κέρδους … 73
3.3.3 Συστήματα απομονωμένου ηλιακού κέρδους … 80
3.4 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΔΡΟΣΙΣΜΟΥ … 83
3.4.1 Ηλιοπροστασία – Σκιασμός … 84

3.4.2 Συστήματα φυσικού αερισμού … 88
3.4.3 Συστήματα δροσισμού … 91
3.5 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΦΩΤΙΣΜΟΥ … 94
3.6 ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ … 96
3.7 ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ … 99
3.8 ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΣΤΕΓΕΣ … 104

3.9 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΤΖΑΚΙ … 106
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ –
ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ … 109
4.1 ΓΕΝΙΚΑ … 111
4.2 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ … 114
4.3 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ … 115
4.4 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ … 116
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι … 117
Ι.Ι ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ … 119
Ι.ΙΙ ΠΗΓΕΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ … 120

Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ – Σ.Τ.Ε.Φ. – ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Πολλοί παράγοντες συνηγορούν στην εξεύρεση λύσεων για την
ορθολογικότερη κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια και στην αξιοποίηση των
ήπιων μορφών ενέργειας. Η οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη έχει ως
αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό των ενεργειακών αναγκών. Ιδίως με τη
διαρκή βελτίωση του βιοτικού επιπέδου η κατανάλωση ενέργειας για τη
λειτουργία των κτιρίων συνεχώς αυξάνει. Η αύξηση είναι τόσο ποσοτική,
καθώς καταναλώνουμε περισσότερη ενέργεια σε απόλυτο μέγεθος, όσο και
ποιοτική, επειδή χρησιμοποιούμε όλο και περισσότερο τον ηλεκτρισμό για την
ψύξη των κτιρίων μας.
Η «βιωσιμότητα» και η «αειφορία» είναι ένα σημαντικό θέμα που

απασχολεί την κοινωνία και ειδικά τον τομέα της κατασκευής και χρήσης των
κτιρίων. Η αντιμετώπιση των τρεχουσών αναγκών σε ατομικό ή ομαδικό
επίπεδο, με την εκμετάλλευση των πηγών του πλανήτη δεν πρέπει να
υπονομεύει τη δυνατότητα να καλυφθούν οι ανάγκες που θα προκύψουν στις
μελλοντικές γενεές.
Η βιοκλιματική αντίληψη για το σχεδιασμό των κτιρίων εντάσσεται στο

πλαίσιο της παραπάνω οικολογικής στρατηγικής, καθώς η θέρμανση των
κτιρίων βασίζεται κυρίως στην χρήση του πετρελαίου και ο δροσισμός στην
ηλεκτρική ενέργεια. Σημειώνεται ότι από το 1997 άρχισε η μεταφορά στην
Ελλάδα του φυσικού αερίου, με την προσδοκία να καλυφθεί η απαιτούμενη
ενέργεια για τη θέρμανση των κτιρίων σε πρώτη φάση κατά ένα ποσοστό της
τάξεως του 7%.
Οι μελετητές των κτιρίων και όσοι ασχολούνται άμεσα ή έμμεσα με τον

τομέα των κατασκευών καλούνται να προτείνουν λύσεις προσαρμοσμένες
στις τοπικές κλιματολογικές συνθήκες και συγχρόνως καινοτόμες τεχνολογικά,
ώστε να είναι συμβατές με τη διατήρηση των φυσικών πόρων και την
προστασία του περιβάλλοντος.
Στο ξεκίνημα του 21ου αιώνα ο στόχος που τίθεται είναι αφενός η
μείωση του θερμικού και ψυκτικού φορτίου των κτιρίων και αφετέρου η
ελαχιστοποίηση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων, τουλάχιστον όσον
αφορά τη θέρμανση και την ψύξη, με την εκμετάλλευση των ανεξάντλητων
πηγών ενέργειας- τον ήλιο και τον αέρα-. Επίσης, ο σχεδιασμός, η κατασκευή
και ο τρόπος λειτουργίας των κτιρίων πρέπει να βασίζονται στις αρχές της
ορθολογικής χρήσης και διαχείρισης των φυσικών πόρων για να βοηθήσουν
στη διατήρηση του περιβάλλοντος. Συγχρόνως να συνεισφέρουν στην υγιεινή
και ασφαλή διαβίωση των ενοίκων χωρίς να προκαλούνται επιπτώσεις στο
περιβάλλον. Η παραπάνω αντίληψη δεν πρέπει βεβαίως να είναι εις βάρος
της θερμικής και οπτικής άνεσης των χρηστών των κτιρίων, στοιχεία τα οποία
εξασφαλίζονται από τον ενεργειακό σχεδιασμό των κτιρίων και των υπαίθριων
χώρων.
1
2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Βιοκλιματικός σχεδιασμός ή βιοκλιματική αρχιτεκτονική δεν είναι κάτι
νέο, η ενεργειακή απόδοση ήταν ανέκαθεν ζήτημα αιχμής, με ποιο
χαρακτηριστική ίσως αναφορά εκείνη του ηλιακού σπιτιού του Σωκράτη (470
π.Χ) με οδηγίες βιοκλιματικού σχεδιασμού. Σε κάθε γωνία της γης οι
στρατηγικές και οι μέθοδοι διαφέρουν. Όμως η προσαρμογή στο κλίμα και η
εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας είναι τα κοινά χαρακτηριστικά.
Στη σύγχρονη δόμηση το κόστος και η ποσότητα επικράτησαν έναντι

της αξίας και της ποιότητας. Παράγοντες όπως ο προσανατολισμός, η
μορφολογία του εδάφους, το κλίμα, οι σχέσεις δομημένου και φυσικού
περιβάλλοντος παραμερίστηκαν και συχνά εξαιρέθηκαν.
Στην Ελλάδα οι αμφισβητούμενες πρακτικές δόμησης και η ελλιπής

εφαρμογή της νομοθεσίας οδήγησαν στην απουσία ουσιαστικών
κατευθύνσεων για καλύτερη ποιότητα ζωής και ορθολογική χρήση ενέργειας.
Ο στόχος του Βιοκλιματικού Σχεδιασμού (εξοικονόμηση ενέργειας από τα
πρώτα κιόλας στάδια του σχεδιασμού) αφορά μόνο στην επιθυμία του πελάτη
και τις γνώσεις του αρχιτέκτονα, με δεδομένη την “περιβαλλοντική
ευαισθησία’’ και των δύο πλευρών.
Αντίθετα σε Ευρώπη και Αμερική από την δεκαετία του 70΄ και με
αφορμές τις αλλεπάλληλες πετρελαϊκές κρίσεις, κοινωνικές ζυμώσεις, αλλαγές
εργασιακών σχέσεων αλλά και τις εξελίξεις της τεχνολογίας, διατυπώνεται
έγκυρες επιστημονικές προσεγγίσεις. Συνδέεται πλέον ευθέως η ποιότητα
ζωής με ζητήματα βιοκλιματικού σχεδιασμού και σταδιακά δημιουργούνται
δυο κύριες κατευθύνσεις: η πρώτη ενσωματώνει και αξιοποιεί τις
παραδοσιακές τεχνικές με χρήση φυσικών υλικών και δίνει ειδικό βάρος σε
ζητήματα ‘’οικολογικού αποτυπώματος’’. Η δεύτερη εκμεταλλεύεται την
τεχνολογία αιχμής, ενίοτε άκριτα, εστιάζοντας περισσότερο στο αποτέλεσμα.
Στη δεύτερη περίπτωση η χρήση υλικών και τεχνολογιών που ενδεχομένως
επιβαρύνουν το περιβάλλον δεν απορρίπτεται εξορισμού, όταν αυτό
εξασφαλίζει το επιθυμητό αποτέλεσμα στην κατανάλωση ενεργειακός
συνήθως, η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση, χωρίς υπερβολές προς την
μια η την άλλη κατεύθυνση.
Σήμερα, καθόλου άσχετα με το κόστος των καυσίμων, της ρύπανσης

και της ενέργειας, γίνεται σε όλον το κόσμο προσπάθεια να δοθεί η πρέπουσα
βαρύτητα τόσο στον βιοκλιματικό σχεδιασμό όσο και στην χρήση
Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Στην Ελλάδα, αν και υπάρχουν πολλοί
αρχιτέκτονες με σημαντικό έργου βιοκλιματικός σχεδιασμός για την πολιτεία
αλλά και τον περισσότερο κόσμο αποτελεί μάλλον κάτι σαν εξωτικό είδος η
ακόμα και ουτοπικό μόρφωμα μιας χούφτας ‘’οικολόγων’’ (πάντα σε
εισαγωγικά). Από την άλλη, πρόσφατα τέθηκε σε εφαρμογή ο κανονισμός
ενεργειακής αποδοτικότητας κτηρίων, που επιβάλλεται στο σύνολο των νέων
κατασκευών και αποσκοπεί στον εξορθολογησμό της χρήσης της ενέργειας σε
κτήρια. Σε συνδυασμό, με την εφαρμογή αρχών βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής,
εκτός από την μείωση της κατανάλωσης θα βελτιωθεί και η ποιότητα ζωής. Ο
βιοκλιματικός σχεδιασμός και οι φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες
3
δόμησης γίνονται συχνά θέματα συζήτησης, παρά τις παρανοήσεις και τις
ομιχλώδεις απόψεις για το τι πραγματικά είναι και δεδομένης της κρίσης, το
πόσο πραγματικά κοστίζει.
Η παρούσα πτυχιακή εργασία με τον τίτλο <<Βιοκλιματικός Σχεδιασμός

Κτιρίου>> αποτελεί μια προσπάθεια μελέτης, ανάλυσης και καταγραφής ενός
σωστού τρόπου βιοκλιματικού σχεδιασμού των κτιρίων.
Όταν ένας μηχανικός σχεδιάζει μια μηχανή , μια γέφυρα η έναν

ρυθμιστή, κάθε γραμμή είναι το αποτέλεσμα μιας μεγάλης συσσώρευσης των
νομών και των αρχών από δεκάδες διαφορετικές μηχανικές και τεχνολογικές
επιστήμες. Ομοίως, όταν ένας αρχιτέκτονας σχεδιάζει ένα κτίριο η μια πόλη,
κάθε γραμμή καθορίζεται από την εφαρμογή του ιδίου του σύνθετου συνόλου
μηχανικών νομών με την προσθήκη ολόκληρης συλλογής άλλων
επιστημονικών περιοχών λιγότερο καλά καθορισμένων από τις επιστήμες που
αφορούν το άτομο στο περιβάλλον του και την κοινωνία.
Μια μηχανή είναι ανεξάρτητη από το περιβάλλον της, επηρεάζεται

ελάχιστα από το κλίμα και καθόλου από την κοινωνία. Ένα πρόσωπο
εντούτοις, είναι μέλος ενός ζωντανού οργανισμού που αντιδρά συνεχώς στο
περιβάλλον μεταβαλλόντας το και μεταβαλλόμενος από αυτό. Ένα καλό
παράδειγμα αμοιβαίας αλληλεπίδρασης μεταξύ ενός ζωντανού οργανισμού
και του περιβάλλοντος του είναι τα φυτά. Τα όποια κατέχουν την δική τους
ποσότητα σε θερμοκρασία και νερό. Συνεπώς τα φυτά ασκούν μια αντίδραση
στο μικρόκλιμα του περιβάλλοντος τους και ρυθμίζουν ως ένα ορισμένο
βαθμό την θερμοκρασία τους σε ιδιαίτερες ανάγκες τους. Με τον ίδιο τρόπο
ένα κτίριο επηρεάζεται από το περιβάλλον του. Το κλίμα του τόπου σε
συνδυασμό με τα κτίρια γύρω του, διαμορφώνουν το κτίριο έτσι ώστε, ακόμα
και αν οι κοινωνικές, πολιτιστικές και οικονομικές πτυχές είναι σημαντικές,
οφείλει ένα μεγάλο μέρος της μορφής του σε αυτούς τους παράγοντες.
4
ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

(Α.Π.Ε.) ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
5
6
1.1 ΚΛΙΜΑ
1.1.1 Κλίμα και κλιματική μεταβολή
Είναι γνωστό ότι το κλίμα διαμορφώνει την ιστορία. Επηρέασε

καθοριστικά τις πιο βασικές δραστηριότητες του ανθρώπου – την εύρεση
τροφής και στέγης – και επέβαλλε το πλαίσιο για την ανάπτυξη του
πολιτισμού. Στις ακραίες εκφράσεις του, καταδίκασε ολόκληρες κοινωνίες σε
παρακμή, ενώ στη γενναιόδωρη εκδοχή του επέτρεψε σε άλλες κοινωνίες και
πολιτισμούς να ανθίσουν. Τελικά, η προσαρμογή της διαδικασίας εξέλιξης στο
κλίμα βοήθησε τον άνθρωπο να επιβιώσει τις καταπονήσεις στα ακραία
περιβάλλοντα στα οποία ζει. Φαίνεται ότι η ανάπτυξη πολλών διαφορετικών
φυλών συνδέεται με τη διαδικασία επιλογής και προσαρμογής του ανθρώπου
στο κλίμα και στο περιβάλλον που αυτό δημιουργεί.
Η κλιματική αλλαγή και η καταστροφή του περιβάλλοντος θεωρούνται

από τα σημαντικότερα προβλήματα του σύγχρονου πολιτισμού σε παγκόσμιο
επίπεδο. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, οι έντονες βροχοπτώσεις, οι
καύσωνες, οι ξηρασίες, οι τυφώνες παρουσιάζουν έξαρση τα τελευταία
χρόνια. Όλα αυτά συμβαίνουν γιατί οι άνθρωποι επιζητούν συνεχώς, με ένα
αλόγιστο τρόπο, την ανάπτυξη και την ευημερία. Η ανάπτυξη, όμως, και η
πρόοδος είναι συμβατές μόνο όταν διασφαλίζονται και ανανεώνονται τα
φυσικά θεμέλια της ζωής, όταν το παρόν δεν υποθηκεύει το μέλλον.
7
Τις αιτίες των περιβαλλοντικών προβλημάτων πρέπει να τις αναζητήσει

κανείς στις σχέσεις του ανθρώπου με τη φύση και του ανθρώπου με τον
άνθρωπο. Η λύση των προβλημάτων αυτών θα προκύψει μέσα από
συλλογικές δράσεις των πολιτικών ηγετών, των κυβερνήσεων, των
βιομηχανιών και των πολιτών σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Γι’ αυτό, χρειάζεται
εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με το
πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και των συνεπειών της καθώς και προβολή
των τρόπων αντιμετώπισής τους, αλλάζοντας κάποιες συνήθειες στην
καθημερινή ζωή. Ο έλεγχος της κλιματικής αλλαγής παραμένει, χωρίς
αμφιβολία, μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει
σήμερα η ανθρωπότητα.
Το κλίμα είναι η μέση καιρική κατάσταση που επικρατεί σε μια ορισμένη

περιοχή, για μεγάλη χρονική περίοδο και ποικίλλει λόγω φυσικών συνθηκών.
Το παγκόσμιο κλίμα είναι αποτέλεσμα της πολύπλοκης αλληλεπίδρασης
πολλών παραγόντων, που χαρακτηρίζουν από τη μια την κύρια πηγή
ενέργειας (την ηλιακή ακτινοβολία) και από την άλλη ένα μεγάλο αριθμό
γήινων χαρακτηριστικών και φαινομένων που το διαμορφώνουν, όπως η
σύσταση της ατμόσφαιρας, οι άνεμοι, τα θαλάσσια ρεύματα, η βροχή, οι
ηφαιστειακές εκρήξεις, κ.λπ. Το κλίμα στον πλανήτη μας δεν ήταν ποτέ
σταθερό, ωστόσο όπως έχει αποδειχτεί πρόσφατα, υπάρχουν
διαφοροποιήσεις πέραν του φυσιολογικού τις τελευταίες δεκαετίες λόγω
ανθρώπινων, βιομηχανικών και γεωργικών δραστηριοτήτων και
παρεμβάσεων.
8
1.1.2 Παράγοντες κλιματικής μεταβολής
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες, τόσο φυσικοί όσο και ανθρωπογενείς,

οι οποίοι προσδιορίζουν το κλίμα της γης. Κατά βάση, το κλίμα είναι το
αποτέλεσμα της απορρόφησης και της αναδιανομής της ηλιακής ακτινοβολίας
από το σύστημα ατμόσφαιρας-υδρόσφαιρας-γης. Η ηλιακή ακτινοβολία
παρέχει την ενέργεια η οποία κινεί τα καιρικά φαινόμενα και διαμορφώνει το
κλίμα. Περίπου το ένα τρίτο της ηλιακής ακτινοβολίας ανακλάται πίσω στο
διάστημα ενώ το υπόλοιπο απορροφάται από τις διαφορετικές συνιστώσες
του κλιματικού συστήματος: την ατμόσφαιρα, τους ωκεανούς, την ξηρά και τις
διάφορες μορφές ζωής. Εκτός από την ανακλώμενη, μικρού μήκους κύματος,
ηλιακή ακτινοβολία, η γη εκπέμπει υπέρυθρη ακτινοβολία προς το διάστημα.
Η λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην εξερχόμενη ακτινοβολία και την
εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία προσδιορίζει το παγκόσμιο κλίμα.
Οποιαδήποτε αλλαγή στους παράγοντες που επιδρούν τόσο στην
εισερχόμενη όσο και την εξερχόμενη ακτινοβολία ή στον μηχανισμό
αναδιανομής της ενέργειας οδηγούν σε αλλαγή του κλίματος. Οι παράγοντες
αυτοί συνοψίζονται παρακάτω:
1. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου

2. Η τρύπα του όζοντος
3. Η μόλυνση της ατμόσφαιρας
4. Η μόλυνση του νερού
5. Η μόλυνση του εδάφους
6. Η όξινη βροχή
7. Η ρύπανση του περιβάλλοντος
8. Η ραδιενεργός ρύπανση
1. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου
Οι ακτίνες του ήλιου θερμαίνουν την επιφάνεια της Γης. Καθώς η

θερμοκρασία στη Γη αυξάνεται, η θερμότητα επιστρέφει στην ατμόσφαιρα και
ένα μέρος της απορροφάται ή αντανακλάται πίσω στη Γη από τα αέρια του
θερμοκηπίου, που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα, όπως το διοξείδιο του
άνθρακα (CO2), οι υδρατμοί, το οξείδιο του αζώτου, το μεθάνιο και το όζον.
Αυτή η φυσική διαδικασία ονομάζεται φαινόμενο του θερμοκηπίου και είναι
αυτή που ευθύνεται για τη ζωή στον πλανήτη μας. Χωρίς αυτή, ο μέσος όρος
θερμοκρασίας του πλανήτη μας θα ήταν -18οC. Με απλά λόγια μπορούμε να
πούμε ότι η Γη είναι περικυκλωμένη από ένα στρώμα αόρατων αερίων, (όπως
το διοξείδιο του άνθρακα), που λειτουργούν ακριβώς σαν ένα θερμοκήπιο,
κρατάνε τη ζεστασιά του ήλιου κοντά στον πλανήτη και δεν την αφήνουν να
φύγει. Λόγω των επιπτώσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας στο
περιβάλλον κατά τον τελευταίο αιώνα, η συγκέντρωση αερίων του
θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, το 80% των οποίων αποτελεί το CO2, είναι
σήμερα υψηλότερη απ’ότι τα τελευταία 650.000 χρόνια. Αυτό ως αποτέλεσμα
να αυξηθεί ο μέσος όρος της θερμοκρασίας κατά 0,74 οC σε όλο τον κόσμο και
κατά 1οC ειδικά στην Ευρώπη. Με τη χρήση καυσίμων, όπως για παράδειγμα
της βενζίνης και του πετρελαίου, για την παραγωγή ενέργειας, η
ανθρωπότητα έχει προκαλέσει την έκλυση τεραστίων ποσοτήτων CO2 στην
ατμόσφαιρα. Επιπλέον, υπάρχουν και άλλα αέρια του θερμοκηπίου
9
προερχόμενα από ορισμένες βιομηχανικές δραστηριότητες, τη γεωργία και τις

χωματερές.
2. Η τρύπα του όζοντος
Το φυσικό στρώμα όζοντος (Ο3), που βρίσκεται στη στρατόσφαιρα (25

χλμ. περίπου πάνω από τη γη) και το οποίο δρα σαν «ασπίδα» απέναντι στην
υπεριώδη ακτινοβολία, σήμερα κινδυνεύει άμεσα. Η παρουσία του όζοντος
προστατεύει την ύπαρξη ζωής στη Γη και απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της
υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου, που ως γνωστό είναι βλαβερή για τους
ζωντανούς οργανισμούς. Παράλληλα, η στρατόσφαιρα επιτρέπει τη διέλευση
ενός μικρού μέρους της υπεριώδους ακτινοβολίας, που είναι απαραίτητη για
τη διαβίωση των ζωντανών οργανισμών.
10
3. Η μόλυνση της ατμόσφαιρας
Η μόλυνση της ατμόσφαιρας είναι ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα των

σύγχρονων κοινωνιών, καθώς παρατηρήθηκε εντονότερα τις τελευταίες
δεκαετίες παράλληλα με την πρόοδο που σημείωσε ο άνθρωπος. Τα
εργοστάσια, οι μονάδες παραγωγής ενέργειας, οι μονάδες επεξεργασίας
μεταλλευμάτων (π.χ. χυτήρια χαλκού), τα σύγχρονα μέσα μεταφοράς
(αυτοκίνητα, αεροπλάνα) είναι υπεύθυνα για την εκπομπή βλαβερών αερίων
και σωματιδίων στην ατμόσφαιρα. Πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης, επίσης,
συνιστούν φυσικά φαινόμενα, όπως οι πυρκαγιές και η έκρηξη ηφαιστείων.
4. Η μόλυνση του νερού
Η αξία του νερού είναι αδιαμφισβήτητη, καθώς απ’ αυτό εξαρτάται κάθε
ζωντανός οργανισμός πάνω στη Γη προκειμένου να επιβιώσει, από τους
ανθρώπους έως το πιο μικρό ζώο, έντομο και φυτό. Είναι, λοιπόν, πολύτιμο
και πρέπει να το προστατεύουμε. Δυστυχώς, όμως, σε όλο τον πλανήτη
παρατηρείται ρύπανση
των ποταμών,
των λιμνών,
των θαλασσών αλλά και
των υπόγειων υδάτων,
επειδή τα εργοστάσια εναποθέτουν εκεί τα σκουπίδια και τα απόβλητά τους.

Επίσης, εκεί συχνά καταλήγουν τα λύματα και από τα νοικοκυριά. Τα υπόγεια
ύδατα μολύνονται, όταν χύνονται στο έδαφος διάφορα βλαβερά και
11
επικίνδυνα για την υγεία υγρά, που απορροφούνται από το έδαφος και
καταλήγουν στον υδροφόρο ορίζοντα. Τέτοια επικίνδυνα υγρά είναι
η βενζίνη,
τα λάδια από αυτοκίνητα, μηχανές κ.λπ.,
τα απορρυπαντικά,
τα διαλυτικά,
ορισμένα λιπάσματα, φυτοφάρμακα και εντομοκτόνα που
χρησιμοποιούνται για την καλλιέργεια της γης και την περιποίηση των
κήπων.
Επίσης, ρύπανση προκαλούν όλων των ειδών
τα πλαστικά (σακούλες, ποτήρια, παιχνίδια κ.λπ.),

τα ελαστικά (αυτοκινήτων, ποδηλάτων, εξαρτημάτων μηχανημάτων κ.λπ.),
τα είδη αλουμινίου (τενεκεδάκια αναψυκτικών, οικιακές συσκευές, πόρτες,
παράθυρα κ.λπ.).
Τα πλαστικά σκουπίδια που καταλήγουν στη θάλασσα είναι υπεύθυνα για το

θάνατο χιλιάδων θαλάσσιων θηλαστικών και πουλιών που ζουν κοντά στη
θάλασσα καθώς και εκατομμυρίων ψαριών.
5. Η μόλυνση του εδάφους
Το έδαφος αποτελεί, γενικά, τον ενδιάμεσο αποδέκτη ανάμεσα στην

ατμόσφαιρα και την υδρόσφαιρα και είναι το επιφανειακό στρώμα του φλοιού
της Γης, το οποίο συνίσταται από ανόργανη και οργανική ύλη, νερό, αέρα και
ζωντανούς οργανισμούς. Ο σχηματισμός του εδάφους είναι μια εξαιρετικά
αργή διεργασία, γι’ αυτό το έδαφος, ουσιαστικά, θεωρείται ως ένας μη
ανανεώσιμος πόρος. Το έδαφος, μάς χαρίζει τροφή, βιομάζα και πρώτες ύλες.
Επίσης, αποθηκεύει, διηθεί και μετασχηματίζει πολλές ουσίες, μεταξύ των
οποίων νερό, θρεπτικά συστατικά και άνθρακα.
Ωστόσο, το έδαφος απειλείται από πολλές διεργασίες, όπως η

διάβρωση, η μείωση της οργανικής ύλης, η μείωση της βιοποικιλότητας, οι
πλημμύρες και οι κατολισθήσεις και η ρύπανση. Ιδιαίτερα, όσον αφορά στη
ρύπανση, τα τελευταία χρόνια το έδαφος και το υπέδαφος υφίστανται
αλλοίωση σε βάθος μερικών μέτρων από τα λιπάσματα, τα φυτοφάρμακα και
τα ζιζανιοκτόνα. Επίσης, το έδαφος μολύνεται από τοξικές ουσίες, ρύπους,
πλαστικά αντικείμενα, σκουπίδια κ.λπ. Άλλες αιτίες μόλυνσης του εδάφους
είναι οι ρύποι της ατμόσφαιρας και η όξινη βροχή, η οποία επηρεάζει άμεσα
την ποιότητά του και έμμεσα επιδρά στη βλάστηση, τα δάση και τη γεωργική
παραγωγή. Σημαντική, εξάλλου, αιτία ρύπανσης του εδάφους είναι η
υπερεκμετάλλευση της Γης για σκοπούς παραγωγής γεωργικών προϊόντων.
Σε πολλές περιοχές του πλανήτη, τα εδάφη είναι εξαντλημένα με αποτέλεσμα
να μην αποδίδουν εξίσου καλά, όπως τα προηγούμενα χρόνια. Η διείσδυση
μολυσματικών ουσιών στο έδαφος, μέσω καλλιεργειών παραγωγής τροφίμων
και ζωοτροφών καθώς και μέσω της εκτροφής ορισμένων ζώων, επηρεάζει
την ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών και έμμεσα την υγεία και
ασφάλεια των ανθρώπων. Η βιολογική ή οικολογική γεωργία, ίσως,
12
αποτελέσει στο μέλλον την ιδανική λύση για γεωργική ανάπτυξη, με μοναδικό
γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας.
6. Η όξινη βροχή
Το φαινόμενο της όξινης βροχής παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες

στις βιομηχανικές κυρίως περιοχές της Γης. Τα καυσαέρια των αυτοκινήτων,
τα αέρια (κυρίως θείο και άζωτο), που εκπέμπουν τα εργοστάσια παραγωγής
ηλεκτρικού ρεύματος και άλλες βιομηχανίες, αναμειγνύονται με το νερό και το
καθιστούν όξινο. Έτσι, λοιπόν, η βροχή (ή το χιόνι) που πέφτει στη Γη και
περιέχει τα βλαβερά και μολυσμένα αέρια, ονομάζεται όξινη βροχή.
7. Η ρύπανση του περιβάλλοντος
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η μεγάλη τεχνολογική πρόοδος και η

ραγδαία βιομηχανική ανάπτυξη έχουν προκαλέσει ανεπανόρθωτη ρύπανση
στο περιβάλλον. Πέραν από τη μόλυνση της ατμόσφαιρας, των νερών και του
εδάφους, το φυσικό περιβάλλον ρυπαίνεται από τις τεράστιες ποσότητες
απορριμμάτων που δημιουργούν οι άνθρωποι καθημερινά στο σπίτι, στο
σχολείο, στην εργασία, στην εκδρομή, στο ταξίδι κ.λπ.
8. Η ραδιενεργός ρύπανση
Στη διάρκεια της βιολογικής του εξέλιξης, ο άνθρωπος έχει καταφέρει

να προσαρμοστεί στην ύπαρξη «ιονίζουσας ακτινοβολίας» διαφόρων
προελεύσεων που αποτελεί τη φυσική ραδιενέργεια. Η ανάπτυξη, ωστόσο,
των ποικίλων εφαρμογών της πυρηνικής ενέργειας καθώς και η εκτεταμένη
χρήση των ακτινογραφιών από την ιατρική, δημιούργησαν μια νέα κατάσταση.
Τώρα πια οι ζωντανοί οργανισμοί έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να
υποβληθούν σε ακτινοβολία πολύ πιο έντονη από τη φυσική. Τα πυρηνικά
ατυχήματα σε όλα τα στάδια των πυρηνικών εφαρμογών έχουν ήδη
δημιουργήσει σοβαρές καταστάσεις ρύπανσης, ενώ η αποθήκευση των
ραδιενεργών αποβλήτων απειλεί μελλοντικά με εκτεταμένη ραδιενεργό
13
ρύπανση τη Βιόσφαιρα. Τα ραδιενεργά στοιχεία μεταφέρονται με τον άνεμο,

τη βροχή, τα ποτάμια, τα θαλάσσια ρεύματα, κ.λπ. και εισχωρούν στους
βιογεωχημικούς κύκλους και στο εσωτερικό των ζωντανών οργανισμών. Η
μεταπήδησή τους στις τροφικές αλυσίδες και η συγκέντρωσή τους (και
μάλιστα επιλεκτική) με τη διαδικασία της βιολογικής συσσώρευσης αποτελούν
μεγάλη απειλή για κάθε είδους ζωή και, κυρίως, για τα ανώτερα ζώα και τον
άνθρωπο. Οι συνέπειες της έκθεσης στη ραδιενέργεια, ακόμα και σε χαμηλές
δόσεις, είναι πολύ επικίνδυνες, (καρκίνοι, γενετικές μεταλλάξεις κ.λπ.).
14
1.1.3 Επιπτώσεις κλιματικής αλλαγής
Επιστήμονες από ολόκληρο τον κόσμο προσπαθούν να εντοπίσουν και

να κοστολογήσουν" τις συνέπειες που θα φέρουν στη Γη, οι κλιματικές
αλλαγές. Με κλιματικά μοντέλα, προσπαθούν να προβλέψουν το μέλλον του
καιρού και του περιβάλλοντος. Σε πρώτη φάση, το ενδιαφέρον όλων
συγκεντρώνεται στο νερό. Τα ερωτηματικά που τίθενται είναι πολλά και
ποικίλα. Θα ανέβει η στάθμη της θάλασσας; Και αν ναι, υπάρχουν περιοχές
που θα πλημμυρίσουν; Απειλείται η υγεία μας; Και αν ναι, με ποιους τρόπους
και τι μπορούμε να κάνουμε... Υπάρχει κίνδυνος για τη βιοποικιλότητα ; Και αν
ναι, ποια φυτικά και ζωικά είδη απειλούνται με εξαφάνιση; Θα υπάρξει άμεσος
αντίκτυπος στη Γεωργία; Και αν ναι, αλλάζει ο χάρτης των καλλιεργειών για
κάθε χώρα; Δυστυχώς, σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα, οι απαντήσεις είναι
καταφατικές. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η αύξηση της μέσης επιφανειακής
θερμοκρασίας του πλανήτη, θα οδηγήσει σε περαιτέρω αποσταθεροποίηση
της ατμόσφαιρας. Αυτή με τη σειρά της θα έχει ως αποτέλεσμα, την αύξηση
της στάθμης της θάλασσας, την εμφάνιση έντονων καιρικών φαινομένων,
όπως ξηρασία, πλημμύρες, τυφώνες, ανεμοστρόβιλους αλλά και
επανεμφάνιση ασθενειών, καταστροφές καλλιεργειών και οικοσυστημάτων. Οι
επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής:
1. Η άνοδος της θερμοκρασίας

2. Το λιώσιμο των πάγων
3. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας
4. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα
5. Η απώλεια της βιοποικιλότητας
6. Τα προβλήματα στην ανθρώπινη υγεία
1. Η άνοδος της θερμοκρασίας
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου προκαλεί την αύξηση της

θερμοκρασίας της Γης, λόγω της τρομακτικής αύξησης του διοξειδίου του
άνθρακα. Είναι γεγονός ότι, οι πιο ψηλές θερμοκρασίες παρατηρήθηκαν από
το 1991 έως σήμερα. Σύμφωνα, μάλιστα, με επιστημονικά δεδομένα,
προβλέπεται ότι η θερμοκρασία σε όλο τον πλανήτη ενδέχεται να αυξηθεί
κατά 1,1 μέχρι 6,4°C κατά τη διάρκεια του αιώνα που διανύουμε, εάν οι
αρμόδιοι φορείς δεν προβούν στην άμεση λήψη των κατάλληλων μέτρων για
τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
2. Το λιώσιμο των πάγων
Η άνοδος της θερμοκρασίας στη Γη θα επιφέρει το λιώσιμο των πάγων

στους δύο πόλους της Γης καθώς και όπου υπάρχουν παγετώνες. Η
θαλάσσια περιοχή που καλύπτεται από τον Αρκτικό πάγο στο Βόρειο Πόλο
έχει συρρικνωθεί κατά 10% κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Επίσης, το πάχος
του πάγου πάνω από το νερό έχει σημειώσει μείωση κατά 40%.
15
Στην Ανταρκτική, ο πάγος έχει καταστεί ασταθής. Επίσης, οι παγετώνες στη

