~~ßeerMebkeâj~~

ØekeâeMekeâ-cegõkeâ :
DeOÙe#e, ßeerjeOeeoeceesoj Øeefle‰eve
‘Øeleerkeâ’ 403/1 MeefveJeej hes",
cesngCehegje, hegCes 411030.
otjOJeveer 24492497


ceveesyeesOe Dee"Jeer DeeJe=òeer :
efJeJejCe oemeveJeceer, ceeIe ke=â. 9, 1931
7 HesâyeÇgJeejer 2010
(ßeer meceLeeËÛÙee ceveeÛÙee MueeskeâebJejerue ØeJeÛeves)

šeFhemeseEšie :
SÛe. Sce. šeF&hemesšme&,
1120, meoeefMeJe hes",
eEveyeeUkeâj lee}erce Ûeewkeâ,
hegCes 411030.

cegõCemLeU :
Devevle oeceesoj Dee"Je}s efmcelee efØebšme&
(mJeeceer Jejoevebo Yeejleer) 1019, meoeefMeJe hes"
veeieveeLe heejepeJeU
hegCes 411030

cetuÙe :
oesveMes ®heÙes

ßeerjeOeeoeceesoj Øeefle‰eve, hegCes.

Dehe&Ce

3 4

ØeLeceeJe=òeerÛes ØekeâeMekeâerÙe
``ceveesyeesOe-efJeJejCe'' ne «ebLe ßeermeceLe& ef$eMeleeefyo mebJelmejeble ØekeâeefMele keâjCÙeeÛee
Ùeesie ueeYeuee, ne ceePÙee °erves Skeâ DehetJe& Ùeesie cnCelee ÙesF&ue.
F.me. 1966 les 1973 heÙeËle he. het. DehheebÛeer (De. oe. Dee"Jeues)
meeceevÙele: oj meesceJeejer ceveesyeesOeeJej ØeJeÛeves nesle Demele. ßeer. efo. Meb. iebOes Ùeebveer
Ùee ØeJeÛeveebÛeer efšheCes Iesleuesueer nesleer. leer. DehheebÛÙee ceeefce&keâ DeeefCe megmhe°
efJeÛeejebÛeer DeeJe[ DemeuesuÙee Deveskeâ efJeÛe#eCe ßeeslÙeebveer leer ØeJeÛeves SskeâCÙeeÛeer
FÛÚe ØeoefMe&le kesâueer. heCe Ùeb$eeÛÙee veeog®mleercegUs lÙeele ÙeMe Deeues veener. lesJne
efšheCeebJe¤ve lees efJe<eÙe Dehheebveer efJemle=le keâ¤ve meebieeJee DeMeer efpe%eemet ueeskeâebveer
Dee«eneÛeer efJevebleer leer. Dehheebvee kesâueer. leer lÙeebveer Lees[Ÿee veeKeg<eervesÛe ceevÙe kesâueer
DeeefCe kesâJeU lÙeecegUsÛe Glke=â° mJe¤heele Demeuesuee «ebLe DeeheuÙeeheg{s Ùesle Deens.
DeeheCe vesnceer meceepeeves megOeejues heeefnpes, meceepeeves Demes kesâues heeefnpes, lemes
kesâues heeefnpes cnCelees. JeemleefJekeâ heenlee meceepe ne Skeâ YeeJeveelcekeâ Yeeie Deens.
JÙeefkeäle ner JemlegefmLeleer Deens. meceepe ner Skeâ OeejCee Deens. lÙeecegUs SKeeÅee
iees°erÛee meceepeeJej keâener heefjCeece JneJeÙeeÛee Demesue lej lees heefjCeece JÙekeäleerJej
nesCes DeeJeMÙekeâ Demeles. keâejCe megOeejeJeÙeeÛes Demeles les JÙekeäleerves, DeeefCe JÙekeäleerÛes
OÙesÙe meeceevÙele: DeOÙeelceØeehleer ns Demeues heeefnpes. DeMee JÙekeäleerÛes meceepeeÛÙee
mebyebOeele Demeuesues DeeÛejCe DeeefCe DeOÙeelceØeehleermee"er DeeJeMÙekeâ Demeuesues JÙeefkeäleiele
DeeÛeej-efJeÛeej DeMee DeeÛejCeeÛÙee oesve mJeleb$e heeleàÙee jent Mekeâleerue, Demes he.
het. Dehhee heg<keâU JesUe meebieleele.
DeMee DeOÙeelceØeJeCe JÙekeäleerÛes meceepeeMeer mebyebefOele DeeÛejCe keâmes DemeeJes les
1975 meeueer Øeefmeæ PeeuesuÙee ``keâce&Ùeesie'' Ùee «ebLeeJe¤ve mecepesue Je JewÙeefkeälekeâ
DeeÛeejefJeÛeejebmebyebOeer meebieesheebie ceeie&oMe&ve Ùee ``ceveesyeesOe-efJeJejCe'' «ebLeele efceUsue
Demes ceuee Jeešles.
Ùee «ebLeeÛes ØemleeJevee-uesKekeâ cee. ßeer. Ûeb. he. THe&â yeehetmeensye efYeMeerkeâj,
YetlehetJe&mebheeokeâ, le®CeYeejle, ÙeebÛes le®Ce YeejleceOÙes ÙesCeejs uesKe ceer Dee"JeCeerves
Je DeeJe[erves JeeÛeerle Demeles. lÙee uesKeeJejerue JeeÛekeâebÛÙee he$eJÙeJenejeleerue ieewjJeÙegkeäle
Øeefleef›eâÙee nerÛe lÙee uesKeeÛes cenòJe hešJetve osCeejer "jsue.
5 6
mebleJee*dceÙeeÛee DeYÙeeme, YeejleerÙe mebmke=âefle Je hejbhejsÛee DeefYeceeve, veJeerve
efhe{erefJe<eÙeer JeešCeejer leUceU DeeefCe JemlegefmLeleerÛes Glke=â° efveoMe&ve FlÙeeefo iees°er
ßeer. yeehetmeensyeebÛÙee MeyoeMeyoebletve JÙekeäle nesle Demeleele. keâesCelÙeener iees°erÛes ÙeesiÙe
Meyoeble cetuÙeceeheve keâjCÙeeÛeer lÙeebÛeer neleesšer JewefMe°ŸehetCe& Deens Ùeele MebkeâeÛe veener.
le®Ce YeejleÛee Jee{lee opee& DeeefCe Kehe ne lÙeebÛÙee meehes#eer keâle=&lJeeÛee heefjCeece cnšues
lejer lÙeele HeâejMeer DeefleMeÙeeskeäleer nesCeej veener; DeeefCe ns meJe& les, keâeÙee&mee"er keâeÙe& Ùee
efvejhes#e YeeJevesves keâjerle Demeleele. JeÙeeÛeer mee"er Guešuesues ns ie=nmLe le®CeeÛÙee Glmeeneves
keâece keâjleevee heentve keâesCeeÛÙeener ceveele lÙeebÛÙeeefJe<eÙeerÛee DeeojÛe efÉiegefCele nesF&ue.
ceveesyeesOe-efJeJejCe Ùee «ebLeeuee lÙeebÛeer ØemleeJevee efceUeueer lej meesvÙeeuee megiebOe
Øeehle nesF&ue Ùee keâuhevesves ceer ØemleeJevee efueefnCÙeeefJe<eÙeer lÙeebvee efJevebleer kesâueer. he.
het. DehheebefJe<eÙeerÛÙee Deeojeves Je Øesceeves lÙeebveer ceePeer efJevebleer ceevÙe kesâueer. lÙeecegUsÛe
«ebLeeuee ØekeâeefMele keâjCeejer ØemleeJevee DeeheuÙeeheg{s meeoj keâjCÙeeÛeer megmebOeer ceuee Øeehle
Peeueer. lÙeekeâefjlee ßeer. yeehetmeensyeebÛes DeeYeej ceeveeJesle lesJe{s Lees[s Deensle, keâejCe Deveskeâ
ØekeâejÛÙee keâeceeÛee JÙeehe ceeies Demeleevee DeuheeJeOeerle lÙeebveer ner ØemleeJevee efuentve efoueer.
cegefõles leheemeCÙeeÛes DeLeheemetve FefleheÙeËleÛes meJe& keâece DelÙeble DeemLesves ßeer. DeCCee
efYebieejs Ùeebveer kesâues Je lÙeekeâefjlee DeLekeâ heefjßece Iesleues. lÙeebÛes DeeYeej ceeveuesues
lÙeebvee DeeJe[Ceej veener; heCe lÙeebÛÙee $e+CeeÛee efveoxMe keâjCes ceer ceePes keâle&JÙe mecepeles.
«ebLeeÛes cegõCe cnšues keâer keâeieo efceUefJeCes ns Deefuekeâ[s Skeâ efoJÙe nesTve
yemeues Deens. ßeer. ceOegkeâj peesMeer ÙeebÛÙee meneÙÙeeves DeeefCe ßeerceeved yeeyegjeJepeer heejKes
ÙeebÛÙee meewpevÙeecegUsÛe kesâJeU Ùee efoJÙeeletve megKeeves heej he[lee Deeues. lÙeekeâefjlee
ceer lÙeebÛeer ke=âle%e Deens. ßeer. keâuÙeeCe Mesšs Ùeebveer keâe{uesues ßeermeceLeeËÛes ØesjCeeoeÙeer
megjsKe efÛe$e ßeer. ØekeâeMe Glheele ÙeebÛÙee menkeâeÙee&ves ueeYeues. lÙeebÛesner DeeYeej.
«ebLeeÛÙee ÚheeF&Ûee cegntle& PeeuÙeeheemetve šeF&heeÛÙee De[ÛeCeercegUs ceOÙeblejer oerIe&keâeue
DeJeefOe iesuee lejer ÙeesiÙe JesUer hegmlekeâeÛeer ÚheeF& hetCe& nesCÙeeÛÙee °erves iegpe&jyebOetbveer
Iesleuesues keâ° ns Skeâ lÙeebÛes JewefMe°ŸeÛe "jsue.
«ebLeeceOeerue ceveeÛÙee Mueeskeâebmee"er meceLeeËÛes efve‰eJeble Yekeäle kewâ. ßeer. MebkeâjjeJe osJe
ÙeebÛeer Øele ØeceeCe ceeveueer Deens; lemesÛe efJeJejCeeble DeeuesuÙee %eevesÕejerÛÙee DeJelejCeebmee"er
Jew. ßeer. meesvetceecee oeb[skeâj mebheeefole %eevesÕejer Øele Iesleueer iesueer Deens.
meg%e JeeÛekeâebveer Ùee «ebLeeÛee yeesOe DeJeMÙe IÙeeJee ner veceü efJevebleer.
Skeâceskeâe mee¢e keâ¤b ~ DeJeIes Oe¤b meghebLe ~~
efJeveerle
oemeveJeceer, 1901 kegâ. Jemegceleer (ieeieea) osMeheeb[s
 «ebLe lÙee lÙee mebleebÛes ØelÙe#e ¤he DemeuÙeeves «ebLeebÛee JeeÛeve-ceveve¤he menJeemener
keâuÙeeCekeâejer nesT Mekeâlees. ØeeceeefCekeâ ØeÙelveMeerueeuee lÙeecegUs OevÙelee Øeehle nesT
Mekeâles.
Dee"JÙee DeeJe=òeerÛÙee efveefceòeeves hegvecegõ& Ce, keâeieo, ÚheeF& DeeefCe Flej leoveg<ebeif ekeâ KeÛee&le Jee{ Peeueer Demetve megæe
Ùee «ebLeeÛes cetuÙe ve Jee{Jelee meeleJÙee DeeJe=òeerØeceeCesÛe "sJeues Deens. YeeefJekeâ «eenkeâebveer
hetJeeaØeceeCesÛe Deeleener menkeâeÙe& keâjeJes, ner efJevebleer.
DeepeÛÙee Øeiele efJe%eeveeves ceeveJeer peerJeve KeNÙee DeLee&ves megKeer kesâuesues veener. efmcelee eEØešme&Ûes ßeer. nsceble peesMeer DeeefCe lÙeebÛes menkeâejer ÙeebÛesyeöue ke=âle%elee
Gueš DeelebkeâJeeo, DemeneÙÙelee, peerJeIesCeer mheOee&, Øeot<eCes FlÙeeoerÛeer efvelÙe Jee{ JÙekeäle keâjerle Deenesle.
nesle Deens. ÙeecegUs mebÙece, lÙeeie, És<ejefnlelee, melJeMegæer F. meeefòJekeâ iegCeebÛeer
leer›elesves DeeJeMÙekeâlee peeCeJet ueeieuesueer Deens. SkeâØekeâejs Deeheues peerJeve DemebIeefšle- oemeveJeceer, ceeIe ceeIe ke=â. 9, 1931 DeOÙe#e
DeefmLej Peeuesues Deens. mebMeÙeelcekeâlee meJe&$e JÙeehetve Deens. DeMee efmLeleerle mebleebÛes 7 HesâyeÇgJeejer 2010 ßeerjeOeeoeceesoj Øeefle‰eve, hegCes
Jee*dceÙe peerJeveeuee ÙeLeeÙeesiÙe ceeie&oMe&ve ke⤠Mekeâles. eEnot mebmke=âleerleuee MeeÕele
peerJeveefJeÛeej–efJeÕeOece&efJeÛeej Deens. SkeâeÛe meceepeehegjlee lees veener. lÙeecegUs lÙeeÛee
DeeÛeej cnCepesÛe JÙekeäleerÛeer osJelJeekeâ[s nesCeejer JeešÛeeue. peerJevemeeHeâuÙeeÛee leesÛe
SkeâcesJe efvekeâ<e. mebleebveer DeeheuÙee peerJeveeÛes met$e lesÛe "sJeues DeeefCe ueeskeâpeeie=leerÛes
keâeÙe& kesâues. meblekeâJeer ßeeroemeieCetcenejepe ÙeebÛes efMe<Ùeesòece ØeeÛeeÙe& De. oe. Dee"Jeues
(mJeeceer Jejoevebo Yeejleer) lÙeeÛe hejbhejsÛes GòejeefOekeâejer. lÙeebveerner heejbheeefjkeâ peerJevecetuÙeebÛeer
MeeÕelelee DeeheuÙee meceLe& JeeCeerves ceveesyeesOeeÛÙee ¤heeves ceeb[ueer.
Ùee «ebLeele lÙeebveer DeeheuÙee jepekeâerÙe Je meeceeefpekeâ efmLeleerÛes ÙeLeeLe& Yeeve
"sJeuesues Demetve mebleebÛÙee GheosMeeÛes cece& meJe&mlejerÙe meceepeeheÙeËle heesÛeefJeues Deens.
Mejerj ceve yegæerÛÙee heueerkeâ[erue F&MeleòJeeÛeer DevegYetleer IesCes neÛe Keje ceeveJeer
efJekeâeme! ‘DeOeer kesâues, meebies ceie, GefÛele les pees velepevee’ Demee meceLe&yeeCee
ØeeÛeeÙeeËveerner ke=âleerle GlejefJeuee. cnCetve ceveesyeesOeeuee Skeâ DeeieUsJesieUs ¤he Øeehle
Peeues.
ceveesyeesOeeÛeer ner Dee"Jeer DeeJe=òeer cnCepes ueeskeâefØeÙelesÛes mJele:efmeæ ØeceeCeÛe! Demee
ne Deveskeâ peeCelÙeebveer ieewjefJeuesuee ceewefuekeâ «ebLe JeeÛekeâebÛes neleer osleevee Øeefle‰eveuee
Deevebo Jeešlees.
DeeheuÙee meJeexòece meeOevesves het. mJeeceerpeeRveer ßeerveejeÙeCe Deeheueemee kesâuee, mebpeerJeve
meceeOeer Iesleueer. MesJešÛÙee mebosMeele lÙeebveer cnšuÙeeØeceeCes lÙeebÛÙee «ebLeeÛes JeeÛeve-
ceveve-eEÛeleve keâjCes DeeefCe lÙeevegmeej DeeÛejCe keâjCes ns Deeheues keâle&JÙeÛe "jles. mebleebÛes
7 8

ØemleeJevee
hegCÙeeleerue Skeâ DeefOekeâejer melheg®<e ßeer. DeveblejeJe Dee"Jeues ÙeebÛÙee efueKeeCeemebyebOeer
ØemleeJevesÛÙee ¤heeves ceer keâener efueneJes, DeMeer ceePeer hee$elee veener. MeeŒe«ebLeeÛee DeYÙeeme,
lÙeebÛes ceveve-efÛebleve DeeefCe meodieg®ke=âhesves ueeYeuesueer hejceeLe& meeOevesÛeer DevegYetefle ÙeecegUs
efpe%eemetbvee osCÙeemeejKes Deceesue %eeveYeeb[ej ßeer. DeveblejeJe Dee"Jeues ÙeebÛÙeepeJeU
Deens. ceePÙee megowJeeves lÙeebÛÙee ÛejCeeMeer yemetve Ùee Yeeb[ejeleerue Ûeej-oesve keâCe heojer
hee[tve IesCÙeeÛeer mebOeer ceuee ueeYeueer Deens, lesJne ßeer. meceLeeËÛÙee ceveesyeesOeeÛes megceejs
mee[sheeÛeMes he=‰ele lÙeebveer pes efJeJejCe kesâues Deens lÙeemebyebOeer ceer keâeÙe efueefnCeej?
ceer SJe{sÛe cnCet Mekeâlees keâer Deeheues peerJeve meeLe& keâjCÙeeÛeer pÙee keâesCeeÛeer FÛÚe
Demesue lÙeeves ne «ebLe efÛeòe osTve JeeÛeeJee DeeefCe GefÛele ceeie&oMe&ve «enCe keâjeJes.
ÙegJeeJemLesleÛe ns Ie[Ces DeefOekeâ efnlekeâejkeâ.
``ceveesyeesOe'' efkebâJee ``ceveeÛes Mueeskeâ'' ns ßeermeceLeeËveer jÛeuesues ØekeâjCe ceneje°^ele
DeeefCe ceje"er Yeeef<ekeâele megheefjefÛele Deens. pÙeeuee SKeeoe lejer ceveeÛee Mueeskeâ DeJeiele
veener Demee cegueiee menmee meehe[eJeÙeeÛee veener. heCe Kejer De[ÛeCe DeMeer Deens keâer
ne GheosMe DeeefCe Deeheues ØelÙe#e peerJeve ÙeebÛeer keâener meebie[ IeeueCÙeeÛee ØeÙelve keâjeJee
Demes DeeheuÙee ceveele Ùesle veener. mebleebveer kesâuesuÙee Ùee GheosMeeÛee Deeheues peerJeve megboj,
meceeOeeveer, le=hle DeeefCe DeevebohetCe& yeveefJeCÙeeMeer keâener ØelÙe#e mebyebOe Deens, Demes
DeeheuÙeeuee Jeešsveemes Peeues Deens. Øemlegle «ebLeeÛÙee ¤heeves ceveesyeesOeeJej meefJemlej JÙeeKÙeeve
keâjCeejs ßeer. DeveblejeJe Dee"Jeues ns keâener keâesCeer DejCÙeJeeme helkeâjuesues ØehebÛeefJevcegKe
mebvÙeemeer veenerle. ueewefkeâkeâ°erves ÙeMemJeer ØehebÛe lÙeebveer kesâuee heCe peerJeveele ØehebÛe DeeefCe
hejceeLe& ns oesve JesieUs, hejmhejebheemetve mJeleb$e keâhhes Deensle Demes lÙeebveer ceeveues veener.
YeieJebleeÛÙee DeefOe‰eveeJej KebyeerjheCes GYee Demeuesuee MeeÕele YeejleerÙe peerJeveefJeÛeej,
peerJevemeeHeâuÙeeÛee kesâJeU SkeâÛe efvekeâ<e ceevelees. ceeCemeeves osJelJeekeâ[s efkeâleer Øeieefle
kesâueer, ne lees efvekeâ<e. ne efJeÛeej DeeOeejYetle ceeveuee cnCepes ØehebÛe JesieUe jeneleÛe
veener. ØehebÛe DeeefCe hejceeLe& ner oesvner SkeâÛe nesTve peeleele. peerJeve OevÙe nesles. ÙeeØekeâejs
pÙeeÛes peerJeve KejesKejÛe OevÙe Peeuesues Deens, Øemeeo pÙeeÛes peerJeve JÙeehetve jeefnuesuee
Deens, DeMee YeieJeledYekeäleeves kesâuesues ns efJeJejCe Deens.
GheosMe ceeCemeeuee vesnceerÛe efØeÙe Jeešlees Demes veener. ceeCetme ogKeCeeF&le Peeuee
lejer keâ[t Deew<eOe IesCÙeeme DeeefCe DeeJeMÙekeâ les heLÙeheeCeer keâjCÙeeme lees veeKet<eÛe Demelees.
Deew<eOeÙeespevee keâjCeeNÙee lep%eeÛee DeefOekeâej efveefJe&Jeeo Demeuee lejer yejs jesiÙeeves JneJeÙeeÛes
9 10
Demeles. Mejerjele efvecee&Ce Peeuesueer efJeke=âleer ner efJeke=âleerÛe veJns, lej les Gòece DeejesiÙeeÛes
ue#eCe Deens, DemesÛe pej jesieer ceeveeJeÙeeme ueeieuee lej efleLes OevJeblejer lejer efyeÛeeje
keâeÙe keâjCeej? peerJeveeÛes MeeÕele efveÙece cee$e keâ"esj Demeleele DeeefCe Ùee melÙeeÛes Deekeâueve
pesJne nesT ueeieles lesJne Heâej GMeerj nesTve iesuesuee Demelees. DeveskeâebÛÙee peerJeveeÛeer
DeMeer Meeskeâebeflekeâe PeeuÙeeÛes ØelÙener efomeles. cnCetve ceuee Jeešles keâer efvejesieer
peerJeveefJeÛeejeÛeer keâuÙeeCeØeo yew"keâ le®CeheCeerÛe ceveeuee ueeYeuesueer DemeeJeer. JeešÛeeue
ÙeesiÙe efoMesves JneJeer; keâesCeeÛeer Øeieleer efkeâleer nesles ne ØeMve keâenermee ieewCe.
ßeer. DeveblejeJe Dee"Jeues ÙeebÛÙee ceveesyeesOe-efJeJejCeeÛes Dehejbheej cenòJe Deens les
Ùee meboYee&le. lÙeebÛÙee JÙeeKÙeeveeÛes Skeâ "Ukeâ JewefMe°Ÿe Deens keâer DeeOegefvekeâ peerJeve
DeeefCe lÙeeleerue meieUs leLeekeâefLele ``veJe'' ØeJeen ÙeebÛes mebhetCe& DeJeOeeve "sJetve lÙeebveer
mebleebÛÙee GheosMeeÛes MeeÕelelJe Øeefleheeove kesâues Deens. ßeermeceLeeËveer keâeÙe cnšues Deens
SJe{ŸeehegjleeÛe efJe<eÙe lÙeebveer ceÙee&efole "sJeuesuee veener. ceje"er meblehejbhejsheemetve meceLe&
jeceoememJeeceer Ùeebvee JesieUs keâe{CÙeeÛee ØeÙelve lej lÙeebveer efOe:keäkeâejuee DeensÛe, heCe
meeNÙee mebleebÛes keâUJeàÙeeÛes yeesue MeeŒehetle keâmes Deensle, ns veevee ØeceeCeebveer JeejbJeej
efveoMe&veeme DeeCeues Deens. ØeeÛeerve $e+ef<ecegveeRveer ØeJeeefnle kesâuesueer mebmke=âefleOeeje DeeefCe
mebleebÛee GheosMe ÙeebÛes Skeâ¤helJe ceveeJej "meefJeues Deens. Ùeemee"er Gheefve<eoeleerue JeÛeves
Je keâLee ÙesLeheemetve lees mebleÛeefj$es DeeefCe mebleJeÛeves ÙesLeheÙeËle Yejhetj GoenjCes lÙeebveer
efoueer Deensle. Ùee efJeÛeejOeejsMeer efJemebiele Demes pes Deepe efomeles Jee DeeOegefvekeâlesÛÙee
veeJeeKeeueer Øeefleheeove kesâues peeles, lÙeeleerue lekeâueeotheCee DeveblejeJeebveer DeefleMeÙe hejKe[
ÙegefkeäleJeeoeves ef"keâef"keâeCeer mhe° kesâuee Deens.
keâesCeeuee DeeJe[es keâer ve DeeJe[es, heCe DeveblejeJe efnleØeo efmeæ ve nesCeeNÙee,
cetuÙeelcekeâ heefjJele&veeÛÙee DeeefCe lÙeeletve efvecee&Ce nesCeeNÙee DeeoMe&efJejesOeer mJewjlesÛÙee
efJe®æ Deensle. kesâJeU hejevegkeâjCeemee"er DeeefCe mJele:Jej DeeOegefvekeâlesÛee efMekeäkeâe
cee¤ve IesCÙeeÛÙee nJÙeemeeves kesâuesues mJelJenerve yeoue lej lÙeebvee meeHeâ veecebpetj Deensle.
Ùeele ØelÙe#ele: mebyebOe ceeveJeer ceveeÛee Ùeslees. Ùee ceveeÛÙee ÛebÛeuelesuee DeeJej Ieeuetve
les YeieJebleeJej efmLej keâjCes DeeefCe peerJeveJÙeJenej menpeheCes Megæ Je meeeflJekeâ keâjerle
DeKesj Mejerj, ceve Je yegæer ÙeebÛÙee heueerkeâ[s DemeuesuÙee F&ÕejlJeeÛeer DevegYetefle IesCes
neÛe Keje ceeveJeer efJekeâeme Deens. Yeeweflekeâ megKemeeOeveebÛeer GheueyOelee, GheYeesieebÛeer
efJeheguelee efkebâJee Mejerjhejlee ne ØeieleerÛee ceeheob[ ceeveCÙeele ceeveJeeÛes keâuÙeeCe veener,
ns YeejleerÙe peerJeveefJeÛeejele DevegmÙetle Demeuesues ØecegKe met$e Deens. meceLeeËveer ceveeuee
yeesOe kesâuee Deens lees neÛe. peerJeve DeMee Øekeâejs mebhetCe&heCes F&ÕejeefYecegKe nesCÙeemee"er
``cevee meppevee YeefkeälehebLesefÛe peeJes'' ne JeešÛeeueerÛee ØeejbYe. ner JeešÛeeue meceepeeÛÙee
keâesCelÙeener Lejeleerue, keâesCeener JÙekeäleeruee DeeefCe kesâJnener meg¤ keâjlee Ùesles. meJeeËvee
megueYe Demes ns meeOeve Deens. Ùee Deveg<ebieeves ceveeÛes JÙeeheej, mebYeeJÙe KeeÛeKeUies,
JeešsJejerue KeeCeeKegCee, Debeflece ue#Ùe iee"uÙeeveblej ueeYeCeejer DeefveJeÛe&veerÙe megKeceÙelee
FlÙeeefo efJe<eÙe ceveesyeesOeele Deeues Deensle. DeveblejeJeebÛÙee efve¤heCeeÛes heefjCeecekeâejkeâ
JewefMe°Ÿe ns keâer meOÙeeÛÙee meeceeefpekeâ DeJemLesÛes mebhetCe& DeJeOeeve "sJetve hejbhejeiele
peerJevecetuÙeebÛes MeeÕelelJe lÙeebveer DeeJnevehetJe&keâ Øeefleheeove kesâues Deens. heefjJele&veerÙe
keâeÙe DeeefCe DeheefjJele&veerÙe keâeÙe ÙeeÛee efJeJeskeâ meebefieleuee Deens.
meceLeeËveer ``efJeJeskesâ ef›eâÙee Deehegueer heeuešeJeer'' Demes Dee«enhetJe&keâ JeejbJeej cnšues
Deens. lÙee ef›eâÙeeheeuešeuee DeeOeejYetle efJeJeskeâ, peerJeve meHeâue ke⤠FefÛÚCeeNÙee
ØelÙeskeâeves veerš mecepeeJetve Iesleuee heeefnpes. DeeOegefvekeâ meceepeeÛeer lej ner cees"erÛe iejpe
Deens Demes ceuee Jeešles. ``ceveesyeesOe-efJeJejCe'' Ùee°erves DelÙegòece ceeie&oMe&keâ
«ebLe "jsue, Ùeele Mebkeâe veener. YeejleerÙe mebmke=âleer, efleuee ØeeCeYetle Demeuesuee heg®<eeLe&
Ûeleg°ÙeÙegkeäle mece«e peerJeveefJeÛeej, Ùee peerJeveefJeÛeejeuee DeefYeØesle Demeuesues DeeoMe&,
lÙee DeeoMee&Ûee DeeefJe<keâej keâjCeejs Øeele:mcejCeerÙe ceneheg®<e, hejbhejeiele DeeÛeejOece&
DeeefCe meeefnlÙe Ùee meieàÙeeJej Deepe DeeOegefvekeâlesÛÙee efkebâJee hegjesieeefcelJeeÛÙee ieeW[me
veeJeeKeeueer DeeIeele nesle Deensle. lÙeeleerue KejsKeesšsheCee leheemetve heenCÙeeme osKeerue
keâesCeer menmee OepeeJele veenerle. pes OepeeJeleele lÙeebÛÙeeJej ``hejbhejeJeeoer'' DeeefCe
``Øeefleieeceer'' Demee efMekeäkeâe ueiesÛeÛe ceejuee peelees. ``meceLee&efÛeÙee mesJekeâe Je›eâ heens ~
Demee meJe& Yetceb[Uer keâesCe Deens'' ne DeeJneveØeo GodIees<e pÙee Deef[ie Deebleefjkeâ ßeæsÛÙee
yeUeJej JÙe°er DeeefCe mece°er Ùee oesvner heeleàÙeebJej kesâuee peeT Mekeâlees, leer ßeæeÛe
Deepe [UceUerle keâjCÙeele Ùesle Deens. DeMee heefjefmLeleerle ceveesyeesOe-efJeJejCeeÛÙee ¤heeves
ßeer. DeveblejeJe Dee"Jeues Ùeebveer DeefleMeÙe megyeesOeheCes meebeif eleuesuee efJeJeskeâ meJe&mJeer meceÙeeseÛf ele
"jlees. mebMeÙeelcee efkebâJee heeKeb[er ÙegJekeâebvee DeeheuÙee ØeeÛeerve hejbhejsÛeer GpJeue
yeepet heenCÙeeÛeer Âef° osCeeje ne yengceesue «ebLe Deens Demes cnšuÙeeme cegUerÛe
DeefleMeÙeeskeäleer JneJeÙeeÛeer veener.
ßeer. DeveblejeJe Dee"Jeues Ùeebveer ceveeÛÙee Mueeskeâeleerue ØelÙeskeâ MueeskeâeÛes ›eâceeves
kesâuesues efJeJejCe Demes Ùee «ebLeeÛes mJe¤he Deens. lÙee lÙee MueeskeâeJej Yee<Ùe keâjleevee
lÙeeleerue Meyo ÙeespevesÛeer peer mebieleer DeveblejeJe ueeJeleele leer DelÙeble ceeefce&keâ Jeešles.
Goe. 70 JÙee MueeskeâeÛÙee ogmeNÙee DeesUerle ``keâoe yeeefOepesveeheoe'' Demee MeyoØeÙeesie
Deens, lÙeemebyebOeer DeveblejeJe efueefnleele - ``meowJe efvelÙevesceeves Demes veecemcejCe pesJne
nesles lesJne Deeheoe cnCepes mebkeâšs yeeOele veenerle Demes meceLe& cnCeleele. mebkeâšs ÙesleÛe
veenerle Demes meceLe& cnCele veenerle ns ue#eele Iesleues heeefnpes. Deeheòeer ve ÙesCes DeeefCe
ve yeeOeCes Ùeeble DeekeâeMeheeleeUeÛes Deblej Deens..... Deeheòeer ve yeeOeCes ns ceeCemeeÛÙee
mJeeOeerveÛes Deens. efmLeleØe%e, Yekeäle iegCeeleerle FlÙeeoeRÛeer ue#eCes Deelcemeele keâjCÙeeÛee
11
ØeÙelve kesâuee lej Deeheefòe ve yeeOeCÙeeÛeer cnCepes mebkeâšelener ØemeVe jenCÙeeÛeer efmeæer
Øeehle nesT Mekeâles.'' peerJeve cnšues keâer mebkeâšs ÙesCeejÛe. hejcesÕejeÛÙee YekeäleebJej
mebkeâšs ÙesleÛe veenerle ns meebieCes Keesšs. mebkeâšebvee efkebâJee peerJeveeleerue megKe:ogKeeÛÙee
Øemebieebvee DeeheCe keâMeeØekeâejs meeceesjs peelees ÙeeJej peerJeveeÛee keâme DeJeuebyetve Demelees.
F&Õejefve‰ebJej ÙesCeeNÙee mebkeâšebkeâ[s kegâÛes°vs es yeesš oeKeJetve F&Õejefve‰e efvejLe&keâ DemeuÙeeÛee
ÙegefkeäleJeeo pes keâjleele lÙeebvee Demes menpe Gòej Ùee Yee<Ùeele efceUtve iesues Deens.
``keâece'' ne pees Meyo peerJeveeÛee efJeÛeej keâjleevee JeejbJeej Ùeslees lÙeeÛÙee JeemleefJekeâ
DeeMeÙeeÛeerner DeMeerÛe cees"er ceeefce&keâ Heâes[ DeveblejeJeebveer kesâueer Deens. keâeceeÛeer JÙeehleer
kesâJeU ``meskeäme'' hegjleer ceÙee&efole ceeveCÙeeleerue DeeOegefvekeâ ieHeâuele lÙeebveer mhe°heCes
efveoMe&veeme DeeCetve efoueer Deens. keâece DeeefCe ›eâesOe ÙeeÛes peerJeveeleerue GefÛele DeeefCe
DeeJeMÙekeâ mLeeve mhe° keâjleevee DeveblejeJeebveer kesâuesues efJeJesÛevener lÙeebÛÙee MeeŒeMegæ
YetefcekesâÛeer ØeÛeerleer DeeCetve osCeejs Deens. DeeheuÙee hejbhejsleerue Deveskeâ ¤{ MeyoebÛÙee
vescekeäÙee DeeMeÙeeÛee yeesOe pemee DeveblejeJe keâ¤ve osleele leÉleÛe efkeâlÙeskeâ keâLee, Øemebie
DeeefCe Gkeäleer ÙeebÛesner meebmke=âeflekeâ JewefMe°Ÿe efJeMeo keâ¤ve meebieleele. lÙeecegUs JeeÛekeâebÛÙee
°eruee JÙeehekeâlee lej ÙeslesÛe heCe GôesOekeâ yengßeglelesÛee ueeYener JeeÛekeâeuee neslees.
Demee Deveskeâ JewefMe°Ÿeebveer vešuesuee ne «ebLe. Skeâe DeefOekeâejer heg®<eeves kesâuesuÙee
meKeesue DeeefCe ØeoerIe& peerJeveefÛebleveeÛes ns meej. hejbhejsÛÙee efceLÙeeefYeceeveeves veJns
lej efJeMegæ ueeskeâkeâuÙeeCeeÛÙee leUceUerves, meJe&meeceevÙeebmee"er «ebLeyeæ kesâuesues,
lÙeeÛee ueeYe DeeheCe IesCÙeele DeeheuesÛe efnle Deens. DeveblejeJeebÛes pes efJeÛeejOeve Deens
lÙeemebyebOeer celeØeoMe&veeÛeer DeveefOekeâejÛes°e ceuee keâjeJeÙeeÛeer veener. SJe{sÛe cnCeeJeÙeeÛes
Deens keâer lÙeebveer Ùee «ebLeeÉejs pes osCÙeeÛee ØeÙelve kesâuee Deens lÙeeÛes yengpevemeceepeeves
hetJe&«enjefnle YeeJevesves mJeeiele keâjeJes DeeefCe ÙeeJeÛÚkeäÙe ``YeefkeälehebLee''ves peeCÙeeÛee
ØeÙeeme keâjeJee. ceveeÛes Mueeskeâ ns kesâJeU ueneve cegueebÛÙee hee"eblejemee"er vemetve, YeejleerÙe
peerJeveefJeÛeej meceepeeuee osCÙeeÛes les Skeâ ceeOÙece Deens ÙeeÛeer peeCe Øemlegle ceveesyeesOe
efJeJejCeeves DeJeMÙe ÙesT Mekesâue.
ceer hegvne veceüheCes cnCelees keâer ceer pes Ûeej Meyo efueefnues Deensle leer ¤{eLee&ves
Ùee «ebLeeÛeer ØemleeJevee veJns. lÙeeÛÙee kesâJeU OeeJelÙee JeeÛeveeÛee ceePÙee ceveeJej pees
mebmkeâej Peeuee DeeefCe pes efJeÛeej menpeheCes ceveele Deeues lÙeeÛeer ner kesâJeU mebef#ehle
veeWo Deens. DeMeer veeWo ØeiešheCes keâjCÙeeÛeer mebefOe ceuee efoueer Ùeeyeöue «ebLeeÛÙee
ØekeâeMekeâebÛee ceer $e+Ceer Deens.
veeiehetj Ûeb. he. efYeMeerkeâj
JemeblehebÛeceer Mekesâ 1901 YetlehetJe& mebheeokeâ, `ow. le®Ce Yeejle' hegCes.
12
efJeJejCe 1

~~ ßeerMebkeâj ~~

ceveesyeesOe-efJeJejCe
meceLe& jeceoememJeeceeRÛÙee ceveesyeesOe Ùee ØekeâjCeeÛee efJeMes<e efJeÛeej DeeheCe Deeleeb
keâjCeej Deenesle. oesveMeW heeÛe M}eskeâebÛeW nW }nevemeW ØekeâjCe Deens. hejbleg mebhetCe&
meceLe&-Jee*dceÙeeÛeW leW meej Deens. ceveeÛes M}eskeâ Ùee veeJeeveWefn nW ØekeâjCe Øeefmeæ
Deens. meceLe&-Jee*dceÙe lemeW heg<keâU efJemle=le Deens, ØeÛeb[ Deens. mJeÙebheekeâIejebleer}
ÛešCeerefce"eheemetve DeOÙeelceeÛÙee hejceesÛÛe DevegYeJeeheÙeËle peerJeveeJeMÙekeâ DeMee meJe&
iees°eRÛes ceeie&oMe&ve meceLe&-Jee*dceÙeeveW "me"MeerleheCeW kesâ}W Deens. Ùee Jee*dceÙeeÛeer
JÙeehekeâlee Dee§eÙe& JeešeJeW Flekeâer efJeMee} Deens.
meceLeeËÛeW Jee*dceÙe jÛevesÛÙee °erveW Úboesyeæ Deme}W lejer Mew}er DeeefCe DeeMeÙe
Ùee °erveW leW ieÅeØeeÙe Deens. meceLeeËÛÙee mJeYeeJee}e Yee<esÛee nUgJeejheCee, DeeMeÙeeÛee
jmeeUheCee DeeefCe jÛevesÛeer keâesJeUerkeâ peCet ceeveJele vemeeJeer; heCe meceLe&-Jee*dceÙeeÛeW
meej cnCetve Gu}sefKe}s}W nW ceveesyeesOe ØekeâjCe cee$e jmeeUheCeeÛÙee °erveWefn mejme
Deens. Ùee ØekeâjCeeÛes hegvneb JeWÛes keâe{CeW nW Heâej DeJeIe[ peeleW. Dece=le DeešJetve DeOex
keâjleeb Ùesle veener; keâjeJeW }eiele veeneR, keâ¤b veÙes; lemeWÛe ÙesLeWefn nesleW.
ßeerefJeveesyeepeeRveer DeeheuÙee DeeJe[erØeceeCes MebkeâjeÛeeÙe&, %eevesÕej, veeceosJe, SkeâveeLe
ÙeebÛÙee yeesOeØeo Jee*dceÙeeÛeW meej keâe{tve, leW efvejefvejeàÙee veeJeebveer }neve }neve
hegmlekeâebÛÙee ¤heeveW Øeefmeæ kesâ}W Deens. heCe lÙeebveer meceLeeËÛes ns ceveesyeesOe ØekeâjCe
cee$e meJe&ÛÙeemeJe& Øeefmeæ kesâ}W Deens. lÙeeÛes hegvneb JeWÛes keâe{}s veenerle DeeefCe lÙeeÛÙee
ØemleeJeveWle DeMee DeLee&Ûes cnš}W Deens keâer meceLeeËÛes Jee*dceÙe ner meesvÙeeÛeer KeeCe
Deens. lÙeeletve meesveW heg<keâU efveIeles. heCe ceveesyeesOe ner meesvÙeeÛeer KeeCe vemetve peCet
meesvÙeeÛeer }ie[ Deens. Jee meesvÙeeveW Yej}s}er eflepeesjer Deens DemeWefn cnCelee ÙesF&}.
ßeerefJeveesyeebÛee DeefYeØeeÙe DeieoeR ÙeLeeLe& Deens.
ceer ceePee mJele:Ûee DevegYeJeÛe meebielees. hegmlekeâ menpe efKeMeeble "sJeCÙeepeesieW
DemeuÙeeveW Je cetuÙeefn keâceer DemeuÙeeveW ØeJeemeele JeeÛeCÙeekeâefjleeb cnCetve yengOee
ØelÙeskeâ JesUer veJes hegmlekeâ efJekeâle Iesle}s ies}s. DeeJe[}suÙee, Ûeebie}s Jeeš}suÙee
2 ceveesyeesOe
M}eskeâebJej ØelÙeskeâ JesUer KegCee keâjerle ies}eW. DemeW 5-6 JesUe lejer Pee}W. Skeâoeb
ceveesyeesOeeÛeer leeR meJe& hegmlekeWâ kegâletn}eveW Skeâ$e heeefn}er lesJne Dee{U}s keâer oesveMeW-
heebÛe M}eskeâebhewkeâer 164-165 M}eskeâebJej efveJe[erÛÙee KegCee Deensle.
leelheÙe& FlekeWâÛe keâer ceveesyeesOe nW meJe&Ûe ØekeâjCe Heâej mejme, DeeMeÙeIeve DeeefCe
yeesOeØeo Deens. DeeheCe efpelekeäÙee JesUeb JeeÛetb eflelekeäÙeeJesUeb efvejefvejeUsÛe M}eskeâ
nJesnJesmeW Jeešleele. DemeW nW Heâej megboj ØekeâjCe Deens.
DeeceÛes oeoe (meodieg® oemeieCetcenejepe) ns Jemlegle: meceLe& meebØeoeÙeeÛes; heCe
lÙeebÛes efJeMes<e Øesce ßeerlegkeâesyeejeÙeebÛÙee ieeLÙeeJej DeeefCe %eevesÕejerJej nesleW. lÙeeble les
Deieoer jbietve osnYeeve efJemejeÙeÛes. heCe leerLe&mJe¤he oeoebvee ceveesyeesOe nW ØekeâjCe cee$e
Heâej DeeJe[s.
ceveeÛes M}eskeâ meJe& meceLe&-Jee*dceÙeeceOÙeW meesheWheCee, mejmelee, "me"MeerleheCee
DeeefCe Glke=â°heCeW kesâ}s}s GÛÛe DemeW ceeie&oMe&ve ÙeebveeR DeesleØeesle Yej}s}s Deensle. Ùee
SkeâeÛe ØekeâjCeeceOÙeW meceLe& DeeheuÙee meJe& meeceLÙee&efveMeer GYes Deensle. FlekeWâÛe veJns
lej ßeer%eevesÕejcenejepe, legkeâesyeejeÙe DeeefCe ßeerkeâyeerj ÙeebÛeerefn Yesš Ùeeef"keâeCeer nesles
DeeefCe cnCetve ceveeÛÙee M}eskeâebÛeer iees[er keâebneR JesieUerÛe Deens.
meceLeeËÛÙee Yee<esÛeer ieÅemeÂMelee DeeefCe Yee<eeMewefLeuÙe ceveeÛÙee M}eskeâebleefn
Dee{Ules. JÙeekeâjCeoes<eefn DeveskeâJesUeb Yesšleele. JÙeekeâjCeMegæ Yee<esÛÙee keâmeesšer}e
ns M}eskeâ eflelekesâmes Glejle veenerle. heCe ne oes<e kesâJeU meceLeeËÛeeÛe Deens Demes
veener. ßeerJeecevehebe[f le, jIegveeLehebe[f le, jece peesMeer, ØeYeekeâj ÙeebÛeerenf Yee<ee JÙeekeâjCe°Ÿee
efMeefLe}Ûe Deens. DeeceÛes leer. oeoeefn JÙeekeâjCeekeâ[s HeâejmeW }#e osle vemele.
JÙeekeâjCeeÛes efveÙece iegb[eUtve "sJeCÙeele Ùee meJeeËveerÛe heg<keâU mJeeleb$Ùe Iesle}W Deens.
DeheJeeo Heâkeäle Skeâ ceesjeshebleebÛee. lÙeebÛes meJe& keâeJÙe jÛevesÛÙee °erves DelÙeble
JÙeekeâjCeMegæ DemeW Deens. lÙeebÛÙee meJe& keâeJÙemebYeejeble JÙeekeâjCeeÛÙee Ûegkeâe 4-5
lejer MeesOetve meebhe[leer} keâeR veeneR ÙeeefJe<eÙeeR Mebkeâe Deens. keâefJekegâ}ieg® keâeef}oeme
megæeb Deveskeâ ØeÙeesie heeefCeveer}e mees[tve keâjlees. ØeefleYeemebheVe cenekeâJeeRveeR JÙeekeâjCeeÛee
Deheceeve kesâ}s}e veener nW KejW. heCe JÙeekeâjCeeÛÙee efveefye[ yebOeveecegUW Yee<es}e
pe[heCee Ùesle Demes} lej leesefn lÙeeveeR ÙesT efo}s}e veeneR. meceLeeËÛeer Yee<ee Dee<e&
cnCepes $e+<eeRÛeer, $e+<eer}e MeesYeCÙeemeejKeer Deens.
KejesKejerÛe ØeefleYeemebheVe DeefOekeâejÙegkeäle JeeCeer}e JÙeekeâjCe°Ÿee Deme}s}s
Lees[smeW MewefLeuÙeefn MeesYetve efomeleW. efveoeve cetUÛÙee meeQoÙee&le GCeerJe DeeCeerle veeneR,
SJe{W lejer efveef§ele cnCeleeb ÙesF&}. keWâme DeieoeR Ûeehetve Ûeeshetve yeebOe}s lejÛe Ûeebie}s
efomeleele DemeW keâebneR veeneR. SKeeo-ogmejer ceeskeâUer JeeNÙeeJej YegjYegjCeejer kesâmeebÛeer
efJeJejCe 3
yeš meeQoÙe& Jee{efJeCeejerefn "jles. ÙeeG}š keWâme DemleeJÙemle DeeefCe efhebpeej}s}sefn
Demet veÙesle. Yee<esÛeWefn lemeWÛe Deens.
JÙeekeâjCe°Ÿee MewefLeuÙe ne oes<e Keje heCe Heâejmee cenòJeeÛee veeneR. DeeOeeR
Yee<ee keâeR DeeOeeR JÙeekeâjCe? Yee<esJe¤ve JÙeekeâjCe leÙeej Pee}s Deens. lÙeecegUW
ØeefleYeeJeble cenekeâJeeRvee DeeefCe meceLeeËmeejKÙee peveefnleemee"eR leUceUCeeNÙee melheg®<eebvee
JÙeekeâjCeemee"eR OeejsJej Oe¤ve Ûee}Ceej veeneR. ceveeÛÙee M}eskeâebleer} Yee<ee JÙeekeâjCeeÛÙee
Je ÚboeÛÙee °erveW keäJeefÛeled keâes"W efMeefLe} Deme}er lejer ceveesyeesOeebleer} Yee<eWle Skeâ
ØekeâejÛes GmeUleW ÛewlevÙe Deens, Deespe Deens, DeeJesMe Deens, mee#eelkeâejeÛeW lespe
Deens, peveefnleeÛeer leUceU Deens, meJe&ØekeâejÛÙee ceeie&oMe&veeÛee vescekesâheCee Deens
DeeefCe lÙeecegUW nW ceveesyeesOe ØekeâjCe DeefleMeÙe ceveesJesOekeâ DeeefCe ØeYeeJeer Deens nW
veekeâejleeb ÙeeJeÙeeÛeW veeneR.
JÙeekeâjCe°Ÿee oes<e DemeuÙeecegUWÛe ceveeÛes M}eskeâ ØeYeeJeer "j}s Deensle DemeW
cee$e ke=âhee keâ¤ve keâesCeeR mecepetb veÙes.
ceveesyeesOe nW ØekeâjCe cegKÙele: 200 M}eskeâebÛeW Deens. heefn}e M}eskeâ veceveeÛee
DeeefCe MesJešÛes Ûeej GhemebnejeÛes efceUtve ns oesveMesheebÛe M}eskeâ Deensle. keâebneR
ef"keâeCeeR ceveeÛes M}eskeâ 210 DemeuÙeeÛee Gu}sKe Deens. heCe ØeÛeef}le DeeJe=òÙee
lejer 205 M}eskeâebÛÙeeÛe Deensle. ceer 210 M}eskeâebÛeer DeeJe=efòe heeefn}er Deens. heCe
ceer efJeÉeved vemeuÙeecegUW ce}e DeeJe=òÙeebÛÙee DeMee mebMeesOeveeÛeW lemeW Deekeâ<e&Ce veeneR.
ceveeÛes M}eskeâ ns pej meejYetle Jee*dceÙe Deens lej leW lejeR SJe{s cees"s cnCepes
200 M}eskeâebÛes keâeb DemeeJeW? }nevemeW megšmegšerle 25-30 M}eskeâebÛeW keâeb Demet
veÙes? DemeW JeešCÙeeÛee mebYeJe Deens. lemeW DemeleW lej Ûee}}W vemeleW DemeW cegUerÛe
veeneR. MebkeâjeÛeeÙeeËÛeeR efkeâlÙeskeâ ØekeâjCes DeMeer ÚesšeR ÚesšeR heCe DelÙeble ØeYeeJeer DeMeer
Deensle. ceveesyeesOe eflelekeâe }neve veeneR DeeefCe meeceevÙele: ceveg<ÙeØeke=âleerÛee, ØeJe=òeerÛee,
efJeÛeej keâjleeb Heâej }neve ØekeâjCeW GheosMe cnCetve hegjWMeerefn "jle veenerle. ceeCemeeÛeer
yegefæ, ceeCemeeÛeer ØeJe=òeer, ceeCemeeÛeer heefjefmLeefle FlekeäÙee efJeefJeOelesves Yej}s}er Demeles
keâeR hejceeLee&Ûeer JeešÛee} KejerÛe keâjeJeÙeeÛeer Demes} lej lÙee}e keâjeJeÙeeÛeW ceeie&oMe&ve
peje meefJemlejÛe keâjeJeW }eieleW. veJeKÙee ef"keâeCeer mJele: peeJeÙeeÛeW Demes} lej heòee
Lees[e meefJemlejÛe ceenerle keâ¤ve IÙeeJee }eielees. <eef[^heg šeketâve Åee DeeefCe yeÇÿe peeCee
SJe{Ÿee Skeâe JeekeäÙeeble GheosMe keâ¤ve Ûee}le veeneR. SJe{ŸeeMee Skeâe JeekeäÙeeveW %eeve
nesle DemeleW lej Gheefve<eoebleer} peer Øeefmeæ leòJeceefme FlÙeeefo Ûeej ceneJeekeäÙeW
Deensle, lesJe{ŸeeveW ceeCemeeÛes meJe&keâeUeR Je hetCe&heCeW Yeeie}W DemeleW. keâejCe cetU
efmeæevle lesJe{eÛe Deens. Deveskeâ cenelcÙeebveeR efvecee&Ce kesâ}s}s }#eeJeefOe «ebLe, lÙeeJejer}
4 ceveesyeesOe
šerkeâe DeeefCe Yee<ÙeW DemeW ØeÛeb[ Jee*dceÙe ceie efvecee&Ce Pee}WÛe vemeleW. hejbleg FlekeWâ
Lees[keäÙeeble meebietve ceeCemeeÛeW Yeeiele veeneR. yegefæ DemeeJeer eflelekeâer Skeâe«e Je kegâMee«e
vemeles. efle}e De%eeve-ceesn-Deemeefkeäle Denbkeâej FlÙeeefo FlÙeeefo keâejCeebveer melejeMeWmee"
Heâešs Hegâš}s}s Demeleele. DeeefCe lÙeecegUW yegæerÛes Deens leW meeceLÙe&efn Deveskeâ Øekeâejebveer
Heâeštve efJeYeeie}s}W Demeles. lÙeecegUW ceeCemeeÛeer efmLeefle ``Skeâ Oe[ vee YeejeYej
lÙee efÛebOÙee keâMee}e'' DeMeer nesles.
ogmejs DemeW keâeR hejceeLe& nJeemee Jeeš}e lejer mebmeejeble pees Dee«en Demelees, peer
efpeö Demeles, ØeÙelveeÛeer hejekeâe‰e Demeles eflelekeâer Je leMeer hejceeLee&le vemeles. meb#eshe,
keâeškeâmej, YeeieJeeYeeieJeer, Ûee}{keâ}, meejer Ùesles leer hejceeLeeËÛÙee ceeLeer. mebmeeje}e
JesU Demelees, hejceeLee&}e vemelees. lÙeecegUW Deveskeâ ØekeâejÛeW mebMeÙe ØeJe=efòe-heefjefmLeleerÛee
heefjCeece cnCetve ceeCemeeÛÙee ceveeble [eskeâeJele Demeleele. lÙeebÛes efvejekeâjCe PeeuÙeeefMeJeeÙe
DeemLee Jeešle veeneR. DeemLee JeešuÙeeefMeJeeÙe Dee«en, nó Jee efpeö efvecee&Ce nesle
veeneR. mebMeÙeeÛÙee efvejekeâjCeemee"eR, MebkeâebÛÙee Gòejebmee"eR, ØeMveebÛÙee mees[JeCegkeâermee"eR
efJemleejeveW meebieeJeW }eieleW. efJemleej Heâej Pee}e lej lÙeeÛeeefn kebâšeUe Ùeslees. Yeej
Jeešlees. mhe°erkeâjCeeÛÙee, efJeJesÛeveeÛÙee, hešJetve osCÙeeÛÙee, ceve jbieefJeCÙeeÛÙee
efJemleejeble cetU efJe<eÙe PeebkeâesUtve meebhe[sveemee neslees. cnCetve MeeŒekeâejebveer ef}efnCeW,
yees}CeW keâmeW DemeeJes ÙeeÛee efveÙece meebieleebvee ``veeeflemeb#esheefJemlejced'' Heâej Lees[keäÙeeble
meebiet veÙes Je heeuneUefn }eJetb veÙes Demee DeeosMe efo}e Deens. Ùee DeeosMeeÛeW cece&
ceveeÛes M}eskeâ jÛeleebvee meceLeeËveer vescekeWâ }#eeble "sJeuÙeeÛeW efomeles.
ns pes ceveeÛes M}eskeâ Jee ceveesyeesOe lÙeeÛee GheÙeesie keâeÙe? Ùee «ebLeeÛeer Heâ}ßegefle
keâeÙe? leW mJele: jeceoememJeeceeRveeRÛe GhemebnejeÛÙee MesJešeR DeieoeR MesJešÛÙee M}eskeâeble
meebefiele}s Deens. meceLe& cnCeleele,
ceveeÛeeR MeleW Sskeâleeb oes<e peeleer ~
celeercebo les meeOevee ÙeesiÙe nesleer ~
Ûe{s %eeveJewjeiÙe meeceLÙe& DebieeR ~
cnCes oeme efJeÕeemeleeb cegefkeäle Yeesieer ~~
ceveeÛes M}eskeâ SskeâCÙeeÛee heefjCeece cnCetve ceeCemeebleer} oes<e veenermeW nesleele.
ns oes<e Deveskeâ ØekeâejÛes Deensle. yegæerÛeer ÛebÛe}lee, ceveeÛes mebkeâuhe-efJekeâuhe, FbefõÙeebÛeer
efJe<eÙeebefJe<eÙeerÛeer Deemeefkeäle, lÙee °erveW vekeâes efleLes, vekeâes leMee, vekeâes lesJneb
nesCeeNÙee MejerjeÛÙee ne}Ûee}er ner oes<eebÛeer cetU mLeeveW. keâece›eâesOeeefo <e[defJekeâejefn
ÙeebleÛe meceeefJe° nesleele. ns meieUs oes<e ceveesyeesOeeÛÙee ßeJeCeeves veeneRmes nesTb
efJeJejCe 5
}eieleele. ØeLeceÛe keâeÙe ÛegkeâleW leW mecepeleW. oes<e kegâ"s, keâesCeles keâmes Ie[leele leW
}#eeble ÙesleW. oes<eebvee oes<e keâeb cnCeeJeW lesefn keâUt }eie}s DeeefCe ceie DeLeeËleÛe les
šeUeÙeÛes GheeÙeefn }#eeble Ùesleele. oes<e šeUCeW DeeJeMÙekeâ Deens nW hešt }eieleW
DeeefCe les šeU}sÛe heeefnpesle Demee Dee«enefn efvecee&Ce neslees.
pÙeebÛeer yegefæ cebo Deens lÙeebveeefn nW meeOetb }eieles DemeW meceLe& cnCeleele.
ceveg<ÙeeÛÙee yegæerÛeer leer#Celee, efvece&}lee, efJeheg}lee ceeCemeeceeCemeeble JesieJesieàÙee
ØeceeCeeÛeer Demet Mekeâles. heCe ceeCetme cnCetve pevcee}e Dee}e keâeR lÙee}e keâebneR vee
keâebneR yegæerÛeW osCeW }eYe}s}W DemeleWÛe DemeleW. leW GCeW–DeefOekeâ Demes} heCe vemeleWÛe
DemeW keâOeeR nesle veeneR. lÙeecegUW ØelÙeskeâe}e Deehe}er Øeieefle keâ¤ve IesCeW MekeäÙe nesles
Je lÙeecegUWÛe ›eâcee›eâceeves ceeCemeeÛeW %eeve Jee{tb }eieleW. leW efškeâefJeCÙeemee"er JewjeiÙeeÛeer
DeeJeMÙekeâlee Demeles nWefn ceeCemee}e hešleW DeeefCe peW hešleW leW efve‰sveW DeeÛejCeeble
DeeCeCÙeeÛeW meeceLÙe&efn Jee{le peeleW.
nW meJe& Ie[le peeleW Ùeeble Mebkeâe veeneR. hejbleg lÙeemee"eR ceeCemeeÛee efJeÕeeme Â{
DemeeJee }eielees. MeeŒe keâeÙe, mebleebÛeW yeesOeØeo Jee*dceÙe keâeÙe Jee meodieg¤Ûee GheosMe
keâeÙe, meJe&Ûe ceeveJeeÛÙee keâuÙeeCeemee"er DemeleW. hejbleg lÙeeJej pej Â{ efJeÕeeme
vemes} lej ceeCemeeÛÙee neletve JneJeÙeeÛeW keâesCelesefn ØeÙelve efve§eÙeeveW Jee meelelÙeeveW
nesle veenerle lÙeecegUW Ûeebie}e yeesOe Jee JÙeefkeäleJÙekeäleerÛeer Deme}s}erefn hee$elee GheÙeesieeme
Ùesle veener. G}š mebMeÙeecegUW Øeieefle nesCÙeeÛÙee SsJepeer hejeieefle nesle peeles DeeefCe ner
IemejCe efJeveeMeeheÙeËleefn heeWÛet Mekeâles. ÙeeÛekeâefjleeb meceLe& cnCeleele– legceÛÙeeble keâebner
oes<e Deme}s, legcner ceeflecebo Deme}ele lejer legcne}e meeOeve }eYes}, legceÛeer Øeieefle
nesT Mekesâ}. legcner cegkeäleerÛee, cees#eeÛee kewâJeuÙemegKeeÛee DevegYeJe ØelÙe#e IesT
Mekeâe}. heCe legcner Â{ efJeÕeemeeveW hetCe& ßeæsveW Ùee ceeiee&Ûeer JeešÛee} kesâ}er heeefnpes.
Øeieefle ner efvejefvejeàÙee DeJemLee›eâceeveW JneJeÙeeÛeer Demeles DeeefCe meJe&Ûe ceeCemes
keâebner Skeâe heeÙejerJej, Skeâe heeleUerJej Demet Mekeâle veenerle. hejceeLee&Ûee DeejbYe keâeÙe
Jee hejceeLee&Ûeer JeešÛee} keâeÙe–Demee} lesLetve heg{leer Ûe}e Ùee heæleerveWÛe JneJeÙeeÛeer
Demeles. DeeefCe Oej}s}er Jeeš, ve kebâšeUleeb, DeeUme Je lÙeecegUW JeešCeejW KeesšW meceeOeeve
šeUtve, Ûee}le jeneJeer }eieles. Ùeemee"er efJeÕeemeeÛeer efveleeble DeeJeMÙekeâlee Demeles.
hejceeLe& ne meieàÙeebmee"eR Deens. meieàÙeebvee lesLeW DeefOekeâej Deens. nW efkeâleerefn
KejW Deme}W lejer ØehebÛe Oe[ keâjCÙeeÛeW meeceLÙe&efn pÙeebÛÙeepeJeU veeneR, leeR ceeCemeW
hejceeLee&le ÙeMemJeer nesleer} nW ie=nerle OejCeW ÛegkeâerÛeW Deens. ØehebÛeemee"eR peMeer yegefæ
}eieles leMeerÛe leer hejceeLee&mee"erefn }eieles. Lees[er DeefOekeâÛe }eieles cnš}W lejer
Ûee}s} heCe ØehebÛeeJej ceeCemeeÛee pesJe{e efJeÕeeme Demelees, lesJe{e hejceeLee&Jej Demele
6 ceveesyeesOe
veeneR. DeeefCe cnCetve lÙeeÛeer keâeÙe&#ecelee ØehebÛeeble Øeieš nesles, hejceeLeeËle nesle veeneR.
ceveg<Ùee}e yegefæ DeeefCe YeeJevee Ùee oesve iees°er }eYe}suÙee Deensle. YeeJevesÛee lees}
jeKeCÙeemee"eR yegæerÛee heg<keâU GheÙeesie neslees. heCe kesâJeU yegæerÛeer JeešÛee} JeebPeesšer
"jles. YeeJevee cee$e OÙesÙeeheÙeËle mejU heesÛetb Mekeâles. heeCÙeeÛee mJeYeeJe JeenCÙeeÛee
Deens, les mecegõe}e efceUsheÙeËle pemeW JeenleÛe jenles cee$e lees ØeJeen Jeenlee jener} nW
heneJeW }eieleW. lemeWÛe ceeCemeeÛÙee YeeJevesÛeWefn Deens.
DelÙeble yegefæceeve ceeCemeW JewHeâuÙeeveW Jes[eR Pee}s}eR Dee{Uleele heCe YeeJevesÛÙee
GlkeâšlesÛes ns og<heefjCeece efomele veenerle, efveoeve eflelekeäÙee ØeceeCeeble lejer efomele
veenerle. Glkeâš YeeJevesÛeer ceeCemes meeceevÙeebÛÙee Âef°keâesveebletve DeJ]ÙeJenejer "jleele.
lÙeecegUW }eskeâ lÙeebvee Jes[s cnCeleeleefn. heCe lÙeebÛeW leW Jes[ ÛeebieuÙee DeLee&veW OÙesÙeeÛeW
Jes[ DemeleW. DeeefCe DeMeer OÙesÙeJes[er ceeCemesÛe ÙeMemJeer nesleele Je ÙeMeeÛee ceeie&
Iee}tve osTbefn Mekeâleele.
efJeÕeeme nW YeeJevesÛesÛe Ûeebie}W ¤he Deens. lees efJeÕeeme pÙeeÛÙee ef"keâeCeeR Deens
lÙeeÛÙee ØeÙelveeble keâOeer GCeerJe he[le veeneR DeeefCe lÙeecegUWÛe lees ``ÙeeefÛe osneR ÙeeefÛe
[esUeb'' cegkeäleerÛee meesnUe Yeesiet Mekeâlees.
cegefkeäle, cees#e, kewâJeuÙe ÙeebÛes mJe¤he JeCe&ve keâ¤ve meebieCes keâ"erCe Deens. ØelÙe#e
mejmJeleer}e megæeb leW meebielee ÙesCeej veeneR Demes cnCeleele. DeMeer ner FbefõÙeeleerle,
hejceevebomJe¤he, DeJee*dcevemeieesÛej cegefkeäle ner mee#eelkeâejeÛee, DevegYeJeeÛee efJe<eÙe
Deens. leerefn ØelÙe#e Yeesieleeb Ùesles DemeW Ùee ceveeÛÙee M}eskeâebÛeW meeceLÙe& Deens DemeW
meceLe& cnCeleele.
Kees} Jeeoeble ve efMejleeb, ceveeÛÙee M}eskeâecegUW ceveg<ÙeeÛeW peerJeve YeJÙe, efoJÙe,
Goeòe, Meeble, ØemeVe, meceeOeeveer, keâeÙe&#ece, efvej}me DeeefCe lespemJeer nesCÙeeÛeer hetCe&
MekeäÙelee Deens, Demes cnCeleeb ÙesF&}. cee$e lÙeemee"er Â{ efJeÕeeme heeefnpes. vegmeleW
JeeÛeve, vegmeles ßeJeCe nW lÙee°erveW cegUerÛe hegjsmeW veener. Deew<eOeebÛÙee peeefnjeleer JeeÛetve
Jee peeefnjeleerÛes keâeieo keâesU}s}s heeCeer efheTve pemee jesie yeje nesCÙeeÛeer Lees[erefn
MekeäÙelee veeneR; lemesÛe vegmelÙee SskeâCÙee-JeeÛeCÙeeveW keâeneRefn nesCÙeeÛeer MekeäÙelee
veeneR, SskeâCÙeeÛÙee ceeieesceeie ceveve, efÛebleve DeeefCe DeeÛejCe heeefnpesÛe. efJeÕeeme
"sJeeJee Ùee cnCeCÙeeble lesÛe DeefYeØesle Deens. heg<keâU }eskeâ leMeer ceePeer osJeeJej ßeæe
Deens cnCeleele, heCe leer }yee[er Deens. osJeeJej ßeæe Deens cnCeCeeNÙeeÛÙee Jele&veeble
mebÙece DeeefCe meoeÛeej Ûe{lÙee Jee{lÙee ØeceeCeeble efome}sÛe heeefnpesle. pesLes KejeÛe
efJeÕeeme Demelees lesLeW MeW[er legšes keâeR heejbyeer legšes DeMee efve«eneves ceveg<Ùe ØeÙelveMeer}
Demelees.
efJeJejCe 7
cee$e hetCe& efJeÛeej ve keâjleeb, Kees}Jej ve peeleeb keâebnerlejer ie=nerle Oe¤ve JeeieCeW
cnCepes ßeæeÙegkeäle peerJeve veJns. ve meesmeCÙeemeejKes melÙe ceveg<Ùe heentb FefÛÚle veener.
ner keâebneR ßeæe veJns. veerš Meejerefjkeâ leheemeCeer le%eekeâ[tve keâ¤ve IÙeeJeÙeeÛeer veener
Je mJele:}e efvejesieer mecepeeJeÙeeÛeW Ùee}e keâebneR efJeÕeeme "sJeCes cnCeleeb ÙesCeej veeneR.
nW efYe$esheCe Deens. Demees. ßeæeefJeÕeemeeÛee efJe<eÙe ceveeÛÙee M}eskeâebletve heg{W ÙesCeejÛe
Deens. ceveeÛes M}eskeâ SskeâCÙeekeâefjlee ceeveefmekeâ efmeælee keâMeer Deme}er heeefnpes leW
}#eeble ÙeeJeW cnCetve Heâ}ßegleerÛÙee Debeflece M}eskeâeÛee Gu}sKe kesâ}e.
ceveeÛes M}eskeâ ns Skeâ mJeÛÚ, Meerle} megceOegj pe}eÛeW mejesJej Deens. efpeJeble
mejesJej Deens. DeeheuÙee}e heeefnpes lesJe{s heeCeer DeeheCe lÙeeletve IesT MekeâleeW.
Deehe}er Meefkeäle, Deehe}er yegefæ, Deehe}s meeceLÙe&, Deehe}er efvekeâ[ ner Heâej ceÙee&efole
Deens. yegškegâuÙeeble ÙesCeejW heeCeer pemeW yegškegâ}WYejÛe DemeCeej lemesÛe ceveeÛeW M}eskeâ
meebieleebvee ceePeW nesCeej Deens nW DeeheCe }#eeble "sJe}W heeefnpes. Yeeb[Ÿeeble heeCeer
SJe{smeW lej ÙesCeej, ceie mejesJejeJej pee keâMee}e, Demes cee$e cnCetb veÙes Je yegšgkeâ}s
}neve Deens cnCetve [yekeäÙeebleefn yeg[Jet veÙes. ceveeÛes M}eskeâ meebieeJeÙeeÛeW "jefJe}W leW
ÙeeÛe °erveW. %eevesÕejcenejepe cnCeleele lÙeeØeceeCes Lees[e hee}š keâ¤ve ceerefn cnCelees
keâeR `lejer DeJeOeeve Skeâ}s oerpes ~ ceie meJe& megKeemeer hee$e nesFpes ~ ns Øeefle%eesòej
meceLeeËÛeW ~ GIe[ Sskeâe ~~' (%ee. 9~1)
ieCeeOeerMe pees F&Me meJeeË iegCeebÛee ~
cegUejbYe DeejbYe lees efveieg&CeeÛee ~~
vecetb Meejoe cetU ÛelJeej JeeÛee ~
iecetb hebLe Deeveble Ùee jeIeJeeÛee ~~1~~
keâesCelÙeener keâeÙee&ÛÙee DeejbYeer cebie}eÛejCe keâjCÙeeÛee efMe°eÛeej Deens. cebie}eÛejCe
keâjCÙeeÛÙee 2-3 heæleer Deensle. «ebLeeÛÙee efJe<eÙeeÛeW mJe¤he mhe° keâjCeW nWefn Skeâ
ØekeâejÛeW cebie}eÛejCeÛe ceeve}W peeleW. F° osJeles}e vecemkeâej keâjCeW ns cebie}eÛejCeeÛeW
mJe¤he DeefOekeâ }eskeâefØeÙe DemeW Deens. meceLe& Ùee ef"keâeCeeR heefnuÙee 3 DeesUeRle
vecemkeâej¤he cebie}eÛejCe keâjerle Deensle. lej ÛeJeLÙee DeesUeRle lÙeebveer JemlegefveoxMe¤he
cebie}eÛejCe kesâ}W Deens.
Debieerke=âle keâeÙe& efveefJe&IveheCes heej he[eJeW ne cebie}eÛejCeeÛee nslet DeeefCe ieCesMe
ne mJeYeeJele:Ûe efJeIvenlee&, lÙeecegUW meceLeeËveeR «ebLeeÛÙee DeejbYeer ieCeheleer}eÛe Jebove
keâ¤ve cebie}eÛejCe kesâ}W Deens. DeeheCe ßeerieCesMeeÙe vece: cnCelees, keâeÙee&Ûee
ßeerieCesMee Pee}e cnCelees. ÙeeJe¤ve ieCesMeeÛeW ceenelcÙe }#eeble ÙesleW. osJehetpesÛÙee Jee
8 ceveesyeesOe
ØelÙeskeâ cebie}keâeÙee&ÛÙee DeejbYeeR ieCeheeflehetpeve-efveoeve mcejCe lejer kesâ}s peeleWÛe.
lÙeeÛÙee ceeieÛeW keâejCe YeeJeefvekeâ DeensÛe heCe meebmke=âeflekeâ DeeefCe meeceeefpekeâefn Deens.
Deepe pÙee leeefòJekeâ keâejCeemee"er DeeheCe ÛeebieuÙee DeLee&veW }eskeâmeòesÛee Goes Goes
keâjerle DemeleeW lÙeeÛeW Øeleerkeâ ieCesMe¤heeble Deens. ne osJe ieCeheefle Deens. ieCeebÛee,
mecetneÛee, }eskeâebÛee lees veslee Deens. j#eCekeâlee& Deens, Meemleeefn Deens. cee$e lees
leebef$ekeâ heæleerveW kesâJeU efveJe[Cetkeâ efpebkeâuÙeecegUW Pee}s}e heg{ejer veener. lees iegCeebÛeeefn
F&Me Deens. cnCepes lÙeeÛÙee ef"keâeCeeR mecetneÛÙee, meceepeeÛÙee, }eskeâebÛÙee, ieCeebÛÙee
veslesheoeR Dee¤{ nesCÙeeme ÙeesiÙe "jefJeCeejs yegefæceòee, yengßeglelee, met#ceÂef°,
GÅeceMeer}lee, #eceeMeer}lee, Â{lee, MeewÙe&, OewÙe&, keâle=&lJe, meeceLÙe&, }eskeâmeb«en,
efve:mJeeLe&lee FlÙeeefo FlÙeeefo Deveskeâ iegCe Je meodiegCe, Glke=â°jerleerveW Deensle, GlkeâšlesveW
Deensle. ns meodiegCe lÙeeÛÙeepeJeU veceü mesJekeâebØeceeCeW efJeveÙeeveW jenleele, lees peCetb
lÙeebÛee mJeeceer Deens DeeefCe cnCetve lees ieCeeOeerMe Pee}s}e Deens. efveieg&CeeÛeer meiegCeeble
ÙesCÙeeÛeer FÛÚe pÙeeÛÙee ¤heeveW meekeâej}er, lees pees DeeÅeØeCeJe Ôkeâej nW ieCesMeeÛeWÛe
Øeleerkeâ Deens. ßeer%eevesÕejebveeR ``Dekeâej ÛejCeÙegieg} ~ Gkeâej Goj efJeMee} ~
cekeâej ceneceb[U ~ cemlekeâekeâejW ~~'' (%ee. 1~19) DemeW cnCetve leW mhe° kesâ}W
Deens. ÔkeâejeÛeer Deeke=âefle DeeheCe vesnceeR Dee[Jeer jsKeešlees. leer pej GYeer jsKeeš}er
lej Skeâoble iepeeveveeÛÙee cegKeeÛÙee Deeke=âleerMeeR efleÛeW meeÂMÙe DeieoeR peJeefUkesâÛeW
Deens nW menpe }#eeble ÙesF&}. cnCetve meceLe& Ùee ieCesMe¤hee}eÛe efveieg&CeeÛÙee
DeejbefYeCÙeeÛÙee FÛÚsÛee cetUejbYe cnCeleele.
me=°erÛÙee meJe& YeeJeebÛes efkebâJee me=°erleer} meJe& YeeJeebÛeW lees cet}mLeeveefn Deens
DeeefCe F&Meefn Deens.
DeeheuÙee heeleUerJej ÛeebieuÙee-JeeF&šeÛee, lÙeepÙe-«ee¢eeÛee peCet ÙeeÛÙeeMeer mebyebOe
veeneR DemeW megÛeefJeCÙeemee"er meceLe& meJee& iegCeebÛee cnCeleele. keâejCe cegUeble Ûeebie}W Je
JeeF&š keâebneR vemeleW. me=°eRle, meiegCeeble, Deekeâejeble Jemletble peW keâebneR DemeleW les cet}le:
Skeâehes#eeb ogmejs Heâej lej JesieUW Demeles heCe Ûeebie}W efkebâJee JeeF&š vemeleW. lÙeeÛeW
Ûeebieg}heCe efkebâJee JeeF&šheCe nW veblejÛÙee GheÙeesieeJej keâes"W, efkeâleer, keâeÙe, keâmeW,
keâesCee}e DeeefCe keâeb Ùee hejmhejmebyebOeebletve Deekeâeje}e Ùesle Demeles. keâece›eâesOeefn
vemetve Ûee}Ceej veeneRle DeeefCe vegmelÙee YeeJeYekeäleerveW JÙeJenej efveYeCeej veenerle. ientb-
leeboUeØeceeCeWÛe F&Meme=°erle DeHetâ-meesce}e}eefn mLeeve Deens. SjJeer efJe<e cnCetve
lÙeepÙe Deme}s}er Deveskeâ õJÙeW jesie veeneRmee keâjCÙeeÛÙee °erves ØeYeeJeer Demeleele,
cnCetve mJeÙebheekeâIejeble eflejmkeâejen& Deme}s}s efJe<e JewÅeeÛÙee neleeble Deew<eOe "jleW.
keâesCee}e kesâJneb Je keâeb ÙeeÛee efJeÛeej keâ¤ve JewÅe keâmeW, keâeÙe Je efkeâleer "jefJelees,
efJeJejCe 9
cnCetve efJe<eefn Dece=leemeejKes keâeÙe& keâjleW. efveieg&CeeÛee cegUejbYe cnCeCÙeele JeeF&š-
Ûeebie}s, lÙeepÙe-«ee¢e ÙeeÛeW he}erkeâ[s Deme}suÙee cetUleòJeeÛee yeesOe Deens Je lÙeeÛe
¤heeble meceLe& ieCesMee}e Jebove keâjleele. DeejbYeeÛee cegUejbYe cnCeCÙeele kesâJeU Megæ
leòJe nW me=°ŸegvcegKe Pee}W Deens DemeWefn megÛeefJe}W peeles. vecemkeâejemee"eR, Yekeäleermee"eR,
ØeieleerÛÙee OÙesÙeemee"eR, YeeJeeÛÙee meiegCe Dee}byeveemee"er leòJe Ùee DeJemLeWleÛe Deme}s
heeefnpes.
meceLe& ieCesMeeveblej, efJeÅesÛeer DeefOe‰e$eer osJelee cnCetve Øeefmeæ Deme}s}er peer
Meejoe, mejmJeleer efle}e Jebove keâjerle Deensle. pÙee vecet MeyoeveW Jebove megÛeefJe}W peeleW
lees vecet Meyo oesIeebÛÙeeefn, ieCesMeeÛÙee Je MeejosÛÙeeefn JeboveeÛee JeeÛekeâ Deens.
GbyeNÙeeJej "sefJe}s}e efoJee pemee oesvner KeesuÙeebvee ØekeâeefMele keâjlees leesÛe osn}er-
oerhe-vÙeeÙe ÙesLeWefn Deens DemeW mecepeeJeW. DeeefoMeefkeäle, DeeefoceeÙee, Meejoe peer heje,
heMÙebefle, ceOÙecee, JewKejer Ùee Ûeejer JeeCeerÛeW cet}mLeeve Deens efle}e ÙesLeW Jebove kesâ}W
Deens. JeeCeer, Meyo, OJeefve ner mheboeÛeer mHegâjCeejer heefjCele mJe¤heW Deensle. mheboeÛee
efkebâJee mHegâjCeeÛee lees heefn}e heefjCeece Deens DemeWefn cnCelee ÙesF&}. peieleeÛÙee
DeejbYeer Meyo neslee keâejCe leWÛe yeÇÿeeÛeW heefn}W mHegâjCe nesleW DemeW keâebneR MeeŒekeâej
ceeveleele. peieleeÛÙee cegUeÛee MeesOe IesCÙeeme ØeJe=òe Pee}s}s efJe%eeve keâebneRpeCeebÛÙee
celes lejer DeeÅemheboeheÙeËle peeTve heeWÛe}W Deens. DeeheuÙee Jewefokeâ hejbhejWle JesoJeeCeer
peieleeÛÙee DeejbYeer Øekeâš Pee}er DeMeer OeejCee Deens.
Ôkeâej§eeLe Meyo§e ÉeJesleew yeÇÿeCe: hegje ~
keâC"b efYeòJee yeefnÙee&leew lemceevceebieef}keâeJegYeew ~~
nW celeefn MeyoeÛÙee DeeÅelesÛeWÛe Åeeslekeâ Deens. mhe° DeMee JeeCeerÛeer efJeYeeieCeer
mebkeâuhe, YeeJevee, efJeÛeej, Meyo DeMee ›eâceeves kesâuÙeeme yeÇÿeeÛÙee ``SkeâesÓnb
yengmÙeeced ØepeeÙesÙe'' Ùee mebkeâuhe-YeeJevee-efJeÛeejeÛeeefn DeeÅemHegâjCeeble meceeJesMe
nesTb Mekeâlees. Meejos}e Ùee meJeeËÛeW cetU cnCetve meceLe& efÛeÛÚefkeäle, ceeÙee, DeeÅeØeke=âefle
Ùee yeÇÿeeÛÙee DeefYeVe MekeäleerÛee yeesOe keâjerle Deensle.
cet}leòJeebvee ne vecemkeâej keâMeemee"er keâjeJeÙeeÛee lej keâeÙe& efveefJe&IveheCeW heej
he[eJeW Ùeemee"eR. nW keâeÙe& keâesCeleW? lej jeIeJeeÛÙee Deveble ceeiee&}e }eieCÙeeÛeW. meJe&
ceveeÛes M}eskeâ ceeCemee}e Ùee ceeiee&ÛÙee ØeJeemeemee"eR ØeJe=òe keâjCÙeekeâefjleeb, Ùee
ceeiee&ves Ûee}Ceeje}e Øeeslmeenve osCÙeekeâefjleeb efvecee&Ce Pee}s Deensle. ne ceeie& Deveble
Deens. keâOeerefn ve mebheCeeje Deens. Dee}eW, heesÛe}eW, DemeW JeešCeW ne Ùee ceeiee&JejÛee
De[LeUe "jlees. ßeer%eevesÕejcenejepe cnCeleele– lÙeeØeceeCeW ØelÙe#e censMeefn, YeieJeeve
Mebkeâjefn, Ùee ceeiee&Ûee Depetve keâehee[erÛe Deens. (%ee. 6~153) Jeeš meg¤Ûe Deens.
10 ceveesyeesOe
ØeJeemeerÛe Deens. ne ceeie& keâOeeR mebhele veeneR. ÙeeÛeW keâejCe Ùee ceeiee&ÛeW OÙesÙe, meeOÙe
peW hejyeÇÿe leWefn efve:meerce, DeceÙee&o, Deveble Deens. meceLeeËÛee jeIeJe ne oMejLeeÛee heg$e
cnCetve %eele Deme}s}e Ssefleneefmekeâ heg®<e veJns. ne jeIeJe hejceelcee¤he Deens. nW
hejyeÇÿe DeeceÛÙeekeâefjleeb jeIeJeeÛÙee, jeceÛebõeÛÙee ¤heeves Øekeâš Pee}s FlekeWâÛe. Ùee
jeIeJeeheÙeËle DeeheCeeme peeTve heesÛeeJeÙeeÛeW Deens. ceveeÛÙee M}eskeâebveer meebefiele}s}e
ceeie& lÙeeÛÙeekeâ[s heeWÛeefJeCeeje Deens. DeMee Deefle DeJeIe[ keâeÙee&}e }eieCÙeehetJeea
meiegCe meekeâej hejyeÇÿe¤he ieCesMe DeeefCe ÛewlevÙeemekeâš JeeCeer}e, JewKejer}e, ØesjCee
osCeejer DeeefoMeefkeäle Meejoe Ùeebvee efJeveÙeeveW, ØesceeojeveW, YeefkeäleYeeJeeves vecemkeâej
keâ¤ve Jee vecemkeâej keâje DemeW meebietve meceLe& peCetb meeOekeâebmee"er lÙeebÛee DeeMeerJee&o
ceeiele Deensle DeeefCe ceie cnCele Deensle Ûe}e, Deelee keâecee}e }eiet Ùee. Ùee Deveble
Deme}suÙee jeIeJeeÛÙee ve mebheCeeNÙee ceeiee&me DeeheCeeme }eieeJeÙeeÛes Deens. Ûe}e–leer
Jeeš Oe¤b Ùee.
efpeLes, pÙeekeâ[s peeJeÙeeÛeW Deens leW meceLeeËvee peCetb ØelÙe#e meceesj GYes Deens
DeeefCe cnCetve meceLe& meceesj Deme}suÙee jeIeJeekeâ[s yeesš oeKeJetve cnCele Deensle, Ùee
jeIeJeeÛÙee ceeiee&}e }eiet Ùee.
hetCe& yeÇÿe%eeveer, yeÇÿeefve‰ Deme}suÙee meceLeeËvee lÙeebÛeW owJele meoemeJe&oe ØelÙe#eÛe
Deens DeeefCe cnCetve lÙeebveeR ``keâjer js cevee Yeefkeäle Ùee jeIeJeeÛeer ~'' (ce. M}es.
26) ``keâjer js cevee OÙeeve Ùee jeIeJeeÛeW'' (ce. M}es. 66) ``IeveMÙeece ne jece
}eJeCÙe¤heeR'' (ce. M}es. 67) ``keâjer keâece efve:keâece Ùee jeIeJeeÛeW'' (ce.
M}es. 77) ``veYeemeejKeW ¤he Ùee jeIeJeeÛes'' (ce. M}es. 197) Demee DeeheuÙee
owJeleeÛee Gu}sKe les ØelÙe#e meceesj DemeuÙeeØeceeCeW DeveskeâJesUeb kesâ}e Deens.
meceLeeËmeejKÙee Leesj melheg®<eebÛeW SskeâeJeÙeeÛeW leW Ùeemee"eRÛe. lÙeebÛeW %eeve nW
kesâJeU Meyo%eeve veeneR. leW heebef[lÙeeÛeW Øeleerkeâ veeneR. leW mee#eelkeâeje}e Dee}suÙee
DevegYeJeeletve Gceš}s}W Deens. ØelÙe#e heg{W Deme}suÙee JemletÛee yeesOe keâjCeejW Deens.
cebie}eÛejCe Pee}W Deeleeb ØelÙe#e GheosMe ~
cevee meppevee YeefkeälehebLeW efÛe peeJeW ~
lejer ßeernjer heeefJepeslees mJeYeeJeW ~
peveeR efvebÅe leW meJe& mees[tefve ÅeeJes ~
peveeR JebÅe leW meJe& YeeJeW keâjeJeW ~~2~~
ns meJe& ceveeÛes M}eskeâ YegpebieØeÙeele Je=òeeble Deensle. Ùee Je=òeeble ØelÙeskeâ DeesUerle
12 De#ejW Je 4 Ùe ieCe Demeleele. 3 De#ejebÛÙee iešebÛee Skesâkeâ ieCe neslees. Ùe
efJeJejCe 11
ieCeeceOÙes heefn}W De#ej NnmJe Je ogmejer oesve oerIe& DeMeer jÛevee Demeles. Ùee
jÛeveeefJeMes<eecegUs YegpebieØeÙeeleeleer} keâeJÙee}e Skeâ Deekeâ<e&keâ Keškeâe, "skeâe, lee}
Øeehle neslees DeeefCe lÙeecegUW Ùee Je=òeeÛÙee ceeOÙeceebletve meebefiele}suÙee GheosMee}e Skeâ
ØekeâejÛee ØeYeeJeerheCeeefn Ùeslees.
meceLe& pevemebhekeâe&mee"er IejesIej efnb[tve efYe#ee ceeiele Demele. IejeIejebMeeR mebyebOe
ÙeeJee DeeefCe peeie=leerÛeW keâeÙe& ØelÙeskeâ ef"keâeCeeR heesÛeeJeW Ùee °erveW ner efYe#esÛeer heæle
Heâej mejme "j}er Deme}er heeefnpes. efJejkeäleer}e yeeOe veener. keâesCeeJej lemeW Dee«ener
DeesPeW veeneR DeeefCe keâeÙe&keâlÙee&Ûeer Gheemeceej veener. JÙekeäleerJÙekeäleerMeer mebyebOe, kegâšgyb eekegâšgyb eeÛeW
efvejer#eCe Ùee iees°er menpe Ie[le DemeuÙeecegUW peeie=efle keâjCeWefn meeshes. efYe#ee ceeieleevee
jeceoemeer }eskeâebvee GheÙeesieer he[eJes cnCetve ns M}eskeâ meceLeeËveeR jÛe}s DemeW cnCeleele.
meceLeeËÛÙeekeâeUeR cegme}ceeveer jepeJeš yeæcet} Pee}s}er nesleer. cegme}ceeve Heâkeâerj
IejesIej Yeerkeâ ceeiele efnb[le Demele. Keškesâoej ieppe}e cnCele les DeeheuÙee Oecee&Ûee
ØeÛeej keâjerle YeesàÙee-Yeeye[ŸeebÛeer ceves Deekeâ<et&ve Iesle. }eskeâefn lÙeebÛÙee YepeveeR
}eiele. oiexefhejebvee veJeme keâjerle. lÙeebÛÙee G¤meeble efoceeKeeveW Yeeie Iesle. mJeeefYeceeve
ve° Pee}e neslee. mJelJe Gj}s veJnleW. Ùee DeeheòeeRletve }eskeâebvee nUgJeejheCeW yeensj
keâe{CeW DelÙeble DeeJeMÙekeâ nesles. meceLeeËmeejKee Leesj heg®<e, osMekeâe}heefjefmLeleerÛee
ØelÙe#e DevegYeJe Iesle}s}e Leesj efJeÛeejJeble DeMee JesUer JÙeJenejeÛÙee °erveW lešmLe
jenCeW, Goemeerve jenCeW MekeäÙeÛe veJnleW. ``yeg[le ns peve osKeJesvee [esUe ~ cnCetve
keâUJeUe Ùeslees cepe ~'' DeMeer lÙeebÛeer Je=efòe Ùee keâUJeàÙeebletveÛe lÙeebvee ceveeÛÙee
M}eskeâebmeejKes ØeYeeJeer keâeJÙe mHegâj}s Deme}s heeefnpes. ieppe}ebÛÙee ØeÛeeje}e ØeYeeJeerheCeW
leeW[ osCÙeemee"er lÙeebÛÙeeÛemeejKee lee} "skeâe Deme}s}e ne YegpebieØeÙeeleeÛee Úbo
lÙeebveer efveJe[}e Demes} DeMeerefn MekeäÙelee Deens.
mekeâeUÛeer ØemeVe JesU. me[ejebieesUerves Me=bieej}s}s DebieCe DeeefCe lÙee DebieCeeleer}
legUMeerÛÙee heefJe$e Je=boeJeveepeJeU GYes jentve meceLeeËmeejKee lespe:hegbpe, JewjeiÙemebheVe,
Ùeesieerjepe, cesIeemeejKÙee keâ®CeeiebYeerj OJeveerveW Ùee ceveeÛÙee M}eskeâebÛeer meeo Iee}erle
Demes} lÙeeJesUer JÙeefkeäleJÙeefkeäle mJeOecee&ÛÙee mJeeefYeceeveeves, DeelceefnleeÛÙee ØesjCesves
peeie=le nesTve keâesCelÙeeefn lÙeeiee}e efmeæ nesle Demes} Ùeeble MebkeâeÛe veener. Jee{}er
peeCeejer efYe#ee keâoeefÛele Ùee lÙeeieeÛÙee efmeælesÛeWÛe Úesšsmes Øeleerkeâ Demes}.
Demes} iejpe lej Jeeieleer} Ûeebie}s. lÙeebvee nJeW Deme}s lej Ùesleer} ceePÙeekeâ[s,
DemeW Ghes#esves ve cnCeleeb DeeUmeeveW PeeshesÛÙee iegib eerle ie{tve ies}us Ùee ceg}e}e DeYÙeemeemee"er
DeeF&ves ne}Jetve Jee heeCÙeeÛee efMe[keâeJee šeketâve peeieW keâjeJeW lÙeeØeceeCeW meceLe& ns
pevepeeie=leerÛes keâeÙe& mJele: Jee efMe<ÙeebkeâjJeer keâjerle Demele. meeje YeejleJeie& hejkeäÙeebÛÙee
12 ceveesyeesOe
šeÛesKee}er efÛej[}e peele Demeleebvee ceneje°^eble lesJe{W mJejepÙe GYes jeefn}s lÙee}e
legkeâejece cenejepeebÛeer DeeefCe meceLeeËÛeer IejesIej peeTve heeWÛeCeejer Dece=leJeeCeerÛe
hees<ekeâ "j}er Deme}er heeefnpes.
meJe& meble ÙeesiÙelesves efkeâleerefn SkeâceskeâebmeejKes Deme}s lejer DeJeleejkeâeÙee&ÛÙee
Â<šerves lÙeebveerefn Øeke=âefleYeso OeejCe kesâ}s}e Demelees nsÛe Kejs. SskeâCÙeeÛeer FÛÚe veeneR
lej meebiee keâMee}e DemeW ve cnCeleeb keâOeeR nvegJešer Oe¤ve JeelmeuÙeeveW, lej keâOeer
cegmkeâe[erle cee¤ve JeelmeuÙeieYe& keâ"esjlesves meceepee}e efMekeâJeCÙeeÛeW keâeÙe& ceneje°^eble
lÙeekeâeUer oesve mebleebveer kesâ}s. Skeâ legkeâejece cenejepe Je ogmejs meceLe& jeceoeme
mJeeceer. oesIesefn Ûeebie}sÛe leeheš Je HeâškeâU Deensle. DeeefCe oesIeebÛÙeeefn neleeble
ob[gkeâe Deens. keâ¤CejmeeveW Yej}suÙee cesIeepeJeU keâ[keâ[eš keâjCeejer leUheleer Jeerpe
DemeeJeer lemesÛe nW Deens.
ce}e Jeešles– jeceke=â<Ce hejcenbmeebveeR meodieg¤bÛes leerve Øekeâej kesâ}s Deensle. Skeâ
meodieg¤ kesâJeU jmlee oeKeefJeleele Je DeeheuÙee ef"keâeCeer yemetve Lees[ŸeeMee KeeCeeKegCee
meebieleele. ogmeNÙee ØekeâejÛes meodieg¤ ceeiee&leer} De[ÛeCeer, JeUCes, JeUmes, meesÙeer,
efveJeememLe}s FlÙeeoer yeejerkeâ meejerkeâ KeebÛeeKeeWÛee meebietve ceeiee&Jejer} ØeJeemeeÛeer
vescekesâheCeeves keâuhevee osleele. eflemeNÙee ØekeâejÛes meodieg¤ Jejer} oesvner lej keâjleeleÛe
heCe ØemebieefJeMes<eer efMe<ÙeeÛee keâeve Oe¤ve lÙee}e Je"CeerJej DeeCeleele Je lÙee ceeiee&ves
Dees{erle vesleele, keâOeer GÛe}tveefn vesleele. ns eflemeNÙee ØekeâejÛes meodieg®lJe Heâej ogefce&U
Deens. Ùeemee"er meodieg¤ÛeW ef"keâeCeer mJemeeceLÙee&efJe<eÙeeRÛee De}ewefkeâkeâ efJeÕeeme heeefnpes.
DeeefCe efMe<Ùeefn eflelekeâe efve‰eJeeved heeefnpes. ieg¤ves Lees[e DeeJeepe Ûe{Jetve yees}leebÛe
Jee ceveeefJe®æ Jeeieleeb-meebieleebÛe pÙeebÛeer efMe<ÙelJeeÛes lÙeeiehe$e osCÙeeÛeer efmeælee
Demeles lÙeeÛee keâeve ieg¤ keâMeekeâefjleeb Oejer} DeeefCe keâeb OejeJee? ieg¤ves keâeve Oej}e
lejer heg{s Ûee}eJeÙeeÛeW Demeles les mJele:ÛÙeeÛe heeÙeeves Je nW keâeve OejCeWefn DeejbYeer
DeejbYeerÛeW Je }e#eefCekeâ mJe¤heeÛeW DemeleW. ceeie&›eâceCeeÛeW leW keâebner Jeenve veJns.
efkeâleerefn cees"s meodieg® DeJelej}s lejer ceveg<Ùepeeleerleer} GæejeÛes ØeceeCe DelÙeuheÛe
jeefn}s Deens. ns keâeb leW }#eeble ÙeeJeW cnCetveÛe nW meebefiele}W. Demees. legkeâejece cenejepe
keâeÙe efkebâJee meceLe& jeceoeme mJeeceer keâeÙe ns Ùee eflemeNÙee Øekeâejeble yemeCeejs meodieg®
Deensle.
hejceeLee&le keâeÙe efkebâJee JÙeJenejeble keâeÙe keâesCeer KejW leW Sskeâle veeneRle. lÙee}e
KejW vekeâesefn DemeleW. mJele:ÛÙee celee}e Je Jele&vee}e heeef"byee osCeejeÛe kegâCeer Demes}
lej leesÛe ØelÙeskeâe}e yeje Jeešlees. lÙeecegUW ce}e mJele:}e jmlee oeKeefJeCeejs
heefnuÙee, Heâej lej ogmeNÙee Jeiee&leer} ieg® Ûeebie}s Jeešleele. meOÙeebÛee keâeU lejer
efJeJejCe 13
eflemeNÙee Jeiee&leer} ieg¤}e Devegketâ} Demes} DemeW Jeešle veeneR. ieg® keâeve OejCÙeeme
peeF&} lej lÙeeÛee Deheceeve nesF&} nWÛe KejW. GheosMekeâeÛeer Yetefcekeâe heb{jhetj}e
peeCÙeeÛee jmlee oeKeefJeCeeNÙee heešermeejKeer DemeeJeer. heb{jhetj}e peeJeÙeeÛes keâeb veener
leW peeCeejeveW DeeheuÙee FÛÚsveW heeefnpes lemeW "jJeeJeW. heešer pÙee KeebyeeJej }eJe}s}er
Demeles lÙee KeebyeeYeeWJeleer keäJeefÛeled Gefkeâj[eefn meebÛe}s}e Demelees heCe heešer Deehe}s
jmlee oeKeefJeCÙeeÛeW keâece keâjerle Demeles.
ceeCemes veceülesÛee DeeJe efkeâleerefn DeeCeerle Deme}er lejer yengOee Deehe}s mees[eJeÙeeme
leÙeej vemeleele. keâebneR jesieer pemeW Yesšs} lÙee}e Deew<eOeW Je heLÙeW efJeÛeejleele DeeefCe
ceie DeeheuÙee meesÙeerveW SkeâeÛeW Deew<eOe Je ogmeNÙeeÛeW heLÙe keâjleele lemeWÛe heg<keâU
ceeCemeW hejceeLe&ceeieeËle Jeeiele Demeleele. KejesKejerÛe keâesCeeefJe<eÙeeR keâesCee}e Deeoej
vemelees. keâesCeer keâesCee}e Yeerle vemeles. Deeoj DeeefCe YeÙe ns YeeJe Øeieš nesle Demeleer}
lej lÙeeÛÙee yeg[eMeer keâes"s lejer mJeeLe& }he}s}e Demelees. Deeoj Jee YeÙe Deens
cnCeCÙeeveW cnCeCeeje efJeveÙeer "jlees; Je pÙeeÛÙeeefJe<eÙeeR les YeeJe Deensle cnš}s peeles
lees cees"e "jlees. lÙeeÛÙee LeesjJeerÛeer Øeefmeefæ nesles. Deble:keâjCeeble YeÙe Jee Deeoj
KejWÛe Demes} lej lÙee DeeojCeerÙe JÙekeäleer}e ve DeeJe[Ceejer iees° ceeCemeeÛÙee neletve
keâOeeRefn Ie[}er vemeleer. DeeheCe efJeveÙeer DeeneW Ùee met#ce DenbkeâejeveW, `Jeeš}W lej
Sskeâe' DemeW cnš}W lej leWefn ceeCemee}e DeeJe[le veeneR Je vescekeWâ Dee«eneveW meebefiele}W
lej leW lÙee}e hešleefn veeneR DeeefCe cnCetve JÙeJenejeble keâeve Oe¤ve vesCeW MekeäÙe
vemeleW. leesefn peg}gceeÛee jecejece "jlees. meceLeeËÛeer Je=efòe cee$e kegâCeer Sskeâle veeneR
cnCetve mJemLe yemeCeejer veJns. les meJe& heefjefmLeefle efJeÛeejeble IesTve ÙeesiÙe leW Dee«eneveW
meebiele jenCeejÛe. meceLeeËveer cevee}e GheosMe kesâ}e DeenW DeeefCe DeJeKeU ceg}e}e
Deebpee¤ve-ieeWpee¤ve lÙeeÛÙeekeâ[tve keâece keâ¤ve IÙeeJeW lemeW meceLe& cevee}e meppeve
cnCetve mebyeesOeerle Deensle.
KejW cnCepes hejceeLe&ceeiee&leer} meJe& DeeheòeerÛeW cetU ceveÛe Deens. ``keâ®b keâeÙeer
keâ®b keâeÙeer ~ ceve nW Sskeâle veeneR ~ yegefæ keâjeÙee hegCÙe peeÙe ~ heefj ceve KeWÛeer
DeIe[esneR ~~'' DemeW ßeermeodieg® oemeieCetcenejepeebveeR cnš}W Deens leW Ùeemee"eRÛe. lees
yengOee meJeeËÛee, meJe&keâeUÛee DevegYeJe Deens. MeeŒekeâejefn ``ceve SJe ceveg<ÙeeCeeb
keâejCeb yevOecees#eÙees:'' DemeWÛe meebieleele. Depegv& eemeejKÙee efJe}#eCe meeceLÙe& Deme}suÙee
heg®<ee}emegæeb
``ÛebÛe}b efn ceve: ke=â<Ce ØeceeefLe ye}JeodÂ{ced ~
lemÙeenb efve«enb cevÙes JeeÙeesefjJe megog<keâjced ~~'' (Ye. 6~34)
14 ceveesyeesOe
DemeW cnCeCÙeeÛeer heeUer Ùesles. les keâ"erCe Deens, ye}Jeeve Deens, DeJeKeU Deens, nóer
Deens. vee"eU ceg}emeejKes Deens. De%eeveerefn Deens. cnCetve yeeU cees"e MeneCee !
cnš}W keâeR SskeâCÙeeÛeer MekeäÙelee efvecee&Ce nesles. lÙee}e yeUeveW JeekeâefJeCeW HeâejmeW
MekeäÙe vemeleW. lÙeeÛÙee keâ}eveWÛe IÙeeJeW }eieleW. ceve pej KejWÛe meppeve DemeleW lej
lÙee}e DeeJepet&ve Yeefkeäleceeiee&}e pee DemeW meebieCÙeeÛes keâejCeÛe he[}W vemeleW.
DemeW Deme}s lejer ceveeÛee Skeâ iegCe cees"e Ûeebie}e Deens. ßeer%eevesÕej cenejepe
cnCeleele, ``keâeb pes ÙeÙee ceveeÛeW Skeâ efvekeWâ ~ peW nW osefKe}s iees[erefÛeÙee "eÙee
meeskesâ ~ cnCetve DevegYeJemegKeefÛe keâJeeflekeWâ ~ oeJeerle peeF&pes ~~ (%ee. 6~420)
cevee}e Skeâoeb SKeeÅee iees°erÛeer iees[er }eie}er keâer leW ceie lÙee}e efÛešketâve jenles.
meòJe ne ceveeÛee cetU mJeYeeJe. cnCetve lej meJe& ceeCemes mJeYeeJele: YepeveMeer}
Demeleele. ``osKes ceveg<Ùepeele mekeâU ~ mJeYeeJele: YepeveMeer}–'' (%ee. 4~67)
heCe ceeCemeeÛÙee ceveeÛeW nW cet}Yetle meeefòJekeâheCe pevcepevceeblejerÛÙee jpeesiegCe-leceesiegCeebÛÙee
ØeYeeJeeveW }ghle Pee}s}s Demeles. mJeeLeeËletve efvecee&Ce Pee}suÙee keâece-›eâesOe-}esYe-ceesn
FlÙeeefo efJekeâejebveer ceeCemeeÛes peerJeve PeebkeâesU}s}s DemeleW. lesÛe mebmkeâej ceveeJejefn
nesleele. ceve nW mJele:ÛÙee keâle=&lJeeveWÛe ogpe&velesÛÙee heeleUerJej Glej}s}W Deens.
meYeesJeleerÛeer heefjefmLeefle megmebmkeâeje}e Devegketâ} veme}er keâer ceie ne efyeIee[ Jee{t
}eielees. IeelekeâlesÛÙee heeleUerJej heeWÛelees. ogozJeeveW iesuÙee heVeeme heeTCeMeW-Je<eeËle
Ûeebie}s mebmkeâej yegefæhegjmmej Ie[efJe}s heeefnpesle ner efJeÛeejmejCeer pegveeš Jeeštb
}eie}er Deens. Fefleneme-Yetiees} efMekeâJeeJes }eieleer}. ieefCele efMekeâJeeJeW }eies} heCe
veweflekeâlee keâMee}e efMekeâJeeJeÙee}e nJeer DemeW cnCetve ›eâefcekeâ hegmlekeâeble Ûegketâve
ceeketâve Dee}s}s veweflekeâlesÛes hee" lÙeebÛeer Leóe keâ¤ve šj G[Jetve, yeepet}e keâe{}s
ies}s. lÙee GheosMeeÛeW efJe[byeve Pee}s. heefjCeece Demee Pee}e keâer DeepeÛeer le®Ce efhe{er
kegâ"Wlejer Yejkeâš}er. efMe#eCe IesTveefn efleÛÙeeJej mebmkeâej Pee}s veenerle. lee®CÙeeÛÙee
Gbyej"ŸeeJej heeT} šekeâCeeNÙee DeieoeR keâeWJeàÙee ÙegJekeâebleefn ieghlejesieemeejKÙee
IeeCesj[Ÿee efJekeâejebÛeW ØeceeCe Jee{t }eie}s Deens. ner Iešvee efJeÛeejer ceeCemeeÛeW ùoÙe
efheUJeštve šekeâCeejer veeneR keâeÙe? yengmebKÙe Iejebletve megmebmkeâej nesF&veemes Pee}s
Deensle. lÙeecegUW keäJeefÛeled keâes"W Iejebletve Ûeebie}s mebmkeâej Deme}s lejer lÙee Iejebleer}
ceg}befn Ûeebie}erÛe efveIeleer} ÙeeÛee YejbJemee Gj}s}e veeneR. IejebIejebleer} Deeefvnkeâ
cnCepes yeeheeveW oe{er IeesšCeW DeeefCe DeeF&veW DeejMeeheg{W GYes jentve ØemeeOeve keâjCeW
SJe{WÛe Demes}, Je[er}-OeeNÙee ceb[UeRÛÙee leeW[er cees"Ÿee heoeJejer} jepekeâerÙe
heg{eNÙeeheemetve MeeUWleer} efMe#ekeâeheÙeËle meJeeËvee GösMetve legÛÚlesÛeerÛe Yee<ee Demes},
mJele:Ûeer JÙemeves DeeefCe JÙeJenejebleer} KeesšsheCeeÛeW Jele&ve ceg}ebÛÙee meceesj GIe[
efJeJejCe 15
nesCÙeele Keble vemes} lej ceg}ebJej Ûeebie}s mebmkeâej keâmes Ie[Ceej?
heefjmeercesÛee Ûeebie}e DeeefCe šeWkeâeÛee JeeF&š Demee mJeYeeJe mees[tve efouÙeeme
MeWkeâ[e 80-90 }eskeâebJej lejer mebmkeâejeÛes heefjCeece nesleele, Je Ûeebie}s efkebâJee
JeeF&š JeUCe }eieleW. DeeF&yeehe Deieoer Ûeebie}s, meodJele&veer Demetveefn ceg}W JeeF&š
efveIele veeneRle DemeW cegUeRÛe veeneR. heCe lÙeecegUW megmebmkeâej kesâ}s heeefnpesle Ùee
efJeOeevee}e yeeOe Ùesle veeneR. Skeâeos cet} efkeâleerefn KeeÙe}e Ieele}W lejer }ú nesle
veeneR. DeVe lÙeeÛÙee Debieer }eiele veeneR. DeMee ceg}e}e keâMee}e pesJeeÙe}e Iee}eÙeÛeW
DemeW cnCetve Ûee}leW keâeb? Skeâeoe jesie Deew<eOe Iesle Demeleebveeefn yeje nesle veeneR. heCe
Deew<eOe Iesle Deens leesheÙeËle jesie Jee{le veeneR, ne lejer Deew<eOeeheemetve nesCeeje }eYeÛe
veeneR keâeÙe? lemeWÛe mebmkeâejeÛeWefn Deens. cnCetve megmebmkeâej keâjerle Deme}s heeefnpes.
meogheosMe kesâ}e heeefnpes. mebmkeâej nesTb Mekeâle vemeleer} lej les nesleer} DeMeer
heefjefmLeefle ØeÙelvehetJe&keâ efvecee&Ce kesâ}er heeefnpes. lÙee °erveW ÙeLeeMekeäÙe o#e jeefn}s
heeefnpes. ÙeeÛe °erveW meceLe& cevee}e GheosMe keâjerle Deensle. ceve cet}le: meòJeiegCeebÛeW
Deens. cnCetve meceLe& lÙee}e meppeve cnCetve lÙeeÛÙee meeefòJekeâlesÛeer peeCeerJe keâ¤ve
osle Deensle DemeW mecepeeJes efkebâJee vee"eU cevee}e Lees[s ieeWpeejerle Deensle, DemeWenf mecepeeJeW.
meceLe& cnCeleele cevee, let Ye}e Deensme. meppeve Deensme. lesJneb meppeveeveW
meppeveemeejKesÛe Jeeie}W heeefnpes. let mJeeLee&le, efJe<eÙeesheYeesieeble, ÛewveeRle }esYeeble,
}yee[erle, og°leWle iegbletve jenleesme ns yejW veener. les legPÙee meppeveheCee}e MeesYeCeejs
veener. Yepeveceeiee&}e }eieCeW, YekeäleerÛeer JeešÛee} keâjCeW nWÛe meppeveheCee}e KejesKejer
MeesYeCeejW }#eCe Deens. let ne YekeäleerÛeeÛe ßes‰ ceeie& Oej. cnCepes leg}e ßeernjerÛeer,
hejcesÕejeÛeer Øeeefhle mJeYeeJele: nesF&}, menpeemenpeeR nesF&}. keâejCe Flej keâesCÙeeefn
GheeÙeehes#ee, meeOeveehes#eeb ceeiee&hes#eeb, YekeäleerÛee ceeie& F&ÕejeheÙeËle peeTve heesÛeCÙeeÛÙee
°erveW leg}vesveW DeefOekeâ meeshee, DeefOekeâ peJeUÛee DeeefCe DeefOekeâ efve§eÙeeÛee Deens.
meJe& ceveeÛÙee M}eskeâebceOÙes Ùee Yeefkeäleceeiee&ÛesÛe JeCe&ve meefJemlej Je efvejefvejeàÙee
Debieebveer ÙeeJeÙeeÛeW Deens.
meceLe& heefnuÙee M}eskeâeble jeIeJeeÛÙee ceeiee&}e }eiet DemeW cnCeleele. DeeefCe Ùee
heg{ÛÙee M}eskeâeble YeefkeälehebLeeveW ies}W cnCepes ßeernjerÛeer Yesš nesles DemeW cnCeleele.