Βόρεια Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και όπου αλλού υπάρχουν θα
συρρικνωθούν. Επιπρόσθετα, όσον αφορά τους παγετώνες των Ελβετικών
Άλπεων, είναι πιθανόν να εξαφανιστεί το 75% τους, μέχρι το 2050.
3. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας
Εάν πραγματοποιηθούν οι προβλέψεις για το λιώσιμο των πάγων και

των παγετώνων, είναι φυσικό επόμενο να ανέβει και η στάθμη της θάλασσας.
Κατά τον εικοστό αιώνα η στάθμη ανήλθε κατά 12 έως 22 εκατοστά και
σύμφωνα με τις προβλέψεις, κατά τον εικοστό πρώτο αιώνα θα ανέλθει μέχρι
και τα 59 εκατοστά. Οι προβλέψεις αυτές, όμως, δεν περιλαμβάνουν τις
μελλοντικές γρήγορες μεταβολές στην κίνηση των πάγων από τη Γροιλανδία
και την Ανταρκτική. Κάτι τέτοιο δεν αποκλείει τη μεγαλύτερη άνοδο της
στάθμης της θάλασσας, μέχρι σήμερα. Σε μια τέτοια περίπτωση, συστάδες
νησιών στους ωκεανούς καθώς και παραθαλάσσιες πόλεις και χωριά
ενδέχεται να βυθιστούν. Επίσης, θα επηρεαστεί η γεωργία στις
παραθαλάσσιες περιοχές αφού τα υπόγεια νερά θα καταστούν υφάλμυρα. Θα
τεθεί σε άμεσο κίνδυνο η ανθρώπινη υγεία αφού η υφαλμύρηση του
υδροφόρου ορίζοντα θα επηρεάσει και το πόσιμο νερό. Οι κάτοικοι των
περιοχών που θα επηρεαστούν θα αναζητήσουν νέο τόπο διαβίωσης με
επιπτώσεις και στην οικονομία των χωρών.
4. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα
Καιρικά φαινόμενα, όπως η ξηρασία, οι καταιγίδες, οι πλημμύρες, ο

καύσωνας αναμένεται ότι θα είναι συχνότερα αλλά και εντονότερα. Κατά την
τελευταία δεκαετία σε ολόκληρο τον κόσμο σημειώθηκαν τρεις φορές
περισσότερες φυσικές καταστροφές εξαιτίας του καιρού, σε σχέση με τη
δεκαετία του 1960. Προβλέπεται ότι από το 2070 και μετά, κύματα καύσωνα
θα σημειώνονται κάθε δύο χρόνια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το κύμα
καύσωνα που σημειώθηκε στην Ευρώπη το 2003, προκαλώντας το θάνατο
16
αρκετών Ευρωπαίων πολιτών και προξενώντας πυρκαγιές μεγάλης έκτασης

καθώς και γεωργικές καταστροφές ύψους πάνω από 10 δισεκατομμύρια
ευρώ. Παράλληλα, η κλιματική αλλαγή θα αυξήσει τον κίνδυνο ερημοποίησης,
που ήδη έχει αρχίσει στη Νότια Ευρώπη. Οι καταιγίδες και οι πλημμύρες θα
προκαλέσουν καταστροφή των καλλιεργειών και διάβρωση του εδάφους, με
αντίκτυπο στη γεωργία. Ενδέχεται, επίσης, να δημιουργηθούν προβλήματα
στην ποιότητα του νερού, λόγω μόλυνσης των πηγών, γεγονός το οποίο θα
έχει άμεσες επιπτώσεις και στην ανθρώπινη υγεία, αφού αυξάνεται ο κίνδυνος
μολύνσεων, αναπνευστικών προβλημάτων και θανάτων. Παρεμφερής
επίπτωση αποτελεί και η διεύρυνση των περιοχών που επηρεάζονται από την
αύξηση της ξηρασίας, τη μείωση των βροχοπτώσεων και τη μείωση της
ποσότητας πόσιμου νερού. Το γεγονός αυτό θα δημιουργήσει προβλήματα
στη γεωργία (μείωση παραγωγής, καταστροφή σοδειών, θάνατος ζώων,
αυξημένος κίνδυνος για πυρκαγιές). Η αναζήτηση νερού και τροφής καθώς και
οι ασθένειες θα οδηγήσουν στη μετακίνηση πληθυσμών με σκοπό την
εξεύρεση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης.
5. Η απώλεια της βιοποικιλότητας
Η βιοποικιλότητα είναι το σύνολο των ζωντανών οργανισμών, ειδών και

οικοσυστημάτων που αποτελούν τη ζωή στη Γη, δηλαδή τα ζώα, τα πουλιά,
τα ψάρια και τα φυτά (πανίδα και χλωρίδα). Πολλά είδη αναμένεται να
εξαφανιστούν από τις περιοχές οι οποίες θα επηρεαστούν άμεσα από τις
αλλαγές του κλίματος σ’ ολόκληρο τον πλανήτη. Ζώα των οποίων το φυσικό
περιβάλλον διαβίωσης βρίσκεται στους πόλους της Γης ή γενικά σε ψυχρά
κλίματα, όπως για παράδειγμα οι πολικές αρκούδες, οι φώκιες και οι
πιγκουίνοι θα επηρεαστούν ανεπανόρθωτα από την άνοδο της θερμοκρασίας
και το λιώσιμο των πάγων. Επίσης, πτηνά θα αναγκαστούν να αποδημήσουν
σε διαφορετικές περιοχές από αυτές στις οποίες ζούσαν μέχρι σήμερα. Τα
τροπικά και άλλα δάση στις νότιες περιοχές θα οδηγηθούν σε αφανισμό και
ένα ποσοστό της τάξης του 60% των ειδών που υπάρχουν σε ορεινές
περιοχές, θα εξαφανιστούν. Στον αντίκτυπο αυτόν της κλιματικής αλλαγής στη
βιοποικιλότητα, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει άμεσα ο ίδιος ο άνθρωπος,
καθώς η πρόοδος και ο υπερπληθυσμός επιβάλλουν την επέκταση των
ανθρώπινων δραστηριοτήτων σε ολοένα και μεγαλύτερες εκτάσεις Γης. Με
τον τρόπο αυτό, δάση εξαφανίζονται και παρθένες εκτάσεις γεμίζουν κτίρια.
Τα ζώα που διέμεναν στα δάση αυτά είναι εξαναγκασμένα να αναζητήσουν
φωλιά σε άλλο χώρο, που θα πρέπει να πληροί ορισμένες προϋποθέσεις,
ανάλογα με τις ανάγκες τους. Ως εκ τούτου, μεγάλος αριθμός ζώων, φυτών,
δέντρων κ.λπ. απειλούνται με αφανισμό. Παράλληλα, αναμένεται να επεκταθεί
η περίοδος ξηρασίας και να αυξηθεί ο κίνδυνος πυρκαγιών. Στη Μεσόγειο
θάλασσα, όπου η θερμοκρασία του νερού προβλέπεται να αυξηθεί, θα
εισβάλουν νέα είδη ψαριών, τα οποία θα επηρεάσουν τη δραστηριότητα των
επαγγελματιών στον τομέα της αλιείας.
6. Τα προβλήματα στην ανθρώπινη υγεία
Η κλιματική αλλαγή καθιστά το κλίμα της Ευρώπης περισσότερο ζεστό

και υγρό, γεγονός το οποίο θα επιφέρει επιδημίες και ασθένειες, που θα
προκαλούνται από κουνούπια, άλλα έντομα και τρωκτικά. Η διάδοση
17
ασθενειών όπως ο δάγκειος πυρετός, η εγκεφαλίτιδα, η ελονοσία ή ο κίτρινος

πυρετός θα είναι, κατά συνέπεια, πιο εύκολη. Επιπλέον, η υπερθέρμανση του
πλανήτη μπορεί να προκαλέσει την αύξηση μικροβίων και βακτηριδίων που
δυνατόν να οδηγήσουν σε αύξηση των λοιμώξεων.
Μέτρα που πρέπει να πάρουμε
Είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε όλοι τη σημασία που

έχει το περιβάλλον για μας, καθώς και τους λόγους για τους οποίους όλοι
είμαστε υποχρεωμένοι να καταβάλλουμε το μέγιστο των δυνατοτήτων μας για
την προστασία του. Υπάρχουν πολλά, απλά και βασικά πράγματα που
μπορούμε να κάνουμε καθημερινά όλοι μας για να εξοικονομήσουμε ενέργεια.
Με την εξοικονόμηση ενέργειας, δεν εξαντλούνται οι φυσικές πρώτες ύλες,
όπως για παράδειγμα το πετρέλαιο, τα δέντρα κ.λπ. Ας δούμε σύντομα
κάποιες συνήθειες που μπορούμε να υιοθετήσουμε και να εντάξουμε στην
καθημερινή μας ζωή στο σπίτι, στο χώρο εργασίας, στο σχολείο κ.λπ. ώστε
από τη μια να εξοικονομούμε ενέργεια και από την άλλη να συμβάλλουμε
στην προστασία του περιβάλλοντος.
Γεωθερμική ενέργεια
Ηλιακή ενέργεια
Υδραυλική ενέργεια Αιολική ενέργεια
18
1.2 ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (Α.Π.Ε.)

1.2.1 Ο ορισμός των Α.Π.Ε.
Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή ήπιες μορφές ενέργειας είναι μορφές

εκμετάλλευσης ενέργειας που προέρχονται από διάφορες φυσικές διαδικασίες
που γίνονται στο περιβάλλον. Ο ορισμός ήπιες μορφές ενέργειας δόθηκε
συγκεκριμένα για κάποια βασικά τους χαρακτηριστικά. Πρώτον γιατί για την
εκμετάλλευση τους δεν χρειάζεται κάποια ενεργητική προσπάθεια όπως
εξόρυξη, άντληση όπως εκμεταλλευόμασταν μέχρι τώρα τις
χρησιμοποιούμενες πηγές ενέργειας. Όπως είναι το πετρέλαιο το οποίο
χρειάζεται μια επίπονη διαδικασία για την απόκτησή του. Δεύτερο βασικό
χαρακτηριστικό του είναι ότι πρόκειται για «καθαρές» μορφές ενέργειας,
δηλαδή πολύ φιλικές στο περιβάλλον που δεν αποδεσμεύουν ρυπογόνες
ουσίες στο περιβάλλον όπως οι υδρογονάνθρακες, διοξείδιο του άνθρακα κ.α.
Όσον αφορά τον όρο ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αναφέρεται στην

ιδιότητα τους να ανανεώνονται κατά το πέρασμα του χρόνου και να μην
υπάρχει κίνδυνος να εκλείψουν με τη χρήση τους όπως γίνεται με τις
παραδοσιακές χρησιμοποιούμενες μορφές ενέργειας που είναι το πετρέλαιο ή
ο άνθρακας. Γενικά οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας βασίζονται στην ηλιακή
ακτινοβολία με εξαίρεση την ενέργεια από τις παλίρροιες που εκμεταλλεύεται
η βαρύτητα. Στην ουσία η ηλιακή ενέργεια είναι «συσκευασμένη». Για
παράδειγμα, η βιομάζα είναι ηλιακή ενέργεια δεσμευμένη στους ιστούς των
φυτών μέσω της φωτοσύνθεσης. Η αιολική εκμεταλλεύεται τους άνεμους που
προκαλούνται από τη θέρμανση του αέρα, ενώ οι πηγές ενέργειας που
βασίζονται στο νερό εκμεταλλεύονται τον κύκλο εξάτμισης-συμπύκνωσης του
νερού και την κυκλοφορία του.
19
1.2.2 Μορφές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
Οι ήπιες μορφές ενέργειας βασίζονται κατ' ουσίαν στην ηλιακή

ακτινοβολία, με εξαίρεση τη γεωθερμική ενέργεια, η οποία είναι ροή ενέργειας
από το εσωτερικό του φλοιού της γης, και την ενέργεια απ' τις παλίρροιες που
εκμεταλλεύεται τη βαρύτητα. Οι βασιζόμενες στην ηλιακή ακτινοβολία ήπιες
πηγές ενέργειας είναι ανανεώσιμες, μιας και δεν πρόκειται να εξαντληθούν
όσο υπάρχει ο ήλιος, δηλαδή για μερικά ακόμα δισεκατομμύρια χρόνια.
H βιομάζα είναι ουσιαστικά ηλιακή ενέργεια "συσκευασμένη" στους

ιστούς των φυτών μέσω της φωτοσύνθεσης, η αιολική εκμεταλλεύεται τους
ανέμους που προκαλούνται απ' τη θέρμανση του αέρα ενώ αυτές που
βασίζονται στο νερό εκμεταλλεύονται τον κύκλο εξάτμισης-συμπύκνωσης του
νερού και την κυκλοφορία του. Η γεωθερμική ενέργεια δεν είναι ανανεώσιμη,
καθώς τα γεωθερμικά πεδία κάποια στιγμή εξαντλούνται. Χρησιμοποιείται είτε
άμεσα (κυρίως για θέρμανση) είτε μετατρέποντας την σε άλλες μορφές
ενέργειας (κυρίως ηλεκτρισμό ή μηχανική ενέργεια).
Υπολογίζεται ότι το τεχνικά εκμεταλλεύσιμο ενεργειακό δυναμικό απ' τις

ήπιες μορφές ενέργειας είναι πολλαπλάσιο της παγκόσμιας συνολικής
κατανάλωσης ενέργειας. Η υψηλή όμως μέχρι πρόσφατα τιμή των νέων
ενεργειακών εφαρμογών, τα τεχνικά προβλήματα εφαρμογής καθώς και
πολιτικές και οικονομικές σκοπιμότητες που έχουν να κάνουν με τη διατήρηση
του παρόντος στάτους κβο στον ενεργειακό τομέα εμπόδισαν την
εκμετάλλευση έστω και μέρους αυτού του δυναμικού.
Το ενδιαφέρον για τις ήπιες μορφές ενέργειας ανακινήθηκε τη δεκαετία

του 1970, ως αποτέλεσμα κυρίως των απανωτών πετρελαϊκών κρίσεων της
εποχής, αλλά και της αλλοίωσης του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής
από τη χρήση κλασικών πηγών ενέργειας. Ιδιαίτερα ακριβές στην αρχή,
ξεκίνησαν σαν πειραματικές εφαρμογές. Σήμερα όμως λαμβάνονται υπόψη
στους επίσημους σχεδιασμούς των ανεπτυγμένων κρατών για την ενέργεια
και, αν και αποτελούν πολύ μικρό ποσοστό της ενεργειακής παραγωγής,
ετοιμάζονται βήματα για παραπέρα αξιοποίησή τους. Το κόστος δε των
εφαρμογών ήπιων μορφών ενέργειας πέφτει συνέχεια τα τελευταία είκοσι
χρόνια και ειδικά η αιολική και υδροηλεκτρική ενέργεια, αλλά και η βιομάζα,
μπορούν πλέον να ανταγωνίζονται στα ίσα παραδοσιακές πηγές ενέργειας
όπως ο άνθρακας και η πυρηνική ενέργεια. Ενδεικτικά, στις Η.Π.Α. ένα 6%
της ενέργειας προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές, ενώ στην Ευρωπαϊκή
Ένωση το 2010 το 25% της ενέργειας προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές
(κυρίως υδροηλεκτρικά και βιομάζα).
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συνοψίζονται παρακάτω:
1. Ηλιακή ενέργεια
2. Αιολική ενέργεια
3. Υδραυλική ενέργεια
4. Βιομάζα
5. Γεωθερμική ενέργεια
6. Ενέργεια από παλίρροιες
20
7. Ενέργεια από κύματα
1. Ηλιακή ενέργεια
Ηλιακή ενέργεια χαρακτηρίζεται το σύνολο των διαφόρων μορφών

ενέργειας που προέρχονται από τον ήλιο. Τέτοιες είναι το φως, η φωτεινή
ενέργεια, η θερμότητα, η θερμική ενέργεια και οι διάφορες ακτινοβολίες
(ενέργεια ακτινοβολίας). Χρησιμοποιείται περισσότερο για θερμικές
εφαρμογές ενώ η χρήση της τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να κερδίζει
έδαφος.
Η εκμετάλλευση της χωρίζεται στις εξής τρεις κατηγορίες:
i. Τα παθητικά ηλιακά συστήματα,

ii. Τα ενεργητικά ηλιακά συστήματα
iii. Τα φωτοβολταϊκά συστήματα
Τα παθητικά και τα ενεργητικά ηλιακά συστήματα εκμεταλλεύονται τη

θερμότητα
που εκπέμπεται μέσω της ηλιακής ακτινοβολίας, ενώ τα φωτοβολταϊκά
συστήματα στηρίζονται στη μετατροπή της ηλιακής ακτινοβολίας σε
ηλεκτρισμό.
21
Κάποια από τα πλεονεκτήματα που μας προσφέρει η ηλιακή ενέργεια

είναι τα εξής: Είναι διαθέσιμη για πάντα και προσφέρεται δωρεάν, είναι
απόλυτα φιλική προς το περιβάλλον δηλαδή η εκμετάλλευση της δεν είναι
ρυπογόνα, η μετατροπή της σε ηλεκτρική ενέργεια γίνεται με μηδενική
ρύπανση, αθόρυβα και αξιόπιστα. Επίσης υπάρχουν πολλοί τρόποι
αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας είτε παθητικά για παράδειγμα ο
σχεδιασμός κτιρίων, είτε ενεργητικά μέσω των ηλιακών θερμοσιφώνων και
τέλος μέσω των φωτοβολταϊκών.
2. Αιολική ενέργεια
Η αιολική ενέργεια στηρίζεται στον άνεμο, ο άνεμος με την σειρά του

δημιουργείται λόγω της διαφοράς της θερμοκρασίας του αέρος που
δημιουργεί, διαφορές βαρομετρικής πίεσης μεταξύ παρακείμενων τύπων. Αν
δυο συνεχόμενες περιοχές παρατηρηθεί να μην έχουν αυτήν την θερμοκρασία
τότε η ατμοσφαιρική πίεση της περισσότερης ψυχρής θα είναι μεγαλύτερη της
άλλης (της θερμότερης) με αποτέλεσμα να κινηθεί αέρια μάζα από την
ψυχρότερη στη θερμότερη περιοχή. Η αιολική ενέργεια έχει αρχίσει να
χρησιμοποιείται πλατιά για ηλεκτροπαραγωγή. Γενικά οι χρήσεις της αιολικής
ενέργειας περιλαμβάνουν εκτός από την ηλεκτροπαραγωγή και άντληση
νερού. Τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται είναι οι ανεμογεννήτριες οι
οποίες χρησιμοποιούνται κυρίως για τα γνωστά αιολικά πάρκα.
22
Κάποια από τα πλεονεκτήματα της χρήσης της αιολικής ενέργειας είναι:

η αιολική ενέργεια είναι «άφθονη», απόσυγκεντρωμένη και δωρεάν. Με τη
χρήση της δεν ελκύονται αέρια θερμοκηπίου και άλλοι ρύποι και οι επιπτώσεις
στο περιβάλλον είναι μικρές σε σύγκριση με τα εργοστάσια
ηλεκτροπαραγωγής, η αιολική ενέργεια είναι σήμερα η πιο φθηνή από όλες τις
υπάρχουσες ήπιες μορφές. Με τη χρήση της παρέχεται η ενεργειακή
αυτάρκεια μικρών και αναπτυσσόμενων χωρών καθώς μπορεί να αποτελέσει
εναλλακτική λύση για την εξοικονόμηση πετρελαίου, ο εξοπλισμός είναι απλός
στην κατασκευή και τη συντήρηση και έχει μεγάλο χρόνο ζωής, ενισχύει την
ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια.
3. Υδραυλική ενέργεια
Είναι η πιο διαδεδομένη μορφή ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο. Η

υδραυλική ενέργεια που αποτελεί κλάδο των υδατοπτώσεων συμβάλλει στην
αντιμετώπιση της παγκόσμιας ζήτησης ενέργειας στο 6% και στο 19% στην
παγκόσμια ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας. Η μετατροπή ενέργειας των
υδατοπτώσεων με τη χρήση υδραυλικών τουρμπίνων παράγει την
υδροηλεκτρική ενέργεια η οποία και ταξινομείται σε μεγάλης και μικρής
κλίμακας. Η μικρής κλίμακας υδροηλεκτρική ενέργεια δεν επιφέρει τόσο
μεγάλες επιπτώσεις στο περιβάλλον όσο η μεγάλης κλίμακας. Οι μεγάλης
κλίμακας υδροηλεκτρικές μονάδες απαιτούν τη δημιουργία φραγμάτων και
τεράστιων δεξαμενών με αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Τα μικρής
κλίμακας συστήματα τοποθετούνται δίπλα σε ποτάμια και κανάλια και έχουν
λιγότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον.
23
Οι υδατοπτώσεις (υδραυλική ενέργεια) μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε

νερόμυλους, υδροτριβεία, πριονιστήρια, κλωστοϋφαντουργεία και το
σημαντικότερο για παραγωγή ρεύματος για κάλυψη προσωπικών αναγκών ή
για πώληση σε άλλους καταναλωτές.
Πλεονεκτήματα της είναι η μεγάλη απόδοση 80-85% σε σχέση με τις

παραδοσιακές πηγές που έχουν 30-35% απόδοση. Οι υδροηλεκτρικοί
σταθμοί είναι δυνατό να τεθούν σε λειτουργία αμέσως μόλις ζητηθεί επιπλέον
ηλεκτρική ενέργεια, σε αντίθεση με τους θερμικούς σταθμούς (γαιανθράκων,
πετρελαίου), που απαιτούν χρόνο προετοιμασίας. Είναι μία "καθαρή" και
ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, Μέσω των υδροταμιευτήρων δίνεται η
δυνατότητα να ικανοποιηθούν και άλλες ανάγκες, όπως ύδρευση, άρδευση,
ανάσχεση χειμάρρων, δημιουργία υγροτόπων αναψυχής, αθλητισμός.
4. Βιομάζα
Η βιομάζα χρησιμοποιεί τους υδατάνθρακες των φυτών (κυρίως

αποβλήτων της βιομηχανίας, ξύλου, αστικά απόβλητα, τροφίμων και
ζωοτροφών της βιομηχανίας) με σκοπό να αποδεσμεύσει την ενέργεια που
δεσμεύτηκε από το φυτό κατά την φωτοσύνθεση. Η βιομάζα είναι μια
ανανεώσιμη πηγή ενέργειας που ανανεώνεται συνεχώς λόγω της
φωτοσύνθεσης. Κατά την καύση της βιομάζας η δεσμευμένη ηλιακή ενέργεια
μετατρέπεται σε θερμική. Τα ανόργανα στοιχεία που περιέχονται στην τέφρα
εμπλουτίζουν το έδαφος με θρεπτικά στοιχεία.
24
Η βιομάζα μπορεί να διαχωριστεί σε δυο μέρη: το πρώτο μέρος είναι η

παραδοσιακή που περιορίζεται σε μικρή κλίμακα και περιλαμβάνει τα
καυσόξυλα, το κάρβουνο για οικιακή χρήση, την ήρα του ρυζιού άλλα φυτικά
υπολείμματα επίσης και την κοπριά των ζώων. Το δεύτερο μέρος είναι η
σύγχρονη βιομάζα που «απευθύνεται» σε μεγάλης κλίμακας χρήσεις και η
χρησιμοποίηση της έχει ως σκοπό την υποκατάσταση των συμβατικών
πηγών ενέργειας. Περιλαμβάνει ξερά κλαδιά από το δάσος, γεωργικά
υπολείμματα, αστικά απόβλητα, το βιοαέριο και βιοκαύσιμα από ενεργειακές
καλλιέργειες όπως είναι τα έλαια από τα φυτά ή και φυτά που περιέχουν
άμυλο και σάκχαρο.
Μέθοδοι επεξεργασίας της βιομάζας είναι η καύση που ως προϊόν της

έχει την παραγωγή θερμότητας, η πυρόλυση η οποία είναι μια θερμική
διαδικασία (450-600 βαθμούς Κελσίου) όπου γίνεται η αποικοδόμηση της
βιομάζας με απουσία του οξυγόνου. Στην πυρόλυση παράγονται το βιοέλαιο
70% το βιοαέριο 15% και ο ξυλάνθρακας 15%. Υπάρχει επίσης και η
διαδικασία της αεριοποίησης της βιομάζας όπου γίνεται η θερμική της
αποικοδόμηση στους 750-850 βαθμούς Κελσίου κατά την απουσία οξυγόνου.
Τα παραγόμενα προϊόντα είναι το βιοαέριο, η πίσσα και ο ξυλάνθρακας. Όσον
αφορά τα υγρά βιοκαύσιμα που προέρχονται από την επεξεργασία της
βιομάζας είναι το βιοντίζελ και η βιοαιθανόλη. Το βιοντίζελ παράγεται από
φυτικά έλαια κυρίως με μετεστερεοποίηση. Η βιοαιθανόλη παράγεταικυρίως
από την ζύμωση των αμυλούχων και σακχαρούχων συστατικών.
Τα πλεονεκτήματα τα οποία χαρακτηρίζουν την βιομάζα ως

ανανεώσιμη πηγή ενέργειας είναι η θετική συνεισφορά σχετικά με το
φαινόμενο του θερμοκηπίου και την όξινη βροχή εφόσον με την εκμετάλλευση
της δεν παράγονται ρυπογόνα αέρια, η προστασία έναντι της διάβρωσης του
εδάφους, οι χαμηλές εισροές σε λιπάσματα, η μείωση της χρήσης των
φυτοφαρμάκων και η εκμετάλλευση εδαφών χαμηλής γονιμότητας. Τα τρία
τελευταία συνδυάζονται εφόσον εάν για παράδειγμα θέλουμε την παραγωγή
κάποιων φυτών τα οποία προορίζονται για βιομάζα και τηρούν τα τρία
παραπάνω.
5. Γεωθερμική ενέργεια
Η γεωθερμική ενέργεια είναι η θερμότητα που περιέχεται στο

εσωτερικό της γης η οποία προκαλεί διάφορα γεωλογικά φαινόμενα σε
παγκόσμια κλίμακα. Η θερμότητα αυτή παράγεται από την ραδιενεργό
αποσύνθεση των πετρωμάτων της γης. Η εκμετάλλευση της γεωθερμικής
ενέργειας μπορεί να γίνει άμεσα χρησιμοποιώντας το ζεστό νερό για την
θέρμανση κτιρίων. Συγκεκριμένα το ζεστό νερό που βρίσκεται κοντά στην
επιφάνεια της γης οδηγείται μέσω σωλήνων στα κτίρια και τις επιχειρήσεις για
παροχή θερμότητας. Επίσης η γεωθερμική ενέργεια χρησιμοποιείται για
παραγωγή ηλεκτρισμού.
Πλεονεκτήματα που προσφέρει η χρήση γεωθερμικής ενέργειας είναι η

χαμηλή παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα που έχει ως αποτέλεσμα την
«αποφυγή» στην συνεισφορά της στην δημιουργία όξινης βροχής καθώς και
στην αλλαγή του κλίματος. Τα σημερινά γεωθερμικά πεδία παράγουν μόνο το
25
1/6 CO2 σε σύγκριση με τις γεννήτριες ηλεκτρισμού και δεν παράγονται

καθόλου νιτρικά (NOx) και θειικά (Sox) αέρια. Επίσης η εκμετάλλευση της
απαιτεί τη χρήση μιας μικρής έκτασης γης χωρίς να επιβαρύνει το περιβάλλον
με την εκμετάλλευση περιοχών που θα υποβάθμιζαν την ποιότητα του
περιβάλλοντος.
6. Ενέργεια από παλίρροιες
Ακόμα ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας είναι η ενέργεια από τις
παλίρροιες των ωκεανών. Σε αυτήν την περίπτωση εκμεταλλευόμαστε την
βαρύτητα της σελήνης και του ήλιου που προκαλεί ανύψωση της στάθμης του
νερού. Χρησιμοποιώντας ειδικές κατασκευές γίνεται παραγωγή ηλεκτρισμού.
Τα πλεονεκτήματα είναι ότι για την παραγωγή ενέργειας δεν

χρησιμοποιούνται συμβατικές μορφές ενέργειας αρά δεν επιβαρύνεται το
περιβάλλον με εκπομπή αερίων που συνεισφέρουν στο φαινόμενο του
θερμοκηπίου και επίσης θεωρείται μια πολύ αξιόπιστη πηγή ενέργειας λόγω
της προβλεψιμότητας της σε σύγκριση για παράδειγμα με την ηλιακή και
αιολική που εξαρτώνται από την εποχή και τις καιρικές συνθήκες.
7. Ενέργεια από κύματα
Η ενέργεια από κύματα αναφέρεται στην ενέργεια των κυμάτων στην

επιφάνεια του ωκεανού. Είναι αποδεδειγμένο ότι υπάρχουν μεγάλα
ενεργειακά ρεύματα στην ανοικτή θάλασσα. Με την εκμετάλλευση τους έχουμε
παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, desalination. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι
για εκμετάλλευση των κυμάτων. Η ενέργεια των κυμάτων ανοικτής θάλασσας
διατίθεται με την μορφή εναλλασσόμενων ανοδικών και καθοδικών κινήσεων
του νερού. Από τα κύματα κοντά στην ακτή εκμεταλλευόμαστε την προωστική
δύναμη του μετώπου του κύματος για την κίνηση στροβιλοκινητήρων νερού ή
αέρα. Κύματα που σπάζουν στην ακτή χρησιμοποιούνται για την πλήρωση
φραγμάτων για να παραχθεί στη συνέχεια υδροηλεκτρική ενέργεια. Όλες οι
μέθοδοι είναι φιλικές προς το περιβάλλον δεν συντείνουν στην παραγωγή
ενέργειας για την εκπλήρωση των αναγκών μας αλλά ταυτόχρονα δεν
επιβαρύνουν το περιβάλλον. Επίσης οι ωκεανοί μπορούν να εκμεταλλευθούν
για παραγωγή ενέργειας όχι μόνο για τις παλίρροιες και την ενέργεια των
κυμάτων αλλά και λόγω των θερμοκρασιακών διαφορών μεταξύ του
26
θερμότερου επιφανειακού νερού και του ψυχρότερου νερού του πυθμένα

μέθοδος η οποία και πάλι είναι φιλική προς το περιβάλλον.
27
1.2.3 Πλεονεκτήματα των Α.Π.Ε.
Είναι πολύ φιλικές προς το περιβάλλον, έχοντας ουσιαστικά μηδενικά

κατάλοιπα και απόβλητα.
Δεν πρόκειται να εξαντληθούν ποτέ, σε αντίθεση με τα ορυκτά καύσιμα.