ÙeeJe¤ve meceLeeËvee jeIeJe DeeefCe ßeernefj cnCepesÛe jece DeeefCe ke=â<Ce ÙeebÛÙeeble Yeso
Jeešle veJnlee ns efmeæ nesleW. DeeefCe lejer keâebner Jeejkeâjer ceb[Uer meceLe& jeceoememJeeceeReJf e<eÙeer
ogpe&heCee oeKeJeleele ÙeeÛee Keso neslees. Demees, veJeerve le®Ce efhe{erves lejer Ùee
Yesoyegæerheemetve otj jeneJes SJe{ŸeekeâefjleebÛe ne Gu}sKe kesâ}e. jeIeJeeÛee DeeefCe
ßeernjerÛee ceeie& JesieUe veeneR, SkeâÛe Deens. GheemevesveW Megæ Pee}suÙee yegæerves efÛeòe
16 ceveesyeesOe
meceeOeeRle }erve PeeuÙeeJej veblej peW efomeleW leW Skeâ DeelceleòJeÛe, mee#eelkeâej neslees
lees Skeâe DeelcÙeeÛeeÛe. lÙeeÛeW JeCe&ve cee$e MeyoØeYet cenelces efYeVeefYeVe meeOekeâebÛÙee
Øeieleermee"er DeveskeâefJeOejerleerveW keâjerle Demeleele. Ùeemee"er efJeÛeejJebleebveeR lejer veeceYesoeveW
efyeÛeketâve peeT veÙes. veeceYesoeceeies SkeâÛe leòJe DemeleW ne JesoeÛee DeeosMe }#eeble
"sJeeJee nW OÙeeveeble ÙeeJes Ùeemee"er meceLe& Skeâoeb jeIeJe, Skeâoeb ßeernefj Demee Gu}sKe
yegefæhegjmmej keâjerle DemeeJesle DemeW ce}e JeešleW. SkeâefJeOee YeeJe ne YekeäleeÛee mJeOece&
Deme}e lejer lÙeeveWefn efJeJeskeâ mees[tb veÙes, nóe«ener nesTb veÙes. YeefkeäleceeieeËleefn ns
}#eeble "sJe}W heeefnpes, Ùeemee"eRÛe meceLe& DemeW meebiele Deensle.
meceLe& Yeefkeäleceeiee&}e }eiee DemeW cegöece cnCeleele. keâce&, Ùeesie, %eeve, nsefn
ceeie& Demetve lÙeeÛee Gu}sKe keâjerle veeneRle. ÙeeÛeW cenòJeeÛeW keâejCe DemeW keâer
meJe&meeceevÙeebÛÙee ceveesJe=òeerÛÙee °erves iees[er JeešCÙeemeejKeer heefjefmLeefle pesJe{er Yeefkeäleceeiee&le
Deens lesJe{er Flej ceeiee&le veeneR. Flej ceeieeËle Ûetkeâ megOeejCÙeeme Heâejmee JeeJe vemelees.
YeefkeäleceeieeËle Pee}suÙee Ûegkeâe megOeejCÙeeÛeer mebefOe Flej keâesCelÙeeefn ceeieeËhes#eeb DeefOekeâ
Demeles. DeeefCe cnCetve DevÙe meJe& mebleebØeceeCeWÛe peerJeeveW Yeefkeäleceeiee&}e }eieeJeW
DemeeÛe meceLee&Ûeeefn Dee«en Deens.
Yeefkeäleceeiee&}e }eieeJeW cnCepes keâeÙe keâjeJeW. lesefn meceLe& ›eâcee›eâceeveW meebieCeej
Deensle. JeeF&š, Deefnlekeâj leW šekeâeJeW, Ûeebie}W efnlekeâj leW efve‰sveW mJeerkeâejeJeW ner Ùee
YeefkeäleceeieeËleer} DeeÛeejeÛeer heefn}er heeÙejer. nW Ûeebie}W-JeeF&š lejer keâmeW "jJeeJeW?
lekeâe&ÛÙee DeeefCe MeeŒeØeeceeCÙeeÛÙee Yejer}e he[}s lej efveefye[ DejCÙeeceOÙeW efMejuÙeeJej
nesleW lemesÛe nesCeej. cnCetve meceLe& lÙeeÛeeefn JÙeeJeneefjkeâ ceeie& meebiele Deensle.
mebYeeefJele }eskeâ meeceevÙele: pÙee}e JeeF&š cnCeleele leW JeeF&š mecepetve šeketâve ÅeeJeW
DeeefCe Ye}er ceeCemeW pÙee}e Ûeebie}W cnCeleele lÙeeÛee ØeÙelvehetJe&keâ mJeerkeâej keâjeJee
DeeefCe ceve:hetJe&keâ leW DeeÛejCeeble DeeCeCÙeemee"eR PešeJeW.
meeceevÙele: ogpe&ve pejer Deme}e lejer lees og<ke=âlÙeeÛeW GIe[ meceLe&ve keâjerle veeneR.
keâjerle veJnlee DemeW cnCee heeefnpes lej. ojes[sKeesjebÛeeefn Deehemeebleer} ØeeceeefCekeâheCeeJej
efJeÕeeme DemeeJee }eielees. DeeheuÙee pegvÙee Jee*dceÙeeleer} ÛeeJee&keâ ne mJewjeÛeejeÛee
hegjmkeâlee& ceeve}e peelees. heCe leesefn DeepeÛÙee veJeceleJeeoer efJeÛeejmejCeerhes#eeb heg<keâU
yeje cnCeCÙeeÛeer JesU Dee}er Deens. keâpe& keâe{tve lethe efheCeW ner lÙeeÛÙee mJewjeÛeejeÛeer
heefjmeercee Deens. Ùee}eÛe lees megKeeÛeW peerJeve cnCelees. lethe KeeuuÙeecegUW yegefæ Jee{les
DeeefCe Megæ nesles. Mejerjefn meMekeäle nesleW. DeeÙeg<Ùe Jee{leW. keâpe& efceUCÙeemee"eR hele
Jee{JeeJeer }eieles. Ùee meJe& iees°er heefjCeeceeR efnleeÛÙeeÛe "¤b Mekeâleele. ÛeeJee&keâefn
Ûeesjer keâ¤ve oe¤ hÙeeJeeR DemeW cnCele veeneR. ›eâewÙee&Ûee DeeefCe JÙemeveeÛee hegjmkeâej
efJeJejCe 17
leesenf keâjerle veeneR. JeeF&šeÛee lÙeeie DeeefCe ÛeebieuÙeeÛee mJeerkeâej keâjCÙeeÛeer meJeÙe Mejerje}e
DeeefCe cevee}e }eie}er keâer lÙeeÛee efJeJeskeâ Jee{t }eielees. mebÙece DebieJeUCeeR he[lees.
}eskeâebceOÙeW ¤{ Deme}suÙee ÛeebieuÙee JeeF&šeÛÙee keâuhevee Ùee Deveskeâ efhe{ŸeebÛÙee
DevegYeJeeJej DeeOeej}suÙee DemeuÙeeveW keâesCÙee SkeâeÛÙee keâuheves}e JeešCeeNÙee
yeNÙeeJeeF&šeÛÙee efJeÛeejehes#eeb DeefOekeâ ØeeceeefCekeâ Demeleele, DeefOekeâ efJeÕeemeveerÙe
Demeleele cnCetve DeejbYeer lejer Ùee }eskeâceleeÛeeÛe Deeoj keâjeJee DemeW meceLeeËveeR
meebefiele}W Deens.
ØeYeeles ceveeR jece efÛebleerle peeJee ~
heg{W JewKejer jece DeeOeeR JeoeJee ~~
meoeÛeej ne Leesj meeb[tb veÙes lees ~
peveeR leesefÛe lees ceeveJeer OevÙe neslees ~~3~~
Yeefkeäleceeiee&}e }eJeeJeW cnCepes keâeÙe keâjeJeW lÙee meboYee&le neefn M}eskeâ efJeÛeej
keâjCÙeemeejKee Deens. JejJej efomeeJeÙeeme Deieoer JÙeeJeneefjkeâ DeeefCe leebef$ekeâ GheeÙe
meceLe& meebiele Deensle. lemeW cnš}W lej keâesCee}eefn meeOeeJÙee, DeeÛejCeeble DeeCeCÙeeme
meeshÙee peeJÙee DeeefCe efve‰sveW keâjerle jeefnuÙee lej DeefOekeâeefOekeâ Øeieleerme meneÙÙekeâ
JneJÙee DeMee iees°er meebieCeW nW meceLeeËÛeW Skeâ JewefMe°Ÿe Deens.
mekeâeUeR G"tve ØeLece ceveebleuÙee ceveeble jeceeÛeW efÛebleve keâjeJeW Demee DeeosMe
meceLeeËveeR efo}e Deens. Ùee DeeosMeeveW Skeâ ØekeâejW Peeshe}suÙee}e peeie DeeCe}er Deens.
peeies nesleebÛe keâeÙe keâjeJeW Jee peeies nesCeW keâMee}e cnCeleele leW meebefiele}W Deens.
ØeYeele MeyoeveW Skeâ efJeefMe° keâeU megÛeefJe}e peelees. metÙeexoÙeehetJeeaÛÙee 2-3 Ieškeâe
cnCepes ØeYeelekeâeU. meeceevÙele: 4~~ heemetve 6-6~~ heÙeËleÛee keâeU ØeYeelekeâeU
cnCelee ÙesF&}. DeejesiÙeemee"er DeeefCe efÛebleveemee"eR peeies nesCÙeeÛÙee °erveW ner JesU
Gòece Deens. je$eeR 9~~-10 Jeepeleeb PeeWheCeeNÙee ceeCemee}e 6-7 leeme Peeshe
PeeuÙeeveblej ÙeeJesUeR Ûeebie}er peeie Ùesles. DeeÙegJexoeveW ne keâeU JeeleeÛee meebefiele}e
Deens. ce}MegæerÛÙee °erveWenf ÙeeJesUeR peeies nesCeW DeefOekeâ GheÙegkeäle "jleW. MeewÛecegKeceepe&ve
Gjkeâ}W cnCepes Mejerj mJeÛÚ, n}keWâ, Glmeener jenleW Je ner JesU ceveveefÛebleveeme
DeefOekeâ Ûeebie}er. JeeleeJejCeefn Meeble, ØemeVe, megKeMeerle} DemeW DemeleW. yegefæ melespe
DeeefCe ceve Glmeener DemeleW. ÙeeJesUeR kesâ}suÙee veecemcejCeeÛee heefjCeece Mejerj-ceve-
yegæerJej Ûeebie}e efnlekeâj DemeeÛe neslees. ce=ieeefpeveeJej, }eskeâjerÛÙee DeemeveeJej Jee
šCekeâ DeMee mJele:ÛÙee DebLe¤CeeJejefn meeOeer ceeb[er Iee}tve, MekeäÙelees lee" yemeeJes.
leeW[ hetJexkeâ[s Jee Gòejskeâ[s DemeeJes. nele veeYeerÛÙee Kee}er DeOeeËpe}er keâ¤ve SkeâceskeâebJej
18 ceveesyeesOe
"sJeeJesle efkebâJee %eevecegõe keâ¤ve oesvneR ieg[IÙeebJej "sJeeJesle. DeeefCe ceie ceveeleuÙee
ceveeble F° osJelesÛeW veecemcejCe keâjeJeW.
nW veecemcejCe JewKejer JeeCeerÛÙee DeeOeeR pÙee ceOÙecee heMÙebefle DeeefCe heje DeMee
JeeCeer MeeŒekeâejebveeR meebefiele}suÙee Deensle lÙeeÉejeb keâjeJeW. hejsÛÙeeÉejeb veecemcejCe
Ie[CeW ner iees° meJe&meeceevÙeebÛÙee °erveW Heâej DeJeIe[ DeMeer Deens. SKeeÅeeÛe
cenelcÙee}e nW meeOes}, meeOe}s}W Demes}. Skeâe«elee hetCe& nesTve leer OÙeeveeÛÙee
heeleUerJej Ûe{}er, yegefæ efmLejeJe}er, ceve ÛebÛe}lee šeketâve efveJee&meve Pee}W, cnCepesÛe
heje JeeCeer keâeÙe&#ece nesTb Mekeâles. oerIe&keâe}erve meelelÙe, MejerjceveeÛeer Megælee DeeefCe
Glkeâš ØeÙelve ÙeeefJeveeb nW meeOeCeejW veJnW. DeejbYeeR DeejbYeeR lejer Ùee veeoe}e ve
}eieCeWÛe ßesÙemkeâj. Lees[eJesU ceeveefmekeâ veecemcejCe keâ¤ve Flej GÅeesiee}e }eieCÙeehetJeea
keâebneR JesU JewKejer JeeCeerveWefn veeceeÛee GÛÛeej keâjeJee. DeeheuÙee pegvÙee hejbhejWle
henešWÛÙee JesUeR efvejefvejeUeR Øeele:mcejCe mlees$eW Jee YetheeàÙee cnCeeÙeÛeer heæefle
Deens. iesuÙee efhe{erheÙeËle ns JeUCe meceepeeceOÙes meeJe&e$f ekeâ nesleW. DeieoeR leceemeefiejebveeRmegæe
YetheeàÙeebÛeer jÛevee kesâ}s}er Deens. Jele&ceevekeâeUeR cee$e ns meJe& veJÙeeveW meebieCÙeeÛee
Øemebie Dee}s}e Deens. le®Ce efhe{erceOÙes ne DeeÛeej peJeUpeJeU jeefn}s}e veeneR.
G}š yegefæJeeoeÛÙee veebJeeKee}eR Ùeeble keâeÙe DeLe& Deens? nW keâMee}e? ÙeeÛee keâeÙe
GheÙeesie? DemeW ØeMve efJeÛee¤ve, efšketâve jeefn}s}s Deveskeâ Ûeebie}s DeeÛeejefn peerJevee}e
heejKes nesleer} DeMeer heefjefmLeefle efvecee&Ce kesâ}s}er Deens. pegvÙee iees°er cees[tve keâe{uÙee
heCe lÙee peeieeR veJeerve Ûeebie}s DeeÛeej cee$e ¤{ kesâ}s veeneRle. lÙeecegUW Skeâ leNnsÛeer
heeskeâUer efvecee&Ce Pee}er. vewjeMÙe Jee{}W.
He@âMeveÛÙee veebJeeKee}er veJeerve efhe{erceOeW Iegme}suÙee Deveskeâ iees°eRÛeer lejer GheÙegkeälelee
efmeæ keâjCÙeemeejKeer Deens keâeÙe? heCe ne ØeMve efJeÛeejCÙeeÛeer meesÙe cee$e jeefn}s}er veener.
DeeheuÙee hejbhejWle ``mebefoiOes hej}eskesâÓefhe lÙeepÙecesJeeMegYeb pevew: ~ veeefmle
Ûesled veeefmle keâe neefve: Deefmle Ûesled veeefmlekeâes nle: ~~ DemeW meebefiele}W Deens. nW
JÙeeJeneefjkeâ°Ÿee Heâej cenòJeeÛes Deens. F&Õej Deens keâeR veeneR? veecemcejCeeble JesU
Iee}JeeJee keâeR veeneR? lÙeecegUW keâesCelee }eYe neslees? ÙeeÛee efveCe&Ùe Pee}e veeneR lejer
mekeâeUÛÙee JesUebleer} 10-15 efceefvešW veecemcejCeeble Iee}efJe}eR lej Demee keâesCelee
efJeMes<e leesše nesCeej Deens? ceePÙee Deuhe yegefæ}e Jeešles lÙeeØeceeCeW KejesKejerÛe
mecepee hejcesÕej veme}e lej veecemcejCeeble Iee}efJe}s}er 10-15 efceefvešW JeeÙee
peeleer}. Demee efkeâleerlejer JesU JeeÙee peelees nW DeeheCeebme ceenerle DeensÛe. heCe
%eevesÕej, legkeâejece, jeceoeme ÙeebÛÙeemeejKes Leesj Leesj cenelces, efJeÛeejJeble heg®<e
meebieleele lÙeeØeceeCeW hejcesÕej KejesKejeRÛe Demes} lej lÙeeÛÙeekeâefjleeb ceer 10-15
efJeJejCe 19
efceefvešWefn osTb Mekeâle vemesve lej ceer ceePÙee DeOÙeeeflcekeâ }eYeeÛÙee °erves kesâJe{er
lejer neefve keâ¤ve Iesle}er DemeWÛe nesCeej veeneR keâeÙe? Ùeemee"er veecemcejCeeveW Pee}e
lej }eYeÛe nesF&}. leesše keâebneRÛe veener Demee efJeÛeej keâ¤ve veecemcejCe keâjeJeW.
Ùee}eÛe `šg Dej Dee@ve o mesHedâj meeF&[' DemeW cnCeleele.
Lees[Ÿee efvejeàÙee ØekeâejÛee ceePee Skeâ DevegYeJe Ùee meboYee&le meebieleeW. GvneàÙeeble
}esCeeJeàÙeeme jenCeW nesle Demeleebvee ceer keâeceemee"er jespe }esCeeJeàÙeentve hegCÙeeme
Ùesle Demes. mekeâeUeR 10-10~~ Jeepeleeb iee[er DemeeÙeÛeer Je 11~~-12 Jeepeleeb ceer
hegCÙeeme heeWÛeeÙeÛees. ceneefJeÅee}Ùeeble peeTve keâece keâ¤ve hegvne mebOÙeekeâeUeR hejleeÙeÛes.
mekeâeUer peeleebvee pesJetve peeJeÙeeÛes. leer. oeoe ce}e jespe efMeoesjer IesTve peeCÙeeme
Yeeie hee[eJeÙeeÛes. ceer cnCele Demes ne ØeJeeme jespeÛee Deens. 1~~ leemeeble mebhelees. ceer
pesJetve peeleeW. lesJneb jespe efMeoesjer yejesyej keâMee}e? oeoe cnCele `ncee} keâjeJee
}eies} FlekeWâ lÙeeÛeW DeesPeW leg}e nesleW keâeb? ØeJeemeeble keâebnerlejer efMeoesjer yejesyej
heeefnpes DeMeer Deehe}er heæle Deens. MeeŒeeble kegâ"s JeÛeve Deens keâeR veeneR leW legPeW lebt
MeesOetve keâe{.' les ce}e jespe Dee"JeCeerveW efMeoesjer IesCÙeeme }eJeerle. Skeâoeb JeešWle
iee[erÛeW keâebneRlejer efyeIe[}W DeeefCe leer ceOÙeWÛe kegâ"slejer Leebye}er. 4-5 leeme KeesUbyetve
jeneJeW }eie}W DeeefCe ceie pÙeebÛÙeepeJeU keâebneR veJnles lÙeebÛes efkeâleer ne} Pee}s les
efJeÛee¤b vekeâe. efMeoesjer yeeUieCÙeeÛee efveÙece DemeuÙeecegUW ceer Je ceePÙee yejesyej Skeâ
ØeJeemeer }neve cet} megKe¤he jeefn}eW. veecemcejCeeble Iee}efJe}s}e JesU DeveeJeMÙekeâ
Jeeš}e lejer DemeeÛe GheÙegkeäle "jCeW MekeäÙe Deens.
Deepe DeeheCe pÙee leNnsÛeW peerJeve peiele DeeneWle lÙeeble Mejerj-ceve-yegæerJej
Deveskeâ ØekeâejÛes leeCe melele he[le Demeleele. Ùee Jee{lÙee leeCeebcegUWÛe DeheÛeve,
ce}eJe°bYe, Deec}efheòe, efveõeveeMe, jkeäleoeye, ceOegcesn, ùõesie ÙeemeejKÙee }neve
cees"Ÿee efJekeâejebÛes ØeceeCe yejWÛe Jee{}W Deens. Ùee leeCeebÛes og<heefjCeece veeneRmes
keâjCÙeeÛÙee °erveWefn henešsÛÙee ØemeVe JesUer MeebleheCes kesâ}suÙee veecemcejCeeÛee
heg<keâU GheÙeesie nesCÙeemeejKee Deens. DeieoeR Ùeebef$ekeâ heæleerveW kesâ}suÙee veecemcejCeeefo
ke=âleeRÛeeefn keâebneR }eYe DeensÛe. YeeJeeveW, ßeæsveW, efve‰sveW kesâ}s lej DeefOekeâmÙe
DeefOekebâ Heâ}ced Øeehle PeeuÙeeefMeJeeÙe jenCeej veener. vegmeles henešW lesJe{W veece IÙeeJeW
DemeW vemetve efoJemeYejefn lÙeeÛeW ÙeLeeMeefkeäle mcejCe Jee GÛÛeejCe keâjerle DemeeJeW,
cnCepes lÙeeÛee heefjCeece ceOÙeceWleer} Je heMÙebleeRleer} GÛÛeejCeeJejefn neslees. SkeâebleeR
lej IÙeeJeWÛe heCe }eskeâebleerefn IÙeeJes. Ùeemee"eRÛe ``Denes Ùesleeb peeleeb G"le-yemeleeb
keâece keâefjleeb'' Ùee M}eskeâeves ``mecemleebÛeer }ppee lÙepegevf e YeieJeledeÛf ebleve'' keâjCÙeeme
meebefiele}W Deens.
20 ceveesyeesOe
hegjsmee DeYÙeeme vemes}, peerJeve Megæ, meeefòJekeâ, heefJe$e vemes}, lej ceveebleuÙee
ceveeble veece IesCÙeeÛeeefn leeCe Ùeslees. cnCetve veece cees"Ÿeeves IÙeeJes. Ùeemee"erÛe ``Deleer
DeeojW ieÅe Iees<eW cnCeeJeW'' DemeW meebefiele}W Deens. keâebneR keâebneR JesU šeUce=obieeÛÙee
Iees<eebleefn IÙeeJeW. Ùeebleer} peW MekeäÙe Deens leW, MekeäÙe eflelekeWâ DeefOekeâ JesU, efveÙeceeveW,
DeeojeveW, ØesceeveW, efve‰sveW keâjeJes.
nW veecemcejCeemebyebOeeR meebefiele}W. Deeleeb SjJeeRÛeW Jele&ve keâmeW DemeeJeW leWefn meceLe&
meebieleele, ``pesCeW efJeú}cee$ee IÙeeJeer ~ lesCeW heLÙeW meebYeeUeJeeR ~'' Demes mebleJeÛeve
Øeefmeæ Deens. veecemcejCe Jee hetpeeDeÛee&efo keâesCeleWefn Oeeefce&keâ ke=âlÙe nW lÙeeÛÙee
pees[erveW DeeÛeej-efJeÛeejebleer} heefJe$elee Ûe{lÙee-Jee{lÙee ›eâceeveW mJeerkeâejuÙeeJeebÛetve
Heâ}õthe nesle veeneR nW efveef§ele mecepeeJeW. cnCetve heefnuÙee oesve DeesUeRle veecemcejCe
keâjeJeW Demes meebefieleuÙeeveblej heg{ÛÙee eflemeNÙee DeesUeRle meceLe& meodJele&veer DemeeJeW,
meoeÛeejeÛee lÙeeie keâ¤b veÙes DemeW meebiele Deensle. meoeÛeej neÛe Leesj Deens. cnCepes
ßes‰, JeboveerÙe, DeeojCeerÙe mJeerkeâeÙe& Deens. lees DeeÛejCeeble DeeCe}eÛe heeefnpes.
lÙeeÛee lÙeeie nesleeb keâecee veÙes. Deeleeb ne meoeÛeej cnCepes lejer keâeÙe? Ùee MeyoeÛes
DeLe& oesve jerleerves keâjleeb Ùesleer}. meleeb DeeÛeej: · meoeÛeej: meppeveebÛeer peer
JeeieCÙeeÛeer heæle efle}eÛe meoeÛeej DemeW cnCeeJes efkebâJee meled DeeÛeej · meoeÛeej:
melÙe Demee pees DeeÛeej, melÙeeJej DeefOeef‰le DeMeer peer JeeieCÙeeÛeer heæefle leerefn
meoeÛeejÛe nesÙe. Ùeebleer} melÙeeÛeW DeeÛejCe keâjCÙeeme Jee JeeieCetkeâ melÙeeefOeef‰le
"sJeCÙeeme melÙe cnCepes keâeÙe leW keâU}W heeefnpes. nW FlekeWâ meesheW veener. efJeÛeej
keâjCeejeÛÙee yegæeRle}s iegCeoes<e, JemlegefmLeleer}e Peebketâve, peW pemeW Deens lÙeehes#eeb
GCÙeeDeefOekeâ ØeceeCeeble JesieUWÛe oMe&ve Ie[efJeleele. SkeâeÛe IešvesÛeW JeCe&ve efvejefvejeUer
ceeCemeW efkeâleer efvejefvejeàÙee Øekeâejebveer keâjleele leW heeefn}W cnCepes nW }#eeble ÙesF&}.
cnCetve melÙe keâeÙe leW ÙeLeeLe&jerleerveW peeCetve IesCeW vesnceeRÛe DeJeIe[ "jleW. melÙeeÛÙee
%eeveemee"eR yegefæ DelÙeble efvece&U, hetJe&«enjefnle, leer#Ce DeeefCe efve§e} Deme}er
heeefnpes. }ekeâ[W ceespeCÙeeÛee lejepet, pejer lejepetÛe Deme}e lejer meesveW ceespeCÙeemee"eR
Jee ØeÙeesieMeeUsleer} cenòJeeÛÙee jmeeÙeveebÛeW ceehe IesCÙeemee"eR lees GheÙeesieer he[le
veeneR. lemesÛe vesnceerÛes JÙeJenej Ûeebie}sheCeeveW keâjCeejer yegefæefn keâmeesšerme GlejCeeNÙee
melÙeeÛeW %eeve keâ¤ve IesCÙeeme DemeceLe& "jles. melÙeeÛÙee %eeveemee"er yegæer}e met#ce
mebJesove#ecelee DemeeJeer }eieles. Skeâe je°^erÙe ØeÙeesieMeeUsceOÙeW jmeeÙeveW ceespeCÙeeÛee
lejepet ceer heeefn}e lees cetU Jeemlethes#eeb DeefOekeâ Kees} hekeäkeâe heeÙee IesTve leUeheemetve
Ye¤ve DeeCe}suÙee keâeB›eâeršÛÙee DeesšŸeeJej keâesvee[e keâ¤ve yemeefJe}s}e neslee.
ceespeCeeNÙeeÛÙee ÕeemeesÛÚdJeemeeÛeeefn heefjCeece nesTb veÙes cnCetve keâebÛesÛÙee keâheešeceOÙeW
efJeJejCe 21
lees megjef#ele "sJe}e neslee. melÙe%eeve keâ¤ve IesCeejer yegefæ ner DeMeerÛe efve}xhe DemeeJeer
}eieles. Flekeâer met#celee DeeheuÙee yegæer}e keâes"tve DeeCeeJeÙeeÛeer. mebleebveeR ne lejepet
Ghe}yOe keâ¤ve Iesle}s}e Demelees. Ùeemee"eR melÙeeÛee DeeÛeej ne pees meoeÛeejeÛee
DeLe& kesâ}e peelees lees DeeheuÙee °erveW efve®heÙeesieer Deens. cnCetve JÙeLe&efn Deens. pes
KejsÛe cees"s Deensle lÙeebÛee DeeÛeej lees meoeÛeej. ``cenepevees Ùesve iele: me:
hevLee: ~'' meoeÛeejeÛee neÛe DeLe& DeeheuÙee GheÙeesieeÛee Deens.
ceeCemeeÛeW cees"sheCe "jefJeleebvee cee$e meeJeOe jeefn}W heeefnpes. Lees[e efJeJeskeâ kesâ}e
lej nW cees"sheCe mecepetve Iesleeb ÙesF&}. ne efJeJeskeâ keâ"erCe Deme}e lejer melÙeMeesOeveemee"eR
}eieCeeNÙee met#celesFlekeâe og}&Ye veener. efveJe[tve Dee}e Deens, mebheefòeceeve Deens,
meòeeOeejer Deens, iees[ yees}lees, Ûeebie}e efJeÉeved Jekeälee Deens, lÙeeÛÙee JÙeeKÙeevee}e
megefMeef#eleebÛeerefn ØeÛeb[ ieoea peceles, ÙeeJe¤ve ceeCemeeÛes cees"sheCe "jefJeCeW ÙeesiÙe
vemeleW. efve:mJeeLe&lee DeeefCe keâeÙe&#ecelee ns oesve iegCe pÙeeÛÙeepeJeU efpelekeäÙee DeefOekeâ
ØeceeCeeble Demeleer} eflelekeäÙee ØeceeCeeble lees cees"e DemeW mecepelee ÙesF&}. Skeâ Leesj
JÙeefkeäle ogmeNÙee Leesj JÙekeäleerhes#eeb efvejeUer Demetb Mekesâ}. heCe lejerefn leer LeesjÛe.
ieesKe}s DeeefCe efšUkeâ Skeâceskeâehes#eeb JesieUs nesles. lÙeebÛee efJejesOe Øeefmeæ Deens.
lejerefn les LeesjÛe nesles. keâeÙee&ÛÙee °erveW lÙeebveeR SkeâceskeâebMeeR Pegbpe Iesle}er Deme}er lejer
ieesKeuÙeebÛeer LeesjJeer efšUkeâebvee ceevÙe nesleer. ieesKeuÙeebÛÙeeJejer} ce=lÙeg}sKeeble efšUkeâebÛeer
ner Yetefcekeâe Gòece jerleerveW JÙekeäle Pee}er Deens. jeve[s DeeefCe efšUkeâ, Yeeb[ejkeâj
DeeefCe efšUkeâ ÙeebÛesefn DemeWÛe nesleW. oesIesefn efšUkeâebÛeer ÙeesiÙelee peeCetve nesles.
efJejesOekeâ Demetveefn cees"sheCee ceevÙe keâjCÙeeÛeW nW DeewoeÙe& meeceevÙe veJns.
SkeâeÛÙee °erveW MebkeâjeÛeeÙe& cees"s "jleer} lej ogmeNÙeeÛÙee °erveW ceOJeeÛeeÙe&
cees"s "jleer}. heCe ne keâesCeeÛeWÛe DevegkeâjCe keâjerle veener. Ùeebleer} Keje cees"e keâesCe
les "jJee. ceie keâesCeeØeceeCeW JeeieeJeÙeeÛes leW heentb. leeWJej ceer Deehe}e vešeÛeWÛe
DevegkeâjCe keâjleeW DemeW cnCetve ceeCetme meoeÛejCeefn šeUerle Demelees ner efmLeefle
Ûeebie}er veeneR.
ßes‰ JÙekeäleeRJej, Leesj ceeCemeeJej ßeæe "sJeeJeer. DeeefCe lÙeebÛÙee DeeosMeeÛeW
lebleesleble hee}ve keâjeJeW nWÛe Ûeebie}W. ceveebletve JeeF&š ies}W cnCepes Mejerjebletve peeF&}
nW efkeâleerefn KejW Deme}W lejer Lees[ŸeeMee efve«eneveW Mejerjebletve JeeF&š Iee}JeCÙeeÛÙee
ØeÙelveeme }eieuÙeeJeebÛetve ceveebleer} JeeF&š GCeeJeCÙeeÛee mebYeJe veeneR nW }#eele
"sJe}W heeefnpes. ¤{er DeeefCe hejbheje efvecee&Ce PeeuÙee Deensle lÙee Ùeemee"eRÛe. GbyeNÙeeJej
yemetb veÙes. GbyeNÙeeJej efMebketâ veÙes. GYÙeeveW heeCeer efheTb veÙes. oef#eCeskeâ[s heeÙe keâ¤ve
Peeshetb veÙes. Ùee ceeieÛeeR keâejCeW keâoeefÛeled meebielee ÙesCeej veeneRle. efJe%eevee}emegæeb `keâeb'
22 ceveesyeesOe
ÛeW (why ÛeW) Gòej osleeb Ùesle veener. ns efveÙece keâoeefÛeled peerJevee}e Skeâ ØekeâejÛeW
DevegMeemeve DemeeJeW, efMemle DemeeJeer, ØelÙeskeâ ke=âefle peeCeerJehetJe&keâ JneJeer cnCetveefn
Demeleer}. heCe Deepe mJewjles}eÛe mJeeleb$Ùe ceeve}W peeles. DeeceÛÙee Keepeieer peerJeveele
[eskeâeJeCÙeeÛee legcneb}e keâeÙe DeefOekeâej Deens Demee ØeMve GöeceheCeW efJeÛeej}e
peelees. ogJe&le&ve }heJetve "sJeeJeW DeeefCe Øeefle‰e efceUJeeJeer ÙeeÛeeÛe ne Skeâ ØeÙelve
Deens. Ûeebie}W ef}efnuÙeeyeö} pej melkeâej IÙeeJeÙeeÛee, lej JeeF&š ef}efnCÙeeyeö}
KesšjW KeeCÙeeÛeerefn leÙeejer keâe vemeeJeer?
meceLe& meoeÛejCeer ceeCemee}e OevÙe cnCeleele les Ùeemee"er. efveJe[tve ÙesCes, ceeve,
ceevÙelee efceUefJeCeW, ßeerceble nesCeW Ùeele Kejer OevÙelee veeneR. heeheYeer¤ DemeCeW, ogmeNÙeeÛÙee
OeveeÛeer DeefYe}e<ee ve OejCeW, hejŒeerkeâ[s keâecegkeâ °erveW ve heenCeW, MekeäÙeleeW ogmeNÙeeme
mee¢e keâjCeW, Deehe}e mJeeLe& meeOeCÙeemee"eR Flejebvee heer[e ve osCeW, ogmeNÙeeÛÙee
DeefOekeâejeJej Deefle›eâceCe ve keâjCeW, ogmeNÙeeÛeer efveboe ve keâjCeW, mJele:Ûeer Je=efòe ØemeVe
jeKeCeW neR meoeÛeejeÛeer }#eCeW DeeÛejCeeble DeeCeCÙeebleÛe Kejer OevÙelee Deens. DemeW
pÙeeÛeW peerJeve DemeleW leeWÛe mlegleer}e hee$e Pee}e heeefnpes. cnCetve Keepeieer peerJeve nW
mJeÛÚ heeefnpes. keâesCeeÛeWefn Keepeieer peerJeve heentb veÙes nW JÙeJenejle: efkeâleerefn KejW
Deme}W lejer heenCÙeemeejKeW Keepeieer peerJeve vemeCes ne peerJeveeÛee DeOe:heele Deens.
cevee Jeemevee og° keâecee ve Ùes js ~
cevee meJe&Lee heeheyegefæ vekeâes js ~~
cevee Oece&lee veerefle mees[tb vekeâes nes ~
cevee DeblejeR meej JeerÛeej jenes ~~4~~
DeeheuÙee ceveeble ÙesCeeNÙee efJeÛeejlejbieebÛeW DeeheCe keâOeeR efJeM}s<eCe kesâ}W Deens
keâeÙe? efJeM}s<eCe keâ¤b ies}s lej YeÙe Jeešs} Demes efJeÛeej efkeâleerlejer ØeceeCeeble Ùesle
Demeleele. DeieoeR vekeâes lÙee iees°er ceveeble Ùesle Demeleele. Demes efJeÛeej ceveeble ÙesTb
veÙesle cnCetve pees pees ØeÙelve keâjeJee lees lees ceve vee"eU ceg}emeejKes nóerheCee keâjleW.
}neve ceg}ebÛÙee Kees[Ÿee keâewlegkeâeveW henele yeme}W lej Jee{leele. efJejesOe kesâ}e lej
DeeCeKeerÛe GHeâeUtve DeeuÙeemeejKÙee nesleele. `ceve efÛebleer leW Jewjer ve efÛebleer' DeMeer
cnCe Deens. efleÛeer ÙeLeeLe&lee keâesCee}eefn hešeJeer DeMeerÛe JemlegefmLeefle Demeles. DeeheuÙee
DeieoeR peJeUÛÙee ceeCemeeyeö}efn DeMee keâuhevee ceveeble Ùesleele keâeRr peMee keâój
Me$etÛÙeeefn ceveeble ÙesCeej veeneRle. Ùeemee"erÛe ÙepegJexoeveW ``levces ceve: efMeJemebkeâuhecemleg''
DeMeer ØeeLe&vee keâUkeâUerveW kesâ}er Deens. ceveeble ÙesCeeNÙee JeeF&š efJeÛeejebÛee Jesie Demee
efJe}#eCe Demelees keâeR hejcesÕej ke=âhee keâjer} lej lÙeebletve megškeâe nesF&} SjJeer veeneR.
efJeJejCe 23
cnCetve ``ceoerÙe ùoÙeeR meoe MegYe efJeÛeej osJee mHegâjes'' DeMeer YeieJebleeÛeer ØeeLe&vee
keâjeJeer }eieles.
DeeheuÙeekeâ[s DeMeer OeejCee Deens keâeR, DeMeer ßeæe Deens keâeR, DeekeâeMeebletve
keâebneR osJelee leLeemleg leLeemleg DemeW cnCele ieghle¤heeveW efHeâjle Demeleele. DeeheuÙee
ceveeble keâebneRlejeR JeeF&š efJeÛeej ÙeeJee DeeefCe osJeleebveer leLeemleg cnCeCÙeeme ieeb"
he[eJeer DemeW nesTb veÙes. cnCetve JeeF&š iees°er ceveeble DeeCetb veÙesle, efveoeve JeeF&š yees}bt
lejer veÙes. cevee}e Ûeebie}W JeUCe }eJeCÙeeÛee ØeÙelve Ùeemee"eR melele keâjerle jeefn}s
heeefnpes. ceveebleefn JeeF&š ve ÙesCeW ne meoeÛejCeeÛee DeeoMe& Deens.
ceeCetme ogmeNÙeeÛÙee og:KeeveW og:Keer neslees DemeW heg<keâU JesUeb Ie[leW, heCe
ceeCetme ogmeNÙeeÛÙee megKeeveW megKeer neslees DemeW menmee nesle veeneR. Deehe}W yejW ve nesleeb
ogmeNÙeeÛeW yejW Pee}s}W heeefn}W lej lÙeeÛÙee ceveeble heehe ÙesleW. lÙeeÛee Denbkeâej
ogKeeJelees; pÙeeÛeW yejW Pee}s}W efomeleW lÙeeÛeer ne efveboe keâjlees. lÙeeÛes one oes<e one
}eskeâeble meebefieleuÙeeJeebÛetve Ùeeme Ûewve he[le veeneR. }ie>emeejKee Skeâeoe keâewšgbefyekeâ
meceejbYe ÛeebieuÙeejerleerveW heej he[}e keâeR ceie lÙeeJej DeehlemJekeâerÙeebkeâ[tve nesCeejer
šerkeâe-efšheCeer SskeâCÙeepeesieer Demeles. Meefkeäle Demeleer lej ceeCemeeveW ogmeNÙeeÛes JeeF&š
keâjCÙeeme cegUeRÛe ceeieW heeefn}W vemeleW. heCe Deveskeâ keâejCeebveeR lÙeeÛÙee meeceLÙee&}e
ceÙee&oe he[uÙeecegUs lees leW Ieelekeâ ke=âlÙe ke⤠Mekeâle veeneR. yegæeRle lej heehe ÙesleWÛe;
heCe leW heebef[lÙe efvebosÛÙee ¤heeveW Øekeâš nesleW. efveboe nW celmejeÛeWÛe DehelÙe Deens.
Ùeemee"eR og°Jeemevee DeeefCe heeheyegæer Ùeebvee ceveeble Leeje efceUCeej veeneR Demee ØeÙelve
meoesefole keâjerle jeefn}s heeefnpes.
cevee}e JeUCe }eJeeJeÙeeÛeW leW Deehe}W DeeheCeÛe ØeÙelvehetJe&keâ }eJeeJeW }eieleW.
ogmeje keâesCeer lÙeeble GheÙeesieer he[tb Mekeâle veeneR. DeeOeeR efJeÛeej, ceie efve§eÙe, veblej
ef›eâÙee Demee ›eâce Demelees. og°JeemevesÛee heefjCeece heeheyegæeRle neslees. ØelÙe#e ke=âleer}e
efpelekeâeR yebOeveW Demeleele eflelekeâeR leer efJeÛeeje}e vemeuÙeeveW JeeF&š efJeÛeejeÛes Oeeskesâ DeejbYeeR
lejer }#eeble Ùesle veeneRle. lÙeecegUW JeeF&š efJeÛeejebÛeer Keble JeešsveeMeer nesTve heeheeefJe<eÙeerÛeer
yegefæ yeUeJele peeleW DeeefCe ner ye}Jeeved nesT }eie}er keâeR, ceie JeeieCÙeeJejer} yebOeveWefn
ef{}er nesle peeleele. DeeefCe ceeCetme Deveerefle keâ¤b }eielees. cevee}e DeeJejCeW HeâejmeW
neleeble veeneR. heCe Mejerj DeeJejCeW heg<keâUmeW mJeeOeerve Demeles. cnCetve meceLe& Oece&
DeeefCe veerefle mees[t vekeâes Demee GheosMe cevee}e keâjerle Deensle. ceveeble ÙesCeeNÙee JeeF&š
JeemeveebJej efveÙeb$eCe "sJeCeW ns HeâejmeW legPÙee neleeble veeneR nW Deecnebme ceeefnleer Deens.
heCe ceveeble ÙesCeejs JeeF&š efJeÛeej ›eâcee›eâceeveW veeneRmes nesTve ceve Megæ JneJeW Demes
leg}e KejesKejeRÛe Jeešle DemeuÙeeme legPeW ØelÙe#e JeeieCeW lejer efveoeve Oecee&}e Je veerleer}e
24 ceveesyeesOe
mees[tve Ie[Ceej veeneR, DeMeer o#elee Ies, Demes meceLe& cnCele Deensle.
keâyeerjebÛeW Skeâ JeÛeve Ùee °erveW efJeÛeejeble IesCÙeemeejKeW Deens. keâyeerj cnCeleele–
ceve ieÙee lees peeves os cele peeves os Mejerj ~ veneR KeeRÛeer keâceeve lees keâneBmes Útšsiee
leerj ~~
SKeeÅeeÛee Ieele keâjeJee Demee efJeÛeej ceveeble ÙesCeW efkeâleerefn JeeF&š Demees ØelÙe#e
Ieele-yeeCe pees[tve Oeveg<ÙeeÛeer oesjer Dees{}er, yebogkeâerÛee Iees[e oeye}e cnCepes neslees.
lesJe{s lejer efveoeve keâ¤b vekeâesme. ceveeveW meeOele vemes} lej MejerjeveW lejer meoeÛeejeble
jneJeW. lÙeeÛeeefn ›eâceeveW }eYe nesTb Mekeâlees. hetpee-mebOÙee-mlees$eW, keâerle&ve, DeVeoeve,
leerLe&Ùee$ee Ùee iees°er ceveeble ÙesleebÛe keâjeJÙee. ceveeble Ùesle vemeuÙee, kebâšeUe Ùesle
Deme}e lejer keâjeJÙee. peceleer}, meeOeleer} lÙeeØeceeCeW keâjerle jentve DeefOekeâeble
DeefOekeâ ÛeebieuÙee keâMee nesleer} Ùee °erveW ØeÙelve keâjeJee. heCe ÛeebieuÙee meeOeleer}
lejÛe keâ¤b veeneR lej veeneR DemeW cee$e cnCetb veÙes. ceve ÛeebieuÙee iees°eRle jces} lej
GòeceÛe, heCe lemeW nesle veener cnCetve Mejerj lejer ÛeebieuÙee iees°eRletve yeensj keâe{t veÙes.
ÛeebieuÙee iees°eRleÛe "sJeeJeW. keâerle&ve-ØeJeÛeveeble ceve keâOeeRÛe jcele veeneR. cnCetve meJe&oe
efmevesceeÛe heenlees nW "erkeâ veeneR. efmevesceeÛes efJeÛeej ceveeble Ùesle Demeleer} lejer keâerle&ve
ØeJeÛevee}e Jee cebefojele ceOetve ceOetve Dee«eneveW peeTve yemeCeW nWÛe ßesÙemkeâj Deens.
``Demees vemees YeeJe ~ pees ne osKes heb{jerjeJe'' DemeW mebleeveeR cnš}W Deens leW
Ùeemee"eRÛe. ceveeble eflelekeâer ßeæe veme}er lejer heb{jhetj}e pee. mLeeveebÛee keâebneR ØeYeeJe
Demelees. JemletÛeWefn keâebner cetuÙe DemeleW. lÙeecegUW ØeÙelveebvee #es$e Ghe}yOe nesleW.
Oecee&veW DeeefCe veerleerveW Jeeieleebvee Deehe}er Øeke=âefle, ØeJe=efòe, heefjefmLeefle efJeÛeejeble
Iesle}er heeefnpes. DeeoMee&ÛeeR MeeŒeJeÛeveW MeyoMe: efJeÛeejeble IesTve Ûee}Ceej veeneRle.
Ùeemee"eRÛe meceLeeËveer meej keâeÙe, cenòJeeÛeW keâeÙe, ieewCe keâesCeleW, DeheefjneÙe&heCeW
DeeÛejCeeble DeeCe}WÛe heeefnpeW DemeW keâeÙe Deens lÙeeÛee efJeÛeej keâjeJee, efJeJeskeâ
keâjeJee DemeW meebefiele}W Deens. ceeCemeeÛee mJeYeeJe cees"e efJeefÛe$e Deens. meej keâeÙe,
Demeej keâeÙe, ÙeeÛee efJeJeskeâ pej kesâ}e veeneR lej ÛeebieuÙee iees°eRleefn efJeke=âefle efvecee&Ce
nesles. mebvÙeemeOece& SjJeeR Heâej keâ[keâ. keâesCelÙeener FbefõÙeeÛes }e[ lÙee Deeßeceeble
Ûee}Ceej veeneRle. FbefõÙeefve«en neÛe lesLes efveÙece. heCe efJeJeskeâeveboebveeR mebvÙeeMee}e
keâebneR meJe}leer efouÙee Deensle. lebyeeKet KeeCeW ner lÙeeleer} Skeâ meJe}le. ceeCemee}e
keâes"WÛe keâesCeleerÛe meJe}le efo}er peele veeneR lej lees meJe& yebOeveW Pegiee¤ve osCÙeeÛeer
MekeäÙelee efvecee&Ce nesles. cnCetve keâceer OeeskeäÙeeÛÙee iees°eRle meJe}le ÅeeJeer Je DeefOekeâ
OeeskeäÙeeÛÙee iees°er keâše#eeveW šeUCÙeeme meebieeJÙee Demee efJeÛeej lÙeebveer ÙesLeW meebefiele}e
Deens. ceePÙee ceeefnleerÛeW Skeâ GoenjCe meebieleeW. Skeâe oMe«ebLeer keâce&" yeÇeÿeCeeÛee
efJeJejCe 25
ceg}iee }neveheCeeheemetve DelÙeble keâ[keâ efMemleeRle, nW KeeTb vekeâes, DemeW keâ¤b vekeâes,
Ùee yebOeveeble Jee{}e. lÙee yeehe[Ÿee}e keâeboe-}metCe lej jenesÛe heCe ieepej-JeebieWefn
JepÙe& nesles. heg{W lees ceneefJeÅee}Ùeeble efMe#eCeemee"eR Menjeble Dee}e DeeefCe Flekeâe
mJewj Jeeietb }eie}e keâeR keâeboe-}metCeÛe keâeÙe heCe ceÅeceebmener lÙee}e JepÙe& jeefn}W
veener. meJe& meceepeÛÙee-meceepe efveÙeceeÛÙee yebOeveeble pesJneb keâešskeâesjheCeW heCe menpelesveW
Jeeiele Demelees lesJne DeeheCe mJele: heeUle Deme}s}s efveÙece peeÛekeâ Jeešle veeneRle,
veJns Lees[s DeefOekeâ efveÙece heeUCesefn Yet<eCeeÛeWÛe JeešleW, heCe keâesCelesÛe efveÙece ve
heeUCeeje meceepe YeeWJeleer Demeleebvee Heâej keâ[keâ efveÙeceebÛee ogje«en OejCeW, ns
Iemejiegb[er}e }eJeCÙeeme keâejCeerYetle "jCeejW Deens. keâeboe Je ceebme ÙeeceOeW keâebÅeeÛeer
meJe}le osCeW F°Ûe ceeve}W heeefnpes. DeeheuÙeekeâ[Ûes keâebneR keâ[keâ efveÙece ceb$eMekeäleerÛÙee
peheCegkeâermee"eR nesles. KeeÅeeKeeÅe, mheMee&mheMe& ne lÙeebleer}Ûe Skeâ Yeeie neslee. iesuÙee
npeej-yeejeMeW Je<eeËle lejer yeÇeÿeCeeveW meceepe cnCetve ceb$eMekeäleerÛee DeeOeej efMeu}keâ
"sJe}e Deens DemeW efomele veeneR. lÙee°erveW Deme}s}s efJeefOeefve<esOe Deepe Flekesâ
keâše#eeveW heeUeJesle keâer veeneR ÙeeÛee efJeÛeej kesâ}e heeefnpes. DeefOekeâ JeeF&š šeUCÙeemee"eR
keâceer JeeF&šeÛee efJeÛeej keâjCeWefn heg<keâU JesUeb F° "jles. ``efveÙeceWefJeCe jent veÙeW''
nW KejWÛe heCe lÙeeJesUeR `Heâej efveÙece ke⤠veÙes' nWefn }#eele "sJe}WÛe heeefnpes.
Ûeebie}W efkeâleerefn Ûeebie}W Deme}W lejer leW heÛeeJeW }eieleW. lÙeeÛeW DepeerCe& nesTb osleeb
keâecee veÙes. DeefOekeâ ÛeebieuÙeekeâ[tve keâceer ÛeebieuÙeekeâ[s ÙesCÙeehes#eeb keâceer ÛeebieuÙeekeâ[tve
DeefOekeâ ÛeebieuÙeekeâ[s peeCes peemle Ûeebie}W.
GÅeesie-JÙeJemeeÙeeble Deme}suÙee Skeâe ie=nmLeeveW efJe<CegmenŒeveeceeÛeW 12 hee"
keâjCÙeeÛeW Skeâoeb "jefJe}s. Skeâe hee"e}e 8 les 10 efceefvešW }eieleele. oesve
heeJeCesoesve leemeeÛee JesU DeeheCe menpe osTb Meketbâ, Demee lÙeeÛee efJeÛeej, heCe nW
ieefCele ØelÙe#e JÙeJenejeble Gle¤b Mekeâ}W veeneR. 12 hee" hegjs ve nesCÙeeÛee DevegYeJe
DeeuÙeecegUW lÙeeÛeW hee" keâjCeWÛe megš}s. lÙeeveW SkeâÛe hee" keâjeJeÙeeÛeW "jefJe}W
DemeleW lej lÙeeÛee efveÙece keâoeefÛeled heej he[}e Demelee. Deehe}er Meejerefjkeâ, ceeveefmekeâ
Meefkeäle efkeâleer? DeeheuÙee}e efkeâleer Peshes} ÙeeÛee efJeÛeej keâ¤ve efveÙece "jJeeJes
}eieleele nWÛe Ùeeble}W meej nesÙe. lÙeeÛee efJeÛeej ceeCemeeveW kesâ}eÛe heeefnpes.
cevee heehe mebkeâuhe mees[tefve ÅeeJee ~
cevee melÙe mebkeâuhe peerJeeR OejeJee ~~
cevee keâuhevee les vekeâes Jeer<eÙeebÛeer ~
efJekeâejW Ie[s nes peveeR meJe& Ûeer Ûeer ~~5~~
26 ceveesyeesOe
ceeCemeeÛÙee neletve Ie[CeeNÙee ke=âleerÛee efJeÛeej kesâ}e Demeleeb yegefæ-FÛÚe-ef›eâÙee
Demee ›eâce Dee{Ulees. Ùeemee"er ef›eâÙeWle heefjCele nesCÙeehetJeea Jee keäJeefÛeled ef›eâÙeWle
heefjCele PeeuÙeeveblejefn ÙeesiÙe keâeÙe Jee DeÙeesiÙe keâeÙe ÙeeÛee efJeÛeej ceeCemeeÛÙee
Deble:keâjCeeble melele jeefn}e keâeR lÙeeÛeW Jele&ve Oecee&}e DeeefCe veerleer}e Devegketâ} DemeW
nesles Jee nesTb }eieles.
ceeieer} M}eskeâeble Dee}suÙee Oece&veerleerÛeWÛe DeefOekeâ mhe°erkeâjCe meceLe& Ùee M}eskeâeble
keâjerle Deensle. heehemebkeâuhe mees[tve osCeW, melÙemebkeâuhe keâjerle jenCeW DeeefCe
efJe<eÙeesheYeesieeÛÙee keâuheveWle ve iegbleCeW ÙeebletveÛe meæce& DeeefCe meVeerefle Deble:keâjCeeble
®pele Demeles Je lemeW Pee}W veeneR lej peieeceOÙeW ceeCemeeÛeer Úer: Let nesles. Ùeemee"eR
meeJeOe jneJeW DemeW meceLe& cnCeleele.
heehehegCÙeeÛeer keâuhevee DeeefCe Oece& Je veerefle Ùee iees°er hejmhejebJej DeJe}byetve
Deensle. heehehegCÙeeÛÙee keâuhevee meJe&$e Je meJe& ØekeâejÛÙee meceepeeceOÙeW keâesCelÙee vee
keâesCelÙee mJe¤heeble DeensleÛe. lÙee JesieJesieàÙee Demeleer}; keâoeefÛeled hejmhejefJe®æefn
Demeleer} heCe Deensle nW melÙeÛe.
keâeUs-heeb{js, keâ[t-iees[, Keejš-legjš Ùeeble jemeeÙeefvekeâ Yeso Deens Je lees
efveef§ele mJe¤heeÛee Deens. heCe Ùee keâuhevee Yeeweflekeâ DeeefCe pe[ Deensle. keâeUs DeeefCe
heeb{js, keâ[t DeeefCe iees[ ÙeebÛÙee %eeveeble celeYeso nesCÙeeÛeer efJeMes<eMeer MekeäÙelee veeneR.
heCe yeNÙee-JeeF&šeÛeW %eeve DemeW efveef§ele Je meeJe&ef$ekeâ Skeâ¤helesÛeW veeneR. keWâme keâeUW
Ûeebie}s, oeble heeb{js Ûeebie}s, keâ[tef}bye keâ[t cnCetve lÙeepÙe, heCe keâej}W keâ[t Demetve
®Ûekeâj cnCetve mJeerkeâeÙe&. heCe keâejuÙeeÛeer ®efÛe meeJe&ef$ekeâ veeneR. iees[ heoeLe& iees[
Keje heCe lees heeveeble ve he[tb osCeejer ceeCemeW Deensle. kewâjer Ûeebie}er keâesCeleer?
PeeWyeCeejer Deebyeš keâeb KeesyeNÙeemeejKeer heCe DeebyešheCeeÛee Jeeme Deme}s}er Keesyejer?
}esCeÛÙeemee"er Deebyeš Ûeebie}er. vegmeleer KeeÙe}e Keesyejer Ûeebie}er. mebyebOeeveW, heefjefmLeleerveW,
®efÛeYesoeveW, osMekeâe}YesoeveW, Ûeebie}W JeeF&š hee}šleW; G}šmeg}šefn nesleW. DeMee
efmLeleeRle JeeF&š efkebâJee Ûeebie}W cnCepesÛe Oece&MeeŒe°Ÿee heehe efkebâJee hegCÙe keâmeW
"jJeeÙeÛeW? DeeheCe pÙee}e heehe cnCet lÙee}e ogmeNÙee meceepeeble heehe mecepele
vemeleer}. keâoeefÛeled hegCÙeefn mecepele Demeleer}. meOÙeeb oUCeJeUCeeÛÙee meg}YelescegUW
ogmeNÙee meceepeeMeer efvekeâšÛee mebyebOe Ùesle Deens. lÙeecegUW DeveskeâebÛÙee Ûee}erjerleer,
meceepeJÙeJemLee, yeNÙeeJeeF&šeÛÙee keâuhevee ÙeebÛeW efvejer#eCe peJeUtve keâjlee ÙesTb
}eie}W Deens. lÙeecegUWÛe ogmeNÙeeÛeW DeeÛeej-efJeÛeej heentve DeeheCe DeeheuÙee jerleerYeeleerMeeRr
lÙeeÛeer leg}vee keâ¤b }eie}eW DeeneWle DeeefCe mJewjeÛeejeÛeer cegUeble Dees{ Deme}suÙee
mebmkeâejnerve JÙekeäleeRvee DecekeäÙee meceepeeble DecekeäÙee DeeÛeeje}e Ûeebie}s mecepeleele,
efJeJejCe 27
Decekeâe DeeÛeej Øeefleef‰leheCeeÛee mecepe}e peelees, lÙeeble heehe Deens cnCetve lees JepÙe&
keâjeJee DemeW kegâCeer cnCele veeneR lej DeeheCeÛe leesÛe DeeÛeej JeeF&š keâeb mecepeeJee?
heehehegCÙeeÛÙee keâuhevee Leesleeb[ Jeešleele lÙee Ùee efJeÛeejeveW.
DeeÛeej-efJeÛeejeble, efJeefOeefve<esOeebceOeW Ûecelkeâeefjkeâ efJeefJeOelee Dee{Ules nW KejWÛe.
efnbot mebmke=âleeRle SkeâceskeâebÛes G°W KeeCeW ØeMemle ceeve}W peele veeneR. heCe cegme}ceeveebÛÙee
ceOÙeW Skeâe leešeble pesJeCeW Øeefleef‰leheCeeÛeW ceeve}W peeleW. efnbotbceOÙeW meiees$eÛe keâeÙe
heCe meefheb[ efJeJeenefn efveef<eæ ceeve}e peelees. lej cegme}ceeve, ef¡e§eve, pÙet Ùee
meceepeeble Ûeg}le yeefnCeerMeer efkebâJee meeJe$e yeefnCeerMeer efJeJeen keâjleeb Ùeslees DemeW
cnCeleele. Deieoer yeÇeÿeCeeb-yeÇeÿeCeeblemegæeb Ùee mebyebOeerÛes DeeÛeej hejmhejefJe®æ šeWkeâeÛes
Deensle. keâeWkeâCemLe yeÇeÿeCe efpe}e ceecesyenerCe cnCelees leer ceeceeÛeer ceg}ieer $e+iJesoer
osMemLe yeÇeÿeCeeble efJeJeenemee"eR ÙeesiÙe ceeveleele; DeefOekeâejeÛeer mecepeleele; lej ceeOÙebefove
osMemLeeble mJele:ÛÙee iees$eeØeceeCeWÛe ceeceeÛÙee iees$eeble}er ceg}ieerefn efJeJeenemee"eR JepÙe&
ceeve}er peeles. ceie ceeceeÛÙee ceg}erMeer efJeJeen keâjCÙeeÛee ØeMveÛe GlheVe nesle veeneR.
ceebmeenej, ceÅeheeve Ùeebleefn DemeWÛe Deens. heehehegCÙeeÛÙee keâuhevesØeceeCeW heehe keâjCeeje
ceveg<Ùe vejkeâeble peelees Demes Deens. lej leerÛe ke=âefle efYeVe meceepeebleer} JÙekeäleeRveer
kesâuÙeeme lees mJeiee&le peelees DemeW keâmeW cnCelee ÙesF&}? yejs Demee efJejesOe Demelees,
efJemebieefle Demeles, cnCetve DeeheCeebme peW efpeLeW pemeW keâjeJeWmes Jeešs} leW leW Ûeebie}W
cnCetve keâjeJeW, ceevÙe JneJeW, Øeefleef‰le "jeJeW Demes lejer cnCeleeb ÙesF&} keâeÙe?
DeeheuÙee ceneje°^eble Skesâ keâeUer oe®yeboerÛeW efveÙece keâ[keâ nesles. Flej keâebner jepÙeeble
oe¤yeboer veJnleer. lesJneb Decegkeâ ef"keâeCeeR oe¤ efheCeW ne iegvne veeneR. cnCetve ceer
FLeWefn oe¤ efheCeej, DemeW cnCetve keâesCeer ØelÙe#e lemeW Jeeiet }eie}e lej lees DehejeOeer
"jlees vee? DeeheuÙee osMeeble JeenveW jmlÙeeÛÙee [eJeerkeâ[tve nebkeâeJeer Demee efveÙece
Deens. cnCetve DeeheuÙeekeâ[s lew}jLeeÛeer efokeâd-Øesjkeâ ÛeekeWâ JeenveeÛÙee GpeJeerkeâ[s
Demeleele. keâebneR hejosMeeble jmlÙeeÛÙee GpeJeerkeâ[tve Ûee}CeW ne efveÙece Demelees.
lÙeebÛeer JeenveW lÙee meesÙeerÛeer [eJeerkeâ[s efokeâd-Øesjkeâ Deme}s}eR Demeleele. keäJeefÛeled lÙee
iee[Ÿee DeeheuÙee osMeebleer} jmlÙeeJe¤veefn OeebJeleele heCe [eJeerkeâ[tve Jeenve Ûee}JeCÙeeÛee
efveÙece cee$e cees[leeb Ùesle veeneR.
DeeheuÙee osMeeble efnbotbvee efÉYeeÙee&-ØeefleyebOekeâ keâeÙeoe }eietb kesâ}e Deens. heCe
mecelesÛÙee DeeefCe vÙeeÙeeÛÙee Iees<eCee keâjCeeNÙee DeeheuÙee efveOeceea MeemeveeveW cegme}ceeveebvee
Ket<e keâjCÙeemee"eR, meieUer }epe iegb[eUtve, cegme}ceeveebvee cee$e Ùee keâeÙeÅeebletve
JeieU}s Deens; DeeefCe lejer Ùee keâeÙeÅeeÛee Yebie keâjCeeje efnbot ne DehejeOeer "jeJeÙeeÛee
lees "jleesÛe. keâeÙeos pemes, DeeheCe leke&âJeeo keâebner kesâ}e lejer, pes efpeLeW pemes
28 ceveesyeesOe
Demeleer} lemesÛe heeUlees lÙeeØeceeCeWÛe heehehegCÙeeÛÙee keâuhevesÛeW ceeve}W heeefnpes. ceer
Yeejleeble Deens, ceneje°^eble Deens, efnbot Deens cnCetve Flej$e lemes veme}s}s keâeÙeos pej
ceePÙeeJej yebOevekeâejkeâ Demeleele, lÙeebÛee Yebie ceer keâ¤b Mekeâle veeneR, lej heehehegCÙeeÛÙee
yeeyeleeRleefn pÙee hejbhejWle ceer pevcee}e Dee}eW efleÛÙee ceÙee&oe ceer heeUCeW DeeJeMÙekeâÛe
ceeve}W heeefnpes. iees° cegUeble Ûeebie}er keâer JeeF&š nW "jefJeCeW keâ"erCe DemeleW.
heehehegCÙeeÛÙee keâuhevee G}š meg}š nesleele nWefn KejWÛe, heCe cnCetve heehehegCÙeeÛeer
keâuheveeÛe JeeF&š mecepeeJeer keâeR keâeÙe? efJeÛeejCeeje kegâCeer veeneR DeeefCe ØelÙe#e
heefjCeece }#eeble Ùesle veeneRle cnCetve heehehegCÙeeÛÙee keâuhevee DeeheCe cees[tb Meketbâ. heCe
MeemeveeveW Ieele}suÙee efveyeËOeeÛÙee yeeyeleerle keâeÙe keâjCeej? yengcele efvecee&Ce keâ¤ve,
meòee neleeble IesTve, keâeÙeos nJes lemes yeo}leeb Ùesleele nW leòJele: efkeâleerefn KejW
Deme}W lejer, JÙekeäleeR-JÙekeäleerÛee-DeieeflekeâheCee GIe[Ûe Demelees, ceevÙe veme}s}e
efveyeËOeefn Ùee DeieeflekeâheCeeves heeUeJeeÛe }eielees, og:Ke meesmeeJesÛe }eieleW. ÙeeÛee
DevegYeJe DeeheCe ies}er 25 Je<ex hegjshetj Iesle}e Deens. Ùeemee"eR heehehegCÙeeÛÙee keâuheveebÛee
Gheneme keâjCÙeeÛeW OeesjCe yegefæJeeoeves mJeerkeâe¤b veÙes nWÛe KejW. celeYesoeme JeeJe
jeefn}e lejer efveyeËOe, efveÙece, Meemeve ÙeebÛÙeeJeeÛetve meceepeeÛeer JÙeJemLee efškeâCeej
veener. ceie JÙeefkeäleMe: Lees[er De[ÛeCe meesmetveefn DeeheCe ceÙee&oe heeUlees lemeWÛe
heehehegCÙeeÛeWbefn mecepeeJeW. heehehegCÙeeÛÙee keâuhevesJeebÛetve meceepeOeejCee efšketbâÛe MekeâCeej
veeneR. ÛeebieuÙee-JeeF&šeÛÙee, heehe-hegCÙeeÛÙee keâebneR keâuhevee meceepeebleer} yengmebKÙe
ceeCemeebÛÙee Deble:keâjCeeble Depetveefn efšketâve Deensle cnCetve MeemeveeÛeer DeeefCe efveyeËOeebÛeer
Øeefle‰e DeÅeeheefn Lees[er lejer efšketâve Deens.
heehe-hegCÙe ner keâuheveeÛe JeeF&š cnš}W lej DeeheuÙee}e peieleebÛe ÙesCeej veeneR.
DeeheCe mecelesÛee Iees<e Ye}s keâje, heCe hejceesÛÛe DeJemLeWleer} hejceeLee&JÙeefleefjkeäle
mecelee ØemLeeefhele keâjerve cnCeCeW nW Leesleeb[ lejer Deens Jee mJehe>-jbpeve lejer Deens.
JesoebleeveW ceeve}suÙee leerve meòeebhewkeâeR hejcemelÙe DeMeer peer heejceeefLe&keâ meòee efleÛÙeebleÛe
keâeÙe leer Skeâlee-mecelee KeNÙee DeLee&veW veebotb Mekeâles. Flej oesve pÙee ØeeefleYeeefmekeâ
DeeefCe JÙeeJeneefjkeâ meòee lÙeeble mecelee ceeveleebÛe ÙesCeej veener. efJeefJeOelee, meehes#e
mebyebOeeJej DeeOeej}s}W Ûeebie}s-JeeF&š DeeefCe efJejesOe Ùee iees°er DeeÛeejefJeÛeejebÛÙee
°erveW helkeâjuÙeeJeebÛetve ieefle veeneR. efvelÙe-Megæ-yegæ-cegkeäle mJeYeeJe DemeW peW yeÇÿe leW
pesJneb peieleeÛeW keâejCe cnš}W peeles lesJneb yeÇÿee}ener Meye}lJe Dee}W DemeW cnCeCÙeeme
Jesoeble-MeeŒe keâÛejle veeneR. lej JÙeJenejeefOeef‰le MeeŒeW ÛeebieuÙee JeeF&šeÛee Jee
heehehegCÙe keâuhevesÛee lÙeeie keâmee keâjCeej?
efYeVe efYeVe meceepeeble Jee efYeVe efYeVe osMekeâe}eble heehehegCÙeeÛÙee keâuhevee JesieàÙee
efJeJejCe 29
Demeleele nW KejW Deme}W lejer lÙeeble ceveceeveer vemeles. DeeheCe ÙeesieeÙeesie, DeheIeele,
Ûeevme ceeveerle veeneR. efvemeiee&le DeeheCe Ùeespeveeyeælee ceevelees, keâebneR efveÙeefle ceeveleeW.
lÙeecegUW heehehegCÙeeÛÙee keâuheveebÛÙee ceeiesefn Skeâ OeesjCe Deens, efJeÛeejeÛeW met$e Deens,
nW }#eeble IÙeeJeÙeeme nJeW. ceePÙee DeeJe[er-efveJe[er Ùee meJe&$e ØeceeCe Oe¤ve Ûee}}W
lej Deeheefòe ÙesF&}. ceePÙeeÛe Øeke=âleer}e Tve meesmele veeneR, SkeâeÅee Øeke=âleer}e Leb[er
meesmele veeneR, DeeefCe nW ceer ceePÙee DeeJe[er-efveJe[erveW Jee FlejebÛes heentve "jJetb Mekeâle
veeneR. GbÛe DeeefCe efOehhee[ DemeCÙeeÛes keâebneR HeâeÙeos Deensle, keâebneR }eYe Deensle,
heCe efkeâleerefn ØeÙelve kesâ}e lejer peheeveer ceeCetme hebpeeyeer ceeCemeebmeejKee nesCeej veeneR.
Øeke=âleerÛes ns efveÙece pemes DeeheCe DeieeflekeâheCeW ceeveleeW lemesÛe mebmke=âleerÛes DeeefCe
meYÙelesÛes efveÙeceefn meceeOeeveeveW ceeveCÙeeme efMekeâ}W heeefnpes. ceer Yeejleeble efnbot mebmke=âleerle
efveÙeefle cnCetve pevcee}e ÙesleeW. lej kesâJeU ce}e JeešleW cnCetve lÙeebleer} hejbhejebÛee
lÙeeie ce}e keâjleeb ÙesCeej veeneR.
Kee}ÛÙee keâesše&le oes<eer "j}s}e ceeCetme JejÛÙee vÙeeÙee}Ùeeble efveoex<eer "jlees.
kesâJneb kesâJneb ÙeeÛÙee G}šefn Ie[les. oesvneR he#eeÛes Jekeâer}, ceePÙeeÛe he#ekeâejeÛes
cnCeCes ÙeesiÙe Deens, Demes keâeÙeÅeeÛes DeeOeej osTveÛe meebiele Demeleele. pegvÙee
keâeÙeÅeeÛÙeepeeieer mebhetCe& veJeerve Demee JesieUeÛe keâeÙeoe DeefOeke=âleefjlÙee ceevÙe kesâ}e
peelees. lejerheCe JÙekeäleeR-JÙekeäleerieefCekeâ efleÛÙee DeeJe[er-efveJe[er Jee meesÙeer-iewjmeesÙeer
heentve keâeÙeos yeo}leeb Ùesle veeneRle; lemeWÛe heehe-hegCÙeeÛÙee keâuhevesÛeWefn ceeve}s
heeefnpes. heehehegCÙeeÛÙee keâebneR keâuhevee heesjkeâš JeešuÙee, Ghenemeen& JeešuÙee, DeLe&nerve
Jee nslegMetvÙe JeešuÙee lejer lÙee cees[leeveeefn lesÛe oes<e efvecee&Ce nesCeej veeneRle ÙeeÛeer
keâeUpeer JÙekeäleer-JÙekeäleerveW Iesle}erÛe heeefnpes. ce}e meieUWÛe mecepeles ne Denbkeâej lej
JÙeLe&Ûe Deens; heCe ce}e meieUsÛe mecepet Mekesâ} ne Denbkeâejefn vesnceeRÛe ÙeLeeLe&
"jCeej veeneR. %eeve efceUJeeJeW, %eeve Jee{JeeJeW, DeelceefJeÕeemeeveW %eeveer nesCÙeeÛee
ØeÙelve keâjeJee; heCe DenbkeâejeveW keâesCee}eefn legÛÚ }sKet veÙes. ner Je=efòe "sJe}er cnCepes
heehe-hegCÙeeÛÙee keâuhevesÛee DeeheCe keâjlees lesJe{e Deveeoj nesTb MekeâCeej veeneR.
ØelÙeskeâ JÙekeäleer}e vÙeeÙe efceUJetve osCeW leòJele: MekeäÙe Deens. heCe meieàÙeebvee
Devegketâ} cnCepes ØelÙeskeâe}e Devegketâ} Demee keâeÙeoe keâjCeW cee$e DeMekeäÙe Deens.
DeeheuÙee }eskeâMeeneRle lej vÙeeÙeeÛeer efJešbyevee nesF&} Demes efveyeËOe efvecee&Ce nesleele.
nesT Mekeâleele. efJejesOeer celeW efJeYeeie}eR iesuÙeecegUW cegUeble DeuheceleJee}e, efJejesOeer
yengceleJeeuÙeeJej jepÙe keâ¤b Mekeâlees. yegefæJeeo ÙesLes Deieeflekeâ neslees, DeMee efmLeleeRle
heehehegCÙeemeejKÙee efkeâleer lejer met#ce keâuheveebÛÙeeefJe<eÙeeR lÙeeveW Denbkeâejer efveCe&Ùe
IesCÙeeble keâeÙe DeLe& Deens. Øeefleketâ} keâeÙeoe, DevÙeeÙÙe keâeÙeoe, nW MeuÙe Deme}s lejer
30 ceveesyeesOe
keâeÙeÅee}e ceeve osCes nW DeeJeMÙekeâ DemeleW DeeefCe Yet<eCeeJenefn "jleW. mee@›esâefšmeÛeW
GoenjCe Ùee°erveW cees"W efJeÛeej keâjCÙeemeejKeW Deens. lÙeeÛeer Yetefcekeâe cegUeble ØeeceeefCekeâ
DeeefCe efnlekeâejkeâ DeMeerÛe nesleer. JÙeehekeâ °erveW ÙeesiÙe nesleer heCe De@LesvmeÛÙee
lÙeeJesUÛÙee Meemevee}e mee@›esâefšme [esF&pe[ cnCetve vekeâes neslee. lÙee MeemeveeveW
lÙee}e ØeeCeob[ efo}e. mee@›esâefšmeveW lees ob[ efve‰sveW mJeerkeâej}e. lÙeeÛÙee efce$eebÛee,
lÙeeÛÙee ÛeenlÙeebÛee, lÙeeveW ne ob[ meesmet veÙes, heUtve peeJeW, ØeeCej#eCe keâjeJeW; Demee
Dee«en neslee; heCe De@LesvmeÛee veeieefjkeâ cnCetve mee@›esâefšmeveW ce=lÙetÛeer efMe#ee YeesieCÙeeÛeWÛe
helkeâj}s. %eevesÕej cenejepe Ùeemee"eRÛe MeeŒeeveW meebefiele}W lej jepÙeeÛeeefn lÙeeie
keâjeJee DeeefCe efJe<ee}eefn efJe®æ cnCetve šeketâ veÙes DemeW cnCeleele.
MeeŒe cnCes} meeb[eJeW ~ leW jepÙeefn le=Ce ceeveeJeW ~
peW IesJeJeer leW ve cnCeeJeW ~ efJe<eefn efJe®æ ~~ %ee. 16-460
Skeâe JewÅeeveW }neve ceg}eÛÙee leeheeJej lÙee}e DeefleefJe<e Åee DemeW meebefiele}W.
ceg}eÛeer DeeF& mebmke=âle IesTve yeer.S. Pee}s}er. efle}e Jeeš}W SJe{ŸeeMee ceg}e}e
DeefleefJe<e keâmeW meesmes}. efleves Deehe}W yeepeejebletve efJe<e DeeCetveÛe lÙee}e efo}W. Deeleeb
lÙee ceg}eÛeW keâeÙe Pee}W Demes}? JewÅee}e efJeÛeej}W Demeles lej lÙeeveW meebefiele}W
Demeles–yeeF&, efJe<e Deleerleb-Deefle efJe<eced-Jevemheefle°Ÿee pevceeveW yeÛeveeieemeejKÙee
efJe<eeÛÙee Jeiee&le}W Deme}W lejer iegCeeveW efJe<elJe Dees}eb[tve ies}s}W DemeuÙeecegUW
lÙee}e DeefleefJe<e cnCeleele. Ùeeleer} efJeveeso mees[tve Åee heCe mJele:ÛeW [eskeWâ Ûee}Jetve
heehe-hegCÙeeÛee efJeÛeej ke⤠veÙes. efJeÛeejeÛeer yew"keâ Megæ MeeŒeeÛeer Jee MeeŒeMegælesÛeer
DemeeJeer.
heehehegCÙeeÛee meeceevÙeheCeW Demee DeLe& keâjleeb ÙesF&} keâeR peW pÙeeÛÙee efnleeÛeW,
vegmeleW JejJejÛÙee megKeeÛeW veJnW, lej keâuÙeeCeeÛeW, leW lÙeeÛÙeemee"eR hegCÙe. Mejerjehes#eeb
cevee}e, ceveehes#eeb yegæer}e, yegæerhes#eeb DeelcÙee}e Devegketâ} leeW leeW DeefOekeâeefOekeâ
hegCÙekeâejkeâ; G}š Demes} lej DeefOekeâeefOekeâ heeheceÙe. Ùee °erveWefn MeeŒeeÛeer ØeJe=efòe,
osMekeâe}-heefjefmLeleerÛee efJeÛeej keâ¤ve, mJewjeÛeejekeâ[tve mebÙeceekeâ[s, DeefveyeËOe Ûewveerkeâ[tve
efvejheJeeo DeeJeMÙekeâleskeâ[s ceveg<Ùee}e Jee meceepee}e ØesjCee osCÙeeÛeer Demeles. ``Ûeesovee
}#eCeesÓLeex Oece&: ~'' DeMeer ceerceebmekeâebveeR kesâ}s}er Oecee&Ûeer JÙeeKÙee Ùee °erveW
efJeÛeejele IesCÙeemeejKeer Deens. GVeefle, Øeieefle Ùee°erveW Deens lÙee efmLeleeRletve leke&âMegæ,
MeeŒehetle DeeoMee&keâ[s JeešÛee} keâjeJeÙeeÛeer "jJeuÙeeveW lej, Deveskeâ mlej Jee
heeÙeNÙee keâuheeJÙee }eieleele. Ùeeble ceeveJeermeceepe cegUeble efvejefvejeàÙee heeÙejerJej
Demet Mekeâleele. JejÛÙee heeÙejerÛÙee °erveW Kee}Ûeer heeÙejer keâefve‰ DeMeerÛe ceeveeJeer
efJeJejCe 31
}eieles. heehehegCÙeeÛÙee efYeVelesÛee efJeÛeej Ùee °erveW kesâ}e heeefnpes. Skeâe heeÙejerJejÛÙee
meceepeeÛÙee mebÙeceer ØeJe=òeer}e ye} osCÙeemee"eR kesâ}s}s efveÙece DeeefCe efYeVe heeleUerJejer}
meceepee}e mebÙece efMekeâJeCÙeekeâefjleeb kesâ}s}s efveÙece Ùeeble Deblej DemeeJeÙeeÛeWÛe. GoenjCe
cnCetve Skeâe iees°erÛee efJeÛeej keâ¤. ceveg<ÙeeÛÙee Øeke=âleerÛee Je MejerjjÛevesÛee efJeÛeej
keâjleeb ceebmeenej ne ceeCemeeÛÙee °erveW Devewmeefie&keâ Deenej Deens. ceeCemeeÛÙee leeW[ebleer}
oebleebÛeer jÛevee efJeÛeejeble Iesle}er lej leW menpe }#eeble ÙesF&}. Iees[e, yew} ÙeebÛÙee
oebleebØeceeCeW ceeCemeeÛes oeble Heâlee[s DeeefCe meheeš Deensle. JeeIe, efmebn, kegâ$eW, ceebpej
ÙeebmeejKes lÙeeÛes megUs GbÛe, leer#Ce veeneRle. meJe& ceebmeenejer ØeeCeer heeCeer efheleebvee peerYe
yeensj keâe{tve heeCeer efheleele. ceveg<Ùe ne ceebmeenejer veme}suÙee ØeeCÙeeØeceeCeW Dees"eveW
heeCeer efhelees. Demes DeeCeKeerefn keâebneR Yeso oeKeJeleeb Ùesleer}. efmebne}e pemes ieJele,
keâ[yee KeeCeW Devewmeefie&keâ Deens, lemesÛe ceeCemeeveW ceebme KeeCeW Devewmeefie&keâ Deens.
cnCetve ceeCemeeveW ceebmeeMeve ve keâjCeW nW hegCÙe. lÙee°erveW ceebmeenej keâjCeW nW heehe.
ceebmeenejeceeieÛeer ØeeefCenòÙee efJeÛeejeble Iesleeb ceebmeeheemetve efveJe=òe nesCeW nW meeefòJekeâ
efJeÛeejeÛÙee ceeCemeeme menpe hešCÙeemeejKeW Deens. ceie Deeleeb ceebmeenejeÛeer mebJeÙe
Deens, heefjefmLeefle Deens, hejbheje Deens. DeMee efmLeleeRle ceebmeenejer ceeCemee}e lÙeeheemetve
efveJe=òe keâjCÙeemee"er ceebme KeeTb vekeâes, KeeÙeÛeW Pee}W lej Decetkeâ Ùe%e keâ¤ve Kee,
vegmelee ceebmeenej keâ¤b vekeâes. lÙeeÛÙee pees[er}e keâebneR Meekeâenej Ies. jespe ceebmeenej
keâ¤b vekeâes. efveoeve ßeeJeCeeble lejer ceebme KeeTb vekeâes DemeW meebefiele}W peeleW. pÙee
peeleeRle ceebme Keeu}s}W Ûee}leW, lÙee peeleeRle}s Jeejkeâjer ieàÙeeble ceeU Ieele}er keâer
ceebme Keele veeneRle. Je=òeeRleer} meeefòJekeâlee efškeâJeCÙeemee"eR yeÇeÿeCeeveW lejer ceebme
KeebTb veÙes DemeW Dee«eneveW meebefiele}W peele Demes. ogozJeeves Flejebvee efveJe=òeceebme nesCeW
Ûeebie}W cnCetve meebieCÙeeÛÙee SsJepeer yeÇeÿeCeÛe ØeJe=òeceebme nesT }eie}s Deensle nW
DeOe:heleve Deens. Deehe}s ØeÙelve Kee}tve Jej, DemebÙeceebletve mebÙeceekeâ[s peeCÙeeÛes
Deme}s heeefnpesle. ``Demelees cee meodieceÙe, lecemees cee pÙeesefleie&ceÙe'' ner Deehe}er
Gheefve<eodkeâeUeheemetveÛeer OeejCee Deens.
ÙeeJe¤ve nW efveef§ele Pee}W keâeR heehe-hegCÙeeÛÙee keâuhevesceOeW efJeefJeOelee Dee{U}er
lejer heehehegCÙeeÛeer keâuhevee ner Skeâ DevegMeemeve cnCetve mJeerkeâej}erÛe heeefnpes. Ùeeble
keâebneR leejlecÙe Demetb MekeâleW, Demeles. meieUsÛe efJeefOeefve<esOe meejKÙeeÛe cenòJeeÛes
vemeleele. JÙeeJeneefjkeâ peerJeveele efveyeËOe pemesÛÙee lemes jentve hee}veeÛeW leejlecÙe
"sJeeJeW }eieleW. `ne jmlee jnoejerÛee veeneR' DeMeer heešer Deme}suÙee jmlÙeeJej yengOee
efveÙeefceleheCeW jnoejer Ûee}les. heg}eJe¤ve peeJeW. jsuJes¤U Dees}eb[CeeNÙeeJej Keš}e
Yej}e peeF&} DeMeeefn heešŸee Deeieiee[erÛÙee yengleskeâ mLeevekeâebJej Demeleele. heCe
32 ceveesyeesOe
lÙeeÛee efkeâleer ceeve "sJe}e peelees nWefn DeeheCeeme ceenerle Deens. Demes efveÙece
cees[CÙeekeâefjleebÛe Demeleele, Demes kegâCeer LeósveW cnCeleeleefn heCe lejer megæeb lÙee
heešŸee }eJeCes ÙeesiÙe veeneR DemeW kegâCeer cnCele veeneR. Deeieiee[erÛeW ¤U ve Dees}eb[CÙeeÛee
efveÙece lej MesJešeR ceeCemeeÛÙee efnleeÛeeÛe Demelees. DeheIeele Ie[uÙeeme efveÙeceeÛÙee
heešerkeâ[s yeesš oeKeJetve jsuJes lÙeeÛeW GòejoeefÙelJe veekeâe¤b Mekeâles. ne jmlee jnoejerÛee
veeneR cnCeCeeje mJele:ÛÙee mJeeefcelJeeÛeer peeCeerJe Flejebme osle Demelees Je lÙeebÛeer
lesLetve peeCÙeeÛeer ke=âefle DeefOekeâejeÛeer veeneR nW megÛeefJele Demelees. Oece&MeeŒeebleer}
heehehegCÙeW, leodefJe<eÙekeâ efJeefOeefve<esOe Ùee mJe¤heeÛesefn Demet Mekeâleele.
ceeCemeeÛÙee neletve heelekeâ Ie[leW. lÙeeceeieW heelekeâemebyebOeerÛee mebkeâuhe Demelees.
Yetkeâ }eieles, KeeJesmeW Jeešles, KeeCÙeeÛee heoeLe& efÛeJe[e Demes} lej yejW Demee efJeÛeej
ceie ceveeble Ùeslees. KeeJesmeW JeešleW Ùee heeleUerheÙeËle nW ÙeesiÙe Deens. lÙeeveblej efvecee&Ce
nesCeejer efÛeJe[e KeeCÙeeÛeer FÛÚe ner cee$e Yetkeâ }eieCeeNÙee DeJemLesMeeR DeeheCe
mecepelees eflelekeâer megmebiele veeneR. yengleskeâ JesUeR DeveeJeMÙekeâ DeeefCe yeNÙeeÛe JesUeR
DeveejesiÙekeâj Deens. ne KeeCÙeeÛÙee ØekeâjCeebleer} heehemebkeâuhe. DeeOeer heehemebkeâuhe
GlheVe neslees Je veblej heehe Ie[leW. heehemebkeâuhe GlheVeÛe Pee}e veeneR lej heehe Ie[Ceej
veeneR. cnCetve meceLe& DeefOekeâ meeJeOeheCeW heehe mees[tve ÅeeJeW cnCeCÙeehes#eeb heehemebkeâuhe
mees[tve ÅeeJee DemeW cnCeleele.
ceeCemeeÛÙee yeeyeleeRle lejer vewmeefie&keâ FÛÚe DeeefCe lÙee FÛÚe hetCe& nesCÙeemee"er
keâjeJÙee }eieCeeNÙee ke=âleer ÙeeceOÙeW menpelee jeefn}s}er veeneR. lÙeeÛÙee OeejCee,
lÙeeÛÙee keâuhevee, lÙeeÛes efJeÛeej, lÙeeÛeer DeeJe[, lÙeeÛeer heefjefmLeefle, lÙeeÛesJejer}
mebmkeâej Ùee keâejCeebveeR ceeCemeeceeCemeebleer} FÛÚsceOÙeW cet}le: meejKesheCee Dee{U}e
lejer leoveg¤he Ie[CeeNÙee ke=âleerceOÙeW Jee lÙeekeâefjleeb mJeerkeâejuÙee peeCeeNÙee meeOeveebceOÙeW
meejKesheCee jenle veeneR DeeefCe cnCetveÛe cegUeble FÛÚsÛeer vewmeefie&keâ ceÙee&oe heejKetve
IÙeeJeer }eieles DeeefCe meYÙelee mebmke=âleerÛÙee °erveW ke=âleer Je meeOeveebÛeerefn efveJe[
keâjeJeer }eieles. heMetble ner DeeJeMÙekeâlee efJeMes<eMeer vemeles. ceeCemee}e cee$e yebOeveeÛee
mJeerkeâej keâjeJeeÛe }eielees. keâejCe cegUeble lÙeeÛÙee FÛÚeÛe vewmeefie&keâ jeefn}suÙee
vemeleele. Goe. heMetbÛeer keâeceJeemevee yeJnbMeer vewmeefie&keâ ØeceeCeeble Demeles DeeefCe lÙee}e
efJeMes<e mJe¤heeÛeW meeceeefpekeâ peerJeveefn vemeles. lÙee}e lÙeeÛeer DeeJeMÙekeâleeefn vemeles.
DeLee&leÛe vej-ceeoer Ùee Megæ vewmeefie&keâ Yesoehe}erkeâ[s heMetÛÙee yeeyeleeRle DeeCeKeer
keâeneR JesieUe efJeÛeej keâjCÙeeÛeW keâejCeefn Gjle veeneR. lÙeecegUW keâeceJeemevesÛÙee
hetleeamee"eR lÙee}e iecÙee-DeiecÙeeÛee efJeÛeej keâjCÙeeÛeW keâejCe veener. heMet}e efJeÛeej
keâjeJee }eiele veener lej ceeCemee}e lejer keâe }eielees? ceveg<Ùeefn MesJešeR heMetmeejKeeÛe
efJeJejCe 33
ØeeCeer Deens vee! lÙeeÛÙee vewmeefie&keâ Yegkeâebvee lesJe{W efJeefOeefve<esOeeÛeW yebOeve keâe? DemeW
keâebneR efJeÛeejJeble cnCeefJeCeejsefn iebYeerjheCeW efJeÛeejleele. yengmebKÙe meeefneflÙekeâebveer lej
Demes yebOeve vemeeJeW DemeW ie=nerle Oe¤ve meJe& ØekeâejÛÙee mJewjeÛeejeÛee hegjmkeâej Øekeâš-
DeØekeâšheCeW Ûee}efJe}e Deens. ÙeeJej Skeâ ØeMve G}š efJeÛeejCÙeemeejKee Deens.
heMetbleer} keâecepeerJeveemee"eR yengOee vej-ceeoer ÙesJe{eÛe Yeso hegjsmee neslees. lesLeW JeÙe,
jbie, ¤he, hegef° Jee Flej keâebneR iegCe ÙeeJej leW Deekeâ<e&Ce DeJe}byetve vemeles. efMebieW
keâMeeR Deensle? keâele[erÛee jbie keâesCelee Deens? veekeâ jsKeerJe Deens keâer veeneR,
[eskeäÙeeÛee Deekeâej keâmee Deens? ÙeeJej heMetbÛÙee keâecepeerJeveeÛes Deekeâ<e&Ce DeJe}byetve
DemeuÙeeÛeW efomele veeneR. lesLeW JeÙeefn vemeleW DeeefCe veeleeRefn vemeleele. ceeCemeeble cee$e
Ùee ØelÙeskeâ iees°er}e keâebneR vee keâebneR lejer cenòJe Øeehle nesleW. kesâJeU ŒeerlJe efkebâJee
heg®<elJe SJe{eÛe Deekeâ<e&Ce-efJe<eÙe ve jenlee JeÙe, jbie, ¤he, yegefæceòee, meòee,
mebheefòe, keâle=&lJe, efJeÉòee, ve=lÙeveešŸeieerleeefokeâ}e ÙeebÛÙeecegUW Deekeâ<e&CeeÛeW mJe¤he
hee}šleW. GCes-DeefOekeâ nesles. efceUe}W leW vekeâes JeešleW. efceUe}s}W veeneR leW nJeW Jeešles
DeeefCe Ùee}e kesâJeU vewmeefie&keâ ØesjCeebÛÙeehes#ee keâebner JesieàÙeeÛe ØesjCee keâejCeerYetle
nesle Demeleele. DeeefCe cnCetveÛe Ùee ØesjCeebvee keâebneR DevegMeemeve DeeJeMÙekeâ "jleW.
heMetbÛÙee Øeieefle-hejeieleerÛee efJeÛeej DeeJeMÙekeâ veeneR. ceeCemeebvee lees Deens. meceepe-
Meemeve, meYÙelee, mebmke=âefle Ùee meJe& iees°er ceeCemee}e efJeÛeejeble IÙeeJÙeeÛe }eieleele.
lÙee ØelÙeskeâeÛes ØelÙe#e-DeØelÙe#e DemeW keâebneR efJeefOeefve<esOe Demeleele. ceie mebmke=âleerÛee
Glke=â° Yeeie Demee pees Oece& lÙeebleer} efJeefOeefve<esOeebÛeer cnCepesÛe hegCÙeeÛeer Jee heeheeÛeer
lesJe{er Ghes#ee keâjCeW MeneCeheCeeÛeW "jCeejW veeneR. ceeCemee}e keâebneR efJeefMe° jbie-¤he
iegCeebÛeW Deekeâ<e&Ce jenleW. lÙee}e les nJeWnJesmeW JeešleW, lÙeeÛeWÛe efÛebleve lÙeeÛÙee
ceveyegæer}e JÙeehetve jenles. DeeefCe cnCetve meceLe& heeheelcekeâ efÛeblevee}e cnCepesÛe
heehemebkeâuhee}e mees[tve Åee cnCeleele. ØelÙe#e MejerjeveW Ie[CeeNÙee heeheehes#eebefn heeheeÛeW
efÛebleve hejceeLe&°Ÿee DeefOekeâ Ieelekeâ "jles. heelekesâ hegvneb hegvneb Ie[le jenleele. Ùee}e
ceveeÛee heehemebkeâuhe keâejCeerYetle Demelees. cnCetve vÙeeÙee}ÙeeÛÙee #es$eeble ÙeespeveehetJe&keâ
Ie[}suÙee DehejeOeke=âlÙeebvee efMe#ee DeefOekeâ Demeles. vegmeleWÛe Mejerj keâes"Wefn Deme}W
lejer lÙeeble heelekeâ vemeleW, Demes cnCeleeb ÙesF&}. heelekeâ jenleW leW ceveyegæerÛÙee
DeeßeÙeeveW. ceve-yegefæ Mejerjeheemetve JesieUer keâjleeb Ùesle veeneR ner lej De[ÛeCe Deens.
efJeefOeefve<esOe efvecee&Ce nesleele les lÙeecegUW. cegkeälee}e heehe-hegCÙe Gjle veeneRle-DemeW peW
DeeheuÙeekeâ[s meebefiele}W Deens– ``YesoeYesoew meheefo ieef}leew hegCÙeheehes efJeMeerCex''
DeMeer peer lÙeeÛeer efmLeefle nesles, ÙeeÛeW keâejCe lÙeeÛÙee ùoÙeeble heehemebkeâuhe mebYeJele
veeneR nW Deens. ceeCemeeÛÙee neletve menmee mebkeâuheeJeebÛetve heehe Ie[le veeneR. Ie[CeeNÙee
34 ceveesyeesOe
heelekeâebleer} MebYejer veJÙeeCCeJe heelekeWâ mebkeâuheeveWÛe Ie[le Demeleele. cnCetve meceLeeËveeR
heehemebkeâuhe mees[tve os DemeW Dee«eneveW meebefiele}W Deens.
heehemebkeâuhe mees[tve efo}e Deeleeb keâeÙe keâjeJeW? lÙeeÛes Gòej heg{ÛÙee DeesUerle
efo}W Deens.
ceve keâOeeR efjkeâeceW jent Mekeâle veeneR. Ùeemee"eR keâeÙe šekeâeJeW nW meebefieleuÙeeveblej
}iesÛe keâeÙe IÙeeJeW nWefn meebefiele}WÛe heeefnpes. meceLe& cnCeleele– ``cevee let meoe meJe&oe
melÙeeÛee, melÙeeefJe<eÙeeRÛee mebkeâuhe keâjerle pee. ne melÙemebkeâuheefn vegmeles keâebnerlejer
efÛebleeJeÙeeÛeW cnCetve efÛeblet vekeâesme. lej melÙemebkeâuhe ner iees° legPÙee peerJeeble, ùoÙeeble
Kees}Jej pe[}er peeF&} DemeW hene. melÙemebkeâuhe ne legPee efpeJneàÙeeÛee efJe<eÙe Demetb
os. DeeheuÙeeble `keâeMeerme peeJeW efvelÙe JeoeJeW' DeMeer Skeâ cnCe Deens. MejerjeÛÙee
oewye&uÙeeveW Je heefjefmLeleerÛÙee Øeefleketâ}lesveW ÛeebieuÙee iees°er ØelÙe#eeble }iesÛe Ie[efJelee
Ùesle veeneRle. lesJneb efveoeve lÙee mebyebOeerÛes efJeÛeej lejer melele ceveeble IeesUJeerle DemeeJes.
cnCepes keâOeeR vee keâOeeR ceveeÛeer lelmebyebOeerÛeer DeeJe[ Jee{le peeles Je lÙeeØeceeCeeble ceve
efve«ener nesle peeles. ceie Mejerjekeâ[tveefn lÙee iees°er Ie[efJeCÙeeFlekeâer Glkeâšlee Je=òeeRvee
Ùesles DeeefCe veblej ke=âefle Ie[les. Mejerj pe[ Deens. leW ceveeyejesyej jentb Mekeâle veeneR.
MejerjeÛÙee ne}Ûee}ermee"eR efvelÙeeÛeer mebJeÙe Jee ye}Jeeve ØesjCee hee"eR DemeeJeer
}eieles. cnCetve MejerjeveW Ûeebie}s Ie[efJeCÙeemee"er ceveeveW melele Ûeebie}s efJeÛeej keâjerle
Deme}W heeefnpes. keâejCe peW Ûeebie}W DemeleW leW efšketâve jenleW. melÙe MeyoeÛee cetU DeLe&
kesâJeU DeefmlelJe DemeeÛe Deens. lÙeecegUW }#eCesveW melÙe cnCepes Ûeebie}W Demee DeLe&
efve<heVe neslees DeeefCe lÙeeJe¤veÛe peW Ûeebie}W leWÛe melÙe Demee DeeÛeejesheÙeesieer efmeæebleefn
yeebOelee Ùeslees.
melÙemebkeâuhe ns mJele:ÛÙee Øeke=âefle-ØeJe=efòe-heefjefmLeleerØeceeCeW JesieUs JesieUs Jee
efvejefvejeàÙee heeÙejerJejÛesefn Demet Mekeâleer}.
osJe-ceeveJe-oeveJeebvee DeekeâeMeJeeCeerletve o o o Demee Skeâe#ejer OJeveer Ssketâ
Dee}e. yeÇÿeosJeeves lÙeeÛee DeLe& cee$e efleIeebvee leerve Øekeâejebveer meebefiele}e. mJewj
efJe}emeeÛeer Ûeškeâ Deme}suÙee osJeebvee oceve, mJeeLee&le iegjHeâš}suÙee ceeCemee}e oeve
Je met[yegæerveW JeeieCeeNÙee ›etâjkeâceea je#emeebvee oÙee Demes DeeÛejCeemee"er Je efÛebleveemee"eR
leerve JesieJesieUs DeLe& yeÇÿeosJeeves GheosefMe}s. lÙee lÙee peeleerÛeer efJeMes<e ØeJe=efòe }#eeble
IesTveÛe ns DeeosMe efo}s}s Deensle. ceveg<Ùe mJeeLeea, lÙee}e mJele:peJeUÛeW mees[Jele
veeneR. Deme}s}W hegjs Jeešle veeneR. ner lÙeeÛeer ØeJe=efòe keâewšgbefyekeâ, meeceeefpekeâ, je°^erÙe
DemJeemLÙeeme DeeefCe DeveLee&me keâejCeerYetle nesles. lesJneb lÙee}e oeveeÛeer ØesjCee
kesâuÙeeJeeÛetve ieefle veeneR. lees }yee[ ``oeve ÅeeJeW cnCeleeb heCe melhee$e JÙeefkeäle Yesšle
efJeJejCe 35
veeneR, lesJneb keâeÙe keâjeJeW'' DemeW cnCetve heUJeeš keâe{lees. lesJne lÙee}e ``efNnÙee
osÙeb, efYeÙee osÙeb, ßeæÙee osÙeb, DeßeæÙee osÙeb'' DemeW meebieeJeWÛe }eieleW. cnCetve
ceeCemeeÛÙee yeeyeleerle oeve ne mJeeYeeefJekeâ melÙemebkeâuhe. hejeshekeâej, lÙeeie, mesJee,
leerLe&Ùee$ee, lehe, hetpee, DeOÙeÙeve, veecemcejCe ÙeemebyebOeerÛes efJeÛeej ns meejs melÙemebkeâuhe.
ceer mebÙeceeves jenerve, KejW yees}sve, vÙeeÙeeveW Jeeiesve, ogmeNÙee}e MekeäÙe les meneÙÙe
keâjerve, ÙeesiÙe Deenej IesF&ve, ogmeNÙee}e }eies}, yeeWÛes} DemeW yees}Ceej veeneR,
keâjCeej veener. mJeeLee&mee"eR keâesCeeÛeer mlegefle keâjCeej veeneR. celmejeveW efveboe keâjCeej
veeneR, DevÙeeÙeeÛee Øeeflekeâej DeJeMÙe keâjerve heCe met[yegæerveW JeeieCeej veeneR, Demes
efkeâlÙeskeâ efJeÛeej melÙemebkeâuheeble cees[leele. efveÙeefceleheCee, JÙeJeefmLeleheCee, DevegMeemeve,
GÅeceMeer}lee, mJeÛÚlee nsefn melÙemebkeâuheeÛes efJe<eÙe nesTb Mekeâleele. DeMee Ùee
melÙemebkeâuhee}e ßeJeCe nW Deieoer peJeUÛeW meeOeve; leW DeefOekeâ heefjCeecekeâejkeâefn.
cnCetve DeeheuÙeekeâ[s DeieoeR ØeeÛeerve keâeUeheemetve melÙemebkeâuheemebyebOeerÛes ns DeeosMe
meogheosMeeÛÙee ¤heeveW ceeveJeer ceveeJej melele mebmkeâej keâjerle jenleer} DeMeer o#elee
Iesle}er ies}er Deens. ``yejW melÙe yees}e ÙeLeeleLÙe Ûee}e.'' ÙesLeheemetve les ``MeeUs}e
peeleebvee ceg}ebveeR JeešWle leceeMee heenle Leebyet veÙes'' Jee ``meoe oeble Ieemeesefve leeW[e
OegJeeJeW'' ÙesLeheÙeËle DeeosMe osCÙeeble Dee}s Deensle. ›eâefcekeâ hegmlekeâebletve lÙeebÛee
meceeJesMe keâ¤ve leW JeUCe }neveheCeeheemetve }eies} DeMeer JÙeJemLeeefn kesâ}er peele
nesleer. heCe De}erkeâ[s keâce&"lesÛee, Ieelekeâ ¤{erÛee, MeyoØeeceeCÙelJeeÛee, yebOeveebÛÙee
DeeflejskeâeÛee efOe:keâej keâjCeW DeeJeMÙekeâ Deens Ùee efJeÛeejeKee}eR kesâJeU hejbhejsveW Dee}s
Deensle DeeefCe Oecee&ÛÙee Jee veerleerÛÙee keâ#esle cees[leele cnCetve Deveskeâ pegvÙee DeeosMeebÛes
DeefJeJeskeâeveW efJe[byeve keâjCÙeeÛeer ØeLee ¤{ Pee}er Deens. Skeâe keâJeerveW ceveeÛÙee
M}eskeâeÛeW efJe[byeve kesâ}W – cevee meJe&Lee veerš hebLeW ve peeJeW. FlÙeeoer. efJe[byeve nW
obYeeÛeejeJejÛeW Skeâ KegmeKegMeerle Deew<eOe Deens nW ceevÙe, heCe obYe DeeefCe lÙeeÛes
efJe[byeve Ùee iees°er keâUCÙeemee"eR yegefæ, efJeJeskeâ-efJeÛeejeveW yejerÛe Øeew{ Pee}s}er
Deme}er heeefnpes. yee}yegæer}e nW keâUCeW MekeäÙe Deens keâeÙe? cnCetve lÙeeÛÙee neleeble
he[eJeÙeeÛeW Jee*dceÙe OJevÙeLee&ves Je }#eCesveW YeejeJe}s}W Demeleeb keâecee veÙes. leW meeOeW,
mejU, keâLeeØeOeeve DemeeJes. }neveheCeeR mce=efle efpelekeâer peeie=le Demeles eflelekeâer Øe%ee
peeie=le vemeles. cnCetve mce=leer}e hegjsmeW keâece ÅeeJeW DeeefCe Øe%es}e Heâej ef[JeÛet veÙes.
SJe{W lejer efMe#eCeMeeŒe%e cnCeefJeCeeNÙeebveer }#eeble "sJe}W heeefnpes vee! heCe KesoeÛeer
iees° DeMeer keâer DeepeÛeer Deveskeâ ›eâefcekeâ hegmlekeWâ heeefn}eR keâer efMe#eCele%e cnCeefJeCeejs
veJÙee veJÙee KegUebvee yeUer he[le Deensle, Kees} efJeÛeej keâjerle veenerle DemeW
cnCeeJesmes Jeešles. ``let Heâej MeneCee Deensme'' Ùee JeekeäÙeebleer} obMe keâUCÙeeFlekesâ
36 ceveesyeesOe
lejer meJe&meeceevÙe yegæerÛÙee ceg}eÛeW JeÙe Jee{}s}W Deme}W heeefnpes vee! Ùeemee"erÛe
DevebleHebâoerveW meJe&meeceevÙeebÛee efJeÛeej keâ¤ve ``Oeeshešceeiee& mees[tb vekeâes'' DemeW
meebefiele}W Deens. DeeheCe cee$e efJe[byeve, Jeebkeâ[sheCee, obMe Ùee}eÛe meeefnlÙe ceeveerle
DeeneWle keâeR keâeÙe DemeW Jeeštb }eie}s Deens. ner Je›eâlee }ef}le meeefnlÙee}e MeesYetve
efomeles nW ceevÙe kesâ}W lejer melÙemebkeâuhe keâjerle DemeeJee Ùee DeeosMeeMeeR cee$e Øeefleketâ}
Deens. lesJneb Deepe&Je, mejUheCee, Øemeeo, ceeOegÙe& ÙeeÛe meeefnlÙeiegCeebÛee melÙemebkeâuheeÛÙee
Jee{ermee"eR DeJe}bye kesâ}e heeefnpes.