Μπορούν να βοηθήσουν την ενεργειακή αυτάρκεια μικρών και
αναπτυσσόμενων χωρών, καθώς και να αποτελέσουν την εναλλακτική
πρόταση σε σχέση με την οικονομία του πετρελαίου.
Είναι ευέλικτες εφαρμογές που μπορούν να παράγουν ενέργεια

ανάλογη με τις ανάγκες του επί τόπου πληθυσμού, καταργώντας την ανάγκη
για τεράστιες μονάδες παραγωγής ενέργειας (καταρχήν για την ύπαιθρο) αλλά
και για μεταφορά της ενέργειας σε μεγάλες αποστάσεις.
Ο εξοπλισμός είναι απλός στην κατασκευή και τη συντήρηση και έχει

μεγάλο χρόνο ζωής.
Τέλος επιδοτούνται από τις περισσότερες κυβερνήσεις.
28
1.2.4 Μειονεκτήματα των Α.Π.Ε.
Έχουν αρκετά μικρό συντελεστή απόδοσης, της τάξης του 30% ή και
χαμηλότερο. Συνεπώς απαιτείται αρκετά μεγάλο αρχικό κόστος εφαρμογής σε
μεγάλη επιφάνεια γης. Γι' αυτό το λόγο μέχρι τώρα χρησιμοποιούνται σαν
συμπληρωματικές πηγές ενέργειας.
Για τον παραπάνω λόγο προς το παρόν δεν μπορούν να

χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη των αναγκών μεγάλων αστικών κέντρων.
Η παροχή και απόδοση της αιολικής, υδροηλεκτρικής και ηλιακής

ενέργειας εξαρτάται από την εποχή του έτους αλλά και από το γεωγραφικό
πλάτος και το κλίμα της περιοχής στην οποία εγκαθίστανται.
Για τις αιολικές μηχανές υπάρχει η άποψη ότι δεν είναι κομψές από
αισθητική άποψη κι ότι προκαλούν θόρυβο και θανάτους πουλιών. Με την
εξέλιξη όμως της τεχνολογίας τους και την προσεκτικότερη επιλογή χώρων
εγκατάστασης (π.χ. σε πλατφόρμες στην ανοιχτή θάλασσα) αυτά τα
προβλήματα έχουν σχεδόν λυθεί.
Για τα υδροηλεκτρικά έργα λέγεται ότι προκαλούν έκλυση μεθανίου

από την αποσύνθεση των φυτών που βρίσκονται κάτω απ' το νερό κι έτσι
συντελούν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.
29
1.2.5 Ενσωμάτωση Α.Π.Ε. σε βιοκλιματικά κτίρια
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ενσωματώνονται άριστα στις

κατασκευές βιοκλιματικού σχεδιασμού, με πολλά οφέλη, τόσο οικονομικά
αλλά και περιβαλλοντολογικά.
Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός κτιρίου έχει στόχο την εξοικονόμηση

ενέργειας, την εξασφάλιση συνθηκών άνεσης και την αξιοποίηση των τοπικών
διαθέσιμων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για κάλυψη των ενεργειακών
αναγκών σε επίπεδο κτιρίου, οικοδομικού τετραγώνου και οικιστικού συνόλου.
Η ενσωμάτωση των Α.Π.Ε. και άλλων αποδοτικών τεχνικών σε βιοκλιματικά
κτίρια είναι:
Φωτοβολταϊκό σύστημα για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Ηλιακοί συλλέκτες για θερμό νερό χρήσης.
Αντλίες θερμότητας με αβαθή γεωθερμία για θέρμανση ή ψύξη.
Σύστημα αερισμού μέσω ανάκτησης θερμότητας.
Συλλογή και χρήση των όμβριων υδάτων.
Τοποθέτηση μικρής ανεμογεννήτριας για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας
Δροσισμός το καλοκαίρι με ανεμιστήρες οροφής
30
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΚΤΙΡΙΟΥ
31
32
2.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΚΤΙΡΙΟΥ
2.1.1 Ορισμός
Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός κτιρίων ή βιοκλιματική αρχιτεκτονική

αφορά το σχεδιασμό κτιρίων και χώρων (εσωτερικών και εξωτερικών –
υπαίθριων) με βάση το τοπικό κλίμα, με σκοπό την εξασφάλιση συνθηκών
θερμικής και οπτικής άνεσης, αξιοποιώντας την ηλιακή ενέργεια και άλλες
περιβαλλοντικές πηγές, αλλά και τα φυσικά φαινόμενα του κλίματος.
Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους

παράγοντες της οικολογικής δόμησης, η οποία ασχολείται με την
ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών παραμέτρων στο επίπεδο των κτιριακών
μονάδων μελετώντας τις ακόλουθες κατευθύνσεις:
Τη μελέτη του δομημένου περιβάλλοντος και των προβλημάτων που αυτό

δημιουργεί (αύξηση θερμοκρασίας, συγκέντρωση αέριων ρύπων, δυσκολία
στην κυκλοφορία αέρα)
Το σχεδιασμό των κτιρίων
Την επιλογή των δομικών υλικών, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις θερμικές
και οπτικές τους ιδιότητες, όσο και την τοξικολογική τους δράση.
Βασικά στοιχεία του βιοκλιματικού σχεδιασμού κτιρίων αποτελούν τα

παθητικά συστήματα, τα οποία αποτελούν δομικά στοιχεία ενός κτιρίου. Τα
παθητικά συστήματα λειτουργούν χωρίς μηχανολογικά εξαρτήματα ή
πρόσθετη παροχή ενέργειας και με φυσικό τρόπο θερμαίνουν, αλλά και
δροσίζουν τα κτίρια . Μπορούν να χωριστούν στις εξής τρεις κατηγορίες:
i. Παθητικά ηλιακά συστήματα θέρμανσης

ii. Παθητικά συστήματα και τεχνικές φυσικού δροσισμού
iii. Συστήματα και τεχνικές φυσικού φωτισμού
Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός ενός κτιρίου συνεπάγεται τη συνύπαρξη

και συνδυασμένη λειτουργία όλων των παραπάνω συστημάτων, ώστε να
συνδυάζουν θερμικά και οπτικά οφέλη καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Η
βιοκλιματική αρχιτεκτονική με τις παρεμβάσεις της στο σχεδιασμό, στον τρόπο
και στα υλικά κατασκευής, ικανοποιεί τις ανάγκες των κτιρίων για θέρμανση,
φωτισμό και δροσισμό, τα εναρμονίζει με το φυσικό περιβάλλον,
χρησιμοποιώντας στοιχεία από αυτό και εξασφαλίζει την εξοικονόμηση
ενέργειας. Σ’ ένα καλά σχεδιασμένο βιοκλιματικό κτίριο, η αξιοποίηση του
φυσικού φωτισμού μπορεί να μειώσει μέχρι και 80% την κατανάλωση
ηλεκτρικής ενέργειας. Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική έχει τις ρίζες της στην
33
παραδοσιακή αρχιτεκτονική πολλών λαών και μπορεί να προσφέρει στη

σύγχρονη κατοικία λύσεις και ιδέες φιλικές προς το περιβάλλον.
Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική επανατοποθετεί, σε θέση αφετηριακής

αρχής, τον παράγοντα της δυναμικής, αρμονικής αλληλεπίδρασης ανάμεσα
στα στοιχεία της φύσης, τον τοπικό φυσικό χώρο και το κτίριο, μ’ αυτόν τον
τρόπο επαναφέρει σε ισχύ ένα πρώτο βασικό κριτήριο εξειδίκευσης και
ιδιαιτερότητας και στη συνέχεια ανακαλύπτει ότι για να είναι αποτελεσματική,
πρέπει να διερευνήσει τα ειδικά χαρακτηριστικά και να σεβαστεί τις
ιδιομορφίες των χρηστών της, ώστε να τους κάνει συμμέτοχους. Πρέπει να
γνωρίσει τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας στην οποία απευθύνεται. Οδηγείται
στην ανάγκη να επανασυνδέσει ένα νήμα που κόπηκε εδώ και πολύ καιρό και
κινδυνεύει να χαθεί οριστικά, το νήμα της ιστορικής εμπειρίας και γνώσης, για
34
να τις αξιοποιήσει επιστημονικά εμπλουτίζοντας τες με τα εφόδια της

σύγχρονης τεχνογνωσίας και να τις αναπτύξει με τις ανάγκες του σύγχρονου
τρόπου ζωής.
Τα πεδία μελέτης είναι τα ακόλουθα:
η παραδοσιακή αρχιτεκτονική του κάθε τόπου

η αρχιτεκτονική των σύγχρονων παραδοσιακών κοινωνιών
η διερεύνηση και κατανόηση με σύγχρονα επιστημονικά μέσα:
i. των κλιματικών και φυσικών φαινομένων που σχετίζονται με τα
κτίρια,
ii. της συμπεριφοράς των κτιρίων στο χώρο τους,
iii. των ιδιοτήτων των υλικών που προϋποθέτει η βιοκλιματική λογική,
iv. των κατασκευαστικών μεθόδων, των αρχιτεκτονικών και
πολεοδομικών τύπων που βελτιώνουν την ποιότητα του δομημένου
χώρου.
Η αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας και των περιβαλλοντικών πηγών

(γενικότερα) μέσω των παθητικών ηλιακών συστημάτων επιτυγχάνεται στα
πλαίσια της συνολικής θερμικής λειτουργίας του κτιρίου και της σχέσης κτιρίου
περιβάλλοντος. Η δε θερμική λειτουργία ενός κτιρίου αποτελεί μία δυναμική
κατάσταση, η οποία εξαρτάται από:
τις τοπικές κλιματικές και περιβαλλοντικές παραμέτρους (την ηλιοφάνεια,

τη θερμοκρασία εξωτερικού αέρα. τη σχετική υγρασία, τον άνεμο, τη
βλάστηση. το σκιασμό από άλλα κτίρια), αλλά και
τις συνθήκες χρήσης του κτιρίου (κατοικία. γραφεία. νοσοκομεία κλπ.)
και βασίζεται στην αντίστοιχη ενεργειακή συμπεριφορά των δομικών του

στοιχείων και (κατ' επέκταση) των ενσωματωμένων παθητικών ηλιακών
συστημάτων, αλλά και το ενεργειακό προφίλ που προκύπτει από την
λειτουργία του κτιρίου.
Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός – αν και είναι ενσωματωμένος στην

αρχιτεκτονική που χαρακτηρίζει κάθε τόπο σε ολόκληρη την γη θεωρείται από
πολλούς ως μία νέα «θεώρηση» στην αρχιτεκτονική και σχετίζεται με την
οικολογία περισσότερο, παρά με την ενέργεια και την εξοικονόμηση που
δύναται να επιφέρει. Παρά ταύτα, η βιοκλιματική αρχιτεκτονική έχει αποτελέσει
τις τελευταίες δεκαετίες βασική προσέγγιση στην κατασκευή κτιρίων
παγκοσμίως, ενώ στα περισσότερα κράτη πλέον αποτελεί βασικό κριτήριο
σχεδιασμού μικρών και μεγάλων κτιρίων το οποίο λαμβάνεται υπόψη από
όλους τους μελετητές αρχιτέκτονες και μηχανικούς. Κι αυτό, λόγω των
χαμηλότερων απαιτήσεων ενέργειας για την θέρμανση, τον δροσισμό και τον
35
φωτισμό των κτιρίων που προκύπτουν από την πρακτική της βιοκλιματικής
αρχιτεκτονικής και πολλά άλλα οφέλη που την συνεπάγουν:
ενεργειακά (εξοικονόμηση και θερμική/οπτική άνεση),

οικονομικά (μείωση κόστους Η/Μ εγκαταστάσεων),
περιβαλλοντικά (μείωση ρύπων) και κοινωνικά.
36
2.1.2 Εισαγωγή στον βιοκλιματικό σχεδιασμό
Στην Ευρώπη ο κτιριακός τομέας είναι υπεύθυνος για το 50% των

συνολικών εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα που παράγεται στον
πλανήτη. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το αέριο αυτό είναι ένα από τα βασικότερα
αέρια που προκαλεί κλιματικές αλλαγές και μολύνει το περιβάλλον η
βιοκλιματική δόμηση κρίνεται απαραίτητη.
Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1980 ως νέα

τάση του αστικού σχεδιασμού με αναφορές στο τοπικό μικροκλίμα. Με τον
όρο βιοκλιματικός σχεδιασμός, ορίζουμε τη διαδικασία σχεδιασμού κτιρίων και
οικισμών κατά την οποία ο μελετητής λαμβάνει υπόψη μια σειρά παραμέτρων,
που ως στόχο έχουν την ορθολογική χρήση της ενέργειας και άρα και την
εξοικονόμησή της. Πιο συγκεκριμένα ότι ο βιοκλιματικός σχεδιασμός λαμβάνει
υπόψη μια σύνθεση δεδομένων που αφορούν τις κλιματικές συνθήκες μιας
περιοχής, την τοποθεσία, την θερμική και οπτική άνεση των ενοίκων, για το
σχεδιασμό και την κατασκευή κτιρίων και χώρων αξιοποιώντας την ηλιακή
ενέργεια, αλλά και τα φυσικά φαινόμενα του κλίματος. Τα βασικά στοιχεία του
βιοκλιματικού σχεδιασμού είναι τα ηλιακά παθητικά συστήματα, τεχνικές
δηλαδή που συμβάλλουν στον περιορισμό της κατανάλωσης συμβατικών
καυσίμων και στην ανάδειξη – χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
(ηλιακής ενέργειας). Στοχεύει, δηλαδή, στην εξοικονόμηση ενέργειας και στην
προσαρμογή των κτιρίων στο περιβάλλον τους.
Με τον όρο παθητικά ηλιακά συστήματα εννοούμε τα συστήματα που

χρησιμοποιούνται για να αξιοποιηθούν οι φυσικές πηγές, όπως ο ήλιος, ο
άνεμος κ.α. για τη θέρμανση, την ψύξη του κτιρίου, την παροχή φυσικού
φωτισμού αξιοποιώντας την ηλιακή ενέργεια, χωρίς να παρεμβάλλονται
μηχανικά μέσα. Ο τρόπος λειτουργίας τους, βασίζεται στη ανταλλαγή
ενέργειας με το περιβάλλον και περιλαμβάνει και την αποθήκευση και διανομή
της ενέργειας μέσα στους χώρους του σπιτιού. Η χρήση τους είναι εξαιρετικά
σημαντική και αποτελούν δομικά στοιχεία του κτιρίου. Καθημερινά, η Γη
δέχεται από τον ήλιο μια εντυπωσιακή ποσότητα θερμότητας που
αποβάλλεται προς τον ουρανό κυρίως μέσω της νυχτερινής
επανακτινοβολίας. Για την επίτευξη μιας ικανοποιητικής θερμικής άνεσης
μέσα σε ένα κτίριο, με ταυτόχρονο περιορισμό της χρήση συμβατικών πηγών
θέρμανσης, μπορούμε να εκμεταλλευτούμε πηγές φυσικής ενέργειας (ηλιακή
ακτινοβολία, εξωτερικός αέρας, εσωτερικά κέρδη) σε συνδυασμό πάντα με τα
κατάλληλα στοιχεία απορρόφησης (όπως είναι ο ουρανός, ο εξωτερικός
αέρας, οι υγρές επιφάνειες και η βλάστηση). Η θερμική εκμετάλλευση στα
παθητικά κτίρια γίνεται, εκτός από τον τρόπο του σχεδιασμού του, την
τοποθέτηση, προσανατολισμό, τη μορφή του, κλπ. Με τη χρήση παθητικών
ηλιακών συστημάτων τα οποία συγκεντρώνουν, αποθηκεύουν, μεταδίδουν,
διαχέουν θερμότητα και αποτελούν μέρη των αρχιτεκτονικών στοιχείων. Σε
37
γενικές γραμμές, τα αρχιτεκτονικά και δομικά στοιχεία που ρυθμίζουν τη

θερμική συμπεριφορά ενός κτιρίου είναι:
Τα γυάλινα ανοίγματα
Οιτοίχοι θερμικής αποθήκευσης
Τα προσαρτημένα θερμοκήπια
Οι προσαρτημένες ηλιακές καμινάδες
Η εφαρμογή κατάλληλης γεωμετρίας σκιάστρων
Η δημιουργία ενεργειακής σκεπής
Τα κατάλληλα δομικά στοιχεία (μονώσεις, χρώματα, κονιάματα,
υαλοπίνακες, στοιχεία τοιχοποιίας)
Η διαμόρφωση του εξωτερικού περιβάλλοντος χώρου (βλάστηση)
Όταν σε ένα κτίριο η ροή της θερμότητας γίνεται, λοιπόν, με φυσικό

τρόπο, δηλαδή μέσω αγωγής, μεταφοράς και ακτινοβολίας και η ηλιακή
ενέργεια συνεισφέρει πάνω από το μισό της ολικής εξωτερικής ενέργειας που
απαιτείται για θέρμανση, το κτίριο θεωρείται σαν ηλιακή παθητική κατασκευή.
Τα παθητικά συστήματα συνεισφέρουν θετικά στις θερμικές απαιτήσεις του
κτιρίου σε ψυχρό καιρό, ενώ σε θερμές περιόδους, αποτρέπουν τη διείσδυση
του θερμού εξωτερικού αέρα και περιορίζουν τα εσωτερικά κέρδη, ώστε να
εξασφαλίζουν αποδεκτές θερμικές καταστάσεις για τους ενοίκους. Ανάλογα με
38
τον τρόπο λειτουργίας τους από θερμική άποψη, χωρίζονται στις εξής
κατηγορίες:
1. Συστήματα άμεσου ή απευθείας ηλιακού κέρδους

2. Συστήματα έμμεσου ηλιακού κέρδους
3. Συστήματα απομονωμένου ηλιακού κέρδους
Οι βασικές αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού συνοψίζονται στα εξής:
Εξασφάλιση ηλιασμού και μείωση των θερμικών απωλειών κατά τη

διάρκεια του χειμώνα, ώστε να αξιοποιείται η ηλιακή ενέργεια για την
θέρμανση των χώρων.
Εξασφάλιση ηλιοπροστασίας το καλοκαίρι προκειμένου να επιτυγχάνεται
μείωση των θερμικών κερδών, άρα και μείωση της ανάγκης για ψυκτικό
φορτίο.
Αξιοποίηση του ήλιου για φυσικό φωτισμό.
Εκμετάλλευση των δροσερών ανέμων για φυσικό αερισμό και δροσισμό.
Βελτίωση του μικροκλίματος γύρω από το κτίριο.
Βελτίωση και ρύθμιση των εσωτερικών συνθηκών ενός χώρου για επίτευξη
θερμικής άνεσης των ατόμων.
Συνεπώς, για να κατασκευαστεί και να λειτουργεί ένα κτίριο

βιοκλιματικά, πρέπει να κατανοήσουμε πλήρως τις τοπικές κλιματικές
συνθήκες και να σταθμίσουμε τα κλιματικά οφέλη και τους περιορισμούς. Το
κτίριο θα πρέπει να είναι ικανό να συλλέγει και να αποθηκεύει θερμότητα όταν
υπάρχει ανάγκη για θέρμανση, να λειτουργεί ως φυσικός συλλέκτης
δροσισμού και ως αποθήκη ψύξης, όταν χρειάζεται ψυκτικά φορτία και να δρα
ως φυσικός ανανεωτής αέρα, προκειμένου να προσφέρει στους χρήστες
άνετο θερμικό εσωκλίμα. Επίσης, πεδίο μελέτης της βιοκλιματικής
αρχιτεκτονικής είναι η χρήση τοπικών δομικών υλικών μιας περιοχής, φιλικών
προς το περιβάλλον μετά από μελέτη των χαρακτηριστικών και των ιδιοτήτων
τους. Εφαρμόζοντας τις αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού επιτυγχάνεται η
εξοικονόμηση ενέργειας λόγω της βελτιωμένης προστασίας του κελύφους και
της συμπεριφοράς των δομικών στοιχείων που οδηγεί στη μείωση των
απωλειών, δημιουργούνται συνθήκες θερμικής άνεσης και ελαττώνονται οι
απαιτήσεις σε θέρμανση, παράγεται θερμότητα μέσω ηλιακών συστημάτων
άμεσου και έμμεσου κέρδους, κάτι που προκαλεί τη μείωση των αναγκών της
κατοικίας σε θέρμανση καταφέρνοντας έτσι να καλύπτει τις ανάγκες του
κτιρίου οικονομικότερα και χωρίς μεγάλες ενεργειακές απαιτήσεις. Επιπλέον
επιτυγχάνεται η μερική διατήρηση της θερμοκρασίας του αέρα στο εσωτερικό
στα ιδανικά επίπεδα, ανάλογα την εποχή, υψηλά το χειμώνα και χαμηλά το
καλοκαίρι και έτσι δεν υπάρχει ανάγκη για προσάρτηση επιπλέον
συστημάτων που βοηθούν στη διατήρηση των ιδανικών επιπέδων.
39
Τα οφέλη που προκύπτουν από τη χρήση της βιοκλιματικής

αρχιτεκτονικής χωρίζονται σε:
ενεργειακά, μέσω της εξοικονόμησης ενέργειας και της εξασφάλισης

θερμικής και οπτικής άνεσης
οικονομικά, καθώς μειώνονται οι ανάγκες αλλά και το κόστος από την
εγκατάσταση Η/Μ
περιβαλλοντικά, καθώς μειώνονται οι ρύποι, οι εκπομπές CO2
κοινωνικά, καθώς βελτιώνεται η ποιότητα της ζωής.
Για την εφαρμογή του βιοκλιματικού σχεδιασμού πρέπει να

λαμβάνονται υπόψη κάποια κριτήρια, όπως η χρήση τεχνικοοικονομικά
αποδοτικών ενεργειακών τεχνολογιών, η χρήση ήδη εφαρμοσμένων
συστημάτων, η αποφυγή της χρήσης περίπλοκων τεχνικών και παθητικών
συστημάτων αλλά και η μικρή συμβολή του χρήστη στη λειτουργία των
συστημάτων αυτών. Συνοψίζοντας, οι βασικές αρχές του βιοκλιματικού
σχεδιασμού που θα αναπτυχθούν στην παρούσα πτυχιακή είναι οι εξής:
1. Η σημασία του τοπικού κλίματος στην ενεργειακή συμπεριφορά του

κτιρίου.
2. Παθητικά ηλιακά συστήματα θέρμανσης:
Προσανατολισμός κτιρίου – Μορφή κτιρίου
Προσανατολισμός ανοιγμάτων – Διάρθρωση χώρων
Θερμομόνωση – Δομικά υλικά κελύφους
Τοίχοι θερμικής αποθήκευσης – Ηλιακοί χώροι – Ηλιακά αίθρια
3. Συστήματα και τεχνικές παθητικού δροσισμού:
Συστήματα ηλιοπροστασίας – Σκίαση
Φράγμα ακτινοβολίας
Φυτοκάλυψη
4. Ενεργητικά συστήματα:
Φωτοβολταϊκά συστήματα
Συστήματα γεωθερμίας
Αξιοποίηση αστικών στερεών αποβλήτων
Τηλεθέρμανση με βιομάζα
40
2.2 ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ

ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ
Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική ορίζει, ο κτιριακός σχεδιασμός να γίνεται

σε πλήρη αρμονία με το τοπικό φυσικό περιβάλλον. Παλιότερα, όταν ο
περιβάλλων χώρος αντιμετωπιζόταν ως τόπος εγκατάστασης και μόνο, το
αποτέλεσμα ήταν αρνητικό για το δομημένο περιβάλλον. Παρατηρούνταν
σταδιακή αλλοίωση και υποβάθμιση των χαρακτηριστικών του τοπικού
μικροκλίματος, αλλά και συχνά υπερβολική κατανάλωση ενεργειακών πόρων.
Γι’ αυτό το λόγο πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι περιβαλλοντικές συνθήκες
του συγκεκριμένου χώρου εγκατάστασης. Το οικόπεδο και η τοποθεσία έχουν
πολύ σημαντική επίδραση στη λειτουργικότητα του κτιρίου ενώ και το κτίριο με
τη σειρά του επηρεάζει τη τοποθεσία. Η οικολογική αρχιτεκτονική λοιπόν έχει
ως σκοπό τη βιωσιμότητα και τη ποιότητα, τόσο του περιβάλλοντος, όσο και
του κτιρίου. Εισάγει νέα θέματα προς μελέτη με επίκεντρο τα φυσικά στοιχεία,
όπως το φως, τη χλωρίδα, το νερό, τον άνεμο και τον ήχο. Τα παραπάνω
μελετώνται ως στοιχεία του κτιρίου και γίνεται προσπάθεια εναρμόνισής τους
με το περιβάλλον. Για παράδειγμα θέμα μελέτης μπορεί να αποτελέσει η θέση
του κτιρίου σε σχέση με τον ήλιο, ώστε να ρυθμίζεται η ισορροπία της
θερμοκρασίας του εσωτερικού του, ανά τις εποχές, και για να
προσαρμόζονται τα υλικά, η κατασκευή και άλλες σχετικές διαδικασίες.
Η βιοκλιματική μελέτη ενός κτιρίου αποτελεί μέρος της αρχιτεκτονικής

μελέτης, και έχει ως στόχο το σχεδιασμό του κτιρίου κατά τρόπο που να
ανταποκρίνεται στα χαρακτηριστικά του τοπικού κλίματος. Για το σκοπό αυτό
θεωρείται αναγκαία η καταγραφή ορισμένων δεδομένων που θα βοηθήσουν
τον αρχιτέκτονα στις αποφάσεις που θα πάρει σχετικά με την αρχιτεκτονική
41
σύνθεση του κτιρίου και τις οικοδομικές του επιλογές. Καταρχήν, βασική είναι
η καταγραφή των κλιματικών στοιχείων της περιοχής. Εξάλλου, ο
βιοκλιματικός σχεδιασμός προϋποθέτει την αξιοποίησης όλων των θετικών
παραμέτρων του κλίματος, όπως τη διαθέσιμη ηλιακή ακτινοβολία για τη
θέρμανση των κτιρίων, τους ανέμους για το φυσικό δροσισμό και αερισμό
τους, το μικροκλίμα και τη βλάστηση.
Μικροκλίμα
Το κλίμα στη μικρότερη κλίμακα, ή στη περίπτωσή μας, το κλίμα του

οικοπέδου ή ακόμα και του μεμονωμένου κτιρίου ορίζεται ως μικροκλίμα. Για
τον σωστό ενεργειακό σχεδιασμό των κτιρίων είναι απαραίτητη η γνώση του
μικροκλίματος της περιοχής, δηλαδή η γνώση και η συγκέντρωση των
κατάλληλων μετεωρολογικών και άλλων στοιχείων για τη περιοχή που
πρόκειται να κατασκευαστεί το κτίριο, όπως η ηλιοφάνεια, η ηλιακή
ακτινοβολία (σε κάθετο, οριζόντιο και κεκλιμένο επίπεδο), ο δείκτης
αιθριότητας, η θερμοκρασία και η σχετική υγρασία του αέρα, οι βαθμοημέρες
θέρμανσης και κλιματισμού, η ταχύτητα και η κατεύθυνση του ανέμου κτλ.
Υπάρχει όμως περίπτωση το κλίμα που επικρατεί στο οικόπεδο να διαφέρει
από τις μετρήσεις που δίνουν οι μετεωρολογικοί σταθμοί για τη γενικότερη
περιοχή. Η συγκεκριμένη θέση του οικοπέδου, το ανάγλυφο του εδάφους, ή η
ύπαρξη εμποδίων γύρω και μέσα στο οικόπεδο μπορούν να τροποποιήσουν
τα καιρικά φαινόμενα της περιοχής. Για παράδειγμα, ένα πεδινό έδαφος με
ανοικτό ορίζοντα διαφέρει κλιματικά από μια πλαγιά λόφου. Σε ένα λόφο έχει
σημασία εάν το οικόπεδο βρίσκεται στη προσήλια ή σκιερή πλευρά του αλλά
και η διεύθυνση του επικρατούντος ανέμου ως προς τον λόφο. Παρακάτω
περιγράφονται τα κυριότερα χαρακτηριστικά των έξι βασικών τύπων τοπικού
κλίματος:
1. Παραθαλάσσιο
2. Ηπειρωτικό – πεδινό
3. Δάσος
4. Κοιλάδα
5. Ορεινό
6. Αστικό
Η τυπολογική αυτή καταγραφή είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στη βιοκλιματική

αρχιτεκτονική, γιατί κωδικοποιεί τα χαρακτηριστικά του κλίματος και βοηθά τον
μελετητή στην επιλογή και οργάνωση των χώρων της οικίας.
1. Παραθαλάσσιο
Οι παραθαλάσσιες περιοχές έχουν σημαντικά μικρότερες

θερμοκρασιακές μεταβολές οι οποίες οφείλονται στη θερμική αδράνεια της
42
μάζας του νερού. Το χειμώνα η θερμοκρασία είναι υψηλότερη στα παράλια

από την αντίστοιχη στις γειτονικές περιοχές, ενώ το καλοκαίρι χαμηλότερη. Το
κλίμα γενικότερα χαρακτηρίζεται πιο ήπιο σε σχέση με τις ηπειρωτικές
περιοχές. Η υγρασία γενικώς είναι υψηλότερη λόγω της εξάτμιση ς του νερού
ενώ ο άνεμος που έρχεται από τη θάλασσα μπορεί να είναι πολύ δυνατός
λόγω έλλειψης εμποδίων. Όταν έχουμε ηλιοφάνεια και άπνοια, επειδή η ξηρά
είναι θερμότερη, δημιουργούνται τοπικοί άνεμοι από τη θάλασσα προς τη
στεριά. Τη νύχτα η ξηρά ψύχεται και οι άνεμοι αλλάζουν κατεύθυνση και
φυσούν προς τη θάλασσα. Το φαινόμενο αυτό δροσίζει το καλοκαίρι τις
παράκτιες περιοχές.
2. Ηπειρωτικό – πεδινό
Ανάλογα με την εδαφοκάλυψη, έχουμε διαφορετική απορρόφηση

ηλιακής ακτινοβολίας. Αν δεν έχουμε υψηλή βλάστηση παρά μόνο αραιούς
θάμνους και γυμνή γη, τότε οι θερμοκρασιακές διαφορές είναι έντονες. Το
χειμώνα η θερμοκρασία είναι χαμηλή ενώ το καλοκαίρι υψηλή. Οι άνεμοι όταν
φυσούν είναι δυνατοί λόγω έλλειψης εμποδίων. Γενικώς, οι κλιματικές
συνθήκες είναι οι ακρότατες που καταγράφονται στους μετεωρολογικούς
σταθμούς.
3. Δάσος
Η ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας που φθάνει στο έδαφος μέσα σε

ένα δάσος είναι ελάχιστη και προφανώς εξαρτάται από το αν τα δέντρα είναι
φυλλοβόλα. Την ημέρα η θερμοκρασία κοντά στο έδαφος είναι χαμηλότερη
από αυτή του φυλλώματος. Τη νύχτα το φύλλωμα εμποδίζει τη μακροκύματη
ακτινοβολία και έτσι η θερμοκρασία μέσα στο δάσος διατηρείται υψηλότερη
από την αντίστοιχη σε αποψιλωμένες περιοχές. Ο αέρας εμποδίζεται από τα
δέντρα και στο δάσος οι άνεμοι είναι αδύναμοι. Η υγρασία παραμένει υψηλή
λόγω της διαπνοής των φυτών και της κατακράτησης του νερού της βροχής
από το ριζικό τους σύστημα.
4. Κοιλάδα
Ανάλογα με τον προσανατολισμό της μία κοιλάδα μπορεί να

προστατεύεται από τον άνεμο ή να τον οδηγεί κατά μήκος της. Επίσης μπορεί
να έχει ηλιόλουστες ή σκιασμένες πλαγιές. Ο συνδυασμός ηλιακής
ακτινοβολίας και ανέμου δίνει μία περιπτωσιολογία με μεγάλη ποικιλία, από τη
σκιερή και ανεμοδαρμένη μέχρι την ηλιόλουστη και προστατευμένη. Η
παρουσία νερού, είτε με τη μορφή ποταμών είτε με τη μορφή λιμνών,
επηρεάζει με το γνωστό τρόπο το κλίμα. Όταν υπάρχει άπνοια και εφόσον οι
γειτονικές πλαγιές ηλιάζονται, θερμαίνονται και δημιουργούνται ανοδικοί
43
άνεμοι προς αυτές, ενώ τη νύχτα οι πλαγιές κρυώνουν πιο γρήγορα και
δημιουργούνται καθοδικοί άνεμοι προς τις χαμηλές περιοχές.
5. Ορεινό
Η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία και στους ανέμους είναι και εδώ
συνάρτηση του προσανατολισμού. Η τυπική μείωση της θερμοκρασίας καθώς
ανεβαίνουμε, κατά 0,7οC για κάθε 100 μέτρα, δίνει το χαρακτηριστικό του
ορεινού κλίματος που είναι οι χαμηλές θερμοκρασίες όλο το χρόνο. Η βροχή
και το χιόνι είναι τα συχνότερα φαινόμενα όλο το χρόνο, ενώ το χιόνι
διατηρείται για πολλούς από τους χειμερινούς μήνες.
6. Αστικό
Το φαινόμενο της «αστικής θερμικής νησίδας» δίνει το θερμοκρασιακό

χαρακτηριστικό του αστικού κλίματος. Η μεγάλη θερμοσυσσώρευση των
αστικών περιοχών προκύπτει από τη συγκέντρωση ενέργειας, στα
χρησιμοποιούμενα δομικά υλικά καθώς και στην αυξημένη ύπαρξη ρύπων
στην ατμόσφαιρα. Επιπροσθέτως, η κίνηση του ανέμου στο αστικό τοπίο είναι
περιορισμένη από τη πυκνότητα των κτιριακών όγκων με αποτέλεσμα σε
πολλά σημεία να δημιουργούνται φαινόμενα άπνοιας.
44
2.3 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑ ΜΑΣ
Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από τον μεσογειακό τύπο του εύκρατου

κλίματος και έχει ήπιους υγρούς χειμώνες και ζεστά ξηρά καλοκαίρια. Το κλίμα
της χώρας μπορεί να διαιρεθεί σε τέσσερις βασικές κατηγορίες:
1. Υγρό μεσογειακό: Δυτική Ελλάδα, δυτική Πελοπόννησος, πεδινά και

ημιορεινά της Ηπείρου.
2. Ξηρό μεσογειακό: Κυκλάδες, παραλιακή Κρήτη, Δωδεκάνησα,
ανατολική Πελοπόννησος, Αττική, πεδινές περιοχές Ανατολικής
Στερεάς.
3. Ηπειρωτικό: Κυκλάδες, παραλιακή Κρήτη, Δωδεκάνησα, ανατολική
Πελοπόννησος, Αττική, πεδινές περιοχές Ανατολικής Στερεάς
4. Ορεινό: Ορεινές περιοχές με υψόμετρο περίπου>1500μ στη βόρεια
Ελλάδα, >1800μ στην κεντρική Ελλάδα και >2000μ στην Κρήτη.
Η Ελλάδα έχει μεγάλη ηλιοφάνεια όλο σχεδόν το χρόνο.