ÛeebieuÙeeÛeW efÛebleve kesâ}W heeefnpes Je JeeF&š efJeÛeejebÛee lÙeeie kesâ}e heeefnpes. Ùee
oesve iees°eR JesieJesieàÙee Je mJeleb$e veeneRle. lÙee hejmhejhetjkeâ Deensle, meeefòJekeâlee Ùee
Skeâe veeCÙeeÛÙee Ùee oesve yeepet Deensle DemeW cnCeleeb ÙesF&}, cnCetve oesvner DebieebveeR
ØeÙelve keâjerle jeefn}s heeefnpes. veenerlej DeeJeMÙekeâlesÛÙee veebJeeKee}er mebkeâuhee}e
JeeF&š JeUCe keâOeeR }eie}W leW keâUCeejefn veener. efvemeie&le: Mejerj, ceve, yegefæ Ùeebvee
DeeheeheuÙee heeleUerJej keâebneR DeeJeMÙekeâlee Demeleele Je lÙee hegNÙee keâjCeWefn F°
DemeleW. DeeJeMÙekeâlesÛÙee keâebšskeâesj ceÙee&osÛÙee Deeble Dehes#eeÛeer hetle&lee keâjCeW Ùeeble
JeeF&š keâebneRÛe veeneR. hejbleg ceesneveW ner ceÙee&oe keâUle vekeâUle Dees}eb[}er peeles.
mebkeâuhe, keâuhevee, efJe<eÙeemeefkeäle DeeefCe efJeke=âefle, efJekeâej Ùee ›eâceeveW cetUÛÙee
DeeJeMÙekeâlesvegmeej GlheVe Pee}suÙee Dehes#esÛee Jee mebkeâuheeÛee DeOe:heele nesTb }eielees
DeeefCe lÙeeÛeer heefjCeefle MesJešer }eskeâebceOÙeW DeMee JÙekeäleerÛeer Úer: Let: nesCÙeeble nesles.
mebheòeerÛÙee Gvceeoeble leW FlekeWâ peeCeJele veeneR. De}erkeâ[s DeeheCe pÙee heæleerveW
veeiejer peerJeve peielees lÙeebleefn ogJe&le&veecegUW nesCeeNÙee Úer: Let: heemetve mJele:}e
JeeÛeefJeleeb Ùesles. hetJeea meceepe-peerJeveebleer} JÙeefkeäle, Flekeâer De}ie, Flekeâer legškeâ,
jent Mekeâle vemes. Dee[esmee kegâ"s, keâesCee}e, efkeâleer ÙeeÛeW efveÙece nesles DeeefCe lÙeecegUW
ogJe&le&ve Ûeškeâve Øeieš nesle Demes. DeeefCe lÙeecegUsÛe keâePeer ØekeâjCeemeejKeer HeâmeJeCegkeâerÛeer
ØekeâjCeW Ie[le vemele. De}erkeâ[s legPeW ceer heenle veeneR, ceePeW letb heentb vekeâesme, ner
Je=òeerÛe Øeefle‰e heeJe}er Deens. DeeefCe lÙeecegUW efJekeâej ceeskeâeš megšuÙeeves Øeehle
nesCeejer DeJens}vee eflelekeäÙee ØeceeCeeble peeCeJele veeneR, nW KejW Deme}s lejer meceLeeËveer
meebefiele}s}e efveÙece meYÙe-meppeve ceeCemeebveeR }#eeble "sJe}eÛe heeefnpes.
}eskeâeceOÙeW Úer: Let: nesTb veÙes ner YeeJevee pej JÙeefkeäleJÙekeäleerÛÙee Deble:keâjCeeble
peeie=le Pee}er DeeefCe keâesCelÙeeefn heefjefmLeleeRle ogJe&le&veer ceeCemee}e Øeefle<"e efceUCeej
veeneR Flekeâe meceepe o#e Pee}e lej De}erkeâ[s DeeheCe heenlees leer meJe& ØekeâejÛÙee
Yeü°eÛeejeÛeer heefjefmLeefle megOee¤ve meceepeeceOÙeW mJeemLÙe, Meeblelee Jee{s} Ùeeble Mebkeâe
veeneR.
efJeJejCe 37
DeeheuÙee Feflenemeebleer} Heâej cees"Ÿee cees"Ÿee ceeCemeebveeR ner peeCeerJe "sJe}er
Deens. Skeâe °erveW YeieJeeve jeceÛebõ Je ogmeNÙee °erveW ßeer%eevesÕej cenejepe ner ÙeeÛeer
cetefle&ceble GoenjCeW Deensle.
DeeheCe cee$e meceepeeÛee Âef°keâesCe Goej veeneR DeMeer le›eâej keâjerle Demelees.
meceLe& meebieleele lÙeeØeceeCes ``efJekeâejW Ie[s nes peveeR meJe& Ûeer Ûeer'' ne JÙeeJeneefjkeâ
efveÙece Heâej cenòJeeÛee Deens. ne Oeekeâ pej ØelÙeskeâeÛÙee ceveeble jener} lej ogJe&le&ve
nesCÙeeÛes keâejCeÛe jenCeej veener.
vekeâes js cevee ›eâesOe ne Kesokeâejer ~
vekeâes js cevee keâece veevee efJekeâejer ~~
vekeâes js cevee }esYe ne Debefiekeâe¤b ~
vekeâes js cevee ceÚ¤ obYe Yee¤ ~~6~~
DeeheCe vesnceer Sskeâlees lees Deveg›eâce keâece›eâesOe, keâeceeveblej ›eâesOe, Demee Deens.
meceLeeËveer cee$e FLeW ›eâesOeeÛee Gu}sKe ØeLece kesâ}e Deens. ÙeeÛeW keâejCe keâoeefÛeled
efJejkeäleebÛÙee, lehemJÙeebÛÙee, Oeeefce&keâebÛÙee peerJeveele keâeceehes#eeb ›eâesOeeÛeeÛe DeeefJe<keâej
DeefOekeâ G«e Demelees nW DemeeJeW. DehetCe& jenCeW ne keâeceeÛee mJeYeeJe Deens. DeeefCe lees
lemee DehetCe& jeefn}e keâer, mJeeYeeefJekeâheCesÛe ›eâesOeeble heefjCele neslees. DeeJeMÙekeâ
DeeefCe F° Demee keâece keâesCelee, Oecee&efJe®æ Demee keâece keâesCelee? ns efJeJeskeâhetJe&keâ
}#eeble ve Iesleeb keâece lesJe{e meieUe JeeF&š Ùee YeeJevesveW DeeJejCÙeeÛÙee ØeÙelveeble lees
o[he}e peelees. heCe veenermee nesTb Mekeâle veeneR DeeefCe ceie ne o[he}s}e keâece,
›eâesOeeÛes, És<eeÛeW ¤he IesTve Øeieš neslees. Jee ›eâesOeeÛeW JesieUW DeefmlelJe ceeve}W lej
›eâesOee}e GlheVe keâjlees. Deveskeâ efJejkeäle, GheYeesieeÛÙee °erveW Heâej mebÙeceer Deme}s}er
ceeCemeW, mebØeoeÙeeÛÙee °erves meeOet, mebvÙeemeer, ieesmeeJeer, yewjeieer Deme}s}s }eskeâ,
DeveskeâJesUeb vekeâes lesJe{s mebleeheer Demeleele Demes Dee{Ules. DeeefCe cnCetveÛe keâoeefÛele
meceLeeËveer ›eâesOeeÛee Gu}sKe ØeLece kesâ}e DemeeJee. keâoeefÛeled keâeceehes#eeb ›eâesOe ne
efpebkeâCÙeeme meeshee cnCetve efpebkeâCÙeeÛÙee ›eâceele ›eâesOeeÛee DeeOeer Gu}sKe kesâ}e
DemeeJee. efkebâJee meeceeefpekeâ °Ÿee ›eâesOe DeefOekeâ GheõJeer, meYeeWJeleerÛÙee }eskeâebvee
DeefOekeâ $eemeoeÙekeâ Deme}s}e, JeeleeJejCeebleer} ØemeVelee lJeefjle ve° keâjCeeje Demee
DemeuÙeeveW DeefOekeâ GÛÚeo osCeeje cnCetve lÙee}e ØeeOeevÙe efo}W DemeeJeW. Oeeefce&keâ,
heejceeefLe&keâ cnCetve DeesUKeuÙee peeCeeNÙee ceeCemeeJej ›eâesOeeefJe° nesCÙeeÛee Øemebie
JeejbJeej Ùeslees DemeW Dee{Utve ÙesleW. meeOeeveceeiee&}e }eie}suÙee ceeCemeemee"eR keâesCeleeefn
GheosMe efJeMes<e cenòJeeÛee DemeuÙeeveW meceLeeËveeR lÙeeefn °erves ›eâesOe DeejbYeer meebefiele}s}e
38 ceveesyeesOe
DemeCeej. keâebneR Skeâe efJeÛeejmejCeerØeceeCeW hejceeLe&ceeieeËle efkebâJee DeOÙeeeflcekeâleWle
keâeceehes#eeb ›eâesOe DeefOekeâ De[LeUe GlheVe keâjCeeje Demelees DemeW ceeve}W peeles.
DeJemLeeveg›eâceeves les ÙeesiÙeefn Deens. ›eâesOeeble ØeeflekeâejeÛeer YeeJevee Øeye} DemeuÙeecegUW
Denbkeâej DeefOekeâ ye}Jeeved neslees Je lÙeecegUW Øeieleer}e De[LeUe nesCeW mJeeYeeefJekeâÛe Deens.
meJe&meeceevÙeebÛee efJeÛeej keâjleeb hejceeLe&ceeieeËleer} ceeCemeW Jee meeOevee keâjCeeNÙee
JÙeefkeäle DeefOekeâ Øeiele Demeleele, DeefOekeâ efJekeâefmele Demeleele. lÙeecegUW DenbkeâejeÛeW
mJe¤heefn Lees[W G«e Demeles DeeefCe lÙeebvee DeeheuÙee}e keâesCeer ceeveerle veeneR, Deehe}s
keâesCeer Sskeâle veeneR, DemeW }#eeble Ùesles lesJneb mJeeYeeefJekeâÛe les mebleeheleele. DeeheCe
}eskeâebvee peW meebielees leW lÙeebÛÙeeÛe keâuÙeeCeeÛeW, lÙeebÛÙeeÛe efnleeÛeW Demeleebvee Deehe}W
}eskeâebveer Ssketbâ veÙes cnCepes keâeÙe? ner peeCeerJeÛe ceeCemeebÛÙee ceveeble ›eâesOeeÛee Ye[keâe
G[efJeles. cnCetve meceLe& cnCeleele– yee cevee! ›eâesOeeefJe° nesTb vekeâesme. Ùee efJekeâejeheemetve
otj jne. keâejCe ›eâesOe ne JejJej heefjCeecekeâejkeâ Jeeš}e lejer KejesKejerÛe MesJešer Keso
GlheVe keâjCeeje Deens. efKeVelee DeeCeCeeje Deens. Deveglmeen, vewjeMÙe, Jewleeie,
efJe<eCCelee neR meieUeR Ùee KesoeÛeerÛe efvejefvejeUeR ¤heW Je DeJemLeeblejs Deensle.
›eâesOeecegUW ceveg<Ùe DeefOekeâeefOekeâ mJeÙebkesâefvõle nesle peelees. lees heefjefmLeleerÛes ÙeesiÙe les
mJe¤he peeCetve IesTb Mekeâle veeneR, ogmeNÙeeÛee efJeÛeej ke⤠Mekeâle veeneR, keâesCeeefJe<eÙeerner
menevegYetefle "sJetb Mekeâle veeneR, heefjCeeceeR }eskeâner ceie lÙeeÛÙeeefJe<eÙeeR DeefOekeâeefOekeâ
efJekeâuhe yeeUieleele. DeeefCe }eskeâebÛeer ner Je=efòe }#eeble DeeuÙeecegUW meeOekeâeÛÙee
cevee}ener Skeâ ØekeâejÛeer cejieU Ùesles Jee keâOeeR keâOeeR lÙeeÛÙee YeeJevee DeefOekeâeefOekeâ
#egõ nesle peeleele. ceeieÛÙee efhe{erleer} Skeâe Heâej cees"Ÿee veeceJeble FeflenemekeâejeÛÙee
peerJeveeble Ùee ›eâesOeecegUW keâebneR JesUeb efkeâleer keâeslesheCee Ùesle Demes lÙeeÛeW JeCe&ve
Ûeefj$ekeâejebveeR kesâ}W Deens. ns mebMeesOekeâ Skeâe ieebJeeR heengCes cnCetve ies}s. ÙepeceeveeveW
lÙeebvee cee[erJejÛeer Ûeebie}er Gpes[eÛeer ØemeVe Kees}er jenCÙeekeâefjleeb efo}er. he}erkeâ[sÛe
Skeâ hešebieCe nesles Je lesLeW MeeUWleer} keâebneR }neve ceg}W KesUle nesleer. lÙeebÛÙee
Deej[eDeesj[ŸeeveW ns mebMeesOekeâ DemJemLe Pee}s DeeefCe lÙeebveeR ceg}ebvee oj[eJe}s. ceg}W
lÙeecegUW DeefOekeâÛe ÛeskeâeU}er. lesJneb Ùee mebMeesOekeâebvee Jeeš}s keâeR DeeheuÙee Me$etbveeR
DeeheCeebme $eeme osCÙeemee"eR ceg}ebÛeer yegæŸee Ùeespevee kesâ}er Deens. DeeefCe lÙee mebleeheeÛÙee
Yejeble efveÙeesefpele mebMeesOeve mees[tve les Leesj mebMeesOekeâ efveIetve ies}s.
efJeÛeejebÛÙee efJemkeâUerleheCeeble Je efJemebieleeRleefn Ùee ›eâesOeerheCeeÛee heefjCeece Pee}s}e
efomelees. cnCetve meceLe& cnCeleele– mJele:}e DeeefCe YeesJelee}ÛÙee JeeleeJejCee}e
efKeVe keâ¤ve šekeâCeeje ne ›eâesOe, ns cevee! let peJeU keâ¤b vekeâesme. JÙeJenejeÛÙee
meeceevÙe heeleUerJej keâesCeekeâ[tve lejer keâeceW keâ¤ve IesCÙeeÛÙee °erveW KeNÙeeKeesšŸee
efJeJejCe 39
Øe}esYeveeØeceeCesÛe ÙeesiÙeeÙeesiÙe OeekeâeÛeeefn keâebneR ØeceeCeeble lejer GheÙeesie neslees DemeW
Dee{Utve Ùesles. lÙeecegUW pÙee}e keâeceW keâ¤ve IÙeeJeÙeeÛeer Deensle, keâeÙee&ÛeW GòejoeefÙelJe
pÙeeÛÙeeJej Deens, lÙee}e meeOeve cnCetve mJele:mebyebOeerÛee Oeekeâ Flejebvee jener} DeMeer
heefjefmLeefle efvecee&Ce keâjeJeer }eieles. ne pees Oeekeâ Deens lees Meer}, Ûeeefj$Ùe, keâewMeuÙe,
mebyebefOeleeÛeW yejW-JeeF&š keâjCÙeeÛeW meeceLÙe& ÙeecegUW cegKÙele: efvecee&Ce neslees DeeefCe
lÙee}e JejJej lejer leehešheCeeÛeW Je mebleeheeÛeW meneÙÙe nesles. lesJne JÙeeJeneefjkeâ
heeleUerJej keâeceeØeceeCeWÛe ›eâesOeeÛeerefn keâebneR GheÙegkeälelee Deens; heCe lees kesâJeU meeOeve
cnCetve Deme}e heeefnpes. lÙee}e SKeeÅee mesJekeâeØeceeCeW JeeieJeleeb Dee}s heeefnpes. hejbleg
ner iees° Heâej keâ"erCe peeles. meeOeve cnCetve ›eâesOee}e peJeU keâjleele DeMeeR ceeCemeW
KejesKejer Heâej cees"eR DemeeJeeR }eieleele. Ùee Leesj }eskeâebÛeer efJeJeskeâMeefkeäle meoemeJe&oe
Ûeebie}er peeie=le Demeles DeeefCe cnCetve ›eâesOeemeejKÙee efJekeâejebÛÙee les DeenejeR peele
veeneRle. legkeâejece, keâyeerj, ÙeebÛÙeemeejKÙee melheg®<eebÛÙee Jee*dceÙeeceOÙeW les jeieeJe}s
Deensle, mebleehe}s Deensle DeMeeR GoenjCeW efomeleele heCe lÙeeÛeW mJe¤he ``ceelesÛÙee
keâesheeR Leeskeâ}s ~ mvesn DeeLeer ~'' (%ee. 2~88) DemeW DemeleW. meeceevÙeebÛee ›eâesOe
ne ceveesYebieeletve DeeefCe Denbkeâejebletve efvecee&Ce neslees. lees kesâJeU meeOeve jenle veeneR.
mesJekeâ jenle veeneR. [eskeäÙeeJej Ûe{lees, [eskeäÙeeble Ûe{lees, mJeeceer neslees. DeLee&leÛe
DeMee ›eâesOeeÛee heefjCeece FlejebJej efkeâleer DeeefCe keâmee neslees nW meebieCeW keâ"erCe Deens.
heCe pees jeieeJelees, mebleehelees lÙee}e cee$e veeveeØekeâejÛee Keso YeesieeJee }eielees.
Kesokeâejer ›eâesOe keâOeer meeOeve vemelees. DeLee&led mJemebj#eCeeÛÙee °erveW DeMee
›eâesOeeheemetve meeOekeâeveW lejer ØeÙelvehetJe&keâ otj jeefn}s heeefnpes.
keâeceeÛes cetU Megæ mJe¤he GheÙegkeäle DemeWÛe Deens. Oecee&veW efveÙebef$ele Deme}s}e,
meoeÛeejeÛÙee ceÙee&oWle JeeJejCeeje, meblemelheg®<eebÛes Jee ßegeflemce=leeRÛeW DeeosMe efMejmeeJebÅe
ceeveCeeje keâece ne mJeerkeâejCÙeeme ÙeesiÙe DemeeÛe Demelees. ieerlesÛÙee meeleJÙee DeOÙeeÙeeble
YeieJeeved DeMee keâecee}e mJele:ÛeW mJe¤he ceeveleele. lees keâece ÙesLeer} keâece veJns. ns
meceLeeËveer veevee efJekeâejer ns efJeMes<eCe osTve mhe° kesâ}W Deens. DeeJeMÙekeâlesÛÙee
ceÙee&oWle}e keâece, Megæ mJe¤heeble}e keâece ne keâOeeRefn veeveeØekeâejÛeW efJekeâej efvecee&Ce
keâjCeeje vemelees.
keâece Ùee MeyoeveW meeceevÙele: Œeer-heg®<e mebyebOeeÛeer DeefYe}e<ee, }Qefiekeâ Jeemevee
Demee DeLe& ie=efnle Oej}e peelees. ØeceeCe DeeefCe ØeYeeJe efJeÛeejeble Iesleeb les "erkeâner
Deens. Kejs cnCepes keâesCeleerefn FÛÚe nesCeW, keâebneR nJeW JeešCes, nW efceUe}s veener lej
Ûee}Ceej veener DemeW JeešCeW nW meieUsÛe keâece Ùee Meyoeves ie=nerle Oejlee ÙesF&}, hejbleg
KeNÙee MeeŒehetle DeeJeMÙekeâlesÛÙee ceÙee&oWle peW nJeW JeešleW, heeefnpes JeešleW, pÙeeÛeer
40 ceveesyeesOe
FÛÚe nesles lees ne keâece veJns. lÙee keâeceeÛeer kegâCeer efveboe keâjerle veener. Mejerj-ceve-
yegæerÛÙee mJeemLÙeemee"eR, efJekeâemeemee"eR, GVeefle-Øeieleermee"eR lÙeeÛeer DeeJeMÙekeâlee
Demeles. heCe DeeJeMÙekeâlesÛÙee hetleeamee"eR GlheVe nesCeeNÙee FÛÚebÛeW mJe¤he FlekeWâ
mJeeYeeefJekeâ jenle veener. Deveskeâ ØekeâejÛÙee keâejCeebveer lÙee lÙee FbefõÙeebvee DeeefCe
cevee}eefn efJe<eÙeebÛÙee GheYeesieeÛeer Ûeškeâ }eieles. ner }eieCeejer Ûeškeâ ÙesLeW keâece Ùee
MeyoeveW DeefYeØesle Deens. efJe<eÙeesheYeesieebleer} ns DeefleÙeesie, efceLÙeeÙeesie, keäJeefÛeled
nerveÙeesie ns keâeceeÛeW mJe¤he jenleW Je lÙeecegUs Deveskeâ ØekeâejÛes Meejerefjkeâ, ceeveefmekeâ
efJekeâej GlheVe nesleele. hee§eelÙe ceevemeMeeŒeeÛee yengleskeâ Yej }Qefiekeâ keâeceeJej Deens
Je lÙeecegUW GodYeJeCeeNÙee Deveskeâ Meejerefjkeâ ceeveefmekeâ efJeke=âleeRÛeW JeCe&ve lÙee MeeŒeeletve
ÙesleW. DeeheuÙee hejbhejsle keâece Meyo Ùeehes#ee DeefOekeâ JÙeehekeâ DeLee&ves Jeehej}e peelees.
efvejefvejeàÙee %eeveWefõÙeebvee, keâceXefõÙeebvee megKeeJen JeešCeeNÙee Deveskeâ ØekeâejÛÙee Meejerefjkeâ
DeefYe}e<ee DeeefCe meòeemebheefòe-ceeveceevÙelee FlÙeeefo ceeveefmekeâ DeefYe}e<ee Ùee meJe&
keâeceeÛeerÛe ØeleerkeWâ Deensle. JÙeefkeäleJÙekeäleeRÛee efJeÛeej keâjlee }Qefiekeâ JeemevesÛeW mJe¤he
yejWÛe JÙeehekeâ DeeefCe Glkeâš Demeles Je lÙeecegUs keâece MeyoeveW lesJe{WÛe ØeLece }#eeble
Ùesles nW pejer KejW Deme}s lejeR MeyomheMe&¤hejmeiebOeeÛeer DeefYe}e<ee efkebâJee Oeve-heo-
}ewefkeâkeâeÛeer nebJe nerefn JewÙeefkeälekeâ DeeefCe meeceeefpekeâ peerJeveeble DeveskeâJesUe ØeYeeJeer
nesles DemeW efomeleW. keâeceecegUW veevee ØekeâejÛes efJekeâej GlheVe nesleele DemeW cnCeleebvee
keâeceeÛeW mJe¤heefn lesJe{s JÙeehekeâ Oej}s heeefnpes. JÙeefkeäle, kegâšgbye, meceepe, je°^ Ùee
meJe& heeleUerJej jesieebheemetve ÙegæeheÙeËle, DemJeemLÙeeheemetve mebIe<ee&heÙeËle pÙee efJeke=âefle
GlheVe nesleele lÙee}e lÙee lÙee heeleUerJejÛee Jee JÙeefkeäle-efJeMes<eeÛee keâece neÛe
keâejCeerYetle Demelees. efveoeve lees lÙeeÛes ØeOeeve keâejCe lejer DemeleesÛe. keâškeâšer,
Yeeb[CeW, Dehenej, DevÙeeÙe, DelÙeeÛeej Ùee meJe& Yeeveie[er keâececet}keâÛe Demeleele
DeeefCe ceie Ùee efJeke=âleeRveeR ieebpe}s}er Mejerjs Jee ceveW hejceeLee&ÛÙee meeOeveeceOÙeW HeâejÛe
cees"e De[LeUe efvecee&Ce keâjleele. Ùeemee"er meceLeeËveer cevee! veevee ØekeâejÛeW efJekeâej
GlheVe keâjCeeNÙee keâeceeÛee letb DeJe}bye keâ¤b vekeâesme DemeW meebefiele}s Deens.
MejerjÙee$ee efveefJe&IveheCeW heej hee[eJeer cnCetve Jee heefjefmLeefleJeMeeled Øeehle Deme}s}er
keâle&JÙeW ÙeesiÙe jerleerveW heej hee[CÙeemee"eR keäJeefÛeled keâes"s keâOeeR meeOeve cnCetve keâece›eâesOeebÛee
DeJe}bye keâjeJeeÛe }eielees heCe lÙeecegUs Jeeš}s}s megKe Jee Pee}s}e }eYe DeemekeäleeRle
heefjCele nesT veÙes cnCetve meceLe& cnCeleele– ÙeebÛee DeJe}bye meJe&oe keâ¤b vekeâesme.
efkebâJee keâece›eâesOeeÛeer }eie}s}er Ûeškeâ Skeâoce veenerMeer nesle veener, Mejerj-ceeveefmekeâ
efJeke=âleer Jee{t veÙesle ns efkeâleerner KejW Deme}s lejer Deveskeâ keâejCeebveer efJeke=âleer Jee{leele.
DeMee Jee{}suÙee DeJemLesle lÙee Skeâoce veenerMee keâjCesefn OeeskeäÙeeÛes Demeles. cnCetveefn
efJeJejCe 41
meceLeeËveer keâoeefÛeled Lees[er metš osCÙeeÛÙee keâuheveWle keâece›eâesOeeÛee DeJe}bye meJe&oe
keâ¤b vekeâesme Demes cnš}W DemeeJeW. ner eflemejer DeesU Flej leerve DeesUeRØeceeCes mJeleb$e
}eiele veener. efleÛee efJeefveÙeesie heefnuÙee oesve DeesUerleer} efJekeâejekeâ[s efkebâJee ÛeJeLÙee
DeesUerleer} efJekeâejekeâ[s kesâ}e heeefnpes. ÛeJeLÙee DeesUerleer} efJekeâejekeâ[s obYe, celmejeÛeer
GheÙegkeälelee peJeUpeJeU MetvÙe DemeuÙeeves eflemejer DeesU heefnuÙee oesve DeesUeRleer}
efJekeâejebkeâ[sÛe }eJeCeW yejW.
keâebneR hegmlekeâebletve `vekeâes js cevee meJe&oe Debefiekeâe¤' ÛÙee ef"keâeCeeR `vekeâes js ceoe
meJe&oe Debefiekeâe¤' Demee hee" Deens. heCe ceie meJe&oe MeyoeÛee DevJeÙe keâjCeW keâ"erCe
peeles. ceoeÛÙee yeeyeleeRle meJe&oe vekeâes, keâOeer keâOeeR Demetb os, DemeW cnCeleeb ÙesCeej
veeneR. meJe&oe MeyoeÛee DeLe& keâOeeRÛe Demee keâ¤ve mebieefle }eJelee ÙesF&}. hee"YesoeveW
eflemeNÙee DeesUeRle Dee}suÙee ceo Ùee efJekeâejeÛeener Lees[e efJeÛeej keâjCeW ÙeesiÙe "js}.
ceo cnCepes lee"e. ohe&, ieJe&, Gce&š, Göece mJeYeeJe nWÛe DenbkeâejeÛeW heefjJeefOe&le
DeeefCe efJeke=âle DemeW mJe¤he. ceer pees, pemee, pesJe{e Deens DemeW }eskeâ mecepeleele
lÙeehes#eeb keâeneR DeefOekeâ Deens, Flejebveer lÙeeÛeer peeCeerJe "sJe}er heeefnpes, leMeer les
"sJeerle vemeleer} lej ce}e leer lÙeebvee keâ¤ve efo}er heeefnpes DemeW JeešCeW nW ceoeÛeW
ØeeLeefcekeâ mJe¤he. ßeerceble-meòeeOeejer ceeCemeW, keâ}eJeble-efJeÉeve-keâle=&lJeJeeved }eskeâ,
heg{ejer, meeceeefpekeâ keâeÙe&keâlex, Jekeäles, meeefneflÙekeâ, megboj efŒeÙee, yegefæceeved heg®<e,
le®Ce -lÙeebleefn lee®CÙeeble vegkeâlesÛe heoehe&Ce keâjCeejs ÙegJekeâ– Ùee meJeeËÛÙee ef"keâeCeeR
ceo Ùee efJekeâejeÛee ØeeogYee&Je yengOee neslees. lÙeecegUs FlejebÛÙeekeâ[s legÛÚslesveW heenCeW,
FlejebÛeer DeJens}vee keâjCeW, pÙeeÛÙeeefJe<eÙeeR JeemleefJekeâ Deeoj yeeUieeJee, lÙeebÛÙeeheg{Wefn
GöeceheCeeveW JeeieCeW, Gce&šheCeeveW yees}CeW, legme[sheCee oeKeefJeCeW, Deehe}s oes<e
efJeÛeejeble ve IesCeW, FlejebÛÙee meodiegCeebkeâ[s og}&#e keâjCeW, ogmeNÙeeÛes oes<e ng[keâCeW ner
meJe& ceoeÛeeRÛe efvejefvejeUeR ¤heW Deensle. Leóe, }er}e ner meceeve DeefOekeâeNÙeeMeer,
meceeve DeefOekeâejeÛÙee #es$eeble, meceJeÙemkeâeble keäJeefÛeled MeesYetve efome}er lejer JeÙeeves,
ceeveeves, ÙeesiÙelesveW-DeefOekeâejeveW DeeheuÙeehes#eeb ßes‰ Deme}suÙee JÙekeäleeRÛÙee meboYee&le
LeósÛee DeJe}bye keâjCeW nWefn ceoeÛeWÛe Skeâ ¤he Deens. ogieg&CeeÛee lÙeeie keâjCÙeemee"er
mJele:peJeUÛÙee oes<eebÛeer Ûeebie}er peeCeerJe DemeeJeer }eieles. heCe ceoecegUW ceeCemee}e
lÙee°erveW heej DeebOeUsheCee Ùeslees. lÙee}e mJele:Ûes oes<e efomeleÛe veeneRle. kegâCeer
oeKeJe}s lej hešle veeneRle. DeeefCe lÙeecegUW megOeejCÙeeÛeer MekeäÙelee ogjeJeles Jee
veeneRMeer nesles. ogmeNÙeebÛes meodiegCe ve keâUuÙeecegUW lÙeebvee kegâCeer DeeoMe& Demele veeneR,
kegâCeer DevegkeâjCeerÙe Gjle veeneR, DeLee&le ØeieleerÛeer leerefn efoMee yebo nesles. cnCetve
ceoe}e keâOeeRÛe peJeU efHeâjketbâ osTb vekeâesme DemeW meceLe& cnCeleele.
42 ceveesyeesOe
Jekeälee ceerÛe, Oevee{Ÿe ceerÛe, peieleer ceePeerÛe jerleer yejer ~
keâle=&lJeeme ceoerÙe heej ve kegâCee yegæeRle ceePeer mejer ~~
meòee Skeâ ce}eÛe ÙeesiÙe, meieUer JneJeer Øeefle‰e ce}e ~
meejs efJeÕe ceoebOe legÛÚ mecepes lees heeefnpes šeefU}e ~~
DemeW Skeâ megYeeef<ele Deens. leW Ùee meboYee&le }#eeble "sJeCÙeemeejKes Deens.
celmej DeeefCe obYe ÙeebÛeer leMeer keâebneRÛe DeeJeMÙekeâlee veener. DeeJeMÙekeâlesÛeer
Heâej Dees{eleeCe keâ¤ve lÙeebÛÙee DeefmlelJee}e ceevÙelee osCes ÙeesiÙe veeneR. ceo-celmej
nW vesnceeRÛes DeesPeW Deens. meceLe& lÙeebvee Yeej nW efJeMes<eCe osTve Skeâ ØekeâejW DeveJeMÙekeâlee,
Devewmeefie&keâlee megÛeJeerle Deensle.
celmejeceOÙeW Deble:keâjCeeÛeer #egõlee, mJeYeeJeeÛeer veerÛelee JÙekeäle nesles. pes ce}e
heeefnpes Demeles les ce}e ve efceUleeb ogmeNÙee}e efceUles Deens DemeW heentve Deble:keâjCeeÛee
Skeâ ØekeâejW peUHeâUeš neslees. ÙeecegUW }eYe keâesCeleeÛe veener. ogmeNÙeeÛes megKe ve
heenJeCeW ner Je=efòe GYeÙehe#eer DemJemLelee efvecee&Ce keâjCeejer Deens. celmej ns pemeW
#egõlesÛeW lemeWÛe ogyeUsheCeeÛesefn Øeeflekeâ Deens. lÙeeÛee DeJe}bye keâjCeW ne Skeâ ØekeâejÛee
he}eÙeveJeeo Deens. cnCetve Ùee Ieelekeâ efJekeâejebheemetve meeOekeâeveW keâesmeeW otj jeefn}s
heeefnpes.
obYe ner DeveefOekeâej }eskesâ<eCesÛeer mebleefle Deens. ceeve-mevceeve, Øeefle‰e, }ewefkeâkeâ
Ùee iees°er GlkeâšlesveW nJÙeeMee lej Jeešleele; heCe pÙee iegCeebcegUW lÙeebÛeer menpeleÙee
Øeeefhle nesles DemeW Meer}, Ûeeefj$Ùe, efJeÉòee, lÙeeie, lehe, FlÙeeefo iegCe peJeU cee$e
vemeleele. DeeefCe ceie ceeCetme ns meodiegCe DeeheuÙeepeJeU DemeuÙeeÛee osKeeJee keâjerle
Demelees. Oeeefce&keâlee efmeæ keâjCÙeemee"eR efšUsceeUe, hetpeehee", leerLe&Ùee$ee, Ùe%eÙeeie,
›eleW, JewkeâuÙeW FlÙeeefo FlÙeeefo ke=âlÙeW lees keâjerle jenlees. ßeermeodieg® oemeieCetcenejepeebveer
DeeheuÙee Skeâe HeâškeäÙeeble DeMee oebefYekeâ Oeeefce&keâlesÛeW JeCe&ve KeeWÛekeâheCeW kesâ}W Deens.
les cnCeleele,
YeeefUb efšUs {U{efUle Ûeboveer }eJegefve ÛelegjeF&Ûes ~
peCetb keâe efmeie>} Deeieieeef[Ûes ~~
GhekeâjCÙee}e yeIegve YeeUleeb pejer YeieJeved efkeâjeršer ~
lejer keâe leebyeš Lees[s nšeR ~~
Ûeeboer, meesves, heebÛe, efnNÙee}e peefj YeieJeved YeeUleeb ~
lejer keâe mejeHeâ nefšb yewmeleeb? ~~
GpJe} leebyÙee, Deemeve }eskeâjer, IeCeIeCe Jeepes Ieebš ~
hegpesÛee }ebyeJejer yeesYeeš ~~
efJeJejCe 43
ieg}e}, yegkeäkeâe, Deyeerj, Ûebove, De°iebOe, Deie&pee ~
heeefnpes, cnCeleer ie®[OJepee ~~
peeF&pegF& veer yekegâ} cee}leer efveefMeiebOeeÛee legje ~
nejeceefOeb efveJJeU yešceesieje ~~
efvejebpeveW leeR oneefJeme peUleeR veeMe legheeÛee Keje ~
yeoeceer vewJeÅee}e efMeje ~~
DeMeer hetpesÛeer keâjer keâJeeF&le yeng¤hÙeeÛes hejer ~
YeefkeäleÛeW veebJe vemes Deblejer ~~
keâhe[ŸeeÛee YeieJesheCee, ce"cebnleer, meceepekeâeÙe&, osMemesJesÛee osKeeJee, efve:mhe=nlesÛee
DeeJe DeeCeCeW, lÙeeieeÛes meeWie efcejefJeCeW neR meJe& obYeeÛeeRÛe efvejefvejeUer ¤heW nesle.
meeefnlÙeebleer} Jee*dceÙeÛeewÙe& nW obYeeÛeWÛe Skeâ ¤he Deens. JÙekeäleerÛÙee Je meceepeeÛÙee
efnleeÛÙee meJe& #es$eeble obYeeÛeW DeefmlelJe GCeWDeefOekeâ ØeceeCeeble DeensÛe. lÙeecegUW
leelkeâeef}keâ }ewefkeâkeâ efceUe}e lejer heefjCeeceeR leW Deefve° "jles. Jele&vee}e }eie}s}er
KeesšsheCeeÛeer Ûeškeâ MesJešer ceeCemeeÛee Ieele keâjles cnCetve nW DeesPeW letb GÛe}tb vekeâes
DemeW meceLe& meebieleele.
cevee ßes‰ Oeeefj° peerJeeR OejeJeW ~
cevee yees}CeW veerÛe meesMeerle peeJeW ~~
mJeÙeW meJe&oe veceü JeeÛes JeoeJeW ~
cevee meJe& }eskeâebefme js veerJeJeeJeW ~~7~~
keâebneRefn Ûeebie}s, Flejebhes#eeb JesieUW, DemeW keâjeJeW Ùee YeeJevesveW kegâCeer lÙee
ØeÙelveeme }eie}e keâeR meceepeeceOÙeW DeMee JÙekeäleer}e $eeme osCÙeeÛeer keâebneR }eskeâebÛeer
ØeJe=efòe mJeeYeeefJekeâheCeW Dee{Ules. ceie kegâCeer lÙeeÛeer eEveoe keâjlees, kegâCeer lÙee}e
eflejmkeâejeveW JeeieJelees, lÙeeÛeskeâ[s oes<ewkeâ°erveW heentve keâesCeer lÙeeÛee ceeveefmekeâ ÚU
ceeb[lees, kegâCeer lÙeeÛÙeeefJe<eÙeeR celmejeveW peUHeâUlees. DeMee ÚUJeeoer JÙekeäleeRÛÙee
neleeble Deme}s}er meòee, lÙeebvee efceUe}s}er mebefOe DeeefCe lÙeebÛeW meeceLÙe& Ùee}e
Devegme¤ve Ùee ÚUeÛeW ØeceeCe GCeW-DeefOekeâ jenleW. heCe keâesCelÙeeefn #es$eeble lÙee lÙee
meeOekeâe}e megKeeJen heefjefmLeefle }eYele veeneR, Devegketâ} JeeleeJejCe Yesšle veeneR, nW
cee$e melÙe Deens. keâoeefÛeled F&Õejer ÙeespeveeÛe leMeer DemeeJeer. yegefæ, keâle=&lJe, efve‰e Ùee
iegCeebvee heefjefmLeefle Øeefleketâ} vemes} lej lespe Ûe{leÛe veeneR. GVeleerÛee ceeie& oceÚekeâ
keâjCeejeÛe DemeeJeÙeeÛee, heCe meeOekeâeÛÙee °erveW Ùee Øeefleketâ} JeeleeJejCeeÛes og<heefjCeeceefn
nesleele. lÙee}e Gyeie Jeešlees. vewjeMÙe ÙesleW. lees efJe<eCCe neslees. he}eÙeveJeeoer yevelees.
44 ceveesyeesOe
JewleeieeveW, mJeerkeâej}s}e ceeie& mees[CÙeeheemetve lees osn mees[CÙeeheÙeËle lÙeeÛÙee ceveeÛeer
efmeælee nesTb }eieles. ner heefjefmLeefle Heâej Ieelekeâ Demeles. cnCetve meceLe& meeOekeâe}e
GheosMe keâjerle Deensle keâeR cevee! letb Deble:keâjCeeceOÙes DelÙeble ßes‰ DemeW Oeeefj° Oej.
legPeW OewÙe& DeefJeÛe} Demetb os. DehegjW-Lees[smeW, ceOetve-ceOetve JÙekeäle nesCeejs Oeeefj°
hegjCeej veeneR. OewÙe&, JeeoUer cesIeebvee leeW[ osle GYes Deme}suÙee heJe&le-efMeKejemeejKes
efmLej Deme}W heeefnpes. ßes‰ Oeeefj° cnCeCÙeeble ne Flekeâe YeeJe DeefYeØesle Deens.
Oeeefj°eceOÙeW ØelÙeeIeeleeÛeer keâuhevee cet}Yetle veeneR. DeefJeÛe} jenCÙeeÛeer, meesmeCÙeeÛeer
keâuhevee cegKÙe Deens. Dee›eâceCe, ØelÙeeIeele ne MeewÙee&leer} Yeeie Deens. efmLejlee,
meesefMekeâheCee, ve mees[CeW, ve heUCes, oštve GYeW jenCeW ns YeeJe OewÙe&, Oeeefj° ÙeebÛÙeele
meceeefJe° nesleele. cnCetve hejceeLe&ceeieeËleer} meeOekeâeÛee lees cenòJeeÛee iegCe. Ùee
ceeieeËle ØelÙeeIeele, Dee›eâceCe efJeMes<emes DeefYeØesle veeneR. keâejCe ØelÙeeIeele DeeefCe
mebj#eCeemee"eR Dee›eâceCe nW Meejerefjkeâ heeleUerJejÛe ÙeesiÙe Deens. Meejerefjkeâ efJejesOe
keâjCeejer heefjefmLeleerÛeer Øeefleketâ}lee efvecee&Ce nesF&} lej iees° efvejeUer. heCe Ùee
heeleUerJej Øeefleketâ}lee yengOee Glejle veener. leer Ghes#ee, legÛÚlee, eflejmkeâej, DeJens}vee,
efveboe ÙeeÛe ceeveefmekeâ heeleUerJej yengOee jenles. DeeefCe cnCetve meeOekeâeveW Ùee yeeyeleerle
efpelekeâe "sJeleeb ÙesF&} lesJe{e meesefMekeâheCee "sJe}e heeefnpes. MebkeâjeÛeeÙeeËveer Skeâe
ØekeâjCe «ebLeeble meesefMekeâheCee}e-efleefle#es}e, #eces}e Je»eeveWefn ve YebieCeeNÙee keâJeÛeeÛeer
Ghecee efo}er Deens.
efveboe, eflejmkeâej, Ghes#ee ÙeeÛee pees peeÛe ceeCemee}e neslees lÙeeÛÙee cegUeMeer
mJele:efJe<eÙeerÛÙee keâebneR keâuhevee Je mJele:Ûeer efmLeefle keâMeer DemeeJeer ÙeeÛeer Dehes#ee
nerÛe keâejCeerYetle Demeles. meeOekeâe}e JeešleW– ceer keâesCeeÛÙee DeOÙeele ceOÙeeble veeneR,
ceer keâesCee}e $eeme osle veeneR, ceePÙeekeâ[tve nesF&} lesJe{W }eskeâebÛÙeemee"eR keâjerle
Demelees, ceer mJeerkeâej}suÙee ceeiee&cegUW keâesCeeÛÙee mJeeLee&}e Oekeäkeâe }eieCÙeeÛeer
MekeäÙelee veeneR, DeMee efmLeleeRle eflejmkeâej-Ghes#eeefo iees°er ceePÙee JeešŸee}e keâeb
ÙeeJÙee? KejW cnCepes ns efJeÛeej ceeCemeeÛÙee ceveeble Ùesleele, lÙeeble kesâ}suÙee keâeÙee&Ûee
ieewjJe Dehesef#ele Demelees. keâewlegkeâ nJesmeW JeešleW. leW Ie[le veeneR lesJneb ceie eflejmkeâej
lejer keâeb DeMeer Skeâ ØekeâejÛeer le[pees[erÛeer Je=òeer lees mJeerkeâejlees. hetCe& mecehe&Ce,
DenbkeâejeÛee Jee DeefmcelesÛee hetCe& DeYeeJe peeWJej Je=òeeRvee Øeehle Pee}e veeneR, cevee}e
Øeehle Pee}e veeneR leeWJej keâebneR vee keâebneR lejer Øemebie Demes Ie[le jenCeejÛe. pesLeW Keje
efpeJneUe Demelees Jee efJe®æ efoMesveW mJeeLe& Demelees, lesLeWÛe mlegleerÛeer, keâewlegkeâeÛeer
Yee<ee pevce heeJeles. SjJeer iegCe«eenkeâlee ner Heâej ogefce&U iees° Deens. ceeCemeW Hegâkeâšeble}e
Ye}sheCee efceUJeCÙeemee"eR Jee mJele:ÛÙee jefmekeâlesÛeW ØeoMe&ve keâjCÙeemee"eRefn keâebner
efJeJejCe 45
JesUe iegCe«eenkeâlee oeKeJeleele, keâewlegkeâ keâjleele. Deuhe mecepe Deme}s}s, yee}yegefæ
Deme}s}s }eskeâ Ùee obYeeveWefn megKeeJeleele. ne Skeâ ØekeâejÛee leeW[osKe}sheCee Deens.
lÙeeÛee ceesn meeOekeâeves lejer Oe¤ veÙes. mJeerkeâej}suÙee ceeiee&ÛÙee °erveW Øeieleer-
GVeleermee"er pÙeeÛes meneÙÙe nesCÙeeÛeer MekeäÙelee Demeles, lÙeeÛÙeeÛe Meyoebletve keâewlegkeâeÛeer
Jee ØeeslmeenveeÛeer Dehes#ee keâjeJeer. FlejebÛÙee efveboe-mlegleerkeâ[s meeOekeâeves lejer efJeMes<emeW
}#e osT veÙes. efveboe Ssketâ Dee}er lej GÛÛeej}s ies}s}s oes<e DeeheCeeble KejsÛe Deensle
keâeb? ÙeeÛes cee$e hejer#eCe keâjeJeW. heCe lÙeecegUW vÙetveieb[ GlheVe nesT osTb veÙes.
keâesj[Ÿee Ye}sheCeeÛeer Dehes#ee keâ¤ve ceie Keble keâjCÙeeÛee Øemebie ÙesT veÙes
cnCetve meceLe& ßes‰ Oeeefj° "sJeCÙeeme meebietve nesleebÛe Oeeefj° keâMeekeâMeecegUW ÛeUleW
Je lÙeeJej GheeÙe keâeÙe les heg{ÛÙee DeesUeRle meebiele Deensle. jeceoeme mJeeceer cnCeleele–
ogmeNÙeebÛeeR veerÛe yees}CeeRefn let meesMeerle pee. veerÛe MeyoeveW KeeWÛekeâ, }eieš, DeJens}vee
keâjCeejs, n}keâšheCeeÛeW, og°eJÙeeÛeW, DemeW meJe& ØekeâejÛeW Yee<eCe ie=nerle Deens. nW meJe&
ÙeesiÙe lÙee keâejCeeJeebÛetveÛe DemeleW efkebâJee HeâejÛe Lees[W keâejCe Ùee Øemebiee}e efveefceòe
Pee}s}s DemeleW. veerÛe MeyoeveW ner DevÙeeÙÙe YetefcekeâeÛe mhe° Pee}er Deens. DeMee
Yee<eCeebletve mebyebefOele JÙekeäleerveW megOeejeJes DeMeer Dehes#ee vemeles. yees}CeeNÙeeÛÙee
Deble:keâjCeebleer} mebyebefOeleebefJe<eÙeerÛee És<e, eflejmkeâej, celmej Ùee yees}CÙeebletve JÙekeäle
nesle Demelees. DeMee ØemebieeR meeOekeâeveW ns MeyoebÛes DeeIeele MeebleheCeeveW meesmeleeb ÙeeJesle
DeMeer mJele:ÛÙee ceveeÛeer efmeælee "sJe}er heeefnpes. keâesCeerefn oesve ceeCemeW Skeâ$e Dee}er
keâer vekeâes leeR yees}CeeR SskeâCÙeeÛee Øemebie efvecee&Ce nesCeejÛe nW ie=nerle Oej}W heeefnpes.
DeMee JesUeR lÙeeÛee heefjCeece nesTb osleeb keâecee veÙes lejÛe meeOekeâe}e ceeie&›eâceCe
MekeäÙe Deens, veeneR lej lÙeeÛeer meJe& Meefkeäle heefjefmLeefle megOeejCÙeeÛÙee ØeÙelveeble Jee
heefjefmLeefle keâMeer megOeejeJeer Ùee efJeÛeejeble JeWÛe}er peeTve lÙee}e mJele:ÛÙee Øeieleermee"er
MekeäleerÛeW hee"yeU efceUCeejÛe veeneR.
heefjefmLeleerJej keâesCeeÛeWefn efveÙeb$eCe vemeleW. leer KeNÙee DeLee&veW keâesCeer megOee¤b
Mekeâle veeneR. efyeIe[CeW DeeefCe megOeejCeW ns oesvneRefn mJele:hegjlesÛe ceÙee&efole DemeleW.
lÙeeÛeW Deveg<ebefiekeâ heefjCeece keâoeefÛeled heefjefmLeleerJej nesle Demeleer} heCe ceePeer
megOeejCee nesCÙeemee"er heefjefmLeefle megOeej}er heeefnpes ÙeeÛe °erves keâesCeer efJeÛeej keâjerle
jener} lej lÙeeÛeer megOeejCee nesCÙeeÛeer MekeäÙelee ogjeJele peeF&} Ùeeble Mebkeâe veener.
heefjefmLeefle Devegketâ} Deme}er lej meeOekeâe}e keâener }eYe nesleÛe veeneR DemeW cegUeRÛe
cnCeeJeÙeeÛes veeneR. Devegketâ}-Øeefleketâ} JeeleeJejCeeÛeW heefjCeece }eYeneveerÛÙee °erves
keâener ØeceeCeele DeJeMÙe nesleele. heCe lÙeemee"er efkeâleer ØeÙelve keâjeJee, keâmee,
keâesCelee ØeÙelve keâjeJee SJe{eÛe efJeÛeej ceveele "sJeCes cee$e ßesÙemkeâj vemeles. cnCetve
46 ceveesyeesOe
meceLe& meesMeerle peeJes Demee efleefle#esÛee, menveMeer}lesÛee ceeie& meebiele Deensle.
meesmeeJeW ÙeeÛee DeLe& Ghes#ee keâjeJeer, legÛÚ }sKeeJeW Demee cee$e veeneR. keâejCe
lÙeecegUW ceeCemeeÛÙee Deble:keâjCeebleer} Denbkeâej yeUeJelees. JÙeJenejle: vewjeMÙeeveW
KeÛetve peeCÙeehes#ee DenbkeâejeÛÙee yeUeJej ceveeÛeer GYeejer efšketâve jenCeW MekeäÙe Deme}W
lej Skeâe °erveW leW F°Ûe cnš}W heeefnpes. hejbleg ne Denbkeâej efve}&ppeheCeebleefn
heefjCele nesTb Mekeâlees. DeeefCe leer efmLeefle HeâejÛe JeeF&š. lesJneb Ghes#es}e legÛÚlesÛeW
mJe¤he ÙesTb veÙes ner keâeUpeer meeOekeâeveW Iesle}erÛe heeefnpes cnCetve meceLe& ``mJeÙeW
meJe&oe veceü JeeÛes JeoeJeW'' DemeW cnCeleele.
legcneR yees}leÛe jene. ceer les SskeâleÛe veeneR. ner Je=efòe ogmeNÙee yees}CeeNÙee
ceeCemee}e DeefOekeâ efÛe[JeCÙeeble heefjCele nesles. cnCetve kegâCeer }eieš yees}le Deme}e
lej Deehe}er Yetefcekeâe keâeÙe Deens leW DeJeMÙe mhe° keâjeJeW. cee$e nW keâjerle Demeleebvee
OJeefve Ûe{e ÙesCeej veeneR, Yee<ee meceLe&veeÛeer DemeCeej veeneR, JeekeäÙeØeÙeesie Keb[veeÛee
vemes}, ÙeeÛeer o#elee Iesle}er heeefnpes. Meyo meewcÙe DeeefCe GÛÛeejCe veceülesÛeW Deme}W
heeefnpes. ÙeeÛee heefjCeece nUtnUt heefjefmLeefle megOeejCÙeeJej neslees. nesTb Mekeâlees.
ceeCemeeÛÙee YeeWJeleer pemeW meieUsÛe %eevesÕej-legkeâejece vemeleele, lÙeeØeceeCeW meieUsÛe
ogÙeexOeve-og:Meemeveefn vemeleele. og°eJee veenermee keâjleeb Ùesle veeneR. heCe Dehemecepe otj
nesTb Mekeâleele. mJele:efJe<eÙeerÛes Dehemecepe hemej}s lej lÙeebletveefn Øeefleketâ}lee efvecee&Ce
nesTb Mekeâles. cnCetve mJele:Ûeer Yetefcekeâe mhe°heCeW DeeefCe meewcÙeheCeW hegve: hegve: Øekeâš
keâjCÙeeÛeer DeeJeMÙekeâlee Demeles. cnCetve meceLe& mJeÙeW JeoeJeW, meJe&oe JeoeJeW, DeeefCe
veceü JeeÛes JeoeJeW DemeW DeeJepet&ve meebiele Deensle.
ceePeer Yetefcekeâe }#eeble ve ÙesCÙeeFlekeâer YeeWJelee}ÛeeR ceeCemeW De[eCeer Deensle
keâeÙe? Skeâoeb meebefiele}s lej lÙeebvee keâUtb veÙes keâeÙe? Demee efJeÛeej meeOekeâeÛÙee
ceveeble Ùeslees DeeefCe ceie lees ceewve mJeerkeâejlees. ceewveecegUW lÙeeÛÙee Deble:keâjCeeble GlheVe
nesCeeNÙee efKeVeles}e DeefOekeâ iebYeerjlee Ùesles. DeeefCe FlejebÛes Pee}s}s Dehemecepe otj
nesCÙeeme meeOeve jenle veeneR. G}š les Jee{CÙeeÛeer MekeäÙeleeÛe yeUeJeles. cnCetve
mJele:Ûeer Yetefcekeâe, ceveesJe=efòe, meeOÙe-meeOeveemebyebOeeRÛÙee Dehes#ee, Ùee hegve: hegve: mhe°
keâjerle jeefn}s heeefnpes. lÙeeble ØeoMe&ve vemeeJeW, mJele:ÛÙee ieewjJeeÛeer YeeJevee vemeeJeer;
heCe mebkeâesÛeefn vemeeJee, Keesšer }ppeeefn vemeeJeer. ogmeNÙeeÛÙee Deble:keâjCeebleer} jeie-
És<eeefo efJekeâej veeneRmes keâjCÙeeÛee ne Ûeebie}e ceeie& Deens cnCetve meceLe& ``cevee meJe&
}eskeâebefme js veerJeJeeJeW'' Demes meebieleele.