Λεπτομερέστερα στις διάφορες περιοχές της Ελλάδας παρουσιάζεται μια
45
μεγάλη ποικιλία κλιματικών τύπων, πάντα βέβαια μέσα στα πλαίσια του
μεσογειακού κλίματος. Αυτό οφείλεται στην τοπογραφική διαμόρφωση της
χώρας που έχει μεγάλες διαφορές υψομέτρου και εναλλαγή ξηράς και
θάλασσας. Τέτοιες κλιματικές διαφορές συναντώνται ακόμη και σε τόπους
που βρίσκονται σε μικρή απόσταση μεταξύ τους.
Από κλιματολογικής πλευράς το έτος μπορεί να χωριστεί κυρίως σε

δύο εποχές:
1. την ψυχρή και βροχερή χειμερινή περίοδο που διαρκεί από τα μέσα του
Οκτωβρίου και μέχρι το τέλος Μαρτίου και
2. τη θερμή και άνομβρη εποχή που διαρκεί από τον Απρίλιο έως τον
Οκτώβριο.
46
Πιο συγκεκριμένα για τον ελλαδικό χώρο και όσον αφορά το

μακρόκλιμα, μπορούμε να προσδιορίσουμε, σύμφωνα με τον Κανονισμό
Θερμομόνωσης, τρεις κλιματολογικές ζώνες. Τα κτίρια που βρίσκονται:
στη ζώνη Α έχουν μεγαλύτερες ανάγκες για ψύξη και μικρότερες για
θέρμανση,
στη ζώνη Β έχουν περίπου τις ίδιες ανάγκες σε ψύξη και σε θέρμανση και
στη ζώνη Γ έχουν πολύ μικρές ανάγκες σε ψύξη και πολύ μεγάλες σε
θέρμανση.
Το έδαφος και η βλάστηση επηρεάζουν επίσης το μικροκλίμα. Σε

βραχώδη, ξηρά εδάφη παρουσιάζεται μεγαλύτερη διακύμανση θερμοκρασίας
περιβάλλοντος κατά τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου από ότι σε υγρά εδάφη.
Εκτεταμένες τεχνητές επιφάνειες υλικών με υψηλή θερμοχωρητικότητα, όπως
αυτές που συναντώνται στις σύγχρονες μεγάλες πόλεις ευθύνονται για τη
δημιουργία των αστικών νησίδων θερμότητας. Ο πιο σημαντικός ρόλος της
βλάστησης στο δομημένο περιβάλλον είναι η συνεισφορά της στη μείωση της
θερμοκρασίας του αέρα του περιβάλλοντος χώρου τη θερινή περίοδο,
αποτέλεσμα του σκιασμού της περιοχής και της απώλειας θερμότητας μέσω
των βασικών λειτουργιών των φυτών για φωτοσύνθεση, διαπνοή και εξάτμιση.
Καθώς το φυτό διαπνέει, εξατμίζεται νερό από τα φύλλα του και παγιδεύεται
θερμική ενέργεια από το περιβάλλον, ώστε να δροσίζονται τα φύλλα και ο
αέρας που τα περιβάλλει, με αποτέλεσμα την πτώση της θερμοκρασίας του
περιβάλλοντος χώρου.
47
2.4 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
Η διαδικασία μιας Βιοκλιματικής μελέτης μπορεί να συνοψιστεί σε πέντε

διαδοχικές φάσεις, εξετάζοντας το υπό κατασκευή κτίριο σαν ένα τμήμα του
περιβάλλοντος και όχι σαν κάτι το εντελώς ξεχωριστό και αποκομμένο από
αυτό.
Α΄ Φάση
Σωστό τοπογραφικό διάγραμμα, με ισοϋψείς καμπύλες και αποτυπωμένη

τη σωστή θέση του Βορρά (και μαγνητικού και γεωγραφικού).
Μελέτη του ραδονίου του εδάφους, με τη χρήση ειδικού οργάνου (Radon
Alert).
Μελέτη του υπεδάφους, με χρήση γεωλογικών χαρτών.
Αποτύπωση των γεωμαγνητικών γραμμών του δικτύου Hartmann, με
ράβδους και γεωμαγνητόμετρο.
Μελέτη του επιπέδου της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας.
Μελέτη της υπάρχουσας φυτοκάλυψης και του ανάγλυφου του εδάφους
της γύρω περιοχής.
Μελέτη της θέσης του ήλιου (Ηλιακή Γεωμετρία) με ειδικό όργανο.
Β΄ Φάση
Μελέτη του κλίματος

Μελέτη της θερμικής άνεσης
Γ΄ Φάση
Κτιριολογικό πρόγραμμα και εφαρμογή Γ.Ο.Κ.
Δ΄ Φάση
Μελέτη παθητικών συστημάτων για την εξοικονόμηση ενέργειας για

θέρμανση (ΒΙΟ-ΘΕΡΜΑΝΣΗ).
φωτισμό (ΒΙΟ-ΦΩΤΙΣΜΟΣ).
δροσισμό (ΒΙΟ-ΔΡΟΣΙΣΜΟΣ).
Μελέτη ηλιασμού.
Πιθανή μελέτη για ενεργειακή αυτοδυναμία του κτιρίου (Α.Π.Ε.).
Μελέτη για τη χρησιμοποίηση οικολογικών δομικών υλικών ή την
αδρανοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία από άλλα υλικά
όπως το οπλισμένο σκυρόδεμα (π.χ. με τη γείωση του οπλισμού του).
48
Ενεργειακή ταυτότητα του κτιρίου (Εφαρμογή ΚΕΝΑΚ και πιστοποίηση in

vitru μέσω ειδικού λογισμικού)
Ε' Φάση
Μελέτη εφαρμογής
49
50
ΗΛΙΟΣ – ΑΝΕΜΟΣ – ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΤΟΥ

ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
51
52
3.1 ΜΕΡΟΣ Α’ – ΗΛΙΟΣ ΚΑΙ ΑΝΕΜΟΣ: ΗΛΙΑΣΜΟΣ ΚΤΙΡΙΟΥ

Η κύρια και πρωταρχική πηγή ενέργειας για τη γη είναι ο ήλιος. Η
ηλιακή ακτινοβολία, έχει τροφοδοτήσει και εξακολουθεί να τροφοδοτεί με
ενέργεια όλες σχεδόν τις ανανεώσιμες και μη πηγές ενέργειας. Κάθε ημέρα
φτάνει μέσω ακτινοβολίας στην Ελλάδα τόση ηλιακή ενέργεια που θα
μπορούσε να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες των κατοίκων της για ενάμισι
χρόνο. Για το Μεσογειακό κλίμα ο ηλιασμός και η ηλιοπροστασία είναι οι
βασικότεροι και ουσιαστικότεροι στόχοι του βιοκλιματικού σχεδιασμού
υπαίθριων χώρων. Με ηλιασμό εννοούμε την επιλεκτική έκθεση χώρων στην
ηλιακή ακτινοβολία. Ηλιοπροστασία είναι η ηθελημένη αποφυγή της ηλιακής
ακτινοβολίας. Το πότε, και κατά πόσο, σε ένα χώρο προτιμάται ηλιασμός ή
ηλιοπροστασία είναι συνάρτηση τόσο της χρήσης του χώρου όσο και από των
κλιματικών συνθηκών της περιοχής. Σε υπαίθριους χώρους η έκθεση ενός
ατόμου στον ήλιο ισοδυναμεί με ανύψωση της θερμοκρασίας του αέρα. Για
παράδειγμα, για ένα άτομο που βρίσκεται σε υπαίθριο χώρο ένα μεσημέρι του
χειμώνα στη Θεσσαλονίκη με εξωτερική θερμοκρασία του αέρα 10-15 βαθμών
Κελσίου, η έκθεση σε ηλιακή ακτινοβολία είναι της τάξης των 300-400 W/m2
(μέσες τυπικές τιμές κατά το μεσημέρι το χειμώνα) ισοδυναμεί με ανύψωση
της θερμοκρασίας του αέρα κατά 4-6 βαθμούς Κελσίου, δηλαδή αντιστοιχεί σε
αισθητές θερμοκρασίες της τάξης των 14 με 20 βαθμών Κελσίου. Αυτό
σημαίνει ότι ενώ χωρίς ήλιο μάλλον δεν θα καθόταν κανείς έξω για πολλή
ώρα, στον ήλιο και με τον κατάλληλο ρουχισμό οι συνθήκες θερμικής άνεσης
γίνονται πιο ευνοϊκές. Αντίθετα, αν η θερμοκρασία του αέρα είναι ήδη υψηλή,
η έκθεση στον ήλιο είναι ανεπιθύμητη. Για παράδειγμα, με θερμοκρασίες αέρα
πάνω από 25 βαθμούς Κελσίου ένα άτομο που κάθεται σε εξωτερικό χώρο
για κάποιο χρονικό διάστημα θα χρειασθεί σχεδόν οπωσδήποτε
ηλιοπροστασία. Με καλή ηλιοπροστασία και παράλληλη κίνηση αέρα, είμαστε
σε θέση να ανεχτούμε θερμοκρασίες υψηλότερες από 30 βαθμούς χωρίς
ιδιαίτερη δυσφορία. Οι παραδοχές αυτές δείχνουν ότι σε υπαίθριους χώρους
που είναι σε θέση να προσφέρουν είτε ηλιασμό είτε ηλιοπροστασία,
μπορούμε να διευρύνουμε τη χρήση τους έτσι ώστε και με παράλληλη
εφαρμογή και άλλων μέτρων βιοκλιματικού σχεδιασμού να καλύπτει σχεδόν
όλο το χρόνο.
53
3.1.1 Ηλιακή ακτινοβολία και ηλιακές γωνίες
Η ακτινοβολία που εκπέμπεται από την επιφάνεια του ήλιου

περιλαμβάνει όλα τα μήκη κύματος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος, από τη
μεγάλου μήκους θερμική ακτινοβολία, μέχρι την πολύ μικρού μήκους
υπεριώδη ακτινοβολία. Το ορατό φως, στο οποίο το ανθρώπινο μάτι είναι
ευαίσθητο, αποτελεί το 46% της συνολικής ηλιακής ακτινοβολίας και
εμπεριέχει όλο το φάσμα των χρωμάτων. Το 49% της ακτινοβολίας ανήκει
στην υπέρυθρη ζώνη την οποία αισθανόμαστε ως θερμότητα, ενώ η
υπόλοιπη ποσότητα (5%) ανήκει στην υπεριώδη και κοσμική ακτινοβολία την
οποία δεν αντιλαμβανόμαστε.
Προκειμένου να προσδιοριστεί ο ηλιασμός ενός κτιρίου ή ενός

οικοπέδου υιοθετείται η παραδοχή των φαινόμενων τροχιών του ήλιου,
δηλαδή θεωρείται ότι η γη παραμένει σταθερή, ενώ ο ήλιος κινείται. Αυτή η
παραδοχή διευκολύνει στη γεωμετρική απεικόνιση των φαινόμενων τροχιών
του ήλιου, οι οποίες ακολουθούν μια μεγάλη συνεχή σπείρα. Οι φαινόμενες
τροχιές του ήλιου ταυτίζονται ανά δυο μήνες εκτός του Δεκεμβρίου και του
Ιουνίου. Ο μήνας Δεκέμβριος έχει την χαμηλότερη τροχιά ενώ ο Ιούνιος την
υψηλότερη. Για να συσχετιστούν οι φαινόμενες τροχιές του ήλιου με τα
γεωμετρικά χαρακτηριστικά των κτιρίων, κατά των σχεδιασμό τους, πρέπει να
είναι γνωστή η θέση του ήλιου στον ουρανό και στον ορίζοντα αντίστοιχα.
Η θέση αυτή προσδιορίζεται από τη στερεά γωνία η οποία αναδύεται

σε δύο επίπεδες γωνίες:
την γωνία ύψους, που ορίζεται από τη θέση του ήλιου στον ουρανό ως
προς το οριζόντιο επίπεδο και
τη γωνία αζιμούθιου, η οποία ορίζεται από την ορθή προβολή της θέσης
του ήλιου στο οριζόντιο επίπεδο σε σχέση με την πραγματική κατεύθυνση
του νότου.
54
Ο προσδιορισμός του ηλιασμού βασίζεται στη συσχέτιση των γεωμετρικών

δεδομένων του κτιρίου με τα γεωμετρικά δεδομένα της εκάστοτε θέσης του
ήλιου
55
3.1.2 Ήλιος και κτίριο κατά την θερινή περίοδο – Ηλιοπροστασία
Οι θερμότεροι καλοκαιρινοί μήνες είναι κατά κανόνα ο Ιούλιος και ο

Αύγουστος. Παρ’ όλο που η 21η Ιουνίου είναι η μεγαλύτερη μέρα του έτους
(διάρκεια 14,4 ώρες) με την πλησιέστερη στην κάθετη γωνία πρόσπτωσης της
ηλιακής ακτινοβολίας στο οριζόντιο επίπεδο, ο Ιούλιος και ο Αύγουστος είναι
θερμότεροι από τον Ιούνιο και το Μάιο, γιατί σ’ αυτούς τους μήνες, η θερμική
ενέργεια που δέχεται η γη από τον ήλιο, προστίθεται στη θερμότητα που έχει
συσσωρεύσει το έδαφος, η ατμόσφαιρα και η θάλασσα (για τον αντίθετο
ακριβώς λόγω ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος είναι οι ψυχρότεροι μήνες από
το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο).
Θα εξετάσουμε την καλοκαιρινή λειτουργία των κτιρίων αναφερόμενοι

στους μήνες αιχμής, σε συνδυασμό με τις ημερήσιες ώρες αιχμής, για την
κάθε επιφάνεια ενός κτιρίου. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούμε τους
ηλιακούς χάρτες, διαγράμματα για το κάθε γεωγραφικό πλάτος, που
περιγράφουν τη φαινόμενη τροχιά του ήλιου την 21η του κάθε μήνα του έτους
και στα οποία μπορεί κανείς να διαβάσει για την κάθε χρονική στιγμή της
ημέρας τόσο το ύψος (κάθετος άξονας), όσο και το αζιμούθιο (οριζόντιος
άξονας) του ήλιου.
Νότιος θερινός ηλιασμος
Η νότια στεγη
Τα μεγαλύτερα θερμικά φορτία τα δέχεται μια νότια προσανατολισμένη

στέγη με κλίση 30-35%, που είναι σχεδόν κάθετη στη γωνία πρόσπτωσης της
ηλιακής ακτινοβολίας στους μήνες αιχμής και πολύ συνηθισμένη στην περιοχή
56
της Μακεδονίας και γενικά στην Ελλάδα. Νότιες στέγες αυτής της κλίσης είναι
ανάγκη να αποφεύγονται ή να προστατεύονται ιδιαίτερα. Λύσεις που μπορούν
να εφαρμοστούν είναι η αλλαγή της κλίσης τους, η μείωση της επιφάνειας
τους, ή η αποφυγή τους με την αντικατάσταση τους από στέγες, που
δημιουργούν κατακόρυφο αέτωμα στη νότια πλευρά. Η προστασία τους
μπορεί να είναι εσωτερική ή εξωτερική:
Εσωτερική προστασία των στεγών επιτυγχάνεται με την πολύ καλή

μόνωση, τον αερισμό τους ή τη δημιουργία ψευδοροφής που τις
απομονώνει από το εσωτερικό του κτιρίου, παρεμβάλλοντας μια μονωτική
μάζα αέρα.
Εξωτερική προστασία επιτυγχάνεται με το χρώμα (τα ανοιχτά χρώματα
ανακλούν την ακτινοβολία) και με το σκιασμό ή τη φύτευση τους.
Το δώμα
Η γωνία πρόσπτωσης των ηλιακών ακτινών στο δώμα είναι κατά τους
μήνες αιχμής από 18ο ως 40ο. η φράση ‘πυρωμένη ταράτσα που κάνει το
σπίτι να βράζει’, είναι οικεία, στους κατοίκους των τελευταίων ορόφων των
πολυκατοικιών, και για τα μονώροφα ή διώροφα κτίρια που καλύπτονται από
πλάκα μπετόν χωρίς μόνωση. Ένα από τα διαδεδομένα συστήματα για
θέρμανση νερού στην αρχιτεκτονική μας παράδοση, ήταν το κουλουριασμένο
μαύρο λάστιχο στα δώματα των νησιώτικων σπιτιών. Εκεί όμως η επιφάνεια
του δώματος ήταν πάντα καλά προστατευμένη, από θερμική άποψη, με
στρώματα ασβέστη, πατημένο χώμα και στρώσεις σκουριάς ή
καρβουνόσκονης. Η προστασία των οριζόντιων δωμάτων από την
υπερθέρμανση, απαιτεί είτε καλή μόνωση σε συνδυασμό με αερισμό, είτε
εξωτερικό σκιασμό με πέργκολα ή φύτευση, ή ακόμα καλύτερα το συνδυασμό
και των δύο μεθόδων.
Η νότια πλευρά
Σε αντίθεση με το δώμα, η νότια όψη του κτιρίου δέχεται το καλοκαίρι

μικρά θερμικά φορτία. Κατά τις ώρες αιχμής (11π.μ. – 2μ.μ.) δέχεται στο τέλος
του Ιουνίου το 35% της ακτινοβολίας που δέχεται ένα οριζόντιο επίπεδο
(δώμα/έδαφος). Η γωνία πρόσπτωσης των ηλιακών ακτινών στη νότια όψη
κυμαίνεται κατά τους μήνες αιχμής μεταξύ των 50ο και 72ο. Οι αδιαφανείς
επιφάνειες της νότιας όψης (οι τοίχοι), ανακλούν τη μεγαλύτερη ποσότητα της
προσπίπτουσας ακτινοβολίας, ιδιαίτερα όταν είναι λευκοί και λείοι. Η ροή
προς το εσωτερικό της μικρής ποσότητας θερμότητας που απορροφούν
μπορεί να εμποδιστούν με καλή εξωτερική μόνωση.
Σκιασμός
Ο σκιασμός επιτυγχάνεται με οριζόντια κυρίως στοιχεία, γιατί ο ήλιος

έρχεται κυρίως από ψηλά. Ο σκιασμός ενός ανοίγματος ύψους 2μ
(μπαλκονόπορτα) απαιτεί στο τέλος Ιουνίου, το μεσημέρι ένα στέγαστρο
πλάτους 70εκ., όταν αυτό βρίσκεται στο ύψος της άνω πορείας του
ανοίγματος. Ένα τέτοιο στέγαστρο μειώνει τα ηλιακά κέρδη που μπορεί να
δεχτεί αυτό το άνοιγμα το Δεκέμβριο σκιάζονταν το και τότε, σε ένα ποσοστό
57
20%. Για να είναι αποτελεσματικός ο σκιασμός στη διάρκεια όλων των ωρών
αιχμής, είναι αναγκαίο το μήκος του στεγάστρου να υπερβαίνει το πλάτος του
παραθύρου προεξέχοντας δεξιά και αριστερά απ’ αυτό. Πρακτικά, η πιο
αποτελεσματική μορφή σταθερών στεγάστρων των ανοιγμάτων της νότιας
όψης είναι οι εξώστες του υπερκείμενου ορόφου, ή οι προεξοχές της στέγης,
αρκεί να έχουν αρκετό πλάτος και μήκος, ώστε να παίζουν αποτελεσματικά
αυτόν το ρόλο κατά τις ώρες και τους μήνες αιχμής.
Κινητά σκίαστρα
Κινητά σκίαστρα είναι για παράδειγμα, οι τέντες και τα παντζούρια.

Αρκεί να προβλεφθεί η σωστή τους ενσωμάτωση στο συνολικό αρχιτεκτονικό
σχεδιασμό του κτιρίου, καθώς και η προστασία τους από γρήγορη φθορά. Τα
παντζούρια, ως κινητά στοιχεία που εξυπηρετούν και άλλες ανάγκες, είναι
επίσης ρυθμιζόμενα σκίαστρα. Μπορούν τις ώρες αιχμής να κλείνουν, αρκεί η
κατασκευή τους να είναι τέτοια ώστε να μην παρεμποδίζουν τον αερισμό και
να μη στερούν τελείως τον φυσικό φωτισμό από τον εσωτερικό χώρο.
Βλάστηση
Σημαντικότατος παράγοντας στην εξωτερική ηλιοπροστασία είναι η

βλάστηση. Τα φυτά πρέπει να είναι φυλλοβόλα για να σκιάζουν τη νότια όψη
μόνο το καλοκαίρι, χωρίς να εμποδίζουν τον ήλιο το χειμώνα. Η υψηλή
βλάστηση είναι αναποτελεσματική για τον σκιασμό της νότιας όψης, γιατί οι
ακτίνες του ηλίου έρχονται από ψηλά και ρίχνουν τη σκιά των δέντρων στο
οριζόντιο επίπεδο. Είναι όμως χρήσιμη, γιατί σκιάζει τον υπαίθριο χώρο
μπροστά στο κτίριο, με αποτέλεσμα να τον διατηρεί σε χαμηλότερη
θερμοκρασία, μειώνοντας παράλληλα την έμμεση ακτινοβολία που θα
δεχόταν η νότια όψη από το έδαφος, αν δεν υπήρχε αυτή η σκιά.
Ανατολικός και δυτικός ηλιασμός
Το καλοκαίρι (Ιούνιο), ο ήλιος ανατέλλει όπως είδαμε, 30ο βόρεια της

ανατολής και δύει 30ο βόρεια της δύσης. Η ανατολική και η δυτική όψη,
δέχονται στη διάρκεια της ημέρας για πολλές ώρες (5:30 – 11:30) τα ίδια
ποσά και την ίδια ένταση ηλιακής ακτινοβολίας. Στα φορτία που δέχεται η
δυτική όψη από την ηλιακή ακτινοβολία, προστίθενται τα θερμικά φορτία της
ήδη αυξημένης διάχυτης ακτινοβολίας και της θερμοκρασίας του αέρα που
έχει αυξηθεί σημαντικά στη διάρκεια των προηγούμενων ωρών. Εδώ πρέπει
να συνυπολογίσουμε το γεγονός ότι η εσωτερική θερμοκρασία του κτιρίου
είναι τις απογευματινές ώρες υψηλότερη απ’ ότι τις πρωινές, πράγμα που
σημαίνει ότι οποιοδήποτε πρόσθετο φορτίο είναι εξαιρετικά δυσάρεστο. Έτσι
ενώ τα μέτρα ηλιοπροστασίας είναι όμοια και για την ανατολική και για τη
δυτική πλευρά του κτιρίου, τα μέτρα ανάσχεσης της ροής θερμότητας, μέσω
του κελύφους, προς τον εσωτερικό χώρο, διαφέρουν για το ανατολικό και
δυτικό τμήμα του κτιριακού περιβλήματος. Για την ηλιοπροστασία της
ανατολικής και δυτικής όψης είναι αναγκαία κυρίως τα κατακόρυφα σκίαστρα,
γιατί ο ήλιος βρίσκεται χαμηλά και στις ώρες αιχμής έχει κατεύθυνση σχεδόν
οριζόντια.
58
Σκιασμός ανοιγμάτων
Τα εξωτερικά κατακόρυφα σκίαστρα όταν είναι κάθετα προς την όψη

και σταθερά (κατακόρυφες αρχιτεκτονικές προεξοχές), δεν είναι ιδιαίτερα
αποτελεσματικά. Μπορούν να σκιάσουν τα ανοίγματα όταν ο ήλιος βρίσκεται
προς Β. ή προς Ν., όχι όμως τις ώρες που έχει ανατολική ή δυτική θέση και
χαμηλό ύψος, οπότε διεισδύει στο μεγαλύτερο βάθος του εσωτερικού χώρου,
θερμαίνοντας τον αέρα του ή τα δομικά στοιχεία που συναντάει.
Η τέντα στην ανατολική ή δυτική όψη πρέπει να είναι κατακόρυφη,

περιστρεφόμενη γύρω από οριζόντιο άξονα, να παίζει δηλαδή το ρόλο που θα
έπαιζε ένα κατακόρυφο εξωτερικό στόρι. Ενδείκνυται να βρίσκεται σε κάποια
απόσταση από τον τοίχο, ειδικά στην περίπτωση που η περιοχή δέχεται
δροσερά ρεύματα με κατεύθυνση Β-Ν ή Ν-Β.
Τα παντζούρια (περιστρεφόμενα γύρω από κατακόρυφο άξονα), είναι η

συνηθέστερη, η πιο προσιτή, αλλά και πολύ αποτελεσματική λύση σκιασμού.
Οι κατακόρυφες εξωτερικές ρυθμιζόμενες περσίδες προσφέρουν επίσης την
αναγκαία ηλιοπροστασία των ανοιγμάτων, έχουν όμως μεγάλο κόστος και
περίπλοκη κατασκευή (για την ενσωμάτωση και την προστασία τους). Τα
κινητά εξωτερικά σκίαστρα (τέντες, παντζούρια) παρουσιάζουν το
59
πλεονέκτημα ότι όλη την υπόλοιπη μέρα, εκτός από τις ώρες αιχμής αφήνουν
ελεύθερη τη θέα προς το περιβάλλον.
Βλάστηση
Η φύτευση του ανατολικού και δυτικού χώρου γύρω από το κτίριο, με

σκοπό την ηλιοπροστασία του, πρέπει να συνθέτει υψηλή, χαμηλή και μεσαία
βλάστηση, έτσι ώστε να σχηματίζει ένα κατακόρυφο πυκνό φράγμα φυτών,
αρκεί να μην εμποδίζει τη θέα. Το φράγμα αυτό πρέπει να είναι ψηλότερο στη
νότια άκρη του. Για να σκιαστεί η νότια περιοχή μιας ανατολικής όψης ύψους
3μ στις 9π.μ. από δέντρα φυτεμένα σε απόσταση 5μ από το κτίριο, απαιτείται
ύψος δέντρων 8μ. όλα τα φυτά πρέπει να είναι αειθαλή. Για πολυώροφα
κτίρια, μια τέτοια λύση είναι ανέφικτη. Η κάλυψη της ανατολικής και δυτικής
όψης με αναρριχώμενα παρουσιάζει τα πρόσθετα πλεονεκτήματα που ήδη
έχουν αναφερθεί. Ιδιαίτερα στη δυτική πλευρά του κτιρίου, τα αναρριχώμενα
αναστέλλουν την υπερθέρμανση της από τη διάχυτη ακτινοβολία και την
υψηλή θερμοκρασία του αέρα. Στην περίπτωση αυτή, είναι προτιμότερα τα
φυλλοβόλα αναρριχώμενα.
Η θερμική προστασία της δυτικής πλευράς
Η δυτική όψη του κτιρίου δέχεται, όπως ήδη προαναφέρθηκε, τα

μεγαλύτερα θερμικά φορτία από όλες τις εξωτερικές επιφάνειες κτιρίου. Είναι
λοιπόν απαραίτητο, εκτός από τα μέτρα ηλιοπροστασίας της, να είναι η
καλύτερα μονωμένη πλευρά του κτιρίου, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η θερμική
άνεση, κατά τη θερινή περίοδο.
Βόρεια όψη του κτιρίου
Η βόρεια όψη του κτιρίου, δέχεται κατά τους κρίσιμους καλοκαιρινούς

μήνες άμεση ηλιακή ακτινοβολία επί τρεις περίπου ώρες τόσο κατά την
60
ανατολή, όσο και κατά τη δύση του ηλίου. Η ακτινοβολία αυτή είναι χαμηλής
έντασης. Τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας, η βόρεια όψη είναι σκιασμένη και
δέχεται μόνο μέρος της διάχυτης ακτινοβολίας καθώς και τα θερμικά φορτία
του θερμαινόμενου αέρα. Ο χώρος που περιβάλλει τη βόρεια πλευρά του
κτιρίου, είναι επίσης σκιασμένος τις περισσότερες ώρες της ημέρας. Αυτό
σημαίνει ότι ο βορινός χώρος είναι ο πιο δροσερός του άμεσου
περιβάλλοντος του κτιρίου κατά τη διάρκεια των ωρών αιχμής. Μπορεί λοιπόν
να αποτελέσει πηγή τοπικών δροσερών ρευμάτων αναπνοής του κτιρίου για
αυτές τις ώρες. Η συνθήκη αυτή μπορεί να βελτιωθεί αισθητά, αν φροντίσουμε
για την ηλιοπροστασία αυτού του χώρου τις πρώτες πρωινές και τις τελευταίες
απογευματινές ώρες. Η ηλιοπροστασία του βορινού χώρου του κτιρίου
επιτυγχάνεται αποτελεσματικά και εύκολα με βλάστηση μορφής κατακόρυφου
φράγματος σχετικά μικρού ύψους. Τα φυτά είναι προτιμότερο να είναι
κωνοφόρα γιατί, εκτός από την ηλιοπροστασία, παρέχουν και αποτελεσματική
προστασία του κτιρίου από τους ψυχρούς βορινούς ανέμους κατά τη
χειμερινή περίοδο. Τα ανοίγματα της βορεινής όψης είναι απολύτως αναγκαία,
γιατί λειτουργούν ως πνεύμονες δροσισμού του κτιρίου, κατά τη διάρκεια των
ωρών αιχμής. Για αυτή τη λειτουργία αρκούν μικρές σχετικά διαστάσεις.
61
3.1.3 Ήλιος και κτίριο κατά τη χειμερινή περίοδο
Η 21η Δεκεμβρίου είναι η μικρότερη μέρα του χρόνου, με διάρκεια 9,2

ώρες. Ο ήλιος διαγράφει μια μικρή τροχιά, χαμηλά στον ορίζοντα. Ανατέλλει
30ο νότια της ανατολής και δύει 30ο νότια της δύσης. Το ύψος του το
μεσημέρι στο ζενίθ, είναι 26,5ο. παρ’ όλα αυτά , οι ψυχρότεροι χειμερινοί
μήνες είναι ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος.
Κατά τους ψυχρότερους μήνες, οι θερμότερες ώρες της μέρας

εμφανίζονται με μια χρονική μετατόπιση 1-2 ωρών προς το απόγευμα,
δηλαδή στη 1μ.μ.-2μ.μ. το ζενίθ του ήλιου κυμαίνεται τον Ιανουάριο και τον
Φεβρουάριο μεταξύ 30ο έως 40ο περίπου.
Η βόρεια πλευρά
Πρόκειται για την ψυχρότερη πλευρά του κτιρίου, καθώς δε δέχεται

άμεση ακτινοβολία, ενώ η διάχυτη ακτινοβολία που δέχεται είναι ιδιαίτερα
ασθενής. Επειδή το χειμώνα τα βόρεια ανοίγματα παρουσιάζουν τις
μεγαλύτερες θερμικές απώλειες, είναι καλό να έχουν περιορισμένες
διαστάσεις και πολύ καλή απόφραξη αρμών. Στην περίπτωση που η θέα του
κτιρίου είναι προς Β., που σημαίνει ότι απαιτούνται μεγάλα ανοίγματα, θα ήταν
επιθυμητή η κατασκευή διπλού παραθύρου, καθώς και απαραίτητη η
νυχτερινή προστασία με παντζούρι. Η κάλυψη της βόρειας πλευράς με
αειθαλές αναρριχώμενο δημιουργεί ένα στρώμα προστασίας που μπορεί να
διατηρήσει την επιφάνεια της κατά 1ο έως 2ο θερμότερη. Τέλος ιδιαίτερα
αποτελεσματική είναι η μείωση της συνολικής επιφάνειας της βόρειας όψης,
είτε με βαθιές στέγες, είτε με επιχωμάτωση.
Η στέγη και το δώμα
Η ακτινοβολία που δέχεται η επιφάνεια μιας νότια προσανατολισμένης

στέγης, είναι πολύ λιγότερη από αυτήν που δέχεται η νότια κατακόρυφη
επιφάνεια του κτιρίου, όπου η γωνία πρόσπτωσης φτάνει τις 26,5ο. Έτσι αν
θέλουμε να έχουμε ανοίγματα στη νότια περιοχή της στέγης, είναι
προτιμότερο αυτά να βρίσκονται στο νότιο αέτωμα δίριχτης στέγης, ή να
δημιουργούνται νότιοι φεγγίτες με άνοιγμα στην κατακόρυφη νότια πλευρά
τους. Το δώμα δέχεται ακόμη λιγότερη ακτινοβολία απ’ ότι η κεκλιμένη στέγη.
Η μεσημβρινή γωνία πρόσπτωσης της ηλιακής ακτινοβολίας στις 21
Δεκεμβρίου στο δώμα, είναι 63,5ο. άρα, είναι κυρίως προστατεύσιμη
επιφάνεια. Το δώμα και η στέγη των κτιρίων εμφανίζουν κατά κανόνα τις
μεγαλύτερες απώλειες θερμότητας. Αυτό συμβαίνει γιατί τα θερμότερα
στρώματα του αέρα του εσωτερικού χώρου ως ελαφρύτερα, συγκεντρώνονται
πάντα στην οροφή του χώρου.
Ανατολική και δυτική πλευρά
Η ανατολική και δυτική πλευρά του κτιρίου είναι πλευρές θερμικά

ενδιάμεσες. Δέχονται για μικρό χρονικό διάστημα την ηλιακή ακτινοβολία (στις
21 Δεκεμβρίου περίπου 3,5 ώρες η κάθε μια), η οποία όμως είναι
αξιοποιήσιμη, γιατί έχει σχεδόν οριζόντια κατεύθυνση και διεισδύει σε μεγάλο
62
βάθος στο κτίριο. Για τη βελτίωση της απόδοσης ενός ανατολικού ή δυτικού
ανοίγματος τόσο κατά τη χειμερινή, όσο και κατά τη θερινή περίοδο, ιδιαίτερα
ευνοϊκή θα ήταν μια στροφή αυτών των ανοιγμάτων προς Ν.
Νότια πλευρά
Είναι η πλευρά που δέχεται τα μεγαλύτερα ωφέλιμα φορτία το χειμώνα.

Κατά τη χειμερινή περίοδο η ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας είναι η
μεγαλύτερη όλου του χρόνου. Ο ήλιος κινείται αυτήν την εποχή χαμηλά στο
στερέωμα με αποτέλεσμα οι ακτίνες του να διεισδύσουν βαθιά μέσα στο
κτίριο. Έτσι η νότια όψη του κτιρίου καθίσταται η κατ’ εξοχήν επιφάνεια της
συλλογής και αξιοποίησης της ηλιακής ακτινοβολίας. Οι νότιες τοιχοποιίες,
θερμαίνονται από τον ήλιο και μπορούν να μεταφέρουν τη θερμότητα που
παραλαμβάνουν από την εξωτερική, στην εσωτερική τους επιφάνεια. Σε
συνθήκες καθημερινής ηλιοφάνειας, όταν έχουν σημαντικό πάχος χωρίς
μόνωση, μπορούν να αποτελέσουν πηγή θερμικών προσόδων για το κτίριο.
Το χειμώνα όμως εμφανίζονται περίοδοι συννεφιάς που διαρκούν
περισσότερο από 1 – 2 μέρες. Σ’ αυτά τα διαστήματα, οι αμόνωτες νότιες
τοιχοποιίες θα λειτουργούσαν ως γέφυρες μεταφοράς θερμότητας από το
κτίριο προς τα έξω. Το γεγονός αυτό καθιστά αναγκαία την εξωτερική τους
μόνωση.
63
3.2 ΑΝΕΜΟΣ ΚΑΙ ΚΤΙΡΙΟ

Οι ισχυροί ψυχροί ή θερμοί άνεμοι, που πνέουν περιοδικά σε μία
περιοχή, οφείλονται στην επίδραση (σε μακροκλιματικό επίπεδο) της ηλιακής
ακτινοβολίας στην επιφάνεια της γης και της θάλασσας και στην ατμόσφαιρα.
Η ένταση, η συχνότητα εμφάνισής τους, η θερμοκρασία τους καθώς και η
στάθμη υγρασίας τους αποτελούν παράγοντες που επηρεάζουν σοβαρά ή και
διαμορφώνουν πολλές φορές, το μικροκλίμα ενός τόπου Η αξιοποίηση των
ψυχρών ρευμάτων είναι δυνατό να μειώσει σοβαρά τα θερμικά φορτία των
κτιρίων.
64
3.2.1 Αερισμός και ανεμοπροστασία
Τα κτίρια λειτουργούν σαν εμπόδια στον άνεμο και μέχρι ενός σημείου
και σαν ανεμοπροστασία για τους εξωτερικούς χώρους. Αποτέλεσμα είναι ότι
οι ταχύτητες του ανέμου στις πόλεις είναι γενικά μικρότερες απ’ ότι στην
ανοικτή ύπαιθρο. Αυτό μειώνει την διάχυση του θερμικού πλεονάσματος
εντείνοντας την αστική θερμική νησίδα. Έχει επίσης επιπτώσεις και στη
διασπορά των ρύπων και κατά συνέπεια και στην ποιότητα του αέρα και τον
αερισμό των υπαίθριων χώρων και των κτιρίων. Ο τρόπος κίνησης του αέρα
μέσα στην πόλη είναι συνάρτηση της γεωμετρίας του αστικού ιστού. Όπου οι
δρόμοι είναι παράλληλοι προς την κατεύθυνση του ανέμου η κίνηση του αέρα
είναι πιο ελεύθερη. Όσο φαρδύτεροι είναι οι δρόμοι τόσο λιγότερη είναι η
αντίσταση στην κίνηση του αέρα. Όταν η κατεύθυνση του ανέμου σχηματίζει
οξεία γωνιά με τον δρόμο, η κίνηση μοιράζεται σε δυο, το ένα τμήμα
ακολουθεί την κατεύθυνση του δρόμου. Οι ακάλυπτοι χώροι των οικοδομικών
τετραγώνων παραμένουν συνήθως έξω από την πνοή του ανέμου. Τα ψηλά
κτίρια και η διοχέτευση του αέρα μέσα από τα στενά φαράγγια των δρόμων
προκαλούν πολύπλοκες κινήσεις με δίνες και στροβίλους δημιουργώντας μια
σειρά από προβλήματα για τους γύρω χώρους, τα κτίρια και τους διαβάτες.
Με δόμηση εν σειρά η ευθυγράμμιση των δρόμων με την κατεύθυνση του
ανέμου επιτυγχάνει τον αποτελεσματικότερο αερισμό. Με πανταχόθεν
ελεύθερα κτίρια καλύτερο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται όταν ο άνεμος πνέει με
κλίση 45 μοιρών προς την κατεύθυνση του δρόμου. Το κατά πόσο είναι
επιθυμητή η μεταβολή της ταχύτητας ή η ευθυγράμμιση της κατεύθυνσης του
ανέμου με τις αρτηρίες της πόλης εξαρτάται και από άλλους κλιματικούς
παράγοντες. Ένα γενικό κριτήριο είναι η ταχύτητα του ανέμου να μην
υπερβαίνει τα 5m/s. Πάνω από αυτό το όριο ο άνεμος προκαλεί ενόχληση και
πάνω από 10m/s γίνεται δυσάρεστος. Σε ψυχρά κλίματα η ανεμοπροστασία
είναι ένας από τους περιβαλλοντικούς στόχους ιδιαίτερα όταν η δόμηση είναι
αραιή.
65
3.2.2 Επίδραση των ανέμων στο κέλυφος και το εσωτερικό του κτιρίου
Η επίδραση των ανέμων στο κτιριακό κέλυφος σχετίζεται με δύο

φαινόμενα μετάδοσης θερμότητας α) τη συναγωγή ανάμεσα στον άνεμο και
την εξωτερική επιφάνεια του συμπαγούς κελύφους και β) τη μεταφορά μέσω
των αρμών του κτιρίου (κουφώματα, στέγες κτλ).
Με συναγωγή
Η κάθε πλευρά του κτιριακού κελύφους επηρεάζεται από τους ανέμους

με τρόπο διαφορετικό και ανάλογο με τη θέση της και τη γωνία που σχηματίζει
με την κατεύθυνση πνοής τους. Στις προσήνεμες επιφάνειες του κτιρίου, που
είναι κάθετες στην κατεύθυνση του ανέμου, εμφανίζεται αυξημένη πίεση,
ανάλογη της ταχύτητάς του. Η αύξηση της αιολικής πίεσης μεγαλώνει τον
συντελεστή συναγωγής. Έτσι, στην περίπτωση ψυχρών ανέμων, εμφανίζονται
αυξημένες απώλειες, ενώ στην περίπτωση θερμών ανέμων έχουμε αύξηση
των θερμικών φορτίων στο κτίριο. Στις πλευρές των κτιρίων, που είναι
παράλληλες με την κατεύθυνση του ανέμου παρατηρείται αύξηση της
ταχύτητας του ανέμου. Η εξωτερική επιφάνεια του κελύφους έρχεται σε επαφή
με κινούμενες, διαρκώς ανανεωμένες αέριες μάζες πράγμα που ευνοεί το
φαινόμενο της μετάδοσης θερμοκρασίας με συναγωγή. Στις υπήνεμες
πλευρές του κτιρίου, η μετάδοση θερμότητας μειώνεται, λόγω μείωσης της
ταχύτητας του ανέμου (σκιά ανέμου) και εμφάνισης υποπίεσης. Παρατηρείται
όμως το δυσάρεστο φαινόμενο της δημιουργίας δινών και στροβίλων.
Με μεταφορά μέσω αρμων
Οι πιο σημαντικοί αρμοί σ' ένα κτίριο είναι αυτοί που εμφανίζονται
μεταξύ τοιχοποιίας και κασωμάτων ή μεταξύ τοιχοποιίας και ξύλινης στέγης.
Στις προσήνεμες πλευρές μεγάλων πιέσεων ο άνεμος διεισδύει, μέσω των
αρμών, στο εσωτερικό του κτιρίου. Στις πλευρές όπου δημιουργείται
υποπίεση (τις παράλληλες με την κατεύθυνση του ανέμου) ο εσωτερικός
αέρας του κτιρίου διαφεύγει προς τον εξωτερικό χώρο. Παρ' όλο που το
δεύτερο φαινόμενο γίνεται πιο δύσκολα αντιληπτό από ότι το πρώτο, επιδρά
εξίσου σημαντικά στη διατάραξη της εσωτερικής θερμικής άνεσης. Σε
περιοχές με συχνούς ισχυρούς ανέμους απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στον
66
σχεδιασμό και την τοποθέτηση των κουφωμάτων, ανάλογα με τη θέση τους

ως προς τον άνεμο.
Προστασία εσωτερικού χώρου από τους θερινούς ανέμους
Οι ισχυροί άνεμοι δίνουν το καλοκαίρι κατά κανόνα την αίσθηση της

δροσιάς, ανεξάρτητα σχεδόν από τη θερμοκρασία τους. Αυτό οφείλεται στο
φαινόμενο της αύξησης του ρυθμού εξάτμισης του ιδρώτα, λόγω της αύξησης
της ταχύτητας του ανέμου. Η αίσθηση αυτή μας ωθεί στο άνοιγμα των
παραθύρων, ώστε τα ρεύματα να εισέρθουν στο εσωτερικό του κτιρίου. Όμως
ενώ έτσι δημιουργείται το αίσθημα της θερμικής άνεσης, δεν συντελείται
ταυτόχρονα πραγματικός δροσισμός του κτιρίου. Τα θερμά ισχυρά ρεύματα
μεταδίδουν θερμότητα στα εσωτερικά δομικά στοιχεία του κτιρίου
προσθέτοντας σημαντικά θερμικά φορτία στο εσωτερικό της κατασκευής,
πράγμα που γίνεται έντονα αντιληπτό μετά τη διακοπή τους. Κατά τη διάρκεια
της πνοής των θερμών ανέμων, είναι καλό τα προσήνεμα τουλάχιστον
παράθυρα να είναι σφραγισμένα. Επειδή ισχυροί θερμοί άνεμοι είναι κατά
κανόνα οι νοτιάδες και η νότια πλευρά των βιοκλιματικών κτιρίων είναι η
περισσότερο «ανοιχτή» στο περιβάλλον, η επισήμανση αυτή είναι ιδιαίτερα
σημαντική.
67
3.3 ΜΕΡΟΣ Β’ – ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ: ΠΑΘΗΤΙΚΑ ΗΛΙΑΚΑ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ
Στο κέλυφος του κτιρίου γίνονται ανταλλαγές θερμότητας, ανάμεσα στο
κτίριο και το εξωτερικό περιβάλλον του. Τα κύρια αρχιτεκτονικά στοιχεία τα
οποία ρυθμίζουν τη θερμική συμπεριφορά του κτιρίου είναι:
Τα ανοίγματα του
Η μάζα (δομικά στοιχεία απορρόφησης και αποθήκευσης θερμότητας)
Οι μονώσεις
Παθητικά ηλιακά συστήματα
Τα χαρακτηριστικά αυτά στοιχεία του κελύφους, μέσω του ενεργειακού

σχεδιασμού, διαδραματίζουν ένα ρόλο σημαντικό στην διαδικασία ανταλλαγής
θερμότητας, ένα ρόλο ‘ενεργητικό’, με την έννοια ότι προσθέτουν και
συγκρατούν στο κτίριο την ηλιακή θερμότητα. Το κρίσιμο, βέβαια, ζήτημα είναι
αυτή η συνεισφορά θερμότητας να μην επιβαρύνει τον εσωτερικό χώρο την
περίοδο του καλοκαιριού.
Αναγκαία προϋπόθεση για τη σωστή λειτουργία των παθητικών

ηλιακών συστημάτων ώστε να αξιοποιήσουν όσο το δυνατό περισσότερο την
ηλιακή ενέργεια, είναι ένας κατάλληλος σχεδιασμός του κτιρίου. Αυτό σημαίνει
ότι το κέλυφος πρέπει να επιτρέπει:
Τη μέγιστη ηλιακή συλλογή

Τη μέγιστη θερμοχωρητικότητα
Τις ελάχιστες θερμικές απώλειες
68
Η λειτουργία των παθητικών συστημάτων βασίζεται σε 3 μηχανισμούς
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου (συλλογή της ηλιακής ακτινοβολίας και η

διατήρηση της στο εσωτερικό του κτιρίου για την θέρμανση των χώρων)
Τη θερμική υστέρηση των υλικών (θερμοχωρητικότητα)
Τις αρχές μετάδοσης της θερμότητας (την ιδιότητα της θερμότητας να
μεταφέρεται από το θερμό στο κρύο αντικείμενο)
Είδη παθητικών ηλιακών συστημάτων για θέρμανση
Άμεσο κέρδος
Έμμεσο κέρδος
Απομονωμένο κέρδος
69
3.3.1 Συστήματα άμεσου ηλιακού κέρδους
Το γυάλινο άνοιγμα αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο του κελύφους,

γιατί προσφέρει τη ‘διαφάνεια’, αναγκαίο στοιχείο για την επικοινωνία του
εσωτερικού με τον έξω χώρο. Η εξέλιξη στην τεχνολογία του γυαλιού
προσφέρει άπειρες δυνατότητες στη χρήση του είτε υπό την μορφή διάφανων
κελυφών, είτε υπό μορφή επιλεκτικής διαφάνειας, ανάλογα με τις προθέσεις
επικοινωνίας. Το γυάλινο άνοιγμα αποτελεί το απλούστερο σύστημα
συλλογής της ηλιακής ενέργειας, αρκεί να είναι προσανατολισμένο προς το
νότο (με αποκλίσεις ±6ο ανατολικά ή δυτικά του νότου). Τα νότια ανοίγματα
συμμετέχουν πάντα θετικά στο θερμικό ισοζύγιο του κτιρίου.
Οι παράγοντες που καθορίζουν την αποτελεσματική λειτουργία των

συστημάτων με άμεσο κέρδος είναι:
οι γυάλινες επιφάνειες να έχουν νότιο προσανατολισμό,

η θερμική μάζα του κτιρίου να είναι επαρκής, έτσι ώστε να απορροφάται
και να αποθηκεύεται η συλλέγουσα θερμότητα,
το κέλυφος του κτιρίου να είναι θερμικά προστατευμένο στην εξωτερική
πλευρά,
τα ανοίγματα να είναι εξοπλισμένα με νυχτερινή μόνωση, δηλαδή κινητά
εξώφυλλα μονωμένα ή έστω με εσωτερική θερμική προστασία.
Η απόδοση του συστήματος επηρεάζεται από τους εξής παράγοντες:
Προσανατολισμός
Θέση ανοιγμάτων
Μέγεθος ανοιγμάτων
Η καλύτερη απόδοση του συστήματος άμεσου ηλιακού κέρδους, ως

προς τη θερμική του συμπεριφορά, εξαρτάται από τις εξής προϋποθέσεις:
1. Ο προσανατολισμός των ανοιγμάτων να είναι νότιος, με αποκλίσεις

±6ο ανατολικότερα ή δυτικότερα, γιατί έτσι δεσμεύεται το 90% περίπου
της ηλιακής ακτινοβολίας το χειμώνα. Παράλληλα, το καλοκαίρι η
ηλιοπροστασία αυτών των ανοιγμάτων είναι σχετικά πιο εύκολη με
οριζόντια προστεγάσματα, σταθερά ή κινητά.
2. Η κλίση του ανοίγματος ως προς τον ορίζοντα. Η κατακόρυφη θέση
είναι προτιμότερη, γιατί δέχεται τον περισσότερο ήλιο τον χειμώνα, ενώ
προστατεύεται εύκολα το καλοκαίρι.
3. Το μέγεθος και η θέση του ανοίγματος. Το μέγεθος σχετίζεται άμεσα με
το κλίμα της περιοχής και διαφοροποιείται ανάλογα με τον βαθμό
θερμομόνωσης του κελύφους. Η θέση του ανοίγματος σχετίζεται με το
βάθος του χώρου, έτσι ώστε η διανομή θερμότητας να είναι πιο
ομοιόμορφη. Γενικά το βάθος του χώρου δεν πρέπει να υπερβαίνει την
διάσταση που ισούται με 2 ½ φορές το ύψος του ανοίγματος,
μετρούμενο από το δάπεδο.
4. Την άμεση πρόσπτωση του ήλιου στα συμπαγή δομικά στοιχεία του
κτιρίου δάπεδο, τοίχους ή οροφή – γιατί έτσι αποθηκεύεται άμεσα η
θερμότητα που συλλέγεται και επομένως το σύστημα λειτουργεί πιο
70
αποδοτικά. Στην περίπτωση που η αποθήκευση της θερμότητας γίνεται

έμμεσα, με την κίνηση του θερμού αέρα, απαιτείται μεγαλύτερη
επιφάνεια θερμικής μάζας.
5. Τον τύπο του γυαλιού – απλό διάφανο γυαλί ή γυαλί που διαχέει το
φως προς όλες τις κατευθύνσεις του χώρου – και το οποίο συντελεί
στην αποφυγή της θάμβωσης που προκαλείται από την άμεση
πρόσπτωση των ακτίνων του ήλιου στο επίπεδο εργασίας. Η επιλογή
του κατάλληλου τύπου γυαλιού συναρτάται με τη χρήση του χώρου.
Άμεσα ηλιακά κέρδη και θερμική άνεση
Το σύστημα του άμεσου ηλιακού κέρδους συνδέεται με τον

προσδιορισμό των επιφανειών θερμικής αποθήκευσης, γιατί η ποσότητα της
θερμότητας που αποθηκεύεται στην διάρκεια της ημέρας, αποδίδεται
σταδιακά τη νύχτα, καθορίζοντας έτσι αφενός την απόδοση του συστήματος
και αφετέρου τη διακύμανση της εσωτερικής θερμοκρασίας, άρα και τις
συνθήκες θερμικής άνεσης. Με άλλα λόγια, αυτό που επιδιώκεται είναι,
αφενός η επάρκεια θερμικής μάζας έτσι ώστε η αποθήκευση θερμότητας να
καλύπτει τις ανάγκες του κτιρίου περισσότερες ώρες, επομένως η εφεδρική
θέρμανση να λειτουργεί όσο το δυνατόν λιγότερες ώρες, αφετέρου η
θερμοκρασία στο χώρο να μην παρουσιάζει μεγάλες αυξομειώσεις, πολύ
υψηλή το μεσημέρι ή πολύ χαμηλή το βράδυ.
Τα κριτήρια που ρυθμίζουν την αποθηκευτική ικανότητα των δομικών

στοιχείων της κατασκευής είναι τα εξής:
Η θέση της μάζας αποθήκευσης,

Το μέγεθος της,
Η κατανομή της στον εσωτερικό χώρο.
Από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, προέκυψε ότι η επιφάνεια

της θερμικής αποθήκευσης πρέπει να είναι πολλαπλάσια σε σχέση με την
γυάλινη επιφάνεια συλλογής της ηλιακής θερμότητας – μέχρι και 9 φορές
μεγαλύτερη.
Και, βεβαίως τα υλικά αυτής της μάζας πρέπει να έχουν μεγάλη

θερμοχωρητική ικανότητα. Θεωρείται ότι ένας τοίχος πάχους 10εκ.
αποθηκεύει επαρκή θερμότητα, ενώ το μεγαλύτερο από 20εκ. πάχος του
τοίχου δεν προσφέρει καλύτερη απόδοση στο σύστημα. Επίσης, εφόσον
πρόκειται για δάπεδο, το πάχος της πλάκας αποτελεί επαρκή μάζα για
θερμική αποθήκευση, αρκεί η επίστρωση να γίνεται από υλικά βαριά,
κεραμικά πλακάκια, μάρμαρο, ή πλάκες.
Συμπεραίνοντας μπορεί να ειπωθεί ότι, το γυάλινο άνοιγμα αποτελεί

τον πιο απλό και αποτελεσματικό συλλέκτη ηλιακής ενέργειας, υπό την
προϋπόθεση ότι συνδυάζεται με σημαντική ποσότητα θερμικής μάζας και
νυχτερινή θερμική προστασία των ανοιγμάτων με εξώφυλλά, ρολλά ή
παντζούρια, τα οποία είναι προτιμότερο να φέρουν περσίδες
θερμομονωμένες. Το μειονέκτημα του συστήματος του άμεσου ηλιακού
κέρδους είναι ο κίνδυνος να παρουσιαστούν μέσα στο χώρο μεγάλες
71
διακυμάνσεις στις θερμοκρασίες, μέγιστες και ελάχιστες, πράγμα που

εξαρτάται από την ποσότητα της διαθέσιμης μάζας αποθήκευσης της
θερμότητας.
72
3.3.2 Συστήματα έμμεσου ηλιακού κέρδους
Τα συστήματα έμμεσου κέρδους, συνδυάζουν τις διαδικασίες

συλλογής, συσσώρευσης και διανομής της θερμότητας, σε ένα μέρος του
περιβλήματος του κτιρίου που περικλείει τους χώρους του σπιτιού.
Εκμεταλλεύονται δηλαδή με έμμεσο τρόπο την ηλιακή ενέργεια για τη
θέρμανση των κτιρίων, βασιζόμενα στην εξής αλληλουχία θερμικών
λειτουργιών:
ήλιος → συλλογή (γυάλινη επιφάνεια) → αποθήκευση (θερμική μάζα) →

θέρμανση (εσωτερικός χώρος)
Δηλαδή τα συστήματα αυτά απορροφούν την ηλιακή ακτινοβολία που

προσπίπτει στο κέλυφος και ύστερα επιτρέπουν στη θερμότητα να διεισδύσει
στους χώρους διαβίωσης. Τα συστήματα έμμεσου κέρδους ταξινομούνται στις
εξής κατηγορίες:
1. Στους τοίχους θερμικής αποθήκευσης, οι οποίοι αποτελούνται από

τοιχοποιίες σε συνδυασμό με υαλοστάσιο, το οποίο τοποθετείται
εξωτερικά κι έχει απόσταση 5-15cm. Η τοιχοποιία που χρησιμοποιείται
χωρίζεται σε δύο κατηγορίες, στους τοίχους θερμικής αποθήκευσης και
στα θερμοσιφωνικά πάνελ. Οι τοίχοι θερμικής μάζας έχουν μεγάλη
θερμική μάζα ενώ τα θερμοσιφωνικά πάνελ είναι θερμομονωμένα. Ο
ηλιακός τοίχος συλλέγει την ενέργεια, η οποία με τη μορφή θερμότητας,
μεταφέρεται στο εσωτερικό του κτιρίου, μέσω της μάζας του τοίχου ή
μέσω θυρίδων. Το υαλοστάσιο, είναι σταθερό ή ανοιγόμενο και διαθέτει
μονά ή διπλά τζάμια. Οι τοίχοι Trombe-Michel, αποτελούν μια ειδική
κατηγορία τοιχοποιίας θερμικής αποθήκευσης και συνδυάζουν τις δύο
λειτουργίες θερμικής απόδοσης.
2. Στα θερμοκήπια, τα οποία είναι κλειστοί χώροι που είτε προσαρτώνται,
είτε ενσωματώνονται στα νότια τμήματα του κτιριακού περιβλήματος
και περιβάλλονται από υαλοστάσια. Σε αυτή την περίπτωση, η ηλιακή
ακτινοβολία, καθώς εισέρχεται από τα νότια υαλοστάσια του ηλιακού
χώρου, μετατρέπεται σε θερμική ενέργεια, και ένα μέρος της διαχέεται
στο χώρο άμεσα, ενώ το υπόλοιπο αποθηκεύεται στα δομικά στοιχεία
του χώρου και αποδίδεται με καθυστέρηση. Η θερμότητα διαχέεται από
το θερμοκήπιο στους εσωτερικούς χώρους του σπιτιού μέσω θυρίδων
ή ανοιγμάτων του διαχωριστικού δομικού στοιχείου.
3. Στα ηλιακά αίθρια, τα οποία αποτελούν αιθριακούς χώρους της
κατοικίας οι οποίοι επικαλύπτονται από υαλοστάσια και λειτουργούν
όπως και τα θερμοκήπια.
73
Τοίχοι θερμικής αποθήκευσης
Οι τοίχοι θερμικής αποθήκευσης μπορεί να είναι:
απλοί τοίχοι μάζας ( μη θερμοσιφωνικής ροής και χωρίς θυρίδες)

συμπαγούς κατασκευής, είτε αποτελούμενοι από δοχεία νερού (τοίχος
νερού), ή από υλικά αλλαγής φάσης.
τοίχοι μάζας θερμοσιφωνικής ροής (Trombe – Michel)
θερμοσιφωνικό πανέλο/Τοίχος Barra Constantini
Από μετρήσεις έχει προκύψει ότι μπορούν να συνεισφέρουν σε

εξοικονόμηση ενέργειας για θέρμανση κατοικιών σε ποσοστό 10-40%
(μεγαλύτερη συνεισφορά εξοικονόμησης σε περιοχές με σχετικά ήπιο κλίμα).
Συγκεκριμένα, όταν ένας τοίχος συλλέκτης είναι σωστά σχεδιασμένος, η
θερμοκρασία του χώρου παραμένει στα όρια της ζώνης άνεσης (20°C – 28°C)
βαθμούς κατά τη διάρκεια του χειμώνα, χωρίς καμία πρόσθετη θερμαντική
πηγή. Η απόδοση του συστήματος εξαρτάται από το μέγεθος της επιφάνειας
του τοίχου, το πάχος και τα υλικά κατασκευής και το χρώμα της εξωτερικής
επιφάνειας. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να συνδυάζονται με υαλοστάσια
προσανατολισμένα προς το νότο, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η ηλιακή
συλλογή. Η θερμική ενέργεια απορροφάται από τον τοίχο, θερμαίνει την
εξωτερική του επιφάνεια, στη συνέχεια μεταφέρεται με αγωγή σε όλη τη μάζα
του και τελικά φτάνει στην εσωτερική του πλευρά. Ο χρόνος που μεσολαβεί
ανάμεσα στη μέγιστη εξωτερική θερμοκρασία του τοίχου και την μέγιστη
εσωτερική αντίστοιχα, η οποία θα είναι ελαττωμένη κατά το ποσό θερμότητας
που απορροφήθηκε από τη μάζα του τοίχου, ονομάζεται χρονική υστέρηση,
όπως έχει ήδη αναφερθεί. Αυξανομένου του πάχους και της
θερμοχωρητικότητας του τοίχου, επιτυγχάνεται μεγαλύτερη χρονική υστέρηση
και γι’ αυτό υπάρχει μειωμένο άμεσο θερμικό κέρδος. Επιθυμητή είναι η
74
υστέρηση 6-8 ωρών, ώστε να αξιοποιείται η θερμική συλλογή του τοίχου κατά
τη διάρκεια της νύχτας. Η θερμική μόνωση συμμετέχει επίσης σημαντικά στην
απόδοση αυτού του ηλιακού συστήματος.
Τοίχος μάζας – Τοίχος Trombe
Στα συστήματα με τοίχο μάζας και τοίχο Trombe η θερμική μάζα

συσσώρευσης των κτιρίων είναι ένας νότιος τοίχος κτισμένος ή από
σκυρόδεμα, με τζάμι στην εξωτερική επιφάνεια για να περιοριστούν οι
θερμικές απώλειες προς το εξωτερικό περιβάλλον. Η διαφορά μεταξύ ενός
τοίχου μάζας και ενός τοίχου Trombe είναι ότι ο τελευταίος έχει οπές αερισμού
στο επάνω και κάτω μέρος που επιτρέπουν στον αέρα να κυκλοφορεί
διαμέσου αυτών στο χώρο που θερμαίνεται. Το σύστημα του τοίχου Trombe
πήρε το όνομά του από την πρωτοποριακή εργασία του Felix Trombe και
Jacques Michel στο Odeillo της Γαλλίας.
Τα στοιχεία που απαιτούνται για τα συστήματα τοίχου μάζας και τοίχου

Trombe είναι ένας συλλέκτης με τζάμι που έχει μεγάλη επιφάνεια και βλέπει
στο νότο με θερμική μάζα συσσώρευσης ακριβώς από πίσω του. Στην
ποικιλία των υλικών συσσώρευσης περιλαμβάνονται το σκυρόδεμα, η πέτρα
και σύνθετα υλικά από τούβλα και τσιμεντόλιθους. Η ηλιακή ακτινοβολία
πέφτει στον τοίχο μάζας και απορροφάται από αυτόν θερμαίνοντας την
επιφάνειά του. Η θερμότητα αυτή, με μορφή της προοδευτικής αύξησης της
θερμοκρασίας, μεταφέρεται μέσα από τον τοίχο στην εσωτερική επιφάνεια με
75
συναγωγή, από όπου ακτινοβολείται και διαχέεται στο χώρο διαβίωσης. Η

χρονική απόκλιση και η απόσβεση του θερμικού κύματος σε αυτή τη
μεταφορά εξαρτάται από τον τύπο και το πάχος του υλικού αποθήκευσης που
έχει επιλεγεί. Για παράδειγμα η χρονική απόκλιση είναι περίπου 18 λεπτά για
10mm σκυρόδεμα.
Έχουν αναπτυχθεί διάφορες παραλλαγές του τοίχου Trombe, που

σκοπό έχουν να τον καταστήσουν πιο αποτελεσματικό.
Μια από τις παραλλαγές είναι η ύπαρξη παραθύρων στον τοίχο, πράγμα
που μειώνει την απόδοση του, ωστόσο εφαρμόζεται για αισθητικούς
λόγους και για ύπαρξη φυσικού φωτισμού. Εάν το εξωτερικό γυαλί έχει
υψηλή εκπομπή υπεριώδους ακτινοβολίας και το παράθυρο του τοίχου
είναι από απλό γυαλί, τότε μπορεί να αξιοποιηθεί το υπεριώδες φως για
θέρμανση, ενώ ταυτόχρονα προστατεύονται οι άνθρωποι και τα έπιπλα
από την ακτινοβολία, πολύ περισσότερο από όταν γίνεται χρήση
παραθύρων με υψηλή εκπομπή υπεριώδους ακτινοβολίας.
Επίσης, με τη χρήση μιας επιλεκτικής επιφάνειας σε έναν τοίχο Trombe
βελτιώνεται η απόδοσή του λόγω του περιορισμού της υπέρυθρης
ενέργειας που ακτινοβολείται μέσα από το τζάμι. Η επιλεκτική επιφάνεια
δεν είναι παρά ένα μεταλλικό φύλλο που επικολλάται στην εξωτερική
επιφάνεια του τοίχου ή πολλές φορές μια επιφάνεια περασμένη με ειδικές
βαφές. Απορροφά όλη σχεδόν την ακτινοβολία από το ορατό μέρος του
ηλιακού φάσματος και εκπέμπει πολύ μικρό μέρος στην κλίμακα της
υπέρυθρης ακτινοβολίας. Η υψηλή απορροφητικότητα των επιφανειών των
τοίχων μετατρέπει το φως σε θερμότητα, ενώ η χαμηλή ανακλαστικότητα
προφυλάσσει από την ακτινοβολία της θερμότητας προς το τζάμι.
76
Τα πλεονεκτήματα του τοίχου Trombe είναι ότι:
είναι απλός στο σχεδιασμό του

έχει μικρό σχετικά κόστος, ώστε να προσαρμόζεται στην οικονομική
κατάσταση του ενδιαφερομένου
συμβάλλει στην εξοικονόμηση ενέργειας και μπορεί να εφαρμοστεί πολύ
εύκολα στα ήδη υπάρχοντα κτίρια.
Ενώ μειονεκτήματα του θεωρούνται τα εξής:
μπορεί να δημιουργηθούν συνθήκες υπερθέρμανσης στον εσωτερικό

χρόνο κυρίως όταν η επιφάνεια είναι πολύ μεγάλη.
είναι πιθανόν να δημιουργούνται θερμοκρασιακές διακυμάνσεις στο χώρο
λόγω της κίνησης του αέρα από τις θυρίδες αερισμού.
Τοίχος νερού
Μια μορφή τοίχου θερμικής αποθήκευσης είναι οι τοίχοι νερού, που

είναι κατασκευασμένοι από πλαστικά ή μεταλλικά στεγανά δοχεία, σκούρου
χρώματος που περιέχουν νερό, πίσω από μια γυάλινη επιφάνεια νοτίου
προσανατολισμού. Η επιλογή του νερού βασίζεται στη μεγάλη θερμοχωρητική
του ικανότητα, δηλαδή στη ικανότητα του να αποθηκεύει θερμότητα κατά τη
θέρμανσή του και να θερμαίνεται ή να ψύχεται εύκολα σε σχέση με άλλα
υλικά. Έτσι απαιτούνται μικρότερες επιφάνειες τοίχου, σε σχέση με άλλους
τοίχους θερμικής αποθήκευσης που είναι κατασκευασμένοι από μπετόν,
πέτρα, τούβλο, κ.λ.π. Η εσωτερική επιφάνεια του τοίχου μπορεί να έρχεται
κατευθείαν σε επαφή με ένα από τους χώρους του κτιρίου, ή να διαχωρίζεται
από αυτούς, με ένα λεπτό τοίχο, ή με ένα στρώμα μόνωσης.
Μειονέκτημα τους είναι το γεγονός ότι η μάζα του νερού θερμαίνεται

ομοιόμορφα και παρουσιάζεται έτσι η ίδια θερμοκρασία και στην εσωτερική
και στην εξωτερική επιφάνεια του τοίχου, με αποτέλεσμα να απαιτείται
οπωσδήποτε νυχτερινή θερμική μόνωση στην εξωτερική πλευρά, για να
αποφευχθεί η ακτινοβολία θερμότητας προς τα έξω κατά τη διάρκεια της
νύχτας. Επίσης υπάρχει ο κίνδυνος υπερθέρμανσης, όταν η επιφάνεια του
είναι πολύ μεγάλη. Ένα ακόμη μειονέκτημα του είναι ότι δεν επιτρέπει τη
διείσδυση του φωτός, τον αερισμό και την οπτική επικοινωνία με τον
εξωτερικό χώρο.
Απόδοση του συστήματος
Η απόδοση του συστήματος – ηλιακός τοίχος – εξαρτάται από τους

εξής παράγοντες:
1. το μέγεθος της επιφάνειας του τοίχου,

2. το πάχος του τοίχου και τα υλικά της κατασκευής του,
3. το χρώμα της εξωτερικής επιφάνειας του.
77
1. Το μέγεθος της επιφάνειας του τοίχου καθορίζεται από τα εξής:
το κλίμα της περιοχής, και κυρίως τις θερμοκρασιακές διαφορές ανάμεσα

σε ημέρα και νύχτα. Όσο η διαφορά αυτή μεγαλώνει τόσο πρέπει να
αυξάνεται το μέγεθος της επιφάνειας του τοίχου, δηλαδή η δυνατότητα
θερμικής αποθήκευσης.
Το γεωγραφικό πλάτος του τόπου, το οποίο καθορίζει την ποσότητα της
προσπίπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας. Όσο το γεωγραφικό πλάτος
μεγαλώνει τόσο μειώνεται η ένταση της ακτινοβολίας και συνεπώς πρέπει
να αυξάνεται το μέγεθος της επιφάνειας του τοίχου συλλογής.
Τον βαθμό θερμομόνωσης του κτιρίου, γιατί ένας χώρος καλά
θερμομονωμένος έχει μικρότερες θερμικές απώλειες, άρα και λιγότερες
απαιτήσεις σε θερμότητα για να διατηρηθεί η εσωτερική θερμοκρασία σε
ανεκτά επίπεδα, επομένως απαιτείται μικρότερη επιφάνεια συλλογής
θερμότητας.
2. Το πάχος του τοίχου και υλικά κατασκευής
Η διακύμανση της εσωτερικής θερμοκρασίας εξαρτάται και από το