DeeheuÙeekeâ[s ØeeÛeerve keâeUeheemetve `meJex<eeceefJejesOesve yeÇÿekeâce& meceejYes' Demee
mebkeâuhe keâjCÙeeÛeer heæefle Deens. DeeheCe peW meledke=âlÙe DeejbefYe}s}s Demeles lÙee}e
efJeJejCe 47
MekeäÙeleeW keâesCeeÛee efJejesOe Demetb veÙes ner Ùee ceeieÛeer YeeJevee. FlejebÛÙee ceveebleer}
meodYeeJe meeOekeâeÛÙee Øeieleer}e DeØelÙe#eheCeW keâejCeerYetle neslees. ØelÙeskeâ JesUeR menkeâeÙe&
}eYeCeW, osCeW MekeäÙe veme}W lejer meodYeeJe efceUCeW, "sJeCeW MekeäÙe nesles DeeefCe lÙeeÛee
GheÙeesieefn neslees. cnCetve mJele:efJe<eÙeeRÛeW efJekeâuhe peveceevemeeble efvecee&Ce nesCeej
veeneRle, Jee{Ceej veeneRle lej GCeeJele peeleer} Demee ØeÙelve meeOekeâeveW DeieoerÛe
JepÙe& ceevet veÙes. DeejbYeerÛÙee DeJemLeWle lejer ner iees° kesâJeU GheÙegkeäleÛe veJns lej
DeeJeMÙekeâ mecepe}er heeefnpes. efmeæeÛeer Jee efmeælesÛÙee peJeU heeWÛe}suÙeeÛeer DeJemLee
efvejeUer DeeefCe meeOevesÛeer ØeeLeefcekeâ efmLeefle efvejeUer. }eskeâebÛeer ef#eefle ceer yeeUiele
veeneR, ce}e lÙeebÛÙee YeeJevesMeer keâeÙe keâle&JÙe Deens, ne efJeÛeej meeOekeâeveW menmee keâ¤b
veÙes. DeeheuÙee JeeieCegkeâerveW, DeeÛejCeeveW, mejUheCeeveW, meewpevÙeeveW, Deepe&JeeveW,
veceülesves FlejebÛeeR ceveW ØemeVe nesle jenleer} DeMeer FÛÚe yeeUieeJeer DeeefCe lemee
Ùelveefn keâjeJee.
osns lÙeeefieleeb keâerefle& ceeieW GjeJeer ~
cevee meppevee ns efÛe ›eâerÙee OejeJeer ~~
cevee ÛeboveeÛeW hejer lJeeb efPepeeJeW ~
hejer DeblejeR meppeveeb veerJeJeeJeW ~~8~~
pÙee Je=efòe ceeCemee}e vewmeefie&keâheCeWÛe menpe efceUe}suÙee Demeleele lÙeebÛeeÛe
GheÙeesie ceeCemeeÛÙee Øeieleermee"eR JneÙeÛee Demelees. JÙeJenejeceOÙes ØelÙeskeâ ceeCemeeÛÙee
ef"keâeCeeR Oeves<eCee, oejs<eCee DeeefCe }eskesâ<eCee Ùee leerve Jeemevee menpeheCeW Demeleele.
Oeves<eCee cnCepes– GheYeesieeÛÙee Jemlet Øeehle keâ¤ve osCeejeR meeOeveW, pÙeeÛÙee efJeefveceÙeebletve
efceUleele leer–meòee, mebheefòe efceUefJeCÙeemee"eR ØeÙelveMeer} jenCÙeeÛeer Jeemevee. oejs<eCee
cnCepes– hebÛe %eeveWefõÙeebvee Meyo-mheMe&-jmeeefo efJe<eÙeebheemetve megKe efceUeJeW, leW melele
efceUeJeW, heg<keâU efceUeJeW, efJeefJeOe ØekeâejeveW efceUeJeW Demes Jeešle jenCeW. ŒeerefJe<eÙekeâ
DeefYe}e<ee SJe{eÛe oejs<eCee ÙeeÛee DeLe& veeneR. lees DeLe& lej lÙeebceOÙeW meceeefJe°
DeensÛe heCe Flej FbefõÙeebÛÙee Yeesie}e}meeefn lÙeeble meceeefJe° Deensle. oejs<eCee nW
Ghe}#eCe Deens. efce°eVeW, hekeäJeeVeW, Kecebie heoeLe& KeeJesle, veeškeâ, efÛe$eheš, ve=lÙe
heeneJeW, mebieerle SskeâeJeW, ceT }gme}gMeerle ieeÅeeefiejÅeebJej }esUeJeW, veeveeØekeâejÛeer
megiebOeeR õJÙeW JeehejeJeeRle, Ùee meJe& }e}mee oejs<eCesÛeWÛe Debie Deensle. }eskeâebveeR keâewlegkeâ
keâjeJeW, Ûeebie}W cnCeeJeW, mlegleer keâjeJeer, ØeMebmee keâjeJeer, ceevehe$eW efceUJeeJeeR, mevceeve
JneJee, melkeâej keâjeJee, YeeWJeleer ceeCemeebÛeer cees"er oešer peceeJeer, DemeW JeešCeW ner
}eskesâ<eCee. ner }eskesâ<eCee DeieoeR }neve ceg}ebleefn Demeles. yeeU MeneCee cnšuÙeeJeebÛetve
48 ceveesyeesOe
}neve}neve ceg}Wefn meebefiele}s}er keâeces Glmeeneves keâjerle veeneRle. og°, mJeeLeea,
ogJe&le&veer ceeCemee}eefn DeelcemeceLe&ve keâjeJeWmeW JeešleW. }eskeâebkeâ[tve Ûeebie}W cnCetve
IesCÙeemee"eR obYeeveW Ûeebieg}heCee efcejJeeJee DemeW Jeešle Demeles. Ùee eflevneR S<eCee
Skeâehes#eeb Skeâ JejÛÙee opee&ÛÙee, met#ce DeeefCe Glkeâš Deensle DeeefCe ÙeeleuÙee
ØelÙeskeâerÛÙee Øeehleermee"er Flej oesIeeRÛee keâebneR ØeceeCeele lejer lÙeeie keâjeJee }eielees
Demes lÙeebÛes mebyebOe Deensle. Ùee meJe& S<eCee ceveg<Ùee}e og:Keeble }esšCeeNÙee DeeefCe
meceepemJeemLÙee}e Ûet[ }eJeCeeNÙee Deensle. Oeves<eCee DeeefCe oejs<eCee Ùee lej
JewÙeefkeälekeâ DeeefCe meeceeefpekeâ DeOe:heeleeÛeW Øeye} keâejCe nesTb Mekeâleele. lÙeebletve
cegkeäle nesCÙeemee"eR }eskesâ<eCesÛeW Øe}esYeve GheÙeesieer he[CeejW Deens. ceveg<Ùe ceveyegæerÛÙee
°erves peeW peeW DeefOekeâ efJekeâefmele, Øeiele Jee GVele leeW leeW lÙeeÛÙee Deble:keâjCeeJej
Oeves<eCeshes#ee oejs<eCesÛee, oejs<eCeshes#eeb }eskesâ<eCesÛee ØeYeeJe DeefOekeâeefOekeâ Demelees Je
lÙeecegUW oejs<eCescegUW Oeves<eCee Je }eskesâ<eCescegUW oejs<eCee #eerCeyeU nesles Jee megšles.
}eskesâ<eCesÛeW Megæ mJe¤he nW megmebmke=âleheCeeÛes }#eCe "jles. ØeieleerÛeW, GVeleerÛeW meeOeve
"jleW. Oeves<eCee ner Jemlegle: cet}Yetle S<eCee veJns. lÙeeceeveeveW oejs<eCee nerÛe DeefOekeâ
cet}Yetle S<eCee Deens. keâejCe Oeve nW GheYeesieeÛeeR meeOeveW Jee efJe<eÙe efceUJeCÙeeÛÙee
keâeceeR Je mee"Jetve "sJeCÙeeÛÙee keâeceer GheÙeesieeR he[CeejW Skeâ ceeOÙece Deens. Ùee
ceeOÙeceeÛÙee yeUeJej cnCepesÛe mebheòeerÛÙee yeUeJej DeeheuÙee}e Jeešs} lesJneb Jeešs}
lÙee Jemlet, Jeešs} lÙee ef"keâeCeeR Jeešs} lÙee ØeceeCeeble, efceUt Mekeâleer} Ùee
efJeÕeemeeveWÛe ceveg<Ùe mebheòeerÛee }esYe yeeUielees. heCe heg{W lÙeeÛeWÛe JÙemeve yeveleW DeeefCe
ceie GheYeesieebÛee yeUer osTve, efJe<eÙemegKeekeâ[s hee" efHeâjJetve, keâebneR ceeCemeW lejer
kesâJeU mebheefòe ieesUe keâjCÙeeÛÙeeÛe ceeies }eieleele. lÙeebveeÛe DeeheCe ke=âheCe Jee
kebâpet<e cnCelees. pes mJele:efn GheYeesieerle veeneRle lÙeebÛÙeekeâ[tve Flejebvee megKemeeOeveebÛee
hegjJe"e nesCeW DeMekeäÙeÛe Deens. ke=âheCeeÛÙee Ùee Je=òeerÛee Gheneme keâjCeeje Skeâ
cepesoej mebmke=âle M}eskeâ Ghe}yOe Deens. cetUÛÙee efnboer megYeeef<eleeÛee lees DevegJeeo
Deens.
Yelee&jb ke=âheCeb peieeo oefÙelee c}evee cegKeßeer keâLeb ~
efkebâ keâef§eled keâefšle§Ùegle: heCe Fle: keâmcew Øeceeoeled oo: ~
oòees vewJe ÛÙegle§e vewJe ceefÙe leod mebYeeJÙeles Jee keâLeb ~
oeleejb Øemeceer#Ùe kebâefÛeohejb keâevles efJe<eCCeb ceve: ~
``ke=âheCe veJeNÙee}e yeeÙekeâesveW efJeÛeej}s– legceÛes leeW[ keâe Glej}bÙe? keâ[esmejerÛee
hewmee ieUtve he[}e keâeb Ûegketâve keâesCee}e efo}ele? lesJneb veJeje cnCee}e Ye}leWÛe!
–keâesCee}e efo}eefn veeneR DeeefCe ieUtveefn he[}e veeneR. ceePÙeekeâ[tve Ùee oesvneR
efJeJejCe 49
iees°er nesleer}Ûe keâMee? heCe Ùesleeb Ùesleeb Skeâ KegUe ceveg<Ùe heeefn}e– efYekeâeNÙeeveW
lÙee}e Skeâ hewmee ceeefiele}e DeeefCe lÙeeveW efKeMeeble nele Iee}tve lees Ûeškeâved keâe{tve
efo}e. hewMeemeejKÙee cenòJeeÛÙee JemletÛeW cenòJe cetKe& }eskeâebvee keâUle veeneR lÙeeÛeW
JeeF&š Jeeš}W ce}e! DeMeer GOeUheóer Ûeebie}er keâeb?''
ke=âheCe ØeJe=efòe ner meJeeËle Ieelekeâ ØeJe=efòe Deens. efleveW ØeieleerÛeer meJe& DeeMeeÛe
mebheles. cnCetve keâes"Wefn ke=âheCeeÛeer efveboe meJeeËle DeefOekeâ Dee{Ules. ke=âheCe ceveg<Ùe
keâOeeRefn }eskeâefØeÙelee mebheeot Mekeâle veeneR. lÙeehes#eeb efJe}emeer DeeefCe Ûewveer ceeCemeW
DeefOekeâ }eskeâefØeÙe Demeleele. Kejer }eskeâefØeÙelee mebheeove keâjCÙeemee"eRefn ceeCemee}e
efJe}emeeble, GheYeesieeble, ÛewveeRle Lees[er lejer keâeškeâmej keâjeJeer }eieles. ogmeNÙeekeâefjleeb
Peerpe meesmeeJeerÛe }eieles. lÙeecegUW meceLe& ÙesLeW }eskesâ<eCesÛeW Øe}esYeve ceveg<ÙeeÛÙee heg{W
"sJetve JÙekeäleerÛee DeOe:heele keâjCeeNÙee DeeefCe meceepeeceOeW DemJeemLÙe, mebIe<e& efvecee&Ce
keâjCeeNÙee Oeves<eCee-oejs<eCeWletve lÙee}e yeensj keâe{le Deensle DeeefCe ner }eskesâ<eCee
cnCepesÛe keâerleeaÛeer DeefYe}e<ee hejceeLee&}eefn efJeIeelekeâ nesCeej veeneR DeMee heeleUerJej
menpeheCeW Ûe{eJeer Ùeemee"eR osnheleveeveblejefn efšketâve jener} DeMeer keâerefle& mebheeefo}er
peeF&} Ùee°erveW mJele:ÛeW Jele&ve "sJeeJeW DemeW meebiele Deensle.
meòee DeeefCe mebheefòe pÙeebÛÙeepeJeU Deens DeMee JÙekeäleer mJele:ÛÙee veebJeeÛÙee
mebmLee keâe{CeW, mJele:Ûes hegleUs GYeejCeW, FceejleerJej DeeheuÙee veebJeebÛÙee heešŸee
}eJeCeW DeMeemeejKÙee iees°er keâ¤ve Deehe}er keâerefle& efškeâJetve "sJeCÙeeÛee ØeÙelve
keâjleele. Meer}, Ûeeefj$Ùe, meodiegCeeoeRÛee heòee veme}e lejer hewMeeÛÙee yeUeJej DeMeer
keâerefle& lÙeebvee keâebneR keâeU efJekeâle Iesleeb Ùesles nW KejW, heCe ner Kejer keâerefle& veJns Je
meceLeeËvee leer DeefYeØesle veeneR. ner Skeâ ØekeâejÛeer Øeefmeefæ Deens, peeefnjele Deens.
mebheòeerÛÙee yeUeJej iejpet }eskeâebÛeer keâebneR ve[ YeeieJeeJeer DeeefCe lÙeebÛÙeeJej ke=âle%elee
}eotve mJele:ÛeW veebJe efcejJetve IÙeeJeW DeeefCe lÙeebleefn leerve efhe{ŸeebÛee Gu}sKe meeOeeJee
DeMeer ner yeefveÙesefiejer Deens. cebefoje}e SkeâeoW Ûeebie}W efÛe$e Yesš cnCetve ÅeeJes Je lÙeele
DeeheuÙee OebÅeeÛeer, ogkeâeveeÛeer, peeefnjele keâ¤ve IÙeeJeer ns ÙeeÛes #egõlece GoenjCe.
ceeCemeeveW DeMeer LeesjJeer mebheeove kesâ}er heeefnpes keâer lÙeeves mJele: ØeÙelve ve
keâjleebefn }eskeâebveer efhe{Ÿeevedef{Ÿee lÙeeÛes iegCe ieele jeefn}s heeefnpes. MebkeâjeÛeeÙe&,
%eevesÕej, legkeâejece, jeceoeme, efMeJeepeer, DeefnuÙeeyeeF& neR lÙeebÛeer Glke=â° GoenjCeW.
DeMeer keâerefle& meòesveW Jee mebheòeerveW efJekeâle Ieslee Ùesle veener. leer Meer}, Ûeeefj$Ùe, keâle=&lJe,
lÙeeie, DeewoeÙe&, heje›eâce, peveefnleeÛeer leUceU, FlÙeeefo, FlÙeeefo meodiegCeebÛÙee
yeUeJej Øeehle nesle Demeles. ns meodiegCe kesâJne lejer efveefceòee-efveefceòeeves Øeieš nesTve
Ûee}le veenerle lej les meodiegCe neÛe ceeCemeeÛee mJeYeeJe yeveeJee }eielees. nW Flekesâ
50 ceveesyeesOe
meesheW veener. Ùeekeâefjleeb lÙeeie, ßece DeeefCe meelelÙe Dehesef#ele Demeles. ßeercebleebÛes Jee
meòeeOeeNÙeebÛes hegleUs GYeej}s peeleele. lÙeeKee}er lÙeebÛeer veeJesefn PeUkeâleele. heCe
`keâesCe nes ns Heâ}eCes Heâ}eCes'! Demes efJeÛeejCÙeeÛee Øemebie Ùeslees. veebJeeÛeer heešer
heneJeer DeeefCe ns veeJe keâesCeeÛes DemeW efJeÛeejCÙeeÛee Øemebie ÙeeJee ÙeeJe¤veÛe efJekeâle
Iesle}suÙee leLeekeâefLele keâerleeaÛeW cees} keâUtve Ùesles.
peeefnjeleeRÛeer nmlehe$eW }eskeâ JeeÛetve Hesâketâve osleele. leer heeÙeoUer leg[efJe}er
peeleele. heCe ner veebJes oie[ele Keesotve efYebleerle yemeefJe}er DemeuÙeeves heeÙeoUeR
leg[efJe}er peele veeneRle FlekeWâÛe. heCe peveceevemeebletve leer yeensj HeWâkeâ}er ies}s}er
DemeleeleÛe. veeJe meceesj efome}s lejer JÙeefkeäle ve mcejCeW ner Skeâ Øekeâejs heeÙeceu}erÛe
veener keâeÙe!
efJeÛeejCeeNÙee De%eeveer JÙekeäleerÛÙee yeeyeleerleefn DeMee iees°er Ie[leele heCe leW FLeW
DeefYeØesle veener. SKeeÅeeves keâesCe JÙeeme, keâesCe Jeeefucekeâer DemeW efJeÛeej}s lej lÙeeble
efJeÛeejCeejeÛÙee yegæerÛeer Kee}Ûeer heeleUerÛe JÙekeäle nesle Demeles.
efÛejmLeeÙeer keâerefle& }eYeCÙeemee"er ceeCemee}e efve:mJeeLe&heCeW ßece keâjeJes }eieleele
DeeefCe leWÛe ÛeboveeØeceeCeW efPepeeJes Ùee GhecesveW meceLe& mhe° keâjerle Deensle. jeceke=â<CeebØeceeCesÛe
jeJeCekebâmeeÛeerefn veeJes }eskeâebvee "eTkeâ Demeleele. DeMeeskeâ-ÛebõieghleeØeceeCeW ÛeWefiePeKeeve
DeeefCe Deewjbiepesyeefn }eskeâebvee efJemejleeb Ùesle veeneR. meceepeeÛeer mesJee keâjCeeNÙee
heg{eNÙeeØeceeCeWÛe ›etâj ojes[sKeesjebÛeer veebJeWefn Je=òehe$eeletve PeUkeâleele, DeefOekeâ "UkeâheCeW
PeUkeâleele, heCe ner keâerefle& veeneR; ner Dehekeâerefle& Deens. leer ÙesLeW meceLeeËvee DeefYeØesle
veeneR Je nWÛe lÙeebveeR ÛeboveeÛÙee GheceWletve mhe° kesâ}W Deens. Ûebove pemeW megiebOeer DeeefCe
Meerle} DemeleW DeeefCe DeeheuÙee Ùee iegCeebÛee }eYe }eskeâebvee JneJee cnCetve leW mJele:
efPepele jenleW, lÙeeØeceeCeW ceeCemeeveW meodiegCeer Je hejeshekeâejer Deme}s heeefnpes. ßecee}e,
lÙeeiee}e ve kebâšeUlee }eskeâebvee megKeeJeCÙeemee"eR, meceepeeÛÙee-osMeeÛÙee efnleemee"eR,
melele ØeÙelveMeer} jeefn}W heeefnpes. lÙeeJesUeR mJele:ÛÙee MejerjmegKeekeâ[s og}&#e keâjeJeW
}eie}s lejer leW ßesÙemkeâj ceeve}W heeefnpes. meneCesJej GieeUuÙee peeCeeNÙee ÛeboveeÛeer
Ghecee osCÙeeble SJe{e meJe& YeeJe DeefYeØesle Deens.
ne lÙeeie, ns keâ°; ner mJemegKeefvejhes#elee, ns heefjßece cnCepesÛe ÛeboveemeejKeW
efPepeCeW keâesCeekeâefjleeb DemeeJes? Ùee ØeMveebbÛeW Gòej osleebvee meceLe& cnCeleele– keâeR
legPÙee Jele&veeveW, legPÙee ke=âleerveW meppeveebÛeW Deble:keâjCe ØemeVe Pee}W heeefnpes, lÙeebÛÙee
cevee}e meceeOeeve Pee}W heeefnpes. ØeÙelveMeer}eheg{W "sJe}s}W ns OÙesÙe cenòJeeÛeW Deens.
keâejCe mJele:ÛÙee Oeves<eCee, oejs<eCee, }eskesâ<eCesmee"er }eskeâ veevee ØekeâejÛes keâ°
keâjerle DemeleeleÛe. keâOeerefn meceeOeeve ve heeJeCeeNÙee, le=hle ve nesCeeNÙee, hegjsmeb Pee}b,
efJeJejCe 51
heg<keâU kesâ}ble DemeW ve cnCeCeeNÙee, peeceele, pe"j, peeÙesmee"eR Denesje$e jeyeCeejs
ceeveJeer peerJe Ùee peieeble heg<keâU Deensle. DeefleßeceecegUW lÙeebvee #eÙeefn neslees. heCe nW
efPepeCeW ÛeboveeØeceeCeW veeneR. Ûebove pemeW osJehetpesmee"er efPepeleW, lemeW ceeCemeeÛes ßece
meppeveebÛÙee lees<eemee"er Deme}s heeefnpesle. meppeve ne leeW[eves yees}le veeneR. lees
menmee keâesCee}e, efpeYesveW JeeF&š cnCele veener; heCe lÙeeÛeWefn Deble:keâjCe ÛeebieuÙee
ke=âleerveW megKeeJeleW. DeeefCe JeeF&š Jele&veeveW ogKeeJeleW. cnCetve meceLe& meppeveebÛÙee
Deble:keâjCeeÛee Gu}sKe DeeJepet&ve keâjerle Deensle. leeW[hegpeebveeR kesâ}s}er mlegleer, ogpe&veebveeR
kesâ}s}er efveboe DeeefCe meppeveebÛeW ceewve Jee keâewlegkeâ ÙeebÛeW mJe¤he mecepeeJetve Iesle}W
heeefnpes lejÛe keâmeW JeeieeJeW nW veeršheCeW keâUs} DevÙeLee DeelceJebÛevee heojeR ÙesF&}.
vekeâes js cevee õJÙe leW hetef{}ebÛeW ~
Deefle mJeeLe&yegOeer ve js heehe meeÛes ~
Ie[W YeesieCeW heehe leW keâce& KeesšW ~
ve nesleeb ceveemeeefjKeW og:Ke cees"W ~~9~~
ceeCemeeveW efve:mJeeLeea DemeeJeW, mJeeLe&lÙeeieer DemeeJeW, DemeW DeeheuÙee mebmke=âleerceOÙes
Deveskeâ ØekeâejW meebefiele}s}W Deens. mJeeLe&lÙeeieer heg®<eebvee DeeheuÙee mebmke=âleerceOÙes hejce
DeeojCeerÙe ceeve}s peeles. meceLe& Ùee M}eskeâeceOÙeW mJeeLe& mees[CÙeeÛeeÛe DeeosMe osle
Deensle. lesJneb efve:mJeeLeea keâesCee}e cnCeeJeW efkebâJee mJeeLee&ÛÙee ceÙee&oe keâesCelÙee?
DeeflemJeeLee&ÛeW mJe¤he keâeÙe? nW Skeâoeb veeršheCeW mecepetve Iesle}WÛe heeefnpes. Yele=&njerves
ogmeNÙeeÛÙee megKeekeâefjleeb mJeeLe&lÙeeie keâjCeeje}e Gòece cnš}W Demetve meeceevÙe
ceeCemeeveW efveoeve mJeeLee&}e DeefJejesOeer Demeleebvee lejer Flejebvee meneÙÙe keâjeJeW DeMeer
Dehes#ee yeeUie}er Deens. heCe Ùee ``mJeeLee&}e DeefJejesOeer'' ÛeW mJe¤he efveef§ele
nesCÙeemee"eR lÙeeveW DeOeceeÛeW }#eCe meebieleevee pees mJeeLe& meeOeCÙeemee"eR FlejebÛÙee
efnleeÛeer neefve nesF&} DemeW Jeeielees lÙee}e je#eme cnš}W Deens.
Ùeemee"er mJeeLe& Meyo meJe& ØekeâejebveeR peeCetve IesCeW DeheefjneÙe& Deens. mJe DeefOekeâ
DeLe&. ÙeeÛee MeyoMe: DeLe& mJele:}e DeeheuÙee}e heeefnpes DemeCeW, nJeW JeešCeW,
keâMeeÛeer lejer Dehes#ee DemeCeW Demee Deens, DeeefCe peeWJej Mejerj OeejCe keâjeJeW }eieleW
leeWJej MeyoMe: DeLee&veW efve:mJeeLeea nesCeW ner DeMekeäÙe iees° Deens. DelÙeble hetCee&JemLesme
heeWÛe}suÙee ÙeesiÙeeÛeW keâeÙe neWle Demes} keâesCeeme "eTkeâ? heCe Flej meJeeËvee efve§eÙeeveW
keâesCelÙee vee keâesCelÙee mJe¤heeble DeVe-JeŒe-efveJeeje ÙeeÛeer DeeJeMÙekeâlee jenlesÛe.
DeieoeR vebies jenCeejs ieesmeeJeerefn Peeshe[er Jee DebLe¤Ce-heebIe¤Ce ÙeeÛee lÙeeie keâ¤b
Mekeâle veeneRle DemeWÛe efometve Ùesles. (ceie veie> jenCÙeeÛee GösMe keâeÙe leW mecepele
52 ceveesyeesOe
veeneR. leW efJekeâej efpebkeâCÙeeÛeW meeOeve, keâeb efJekeâej efpebkeâuÙeeÛeW ØeoMe&ve? F&ÕejÛe
peeCeW.) SjJeeR meJe& Leesj meeOeg-meppeve-cenelcÙeebvee DeieoeR ØeeLeefcekeâ mJe¤heeÛÙee
DeMee keâeb nesF&vee heCe MejerjOeejCesmee"er keâesCelÙee vee keâesCelÙee mJe¤heeble DeVe-JeŒe-
efveJeeNÙeeÛee mJeerkeâej ]keâjeJeeÛe }eielees. les ÛeJeeRÛes oeme vemeleer}, lÙeebÛeW nJeW vekeâes
kesâJeU DeejesiÙeMeeŒee}e Oe¤ve Demes}, meeceevÙe peveeØeceeCeW les lÙeele SsÕeÙe&,
Øeefle‰e, efJe}eme ceeveerle vemeleer} heCe keâesCelÙeener mJe¤heeble DeVeeJeebÛetve Jee
efveJeeNÙeeJeebÛetve jenCeW Heâej keâeU keâesCee}eefn MekeäÙe veeneR. lÙeecegUW MeeŒeeveWefn
Yegkesâ}e Skeâ ØekeâejÛee jesie ceevetve efYe#eeVeeveW keâeb nesF&vee lÙeeÛeer, efÛeefkeâlmee keâjeJeer
DemeW meebefiele}W Deens. ßeerceledMebkeâjeÛeeÙeeËveeR ``#egoJÙeeefOe§e efÛeefkeâlmÙeleeced Øeefleefoveb
efYe#eew<eOeb YegpÙeleeced'' DemeW cnš}W Deens; heCe }iesÛe Ùee DeeJeMÙekeâles}e keâesCelÙeeefn
ØekeâejeveW DeemekeäleerÛeW, ÛewveerÛeW, Yeesie}e}mesÛes ¤he ÙesTb veÙes cnCetve ÛesleeJeCeer osleele
keâeR ``mJeeÉVeb ve leg ÙeeÛÙeleeced'' iees[ DeVe efceUeJeW, ®Ûekeâj DeVe efceUeJeW DeMeer,
FÛÚe keâ¤b veÙes. efYe#ee ceeieeJeer heCe YepeeR Jee efpe}yÙee leUtve Jee{e DemeW cnCet veÙes.
nW peW iees[ JepÙe& meebefiele}W Deens, leW lÙeeheemetve YeÙe Deens, cnCetve veJns. ceOegcesner
ceeCemee}e iees[ pemeW JepÙe& Demeles lemee Øekeâej ÙesLes veeneR. iees[eÛeW YeÙe yeeUieCeW nW
oewye&uÙe Deens. efveYe&Ùelee nW hejceeLee&ÛeW cenòJeeÛeW Debie Deens; DeeefCe keâoeefÛeled
Ùeemee"eRÛe MebkeâjeÛeeÙe& heg{W }iesÛe `efJeefOeJeMeeled Øeehlesve mebleg<Ùeleeced' DemeW cnCeleele.
ÙeeÛee DeLe& iees[ ceeiet veÙes nW efkeâleerefn KejW Deme}s lejer owJeieleerveW pej efceUe}W lej
leW HeWâketâve ÅeeJeW Demesefn Jeeiet veÙes. meJe& MejerjYeesie ns ØeeceeefCekeâheCeW ØeejyOeeÛÙee
DeeOeerve "sJeeJesle. kesâJeU Meejerefjkeâ ne}Ûee}er JÙeefleefjkeäle MejerjYeesieebmee"er efJeMes<e
Demes ØeÙelve keâ¤b veÙes. pes DeveeÙeemeW efceUs} lÙeeÛee meceeOeeveeveW mJeerkeâej keâjeJee.
mJeerkeâej DeeefCe lÙeeie Ùeebvee Heâkeäle DeejesiÙe j#eCe SJe{sÛe ØeÙeespeve DemeeJeW. DeheLÙe
vemeleebveeefn iees[ KeeJeÙeeÛeWÛe veeneR Demee efve§eÙe kesâ}e lej DeefleLeer}e osJe ceeveCeeNÙee
meodie=nmLeeÛes ne}Ûe nesleer}. osJeles}e Dehe&Ce keâjleevee DeeheuÙee}e pes MekeäÙe
lÙeebleer} DeefOekeâ Ûeebie}s Dehe&Ce keâjeJeW, ne pees efveÙece, lÙeeÛeW hee}ve ie=nmLeeveW ceie
keâmeW keâjeJeW? meeceevÙele: ner De[ÛeCe keâesCee}e efJeMes<eMeer peeCeJele veeneR. keâejCe
ceveeÛÙee ogyeUsheCeecegUW Oeeefce&keâ ke=âlÙeW kesâuÙeeJeeÛetve jenJele veme}W lejer leeR keâMeerlejer
Gjketâve šekeâCÙeekeâ[s ceeCemeeÛeer ØeJe=efòe Demeles. cnCetve lej hegCÙeenJeeÛeveeÛÙee megheeNÙee,
JeeCeeÛee KeCe DeeefCe nesceeÛeW lethe ns Demes mJeleb$e peeleerÛes heoeLe& yeepeejeble efceUleele.
Ùee ØeJe=òeercegUsÛe DeefleLeerveWÛe keâebneR keâ[keâ efveÙece kesâ}s lej lÙeeÛeer De[ÛeCe DeeheuÙee}e
peeCeJele veeneR. keâoeefÛeled leW F°Ûe Jeešs}. heCe DeefleLeerveW Demes keâ"esj efveÙece keâjeJes
keâer veeneR DeeefCe keâjeJeÙeeÛeW "jefJe}Ws lej lÙeeÛee GösMe keâeÙe DemeeJee nW }#eeble
efJeJejCe 53
Iesle}WÛe heeefnpes. meeOekeâeJemLeWle DeejbYeeR FbefõÙepeÙeemee"eR keâebner G«e ›eleW efve§eÙeeves
heeUeJeerefn }eieleer}, heCe lees meeJe&ef$ekeâ efveÙece Demetb MekeâCeej veeneR. leer menpelee
veJns. leelheÙe& DemeW keâeR DeheefjneÙe& DeeJeMÙekeâleshegjleer FÛÚe keâjCeW ne DeeheCe
mecepelees lÙeeØeceeCeW mJeeLe& veeneR. MeeŒeeves lej ``ÙeeJeod efYeüÙesle pe"jb leeJeled mJemLeb
efn osefnveeced'' heesšehegjleW IesCeW ne ØelÙeskeâ ØeeefCecee$eeÛee DeLee&led ceveg<ÙeeÛeeefn DeefOekeâej
Deens DemeW MeeŒe meebieles. DeeefCe lÙeecegUWÛe DeeheuÙee mebmke=âleerceOeW efYe#ee IesCeejeÛe
Ghekeâej keâjlees, Iee}Ceeje keâjerle veeneR DeMeer OeejCee nesleer; DeeefCe cnCetveÛe
DeeheuÙeekeâ[s menŒeeJeOeer Je<ee&ÛÙee keâeUele DeeefLe&keâ-keâejCeeÛes mebIe<e& keâOeeR pevcee}e
Dee}s veeneRle. De}erkeâ[s cee$e nW Goeòe mJe¤he jeefn}W veeneR. Deelee oeve osCeeje
Gce&š, efveoeve Denbkeâejer lejer, Pee}e Deens. DeeefCe ceeieCeeje }eÛeej Deens efkebâJee
efYe#ee }eoeJeer DeMeer lÙeeÛeer Je=òeer Deens. heesšehegjleW IesCeW ne ØelÙeskeâeÛee DeefOekeâej
Deens ns KejWÛe, heCe ne DeefOekeâej meebieCeeNÙee MeeŒeeveWÛe `DeefOekebâ ÙeesÓefYecevÙesle me
mlesvees oC[cen&efle' `DeefOekeâeÛeer FÛÚe keâjCeeje Ûeesj Deens. lÙee}e efMe#ee kesâ}er
heeefnpes' DemeWefn meebefiele}sW Deens, ns }#eeble "sJe}W heeefnpes. osMekeâe} heefjefmLeleerØeceeCeW
DeeßeceJÙeJemLes}e peW mJe¤he Øeehle Pee}s Deens, lÙeebleer} keâle&JÙeeÛee Jee GòejoeefÙelJeeÛee
efJeÛeej keâjleeb meOÙee DeeJeMÙekeâlesÛÙee ceÙee&oe hetJeeAhes#ee heg<keâUÛe ®boeJeuÙee Deensle
ns ceevÙe kesâ}WÛe heeefnpes. Skeâ keâeU Demee neslee keâeR pÙee JesUer ie=nmLeeßeceer
yeÇeÿeCeeveWefn leerve efoJemeebhes#eeb DeefOekeâ mebÛeÙe ke⤠veÙes Demee DeeoMe& meebefiele}e
neslee, DeeefCe Skeâ Je<e&heÙeËle mebÛeÙeeÛeer metš osCÙeeble Dee}er nesleer. heg{W MeeŒeeveWefn
Deehe}s efveÙece Lees[s efMeefLe} kesâ}s. ie=nmLeeveW DehelÙeebÛeW mebieesheve keâjeJeW, ceg}ebvee
Ûeebie}W efMe#eCe osTve Jee{JeeJes DeeefCe lÙeebvee GhepeerefJekesâÛeW meeOeve Demee JÙeJemeeÙe
efceUJeleeb ÙesF&}, ceg}er ÛeebieuÙee Iejele efouÙee peeleer} Ùee iees°eRmee"er DeeJeMÙekeâ lees
mebÛeÙe keâjCÙeeÛeerefn Deveg%ee efo}er Deens. Deelee Ùee meJe}leeRÛeerefn DeefOekeâ Dees{eleeCe
kesâ}er heeefnpes keâeb? ceg}eÛeW ÙeesiÙe leW efMe#eCe Pee}s– lees hetCe& JeÙeeceOeW Dee}e,
ceg}ieer ÛeebieuÙee Iejer efo}er, efleÛeW Je<e&meCe heej he[}W, heefn}s yeeUbleheCeefn Pee}s,
Deeleeb DeeheuÙeeJejÛeW oeefÙelJe mebhe}s Je lÙeebÛÙeemee"er keâjeJeÙeeÛÙee mebÛeÙeeÛeer DeeJeMÙekeâlee
Gj}er veeneR DemeW Jeeš}s heeefnpes. õJÙemebÛeÙe efkeâleer DeeefCe efkeâleer ØekeâejeveW keâjeJee
Ùee}e keâener ceÙee&oe DemeeJeer keâeR veeneR? Je=efòe pej }esYeerÛe jeefn}er lej MeemeveeÛeW
keâeÙe efkebâJee Oece&MeeŒeeÛes keâeÙe, efveyeËOe kesâJeU hegmlekeâele jenleer}. ØelÙe#eele ceeCetme
Deveskeâ heUJeeše MeesOetve DeveeÛeej keâjerleÛe jener}; DeeefCe lÙeecegUW lees mJele:Ûes
DeeefCe meceepeeÛeWefn mJeemLÙe ieceeJetve yemes}. Ùeemee"eR DeeJeMÙekeâleshegjlÙee õJÙemeb«ene}e
Dee[keâe"er veme}er lejer mebheefòe ieesUe keâjCÙeeÛeer ceÙee&oeefn }#eeble Iesle}er heeefnpes,
54 ceveesyeesOe
lejÛe JÙekeäleerÛeW DeeefCe heÙee&ÙeeveW meceepeeÛeWefn peerJeve megKeeJen nesF&}. cnCetve meceLe&
cnCeleele keâer, ``vekeâes js cevee õJÙe leW hetef{}ebÛeW.''
legPÙee JÙeefleefjkeäle ogmeNÙee keâesCeeefn JÙekeäleeRÛes õJÙe letb Iesleeb keâecee veÙes.
ogmeNÙeeÛes hewmes DeveefOekeâejeves ØelÙe#e IesCÙeeceOeW }ebÛe efkebâJee Ûeesjer DemeleW, heCe Demes
hewmes DeØelÙe#eheCeW Deveskeâ ØekeâejW efceUefJe}s peeleele. leerefn Jemlegle: ÛeesjerÛe Deens ns
}#eele Iesle}s heeefnpes. pes DeeheuÙee DeefOekeâejeÛeW veeneR les keâesCelÙeeefn jerleerveW
efceUefJeCeW ner ÛeesjerÛe Deens keâejCe DeefOekeâejehes#ee DeefOekeâeÛeer Dehes#ee keâjCeW cnCepes
ØelÙe#e efkebâJee DeØelÙe#e DemeW keâesCeeÛÙee lejer DeefOekeâejeJej Deefle›eâceCeÛe nesles.
lÙeeÛÙee DeefOekeâejeÛeW keâe{tve IesleuÙeemeejKeWÛe nesles. kegâCeerlejer les keâjCeejÛe ceie ceerÛe
keâe vekeâes DemeW ceeCemee}e Jeešles. JÙeJenej°Ÿee leW #ecÙeefn ceeve}s peeles. ÙeesiÙeefn
ceeve}W peeles. heCe leW meppeveheCee}e MeesYeCeejW veeneR SJe{W lejer efveoeve }#eele
"sJe}W heeefnpes. veerleerÛee efveÙece Demee keâer Flej kegâCeer DeveerleerveW Jeeiele Deme}s lejer
ceer veerleer mees[lee keâecee veÙes. mJemebj#eCeekeâefjlee keâjeJÙee }eieCeeNÙee Øeeflekeâejemee"eR
meJe&meeceevÙe veerefleefveÙecee}e MeeŒeevesÛe DeheJeeo meebefiele}s Deensle. DeeefCe ØemebieefJeMes<eeR
lÙeebÛee DeJe}bye keâjCeW nerefn veerleerÛe Deens. heCe lesÛe peerJeve nesCeej veener ÙeeÛeer
keâeUpeer Iesle}erÛe heeefnpes.
ßeerceled JeemegosJeevebomejmJeleer šWyesmJeeceer cenejepe ns Skeâ cees"s DeefOekeâejer heg®<e
De}erkeâ[ÛÙee keâeUele nesTve ies}s. lÙeebÛÙeeefJe<eÙeer Demes meebefiele}s ies}s Deens keâer
lÙeebvee Deveskeâ ØekeâejÛÙee efmeæer Øeehle neslÙee DeeefCe efJeMes<e keâejCeeveW les lÙeebÛee
GheÙeesieefn keâjerle Demele. heCe lÙeebveer lÙeekeâefjlee Skeâ ceÙee&oe "jJetve Iesle}er nesleer.
jesie Iee}efJeCeW, efheMeeÛÛe yeeOee otj keâjCeW SJe{ŸeehegjleeÛe les DeeheuÙee meeceLÙee&Ûee
keäJeefÛeled GheÙeesieefn keâjerle. heCe ce}e veeskeâjer }eies} Demes keâener keâje Demes keâesCeer
cnCee}s lej les Sskeâle vemele. kegâCee YekeäleeveW ÙeeÛeW keâejCe efJeÛeejuÙeeveblej lÙeebveer
mhe°erkeâjCe kesâ}s keâer Ùee}e pej veewkeâjer efceUJetve osCÙeemee"eR ceer ceePÙee efmeæerÛee
GheÙeesie kesâ}e lej menpeheCeeves leer veewkeâjer pÙee}e efceUe}er Demeleer lÙeeÛÙeeJej ceer
DevÙeeÙe kesâ}e Demes nesF&}. leW ceer keâjCeej veener. hegef{}ebÛÙee õJÙeeyeeyele efkeâleer
met#ce efJeÛeej keâjeJee }eielees leW ÙeeJe¤ve mhe° nesCÙeemeejKeW Deens. }e@šjer efkebâJee
jsme Ùeebletve õJÙeØeeefhle JneJeer cnCetve osJee}e kegâCeer veJeme kesâ}e lej lees Heâ}õthe
nesCÙeeÛeer MekeäÙelee veener. jesiecegefkeäle efkebâJee DehelÙeØeeefhle ÙeebÛeW lemes veeneR. les ØekeâjCe
hetCe&heCes lÙee lÙee JÙeefkeäleMeer mebyeæ Deens. lÙeele Flej keâesCeeJej Deefle›eâceCe nesCeej
veener. lesJneb DeeJeMÙekeâleshegjleW IesCeW Ùeeble mJeeLe& veeneR Je lÙeeble kegâCee}e }gyee[uÙeemeejKeWenf
nesle veener. DeejesiÙeehegjles DeVe Je efveJeeje, meceepeele mebYeeefJeleheCeW JeeJejCÙeeme
efJeJejCe 55
GheÙeesieer he[leer} DeMeeR JeŒeeefo meeOeves DeeefCe ceg}eceg}eRvee ÙeesiÙejerleerveW ceeieea
}eJeCÙeemee"er JesÛeeJeW }eieCeejW Oeve Ùeemee"er kegâCeer keâeneR kesâ}s (keâebnerefn kesâ}W veJns)
lej lÙeele Dee#esheen& keâebner veeneR ns }#eeble IesTve meceLe& cnCeleele, ``Deefle mJeeLe&yegefæ
ve js heehe meebÛes.''
``DeefOekeâeÛeer Dehes#ee keâjCeW ns heehe Deens. les letb keâ¤b veÙesme.'' ÙeeJej keâebner
}eskeâ Demes cnCeleer} keâeR– ceie SsÕeÙe&, mece=efæ, efJe}eme, cenòJeekeâeb#ee Ùee meJe&
iees<šer lÙeepÙeÛe ceeveeJeÙeeÛÙee keâeÙe? DeeefCe lemeW ceeve}W lej mebleebÛeW meJe& Jee*dceÙe
ns kesâJeU mebvÙeeMeemee"eR, ieesmeeJeer-yewjeiÙeebmee"er Deens DemeW cnCeeJeW }eies}. meJe&meeceevÙe
ie=nmLee}e Ùee GheosMeeÛee GheÙeesie veener DemeW nesF&}. heCe ner Mebkeâe ÙeesiÙe veeneR.
YeejleerÙe mebmke=âleer}e lejer SsÕeÙee&ÛeW, mece=æerÛeW JeeJe[W veeneR. keâes"W keâes"W leer›e
JewjeiÙeeÛee GheosMe kesâ}e Deme}e lejer lees DeelÙebeflekeâ Yeesie}es}ghelesÛÙee, DeveeJej
DeemekeäleerÛÙee Øeeflekeâejemee"eR kesâ}s}e Deens. mece==efæ, SsÕeÙe&, lÙeepÙe "jefJeCÙeemee"er
veeneR. ``pees[esefveÙee Oeve Gòece JesJnejW'' pej mece=efæ efceUCeej Demes}, SsÕeÙe&
Jee{Ceej Demes} lej lÙeeble efvebÅe DemeW keâebner veeneR. heCe DemeW DeieoeR keäJeefÛeled nesles.
mece=efæ DeeefCe SsÕeÙe& SKeeÅeeÛe YeeiÙeJeblee}e mejUheCeeveW }eYeleele. yengOee Ùeemee"er
}ebÛe, keâeUs JÙeJenej, }gyee[Cetkeâ, HeâmeJeCetkeâ, lemkeâjer DeMeer meeOeveWÛe Jeehej}s}eR
Demeleele. Ùee iees°er Deefle mJeeLee&heeÙeeRÛe nesleele. cnCetve meceLeeËveeR lÙeebvee heehe
cnš}W Deens. DeeheuÙee DemeeceevÙe keâle=&lJeeÛee Jee yegæerÛee meogheÙeesie keâ¤ve kegâCeer
ßeerceble nesle Deme}e lej mebmke=âleer}e leW DeceevÙe veeneR; Oece& lÙee}e Heâej lej DeefOekeâ
Goej nes Demee GheosMe keâjer}. heCe lÙeepÙe ceeiee&veW efceUe}s}er ßeercebleer lÙeepÙe Deens
DemeW cnCeCeej veeneR. heCe Deefle mJeeLe&yegæerves `Øeefle‰smee"eR SsÕeÙe&,' Ùee KeesšŸee
keâuhevesveW õJÙe efceUefJeCÙeeÛeW pes vÙeeÙÙe ceeie& Deensle lesÛe [eJe}}s peeleele.
meecÙeJeeoeceOÙes ßeercebleerÛe lÙeepÙe ceeve}er Deens. lej OeveJeeÅeebveer keâesCelÙeeefn ceeiee&veW
ßeerceble nesCeW ÙeesiÙe DemeW ie=nerle Oej}W Deens. YeejleerÙe mebmke=âleerveW Ùee oesvner Deeflejskeâer
Je efve‰gj meceepe-heæleeRÛee lÙeeie keâ¤ve vÙeeÙÙe ceeiee&ves ßeerceble Jne DeeefCe
DeewoeÙee&veW oervepeveebvee megKeer keâje, DemeW JeeieCÙeeme meebefiele}W Deens. lÙeecegUW
JewÙeefkeälekeâ cenòJeekeâeb#es}e JeeJe jentveefn lÙeeÛeer heefjCeefle keâOeeR meeceeefpekeâ mebIe<ee&le
Pee}er veeneR. heCe mebmke=âleerÛÙee Ùee DeeosMeeÛes hee}ve megš}s DeeefCe meeceeefpekeâ
Deeheefòe yeUeJele Ûee}uÙee. meceepeeleuÙee meJe& iees°er yeejkeâeF&ves vÙeeneUCeeNÙee
meceLeeËÛÙee leW }#eeble Dee}W DeeefCe cnCetveÛe lÙeebveer Deefle mJeeLe&yegæer}e leer heehe¤he
DemeuÙeeveW otj "sJee Demee DeeosMe efo}e.
heehe ner DeMeer Jemleg Deens keâeR leer kesâJneb vee kesâJneb lejer keâesCelÙee vee keâesCelÙee
56 ceveesyeesOe
mJe¤heeble YeesieeJeerÛe }eieles. lÙeebletve keâesCeeÛeer megškeâe nesle veeneR. Ùee pevceeR veeneR
lej heg{ÛÙee pevceeR. Ùee pevceerÛeW vemes} lej ceeieÛÙee pevceerÛeW, heCe heehe nW Deehe}s
Yeesie osleWÛe. Deveskeâ ØekeâejÛÙee Meejerefjkeâ, ceeveefmekeâ, JewÙeefkeälekeâ Jee keâewšgbefyekeâ
og:KeebÛÙee mJe¤heeble, heehe Deehe}s heefjCeece oeKeJeerle Demeles. cnCetve meceLe& cnCeleele–
``Ie[s YeesieCeW heehe leW keâce& KeesšW.'' DeeflemJeeLe&yegæerveW, }esYeeveW, vÙeeÙeevÙeeÙeeÛee
efJeÛeej ve keâjleeb kesâJeU DeeheuÙeeÛe megKemece=æerJej }#e "sJetve Flejebvee lÙeecegUW
efkeâleerefn keâmeeefn $eeme nesle Deme}e lejer eflekeâ[s }#e ve osleeb DeeheuÙee DeefOekeâejeÛeW
pes veeneR, pÙeeble ogmeNÙeeÛeer HeâmeJeCetkeâ Jee }gyee[Cetkeâ Deens, DemeW Oeve ieesUe
keâjCÙeeÛeer ØeJe=efòe lÙeepÙeÛe nesÙe. Ùee Øekeâejeves Oeve efceUefJeCÙeemee"eR peW keâjeJeW
}eieleW lÙeeble meJe& efve<esOeebvee OeeyÙeeJej "sJetve JeeieeJeW }eieles; DeeefCe ceie nW keâce&
yeens¤ve pejer megKemece=æer Jee{efJeCeejW Jeeš}W lejer heefjCeeceeR og:KeowvÙee}e keâejCeerYetle
neslesW. DeMee ßeerceble ceeCemeeÛeW SsÕeÙe& DeeheCee}e GIe[ efomeleW. DeeheCe lÙeeÛeer Ûewve,
lÙeeÛee efJe}eme, lÙeeÛeer meeceeefpekeâ Øeefle‰e heentve lÙeeÛee nsJee keâ¤b }eieleeW. lÙeeÛes
DeieoeR DeeOegefvekeâ heæleerveW, Deveskeâ meesÙeerÛÙee KeesuÙeebveer Ùegkeäle Deme}s}W Me=bieej}s}W
Iej, lÙeebleer} JewYeJeer megKemeeOeveW, Me=bieej-efJe}emeeÛÙee Deveskeâ Jemlet GIe[ heenleeW
DeeefCe ceie ceeCemeeÛÙee ceveeble Ùesles, Deecner FlekeWâ mejUheCeeveW JeeieleeW, heehehegCÙeeÛee
efJeÛeej keâjleeW lejer DeeceÛÙee keâheeUerÛeer ØehebÛeele}er Dees{iemle DeJemLee keâebneR
veeneRMeer nesle veeneR, ceie Oecee&Ûeer yebOeveW keâMee}e heeUeJeÙeeÛeer? heCe Ùee ßeercebleerÛÙee
Deblejbieeble [eskeâeJetve heeefn}s lej leW peerJeve Deveskeâ ØekeâejÛÙee og:Keebveer YeejeJe}s}WÛe
efometve ÙesF&}. lÙee Iejeble efoKeeT efMe°eÛeej DeeefCe JejJejÛeer DeewheÛeeefjkeâ meYÙe
Yee<ee ÙeebÛee JeeJej efomele Deme}e lejer Keje efpeJneUe, Deeheg}keâer, hejmhejØesceeoj
ÙeebÛee DeYeeJeÛe efometve Ùeslees. Mejerj efJe}emeeble }esUleebvee efome}s lejer KejW DeejesiÙe
DeYeeJeeveWÛe efomeles. efveõeveeMe, ceeveefmekeâ DemJeemLÙe, YeÙe, efÛeblee, yegæerJej melele
o[heCe, DeheÛeve, jkeäleoeye FlÙeeefo FlÙeeefo DelÙeble heer[ekeâj DeeefCe yeNÙee ve
nesCeeNÙee efJekeâejebveer ner ßeercebleer meowJe $emle Pee}s}er, JÙeefLele Pee}s}er Demeles.
cnCetve meceLe& cnCeleele– pÙee keâcee&cegUW heehe YeesieeJeW }eieleW leW KeesšW Deens, leW keâ¤b
veÙes. peer mebheefòe mejU ceeiee&veW efceUJe}s}er veeneR efleÛeW Heâej cees"W o[heCe GjeJej
DemeleW. ceie lÙee YeÙeeÛÙee, efÛeblesÛÙee leeCeebletve megškeâe JneJeer cnCetve ner ßeercebleer
JÙemeveeOeerve nesles, mJewj DeeÛeejeble, DeveeÛeejeble yeg[tve jenles. Ùeebletve hegvneb efvejeàÙee
Deeheòeer pevcee}e Ùesleele. cnCetve DeMee efÛeleebveeR heesKej}s}W SsÕeÙe& Kejs megKe
mJeemLÙe Jee meceeOeeve osTb Mekeâle veeneR.
lees Keje megKeer keâeR pÙee}e efÛeblee veeneR. ØelÙeskeâ efceUJe}suÙee hewMeeieefCekeâ efÛeblee
efJeJejCe 57
Jee{le Demes} lej lÙeeÛeer DeefYe}e<ee keâeb keâjeJeer? Jeececeeiee&veW mebheVe nesCeejer keâebneR
ceeCemeW keâOeer keâOeer Heâej efveiejieó Demeleele, efve}&ppe Demeleele, lÙeecegUW lÙeebÛes
ef"keâeCeeR YeÙe, efÛeblee Je lÙeebÛes heefjCeece efomele veenerle. heCe Demes ogÙeexOeveerJe=òeerÛes
Heâej ogefce&U. DeOeceebÛÙee peeleeRleefn ``}eKeeW ces Skeâ.'' lesJneb lÙee DeheJeeoeÛee efJeÛeej
keâjCÙeeÛeW keâejCe veeneR. meeceevÙeebveeR DeeheuÙee Jele&veeÛÙee meceLe&veemee"eR DeMeer ogÙeexOeveer
GoenjCeW efJeÛeejeble ve IesCeWÛe yejW? Demes Je¤ve efveiejieó JeešCeejs ogpe&veefn Deebletve
lemes vemeleele. meppevee}e pees DeeOeej ceeveefmekeâ°Ÿee keâeb nesF&vee }eYelees, lees
ogpe&vee}e keâOeeRÛe vemelees. cnCetve Deble:keâjCeeÛÙee Kees} leUeMeeR ne efve}&ppe JeešCeeje
ceeCetmeefn DemJemLeÛe Demelees. Ùeemee"er meceLeeËveer pÙeeÛeW og<heefjCeece YeesieeJeW }eieleer}
DemeW keâce& ke⤠veÙes DemeW cnš}W Deens. ``nebmele keâce& keâjeJeW, YeesieeJeW j[le leWÛe
heefjCeeceer'' Demee pÙee keâcee&Ûee heefjCeece og:KeoeÙekeâ Deens leW keâjleebÛe keâeb?
pÙeecegUW mJele:}e DeOe:heeleeÛÙee heeleUerJej GlejeJeW }eieleW, peeR MesJešeR JewÙeefkeälekeâ,
keâewšgbefyekeâ, meeceeefpekeâ Jee je°^erÙe heeleUerJej heer[e osCeejeR, DemJeemLÙe efvecee&Ce
keâjCeejer DeMeeRr "jleele, leeR ke=âlÙeW kesâJnebefn Pee}W lejer šeUCeWÛe efnlekeâejkeâ Demeles.
Ùeemee"er ØelÙeskeâeveW DeeheuÙee nJeWvekeâesÛÙee ceÙee&oe MeeŒehetle heeleUerJej efveef§ele kesâuÙee
heeefnpesle Je lÙeebleÛe meceeOeeve ceeveCÙeeÛeer mebJeÙe cevee}e }eJe}er heeefnpes. Skeâe
efJeefMe° ceÙee&osveblej lejer ceeCemeeÛeW nW megKemeceeOeeve ceveeJej DeJe}byetve DemeleW.
cevee}e pej ÙeesiÙe lÙee ceÙee&oWle efceUCeeNÙee megKeesheYeesieeble mebleg° jenCÙeeÛeer mebJeÙe
}eJe}er veeneR lej keâebneRefn Je efkeâleerefn efceUe}W lejer ceve DemeceeOeeveer DeeefCe og:KeerÛe
jenles. keâejCe ``ve nesleeb ceveemeeefjKeW og:Ke cees"W.''
DeefOekeâeefOekeâ megKe, Ûewve, efJe}emeeÛÙee }e}ÛeerveW DeeefCe lÙeeletve efvecee&Ce nesCeeNÙee
je#emeer cenòJeekeâeb#esves yegefæceeve ceeCemeebveeR efJe%eeve jeyeefJe}W. heefjCeecele: Jew%eeefvekeâ
ØeieleerÛÙee Skeâe MelekeâeÛÙee Deeble, }#eeJeefOe Je<ex he=LJeerJej megKeeveW peie}s}er ceveg<Ùepeele,
meJe&veeMeeÛÙee Kees} keâ[ŸeeÛÙee šeWkeâeJej ÙesTve GYeer jeefn}er. heMegleguÙe oemÙe keâheeUeR
ÙesTve efceUCeejer Meeblelee efkebâJee mJewjeÛeejer mebIe<ee&Ûee vebiee veeÛe ÙeeJeebÛetve efleÛÙeeheg{W
heÙee&Ùe jeefn}e veeneR. Skeâerkeâ[s peerJeve Deme¢e keâ¤ve šekeâCeejeR meJe& ØekeâejÛeer Øeot<eCeW
DeeefCe ogmejerkeâ[s meJe& peerJeveÛe ve° keâ¤b MekeâCeejer DeCegOJecedmeejKeeR Jee lÙeentveefn
YeÙeevekeâ DeMeeR MeŒeeŒeW ceveg<Ùe peeleer}e SkeâeÅee YeÙeevekeâ je#emeemeejKeeR DeeheuÙee
oe{sKee}eR efÛej[tve efieUbke=âle keâjCÙeemee"eR GYeeR Deensle. Jew%eeefvekeâ ØeieleerÛes ns heefjCeece
heeefn}s cnCepes cevetveW ceneÙeb$eefvecee&Ce nW heelekeâ keâeb meebefiele}W nW }#eeble ÙesF&}.
ÛebõMesKej jceCeebmeejKÙee De}erkeâ[sÛe efoJebiele Pee}suÙee Leesj MeeŒe%eeveeRefn
DeblejeUÙeeveebmeejKÙee Jew%eeefvekeâ ØeieleerÛee JÙeehe Jee{efJeCeW ns ÙeesiÙe veeneR DemeWÛe
58 ceveesyeesOe
cnš}W Deens. Ùee DeblejeU mebMeesOeveemee"eR nesCeeNÙee mebheòeerÛÙee ØeÛeb[ JÙeÙeecegUW
ceveg<Ùepeele oefjõer nesF&}, je°^sÛÙee je°^W efJeveeMe heeJeleer}, DemeW YeÙe lÙeebveeR JÙekeäle
kesâ}W nesles. Jew%eeefvekeâ ØeieleerÛÙee veeoeceOÙeW efvemeie&Ûe›eâ nW keâebneR DebMeeveW lejer DeefveÙeefcele
nesles DeeefCe lÙeebletve DeefleJe=ef°, DeveeJe=ef°, JeeoUW, GvneàÙee-efnJeeàÙeebÛee Demecelees}
DeMee Deeheefòe efvecee&Ce nesleele. DemeW YeÙe, kegâCeer pÙeesefle<eer veJns lej, veeceJeble
MeeŒe%eÛe Deveskeâ ØekeâejebveeR JÙekeäle keâjerle Deensle. Ùee meJeeËÛes cetU ceeCemeeÛÙee
Deefleefjkeäle Yeesie}e}meWle Jee DeceÙee&o cenòJeekeâeb#eWle Deens. heCe ceeCemeeveW peCet
Peebhe[ }eJetve Iesle}er Deens DeeefCe lees ns otj°erveW heenCÙeeÛeW šeUerle Deens.
De}erkeâ[s ceeCemeeveW Yeüecekeâ yegefæJeeoeÛÙee DeeOeejeveW F&ÕejeÛeW DeefmlelJe, Oecee&ÛeW
efveÙeb$eCe, nW ceeveeJeÙeeÛeW veeneR Demes meesÙeermkeâjheCeW "jefJe}W DemeuÙeeveW lÙee}e ogJe&le&veeÛeer
Jee mJewjeÛeejeÛeer yeeWÛe eflelekeâerMeer }eiele veener. lÙeecegUW heeefnpes cnCepes heeefnpes DeeefCe
efceUJeeJeÙeeÛeW cnCepes efceUJeeJeÙeeÛeW SJe{WÛe peCet OÙesÙe lÙeeÛÙee heg{W Demeles. keâMeekeâefjleeb
heeefnpes, efkeâleer heeefnpes, keâmeW efceUJeeJeÙeeÛeW ne efJeÛeejÛe lees keâjerle veeneR. DeeefCe ceie
DeefOekeâ, Ùeentve DeefOekeâ, SJe{erÛe og:KeoeÙekeâ owvÙeheefjCeeceer OeejCee lÙeeÛesheg{W jenles.
nW KejesKejerÛe ÙeesiÙe Deens keâeÙe? ÙeeÛee efJeÛeej ceeCemeeveW kesâ}e heeefnpes.
}neve ceg}eÛÙee meboYee&le Skeâ }eskeâkeâLee Øeefmeæ Deens– Skeâe kegâšgbyeele heefle,
helveer Je oesve Je<ee&Ûes }neve cet} SJe{erÛe ceeCemeW nesleer. DeepeÛÙee °erveW DeieoeR
DeeoMe& kegâšgbye. DeeF&}e keâebneR cenòJeeÛÙee keâeceekeâefjleeb yeensj peeCes DeeJeMÙekeâ nesleW.
}neve cet} IesTve peeCeW meesÙeerÛeW veJnleW. lesJneb ceg}e}e meebYeeUCÙeeÛeer keâeceefiejer
Jeef[}ebÛÙeeJej meeWheJeCeW DeeJeMÙekeâ nesles, lÙeebveeR leer `nes nes' cnCetve DeefYeceeveeveW
helkeâj}er Je Iejeble nesleeR veJnleeR lesJe{eR KesUCeer ceg}eheg{W šekeâ}er. meieUeR KesUCeeR
Skeâoce efceUeuÙeeveW cet} Lees[e JesU Heâej Deevebo}s, heCe lesJe{ŸeeÛe }ewkeâj lÙeeÛee
lÙee KesUCÙeebleer} jmeefn mebhe}e; DeeefCe leW KeeT ceeiet }eie}W. Jeef[}ebvee meceesjÛe
iegUeÛee [yee efome}e Je lees keâe{tve lÙeebveeR ceg}eÛÙee meceesjÛe lÙeebleer} megheejer SJe{e
ietU lÙeeÛÙee neleeJej "sJe}e. meceesj iegUeveW Yej}s}e [yee heeefnuÙeeveblej ceg}eveW
DeeCeKeer ietU ceeefiele}e. Jeef[}ebveer ef}byeeSJe{e ietU lÙeeÛÙee neleeJej "sJe}e. cet}
DeeCeKeer cnCee}W, Jeef[}ebveer DeebyÙeeSJe{e ietU efo}e. cet} DeeCeKeer cnCee}Ws,
vekeâej efceUleebÛe lÙeeveW Yeeskeâe[ hemej}W. Jeef[}ebveer Jewleeietve veejUeSJe{e ietU
lÙeeÛÙeeheg{W Deeheš}e. lejer ceg}eÛeW DeeCeKeer Leebyesvee. ceej}W, Oeesheš}W lejer heesj
Sskesâvee. yeeheeveW efÛe[tve meieUe [yee ceg}eheg{W DeeoU}e. lejer heesj DeeCeKeer cnCetve
j[leÛe nesleW. Je[er} Jewleeie}s. $emle Pee}s. ceg}ehes#ee cees"e DeeJeepe keâe{tve Deesj[t
}eie}s lejer ØeMve megš}eÛe veeneR.
efJeJejCe 59
Lees[Ÿee JesUeveW DeeF& hejle Dee}er. IejeÛeW jCeebieCe heentve leer Ûeefkeâle Pee}er. #eCeeOee&le
meJe& heefjefmLeefle efleÛÙee }#eeble Dee}er. Lees[W efmcele efleÛÙee cegKeeJej Gceš}s. efleveW ØeLece
iegUeÛÙee [yÙeemen meeje hemeeje DeeJej}e. [esUs, veekeâ, leeW[ Ùeebleer} heeCÙeeveW
yejyeš}s}W ceg}eÛeW leeW[ mJeÛÚ kesâ}W. lÙee}e GÛe}tve IesTve Lees[s Leeheš}s. Leesheš}W.
lÙeeÛÙeeMeer }eef[keâ yees}tve Ye}lÙeeÛe iees°eRle lÙeeÛeW }#e JesOetve, keâMee}e lejer nele
js keâ¤ve Meeble kesâ}W, DeeefCe ceie efJeÛeej}W leg}e keâeÙe nJeW? cet} cnCee}W KeeT!
heg<keâU KeeT. DeeF&veW nbmetve yejW cnš}W. ceg}e}e Kee}eR "sJetve GÛe}tve "sJe}s}e iegUeÛee
[yee keâe{}e. lÙeebleer} Skeâ }neve megheejerSJe{e Je Skeâ cees"Ÿee megheejerSJe{e Demes
oesve Ke[s DeeheuÙee oesvneR neleebJej IesTve ceg}eheg{W Oej}s DeeefCe ØesceUheCeW cnCee}er,
Ùeeble}e leg}e heeefnpes lees Ies yejW! cet} nme}W DeeefCe lÙeeveW DeeF&ÛÙee neleebleer} cees"Ÿee
Ke[ŸeeJej Peshe Iee}tve lees Ke[e GÛe}}e Je leeW[eble Iee}tve DeeveboeveW leW KesUtb }eie}s.
DeeF&veW yeeheekeâ[s heeefn}W. yeeheeveW Deehe}e hejeYeJe ceeskeâàÙee ceveeveW ceevÙe kesâ}e. IejeceOe}er
ØemeVelee hegvne Øeieš Pee}er.
ceeCemeeÛeW ceve Ùee }neve ceg}emeejKeW Deens. FbefõÙeW peCetb lÙeeÛeer mecepetle hešeJeer
cnCetve lÙeeÛÙeeheg{W DeefOekeâeefOekeâ efJe<eÙeesheYeesieeÛeeR meeOeveW "sJeleele lejer ceveeÛeer le=efhle
nesleÛe veeneR. lÙeeÛÙee ``DeeCeKeer DeeCeKeer'' Ûee Dee›eâesMe Jee{leÛe peelees. MesJešeR
FbefõÙeW Lekeâleele. lejer ceve Demebleg°Ûe jenleW. MesJešeR yegefæ keâeÙe&keâejer nesles DeeefCe leer
pÙee ceÙee&oWle efJe<eÙeesheYeesie F° Deens, ÙeesiÙe Deens, efnlekeâj Deens lÙee ceÙee&oWle keâebneR
GCeW, keâebner DeefOekeâ Demes ieš keâ¤ve efJe<eÙe lÙeeheg{W "sJeles. mJeeYeeefJekeâ Lees[Ÿee
DeefOekeâeÛee mJeerkeâej kesâ}e peelees. DeeefCe Lees[W GCeW heeefn}W DemeuÙeeveW meceeOeeveefn
efceUleW. Ùeemee"eRÛe DeeheuÙee mebmke=âleerveW DeieoeR Jesokeâe}eheemetve megæeb ``DeOe:heMÙemJe
ceesheefj'' - Kee}ÛÙeekeâ[s hene JejÛÙeekeâ[s heentb vekeâes Demee DeeosMe efo}e Deens.
ceesšejeRletve peeCeeNÙeeveW HeâšHeâšerJe¤ve peeCeeNÙeekeâ[s heneJeW. lÙeeveW ogÛeekeâerJeeuÙeeÛeer
heefjefmLeefle }#eeble IÙeeJeer. ogÛeekeâerJeeuÙeeveW heeÙeer Ûee}eJeW }eiele veener vee ÙeeÛee Deevebo
ceeveeJee. heeÙeer Ûee}CeejeveW, DeveJeeCeer Ûee}eJeW }eieCeejeÛÙee og:KeeÛee efJeÛeej
keâjeJee. heCe nesleW leW vescekeWâ G}šW nesleW. ceesšejJee}eefn Deehe}er iee[er efHeâÙeeš efkebâJee
DeByesme[j Deens cnCetve og:Keer Demelees. [e@ped, MesJejes}sšd, Fbhee}e DeeheuÙeepeJeU
veeneR ÙeeÛeW lÙee}e og:Ke nesleW. nW kegâ"W LeebyeCeej? DeeJeMÙekeâles}e efveef§ele meercee
jenles. DeieoeR osMekeâe}heefjefmLeleerÛee efJeÛeej keâ¤veefn DeeJeMÙekeâlee keâOeeR DeceÙee&efole
nesTb Mekeâle veeneR. heCe ÛewveerÛÙee keâuheveebvee keâOeeRefn Debleheej jenle veeneR. ``efvemJees
Jeef° Meleb, Meefle oMeMeleb }#eb menŒeeefOehe:'' Ùee megYeeef<eleeble JeefCe&uÙeeØeceeCeW MebYej
®heÙes efceUCeeje, heeÛeMeW ®heÙes efceUefJeCeeje Ùee ceneieeF&ÛÙee efoJemeeble Deehe}W
60 ceveesyeesOe
Yeeiele veeneR cnCelees nW mecepetb Mekeâles, heCe Ûeej npeej ®heÙeW efceUJeCeeje vÙeeÙeeOeerMeefn
Deehe}W Yeeiele veeneR cnCetve lÙeeiehe$e oslees lesJneb keâeÙe cnCeeJeW! DeeefCe lÙeeleefn lees
meceepeJeeoeÛee hegjmkeâlee& ! ! ceveg<ÙeeÛÙee neJejsheCeeÛeW Ùeehes#eeb DeefOekeâ Ieesj efJe[byeve
Demes} DemeW Jeešle veeneR. yejW nW DeefOekeâ efceUefJeCÙeemee"eR lejer mejU, mebYeeefJele,
vÙeeÙÙe ceeiee&Ûee DeJe}bye kesâ}e peelees keâeb? meewpevÙe jeKe}s peeleW keâeb? lej lemeWefn
veeneR. Ûeesjšs JÙeJenej, }gyee[Cetkeâ, HeâmeJeCetkeâ, efheUJeCetkeâ, mebhe, yebo, IesjeJe,
efve‰tj o[heCeW, ›etâj OecekeäÙee ÙeebÛeeefn DeJe}bye keâjCÙeeble Keble Jeešle veeneR. Ùee
Je=òeerveWÛe JeeieeJeÙeeÛeW "juÙeeme keâesCeleWefn Meemeve, keâesCeleerefn meceepejÛevee Jee keâesCeleerefn
Jew%eeefvekeâ Øeieefle ceveg<Ùee}e megKeMeeblelee osTb MekeâCeej veeneR. vewmeefie&keâ FÛÚe hetCe&
keâjeJÙeele, lÙee o[het veÙesle, ÙeeefJe<eÙeeR kesâJnebÛe Jeeo veJnlee; heCe peer peer FÛÚe
nesles leer leer vewmeefie&keâÛe DeeefCe efleÛeer hetefle& Pee}erÛe heeefnpes ns cee$e kesâJnebefn,
keâesCee}eefn, kegâ"sefn ve hejJe[CeejWÛe Deens. Yeüeble yegefæJeeoer, mebÙecee}e o[heCe
cnCeleele DeeefCe o[heCeeveW efJeke=âefle Ùesles Demee keâebieeJee keâjleele. lÙeebÛeer ner efJeÛeejmejCeer
Heâes} Deens. mebÙeceeveW MekeäleeRÛeW mebj#eCe nesleW DeeefCe GheYeesie#ecelesÛeW meeceLÙe& Je keâe}
oesvneRefn Jee{leele, lÙeecegUs lees jefmekeâlesveW peerJeveeÛee GheYeesie DeefOekeâ oerIe&keâeU IesTb
Mekeâlees. G}š GòespeveeveW DeeefCe mJewj GheYeesieeveW, GheYeesieeÛeer hee$eleeÛe GCeeJeles.
keâejCe mJewj GòespeveeveW meeceLÙe& PeheešŸeeveW #eerCe nesles DeeefCe ceie DeMeeR ceeCemeW Ieesj
vewjeMÙeeveW DeeefCe efJe<eCCelesveW JeÙeeÛÙee efleMeer-hemleerMeeRleÛe oerve, DemJemLe DeeefCe
efJeke=âle nesleele. cnCetve megKeeÛeer keâuhevee ceveeÛÙee mJeeOeerve kesâ}er lej og:KeeefMeJeeÙe
keâebneR JeešŸee}e ÙesCÙeeÛeer MekeäÙeleeÛe veeneR. DemeW meebietve ßeermeceLee&veeR ceeCemeeveW
vesnceer mebÙeceeble meceeOeeve MeesOeeJes DemeW megÛeefJe}W Deens.
meoe meJe&oe Øeerefle jeceeR OejeJeer ~
ogKeeÛeer mJeÙeW meebef[ peerJeeR keâjeJeer ~~
osnsogKe nW metKe ceeveerle peeJeW ~
efJeJeskeWâ meoe memJe¤heeR YejeJeW ~~10~~
keâesCee}e lejer Deehe}s cnCeeJeW, keâesCeeJej lejer Øesce keâjeJeW, hejmhej efpeJneàÙeeveW
meceeOeeve efceUJeeJeW, ner ceeCemeeÛeer Skeâ mJeeYeeefJekeâ ØeJe=eòf e Deens. MejerjeÛÙee DeeJeMÙekeâlee
efJeefMe° ØeceeCeeble YeeieuÙee keâeR lÙeeÛeer ner ØeJe=efòe Øekeâš PeeuÙeeefJevee jenle veeneR. heCe
ner YeeJevee kegâCeeefJe<eÙeeR OejeJeer cnCepes efnleeÛeW "jleW lÙeeÛeW Gòej meceLe& osle Deensle.
les cnCeleele–Øesce keâj. leg}e nJÙee nJÙee JeešCeeNÙee iees°eRhewkeâeRÛe leer Skeâ Deens,
heCe legPeW nW Øesce jeceeJej Demet os. yeeÙekeâes, ceg}W, Iejoej, meòeemebheefòe ns legPÙee
efJeJejCe 61
ØesceeÛeW efJe<eÙe Demet veÙesle. IejeoejeÛee lÙeeie keâj. kegâšgbyeeleuÙee }eskeâebMeeR legme[sheCeeveW
Jeeie, Demee ÙeeÛee DeLe& cegUeRÛe veeneR. heCe ØesceeÛeer peer Glkeâšlee efleÛeW DeefOe‰eve
kegâšgbye Je mebmeej Demetb veÙes SJe{WÛe ÙesLeW DeefYeØesle Deens. DeelÙebeflekeâ Glkeâš ØesceeÛeW
DeefOe‰eve leW DemeeJeW keâeR peW MeeÕele megKe, hejcemeblees<e Jee Deebleefjkeâ ØemeVelee
efceUJetve osF&}. ns efJe<eÙeØeOeeve ØehebÛeeletve keâOeeRefn efceUCÙeeÛeer MekeäÙelee veeneR.
cnCetve jeceoememJeeceer ``meoe meJe&oe Øeerefle jeceeR OejeJeeR'' DemeW meebieleele.
efJe<eÙeebJej Øesce keâjCeW efMekeâeJeW }eiele veeneR. efceUJeeJeW }eiele veeneR. efJe<eÙeebÛeer
DeefYe}e<ee Deme}suÙee FbefõÙeebÛÙee ceeOÙeceeveW leer Dees{ cevee}e mJeYeeJele:Ûe }eieles.
hejceeLee&ÛeW megKe nW FbefõÙeefvejhes#e DemeuÙeeveW lÙeeÛeer DeeJe[ cee$e peesheemeeJeer }eieles,
ØeÙelvehetJe&keâ Jee{JeeJeer }eieles. cnCetve meceLe&-jeceeÛÙee ef"keâeCeeR Øeerefle OeejCe keâjeJeer
DeeefCe leer meoe meJe&oe cnCepes Denefve&Me GlkeâšlesveW DemeeJeer–DemeW megÛeefJeleele.
mebmeejefJe<eÙekeâ Øesce, }esYe, Deemeefkeäle Ùeebvee cee$e keâeU, JesU, JÙeJenej ÙeebÛÙee
ceÙee&oe Demeleele, DemeuÙee heeefnpesle. veeneRlej leW ØekeâjCe Heâej og:KeoeÙekeâ nesleW.
DeefOekeâ, DeeCeKeer DeefOekeâ ne hejceeLee&Ûee he#e Deens. ØehebÛeeÛee veeneR. keâejCe hejceeLe&
ne mJeYeeJele:Ûe Deveble Deens. ØehebÛeeÛeW lemeW veeneR. lesLeW DeeOeeR ceÙee&oe DeeefCe ceie
GheYeesie DemeWÛe OeesjCe Deme}W heeefnpes. }gie[s kesâJe{ŸeeÛeW IÙeeJeÙeeÛeW ns efveef§ele Pee}W
keâeR ceie keâe"-heoj-jbie-heesle Ùeeble DeeJe[er-efveJe[er}e JeeJe "sJeCÙeeme De[ÛeCe
veener. DevÙeLee lemes JÙeJenej efoJeeUKeesjerÛes "jCeej, efveoeve GieerÛeÛe Dees{eleeCe
lejer efvecee&Ce keâjCeejÛe. cnCetve meceLeeËveer mebmeejele ÙeLee}eYeeble meblees<e ceeveCÙeeme
efMekeâeJeW cnCepesÛe peerJee}e nesCeejW og:Ke menpeheCeW šeUleeb Ùesles DemeW ``ogKeeÛeer
mJeÙeW meebef[ peerJeeR keâjeJeer'' Ùee Meyoebveer meebefiele}W Deens.
peerJee}e nesCeeNÙee yengleskeâ meebmeeefjkeâ heer[e Ùee És<e, }esYe, Deemeefkeäle FlÙeeefo
efJekeâejebÛÙeecegUW nesCeeNÙee Deensle. Dees{ hejceeLee&Ûeer "sJeeJeer. cnCepes cetU keâejCeWÛe
otj PeeuÙeeveW og:Keefn šekeâuÙeemeejKeWÛe nesles. heCe MejerjeÛÙee heeleUerJej cee$e pes
keâ° keâjeJes }eieleele Jee meesmeeJes }eieleele, les heefjCeeceeR megKeeÛesÛe Demeleele.
cnCetve Meejerefjkeâ keâ°ebveeefn megKe ceeveCÙeeme efMekeâ}s heeefnpes nW }#eeble ÙeeJes Ùeemee"eR
meceLe& cnCeleele– ``osnsogKe les metKe ceeveerle peeJeW.'' osne}e nesCeejs og:Ke, `osns' }e
nesCeejs keâ° ns megKekeâejkeâ vemeleele, nW KejW Deme}W lejer lÙeebvee megKe ceeveCÙeeme
efMekeâ}W heeefnpes lejÛe efnle nesF&}.
hejceeLee&ÛÙee °erves kegbâleer lej `efJeheo: mevleg ve: MeÕeled le$e le$e peieodiegjes'
DemeWÛe ceeieleW. keâejCe Deeheòeer DeeuÙee cnCepesÛe hejcesÕejeÛeW mcejCe JneJeW Demee
ceveg<ÙemJeYeeJe Deens. Deeheòeer vemeleebvee hejcesÕejeÛes mcejCe jentb veÙes Jee jentb Mekeâle
62 ceveesyeesOe
veeneR Demee efJehejerle OJeefve kegbâleerÛÙee JeÛeveebletve keâe{tb veÙes. kegbâleer ner Heâej Leesj
ÙeesiÙelesÛeer m$eer nesTve ies}er. Glkeâš, ØesceU YekeäleeÛÙee YeeJeveWletve leer cnCeles keâer
ceveg<ÙeeÛÙee mJeYeeJeOecee&veW SjJeeR F&ÕejeÛeW mcejCe jenCeej vemes} lej pÙeecegUW les
mcejCe melele nesle jener} DeMee Deeheòeer hegvneb hegvneb DeeuÙee lejer Ûee}leer}.
kegbâleerÛÙee cnCeCÙeeÛee Demee YeeJe Deens. ef›eâÙee DeeefCe Øeefleef›eâÙee yengOee meceeve
Demeles. Ùee efmeæebleeØeceeCesefn og:Ke DeeveboeveW mJeerkeâej}W lej ceeieesceeie megKe mJeYeeJele:Ûe
ÙesF&} DeeefCe og:Keeveblej megKe YeesieCeW nWÛe KejesKejer megKe DemeuÙeeves pÙeeÛÙee
Øeefleef›eâÙeWletve og:Ke pevcee}e ÙesleW, leW megKe ceeieCÙeele keâeneRÛe DeLe& veeneR. cnCetveefn
kegbâleerveW og:Ke ÙesTb os DemeW cnš}W Demes}. leW keâebneRner Deme}W lejer Mejerje}e
megKekeâejkeâ ve JeešCeeNÙee ke=âleer heefjCeeceer efnlekeâejkeâÛe "jleele.
DeejesiÙeMeeŒeeÛÙee °erveW owefvekeâ peerJeveebleefn nW DevegYeJeeme ÙesleW. DeejesiÙeeÛeW
megKe efceUJeeJeW DemeW Jeešle Demes} lej megKeemeerve peerJeveeÛee lÙeeie kesâ}e heeefnpes.
Deveskeâ ØekeâejebveeR Mejerje}e keâ° nesleer} DemeWÛe Jeeie}W heeefnpes. pÙeebvee heesšYej DeVe
DeeefCe hegjsmee efveJeeje efceUlees DeMee Mejerjkeâ°eJej peieCeeNÙee, ßecepeerJeer JÙekeäleerÛeW
DeeÙeg<Ùe, Deefleefjkeäle efJe}emeeble }esUCeeNÙee ßeercebleehes#eeb efkeâleerlejer DeefOekeâ DeejesiÙemebheVe
DemeleW. peW efpeYes}e ®Ûekeâj leW DeejesiÙee}e Ûeebie}W DemeleWÛe Demes veeneR. YesU, Yepeer,
efÛeJe[e, Leeef}heer"W, leU}s}s heoeLe&, efce°eVeW neR efpeYes}e vesnceerÛe nJeeR nJeeR Jeešleele.
heCe ØeefleefoveeR lemes heoeLe& KeeCÙeeble DemeCeW DeejesiÙeeÛÙee °erveW Heâej Ieelekeâ Deens.
cemeeuÙeeÛeW ÛeceÛeceeRle Kecebie heoeLe& ns heg<keâU ØeceeCeele KeeJesmes Jeešleele ns KejWÛe
Deens. heCe lÙeeveW heesš efyeIe[leW nW lÙeentve KejW Deens. vegmeleer leekeâ-Yeekeâjer, otOe-
heesUeR Kee Demes heesš efyeIe[}suÙee ceeCemee}e meebefiele}s lejer leW lÙee}e ceeveJele
veeneR, leeW[er }eJeCÙeeJeebÛetve lÙeeÛeW De[leWÛe DeeefCe Lees[erMeer metš lÙee °erveW efo}er
keâeR ceie leW ØeceeCe ›eâceeveW Jee{le peeleW Je DeheLÙe cetU heoeJej Ùesles. Ùeemee"eR Lees[er
Yetkeâ jeKetve KeeCes, efleKeš-ceer"-cemeeuÙeeÛeW ØeceeCe DeefleMeÙe ceÙee&osle "sJeCeW ns
efpeYesÛÙee °erveW efkeâleerefn vekeâes JeešCeejW Deme}W lejer DeejesiÙeeÛÙee °erveW efnlekeâjÛe
DemeleW. hejeÛÙee ceTceT ieeÅee megKeeJen JeešuÙee lejer he=‰JebMeeÛeW DeejesiÙe jeKeCÙeeÛÙee
°erveW šCekeâ MeÙÙeeÛe efnlekeâejkeâ Demeles. }ebyeJej Ûee}CÙeeÛee JÙeeÙeece IesCes Heâej
}eYeoeÙekeâ "jCeejW Deens. heCe ceeCemeW yemeÛeer Jeeš henele DeOee& DeOee& leeme leeškeâUle
GYes jenCeWefn peCetb megKeeÛeW ceeveleele. ``ÛejwJesefle ÛejwJesefle Ûejeefle Ûejlees Yeie:'' ne
DeefleØeeÛeerve DeeosMe Mejerjkeâ°eÛÙee °erveWefn }#eeble IesCÙeemeejKeeÛe Deens.
JeÙeeÛÙee 70-75 JÙee Je<ee&leefn keâeškeâ DeeefCe Glmeener Deme}suÙee Je=æebÛee
efJeÛeej kesâ}e lej les DeeheuÙee hetJee&Ùeg<Ùeele Mejerjßecee}e kebâšeUle veJnles DemeWÛe
efJeJejCe 63
Dee{Utve ÙesF&}. DeeceÛes oeoe (ßeeroemeieCetcenejepe) JeÙeeÛÙee 80 JÙee Je<eeaefn
heb{jhetjÛeer 1~~-2 cew}eÛeer veiejØeoef#eCee vesceeves keâjerle Demele. heg{W leW nesF&veemeW
Pee}s lejer heCe ceneÉejeheÙeËle, oòeeheÙeËle les MekeäÙelees peeTve Ùesle. ogheejer Peeshele
vemele. MekeäÙeleeW lee" yemetve jenle. DeieoeR meeOes pesJeCe Iesle. lÙeebÛÙee JeÙeeÛÙee 80
JÙee Je<eea lÙeebÛÙee meceeieceW Ûee}eJeÙeeÛeW cnCepes ce}e Lees[s OeeJeeJeW }eiele Demes. ns
keâmeW MekeäÙe nesleW DemeW ceer lÙeebvee efJeÛeej}s-lesJne lÙeebveer meebefiele}W keâeR ‘‘Dejs, ceeR
heesef}meeble neslees lesJneb efoJemee}e 20-25 cew} menpe Ûee}tve keâeceW keâjerle neslees.’’
Deef}keâ[s DeeheCe peerJeveceeve GbÛeeJeCÙeeÛÙee leb$eele menpeheCeW keâjeJÙee }eieCeeNÙee
Meejerefjkeâ keâ°e}e cegkeâ}es Deenesle DeeefCe ceie DeeceÛeW efvejesieerheCe ns ØeYeeJeer Deew<eOeebÛÙee
GheÙeesieeJej ÙesTve yeme}s Deens. pees Mejerjekeâ[tve Yejhetj keâece keâ¤ve Ieslees, lÙee}e
DeeJeMÙekeâ lesJe{W osTve Ûeebie}s jeyeefJelees lÙeeÛeW DeejesiÙe Gòece jenles. DeeUmeeble
megKe veener. ÛeJeeRle megKe veeneR. ‘‘peÙeeÛeW Ssefnkeâ Oe[ veeneR ~ lÙeeÛeW hej$e hegmemeer
keâeÙeer ~~’’ (%ee. 4~155) nW meceLee&veeR veeneR lej %eeveesyeejeÙeebveer meebefiele}W Deens.
Gheefve<eoebveeRefn ‘veeÙeceelcee ye}nervesve }YÙe:’ -ogye&}e}e Deelcemee#eelkeâej nesCeej
veeneR Demes cnš}s Deens. Mejerj, ceve Jee yegefæ ns YeeJe ogyeUs Deme}s, meceLe& veme}s,
keâeškeâ veme}s, meesefMekeâ veme}W lej DeelceoMe&veeÛeer ÙeesiÙelee ÙesCeW MekeäÙe veener.
efleefle#ee DeeefCe lehe§eÙee& Jee efJeefJeOe ›eleeÛejCeW ner cegKÙele: Ùee eflevneR iees°eRÛeer
keâeÙe&#ecelee Jee{efJeCÙeemee"erÛe Deensle. JÙeeÙeece, keâ° meesmeCeW nsÛe lÙeebÛeW yee¢e
mJe¤he Demeles. KejesKejerÛe pÙee}e mebÙeceeveW Jeeietve megKeemeervelesÛee }esYe mees[tve
megKeeJen cnCetve ØelÙe#e DevegYeJeeme ÙesCeejW DeejesiÙeefn veerš jeKelee Ùesle veeneR, jesie
yeUeJeleele nW DeveskeâJesUe DevegYeefJe}s Demetveefn heLÙe mebYeeUlee Ùesle veener, lees
hejceeLee&ceOÙes mJele:Ûeer Øeieefle keâMeer keâ¤ve IesT MekeâCeej? cnCetve Fnhej Øeieleer}eefn
meejKeeÛe GheÙeesie DemeCeeje efmeæeble meebieleebvee meceLe& cnCeleele- osnog:Ke les megKe
ceeveerle peeJeW.’’
ÙeeÛÙee heg{Ûeer DeesU Deens ‘efJeJeskeWâ meoe memJe¤heer YejeJeW.’ memJe¤heeR nW
mJemJe¤heeR Deens. lÙeeJesUÛeeR GÛÛeejheæefle efkebâJee Øele keâjCeejebÛeW DeveJeOeeve ÙeecegUWÛe
mJemJe¤heeRÛeW memJe¤heeR Pee}W DemeeJeW. osneÛeer DeMeer Ghes#ee keâeb? osneÛes }e[ keâe
keâjeJeÙeeÛes veeneRle? lÙeeÛeW cet}leòJe meebieleevee ner ÛeewLeer DeesU Dee}er Deens. ‘osn,
FbefõÙeW, ceve nW ceePeW mJe¤he veeneR-ceer lÙeehes#ee JesieUe Deens. ne pees ceer lees KeNÙee
DeLee&ves meefÛÛeoevebo mJe¤he Deens. osneefo neR lÙeeÛeeR meeOeveW Deensle. cnCetve lej
efJeÛeej osneoeRÛee veeneR lej lÙee he}erkeâ[s Deme}suÙee DeelcÙeeÛee keâjeJeÙeeme heeefnpes.
osne}eÛe Deelcee mecepeCeejs veeefmlekeâ ØeeceeefCekeâheCeW yees}leer} lej ceveeÛeWefn DeefmlelJe
64 ceveesyeesOe
ceevetb MekeâCeej veenerle. (Deef}keâ[s Øeiele ceevemeMeeŒe lemes ceevetb }eie}s Deens.) heCe
ceie ceeveJeerpeerJeveeleer} DeevebooeÙekeâ DeMee Deveskeâ iees°eRÛeer mebieefle lÙeebvee }eJelee
ÙesCeej veener. pe[ osnehe}erkeâ[s keâebneR Deens DemeW ceevÙe kesâ}W lejÛe Deveskeâ Goeòe
iees°eRÛee DeLe& }eielees. cnCetve meceLeeËveer osneÛeW og:Ke ns og:Ke ve ceevelee megKe
ceeveeJes Demes meebietve legPeW KejW mJe¤he keâeÙe Deens les efJeJeskeâeveW peeCetve Ies, nW }#eeble
IesCÙeemee"eR DeeosMe efo}e keâer ‘‘efJeJeskeWâ meoe memJe¤heeR YejeJeW.’’
keâesCeleWefn keâece keâjleevee ceeCemeeÛes mJe¤heeÛeW DeJeOeeve megšleeb keâecee veÙes. lemeW
Pee}s lejÛe lÙeeÛeW meJe& JÙeJenej efnlekeâjlesÛÙee heeleUerJej megOeejleer}. Deelcee ns
ceePes mJe¤he Deens. osn cnCepes ceer veJns. ne efmeæeble hetCe&heCeW melÙe Deme}e lejer
lÙeeÛee DevegYeJe IesCeW ner iees° meesheer veener. osnyegefæ mees[lees cnCeleeÛe megšle veeneR.
ceer Deelcee Deens cnCeleeÛe Deelcemee#eelkeâejefn nesle veener. ceeCemeeÛeW mebmkeâej, lÙeeÛeW
ØeejyOe, lÙeecegUs DemeCeejer Øeke=âefle, ØeJe=efòe Jee heefjefmLeefle ÙeecegUs ßeæeYeeJeeveW
JeeÛe}suÙee «ebLeeletve Meyo%eeve Pee}s lejer les DevegYeJeeme ÙesCÙeemee"er keâjeJÙee }eieCeeNÙee
ØeÙelveebÛee keâe}eJeefOe Heâej oerIe& Demet Mekeâlees. lees kesâJeU Je<eeËÛÙeeÛe veJns lej keâOeeR
keâOeeR pevceebÛÙee mebKÙesveW ceespeeJee }eielees DeeefCe ÙeecegUWÛe meceLeeËveer mJemJe¤heeR
efJeJeskesâ YejeJeW DemeW meebefiele}W Deens. ceer osn veeneR, Deelcee Deens. ne efJeJeskeâ Deens.
KejWÛe, heCe Ùeekeâefjlee keâjeJeer }eieCeejer meeOevee ›eâceeveW }#eeble Iesle}er heeefnpes.
efve‰e jeKe}er heeefnpes. heer nUo keâeR nes ieesjer Demes kegâ"sÛe meeOele vemeles. DeejesiÙeMeeœe
meebieCeeNÙee DeeÙegJexoeveWefn iegCe ›eâcee›eâceeveW Jee{Jeerle ies}s heeefnpes. IeeF& keâeceeÛeer
veeneR. DevÙeLee lÙeecegUW Deeheefòe Jee{leele DemesÛe meebefiele}s Deens.
osneÛeW og:Ke megKe ceeveerle peeJeW DemeW cnCeleebÛe efoJemeevegefoJeme keâ[keâ[erle
Gheeme keâjeJesle, Gvneble leeheeJeW Je heeJemeeble efYepeeJeW, Leb[erle kegâ[kegâ[eJes Demee ÙeeÛee
DeLe& veeneR. nWefn meesmet Mekeâles heCe lÙee}eefn ceÙee&oe Deens, ›eâce Deens. cetUÛeW
MejerjeÛeW meeceLÙe& keâmeW Deens? lÙeeJej nW DeJe}byetve jener}. ÛeewLÙee efoJeMeer ÙesCeejW
efnJe Je veblej YejCeeje leehe ne ÛeelegefLe&keâ pJejeÛee Øekeâej Heâej nóer Demelees. Skeâe
meodie=nmLeeveW Ùee }ebye}suÙee ogKeCÙee}e kebâšeUtve Leb[er Ye¤ve Ùesle Demeleebvee ieej
heeCÙeeble G[er Iesle}er, DeeefCe lÙee efoJemeeheemetve lÙeebÛeW efnbJe heUe}W. leW Ssketâve neÛe
ØeÙeesie ogmeNÙee Skeâe ie=nmLeeves lemeeÛe jesie Deme}suÙee DeeheuÙee Je=æ DeeF&Jej kesâ}e
DeeefCe leer yeehe[er cneleejer hegvneb G"}erÛe veeneR. GleeJeerUheCeW keâesCeleWefn keâeÙe&
meeOele veeneR. meJeeËieerCe efJeÛeej keâjeJee }eielees. cnCetve meceLe& efJeJeskeâeÛee DeJe}bye
keâjeJee DemeW meebieleele.
meceLeeËÛee efJeJeskeâeJej SketâCe Heâej Yej Deens. Deveskeâ ef"keâeCeeR, Deveskeâ meboYeeËle
efJeJejCe 65
lÙeebveeR Ùee efJeJeskeâeÛee Dee«eneveW Gu}sKe kesâ}e Deens. ceeCemee}e heg<keâUoeb keâesCelÙee
lejer šeWkeâeJej peeCeW meesheW peeleW. keâejCe lÙeecegUW Lees[Ÿee JesUeble ØeMve megšleer} DemeW
lÙeeme Jeešle DemeeJeW. meieUW KeeCÙeeme mebceefle vemes} lej cegUeRÛe ve KeeCeW lees
mJeerkeâejlees. heCe lÙee}e JewÅeebveeR meebefiele}W keâeR pesJeCe IÙeeÙe}e njkeâle veeneR heCe
ceer" cegUeRÛe KeeTb vekeâes lej nW cee$e yengOee lÙee}e hejJe[le veeneR. vesnceeR IÙeeJÙee
}eieCeeNÙee o#elesÛeeÛe lÙeeÛesJej peCetb leeCe Ùeslees DeeefCe ceeCemee}e leW vekeâes Demeles.
ceie lees JewleeieeveW cnCelees, ‘Skeâoeb keâeÙe leW meebiee, SkeâmeejKeW vekeâes!’ hejbleg nW
Ûee}s} keâe? 24 leemeebÛee Õeeme DeeheCe Skeâoce Iesle veeneR DeeefCe leeme oesve leeme
ÕeemeeJeebÛetve jentbefn Mekeâle veeneR. Gbš IesTb Mekeâlees cnCeleele, lemeW jespe keâškeâš
vekeâes cnCetve ceefnvÙeeÛeW DeVeheeCeer ceeCetme heesšeble Skeâoce Ye¤ve IesTb Mekeâle veeneR;
Je<ee&Ûeer DeebIeesU 4-5 leeme yemetve SkeâoebÛe keâ¤ve Iesleeb Ùesle veeneR. Ùee meJe& iees°er
lÙee lÙee ØeceeCeeble JejÛesJej ØelÙener keâjeJÙee }eieleele. efJeJeskeâeÛeWefn lemeWÛe Deens.
Ûetkeâ Pee}er lej efleÛes heefjCeece YeesieuÙeeJeebÛetve megškeâe veeneR. nesCeejer Ûetkeâ
DeeefCe efleÛes heefjCeece ns lÙee JÙeòeâerhes#eeb yee¢e heefjefmLeleerJej DeJe}byetve Demeleele.
mejU jepeceeiee&veW Ûee}leeb Ûee}leeb Skeâoce heeÙe IemejCeW efvejeUW DeeefCe efncee}Ùeebleer}
keâ[ŸeeÛÙee šeWkeâeJe¤ve peeCeeNÙee De®bo DeJeIe[ jmlÙeeveW peeleebvee heeÙe IemejCeW
efvejeUs. heeÙe IemejCeW ner SkeâÛe Ûetkeâ Kejer; heefjCeeceeble Heâej Deblej Deens. oe{er
keâjleebvee Jemleje }eietve Lees[smeW jkeäle efveIee}W keâeÙe Jee SkeâeÅee DeheIeeleeble meebhe[tve
DeJeÙeJe legštve JeenCeeje jkeäleØeJeen keâeÙe? OevegJee&leeÛÙee mebmeiee&ÛÙee °erveW oesvneR
meejKeWÛe Deens. cnCetve Ûetkeâ }neve keâeR cees"er ne Jemlegle: ØeMve vemelees. Ûetkeâ ner
ÛetkeâÛe Demeles; DeeefCe leer }neve cnCetve #ecÙe ceeveuÙeeme lees ieyeeUsheCee heefjCeeceeR
Ieelekeâ "jCÙeeÛeer Heâej MekeäÙelee Demeles. osneÛeW DeejesiÙe, FbefõÙeebÛeer le=hlelee, ceveeÛee
meblees<e, yegæerÛeer efmLejlee Ùee ›eâceeveW DeelcÙeeÛÙee ØemeVelesheÙeËle ceeCemee}e heeWÛeeJeÙeeÛeW
DemeleW. cnCetve ‘‘osnsog:Ke leW metKe ceeveerle peeJes’ DemeW meebietve nesleebÛe ‘efJeJeskeWâ meoe
mJemJe¤heeR YejeJeW’’ Demee GheosMe keâ¤ve meceLe& jeceoememJeeceer ØeejbefYekeâ meeOeve
DeeefCe Debeflece meeOÙe Ùee oesIeebÛeWefn JeCe&ve keâjerle Deensle DeeefCe efJeJeskeâ MeyoeÛee
GheÙeesie keâ¤ve lÙeeÛeer heæleerefn mhe° keâjerle Deensle.
peveeR meJe& metKeer Demee keâesCe Deens ~
efJeÛeejW cevee letb efÛe MeesOetve heens ~~
cevee lJeeb efÛe js hetJe& mebÛeerle kesâ}W ~
leÙeemeeefjKeW YeesieCeW Øeehle Pee}W ~~11~~
66 ceveesyeesOe
meceLeeËveeR ceeieÛÙee M}eskeâebleer} eflemeNÙee DeesUeRle ‘‘osnsog:Ke les metKe ceeveerle
peeJes’’ Ùee ØeeLeefcekeâ meeOeveeÛee Gu}sKe kesâ}e. heCe ns meeOeve keâjCÙeeÛeer ØeJe=efòe
nesCÙeemee"eR ceeCemeeÛeer ceveesYetefce leÙeej nesCÙeeÛeer DeeJeMÙekeâlee Deens. og:Ke nW
šeUleeb ÙesCÙeemeejKeW veeneR lÙee}e leeW[ ÅeeJeW }eieCeejÛe Deens nW }#eeble Dee}W lej
ceeCemeeÛeer ceeveefmekeâ efmeælee nesles. cnCetve meceLe& og:KeeÛeer DeheefjneÙe&lee Ùee M}eskeâeveW
meebiele Deensle. keâesCee}e meieàÙee ØekeâejÛeeR megKeWÛe YeesieeJeÙeeme efceUleele, og:KeeÛee
mheMe&efn nesle veener DemeW keâOeeRÛe nesle veeneR. kegâCeerefn Ùee}e DeheJeeo veeneR. ve}-
jece-ÙegefOeef‰jebmeejKÙee DelÙeble Leesj JÙekeäleeRveemegæeb Deveskeâ ØekeâejÛeeR, peerJeve Deme¢e
JeešeJeW DeMeeR og:KeW YeesieeJeeR }eieuÙeeÛee Fefleneme Deens. pÙeebÛeer meòee, mebheefòe,
SsÕeÙe& heentve DeeheCeebme nsJee Jeešlees, lÙeebÛÙee peerJeveeÛee yeejkeâeJÙeeveW MeesOe Iesle}e
lej DemeW Dee{Utve ÙesF&} keâeR lÙeebveeefn Ùee DeefYe}<eCeerÙe DeMee iees°eRÛÙee meceeieceW,
Deveskeâ ØekeâejÛeeR, lÙeebletveÛe efvecee&Ce nesCeejer, Jee Flejefn heg<keâU og:KeW YeesieeJeeR
}eieleele. ‘‘Skeâhegleer j[s Je meelehegleerefn j[s’’ DeMeerÛe DeJemLee Demeles. mebheefòe
Demes} lej DeejesiÙe vemes}, meòee Demes} lej keâ"esj efvebos}e leeW[ ÅeeJeW }eie}W
Demes}, keâerefle& Demes} lej ØeehebefÛekeâ megKee}e efle}ebpe}er ÅeeJeer }eie}er Demes}.
lÙeecegUW Flej meieUs megKeeble Deensle Je ce}e lesJe{W og:Ke YeesieeJeW }eieleW DemeW ceevetve
neÙe neÙe keâjCÙeeble DeLe& vemelees.
Skeâe leòJeJesòÙeeveW }ie> keâjeJeW keâeR keâ¤b veÙes Ùee ØeMveeÛeW Gòej keâjCeeje Je ve
keâjCeeje Ùee oesIeebveeefn he§eeòeehe neslees, DeMee Meyoeble efo}s nesleW. leW KejesKejerÛe
efJeÛeej keâjCÙeemeejKeW Deens. efvehegef$ekeâ og:Keer DemeleesÛe heCe pÙeebÛeer mebleefle ogieg&Ceer
efvehepe}er Deens lees lÙeeefnhes#eeb og:Keer Demelees. peieeceOeW meJe&$e megKeog:KeeÛeer efceßeCeWÛe
Demeleele. leeR keâOeeR Lees[er GCeeR, keâOeeR Lees[er DeefOekeâ Demeleele. efJeÛeejhetJe&keâ heentb
ies}W cnCepes nW Ûeebie}W }#eeble ÙesleW. leWÛe keâjeJeW DemeW meceLe& meebieleele. ‘‘meJee&jbYee
efn oes<esCe Oetcesveeefie>efjJeeJe=le:’’ keâebneRefn keâjleeW cnš}W keâeR lÙeeble keâesCelÙee vee
keâesCelÙee mJe¤heeÛes oes<e meceeefJe° DemeleeleÛe. Deefie> ØepJeef}le keâjeJeÙeeÛee cnš}W
lej Lees[e lejer Oetj nesleesÛe. FbOeve JeeF&š Demes} lej efJeÛeejeJeÙeemeÛe vekeâes. cnCetve
peieeceOeW Jeeieleebvee, peW keâjeJeÙeeÛeW leW megKeeÛÙee DeefYe}e<esveW Jee og:KeeÛÙee eflejmkeâejeveW
efveJe[t veÙes. Âef° efnleeJej DemeeJeer. Demee veerš efJeÛeej kesâ}e cnCepes og:Ke JeešŸeeme
DeeuÙeeÛeer Jee megKe ve efceUeuÙeeÛeer le[Heâ[ GCeeJeles. lemeWÛe megKeØeehleerveW ceveg<Ùe
Gvceòeefn nesle veeneR Jee og:KeØeehleerveW efJe<eCCe nesle veeneR. lÙeeÛeer keâeÙe&#ecelee
DeyeeefOele jenles. megKeog:KeeÛee efJeÛeej cegUeRÛe keâ¤b veÙes DemeW veeneR. ‘‘efheòeb Ùeefo
efJeJejCe 67
Meke&âjÙee MeecÙeefle keâesÓLe&: hešes}sve’’ nW KejWÛe Deens. jesieeJejÛeW GheÛeej megKeeJen
Demeleer} lej yegæŸee keâ[t keâe{ŸeeÛes Ieesš IesCÙeeÛeer DeeJeMÙekeâlee veeneR. heCe Øemebie
Dee}e lej lÙeeÛee kebâšeUe keâjCeWefn F° veener.
Øeehle heefjefmLeleerceOÙeW megKeog:KeeÛee ne Demee efJeÛeej keâjCeW efnleeJen DemeuÙeeveW
DeeJeMÙekeâ Deme}s lejer cegUeble meJe&meceLe& F&ÕejeÛÙee DeodYegle me=°erceOÙeW og:Ke DemeeJeWÛe
keâeb? Demee Skeâ ØeMve efJeÛeejJebleebvee yengOee yeeWÛele Demelees. lÙeeÛes Gòej meceLe&
eflemeNÙee Je ÛeewLÙee DeesUeRle osle Deensle. cevee lJeebefÛe js hetJe&mebÛeerle kesâ}W ~ leÙeemeejKeW
YeesieCeW Øeehle Pee}W ~~ YeejleerÙe mebmke=âleerleer} efJeÛeejJebleebveeR, F&Õejerme=°eRle efJeÅeceeve
Deme}s}e keâeÙe&keâejer efveÙece, DeeheuÙee mee#eelkeâejer Øe%esves DeeefCe Øeemeeefokeâ ØeefleYesveW
MeesOetve keâe{}e Deens. Ùee ef$ekeâe}eyeeefOele F&Õejer efveÙeceemeÛe keâce&efJeheekeâeÛee efmeæeble
DemeW cnCeleele. Deie>erÛee MeesOe, efJepesÛee MeesOe, ieg®lJeekeâ<e&CeeÛee MeesOe, mLe}keâe}
meehes#elesÛee MeesOe, DeCegieYee&ÛÙee mJe¤heeÛee MeesOe, ns MeesOe pemes ceeCemeeÛÙee yegefæceòesÛes
DeeefCe efJe%eeveeÛÙee ØeieleerÛes Åeeslekeâ Deensle lemeeÛe keâce&efJeheekeâeÛee efmeæebleefn Deens.
De}erkeâ[s leLeekeâefLele yegefæJeeoer KeesšŸee mecelesÛÙee DeeefCe Yeüeble ceeveJelesÛÙee
veebJeeKee}eR Ùee efmeæebleeÛeer efšbie} keâjerle Deme}s, lees JeemleJe vemetve keâeuheefvekeâ
DemeuÙeeÛes Øeefleheeefole Deme}s, lejer KeNÙee efJeÛeejJebleebvee lÙeeÛeer efJeÅeceevelee veekeâejlee
ÙesCÙeemeejKeer veeneR. keâce&efJeheekeâ veekeâejCeW nW JejJej meesÙeerÛeW Jeeš}W lejer leW MesJešeR
keâejCeeJeebÛetve keâeÙe& nesleW DemeWÛe cnCeCÙeemeejKeW Deens. kegâCeerlejer ogje«eneveW cnCes}
lej leW leke&âš "js}. lees leke&â DemeCeej veeneR. vÙeeÙe lej DemeCeej veeneRÛe. keâesCeleerner
keâeÙex ner peJeUÛÙee Jee otjÛÙee keâejCeebMeeR mebyeæ DemeleeleÛe. keâeÙe&keâejCeebÛeer ner
ceeef}keâeÛe Demes}, keâoeefÛeled ceOeer} DeblejecegUW Jee met#celescegUW keâejCe }#eeble Ùesle
vemes}, heCe leW veekeâejCeW ÙeesiÙe "jCeej veeneR. yeerpeeJeebÛetve Pee[ GieJe}W Jee
efMepeefJeCeeNÙeeJeebÛetve mJeÙebheekeâ Pee}e Demes cnCeCÙeemeejKeWÛe les "js}. hetJe&pevce Jee
hegvepe&vce ns Ùee keâce&efJeheekeâeÛesÛe Deveg<ebefiekeâ efmeæeble Deensle. les lÙeeÛes heefjCeeceefn
Deensle DeeefCe lÙee}e hetjkeâefn Deensle.
keâce&efJeheekeâ ceeveuÙeecegUW keâle&=lJee}e yeeOe Ùeslees DeeefCe ceveg<Ùe owJeJeeoer yevelees
DemeW ceeveCeW ÛegkeâerÛeW Deens. ieg®lJeekeâ<e&CeeÛÙee efmeæebleecegUW ceeCemeeves Ûee}CeW, efHeâjCeW,
Ûe{CeW mees[vt e ÅeeJeW DeeefCe vegmeleW yemetve jneJeW DemeW pemeW nesle veeneR lemeWÛe keâce&eJf eheekeâeÛÙee
efmeæebleeves ceveg<Ùe efveef<›eâÙe neslees DemeW ceeveCÙeeÛeW keâejCe veeneR. ceeCemeW DeeUMeer
Demeleele ÙeeÛee pemee ieg®lJeekeâ<e&CeeÛÙee efveÙeceeMeer mebyebOe veeneR, lemeeÛe keâce&efJeheekeâecegUW
ceeCetme owJeJeeoer Jee ØeÙelveJeeoer "jle veeneR. ceveg<Ùe keâmeeefn Deme}e lejer keâce&efJeheekeâ
Deehe}W keâece keâjerleÛe Demelees, keâejCe lees ieg®lJeekeâ<e&CeeØeceeCeWÛe F&Õejerme=°erÛee
68 ceveesyeesOe
MeeÕele efveÙece Deens. lÙeebleuÙeelÙeeble efJeÛeejÛe keâjeJeÙeeÛee Pee}e DeeefCe DeeOeejÛe
MeesOeeJeÙeeÛeW "jefJe}W lej keâce&efJeheekeâeveW owJeJeeoe}e Øeeslmeenve efceUCÙeeÛÙee SsJepeer
ØeÙelveJeeoe}eÛe ØesjCee efceUCÙeeÛeer MekeäÙelee DeefOekeâ Deens. keâejCe owJe ner mJeÙebYet
iees° vemetve leW hetJe&keâcee&ÛÙee heefjheekeâe}e DeesUKeermee"eR efo}s}W veebJe Deens. Jele&ceevekeâe}erve
ØeÙelve ns keâce& DeeefCe ve Yeesie}s}W Yetlekeâe}erve keâce& nW owJe DemeW lÙeeÛes cegUeble
mJe¤he Deens.