πάχος και τα υλικά κατασκευής του ηλιακού τοίχου. Όσο μεγαλύτερο
συντελεστή θερμικής αγωγιμότητας έχει το υλικό κατασκευής, τόσο το πάχος
του τοίχου πρέπει να αυξάνεται, για το λόγο ότι η θερμότητα διαπερνά
ταχύτερα τη συλλεκτική επιφάνεια και συνεπώς η χρονική υστέρηση
μειώνεται. Από την πρακτική των εφαρμογών έχει προκύψει ότι:
Για τοίχους κατασκευασμένους από μπετόν το βέλτιστο πάχος κυμαίνεται

από 25-40 εκ., με χρονική υστέρηση 7-12 ώρες,
Για τοίχους νερού το βέλτιστο πάχος προσδιορίζεται ανάμεσα στα 20-50
εκ., γιατί το νερό έχει μεγάλη θερμική αγωγιμότητα και θερμαίνεται
ομοιόμορφα, ενώ παράλληλα αποβάλλει θερμότητα προς όλες τις
κατευθύνσεις. Συνεπώς η απόδοση του συστήματος ελάχιστα επηρεάζεται
από το πάχος του τοίχου,
Για τοίχους από τούβλο το βέλτιστο πάχος προσδιορίζεται γύρω στα 30 εκ.
με διακύμανση της εσωτερικής θερμοκρασίας γύρω στους 6 ο C, και
χρονική υστέρηση 8 ωρών περίπου.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής τοίχου νερού αποτελεί η

κατοικία του αρχιτέκτονα Steve Baer, που χτίστηκε στην Αλμπουκέρκη του
Μεξικού. Η κατοικία είναι οργανωμένη σε πολυγωνικές κυψέλες, από τις
οποίες η κάθε μια αποτελεί και ξεχωριστό χώρο. Οι τοίχοι νερού είναι
προσανατολισμένοι στο νότο και προστατεύονται τη νύχτα με κινητά
θερμομονωτικά πανέλα.
3. Το χρώμα εξωτερικής επιφάνειας
Η ικανότητα απορρόφησης της θερμότητας από τον τοίχο – συλλέκτη

επηρεάζεται και από το χρώμα της εξωτερικής του επιφάνειας. Τα σκούρα
χρώματα απορροφούν γενικά περισσότερη θερμότητα. Το μαύρο χρώμα έχει
τη μεγαλύτερη απορροφητικότητα, γι’ αυτό και στις πρώτες εφαρμογές οι
78
ηλιακοί τοίχοι είναι βαμμένοι μαύροι. Αργότερα, χρησιμοποιήθηκαν και άλλα

χρώματα: γκρι σκούρο, τούβλο κόκκινο, ακόμη και πέτρα.
79
3.3.3 Συστήματα απομονωμένου ηλιακού κέρδους
Στα συστήματα αυτά ανήκουν οι ηλιακοί χώροι, τα θερμοκήπια και τα

ηλιακά αίθρια. Οι ηλιακοί χώροι έκαναν την εμφάνιση τους τον 19ο αιώνα,
κυρίως στην βόρεια και κεντρική Ευρώπη, υπό μορφή ημιυπαίθριων ή και
κλειστών χώρων, ως συνέχεια της κατοικίας. Οι χώροι αυτοί, με πλούσια
συνήθως βλάστηση, αποτελούσαν για το ψυχρό κλίμα της Β. Ευρώπης
υποκατάστατο των υπαίθριων χώρων, οι οποίοι εμφανίζονται στην περιοχή
της Μεσογείου. Σήμερα επανέρχονται στην αρχιτεκτονική, υπό μορφή
ηλιακών χώρων ή θερμοκηπίων, συμβάλλοντας αποτελεσματικά στη συλλογή
θερμότητας από τον ήλιο. Πρόκειται για χώρους λειτουργικά ενταγμένους στο
κτίριο – για παράδειγμα στην κατοικία μπορεί να είναι συνέχεια και επέκταση
του καθιστικού – και χρησιμοποιούνται ακόμη και το χειμώνα. Ο ηλιακός
χώρος αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, ένα συνδυασμό παθητικού συστήματος
με άμεσο ηλιακό κέρδος και τοίχου θερμικής αποθήκευσης, ο οποίος
μεταφέρει έμμεσα τη θερμότητα στον κατοικημένο χώρο.
Στην διάρκεια της ημέρας, όταν υπάρχει ηλιοφάνεια, το υαλοστάσιο του

θερμοκηπίου αφήνει την ηλιακή ακτινοβολία να περνά στο χώρο, να
μετατρέπεται σε θερμική ενέργεια, η οποία απορροφάται από το δάπεδο ή
τους διαχωριστικούς τοίχους που τυχόν υπάρχουν ανάμεσα στο κτίριο και το
θερμοκήπιο. Το θερμικό ισοζύγιο την ημέρα είναι θετικό, δηλαδή τα κέρδη
είναι μεγαλύτερα από τις θερμικές απώλειες. Τη νύχτα, όμως, ο ηλιακός
χώρος αποβάλλει συνεχώς θερμότητα προς τα έξω, πολύ μεγαλύτερη
μάλιστα ποσότητα όταν η οροφή του είναι γυάλινη και εκτεθειμένη στην
ατμόσφαιρα. Έτσι, πολύ γρήγορα η θερμότητα που συγκεντρώθηκε την ημέρα
αποβάλλεται και συνεπώς το θερμικό ισοζύγιο επίσης γρήγορα μετατρέπεται
σε αρνητικό. Το συνολικό ημερήσιο θερμικό ισοζύγιο του θερμοκηπίου
εκφράζεται από μια διακύμανση της θερμοκρασίας, όπου η μέγιστη είναι
αρκετά υψηλότερη, ενώ η ελάχιστη είναι πολύ κοντά στην εξωτερική
θερμοκρασία. Εάν μάλιστα παρθεί υπόψη ότι το χειμώνα ο χρόνος
80
ηλιοφάνειας αντιστοιχεί περίπου στο 1/3 της διάρκειας του 24ωρου, τότε
παρατηρείται συχνά το θερμικό ισοζύγιο του θερμοκηπίου να είναι αρνητικό,
κυρίως όταν δεν προβλέπεται καμιά νυχτερινή προστασία. Το καλοκαίρι η
λειτουργία του θερμοκηπίου αντιστρέφεται. Το εσωτερικό του περνά από
συνθήκες υπερθέρμανσης την ημέρα σε μια ανεπαρκή ψύξη τη νύχτα,
διατηρώντας όλο το 24ωρο θετικό το θερμικό ισοζύγιο, το οποίο επιβαρύνει
και το κτίριο.
Ωστόσο, εάν προβλεφθούν κατάλληλες ρυθμίσεις στο κέλυφος του

θερμοκηπίου, όπως νυχτερινή προστασία το χειμώνα για τη μείωση των
θερμικών απωλειών και ηλιοπροστασία συνδυασμένη με αερισμό το
καλοκαίρι, τότε ο ηλιακός χώρος –θερμοκήπιο αποδεικνύεται ένα σύστημα
παθητικό εξαιρετικά χρήσιμο και αποδοτικό ως προς τη συνεισφορά του σε
ηλιακά κέρδη, ενώ παράλληλα αποτελεί ένα ενδιαφέρον αρχιτεκτονικό
στοιχείο, τόσο ως προς την κάλυψη λειτουργικών αναγκών, όσο και ως προς
την αισθητική του.
Απόδοση του συστήματος
Οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την θερμική απόδοση του

ηλιακού χώρου είναι:
1. Ο προσανατολισμός και η σύνδεση του με το κτίριο,

2. Το μέγεθος του,
3. Τα υλικά κατασκευής και η κλίση του υαλοστασίου.
1.Ο προσανατολισμός και σύνδεση με το κτίριο
Το θερμοκήπιο προσαρτάται στη νότια πλευρά του κτιρίου, καλύτερα

σε σχήμα επίμηκες, με βάθος σχετικά μικρό (μικρότερο των 2,50 μ.). Η
λειτουργία του καθίσταται πιο αποτελεσματική όταν συνδέεται άμεσα με τον
τοίχο θερμικής αποθήκευσης, ο οποίος μπορεί να αποτελεί και τον
διαχωριστικό τοίχο ανάμεσα στο θερμοκήπιο και το κυρίως κτίριο. Εάν
μάλιστα, το θερμοκήπιο ενσωματώνεται στο κτίριο, έτσι ώστε να περικλείεται
ανατολικά και δυτικά με τοίχους, τότε η απόδοση του είναι ακόμη μεγαλύτερη,
γιατί μειώνονται οι θερμικές απώλειες, ενώ ταυτόχρονα μεταφέρεται
θερμότητα από τους πλαϊνούς τοίχους προς τον εσωτερικό χώρο. Οι τοίχοι
που αποθηκεύουν θερμότητα δεν πρέπει να είναι θερμομονωμένοι, γιατί
παρεμποδίζεται η διείσδυση της θερμότητας που συλλέγεται από το
θερμοκήπιο στον εσωτερικό χώρο. Επειδή ο χώρος του θερμοκηπίου
χρησιμοποιείται και ως χώρος παραμονής από τους χρήστες, απαιτούνται
ανοίγματα για την επικοινωνία του με το εσωτερικό του κτιρίου. Αυτό σημαίνει
ότι ο διαχωριστικός τοίχος διακόπτεται από μπαλκονόπορτα ή παράθυρο,
από τα οποία μπορεί να μεταφέρεται η ζέστη πιο άμεσα στον εσωτερικό
χώρο. Το καλοκαίρι η οροφή του θερμοκηπίου πρέπει οπωσδήποτε να φέρει
ηλιοπροστασία και επίσης να ανοίγει σε όλο το μήκος με σειρά φεγγιτών ώστε
ο θερμός αέρας που συγκεντρώνεται κάτω από την επιφάνεια να απάγεται
προς τα έξω. Το κατακόρυφο υαλοστάσιο του θερμοκηπίου πρέπει να ανοίγει
στο σύνολο του και αν είναι δυνατόν να απομακρύνεται εντελώς ώστε να μην
επιβαρύνεται το κτίριο με επί πλέον θερμότητα. Τα θερμοκήπια που
81
ενδεχομένως προσαρτώνται στους άλλους προσανατολισμούς, ανατολικά ή

δυτικά, έχουν κάποια μικρή θετική συνεισφορά στο κτίριο, υπό τον όρον ότι
συνδέονται με δομικά στοιχεία μεγάλης θερμοχωρητικότητας.
2. Το μέγεθος του ηλιακού χώρου
Το μέγεθος του χώρου αποτελεί συνάρτηση των ενεργειακών αναγκών

του κτιρίου σε θέρμανση και των τοπικών κλιματικών συνθηκών. Επίσης, η
διαστασιολόγηση του συστήματος εξαρτάται και από τον βαθμό
θερμομόνωσης του κτιρίου, αλλά και την προστασία του ίδιου του
θερμοκηπίου τις νυχτερινές ώρες το χειμώνα.
3. Τα υλικά κατασκευής και η κλίση του υαλοστασίου
Τα υλικά κατασκευής του ηλιακού χώρου πρέπει να είναι διαφανή, από

καθαρό γυαλί, με διπλό τζάμι για καλύτερη θερμική προστασία. Τα στοιχεία
στήριξης των τζαμιών μπορούν να είναι από ξύλο ή μέταλλο ανάλογα με τις
επιλογές που έχουν γίνει και για τα υπόλοιπα ανοίγματα. Η κλίση του
περιμετρικού υαλοστασίου επηρεάζει την απόδοση του συστήματος, γιατί
καθορίζει την ποσότητα της ηλιακής ακτινοβολίας που προσπίπτει στη
γυάλινη επιφάνεια και την διαπερνά. Η καλύτερη κλίση είναι από 40-60ο, ως
προς την οριζόντια, γιατί ο ήλιος προσπίπτει πιο κάθετα το χειμώνα. Ωστόσο,
επειδή η κλίση αυτή δημιουργεί δυσκολίες για τη σκίαση των τζαμιών το
καλοκαίρι, αποδεκτή είναι και η κατακόρυφη τοποθέτηση των γυάλινων
στοιχείων του θερμοκηπίου.
82
3.4 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΔΡΟΣΙΣΜΟΥ

Στην κατηγορία αυτή, ανήκουν συστήματα και τεχνικές που σκοπό
έχουν να μειώσουν τα θερμικά φορτία που δέχεται ένα κτίριο κατά την
περίοδο του θέρους. Για το χειμώνα, η λειτουργία του κτιρίου ως φυσικού
ηλιακού συλλέκτη, ως αποθήκη θερμότητας και ως παγίδας θερμότητας
εξασφαλίζει μια σημαντικά αυξημένη εξοικονόμηση ενέργειας, χωρίς αυτό να
σημαίνει υποχωρήσεις σε θερμικό επίπεδο, σε σχέση με τα όρια της άνεσης.
Το καλοκαίρι οι κλιματικές συνθήκες αντιστρέφονται. Οι εξωτερικές
θερμοκρασίες είναι υψηλές, το κτίριο απορροφά θερμότητα, πολύ
περισσότερη μάλιστα, όταν είναι άμεσα εκτεθειμένο στην ηλιακή ακτινοβολία,
με κίνδυνο να δημιουργηθούν συνθήκες υπερθέρμανσης στο εσωτερικό του
κτιρίου, που ξεπερνούν τα όρια της θερμικής άνεσης. Οι ακτίνες του ήλιου, η
διείσδυση του θερμού εξωτερικού αέρα στο κτίριο και τα εσωτερικά κέρδη από
τις δραστηριότητες των ενοίκων και τις συσκευές μπορεί να οδηγήσει σε μη
αποδεκτές καταστάσεις. Γι’ αυτό το κτίριο πρέπει να «συμπεριφέρεται» ως
«φυσικός συλλέκτης» δροσισμού και ψύξης. Για να επιτευχθεί μια άνετη
εσωτερική θερμοκρασία, πρέπει να ληφθούν μια σειρά από μέτρα όπως:
Ηλιοπροστασία με κατάλληλο σκιασμό, ώστε να προλαμβάνονται οι

ακτίνες του ήλιου από τη διείσδυση τους στον εσωτερικό χώρο και
φύτευση βλάστησης στο περιβάλλοντα χώρο και στα δώματα.
Φυσικός αερισμός, προκειμένου να αποβάλλεται ο ανεπιθύμητος θερμός
αέρας και να αντικαθίσταται από καθαρό εξωτερικό.
Φυσική ψύξη και δροσισμός, για να μεταφέρεται η περίσσεια θερμότητας
από το κτίριο προς το περιβάλλον.
83
3.4.1 Ηλιοπροστασία – Σκιασμός
Ο πιο εύκολος, οικονομικός και αποτελεσματικός τρόπος να παραμένει

ένα κτίριο δροσερό είναι ο σκιασμός των ανοιγμάτων, των τοίχων και της
οροφής. Και αυτό γιατί οι περισσότερες τεχνικές που χρησιμοποιούνται για
παθητική θέρμανση το χειμώνα, λειτουργούν και ως φυσικοί συλλέκτες
δροσισμού. Ο βαθμός και ο τύπος της αναγκαίας σκίασης εξαρτάται από τη
θέση του ήλιου και από την τοποθεσία και τη γεωμετρία του τμήματος του
κτιρίου που πρέπει να σκιάζεται. Για παράδειγμα, το καλοκαίρι όταν ο ήλιος
πέφτει στη νότια πλευρά του κτίσματος, τα νότια ανοίγματα είναι εύκολο να
προστατεύουν από τη μεγάλη εισροή ηλιακής ακτινοβολίας αφού η θέση του
ήλιου είναι πολύ ψηλά στον ουρανό. Η σκίαση των δυτικών και ανατολικών
παραθύρων όμως, αντιμετωπίζει πρόβλημα αφού ο ήλιος είναι χαμηλά και
δέχονται περισσότερη ακτινοβολία. Τα συστήματα σκίασης χωρίζονται σε
σταθερά και κινητά, εφαρμόζονται εσωτερικά, εξωτερικά, ή μεταξύ των δύο
τζαμιών στα πανό με διπλά τζάμια. Στη σκίαση συμβάλλει και η βλάστηση. Η
σκίαση είναι περισσότερη αποδοτική όταν είναι εξωτερική, πράγμα το οποίο
σημαίνει ότι η ηλιακή ακτινοβολία εμποδίζεται να εισέλθει και να εγκλωβιστεί
μέσω των υαλοπινάκων στους χώρους και μπορεί να μειώσει κατά 80-90% τα
ηλιακά κέρδη. Παράλληλα, η χρήση κινητών σκιάστρων παρέχει τη
δυνατότητα να επιτυγχάνεται σκίαση των ανοιγμάτων όταν είναι αυτό
απαραίτητο, ανεξάρτητα από την εποχή του έτους. Συνεπώς, ο πιο
αποτελεσματικός τρόπος σκιασμού, είναι η χρήση εξωτερικών σκιάστρων με
κινητές περσίδες, που όμως είναι ιδιαίτερα ακριβά. Για το λόγο αυτό
προτιμάται σταθερή εξωτερική σκίαση που συνδυάζεται με εσωτερικά στόρια
που λειτουργούν συμπληρωματικά.
Σταθερά σκίαστρα
Στα σταθερά συστήματα σκίασης περιλαμβάνονται δομικά στοιχεία

όπως τα μπαλκόνια, και οι πτέρυγες που εκτείνονται ή τα γεισώματα, αλλά και
οι μη δομικές κατασκευές, όπως οι τέντες, τα ρολά, τα πατζούρια και τα
παραπετάσματα. Αυτά τα συστήματα σκίασης χρησιμοποιούνται στις
εξωτερικές όψεις συνήθως, εμποδίζοντας την άμεση ακτινοβολία να φτάσει τα
υαλοστάσια και τα υπόλοιπα ανοίγματα και όπου η θερμότητα που απορροφά
το σύστημα μπορεί να διαχυθεί στον εξωτερικό αέρα, διότι αν εγκατασταθούν
εσωτερικά, η θερμότητα εγκλωβίζεται μεταξύ του υαλοστασίου και του
συστήματος σκίασης μειώνοντας την αποδοτικότητα του συστήματος στο
30%. Η αποτελεσματικότητα των εσωτερικών περσίδων και των κουρτινών
βασίζεται στο ποσό ενέργειας που ανακλάται πίσω προς το υαλοστάσιο και το
ποσό αυτής που μεταφέρεται προς τα έξω, αυτό έχει ως αποτέλεσμα την
αποφυγή χρησιμοποίησης τζαμιών απορροφητικών και χαμηλής εκπομπής σε
συνδυασμό με εσωτερικά στόρια. Τα σταθερά σκίαστρα διακρίνονται σε δύο
κατηγορίες: υαλοστάσιο και το ποσό αυτής που μεταφέρεται προς τα έξω,
αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αποφυγή χρησιμοποίησης τζαμιών
απορροφητικών και χαμηλής εκπομπής σε συνδυασμό με εσωτερικά στόρια.
Τα σταθερά σκίαστρα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:
Οριζόντια εξωτερικά σταθερά σκίαστρα, που συνιστώνται για νότιο

προσανατολισμό. Μπορεί να έχουν τη μορφή προβόλου ή ανακλαστικών
84
ραφιών ή περσίδων. Για γεωγραφικό πλάτος 40ο οι αναλογίες τους πρέπει

να είναι τέτοιες ώστε να σχηματίζεται ανάμεσα στο εξωτερικό σκίαστρο και
στο κατώφλι του ανοίγματος γωνία ύψους 55ο, ενώ για γεωγραφικό
πλάτος 36ο συνίσταται γωνία 60ο.Για την Αθήνα, οπότε, καλές αναλογίες
προβόλου είναι αυτές για τις οποίες η γωνία που σχηματίζεται μεταξύ της
εξωτερικής πλευράς του σκιάστρου και του κατωφλιού του ανοίγματος
είναι 55-60ο.
Κατακόρυφα εξωτερικά σκίαστρα, κατάλληλα για ανατολικό και δυτικό
προσανατολισμό. Μπορεί να είναι είτε κάθετα, ή κεκλιμένα ως προς το
επίπεδο της κάτοψης του ανοίγματος. Για τη χώρα μας, το μήκος
προεξοχής καθορίζεται από τη γωνία των 35ο.
Επειδή οι κλιματικές εποχές δε συμφωνούν με τις ηλιακές εποχές, στις

περιοχές με μεγάλο διάστημα ηλιοφάνειας είναι προτιμότερο να εφαρμόζεται
κινητή προστασία η οποία μπορεί να ρυθμιστεί εύκολα. Σκίαστρα, στόρια,
ενετικά στόρια, τέντες και κουρτίνες, αποτελούν ρυθμιζόμενους μηχανισμούς
σκίασης. Διακρίνονται σε:
Εξωτερικά κινητά σκίαστρα, που είναι εν γένει μεταλλικές περσίδες,

οριζόντιες για νότιο προσανατολισμό και κατακόρυφες για
δυτικό/ανατολικό. Στην κατηγορία αυτή είναι και οι κοινές τέντες.
Εσωτερικά κινητά σκίαστρα, συνιστώνται για νότιους, ανατολικούς και
δυτικούς προσανατολισμούς. Προτεινόμενα είναι τα ενετικά στόρια, κατά
προτίμηση κινούμενα πάνω σε οδηγούς, για εξασφάλιση καλής λειτουργίας
και μεγαλύτερου χρόνου ζωής.
Τα κινητά σκίαστρα, μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν και το

χειμώνα αυξάνοντας τη θερμομόνωση. Ο έλεγχος τους μπορεί να είναι
χειροκίνητος ή μηχανοκίνητος. Οι τέντες μπορούν να περιορίσουν το θερμικό
κέρδος μέχρι 65%, στις νότιες όψεις, ενώ για ανατολικούς και δυτικούς
προσανατολισμούς το ποσοστό αγγίζει το 80%. Η αποδοτικότητα τους
εξαρτάται από τα υλικά, την ηλικία και τη φθορά από τις καιρικές συνθήκες. Τα
ενετικά στόρια επιτυγχάνουν ταυτόχρονα αερισμό και σκίαση και είναι πιο
αποτελεσματικά όταν είναι τοποθετημένα εξωτερικά. Η αποτελεσματικότητα
της σκίασης που εξασφαλίζουν εκφράζεται με ένα συντελεστή σκίασης που
είναι ο λόγος της ηλιακής ενέργειας που διέρχεται από το προστατευτικό
άνοιγμα σε σχέση με την ενέργεια που θα περνούσε αν το άνοιγμα δεν ήταν
προστατευμένο. Ένας άλλος τρόπος σκίασης είναι με ειδικά διάτρητα ρολά.
Πρόκειται για διάτρητα ηλιοπροστατευτικά ρολά, τα οποία τοποθετούνται
εσωτερικά ή εξωτερικά, κατάλληλα για όλους τους προσανατολισμούς, που
μπορούν να μειώσουν την εισερχόμενη ακτινοβολία έως και 70-80%. Το
ύφασμα τους αποτελείται από ίνες γυαλιού, πλαστικού ή αλουμινίου, σε αραιή
λεπτή ύφανση. Συμβάλλουν επίσης στη μείωση της θάμβωσης, ενώ
επιτρέπουν μερική θέα προς το εξωτερικό περιβάλλον.
85
Σκίαση από δέντρα
Τα φυλλοβόλα δέντρα, το χειμώνα, όταν τα κλαδιά είναι γυμνά,

επιτρέπουν την ακτινοβολία του ήλιου να διέλθει από τα υαλοστάσια, ενώ το
καλοκαίρι την εμποδίζουν, όπως είναι επιθυμητό. Είναι καλό να επιλέγονται
δέντρα με πυκνό φύλλωμα και λίγα κλαδιά, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η
μέγιστη δυνατή σκίαση το καλοκαίρι και η ελάχιστη το χειμώνα. Αειθαλή
δέντρα συνιστώνται για αρκετά υγρά και ορισμένες φορές για ζεστά κλίματα.
Αξιοσημείωτο είναι ότι ένα γυμνό δέντρο παρεμποδίζει τις ακτίνες του ήλιου
περίπου κατά 20%-40%. Σε θερμές περιοχές, ένα σπίτι που η σκεπή του
σκιάζεται μπορεί να είναι κατά 6οC-12οC πιο δροσερό από ένα ασκίαστο.
Αρκετά καλαίσθητη είναι επίσης η λύση της πέργκολας, προσκείμενης

σε μια πλευρά του κτιρίου. Αποτελέσματα από έρευνες στις ΗΠΑ δείχνουν ότι
με την φύτευση ενός δέντρου ανά σπίτι, η εξοικονόμηση ενέργειας για ψύξη
κυμαίνεται μεταξύ 12%-24%. Επιπροσθέτως, η τοποθέτηση τριών δέντρων σε
κάθε σπίτι μπορεί να μειώσει το ψυκτικό φορτίο από 17% έως 57%. Ο
σκιασμός από δέντρα μόνο, συμβάλλει κατά 10%-35% στην εξοικονόμηση
ενέργειας για ψύξη.
Βλάστηση και δώματα
Σε κάθε τοποθεσία, ο άνθρωπος μπορεί να παρέμβει προκειμένου να

τροποποιήσει το περιβάλλον γύρω από τα κτίρια, δημιουργώντας συνθήκες
που συνιστούν το μικροκλίμα, όπως ονομάζεται το κλίμα, μια μικρής σχετικά
επιφάνειας.
Ο ρόλος της βλάστησης σε ένα δομημένο περιβάλλον είναι ιδιαίτερα

σημαντικός. Τα φυτά σκιάζουν το κτίριο και έτσι παρέχουν πολύτιμη
ηλιοπροστασία κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, μειώνοντας τη θερμοκρασία
του περιβάλλοντος αέρα. Επίσης, μέσω των βασικών λειτουργιών των φυτών
για φωτοσύνθεση, διαπνοή και εξάτμιση, παρέχεται σημαντικός δροσισμός. Η
αποβολή νερού από τα φύλλα με τη μορφή υδρατμών γίνεται με τη βοήθεια
θερμότητας που αντλείται από τον αέρα περιβάλλοντος με αποτέλεσμα την
τοπική μείωση της θερμοκρασίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι ένα μεσαίου
μεγέθους δέντρο, στη διάρκεια μιας καλοκαιρινής μέρας, εξατμίζει περίπου
1.460 kg νερού και ο δροσισμός που πετυχαίνεται είναι πολύ σημαντικός.
Συνεπώς, ο αέρας κοντά στο έδαφος σε δεντροφυτεμένες περιοχές είναι πιο
δροσερός από άλλες δομημένες περιοχές. Πειραματικές μετρήσεις έχουν
δείξει ότι η διαφορά θερμοκρασίας δεντροφυτεμένων περιοχών και
δομημένων αντίστοιχα, μπορεί να φτάσει μέχρι και 5 οC. Ιδιαίτερα σε
πυκνοκατοικημένες περιοχές, όπου εμφανίζεται το φαινόμενο της θερμικής
νησίδας, η βλάστηση είναι αναγκαία. Σύμφωνα με το φαινόμενο αυτό, η
θερμοκρασία του αέρα είναι ιδιαίτερα υψηλή στις πόλεις λόγω του
μικροκλίματος που δημιουργείται από το υπερδομημένο περιβάλλον και τις
ανθρώπινες επεμβάσεις. Οι αστικές περιοχές με χαμηλή ποιότητα κλίματος,
που είναι περιοχές που χαρακτηρίζονται από υψηλές θερμοκρασίες το
καλοκαίρι, μεγάλο πληθυσμό, κυκλοφοριακό πρόβλημα, αυξημένο δομημένο
περιβάλλον και μειωμένους πράσινους χώρους, χρησιμοποιούν περισσότερο
ποσό ενέργειας για κλιματισμό από τις μη αστικές περιοχές. Η πόλη της
86
Αθήνας χαρακτηρίζεται από έντονο φαινόμενο θερμικής νησίδας, λόγω της

αυξημένης βιομηχανικής δραστηριότητας και της αστικοποίησης των
τελευταίων χρόνων. Το φαινόμενο εμφανίζεται τόσο το καλοκαίρι, όσο και το
χειμώνα, με μέση ημερήσια ένταση που κυμαίνεται μεταξύ 6οC-12οC για τις
κεντρικές ζώνες. Οι φυτεμένες στέγες και η φύτευση βλάστησης μπορούν να
επιδράσουν θετικά στο κλίμα της πόλης και στο εσωτερικό κλίμα των κτιρίων,
προστατεύοντας τα από την ηλιακή ακτινοβολία και μειώνοντας το φαινόμενο
της θερμικής νησίδας.
87
3.4.2 Συστήματα φυσικού αερισμού
Μεγάλη σημασία κατά το σχεδιασμό του κτιρίου δίνεται στον αερισμό

που θα υπάρχει μεταξύ των χώρων. Η σωστή διάταξη των χώρων έχει ως
αποτέλεσμα τη διατήρηση της θερμοκρασίας σε χαμηλά επίπεδα το καλοκαίρι
ενώ η αντικατάσταση του εσωτερικού αέρα με φρέσκο εξωτερικό συμβάλλει
στη βελτίωση του επίπεδου διαβίωσης. Ο φυσικός αερισμός επιτυγχάνεται με
τη ροή του αέρα και το φαινόμενο της καμινάδας ενώ οι παράμετροι που
επηρεάζουν τον φυσικό αερισμό είναι: οι εξωτερικές κλιματικές συνθήκες, ο
προσανατολισμός, η θέση, το μέγεθος των ανοιγμάτων, η χρήση του κτιρίου
και η δραστηριότητα των ενοίκων. Η ροή του αέρα μέσα σε ένα κτίριο
επιτυγχάνεται, βάση των θερμοκρασιακών διαβαθμίσεων, αλλά και λόγω της
διαφοράς πιέσεων που προκαλούνται γύρω από αυτό. Όσον αφορά στην
επιρροή των θερμοκρασιακών διαφορών, ισχύει ότι όταν δύο αέριες μάζες
έχουν διαφορετικές θερμοκρασίες, οι πυκνότητες και οι πιέσεις τους είναι
επίσης διαφορετικές, γεγονός που αυξάνει την κίνηση του αέρα από την
πυκνότερη (ψυχρότερη) στην λιγότερο πυκνή (θερμότερη ζώνη). Η διαφορά
πίεσης λειτουργεί ως εξής. Όταν ο άνεμος ενεργεί σε ένα κτίριο δημιουργείται
υψηλή πίεση στην εκτεθειμένη πλευρά και χαμηλή στην προστατευόμενη όψη.
Η κίνηση του ανέμου γίνεται από τις ζώνες υψηλής πίεσης στις ζώνες
χαμηλής πίεσης. Έτσι μπορεί να διεισδύσει σε ένα κτίριο μέσω των
ανοιγμάτων του, των οποίων η θέση και το μέγεθος καθορίζουν την ταχύτητα
και την κατεύθυνση κίνησης του αέρα. Ο φυσικός αερισμός, ανάλογα με τον
τρόπο που επιτυγχάνεται μπορεί να είναι:
Κατακόρυφος (φαινόμενο φυσικού ελκυσμού, μέσω κατακόρυφων

ανοιγμάτων, καμινάδων ή πύργων αερισμού)
Κατακόρυφος ενισχυμένος από ηλιακή καμινάδα
Διαμπερής, διαμέσου παραθύρων και άλλων ανοιγμάτων
Αεριζόμενο κέλυφος
88
Το φαινόμενο της καμινάδας μπορεί να αξιοποιηθεί σε ένα κτίριο, με

ανοίγματα στην κορυφή και στην βάση του. Ο θερμός αέρας ανέρχεται και
διαφεύγει προς τα έξω από την κορυφή και ο φρέσκος ψυχρός θα εισέλθει
διαμέσου των ανοιγμάτων στη βάση. Δύο κύριες μορφές του φαινομένου της
καμινάδας αποτελούν ο πύργος αερισμού – ανεμόπυργοι και η ηλιακή
καμινάδα.
Οι ανεμόπυργοι λειτουργούν αξιοποιώντας τη δύναμη του ανέμου ώστε

να δημιουργήσουν κίνηση του αέρα προς το εσωτερικό της κατοικίας. Το
σύστημα λειτουργεί ως εξής. Το στόμιο εισόδου βρίσκεται στην προσήνεμη
πλευρά, παγιδεύει τον άνεμο και τον οδηγεί προς τα κάτω. Ο αέρας βγαίνει
από ένα απάνεμο άνοιγμα του κτιρίου. Εκμεταλλεύεται, έτσι, το φαινόμενο του
φυσικού ελκυσμού και όταν δεν υπάρχει έντονο ρεύμα αέρα γύρω από το
κτίριο, το σύστημα μπορεί να λειτουργεί με ανεμιστήρα (υβριδικός αερισμός),
ο οποίος ενσωματώνεται στο υψηλότερο τμήμα της καμινάδας,
εξασφαλίζοντας έτσι συνεχή εναλλαγή του εσωτερικού αέρα. Καμινάδες
αερισμού μπορεί να είναι κατάλληλα διαμορφωμένα κλιμακοστάσια ή και
εσωτερικά αίθρια ή φωταγωγοί των κτιρίων. Σε περιοχές με έντονο άνεμο
υπάρχει η δυνατότητα εφαρμογής πύργων αερισμού, οι οποίοι προεξέχουν
σημαντικά από την οροφή του κτιρίου, φέρουν άνοιγμα προς την κύρια
κατεύθυνση του ανέμου και έχουν τη δυνατότητα να «συλλαμβάνουν» τα
ψυχρά ρεύματα αέρα και να τα κατευθύνουν μέσα στο χώρο,
υποβοηθούμενοι, σε ορισμένες περιπτώσεις, από ανεμιστήρα. Αυτές οι αρχές
συνδυάζονται σε ένα μόνο ανεμόπυργο παρέχοντας είσοδο και έξοδο του
αέρα, δημιουργώντας ένα αυτοτελές σύστημα.
Η ηλιακή καμινάδα, λειτουργεί χρησιμοποιώντας τον ήλιο για τη

θέρμανση της εσωτερικής επιφάνειας της καμινάδας. Λόγω της διαφοράς
θερμοκρασίας, οι δυνάμεις άνωσης βοηθούν στη δημιουργία ανοδικής ροής
κατά μήκος της επιφάνειας. Το εύρος που πρέπει να έχει η καμινάδα είναι όσο
και το πλάτος της οριακής στιβάδας προς αποφυγή της ανάστροφης ροής. Με
αυτό το σύστημα επιτυγχάνεται διαρκή ανανέωση του εσωτερικού αέρα.
Συνιστάται σε περιοχές με υψηλή σχετική υγρασία κατά τη θερινή περίοδο. Τα
πλεονεκτήματα από την χρήση της ηλιακής καμινάδας είναι ότι δεν εξαρτάται
από τον άνεμο και έτσι μπορεί να εφαρμοσθεί σε καλοκαιρινές ζεστές, μέρες
με άπνοια, οπότε και χρειάζεται περισσότερο ο αερισμός. Επιπροσθέτως, η
κίνηση του αέρα είναι σχετικά σταθερή και ελεγχόμενη σε σχέση με τις
διακυμάνσεις ενός ανέμου.
Γενικά ο αερισμός που προέρχεται από τον άνεμο, αποτελεί την ιδανική
λύση όταν υπάρχει σταθερότητα στην ένταση και τη διεύθυνσή τους, αν και
αυτή η προσέγγιση είναι λίγο πλασματική καθώς οι άνεμοι μεταβάλλονται
συνεχώς. Ο νυχτερινός εξαερισμός είναι περιττός αν η θερμοκρασία τη νύχτα
είναι υψηλότερη από την εσωτερική θερμοκρασία. Οι συχνές εναλλαγές του
αέρα έχουν ως αποτέλεσμα τη μεγιστοποίηση των οφελών που προκύπτουν
από το δροσισμό μέσω εξαερισμού. Λόγω των συνεχών μεταβολών στην
ένταση και κατεύθυνση του ανέμου είναι δύσκολη η αξιοποίησή του.
89
Τέλος ένας ανεμιστήρας (είτε οροφής είτε κινητός) συμβάλλει θετικά

στον αερισμό καθώς αυξάνει την ταχύτητα του αέρα και την ανταλλαγή
θερμότητας λόγω μεταφοράς.
90
3.4.3 Συστήματα δροσισμού
Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι που μπορούν να μας εξασφαλίσουν ψύξη

με φυσικό τρόπο. Ο αέρας που διαρρέει το κτίριο είναι δυνατόν να ψυχθεί με
εξάτμιση, ή ακόμα με ψύξη του από το έδαφος. Είναι δυνατή και
αποτελεσματική επίσης, η ψύξη ενός χώρου μέσω της νυχτερινής
ακτινοβολίας της θερμότητας προς την ατμόσφαιρα. Μια λογική αύξηση της
ταχύτητας του αέρα στο χώρο, μπορεί να προκαλέσει αυξημένη άνεση των
ενοίκων, δεδομένου ότι η θερμοκρασία του αέρα είναι χαμηλότερη από τη
θερμοκρασία του δέρματος. Η ψύξη που αντιλαμβάνεται ένα άτομο μπορεί
επίσης να εμφανιστεί με την αύξηση του ρυθμού εξάτμισης της επιφάνειας του
δέρματος με τη δημιουργία κίνησης του αέρα, ώστε να διακόπτεται το στρώμα
του κεκορεσμένου αέρα που περιβάλλει το σώμα.
Υπάρχουν, λοιπόν, οι εξής τρόποι ψύξης:
1. Από εξάτμιση (πύργος δροσισμού, άμεση‐ έμμεση συνδυασμένη

εξάτμιση)
2. Από το έδαφος
3. Από ακτινοβολία
1. Δροσισμός μέσω εξάτμισης
Για να αλλάξει κατάσταση το νερό και από υγρό να μετατραπεί σε ατμό,

απαιτείται ένα ορισμένο ποσό θερμότητας, που ονομάζεται λανθάνουσα
θερμότητα εξάτμισης. Για να συμβεί αυτό είναι απαραίτητο η πίεση ατμών του
νερού (που είναι σε μορφή σταγονιδίων ή βρεγμένης επιφάνειας) να είναι
υψηλότερη από τη μερική πίεση των υδρατμών στην παρακείμενη
ατμόσφαιρα. Όταν η απορρόφηση θερμότητας, για να επιτελεσθεί αυτή η
αλλαγή φάσης, γίνεται από θερμό αέρα, εμφανίζεται πτώση της θερμοκρασίας
του αέρα, με παράλληλη αύξηση των επιπέδων υγρασίας του. Στην
περίπτωση αυτή, έχουμε άμεσο εξατμιστικό δροσισμό, σε αντίθεση με τον
έμμεσο εξατμιστικό δροσισμό, που συμβαίνει όταν η εξάτμιση συνοδεύεται
από μείωση της θερμοκρασίας του γειτονικού αέρα, χωρίς όμως να αυξηθεί η
περιεχόμενη υγρασία σε αυτόν. Η τελευταία περίπτωση απαντάται όταν η
εξάτμιση του νερού γίνει πάνω σε μια επιφάνεια ή μέσα σε ένα σωλήνα. Η
ψύξη από εξάτμιση είναι δυνατόν να μεγιστοποιηθεί με την αύξηση της
επιφάνειας επαφής του αέρα με το νερό, αλλά και με τη σχετική κίνηση του
αέρα και του νερού. Η άμεση ψύξη από εξάτμιση, επειδή αυξάνει την υγρασία
των εσωτερικών χώρων, πρέπει να συνδυάζεται από ικανοποιητικό ρυθμό
ανανέωσης του αέρα, για αποφυγή συμπύκνωσης και ανάπτυξης μούχλας. Τα
συστήματα άμεσης εξατμιστικής ψύξης περιλαμβάνουν τη χρήση βλάστησης
για εξατμισοδιαπνοή, καθώς και σιντριβάνια, κρήνες, πισίνες, υδάτινους
πίδακες, σε εξωτερικούς χώρους κοντά στα κτίρια, αλλά και σε εσωτερικές
αυλές και αίθρια, ώστε να ψύχουν τον αέρα που θα εισέλθει στο κτίριο.
Μερικά συστήματα βασίζονται στη χρήση πύργων στους οποίους ψεκάζεται
νερό. Ο εξωτερικός αέρας εισέρχεται στον πύργο, ψύχεται λόγω εξάτμισης
(του ψεκαζόμενου νερού) και κατόπιν μεταφέρεται στο κτίριο. Τεχνικές
έμμεσου εξατμιστικού δροσισμού είναι οι ανοιχτές λίμνες οροφής και ο
ψεκασμός των δωμάτων με νερό. Επιπλέον, υπάρχουν και υβριδικές
91
(μηχανικές) ψυκτικές μονάδες εξάτμισης (άμεσης, έμμεσης ή συνδυασμένης

εξάτμισης). Ο δροσισμός από εξάτμιση δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε
υγρά κλίματα όπου ο αέρας είναι κοντά στην κατάσταση κορεσμού.
2. Δροσισμός μέσω εδάφους
Είναι γνωστό ότι η θερμοκρασία του εδάφους είναι αρκετά χαμηλότερη

σε σχέση με τη θερμοκρασία του αέρα, ειδικά τη θερινή περίοδο. Αυτό του
δίνει τη δυνατότητα να μπορεί να απορροφά την επιπλέον θερμότητα. Ενώ σε
πολλά σημεία μιας χώρας μπορεί να υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις στη
θερμοκρασία αναλόγως της εποχής, από καύσωνα το καλοκαίρι σε
θερμοκρασίες υπό του μηδενός τον χειμώνα, μερικά μόλις μέτρα κάτω από
την επιφάνεια της γης το έδαφος παραμένει σε μια σχετικά σταθερή
θερμοκρασία. Σε άμεση συνάρτηση του γεωγραφικού πλάτους, οι
θερμοκρασίες εδάφους κυμαίνονται από 10°C έως 21°C, για τον ελλαδικό
χώρο. Αυτή η θερμοκρασία εδάφους είναι θερμότερη από τον αέρα πάνω από
το έδαφος κατά τη διάρκεια του χειμώνα και ψυχρότερη από τον αέρα το
καλοκαίρι. Η εκμετάλλευση αυτής της ιδιότητας του εδάφους μπορεί αν γίνει
με δύο τρόπους. Είτε με διάχυση θερμότητας προς το έδαφος με αγωγή, είτε
με μεταφορά. Στην πρώτη περίπτωση, μέρος του περιβλήματος του κτιρίου
πρέπει να βρίσκεται σε άμεση επαφή με το εδαφικό υλικό. Η κατασκευή
υπόσκαφων ή ημιυπόσκαφων κτιρίων, εφόσον το επιτρέπουν οι
τοπογραφικές συνθήκες, συνεισφέρει σημαντικά στη μείωση του ψυκτικού
φορτίου των κτιρίων. Με αυτόν τον τρόπο, σε θερμά και ξηρά κλίματα,
αποβάλλεται θερμότητα από το εσωτερικό προς το έδαφος. Για να
εφαρμοσθεί αυτή η μέθοδος, τα τμήματα του περιβλήματος κάτω από το
έδαφος δε θα πρέπει να μονώνονται, αλλά συνίσταται να υγρομονώνονται για
να αποφεύγονται προβλήματα από την υγρασία στις επιφάνειες τους.
Ωστόσο, σε κλίματα με ψυχρούς χειμώνες συνιστάται η θερμομόνωση του
κτιριακού κελύφους, ώστε να μειώνονται οι θερμικές απώλειες προς το
έδαφος. Στη δεύτερη περίπτωση γίνεται χρήση υπεδάφιου συστήματος
εναλλακτών, που σκοπό έχει να ψυχθεί ο αέρας για τον αερισμό του κτιρίου
πριν εισέλθει στο κτίριο με τη διέλευση του μέσα από ένα υπόγειο αγωγό,
αφού πρώτα αναρροφηθεί από ανεμιστήρες. Εκτός από το καλοκαίρι, το
σύστημα λειτουργεί και το χειμώνα, συμβάλλοντας στην προθέρμανση του
ψυχρού εξωτερικού αέρα, καθώς το έδαφος είναι το χειμώνα θερμότερο από
τον εξωτερικό αέρα.
3. Δροσισμός μέσω ακτινοβολίας
Για να γίνει μετάδοση θερμότητας με ακτινοβολία, πρέπει να υπάρχουν

δύο παρακείμενες μάζες, οι οποίες να έχουν διαφορετική θερμοκρασία. Το
θερμότερο στοιχείο ακτινοβολεί θερμότητα προς το ψυχρότερο. Αν το
ψυχρότερο στοιχείο έχει σταθερή θερμοκρασία, το άλλο στοιχείο θα ψυχθεί
τόσο ώστε να φτάσει σε κατάσταση ισορροπίας προς το ψυχρότερο. Η
ατμόσφαιρα το βράδυ, ακόμα και κατά την καλοκαιρινή περίοδο είναι σταθερά
ψυχρή, όταν είναι καθαρή, χωρίς σύννεφα. Επομένως, κάθε κτιριακό στοιχείο
που αντικρίζει τον ουρανό ανταλλάσσει θερμότητα με αυτόν. Για να υπάρχει
σημαντική ροή θερμότητας, θα πρέπει οι διαφορές θερμοκρασίας να είναι
τουλάχιστον 7οC. Με βάση αυτή την αρχή, ένα σημαντικό ποσό της
92
θερμότητας που έχει συλλεχθεί σε μία μάζα νερού ή σε ένα κτίριο κατά τη
διάρκεια της μέρας θα ακτινοβοληθεί προς τον ουρανό, τις νυχτερινές ώρες.
Κατά αυτόν τον τρόπο, στο τέλος της νύχτας έχει επιτευχθεί ψύξη του νερού ή
του κτιρίου. Οι αδιαφανείς κτιριακές επιφάνειες θα πρέπει να έχουν μεγάλη
ανακλαστικότητα στην περιοχή της ακτινοβολίας μικρού κύματος, ώστε να
ανακλούν την ανεπιθύμητη ηλιακή ακτινοβολία, αλλά ταυτόχρονα να έχουν
μέγιστη ικανότητα εκπομπής της ακτινοβολίας μεγάλου μήκους κύματος, ώστε
να υποβοηθούν τη διαδικασία ακτινοβολίας θερμότητας από το κτίριο προς
τον ουρανό.
93
3.5 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΦΩΤΙΣΜΟΥ

Η βελτίωση του φυσικού φωτισμού των εσωτερικών χώρων δε θα
μπορούσε να λείπει από έναν ολοκληρωμένο βιοκλιματικό σχεδιασμό έτσι
ώστε να επιτυγχάνεται μείωση στην ενεργειακή κατανάλωση του κτιρίου και
βελτίωση της ποιότητας ζωής σε ένα χώρο που θα θερμαίνεται, θα ψύχεται
και θα φωτίζεται με φυσικό κατά το δυνατό τρόπο.
Σύμφωνα με τις αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού σε ένα κτίριο το

φυσικό φως πρέπει να είναι η κύρια πηγή φωτισμού κατά τη διάρκεια της
ημέρας. Για να θεωρηθεί ότι ο φυσικός φωτισμός καλύπτει μόνος του τις
ανάγκες, πρέπει να επιτύχει επίπεδα φωτισμού όχι μικρότερα των 300 lux. Σε
αντίθετη περίπτωση συμπληρώνεται από τεχνητό φωτισμό. Ένας χώρος
θεωρείται καλά φωτισμένος όταν η μέση τιμή του DLF (daylight factor) είναι
4%–5%. Ανακλαστήρες και ειδικά διαθλαστικά υλικά μπορούν να
χρησιμοποιηθούν για να ανακατευθύνουν το φως από τα περιμετρικά
παράθυρα βαθύτερα μέσα στο χώρο και να αυξήσουν την ομοιομορφία του
φυσικού φωτισμού. Ο σχεδιασμός των ανοιγμάτων πρέπει να συσχετισθεί με
τη διαρρύθμιση και τις δραστηριότητες του εσωτερικού χώρου, έτσι ώστε να
αποφευχθούν φαινόμενα δημιουργίας σκιών και υπερβολικών αντιθέσεων
φωτεινότητας. Συστήνεται η χρήση εξωτερικών σκιάστρων, παρότι
θεωρούνται ακριβότερα, καθώς είναι πιο αποτελεσματικά για την αποτροπή
ηλιακού θερμικού κέρδους. Προτείνεται η χρήση παραθύρων με τριπλά
τζάμια, με την εξής δομή: Ένα εσωτερικό στοιχείο με διπλό τζάμι, και ένα
εξωτερικό με μονό, ενώ ενδιάμεσα υπάρχει ένα πέτασμα. Αυτή η διάταξη δίνει
πολύ χαμηλό U-value αλλά και με χαμηλό κόστος.
Ένα καλό σύστημα φυσικού φωτισμού λαμβάνει υπόψη του τους εξής
παράγοντες:
τον προσανατολισμό, την οργάνωση και τη γεωμετρία των χώρων που

πρόκειται να φωτιστούν.
την εγκατάσταση, το σχήμα και τις διαστάσεις των ανοιγμάτων.
τη θέση και τις ιδιότητες των επιφανειών των εσωτερικών χωρισμάτων,
που ανακλούν το φυσικό φως και επηρεάζουν τη διανομή του.
τη θέση και το σχήμα των διατάξεων που παρέχουν προστασία από το υπερβολικό φως
και τη θάμβωση.
94
Πρόκειται δηλαδή για μια ενιαία μελέτη του χώρου, των υαλοστασίων,
των πλαισίων και των διατάξεων σκιασμού.
Οι κατηγορίες συστημάτων φυσικού φωτισμού είναι:
Ανοίγματα στην κατακόρυφη τοιχοποιία

Ανοίγματα οροφής
Αίθρια
Φωταγωγοί/Φωτοσωλήνες
Ενώ οι τεχνικές που σκοπεύουν στην βελτίωση αυτών των

συστημάτων περιλαμβάνουν:
Ηλιοστάσια
Ειδικούς υαλοπίνακες
Σκίαστρα
Πρισματικά φωτοδιαπερατά υλικά
Ράφια φωτισμού
Ανακλαστικές περσίδες
Διαφανή μονωτικά υλικά
95
3.6 ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Γεωθερμία ή Γεωθερμική ενέργεια ονομάζουμε τη φυσική θερμική
ενέργεια της Γης που διαρρέει από το θερμό εσωτερικό του πλανήτη προς την
επιφάνεια. Η ενέργεια αυτή σχετίζεται με την ηφαιστειότητα και τις ειδικότερες
γεωλογικές και γεωτεκτονικές συνθήκες της κάθε περιοχής. Είναι μια ήπια και
σχετικά ανανεώσιμη ενεργειακή πηγή, που με τα σημερινά τεχνολογικά
δεδομένα μπορεί να καλύψει σημαντικές ενεργειακές ανάγκες.
Οι γεωθερμικές περιοχές συχνά εντοπίζονται από τον ατμό που βγαίνει

από σχισμές του φλοιού της γης ή από την παρουσία θερμών πηγών. Για να
υφίσταται διαθέσιμο θερμό νερό ή ατμό σε μια περιοχή πρέπει να υπάρχει
κάποιος υπόγειος ταμιευτήρας αποθήκευσης του κοντά σε ένα θερμικό
κέντρο. Στην περίπτωση αυτή, το νερό του ταμιευτήρια που συνήθως είναι
βρόχινο νερό που έχει διεισδύσει στους βαθύτερους υδροφόρους ορίζοντες
της γης, θερμαίνεται και ανεβαίνει προς την επιφάνεια.
Τα θερμικά αυτά ρευστά εμφανίζονται στην επιφάνεια είτε με τη μορφή

θερμού νερού ή ατμού όπως προαναφέρθηκε είτε αντλούνται με γεώτρηση και
αφού χρησιμοποιηθεί η θερμική τους ενέργεια, γίνεται επανέγχυση του
ρευστού στο έδαφος με δεύτερη γεώτρηση. Έτσι ενισχύεται η μακροβιότητα
του ταμιευτήρια και αποφεύγεται η θερμική ρύπανση του περιβάλλοντος. Η
μετάδοση θερμότητας πραγματοποιείται με δύο τρόπους:
Με αγωγή από το εσωτερικό προς την επιφάνεια με ρυθμό 0,04-0,06

W/m2,
Με ρεύματα μεταφοράς, που περιορίζονται όμως στις ζώνες κοντά στα
όρια των λιθοσφαιρικών πλακών, λόγω ηφαιστειακών και υδροθερμικών
φαινομένων.
Μεγάλη σημασία για τον άνθρωπο έχει η αξιοποίηση της γεωθερμικής

ενέργειας για την κάλυψη αναγκών του, καθώς είναι μια πρακτικά ανεξάντλητη
96
πηγή ενέργειας. Ανάλογα με το θερμοκρασιακό της επίπεδο μπορεί να έχει

διάφορες χρήσεις.
H Υψηλής Ενθαλπίας (>150°C) χρησιμοποιείται συνήθως για παραγωγή

ηλεκτρικής ενέργειας. Η ισχύς τέτοιων εγκαταστάσεων το 1979 ήταν 1.916
ΜW με παραγόμενη ενέργεια 12×106 kWh/yr.
Η Μέσης Ενθαλπίας (80οC έως 150°C) που χρησιμοποιείται για θέρμανση
ή και ξήρανση ξυλείας και αγροτικών προϊόντων καθώς και μερικές φορές
και για την παραγωγή ηλεκτρισμού (π.χ. με κλειστό κύκλωμα φρέον που
έχει χαμηλό σημείο ζέσεως).
Η Χαμηλής Ενθαλπίας (25οC έως 80°C) που χρησιμοποιείται για θέρμανση
χώρων, για θέρμανση θερμοκηπίων, για ιχθυοκαλλιέργειες, για παραγωγή
γλυκού νερού.
Τα γεωθερμικά συστήματα, εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι η γη

διατηρεί σε σχετικά μικρό βάθος τη θερμοκρασία της σταθερή καθ’ όλη τη
διάρκεια του έτους. Με τη χρήση ενός γεωεναλλάκτη, ενός συστήματος
δηλαδή σωληνώσεων που τοποθετούμε στο υπέδαφος, μιας αντλίας
γεωθερμίας όπου το νερό φτάνει από το δίκτυο του γεωθερμικού εναλλάκτη,
σε σταθερή θερμοκρασία και ενός ενδοδαπέδιου συστήματος, μπορούμε να
θερμάνουμε το χειμώνα και να δροσίσουμε το καλοκαίρι οποιαδήποτε
κατοικία. Το χειμώνα το μίγμα νερού – γλυκόλης του εξωτερικού κυκλώματος
απορροφά την αποθηκευμένη ενέργεια του εδάφους και με τη βοήθεια της
αντλίας πετυχαίνουμε θερμοκρασίες νερού 35-45ºC, αρκετές για τη λειτουργία
της θέρμανσης του δαπέδου. Το καλοκαίρι το σύστημα ακολουθεί την
αντίστροφη διαδικασία, δηλαδή απάγει θερμότητα από το κτίριο και τη
μεταφέρει στο γεωεναλλάκτη. Οι ανάγκες του κτιρίου, η έκταση του, ο
περιβάλλων χώρος και ο γεωλογικός του χαρακτήρας ορίζουν τη μορφή και
την επιλογή του γεωεναλλάκτη.
Σύμφωνα με τα παραπάνω τα συστήματα γεωθερμίας είναι τα εξής:
Οριζόντιο σύστημα, στο οποίο κυκλοφορεί ένα μίγμα νερού – γλυκόλης και
το οποίο τοποθετείται σε μικρό βάθος (κλειστό κύκλωμα), όπου δεν
υπάρχουν θερμοκρασιακές εναλλαγές λόγω καιρικών συνθηκών,
καλύπτοντας επιφάνεια διπλάσια των τετραγωνικών μέτρων που θέλουμε
να θερμάνουμε.
Κατακόρυφο σύστημα, το οποίο τοποθετείται σε μεγαλύτερο βάθος
(κλειστό κύκλωμα) και όταν ο εξωτερικός χώρος δεν επαρκεί για τη
δημιουργία οριζόντιου δικτύου. Στην περίπτωση αυτή εγκαθίστανται
ζευγάρια σωληνώσεων τα οποία βυθίζονται σε γεώτρηση 60-100 μέτρων
για να δεσμεύσουν την ενέργεια που απαιτείται για τη λειτουργία της
θέρμανσης και του δροσισμού.
Ανοιχτό σύστημα, το οποίο εκμεταλλεύεται τη θερμοκρασία των υπόγειων
υδάτων αντλώντας νερό και επιστρέφοντας το στον ίδιο υδροφόρο
ορίζοντα.
Ιδιαίτερα σημαντικές για τη λειτουργία των γεωθερμικών συστημάτων

είναι οι αντλίες θερμότητας νερού/νερού, ή αλλιώς αντλίες γεωθερμίας.
Εκμεταλλεύονται το γεωθερμικό δυναμικό του υπεδάφους, δηλαδή τη
97
θερμότητα που είναι αποθηκευμένη στο έδαφος, και τη μεταφέρουν στο νερό
της ενδοδαπέδιας θέρμανσης ή στα ζεστά νερά χρήσης. Μπορούν να
συνδυαστούν με όλες τις μορφές γεωθερμίας (οριζόντια, κάθετη ή ανοιχτού
τύπου) παράγοντας ζεστό ή κρύο νερό για θέρμανση ή δροσισμό, αντίστοιχα.
Ο υψηλός βαθμός απόδοσης των γεωθερμικών αντλιών τις καθιστά εξαιρετικά
οικονομικές ως προς τη χρήση τους και εγγυάται τη συνεχή λειτουργία τους
όλο το χρόνο.
Η λειτουργία τους είναι η εξής. Το μίγμα νερού – γλυκόλης που

κυκλοφορεί στο κύκλωμα του γεωεναλλάκτη απορροφά ενέργεια από το
έδαφος και οδηγείται στον εξατμιστή ο οποίος δεσμεύει την ενέργεια αυτή.
Μέσω του εξατμιστή μεταδίδεται στο ψυκτικό μέσο της αντλίας το οποίο
μετατρέπεται από υγρό σε αέριο. Το ψυκτικό μέσο, το οποίο κινείται σε ένα
κλειστό κύκλωμα, περνάει από το συμπιεστή και συμπιέζεται ώστε να αυξηθεί
η πίεση και η θερμοκρασία του στην επιθυμητή τιμή. Έπειτα, οδηγείται στο
συμπυκνωτή όπου και αποβάλλει όλη τη θερμότητα που έχει αποθηκεύσει
στο νερό του κυκλώματος της ενδοδαπέδιας θέρμανσης. Το ψυκτικό μέσο
μεταφέρεται στη βαλβίδα εκτόνωσης και εκτονώνεται, ώστε να επιστρέψει
στον εξατμιστή και να επαναλάβει την ίδια διαδικασία. Η λειτουργία του
δροσισμού είναι η αντίστροφη διαδικασία.
Οι γεωθερμικές αντλίες έχουν πλήθος πλεονεκτημάτων μεταξύ των

οποίων είναι:
Ο μεγάλος συντελεστής απόδοσης (COP έως 5,7), δηλαδή, με 1KW

καταναλισκόμενης ενέργειας, παράγονται 5,7KW χρηστικής ενέργειας.
Αυτό σημαίνει οικονομικότερη λειτουργία σε σχέση με όλα τα συμβατικά
συστήματα θέρμανσης.
Η αυτονομία τους. Μια αντλία γεωθερμίας αντικαθιστά πλήρως τα κλασικά
συστήματα θέρμανσης (λέβητας πετρελαίου, φυσικού αερίου, κ.α.).
Τροφοδοτείται μόνο με ηλεκτρικό ρεύμα και η ίδια μονάδα παράγει
θέρμανση, δροσισμό και ζεστά νερά χρήσης.
Οι αντλίες στην λειτουργία τους είναι φιλικές προς το περιβάλλον, αφού
χρησιμοποιούνε ψυκτικό υγρό R-410A και έχουν μηδενικές εκπομπές
ρύπων.
Το μικρό μέγεθος τους και η αθόρυβη λειτουργία τους.
98
3.7 ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Η ενέργεια που παράγεται από ένα φωτοβολταϊκό στοιχείο είναι
περιορισμένη. Για το λόγο αυτό, προκειμένου να παραχθεί μία σημαντική
ποσότητα ηλεκτρικού ρεύματος, πολλά φωτοβολταϊκά στοιχεία μαζί
συνδέονται μεταξύ τους ηλεκτρονικά, σχηματίζοντας έτσι μία φωτοβολταϊκή
γεννήτρια. Για λόγους μηχανικής αντοχής και ευχρηστίας, τα στοιχεία αυτά
έχουν ενσωματωμένα στο περίγραμμα τους μεταλλικό ελάσματα
ανωδιωμένου αλουμινίου και για λόγους προστασίας, είναι αεροστεγώς και
υδατοστεγώς κλεισμένα μέσα σε ειδικό τζάμι και ειδικό μονωτικό πλαστικό.
Η συνολική ηλεκτρική ισχύς μιας φωτοβολταϊκής γεννήτριας είναι ίση με

το άθροισμα της ισχύος των φωτοβολταϊκών στοιχείων που την αποτελούν.
Πολλές φωτοβολταϊκές γεννήτριες, όταν συνδεθούν παράλληλα μεταξύ τους,
σχηματίζουν μία φωτοβολταϊκή συστοιχία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα
φωτοβολταϊκά πλαίσια τοποθετούνται επάνω σε περιστρεφόμενα στηρίγματα
που ακολουθούν την τροχιά του ήλιου. Με τον τρόπο αυτό, επιτυγχάνεται η
μεγιστοποίηση της προσπίπτουσας στα φωτοβολταϊκά πλαίσια ακτινοβολίας
και, συνακόλουθα, η μεγιστοποίηση της παραγομένης ηλεκτρικής ενέργειας.
Ένα τέτοιο κινητό σύστημα μπορεί να έχει από 15 έως 25% καλύτερη
απόδοση σε σχέση με τα αντίστοιχα φωτοβολταϊκά πλαίσια όταν είναι
τοποθετημένα σε σταθερά στηρίγματα.
Όταν πρόκειται για εγκαταστάσεις στις οποίες γίνεται παραγωγή μέσης

ή μεγάλης ποσότητας ηλεκτρικής ισχύος, απαιτείται η ύπαρξη πολλών
φωτοβολταϊκών συστοιχιών, οι οποίες όλες μαζί σχηματίζουν ένα
φωτοβολταϊκό πάρκο. Αυτές διατάσσονται κατά τέτοιο τρόπο, στο διαθέσιμο
χώρο, ώστε να μην προκαλούνται προβλήματα σκίασης μεταξύ, των
διαφορετικών σειρών των φωτοβολταϊκών γεννητριών. Ειδικά κατά τις ώρες
που η ηλιακή ακτινοβολία λαμβάνει μεγάλες τιμές, εάν τα φωτοβολταϊκά
πλαίσια σκιάζουν το ένα το άλλο, υπάρχει μεγάλη πτώση στην απόδοση του
συστήματος. Έτσι, οι φωτοβολταϊκές γεννήτριες πρέπει να τοποθετούνται σε
παράλληλες σειρές, με περίπου νότιο προσανατολισμό, και σε απόσταση
99
μεταξύ, τους τέτοια που να περιορίζεται η σκίαση στις πολύ, πρώτες πρωινές
ή τελευταίες απογευματινές ώρες. Η σκίαση που προκαλείται, και κατά
συνέπεια η απόσταση που απαιτείται, είναι τόσο μεγαλύτερη όσο αυξάνει η
γωνία τοποθέτησης των πλαισίων. Το φαινόμενο σκίασης των
φωτοβολταϊκών πλαισίων είναι εντονότερο το χειμώνα, οπότε ο ήλιος
βρίσκεται χαμηλά στον ορίζοντα και, ως εκ τούτου, η σκιά του κάθε πλαισίου
εκτείνεται σε σημαντικό μήκος.
Οι φωτοβολταϊκές γεννήτριες, όπως εξάλλου και τα φωτοβολταϊκά

στοιχεία από τα οποία αποτελούνται, παράγουν πάντοτε ηλεκτρικό ρεύμα
συνεχούς τάσης και ανάλογα με την εφαρμογή, αυτό είτε χρησιμοποιείται
απευθείας ως έχει, είτε μετατρέπεται σε ρεύμα εναλλασσόμενης τάσης.
Ανεξάρτητα, όμως, από την εφαρμογή, οι γεννήτριες συνδυάζονται και με
άλλες κύριες η βοηθητικές ηλεκτρονικές συσκευές, σχηματίζοντας τα λεγόμενα
φωτοβολταϊκά συστήματα. Ο κύριος διαχωρισμός των συστημάτων αυτών
είναι σε αυτόνομα και διασυνδεδεμένα.
Τα αυτόνομα φωτοβολταϊκά συστήματα είναι κατάλληλα για εφαρμογές

που δεν είναι συνδεδεμένες με το κεντρικό δίκτυο και βρίσκονται
εγκατεστημένες κυρίως σε απομακρυσμένες ή απομονωμένες περιοχές. Η
ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από αυτά καταναλώνεται εξ ολοκλήρου
από το χρήστη, ενώ, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, τα συστήματα αυτά
διαθέτουν και διατάξεις αποθήκευσης της παραγόμενης ενέργειας.
Συνηθέστερα ηλεκτροδοτούν ηλεκτρικές ή ηλεκτρονικές συσκευές που
λειτουργούν με συνεχή τάση, αν και είναι δυνατό, με την εγκατάσταση
κατάλληλου μετατροπέα, να παρέχουν ηλεκτρική ισχύ και σε συσκευές που
λειτουργούν με εναλλασσόμενη τάση. Ένα τυπικό αυτόνομο φωτοβολταϊκό
σύστημα αποτελείται από τα εξής κύρια υποσυστήματα, όπως. Τις
φωτοβολταϊκές γεννήτριες, οι οποίες μετατρέπουν την ηλιακή ακτινοβολία κατ'
ευθείαν σε ηλεκτρικό ρεύμα συνεχούς τάσης. Τη διάταξη αποθήκευσης της
παραγόμενης ενέργειας, που συνήθως είναι κάποια μπαταρία. Τον
ηλεκτρονικό ρυθμιστή φόρτισης, ο οποίος προστατεύει τις μπαταρίες τόσο
από έντονη φόρτιση όσο και από υπερβολική εκφόρτιση. Τον αντιστροφέα, ο
οποίος μετατρέπει τη συνεχή τάση του παραγόμενου ρεύματος σε
εναλλασσόμενη, εάν τα ηλεκτρικά φορτία απαιτούν κάτι τέτοιο.
Οι φωτοβολταικές γεννήτριες έχουν τη δυνατότητα να παράγουν

ηλεκτρικό ρεύμα από την ανατολή μέχρι τη δύση του ηλίου. Το συνεχούς
τάσης παραγόμενο ρεύμα ηλεκτροδοτεί τα υφιστάμενα ηλεκτρικά φορτία, εφ'
όσον αυτά λειτουργούν με συνεχή τάση και παράλληλα, φορτίζει τις
μπαταρίες, αποθηκεύεται δηλαδή με τη μορφή χημικής ενέργειας, κατά τρόπο
ελεγχόμενο από το ρυθμιστή φόρτισης. Η αποθήκευση ενέργειας στις
μπαταρίες γίνεται προκειμένου να υπάρχει διαθέσιμη ενέργεια κατά τη
διάρκεια της νύκτας ή ακόμα, τις ημέρες κατά τις οποίες η ηλιοφάνεια είναι
περιορισμένη και δεν επαρκεί για την κάλυψη των προβλεπόμενων αναγκών.
Ο ρόλος του ρυθμιστή φόρτισης στη λειτουργία ενός τέτοιου συστήματος είναι
σημαντικός. Όταν οι μπαταρίες έχουν φορτιστεί αρκετά καλά, ο ρυθμιστής
διακόπτει την παροχή ρεύματος προς αυτές αποσυνδέοντας τις
φωτοβολταικές γεννήτριες, τις οποίες και επανασυνδέει όταν οι μπαταρίες
εκφορτιστούν κάτω από ένα προκαθορισμένο όριο και δεν υφίσταται πλέον
100
κίνδυνος υπερφόρτισής τους. Από την άλλη μεριά, εάν οι μπαταρίες

εκφορτιστούν πάρα πολύ, Π.χ. σε περιόδους παρατεταμένης συννεφιάς, ο
ρυθμιστής αποκόπτει από αυτές τα ηλεκτρικά φορτία συνεχούς τάσης,
παρέχοντας τους προστασία από τον κίνδυνο υπερβολικής εκφόρτισης τους.
Τα φορτία επανασυνδέονται όταν οι μπαταρίες φορτιστούν πάνω από κάποιο
προκαθορισμένο όριο ασφαλείας.
Ο ρυθμιστής φόρτισης, εκτός από την προστασία των μπαταριών,

χρησιμεύει και ως κεντρικός πίνακας διακλάδωσης για τα φορτία συνεχούς
τάσης, κατευθύνοντας το ηλεκτρικό ρεύμα είτε προς χρήση είτε προς
αποθήκευση, ανάλογα με την περίσταση και τις ανάγκες. Εάν τα ηλεκτρικά
φορτία λειτουργούν με εναλλασσόμενη τάση, τότε είναι υποχρεωτική η
σύνδεση στο σύστημα ενός αντιστροφέα, ο οποίος μετατρέπει τη συνεχή τάση
σε εναλλασσόμενη. Αυτό γίνεται προκειμένου να χρησιμοποιούνται σε
συνδυασμό με τα συστήματα αυτά κοινές συσκευές του εμπορίου, η
πλειοψηφία των οποίων λειτουργεί αποκλειστικά με εναλλασσόμενο ρεύμα.
Το ηλεκτρικό ρεύμα συνεχούς τάσης που παράγεται κατά την απ'

ευθείας μετατροπή της ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρική στις φωτοβολταϊκές
γεννήτριες, μεταφέρεται στους διασυνδεδεμένους αντιστροφείς και αυτοί, με
τη σειρά τους, τη μετατρέπουν σε ηλεκτρικό ρεύμα εναλλασσόμενης τάσης,
ημιτονικό και συγχρονισμένο με αυτό του κεντρικού δικτύου. Από τους
αντιστροφείς, μέσω κάποιου μετρητού ισχύος, το ηλεκτρικό ρεύμα
διοχετεύεται στο κεντρικό δίκτυο.
Η παραγόμενη από το φωτοβολταϊκό σύστημα ηλεκτρική ενέργεια

αυτόκαταναλώνεται από τα διάφορα λειτουργούντα ηλεκτρικά φορτία του
χρήστη. Εάν η παραγωγή δεν επαρκεί για την κάλυψη όλων των ηλεκτρικών
φορτίων, τότε γίνεται προμήθεια της επιπλέον απαιτούμενης ηλεκτρικής
ενέργειας από το κεντρικό δίκτυο. Κατά τη διάρκεια της νύκτας ή τις ημέρας με
πυκνή συννεφιά, οπότε το σύστημα δεν είναι σε θέση να παράγει ενέργεια,
όλη η απαιτούμενη από τα φορτία ηλεκτρική ισχύς προέρχεται από το
101
ηλεκτρικό δίκτυο. Το αντίθετο συμβαίνει όταν η παραγόμενη από το σύστημα

ενέργεια δεν καταναλώνεται εξ' ολοκλήρου από το χρήστη, οπότε εμφανίζεται
πλεόνασμα, το οποίο διοχετεύεται στο δίκτυο και πωλείται η γίνεται
συμψηφισμός με την ήδη καταναλωθείσα από το δίκτυο ενέργεια.
Πλεονεκτήματα φωτοβολταϊκών
Τα βασικά πλεονεκτήματα των φωτοβολταϊκών συστημάτων, τα οποία

ξεχωρίζουν από τις συμβατικές πηγές ενέργειας, αλλά ακόμα και από τις
άλλες τεχνολογίες εκμετάλλευσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, είναι
ότι:
1. Έχουν μηδενικό κόστος λειτουργίας, διότι δεν καταναλώνουν πρώτη

ύλη.
2. Μετατρέπουν την ηλιακή ακτινοβολία απ' ευθείας σε ηλεκτρική
ενέργεια.
3. Δεν παράγουν υποπροϊόντα και δεν μολύνουν το περιβάλλον, αλλά
βρίσκονται σε πλήρη αρμονία με το οικοσύστημα. Επίσης, δεν
προκαλούν ηχορύπανση, αφού η λειτουργία τους είναι εντελώς
αθόρυβη.
4. Είναι εύχρηστα.
5. Δεν προσβάλλουν αισθητικά το περιβάλλον και μπορούν εύκολα να
εγκατασταθούν μέσα σε πόλεις.
6. Μπορούν να ενσωματωθούν στην αρχιτεκτονική του κτιρίου και να
χρησιμοποιηθούν ακόμα και ως δομικά στοιχεία, μειώνοντας έτσι το
κόστος κατασκευής μιας εγκατάστασης.
7. Μπορούν να συνδυαστούν με άλλες πηγές ενέργειας.(π.χ. με ένα
αιολικό πάρκο, σε υβριδικά συστήματα.)
8. Επεκτείνονται εύκολα και ανά πάσα στιγμή, για να καλύψουν κάποια
αύξηση των αναγκών σε ενέργεια των χρηστών.
9. Έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής και μεγάλη αξιοπιστία.
10. Έχουν πρακτικά μηδενικές απαιτήσεις συντήρησης.
11. Παρέχουν πλήρη ενεργειακή ανεξαρτησία στο χρήστη, όπου και αν
βρίσκεται αυτός. Μπορούν έτσι να εγκατασταθούν σε δυσπρόσιτες
102
περιοχές ή όπου δεν είναι δυνατό, ή και οικονομικά συμφέρον, να

φτάσει το ηλεκτρικό δίκτυο.
12. Προσφέρουν τη δυνατότητα αποκεντρωμένης παραγωγής ηλεκτρικής
ενέργειας.
Εφαρμογές φωτοβολταϊκων
1. Μικρές ενεργειακές απαιτήσεις.

2. Αδυναμία παροχής ηλεκτρικής ενέργειας από άλλη πηγή.
3. Απαιτήσεις μεγάλης αξιοπιστίας.
4. Επιθυμία ελάχιστης συντήρησης και παρακολούθησης.
5. Σε εφαρμογές που παρουσιάζουν κάποια από, ή και όλα, τα
παραπάνω χαρακτηριστικά, τα φωτοβολταϊκά συστήματα γνωρίζουν
σημαντική εξάπλωση.
Έτσι, οι πιο ευρέως διαδεδομένες εφαρμογές τους είναι ορισμένες

συσκευές χειρός, όπως π.χ. φανοί, ρολόγια, ηλεκτρονικά παιχνίδια,
αριθμητικές μηχανές κ.ά., που συχνά τροφοδοτούνται από φωτοβολταϊκά
στοιχεία και ενεργοποιούνται με τη βοήθεια του φωτός, αντί να καλύπτουν τις
ανάγκες τους με μπαταρίες. Επίσης, σε τροχόσπιτα και σκάφη αναψυχής, σε
αγροτικές η εξοχικές κατοικίες, καθώς και σε μικρά ή και απομονωμένα, ως
επί το πλείστον, ξενοδοχεία χρησιμοποιούνται φωτοβολταϊκά συστήματα,
προκειμένου να αποφευχθεί η εξάρτηση από το κεντρικό ηλεκτρικό δίκτυο.
103
3.8 ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΣΤΕΓΕΣ

Σε μεγάλη κλίμακα, οι πράσινες στέγες βελτιώνουν την ποιότητα της
ατμόσφαιρας (παράγουν οξυγόνο, φιλτράρουν τη σκόνη), αντιμετωπίζουν το
φαινόμενο της Επίδρασης της Αστικής Θερμικής Νησίδας (το φαινόμενο της
αύξησης της θερμοκρασίας στο κέντρο της πόλης σε σχέση με τα προάστια)
και συμβάλλουν στην ορθολογική διαχείριση του νερού και στην ισόρροπη
αστική διαβίωση (βιότοπος για πουλιά, πεταλούδες, ενδημικά φυτά).
Προσφέρουν εξαιρετική θερμο-υγρο-ηχο-μόνωση. Σε ένα καλά

μονωμένο κτήριο η χρήση του air-condition και του καλοριφέρ μειώνεται. Μια
Πράσινη Στέγη επίσης προστατεύει τη μεμβράνη της ταράτσας από
εξωτερικούς παράγοντες και επιμηκύνει τη διάρκεια ζωής της. Το χαμηλότερο
ενεργειακό κόστος, το χαμηλότερο επίπεδο θορύβου, τα μειωμένα έξοδα
συντήρησης και η μεγάλη αισθητική αναβάθμιση των (προηγουμένως) μη
χρησιμοποιούμενων χώρων αποτελούν απτά πλεονεκτήματα που ανεβάζουν
την αξία κτηρίων ή και ολόκληρων συνοικιών.
104
Τα στάδια κατασκευής μιας φυτεμένης στέγης είναι τα εξής:
1. Επιφάνεια ταράτσας, μόνωση.

2. Προστατευτικό στρώμα.
3. Αποστραγγιστικό στρώμα.
4. Προστατευτικό φράγμα ριζών.
5. Μέσω ανάπτυξης ριζών.
6. Φυτά
105
3.9 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΤΖΑΚΙ

Τα ενεργειακά τζάκια είναι εστίες κλειστού τύπου κατασκευασμένες
από πυρότουβλα ή μαντέμι με κατάλληλο πυρίμαχο τζάμι. Ο βαθμός
απόδοσης των εστιών αυτών είναι εξαιρετικά υψηλός (70–75%) χάρις την
ελεγχόμενη καύση τους.
Τα ενεργειακά τζάκια επομένως εξοικονομούν σημαντικά ποσά

θερμικής ενέργειας και αποδεικνύονται ιδιαίτερα οικονομικά ως προς τη
λειτουργία τους, ενώ παράλληλα είναι φιλικά προς το περιβάλλον.
Τα στάδια της λειτουργίας ενός ενεργειακού τζακιού είναι τα εξής:
1. Έξοδος θερμού αέρα.

2. Είσοδος θερμού αέρα.
3. Είσοδος αέρα – καθαρισμός τζαμιού.
4. Είσοδος αέρα χώρου καύσης.
5. Είσοδος αέρα στο θάλαμο.
106
Ανάλογα με τον τρόπο λειτουργίας διακρίνονται σε:
Συνεχούς καύσης με αεροστεγή θάλαμο, για μεγάλη διάρκεια καύσης

συγκεκριμένης ποσότητας ξύλων, που υπερβαίνει τις 10 ώρες.
Διακεκομμένης καύσης, χωρίς αεροστεγές σφράγισμα, με διάρκεια καύσης
μικρότερη των 10 ωρών για συγκεκριμένη ποσότητα ξύλων.
Με επανάκαυση καπναερίων (οικολογικά).Τα καπναέρια της πρωτογενούς
καύσης καίγονται με δευτερεύουσα φλόγα πριν εισαχθούν στη χοάνη
απαγωγής, χαρίζοντας έτσι το εντυπωσιακό θέαμα της διπλής φλόγας.
Τα ενεργειακά τζάκια είναι απόλυτα ασφαλή και χάρις το πυρίμαχο

τζάμι τους. Μπορούμε άνετα να αφήσουμε τη φωτιά να καίει και να
απομακρυνθούμε άφοβα από το χώρο.
107
108
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ –

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
ΚΤΙΡΙΟΥ
109
110
4.1 ΓΕΝΙΚΑ
Η κατασκευή κτιρίων σχετίζεται άμεσα με τον τρόπο που ζούμε και το
περιβάλλον άρα έχει άμεση σχέση τόσο με την προσωπική μας υγεία αλλά και
με την προστασία του πλανήτη. Η κατασκευή όλο και περισσότερων κτιρίων
είναι ανέφικτη, αυτό δε σημαίνει όμως ότι πρέπει να είναι και παράγοντας
διαρκούς επιβάρυνσης του περιβάλλοντος.
Για να αντιληφθούμε το πόσο επηρεάζει τα κτίρια ο περιβάλλων χώρος

τους, αρκεί να ανατρέξουμε στους παλιούς παραδοσιακούς οικισμούς και στα
οικοδομήματα, που δεν χτίστηκαν ύστερα από επισταμένες μελέτες, αλλά από
απλούς ανθρώπους οι οποίοι επέλεξαν τη θέση του οικισμού τους, την
τυπολογία και την μορφολογία των κτισμάτων τους, εναρμονισμένα με το
φυσικό περιβάλλον. Δηλαδή έλαβαν υπόψη τους την κατεύθυνση των
ανέμων, την κίνηση του ηλίου , το ανάγλυφο και το είδος του εδάφους. Θα
παρατηρήσουμε δηλαδή ότι οι οικισμοί έχουν χτιστεί σε υπήνεμες πλαγιές με
τα ανοίγματα προσανατολισμένα στο νότο. Πολλές φορές ένα τμήμα της
κατοικίας, συνήθως το βορινό, βρίσκεται εν μέρει μέσα στο έδαφος. Επίσης
θα παρατηρήσουμε πως με το μέγεθος των ανοιγμάτων, το ύψος των κτιρίων,
την επιστέγαση και το είδος των οικοδομικών υλικών και ορισμένες
κατασκευές, αντιμετωπίζονται τα προβλήματα της θέρμανσης και του
δροσισμού. Το ανάγλυφο του εδάφους διευκολύνει την υδροδότηση αλλά και
την αποχέτευση των κτιρίων. Ο οικισμός συνήθως διατρέχεται από ένα ή
περισσότερα ρυάκια και στο κέντρο του οικισμού συναντώνται πλατάνια και
άλλα ψηλά δέντρα. Η βλάστηση παίζει καθοριστικό ρόλο και επηρεάζει τόσο
το κτίριο, όσο και τον περιβάλλοντα χώρο ανάλογα με τη φύση και τη θέση
των φυτών και των δένδρων. Δηλαδή παρατηρούμε μία σχεδόν τέλεια
περιβαλλοντική απόκριση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.
Τα περιβαλλοντικά προβλήματα, ένα παγκόσμιο θέμα, απασχολεί

πλέον το σύνολο του πληθυσμού, ενώ οι κλιματικές αλλαγές υποχρεώνουν
τον καθένα από εμάς να αλλάξει συνήθειες, να αλλάξει τρόπο ζωής. Τα κτίρια
επιβαρύνουν σε μεγάλο βαθμό το περιβάλλον και συνεπώς και την υγεία του
πληθυσμού. Υπεύθυνοι για την υποβάθμιση αυτή του περιβάλλοντος από τα
κτίρια είναι η ενέργεια που κατασπαταλάται σε αυτά, τα υλικά που
χρησιμοποιούνται και η χλωρίδα που απομακρύνεται χωρίς να
αποκαθίσταται.
Βασικός στόχος του 21ου αιώνα έχει γίνει πλέον η προστασία του
περιβάλλοντος. Στον τομέα των κατασκευών αυτό συνδέεται άμεσα με:
Σημείωση του θερμικού και ψυκτικού φορτίου των κτιρίων

Συν ελαχιστοποίηση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων για την παροχή
θερμότητας, ψύξης και ηλεκτρισμού με την εκμετάλλευση των
ανεξάντλητων πηγών ενέργειας, τον ήλιο και τον αέρα
Τον σχεδιασμό, την κατασκευή και τη λειτουργία κτιρίων με βάση τις αρχές
της ορθολογικής χρήσης και διαχείρισης των φυσικών πόρων για να
βοηθήσουν στη διατήρηση του περιβάλλοντος
Συνεισφορά στην υγιεινή και ασφαλή διαβίωση των ενοίκων χωρίς να
προκαλούνται επιπτώσεις στο περιβάλλον.
111
Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός ενός κτιρίου περιλαμβάνει την προσφορά

των καλύτερων δυνατών συνθηκών θερμικής και οπτικής άνεσης, με τη
μικρότερη δυνατή οικονομική δαπάνη για τη δημιουργία ποιοτικού έσω-
κλίματος. συγχρόνως, σέβεται το περιβάλλον μη κάνοντας αλόγιστη χρήση
εξαντλούμενων πόρων και επιλέγοντας κατασκευαστικά υλικά που δε θα
επηρεάσουν την ποιότητα του εσωτερικού αέρα των κτιρίων και δε θα
υποβαθμίζουν το εξωτερικό περιβάλλον.
Στο εύκρατο κλίμα, όπου συνυπάρχει ο κρύος χειμώνας και το ζεστό

καλοκαίρι και οι μεγάλης διάρκειας ήπιες περίοδοι της άνοιξης και του
φθινόπωρου, τα κτίρια πρέπει να σχεδιάζονται βάσει αρχών και
προδιαγραφών ώστε να ελαχιστοποιούν την απαίτηση για θέρμανση, να
δημιουργούν συνθήκες θερμικής άνεσης το καλοκαίρι περιορίζοντας τη χρήση
κλιματισμού, να προσφέρουν φυσικό αερισμό και δροσισμό και να αξιοποιούν
το φυσικό φωτισμό.
Σε μία βιοκλιματική κατασκευή το κλίμα θεωρείται ένας από τους

σοβαρότερους παράγοντες που καθορίζουν τον σχεδιασμό. Μία κατασκευή
στην Αίγυπτο δεν μπορεί παρά να διαφέρει ριζικά από μία κατασκευή στην
Αλάσκα ή στη Σιβηρία. Στα ψυχρά βόρεια κλίματα προέχει η προστασία από
το ψύχος και η αξιοποίηση της ελάχιστης ηλιοφάνειας για θέρμανση. Στα
τροπικά κλίματα προέχει η προστασία από τον ήλιο και η αξιοποίηση της
χαμηλής θερμοκρασίας του υπεδάφους, όπως επίσης και της ελάχιστης
αύρας για το δροσισμό. Σε ήπια, εύκρατα, μεσογειακά κλίματα τα κτίρια
μπορούν αν σχεδιαστούν σωστά να θερμαίνονται από τον ήλιο σε ένα
ποσοστό 60-70% το χειμώνα και το καλοκαίρι να διατηρούνται δροσερά χωρίς
κλιματισμό.
112
Ο όρος «βιοκλιματικός σχεδιασμός» αναφέρεται στο σχεδιασμό που

ανταποκρίνεται στις κλιματικές συνθήκες του περιβάλλοντος, με τρόπο ώστε
το κτιριακό κέλυφος να τις εκμεταλλεύεται, να τις αποτρέπει ή να τις
τροποποιεί κατά περίπτωση, για να δημιουργείται εσώκλιμα που να παρέχει
με τη μικρότερη δυνατή κατανάλωση για θέρμανση και ψύξη και τις βέλτιστες
συνθήκες θερμικής (και οπτικής) άνεσης για τους χρήστες.
113
4.2 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Με βάση όλων όσων αναφέραμε σ’ αυτήν τη πτυχιακή εργασία θα
μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι αν ο βιοκλιματικός σχεδιασμός και τα
ηλιακά παθητικά συστήματα εφαρμοσθούν στα κτήρια, μπορούμε να
εξοικονομήσουμε σημαντικά ποσά ενέργειας και να περιορίσουμε σημαντικά
τους ρύπους. Με επιλογή της σωστής θερμικής μάζας του κτηρίου, ανάλογα
με τα κλιματολογικά δεδομένα της περιοχής, με το σχεδιασμό κατάλληλων
ανοιγμάτων, την εφαρμογή απλών παθητικών συστημάτων, καθώς επίσης με
το κατάλληλο προσανατολισμό και χωροθέτηση του κτηρίου, μπορούμε να
εξασφαλίσουμε συνθήκες θερμικής άνεσης με ταυτόχρονη μείωση της
ενεργειακής εξάρτησης από τα συμβατικά καύσιμα. Ο κατάλληλος σχεδιασμός
και προστασίας του κελύφους από τα θερμικά κέρδη, η φύτευση βλάστησης,
σε συνδυασμό με εφαρμογή φυσικού αερισμού και δροσισμού, οδηγούν στη
μείωση της εξάρτησης μας από τα κλιματιστικά. Επιπροσθέτως, η αξιοποίηση
του φυσικού φωτισμού και η επιλογή λαμπτήρων χαμηλής ενέργειας,
συμβάλλουν αφενός στην οπτική μας άνεση και αφετέρου στην εξοικονόμηση
ενέργειας για φωτισμό. Μεγάλη προσοχή χρειάζεται επίσης, στην επιλογή
οικολογικών δομικών υλικών, που αντέχουν στο χρόνο και δε βλάπτουν τον
άνθρωπο και το περιβάλλον. Επίσης, με εφαρμογή απλών τεχνικών
εξοικονόμησης ενέργειας στα συστήματα θέρμανσης και στα συστήματα
κλιματισμού καθώς επίσης και με την ενσωμάτωση τεχνολογιών που κάνουν
χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, επιτυγχάνουμε ακόμα
περισσότερη εξοικονόμηση ενέργειας. Τεχνολογίες, όπως η ηλιακή ψύξη, η
ψύξη από θάλασσα και ο κλιματισμός από ψυχόμενες διατάξεις, αν και έχουν
ένα αρχικό κόστος, σύντομα μας αποζημιώνουν ενεργειακά και οικονομικά. Σε
κάθε περίπτωση είναι αναγκαία η σωστή επιλογή των διαστάσεων και η
σωστή εφαρμογή των διατάξεων ανάλογα με τις ανάγκες του κτιρίου.
114
4.3 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Ένα κτίριο το οποίο έχει σχεδιαστεί με βάσει τις αρχές του
βιοκλιματικού σχεδιασμού έχει πολλά πλεονεκτήματα να προσφέρει τόσο στο
φυσικό περιβάλλον που συνεχώς υποβαθμίζεται με την άναρχη δόμηση όσο
και στους χρήστες του που θα ζούνε σε ένα κτίριο φυσικό, οικολογικό. Στα
κυριότερα πλεονεκτήματά ενός τέτοιου κτιρίου συγκαταλέγονται:
η εξοικονόμηση ενέργειας για θέρμανση της τάξης του 60% σε σχέση με

ένα συμβατικό κτίριο
η εξοικονόμηση ενέργειας για φωτισμό της τάξης του 30% σε σχέση με ένα
συμβατικό κτίριο
η χρήση υλικών φιλικών προς το περιβάλλον
οι λιγότερες εκπομπές άλλων επικίνδυνων ρύπων
η εξοικονόμηση νερού, μέσω συστημάτων συγκέντρωσης, επανάχρησης
και ανακύκλησης νερού
η προστασία και εξοικονόμηση φυσικών πόρων (ενέργεια, νερό)
η μείωση της κατανάλωσης συμβατικών καυσίμων και CO2, μέσω
βιοκλιματικού σχεδιασμού, χρήσης τεχνικών και συστημάτων
εξοικονόμησης ενέργειας και Α.Π.Ε.
η διαχείριση των αποβλήτων (χρήση συστημάτων συγκέντρωσης,
διαλογής και ανακύκλησης απορριμμάτων)
η ποιότητα του εσωτερικού αέρα, μέσω χρήσης φιλικών στο περιβάλλον,
κατασκευαστικών υλικών, του καλού εξαερισμού
το ευνοϊκό μικροκλίμα, η κατάλληλη φύτευση και υλικά και
η αύξηση της υγιεινής, της ασφάλειας και της άνεσης.
115
4.4 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός, συμβάλλει στη βελτίωση των συνθηκών
διαβίωσης εξασφαλίζοντας θερμική άνεση, οπτική άνεση, καλή ποιότητα
αέρα, ιδανικό μικροκλίμα. Για να επιτευχθούν όμως αυτά και να επιτευχθεί η
μέγιστη δυνατή απόδοση πρέπει να γίνει προσεκτική μελέτη και προσεκτική
εφαρμογή των αρχών της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής καθ’ όλη τη διάρκεια
κατασκευής του κτιρίου αλλά και του τρόπου χρήσης των ενεργειακών
εφαρμογών. Όσον αφορά στην απόδοση ενός παθητικού συστήματος, αυτή
εξαρτάται από τη συνολική κατασκευή του κτιρίου αλλά και την συμβολή των
λοιπών δομικών στοιχείων καθώς και τις απαιτήσεις άνεσης που τίθενται από
τους χρήστες του κτιρίου, παρά το γεγονός ότι σχετίζεται με το κλίμα της
περιοχής στην οποία βρίσκεται το κτίριο. Παρατηρούμε λοιπόν, ότι αν δεν
υπολογιστεί προσεκτικά και αναλυθεί ολόκληρο το κέλυφος, παρά το γεγονός
ότι έχει επιλεχθεί το κατάλληλο σύστημα ανάλογα την περιοχή να μην έχουμε
τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Ένα άλλο πρόβλημα που εμφανίζεται είναι η
λανθασμένη χρήση των συστημάτων από τους ενοίκους, αλλά και αποκλίσεις
από την κατασκευή του, μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα μειωμένα
ενεργειακά οφέλη αλλά και αρνητική λειτουργία. Αυτό δεν αποτελεί στόχο της
βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής η οποία επιδιώκει να εξοικονομεί ενέργεια και
χρήματα.
Για να έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα όσον αφορά την απόδοση

του βιοκλιματικού σχεδιασμού πρέπει να ληφθούν υπόψη κάποιες
παράμετροι οι οποίες είναι οι εξής: ο σωστός σχεδιασμός και η ορθολογική
επιλογή τεχνικών, η επαρκής συντήρηση, η σωστή χρήση και λειτουργία του
κτιρίου και των συστημάτων αλλά και η ορθή υλοποίηση των συστημάτων
κατά την κατασκευή.
116
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι
117
118
Ι.Ι ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
‘’Περιβάλλον & ανανεώσιμες πηγές ενέργειας‘’ Σ.Ν.ΚΑΠΛΑΝΗΣ, Εκδόσεις
ΙΩΝ
‘’Μηχανική των φωτοβολταϊκών συστημάτων‘’ Σ.Ν.ΚΑΠΛΑΝΗΣ, Εκδόσεις

ΙΩΝ
‘’Κτίριο και περιβάλλον’’ Ηλίας Ευθυμόπουλος, Εκδόσεις Παπασωτηρίου

2005
‘’Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική: Παθητικά ηλιακά συστήματα’’ Ε.Ανδρεαδάκη

Χρονάκη
‘’Βιοκλιματικός σχεδιασμός στην Ελλάδα, ενεργειακή απόδοση και

κατευθύνσεις εφαρμογής’’ ΚΑΠΕ, Ευγενεία Α.Λαζαρή
‘’Ενεργειακός σχεδιασμός οικισμών με ενσωμάτωση ΑΠΕ’’ Ευγενεία

Λαζαρή
‘’Βιοκλιματικός σχεδιασμός κτιριων’’ Ευαγγελινός Ε., Αξαρλή Κ., Γιαννάς

Σ., Ζαχαρόπουλος Η., ΠΑΤΡΑ 2001
ΚΑΠΕ – Κατάλογος βιοκλιματικών κτιρίων στην Ελλάδα, 1999
‘’Οικολογική αρχιτεκτονική, βιοκλιματική αρχιτεκτονική, οικολογική δόμηση,

γεωβιολογία’’ – Κώστας και Θέμης Τσιπήρας, Εκδοσεις Κέρδος 2005
‘’Κτίρια για ένα πράσινο κόσμο’’ – Μαργαρίτα Καραβασίλη,Αθήνα 1999
‘’Κλιματικες αλλαγές και αρχιτεκτονικη’’ – Φρόσω Καβαλάρη, ΤΕΕ 2008
‘’Βιοκλιματικός σχεδιασμός κτιρίων’’ – Τσίπηρας Κώστας, Αθήνα 2000
‘’Ενεργειακός σχεδιασμός και παθητικά ηλιακά συστήματα κτιρίων’’ –

Κώστας Παπαδόπουλος, Κλειώ Αξαρλή, Θεσ/νίκη 1982
119
Ι.ΙΙ ΠΗΓΕΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

www.cres.gr
www.eyonymos.org
www.domika.gr
www.egreen.gr
www.wwf.gr
www.wikipedia.org
www.buildings.gr
www.offroader.gr
www.scribd.com
www.wikipedia.com
www.enforce-een.eu
www.edugate.gr
realarchitects.blogspot.com
www.vres.gr/books
www.themistsipiras.gr/bio-architecture.html
www.gardenmagazine.gr
www.olympicvillagenews.gr/archives/257
www.psigroup.gr
Dspace.lib.ntua.gr/bistream/
120

Βιοκλιματικός σχεδιασμός

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Βιοκλιματικός σχεδιασμός

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Τ.Ε.Ι.

Bιοκλιματικός Σχεδιασμός Κτιρίων

Σπουδαστές Επιβλέπων καθηγητής

Bιοκλιματικός Σχεδιασμός Κτιρίων

Σπουδαστές Επιβλέπων καθηγητής

Με την ευκαιρία της ολοκλήρωσης του παρόντος συγγράμματος θα θέλαμε να

1.1.1 Κλίμα και κλιματική μεταβολή … 7

1.2 ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (Α.Π.Ε.) … 19

1.2.1 Ο ορισμός των Α.Π.Ε. … 19

2.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ

2.2 ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ

2.3 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

3.1 ΜΕΡΟΣ Α’ – ΗΛΙΟΣ ΚΑΙ ΑΝΕΜΟΣ: ΗΛΙΑΣΜΟΣ ΚΤΙΡΙΟΥ … 53

3.1.1 Ηλιακή ακτινοβολία και ηλιακές γωνίες … 54

3.2 ΑΝΕΜΟΣ ΚΑΙ ΚΤΙΡΙΟ … 64

3.2.1 Αερισμός και ανεμοπροστασία … 65

3.3 ΜΕΡΟΣ Β’ – ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ: ΠΑΘΗΤΙΚΑ

3.3.1 Συστήματα άμεσου ηλιακού κέρδους … 70

3.4 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΔΡΟΣΙΣΜΟΥ … 83

3.4.1 Ηλιοπροστασία – Σκιασμός … 84

3.5 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΦΩΤΙΣΜΟΥ … 94

3.6 ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ … 96

3.7 ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ … 99

3.8 ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΣΤΕΓΕΣ … 104

4.1 ΓΕΝΙΚΑ … 111

4.2 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ … 114

4.3 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ … 115

4.4 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ … 116

Ι.Ι ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ … 119

Ι.ΙΙ ΠΗΓΕΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ … 120

Η «βιωσιμότητα» και η «αειφορία» είναι ένα σημαντικό θέμα που

Η βιοκλιματική αντίληψη για το σχεδιασμό των κτιρίων εντάσσεται στο

Οι μελετητές των κτιρίων και όσοι ασχολούνται άμεσα ή έμμεσα με τον

Στη σύγχρονη δόμηση το κόστος και η ποσότητα επικράτησαν έναντι

Στην Ελλάδα οι αμφισβητούμενες πρακτικές δόμησης και η ελλιπής

Σήμερα, καθόλου άσχετα με το κόστος των καυσίμων, της ρύπανσης

Η παρούσα πτυχιακή εργασία με τον τίτλο <<Βιοκλιματικός Σχεδιασμός

Όταν ένας μηχανικός σχεδιάζει μια μηχανή , μια γέφυρα η έναν

Μια μηχανή είναι ανεξάρτητη από το περιβάλλον της, επηρεάζεται

ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Είναι γνωστό ότι το κλίμα διαμορφώνει την ιστορία. Επηρέασε

Η κλιματική αλλαγή και η καταστροφή του περιβάλλοντος θεωρούνται

Τις αιτίες των περιβαλλοντικών προβλημάτων πρέπει να τις αναζητήσει

Το κλίμα είναι η μέση καιρική κατάσταση που επικρατεί σε μια ορισμένη

1.1.2 Παράγοντες κλιματικής μεταβολής

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες, τόσο φυσικοί όσο και ανθρωπογενείς,

1. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου

1. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου

Οι ακτίνες του ήλιου θερμαίνουν την επιφάνεια της Γης. Καθώς η

προερχόμενα από ορισμένες βιομηχανικές δραστηριότητες, τη γεωργία και τις

2. Η τρύπα του όζοντος

Το φυσικό στρώμα όζοντος (Ο3), που βρίσκεται στη στρατόσφαιρα (25

3. Η μόλυνση της ατμόσφαιρας

Η μόλυνση της ατμόσφαιρας είναι ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα των

4. Η μόλυνση του νερού

επειδή τα εργοστάσια εναποθέτουν εκεί τα σκουπίδια και τα απόβλητά τους.

Επίσης, ρύπανση προκαλούν όλων των ειδών

τα πλαστικά (σακούλες, ποτήρια, παιχνίδια κ.λπ.),

Τα πλαστικά σκουπίδια που καταλήγουν στη θάλασσα είναι υπεύθυνα για το

5. Η μόλυνση του εδάφους

Το έδαφος αποτελεί, γενικά, τον ενδιάμεσο αποδέκτη ανάμεσα στην

Ωστόσο, το έδαφος απειλείται από πολλές διεργασίες, όπως η

Το φαινόμενο της όξινης βροχής παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες

7. Η ρύπανση του περιβάλλοντος