YetlekeâeUeJej ceePeW keâesCeleWefn efveÙeb$eCe veeneR. heCe Jele&ceevekeâeU ner ceePÙee
mJeeOeerveÛeer iees° Deens. lÙeecegUW YeefJe<ÙekeâeU ceer ceePÙee FÛÚsØeceeCeW Ie[Jetb Mekesâve
Demee efJeÕeeme keâce&efJeheekeâeÛÙee efmeæebleecegUW ceeCemeeÛÙee Debieeble yeUeJeCÙeeÛeer MekeäÙelee
Deens. keâce&efJeheekeâ veekeâej}e lej IešveebÛee DeLe& meebieleebvee ÙeesieeÙeesie Jee DeheIeele
mJeerkeâejeJee }eielees DeeefCe ÙeesieeÙeesie mJeerkeâejCeW nW ØeÙelveeceeieÛeer meJe& ØesjCee ve°
keâjCÙeemeejKeW Deens. keâce&efJeheekeâeceOÙeW keâcee&}e Devegme¤ve Yeesie Ie[lees Je lÙeecegUW
YeesieeceOÙeW hejleb$elee meebefiele}er Deme}er lejer keâcee&Ûes mJeeleb$Ùe lÙeeÛe efveÙeceeveW efmeæ
nesleW Je lemeWÛe leW Øeefleheeefo}W Deens nsefn }#eeble "sJe}W heeefnpes. cnCetve meceLeeËÛes
Meyo ‘cevee pes legPeW hetJe&mebefÛele Deens ~ leÙeemeejKeW YeesieCeW Yeeie js ns ~~’’ Demes vemetve
‘‘cevee lJeebefÛe jW hetJe&mebefÛele kesâ}W ~ leÙee meeefjKeW YeesieCeW Øeehle Pee}W ~’’ DemeW Deensle.
hetJe&mebefÛele ne ceePÙee keâle&=lJeeÛee Yeeie Deens. leW kesâJneb lejer ceePÙee keâle&=lJeeletve, ceer
kesâ}suÙee yeNÙee-JeeF&šebletve, efvecee&Ce Pee}W Deens. lees ÙeesieeÙeesie Jee DeheIeele veeneR
DemeW MeeŒe meebieleW leW Heâej cenòJeeÛeW Deens. Jele&ceevekeâeUeÛee efJeÛeej keâjleeb keâoeefÛeled
leW meesÙeerÛeW vemes} heCe me=°erÛes efveÙece Demes keâe}meehes#e vemeleele. ce}e Deeleeb
[eWiejeJej Ûe{eÙeÛeW Deens. Deeleeb ieg®lJeekeâ<e&CeeÛee efveÙece vekeâes Ùee cnCeCÙee}e keâebneR
DeLe& veeneR. Deie>erÛeer G<Celee mJeÙebheekeâehegjleer DemeeJeer; Ûeškeâe }eJeleebvee vemeeJeer
Demes keâOeeR nesTb Mekeâle veener.
hetJe&keâcee&cegUW Deeleeb heefjefmLeefle keâMeerefn Deme}er lejer ceer leer YeefJe<ÙekeâeUeble
ceePÙee Jele&ceeve melke=âlÙeebÛÙee yeUeJej megOee¤ve IesF&ve Demee DeelceefJeÕeeme ÙeeÛe
keâce&efJeheekeâecegUW ceeCemeebÛÙee ùoÙeeble (efJeÛeej kesâ}e lej) peeie=le nesTb Mekeâlees.
DeeefCe leW }#eeble DeeCetve osCÙeemee"eRÛe, leg}e nW peW vekeâes leW YeesieeJeW }eiele Deens,
lees legPÙee hetJe&keâceeËletve efvecee&Ce Pee}suÙee mebefÛeleeÛee heefjCeece Deens, cnCetve ceeieW
keâebneR Pee}W Deme}W lejer Deeleeb lejer mevceeiee&me }eietve melkeâce& keâj DemeW meebefiele}W Deens.
DeeheuÙee mebmke=âleerceOÙeW keâcee&Ûes mebefÛele, ef›eâÙeceeCe DeeefCe ØeejyOe Demes leerve
Yeeie hee[}s}s Deensle. peW ØelÙe#e keâjerle Demelees leW ef›eâÙeceeCe, peW ØelÙe#e Yeesieerle
Demelees leW ØeejyOe DeeefCe peW efvecee&Ce Pee}W Deens DeeefCe YeesieeJeÙeeÛeW jeefn}W Deens leW
efJeJejCe 69
mebefÛele. yeÇÿe%eevÙeeÛÙee heeleUerJej mebefÛele DeeefCe ØeejyOe Jee ØeejyOe DeeefCe ef›eâÙeceeCe
ÙeebÛÙee heefjCeeceeÛee Yeso mhe° neslees. SjJeeR leeR leerveefn meeceevÙe ceeCemeekeâefjleeb,
heefjCeeceeÛÙee °erveW, meejKeeRÛe Demeleele. lesJneb YeesieCÙeeÛee Øemebie Dee}e cnCepes
kegâjkegâj keâjCÙeeÛÙee SsJepeer ØelÙe#e ke=âefle keâjleebvee meeJeOe jeefn}W heeefnpes Demee
mebleebÛee DeeosMe Deens.
cevee ceevemeeR og:Ke DeeCetb vekeâes js ~
cevee meJe&Lee Meeskeâ efÛeblee vekeâes js ~~
efJeefJekesâ osnsyegefæ mees[tefve ÅeeJeer ~
efJeosnerheCeW cegefkeäle Yeesieerle peeJeer ~~12~~
oneJÙee M}eskeâeceOÙeW pÙeeØeceeCeW meceLeeËveer osne}e he[Ceejs keâ° nW heefjCeeceeR
efnleeÛes DemeuÙeecegUW lÙee keâ°ebveeÛe megKeeÛeW ceeveerle peeJes Demee meeOevesÛee efJeÛeej
meebefiele}e Deens. lÙeeØeceeCes ÙesLes Skeâ Øekeâejs ceeveefmekeâ meeOevee meebefiele}er Deens.
pÙeebÛÙeeefJe®æ ceeCemeeÛeer meoeÛeer le›eâej Demeles leeR og:KeW keâeb YeesieeJeer }eieleele
ÙeeÛee efJeÛeej 11JÙee M}eskeâeble keâ¤ve Pee}e. Deeleeb Ùee 12 JÙee M}eskeâeble hegvneb
ceeies meebefiele}suÙee meeOeveehes#ee JejÛÙee ØeleerÛeW meeOeve meceLe& mhe° keâjerle Deensle
DeeefCe lÙeecegUWÛe meeOÙe Øeehle nesleW Demes peCetb megÛeJeerle Deensle. Ùeeleer} MesJešÛÙee
oesve DeesUer peCetb 10 JÙee M}eskeâebleer} 3NÙee Je 4LÙee DeesUeRÛeer ¤heeblejW Jee KejW
cnCepes mhe°erkeâjCeW Deensle. MejerjeÛeW og:Ke ns ceeveCeW ve ceeveCeW DeMee mJe¤heeble
vesnceerÛe Demes} Demes veeneR. mekeâeUer }ewkeâj G"CeW, JÙeeÙeece keâjCeW, efJeveecemeeuÙeeÛeW
meeOes pesJeCeW, DeeUme šekeâCeW, Leb[heeCÙeeveW mveeve keâjCeW, Ûee}CÙeeÛee kebâšeUe ve
keâjCeW FlÙeeefo iees°er Ùee heefjCeeceeR efnleeJen Demeleele. DeeefCe Lees[ŸeeMee mebJeÙeerveW
lÙee megKeeJen ceeveleeefn Ùesleele; efveoeve šeUCÙeeFlekeäÙee $eemeoeÙekeâ Jeešle veenerle.
heCe meieàÙeeÛe Meejerefjkeâ og:KeeÛeW DemeW Demes} Demes veeneR. keâebše cees[CeW, DeheIeeleele
meehe[CeW, ceej }eieCeW, DeVeeheeCÙeeJeebÛetve oerIe&keâeU jenCÙeeÛee Øemebie ÙesCeW, Leb[er-
Tve-heeJemeele cegUeRÛe efveJeeje ve efceUCeW, Jesovee nesCeeje JÙeeOeer efvecee&Ce nesCeW
FlÙeeefo iees°eRvee pesJne leeW[ osCÙeeÛeer JesU Ùesles lesJne Mejerje}e nesCeejer heer[e ner
meesmelee Dee}er lejer efle}e og:Ke ve ceeveCeW peJeUpeJeU DeMekeäÙe Deens. heCe leW og:Ke
MejerjeÛes MejerjehegjleW "sJeCeW cee$e Jeešles eflelekeWâ DeMekeäÙe veeneR. cnCetve meceLe& DeMee
og:KeeÛÙee meboYeeËle GheosMe keâjleele keâeR Mejerje}e Jesovee meesmeeJÙee }eieuÙee lejer les
og:Ke ceveele DeeCet vekeâesme, neÙe neÙe ke⤠vekeâesme, keâCntb vekeâesme. Flejebvee GÛÚeo
nesF&} Demes Jeeietb vekeâesme.
70 ceveesyeesOe
JÙeJenejeble DeeheuÙee}e Ùee oesvner heeleUerJejÛeW }eskeâ heg<keâU JesUeb °erme
he[leele. keâebner ceeCemeW JÙeeOeerceOeW lÙeeceeveeveW heg<keâUMeer Meeble Demeleele lej keâebner
efkeâjkeâesU ogKeCÙeeveWefn nUJesheCeeveW meieUW Iej [eskeäÙeeJej Iesleele. ne pees ogmeje
Øekeâej Deens lees cegKÙele: Meejerefjkeâ vemetve ceeveefmekeâ Deens. ÙeecegUW Mejerje}e nesCeeNÙee
heer[e GCeeJele veeneRleÛe. G}š mJele:ÛeW ogKeCeW Jee{CÙeeÛes DeeefCe Flejebvee ogKeCeW
ÙesCÙeeÛeW leW efveefceòe "jleW. cnCetve leW šeUeJeW Demes meceLeeËÛes meebieCeW Deens. Meeskeâ
DeeefCe efÛeblee Ùee og:KeeÛÙeeÛe heg{ÛÙee Jee og:KeecegUW efvecee&Ce nesCeeNÙee ceveeÛÙee
DeJemLee Deensle, lÙee lej keâOeeRÛe GlheVe nesT osTb veÙesle Demes meceLe& meJe&Lee Ùee
MeyoeveW megÛeefJele Deensle.
Jesoevle%eeveeÛeW KejW ØeÙeespeve, og:Ke otj keâjCeW ns vemetve, Meeskeâ otj keâjCeW nW
Deens. og:Ke ns heg<keâUJesUe Jemlegleb$e DemeleW. lÙeecegUs lÙeeJej ceeCemeeÛeW efveÙeb$eCe
ØemLeeefhele nesF&}Ûe DemeW veeneR; heCe og:KeecegUW GlheVe nesle Deens DemeW Jeeš}s lejer,
Meeskeâ Jee efÛeblee ner efmLeefle hetCe&heCeW keâle&=leb$e Deens, ceeCemeeÛÙee mJeeOeerveÛeer Deens.
cnCetve og:Ke Pee}s lejer Meeskeâ ke⤠veÙes Ùee MeyoeveW leW meebieleeb ÙesF&}. Meeskeâ DeeefCe
efÛeblee ner neÙeneÙe, leUceU, JÙe«elee, Deefveef§elelee, Oejmees[, Keble, efJe<eCCelee,
Jewleeie, vewjeMÙe DeMee mJe¤heeble JÙekeäle nesle Demeleele. DeeefCe efJeÛeejeveW, efJeJeskeâeveW
Ùee efmLeleer}e ve ÙesCeW nW heg<keâUmeW ceeCemeeÛÙee mJeeOeerve Deens; lesÛe ØeÙelvehetJe&keâ
keâjeJeW Demes meceLe& meebieleele.
Ùee meJe&Ûe iees°er meeOeCÙeemee"eR ceer cnCepes osn veeneR ne efJeÛeej efveoeve
yegæerÛÙee heeleUerJej lejer ceevÙe JneJee }eielees DeeefCe lees DeeÛeejeÛÙee heeleUerJej
GlejCÙeemee"eR efJeJeskeâeveW ØeÙelve keâjeJes }eieleele. lesÛe meceLe& meebiele Deensle. keâejCe
osn cnCepes ``ceer'' veener. ne ``ceer'' lÙeehes#ee kegâCeer JesieUe Deme}e heeefnpes nW
efJeÛeejJebleebÛÙee }#eele ÙesCeW MekeäÙe Deens. osn ØelÙe#ele: pe[ Deens. lÙeele efomeCeejer
ÛewlevÙeeÛeer ØesjCee ner kegâ"W lejer efvejeàÙee ef"keâeCeeR Giece heeJele Deme}er heeefnpes, nW
efJeÛeejer ceeCemeeÛÙee }#eele ÙesCeW MekeäÙe Deens. keâesCelÙeeefn ØekeâejeveW MejerjeÛes efJeM}s<eCe
kesâ}W lejer lÙeele ÛewlevÙeeÛee cet}œeesle meebhe[le veeneR nW efveef§ele. DeeefCe Ùee ÛewlevÙeeJeebÛetve
``ceer'' heCee mHegâjle veeneR nWefn efveef§ele. lesJne jkeäle-ceebme-ne[W-keâele[W FlÙeeefo Oeeleg
Jee lÙeeÛÙee cegUeMeeR Deme}s}er hebÛeceneYetleW ÙeebÛee mecegoeÙe cnCepes pejer osn Deme}e
lejer ceer cnCetve nesCeejs mHegâjCe Ùee pe[ õJÙeeÛeW veeneR nW }#eeble ÙesTb MekeâleW. ns
}#eeble IesTve lees efJeÛeej efveef§ele keâ¤ve meeOeves}e }eieCeW Je lÙeecegUW ›eâcee›eâceeveW
mJele:Ûeer Øeieefle meeOetve ceer osn veeneR ner OeejCee Â{eJeCeW Je ÙeesiÙe lÙee ØeceeCeele leer
JÙeJenejebleefn DevegYeefJelee ÙesCeW nWÛe efJeosnerheCe Øeehle PeeuÙeeÛeW }#eCe Deens. meeceevÙele:
efJeJejCe 71
cegkeäleerÛes mJe¤he nWÛe Deens. efJeosnerheCee DevegYeJeCeW cnCepesÛe cegkeäleer YeesieCeW Deens.
meeOevee keâesCelÙee efoMesves keâjeJeÙeeÛeer Deens ns }#eeble DeeCetve osCÙeemee"eRÛe keâoeefÛeled
meceLeeËveer Ùee efJeosnerheCeeves YeesieeJeÙeeÛÙee cegkeäleerÛee Gu}sKe ceveeÛÙee M}eskeâeble
FlekeäÙee DeeOeerÛe kesâ}e DemeeJee.
ceeCetme Øeke=âefle-ØeJe=efòe-heefjefmLeefleØeceeCeW kegâ"Wefn Deme}e lejer lÙeeÛeW Debeflece
OÙesÙe cees#e, cegefkeäle nWÛe Deens. kegâ"W peeJeÙeeÛeW Deens leW "juÙeeJeebÛetve JeešÛee}erÛee
DeejbYe nesTb Mekeâle veeneR. heCe nW }#eeble ve DeeuÙeecegUW keâebner JesUe }eskeâ DeMee Ùee
meebieCÙeeJej Dee#eshe Iesleele. lÙeebÛes cnCeCeW Demeles keâeR legcner cnCeleeb leMeer cees#e,
cegefkeäle keâebneR Deme}erÛe lej leer Heâej Debeflece DeJemLee Deens. pÙeebÛÙeeheg{s legcner leer
meebielee lÙee ceeCemeeheemetve leer keâesmeeW otj Deens. mJeeLe&, Yeü°eÛeej, És<e, eflejmkeâej,
efJe<eÙe}e}mee, }gyee[Cetkeâ FlÙeeefo ceeveJe meceepee}e keâ}bkeâ DemeCeejs efJekeâej
Lewceeve Iee}erle Demeleebvee cees#eeÛÙee GheosMeeble keâeÙe DeLe& Deens? pÙeebvee mJeeLee&heesšeR
osMeeÛeW, meceepeeÛeW, lej jentb Åee heCe kegâšgbyeeÛeWefn keâuÙeeCe meeOeeJesmeW Jeešle veeneR
lÙeebvee cees#eeÛeW leòJe%eeve meebieCeW nW kesâJeU ßeceeÛee DeeefCe keâe}eÛee DeheJÙeÙeÛe
vemetve obYeeÛeejeme Øeeslmeenve osCÙeemeejKeWefn Deens. pÙeebvee mJeÛÚleeÛe keâUle veeneR
lÙeebvee heeefJe$Ùe keâmeW keâeÙe keâUCeej? pÙee}e Ûeej heeJe}Wefn šekeâleeb Ùesle veeneRle
lÙee}e efieÙee&jesnCeeÛÙee efyekeâš Ùee$eWle Yeeie Iesleeb ÙesF&} keâeb?
JejJej heenleeb ne Dee#eshe ÙeesiÙe Jeešlees. heCe leW hetCe& melÙe veeneR. DeJemLee›eâceeveW
OÙesÙeJeeo meebieCeW DeeefCe ceeCemeeÛÙee ßeæe Â{ keâjerle vesCeW, ®Ûes}-heÛes} lesJe{WÛe
meebieCeW, nWefn mebleebveeRÛe kesâ}W Deens Je yeewefækeâ heeleUerJej Depetve yee}kebâÛe DemeCeeNÙee
ceeCemeebÛÙee keâefjleeb leW keâjeJeWÛe }eieleW. heCe meJeeËveeÛe DemeW mecepeCeW ne DevÙeeÙe
Deens. jesie Heâej Ieelekeâ Deens DemeW ØelÙeskeâ jesiÙeeme meebiet veÙes nW efkeâleerefn KejW Deme}s
lejer keâebneR jesiÙeebvee leW meebieeJeWÛe }eieleW. meieUsÛe jesieer keâebneR meejKesÛe nUJes
Demeleele DemeW veeneR. G}š jesieeÛÙee heefjCeeceeÛeer mhe° keâuhevee DemeCeW keâebneR
}eskeâebvee F° DemeleW keâejCe lÙeecegUW lÙeebvee JÙeJenejebÛeer Jee kegâšgbyeeÛeer JÙeJemLee
}eJeCeW meesÙeerÛeW nesles. OÙesÙeJeeoeÛeWefn lemeWÛe Deens.
DeeheCe Deepe }eskeâmeòesÛee hegjmkeâej keâjlees. peerJeveeceOÙeW mJeleb$elee, meceevelee,
yebOeglee DemeeJeer DemeW ceevelees, lÙeeJejÛeer JÙeeKÙeeveW oslees DeeefCe Sskeâleesefn. heCe ne
OÙesÙeJeeo ØelÙe#e heefjefmLeleerhes#eeb efkeâleer otj Deens ns DeeheCeeme ceenerle DeensÛe vee?
DeieoeR DeeheuÙee mJeeOeerve Deme}suÙee efveJe[Cegkeâebleefn DeeheCe ne OÙesÙeJeeo keâOeeRefn
meekeâej keâ¤b Mekeâ}eW veeneR. meieàÙeeÛe he#eeshehe#eebveeR efveJe[CegkeâebÛÙee JesUer ef[ceef[ced
efheš}s}e OÙesÙeJeeo ØelÙe#e JÙeJenejeble heeÙeoUeRÛe leg[efJe}e Deens. peele }#eeble
72 ceveesyeesOe
"sJe}er Deens. Yeü°eÛeej kesâ}e Deens. Ùee iees°er lej hetCehe&CeW FnJeeoerÛe Deensle vee?
lesLesefn OÙesÙe DeeefCe JÙeJenej Ùeeble jenCeejW hejekeâe‰sÛeW Deblej lemeWÛe efšketâve Deens
vee? ceie hejceeLe& ceeiee&leer} OÙesÙeJeeoeJe ‘lees Heâej otjÛee’ Demee Dee#eshe IesCÙeeble
keâeÙe DeLe& Deens.
cees#e ne heg®<eeLe& DeeheCe mecepelees lemee Flej leerve heg®<eeLeeËØeceeCeW meeceeefpekeâ
mebyebOeeveW efveÙebef$ele veeneR. lees lelJele: DeeefCe JÙeJenejle:efn JewÙeefkeälekeâ Deens. DeeefCe
hee$elee Deme}suÙee keâesCeeefn JÙekeäleer}e ``ÙeeefÛe osner ÙeeefÛe [esUeb'' ne cegkeäleerÛee
meesnUe YeesieCeW MekeäÙe Deens. lÙeeble}W keâ"erCeheCe heefjefmLeleerÛeW vemetve ØeJe=òeerÛeW Deens.
otjlee Jeešles leerefn ÙeeÛe keâejCeeveW. DeeefCe mJele:ÛÙee ØeJe=òeer}e ÙeesiÙe leW JeUCe
}eJeCeW nW keâesCelÙeeefn ceeCemeeme MekeäÙe Deens. DeeefCe cnCetve ceeCetme Flej ØeeCÙeebhes#eeb
JesieUe Deens DemeW Deehe}s MeeŒekeâej ceeveleele. Ùeemee"eR meceLeeËveeR cees#ecegkeäleerÛee
Gòegbie DeeoMe& ØeeceeefCekeâheCeW JeešÛee} keâjCÙeeÛeer FÛÚe Deme}suÙee ceeCemeeheg{W
DeejbYeerÛe ceeb[}e Deens.
cevee meebie heeb jeJeCee keâeÙes pee}W ~
Dekeâmceele leW jepÙe meJez yeg[e}W ~~
cnCeesveer kegâ[er Jeemevee meebeE[ JesieeR ~
yeUW }eie}e keâeU ne heeef"}eieeR ~~13~~
ceeCemeeÛeW peerJeve ns lÙeeÛÙee mJele:ÛÙee ceeheeveW mee", meòej, MebYej Je<eeËÛeW
cnCepes oerIe&keâe}erve Jeeš}W lejer leW efJeÕeeÛÙee Glheefòe-efmLeleerÛÙee ceeheeveW HeâejÛe
}neve Deens. DeeheCe ke=âefcekeâerškeâebÛeW peerJeve #eCeYebiegj mecepelees. keâe}ØeJeeneÛÙee
ceeheeveW ceeCemeeÛeW DeeÙeg<Ùeefn meehes#ele: lemeWÛe cnš}W heeefnpes DeeefCe peW keâebneR Deens
leWefn YejJebMeeÛeW veeneR. keâeUeÛÙee leeW[eble iesuÙeemeejKeWÛe Deens. ceiejerÛÙee leeW[ele
Deme}suÙee ceemeesUerveW efleÛeW leeW[ efcešCÙeehetJeea mJele:me megjef#ele ceeveeJeW lemeWÛe ceeCemeeÛeW
Deens. lÙeemee"er cees"Ÿeeblecees"s Ssefleneefmekeâ GoenjCe osTve meceLe& meebieleele-yee
cevee ! cnCepes efJeÛeejer ceeCemee ! jeJeCeeÛeW keâeÙe Pee}W leW leg}e ceenerle Deens vee !
jeJeCe ner keâesCeer meeceevÙe JÙeefkeäle veJnleer. De}ewefkeâkeâ meeceLÙee&veW mebheVe Demee
lees efJe}#eCe heg®<e neslee. pevceeveW yeÇeÿeCe neslee. Ûeebie}e efJeÉeved neslee. JesoeÛeer heoW
lÙeeveW hee[}eR Deensle. YeieJeeve Mebkeâje}e lÙeeveW ØemeVe keâ¤ve Iesle}W. lÙeemee"eR G«e
lehe§eÙee& kesâ}er. DeeheuÙee heje›eâceeveW peie eEpekeâ}W, osJeebvee oerve keâ¤ve mees[}s.
lÙeeÛÙeepeJeU SsMJeÙee&veW Yej}s}s YeJÙe Øeemeeo, MeesefYeJeble GÅeeveW, Deheej mebheefòe,
menŒeeJeefOe megboj efŒeÙeebveeR Yej}s}W Deble:hegj, efJeheg} mebleefle, efJeMee} meeceüepÙe,
efJeJejCe 73
DemeW meieUW keâebneR nesles. `DekegâleesYeÙe JewYeJe' lÙeeÛÙeepeJeU nesleW. heCe lÙeeÛeer Je=efòe
je#emeer nesleer. lÙeeÛÙee OeekeâeveW ceer ceer cnCeCeejs Jeerjefn Lejkeâebhele Demele. heCe lÙeeÛeW
heg{W keâeÙe Pee}W ? ceeCemeeÛeer keâe}ieCevee Ûeefkeâle JneJeer DeMee oerIe&keâeUeÛeW lÙeeÛeW
SsÕeÙe&Mee}er meeceüepÙe DeJeIÙee oesve ceefnvÙeeble, lÙeeÛÙee neletve efvemeš}W. }bkesâÛes leW
jepÙe efyeYeer<eCee}e efceUe}W. jeJeCe DeeheuÙee efJeMee} ye}ob[ mesvesmen OegUer}e
efceUe}e. lÙeeÛee mJele:Ûee lej meJe&mJeer veeMe Pee}eÛe heCe lÙeeÛÙee keâerleeaÛeeefn veeMe
Pee}e. G}š lees JeeF&šheCeeÛeW, DeOecelesÛeW Skeâ Øeleerkeâ "j}e. lÙeeÛeer Dehekeâere|le
lesJe{er efšketâve jeefn}er.
cnCetve meceLe& meebieleele, SsMJeÙee&keâefjleeb letb Jes[sJeebkeâ[s Jeeietb vekeâesme. efhe{Ÿeeved
efhe{ŸeebÛeW keâle=&lJe hee"erMeer Demes} lej iees° efvejeUer. DevÙeLee Skeâe efhe{eRle jbkeâeÛee
}Keheefle mejU ceeiee&ves nesCeW keäJeefÛeledÛe MekeäÙe DemeleW. Ùeemee"eRÛe `heeheb efn efßeÙees
cet}ced' DemeW cnš}s Deens. ÛeebieuÙee ceeiee&veW efceUe}W lejer SsMJeÙe& efceUJetbÛe vekeâesme
DemeW ie=nmLeeßeceer ceeCemee}e meebeif ele}W veeneR. leW lemeW meebeif ele}W Deme}W lej hejceeLe&ceeieeËle
lJejsveW Øeieefle JneJeer DemeW pÙee}e Jeešle Demes} lÙeeÛÙee keâefjleeb leW meebefiele}W Deens
DemeW mecepeeJeW. ÛeebieuÙee ceeiee&ceOÙeW meVeerefle, meoeÛeej lej ie=nerle DeensÛe heCe Ùee
Ùeebef$ekeâ ÙegieeceOÙeW meeceeefpekeâ mecelees} {emeUCeej veeneR ÙeeÛeeefn efJeÛeej keâjCeW
DeeJeMÙekeâ Deens. lesJneb SsMJeÙee&Ûee }esYe Oejleebvee Deehe}W Jele&ve meVeerleerÛeer keâ#ee
Dees}eb[tve peeCeej veeneR ÙeeÛeer o#elee Iesle}erÛe heeefnpes. heCe leW Heâej keâ"erCe Deens.
vekeâe&[erÛÙee KeleeveWÛe heerkeâ Ûeebie}W ÙesleW lemeWÛe peCet SsMJeÙee&ÛeWefn nesleW. heCe leW
Ûee}leW lej nW keâeb Ûee}t veÙes DemeW cee$e cnCetb veÙes. hejbleg ceeCetme lemeeÛe efJeÛeej
keâjlees. meòee, mebheefòe, JewYeJe efceUleW Deens vee ? ceie lÙeemee"er meVeerleerÛee lÙeeie
keâjeJee }eie}e lej keâeÙe efyeIe[}W DemeW ceeCemeeme JeešleW.
mevceeiee&veW SsMJeÙe& efceUCeejÛe veeneR DemeW veeneR. heCe lÙeemee"eR ÙeesiÙe keâle=&lJee}e
mejU JeeJe efceUe}e heeefnpes. heCe yengleskeâebÛÙee Deble:keâjCeeble mJeeLe&YeeJevee nerÛe
Øeye} Demeles. leer vÙeeÙeevÙeeÙeeÛee efJeÛeejÛe keâjerle veeneR DeeefCe ceie keâle=&lJee}e mejU
ceeie& Gjle veeneR. Jeekeâ[er JeUCeW IÙeeJeeR }eieleele. heg<keâU Jeenletkeâ Deme}suÙee
ceeiee&JejÛeer JesieJeeve JeenveW DeeefCe heeoÛeejer ceeCemeWefn DeefveÙebef$eleheCeW Ûee}t }eie}eR
keâeR kegâCee Skeâe}e mJele:ÛeW Jeenveefn mejU efveÙeceeØeceeCeW Ûee}efJeleeb Ùesle veeneR.
JÙeJenejeble ceeCemeeveW ie=nerleÛe OejuÙeemeejKeW Demeles keâeR ogmeje ce}e HeâmeJeCeejÛe
Deens; ceer mejU Jeeietve YeeieCeejÛe veeneR. DeeefCe oesIeebveeRefn DemeW ie=nerle Oej}W
cnCepes ceie mejUheCee yeepet}e jenlees. Jemlet Iesleebvee cetuÙeemee"eR nesCeejer IeemeeIeerme
nW ÙeeÛeW Skeâ }nevemeW GoenjCe. Jemlet Iesleebvee ÙeesiÙe cetuÙeeÛee efJeÛeej jenle veeneR.
74 ceveesyeesOe
YeeJe Ûe{Jetve meebefiele}s peeleele DeeefCe hee[tve ceeefiele}s peeleele. DeeefCe ceie nesCeeNÙee
IeemeeIeeMeeRle GYeÙe he#eebvee DeeheuÙee ÛelegjheCeeÛeW meceeOeeve efceUJeeJeÙeeÛeW DemeleW.
Ùee heæleerÛÙee JÙeJenejeble IeemeeIeerme ve keâjCeeje mejU ceveg<Ùe yeeJeUš "jlees.
efieNneFkeâe}e KejW meebietve hešle veeneR. lÙee}e Ûeebie}er Jemleg mJemle efceUeuÙeeÛeW
meceeOeeve nJeW DemeleW DeeefCe JÙeeheeNÙee}e efieNneF&keâ Iee}efJeCeW hejJe[le veeneR; ceie
JebÛevee neÛe JÙeJenej nesTve yemelees. meieUsÛe meppeveheCeeveW Jeeieleer} lej Demee
Øemebie ÙesCeejÛe veeneR, heCe mJeeLee&}e kegâ"Wlejer }esYe efÛekeâšlees DeeefCe HeâmeJeCetkeâ
neÛe JÙeJemeeÙe nesTve yemelees.
yejerÛe pegveer iees° Deens. Skeâ Jekeâer} DeeheuÙee JÙeJemeeÙeeceOÙeW Ûeebie}s ßeerceble
Pee}s nesles. les lÙeebÛÙeekeâ[s Dee}suÙee DeefMeef#ele ceeCemee}e DemeW meebiele cnCeW keâeR-
legPee Keš}e Ùee cees"Ÿee hegmlekeâele heentve }{Jet keâeb }neve hegmlekeâele heentve
}{Jet ! cees"Ÿee hegmlekeâeØeceeCeW 200 ®heÙes he[leer}, }neve hegmlekeâeØeceeCeW 50
®heÙes he[leer}. Deelee ne keâeÙe vÙeeÙe Deens keâe? heCe ns DemeW Ûee}leW. [e@keäšj,
FbefpeefveÙej, JÙeeheejer, heg{ejer, DeefOekeâejer, ceb$eer, yegJee, cenble meieUs DemeWÛe Jeeieleele.
cnCetve meceLe& cnCeleele keâeR yeeyee ! JeeF&š JeemevesÛee lJeefjle lÙeeie keâj. JeemeveeÛe
šeketâve os DemeW meceLe& cnCele veeneRle lej leer JeeF&š vemeeJeer ner lÙeebÛeer Dehes#ee Deens.
DeeJeMÙekeâleshes#ee DeefOekeâeÛeer Dehes#ee keâjCeW ns JeeF&šeÛes heefn}s ¤he DeeefCe leW
efceUefJeCÙeemee"eR ogmeNÙeeÛÙee vÙeeÙÙe DeefOekeâejeJej Deefle›eâceCe keâ¤ve ye}elkeâejeÛÙee,
JebÛekeâlesÛÙee ceeiee&ves peeCeW nW JeeF&šheCeeÛes ogmejs ¤he. SsMJeÙee&mee"eR lÙee JeeF&šeÛee
DeJe}bye keâ¤b vekeâesme. DevÙeLee lÙee jeJeCeemeejKes nesF&} Demes meceLe& meebiele Deensle.
Ùeeef"keâeCeer keâebner JesUeb Skeâ ÙegefkeäleJeeo kesâ}e peelees. efJeÛeej}W peeleW keâeR-
ÛeebieuÙee ceeiee&veW efceUe}s}W SsMJeÙe& lejer efšketâve jenleW keâeÙe? leWefn ve°Ûe nesleW vee !
ceie leW ÛeebieuÙeeÛe ceeiee&veW efceUefJe}W heeefnpes Demee Dee«en keâMee}e ? pÙee}e MekeäÙe
Deens lÙeeves keâesCelÙeeefn ceeiee&veW, heCe SsMJeÙe& efceUJeeJeW. pej cejeJeÙeeÛeWÛe Deens lej
Yejhetj Yeesietve lejer cejeJes. Yeer<eCe ÙegæeÛÙee DeeIee[erJej efveIee}s}s mewefvekeâ pemes
DeefveyeËOeheCeW efJe}eme Yeesietve Iesleele, lemeWÛe ceeCemeeves keâe Jeeietb veÙes ? heCe ner
Yetefcekeâe efJeÛeejerheCeeÛeer veJns; keâejCe ceeCemeeÛes JÙeefkeälepeerJeve nW Demes Skeâeb[s veeneR.
leW kegâšgbye, meceepe, je°^ DeeefCe hegvepe&vce ÙeebMeer mebyeæ Deens. ceeCemeeveW mebyebOeeÛeW nW
meJe& #es$e efJeÛeejeble IesCeW DeeJeMÙekeâ Deens DeeefCe cnCetveÛe hee"erceeieW }eie}s}e keâeU
efJeÛeejeble IesTveÛe ceeCemeeveW meoeÛejCeer jeefn}s heeefnpes. DeeheuÙeehegjleW DeeefCe Ùee
pevceehegjles heenCeW ns ceeCemeeme lejer ve MeesYeCÙeemeejKeW Deens.
Oece&jepe ÙegefOeef‰je}e peW YeesieeJeW }eie}W leW lÙeebÛÙee meoeÛejCeecegUWÛe,
efJeJejCe 75
meewpevÙeecegUWÛe, DemeW cnCeCeW KejW veener. lÙeeÛÙeeJejÛeer mebkeâšs neR lÙeeÛÙee ÅetleeÛÙee
Deemekeäleerletve cnCepes meceLeeËÛÙee Yee<esle kegâ[Ÿee JeemeveWletveÛe pevcee}e Dee}s}er
Deensle.
JeeF&š JeemeveebÛee lÙeeie, meVeerleerÛee DeJe}bye, meoeÛejCe nW ÙeesiÙe Deens DemeW
pÙee#eCeeR heš}s lÙee#eCeeR ceeCemeeveW lÙeeÛee DeJe}bye kesâ}e heeefnpes, DeeleebÛe keâeÙe
IeeF& Deens ? heent cneleejheCeer; Demee oerIe&met$eerheCee GheÙeesieeÛee veener. cnCetve meceLe&
cnCeleele ``yeUs }eie}e keâeU ne heeef"}eieer ~~'' ØelÙeskeâ #eCe cenòJeeÛee Deens.
ies}s}e hegvneb hejle efceUle veeneR. DeeefCe ns meJe& kesâJneb mebhes} ÙeeÛeer MeeÕeleer veeneR.
cnCetve efceUCeeNÙee ØelÙeskeâ #eCeeÛee GheÙeesie Ûeebie}s Ie[eJeW, Ûeebie}s efceUeJeW, efnle
meeOeeJeW ÙeekeâefjleebÛe kesâ}e heeefnpes.
efpeJee keâce&ÙeesieW peveeR pevce pee}e ~
hejer MesJešeR keâeUcetKeeR efvecee}e ~~
ceneLeesj les ce=lÙehebLes efÛe ies}s ~
efkeâleerÙeskeâ les pevce}s DeeefCe ces}s ~~14~~
keâesCelesefn peerJeve ns pevce DeeefCe ce=lÙet ÙeebÛÙeeMeer pees[}s}s Deens. ces}e cnCepes
mebhe}s Demes ÛeeJee&keâ mecepeleele. cesuÙeeveblej peerJe Le[iÙeele he[tve jenlees. DeeefCe
ceie kesâJneb lejer Skeâoe MesJešÛÙee efoJeMeer F&Õejer efveJee[ŸeeØeceeCeW lees DeeheuÙee
heeheeÛeW HeâU YeesieCÙeemee"eR vejkeâeble Jee hegCÙeeÛeW HeâU YeesieCÙeemee"er mJeieeËle peelees
DemeW keâebneR cnCeleele.
eEnot Oece& pevce DeeefCe ce=lÙeg ÙeebÛeW Ûe›eâ ceevelees. ØelÙeskeâ peerJeve nW hetJe&pevce
DeeefCe hegvepe&vce ÙeebveeR Ùegkeäle Deens DeeefCe lÙeeÛeW mJe¤he ceeCemeeÛÙee keâcee&ØeceeCeW
efveef§ele nesleW. keâcee&Ûeer ÙeesiÙelee heejKeeJeer }eieles leer Ùeemee"eRÛe. pes pes pevceeme Dee}s
les les efveÙeceeveW ces}s Deensle. ``cee®efve cejCee Decej peen}es'' DemeW cnCeCeW ne kesâJeU
DeLe&Jeeo Deens. Leesj ceeCemee}e ce=lÙeg ne Ûegkeâ}s}e veeneR. ØelÙeskeâeÛeW Fn}eskeâerÛeW
peerJeve kesâJneb vee kesâJneb lejer mebheg°eble ÙesleWÛe. cejCee}e cee¤ve jenCeW cnCepes Skeâlej
cegkeäle nesCeW eEkeâJee melkeâerleea¤heeveW GjCeW. lÙeecegUW pevcee}e DeeuÙeeveblejÛeW cejCe
šUleW DemeW nesle veeneR. leW ØelÙeskeâe}e YeesieeJeWÛe }eieleW. DeieoeR meJe&ßes‰ DeJeleejefn
Ùee efveÙecee}e DeheJeeo veeneR. ce=lÙeg keâesCee}eefn šUle veeneR, keâesCee}eefn šeUleeb
Dee}e veeneR. peeR KejerÛe Leesj ceeCemeW Deensle leeR Deehe}W keâeÙe& mebheleebÛe lÙee}e
Deeceb$eCe osleele Jee lees pesJneb ÙesF&} lesJneb lÙeeÛeW DeeveboeveW mJeeiele keâjleele.
cejCee}e ve efYeCeW SJe{eÛe Heâej lej cejCee}e cee¤ve jenCeW ÙeeÛee DeLe& keâjleeb
76 ceveesyeesOe
ÙesF&}. ``heerj cejs hewiebyej cejs cej ieÙes eEpeoe peesieer'' nWÛe MesJešer KejW Deens. ÉwleeveW
eEkeâJee YesoeveW Yej}suÙee Ùee ÂMÙe peieeble ØelÙeskeâ peerJevee}e DeÂMÙe nesCeW Ûegkeâle
veeneR. ceie ieewjJeeveW Heâej lej lÙee}e ce=lÙeg ns veebJe osTb veÙes. kewâ}emeJeemeer Pee}s,
osJee%ee Pee}er Demes cnCeeJes; heCe DeLe& SkeâÛe Deens.
meceLeeËveeR oemeyeesOeeceOÙeW ce=lÙetÛeer DeheefjneÙe&lee meebieCeeje Skeâ mJeleb$e meceemeÛe
ef}efn}e Deens. lÙeeble les cnCeleele–
ce=lÙet ve cnCes $e+<esÕej ~ ce=lÙet ve cnCes keâJeerÕej ~~
ce=lÙet ve cnCes efoiebyej ~ meceeefOemLe ~~
ce=lÙet ve cnCes meble ~ ce=lÙet ve cnCes ne cenble ~~
ce=lÙet ve cnCes ne ieghle ~ neslemes ~~
ce=lÙet ve cnCes Leesj Leesj ~ ce=lÙet ve cnCes nefjnj ~~
ce=lÙet ve cnCes DeJeleej ~ YeieJebleeÛes ~~
nW SskeâeÙe}e Ûecelkeâeefjkeâ JeešleW, vekeâesmeW Jeešles, keâebneR JesUeb ßeæs}e, YeeJeves}e
Oekeäkeâe osCeejW Jeešles. cnCetve meceLeeËveeR - ßeesleeR keâeshe ve keâjeJee ~ DeMeer efJevebefle
kesâ}er Deens. Deens leer JemlegefmLeefle ceevÙe keâjCÙeeJeebÛetve ieefle vemeles. pevcee}e
DeeuÙeeveblej ce=lÙet ner šeUleeb ÙesCeejer iees° veener. Skeâe jepee}e cnCes pÙeesefle<eeveW
meebefiele}W keâer legPee cejCekeâeU peJeU Dee}e Deens. jepee}e Jeeš}W jepeOeeveer mees[tve
heUe}es cnCepes cejCe šUs}. lees Iees[ŸeeJej yemetve otjÛÙee ieeJeeb}e peeCÙeemee"eR
heUe}e. lÙee ieebJeeÛÙee peJeU Dee}e leeW ce=lÙet lÙee}e Yesš}e. jepee cnCee}e-Dejs !
leg}e ÛegkeâefJeCÙeemee"eR lej Dee}es. Ùece cnCee}e-FLeWÛe lej legPeer ceePeer Yesš "j}s}er
nesleer. ceer JeešÛe heenle nesleeW Depetve letb keâmee Ùesle veeneRme cnCetve. jepee oÛekeâ}e
DeeefCe lÙeeÛÙeeheemetve otj nesCÙeemee"eR lÙeeveW Iees[Ÿee}e efhešeU}W. lees JesMeeRleer}
oie[e}e De[ketâve Iees[e he[}e DeeefCe jepee Deeble Hesâkeâ}e peeTve he[uÙeepeeieeR
ieleØeeCe Pee}e.
meejebMe, pevce keâeÙe, peerJeveebleer} megKeog:KeW keâeÙe eEkeâJee ce=lÙeg keâeÙe, eflevneR,
ceeCemeebveeR kesâ}suÙee yeNÙee-JeeF&š keâceeËMeeR mebyeæ Demetve DeheefjneÙe& Deensle. leW pemeW
Demes} lemeW YeesieeJeWÛe }eieleW. pemes ce=lÙeg šUeJee DeeefCe peerJeveeble}s Yeesie YeesieeJes nW
nesTb Mekeâle veeneR lemeWÛe peerJeveebleer} Yeesie šeUCÙeekeâefjleeb ce=lÙet}eefn peJeU keâjleeb
Ùesle veeneR. lemeW yegefæhegjmmej keâjCeW ner DeelcenlÙee "jles Je leW heelekeâ Deens.
leg®bieebletve heUtve peeCeW Je HeâebMeerÛÙee kewâÅeeveW DeelcenlÙee keâjCeW ne pemee DehejeOe
Deens lemeWÛe DeelcenlÙesÛeW Deens. Ùeemee"eR keâceX keâjleebvee meeJeOe jeefn}W heeefnpes.
DevÙeLee pevcee}e ÙesCeW, peieCeW DeeefCe ce=lÙeg heeJeCeW nW JesoveeceÙe nesTve peeCeejW
efJeJejCe 77
Deens. lÙeebletve keâesCeeÛeerefn megškeâe veeneR.
cevee heenleeb melÙe ns ce=lÙegYetceer ~
efpeleeb yees}leer meJe& ner peerJe ceer ceer ~~
efÛejbpeerJe ns meJe& ner ceeefveleeleer ~
Dekeâmceele meeb[tefveÙeeb meJe& peeleer ~~15~~
meJe& peiele ner ce=lÙetYetefce Deens. ``cejCeb Øeke=âefle: MejerefjCeeced'' neÛe FLe}e
efveÙece Deens. heCe ceeCemeW peCetb Decejheóe IesTve DeeuÙeemeejKeeR Jeeieleele. ceer ceer Ûeer
peeCeerJe DenbkeâejeÛeW ¤he Iesles DeeefCe ceePeW ceePeW cnCele veevee ØekeâejÛes JÙeehe hee"eR
}eJetve Iesle}s peeleele. jsuJesÛÙee [yÙeeble efMej}s}e veJeerve ÙesCeeNÙee}e pemee JeeieJelees
lÙeeØeceeCeW ceeCemeW peerJeveeble Jeeieleele. DeeheCe peeiesJej šesheer, efheMeJeer DemeW keâebneRlejer
"sJetve peeiee De[Jelees DeeefCe Flej ØeJeeMÙeebvee lesLeW yemetb osle veeneR. ``ceer'’heCeeÛee
yeUeJe}s}e Denbkeâej efkeâleer heer[ekeâj neslees ÙeeÛeer mJele:}e peeCeerJe nesle veeneR.
ogmeNÙeeÛee Denbkeâej cee$e lÙeeÛe JesUeR eflejmkeâejen& Jeešle Demelees. Deehe}Wefn lemeWÛe
Deens nW }#eeble Iesle}W peele veeneR. ceeCemeeveW mJele:}e efÛejbpeerJe ceevetve JeeieeJeW heCe
leW %eeve efceUJeleebvee. %eeveeÛeeR HeâUW ``ÙeeefÛe osneR ÙeeefÛe [esUe'' YeesieeJeeR Ùee
keâuhevesveW. heCe Oecee&ÛejCe keâjleebvee cee$e ce=lÙetveW MeW[er hekeâ[}er Deens, efnme[e
cee¤ve kesâJneb IesTve peeF&} leW meebieleeb Ùesle veeneR, nerÛe YeeJevee "sJe}er heeefnpes.
meòeemebheòeerÛee efkeâleerefn meb«en kesâ}e Deme}e lejer lÙeebÛee lÙeeie keâ¤ve Dekeâmceeled
efveIetve peeJeW }eieles. ke=âlekeâcee&efMeJeeÙe keâebneRefn meceeieceW Ùesle veeneR. ``Oeveeefve Yetceew
heMeJe§e iees‰s ~ YeeÙee& ie=nÉeefj peve: mceMeeves ~ osnef§eleeÙeeb hej}eskeâceeiex ~
keâcee&vegiees ieÛÚefle peerJe Skeâ: ~~ ner DeieoeR JemlegefmLeefle Deens. cnCetve meceLe&
meoeÛeejeveW Jeeie DemeW meebieleele. meoeÛejCeeveW JeeieCÙeeveW ceve:mJeemLÙe lejer efve§eÙeeveW
DeyeeefOele jenles. heCe ceeCemeW leWefn keâjerle veenerle. ceer DeeefCe ceePeW Ùee DenbkeâejeveW
mJele:efn yeg[leele DeeefCe Flejebveeefn yeg[Jeleele. yeg[lÙeeÛee heeÙe Kees}eble peelees
DeeefCe lÙeeveW Ieeye¤ve, pees keâe{eJeÙeeme Dee}e lÙeeÛÙeeefn ieàÙee}e efce"er ceejeJeer
DeeefCe oesIeebveeefn yeg[CÙeeÛee Øemebie Dees{JeeJee lemeW nesleW. Ùeemee"eR ce=lÙetÛeer peeCeerJe
"sJetve, peieleebleer} ØelÙeskeâ iees° efJeveeMeer Deens, nW }#eeble "sJetve ceeCemeeveW JeeieeJeW
nWÛe lÙeeÛÙee keâuÙeeCeeÛeW Deens. Ùee efJe<eÙeeble meJe& mebleebÛeW SkeâceleÛe Deens. %eevesMJej
cenejepe lej ceveg<Ùe Ssš keâMeekeâefjleeb efcejefJelees nWÛe }#eeble Ùesle veeneR (%ee.
9~507), DemeW cnCeleele. meoeÛeejeveW Jeeie}s, F&MJeje}e Deehe}smeW kesâ}W, lejÛe
lejCeesheeÙe Deens; DevÙeLee ce=lÙeg}eskeâebleer} JeeJejCeW nW hesš}suÙee JeCeJÙeeble
78 ceveesyeesOe
meehe[CÙeemeejKeW Deens (%ee. 9~492). efJe<eÙeeÛÙee megKee}e ceesefnle JneJeW DeeefCe
lÙeebleer} DeefvelÙelee efJeÛeejeble IesTb veÙes DemeW keâjCeW cnCepes efJe<eejer JevemheleeRÛÙee
cegàÙeebÛee jme keâe{eJeÙeeÛee DeeefCe lÙee}e Dece=le veebJe "sJeeÙeÛeW DemeW Deens (%ee.
9~498) legPÙeeJej keâeUeÛeer G[er he[s} lesJneb leg}e keâesCe JeeÛeJeCeej Deens, DemeW
legkeâejece cenejepeefn cnCeleele.
mebleebÛeeR neR yees}CeeR DeeheCeehewkeâeR heg<keâUebvee ve ®Ûe}eR lejer leeR hetCehe&CeW ÙeLeeLe&
Deensle. DeieoeR melÙe Deensle. mee#eelkeâejer cenevegYeeJeebveeR leW DevegYeefJe}W Deens.
efvejheJeeo megKeeÛee, MeeMJele DeeveboeÛee, DeKeb[ DeJÙeÙe ØemeVelesÛee lÙeebveeR DevegYeJe
Iesle}e Deens. cnCetve efJe<eÙemegKeeefJe<eÙeeRÛes Jee Fn}eskeâeefJe<eÙeeRÛes lÙeebÛes yees} ns
DeeceÛÙee keâuÙeeCeeÛes Deensle. lÙeeefJe<eÙeeR Deveeoj yeeUieCeW ke=âleIveheCeeÛeW Deens.
ÛebõeJej peeTve Dee}suÙee DeblejeUJeerjebÛes DevegYeJe DeeheuÙee Fn}eskeâerÛÙee DevegYeJeehes#eeb
DeieoeR JesieUs Deme}s lejer DeeheCe les ÙeLeeLe& ceevelees DeeefCe }neveMee GbÛeJešŸeeJejefn
Ûe{leebvee oceCeejs DeeheCe lÙee DeblejeUJeerjebÛee ØesceeojeveW melkeâej keâjlees. ieewjerMebkeâjeJej
peeTve Dee}suÙee heefjßeceer JÙekeäleeRÛes meJe& peieleeble kesâJe{W keâewlegkeâ Pee}W ! osMeesefJeosMeeR
les mevceeefve}s ies}s. DeMee efmLeleeRle yeÇÿeheoeR heesÛe}suÙee DeeefCe peieledkeâuÙeeCeemee"eR
mebmeejeble JeeJejCeeNÙee cenelcÙeebÛÙee efJe<eÙeeR Deveeoj JÙekeäle keâjCeW ke=âleIveheCeeÛeW
Deens; efveoeve De[eCeerheCeeÛeW lejer DeensÛe Deens.
cejs Ùeskeâ lÙeeÛee ogpee Meeskeâ Jeens ~
Dekeâmceele lees ner heg{W peele Deens ~~
hegjsvee peveeR }esYe js #eesYe lÙeeleW ~
cnCeesveer peveeR ceeieglee pevce IesleW ~~16~~
keâesCeer Skeâ cejCe heeJelees. lÙeeÛÙee efJe<eÙeeRÛÙee Deeheg}keâerveW ogmeje j[lees. hejbleg
Demee j[Ceejeefn DeeheCe mJele: Ùee cejCeejebÛÙee jebiesle GYes DeeneWle nW }#eeble Iesle
veeneR. pevce}s}s meieUs Ùee Skeâe ceeiee&veWÛe peeJeÙeeÛes Demeleele. lÙeebletve keâesCeeÛeerefn,
DeieoeR keâesCeeÛeerefn, megškeâe nesle veeneR. keâesCeer peelÙeeble lej kegâCeer megheeble Demeleele
FlekeWâÛe. lesJneb keâesCeeÛÙee ce=lÙetcegUW n<e&Meeskeâ ceeveCÙeeble DeLe& vemelees. Øeehle heefjefmLeleer}e
meceeOeeveeveW leeW[ osle Deehe}W keâle&JÙe keâjerle jenCeW nWÛe F° DemeleW. DevlÙes°erÛÙee
efJeOeeRleefn cejCeejeÛÙee veebJeeveW j[tb veÙes Demee DeeosMe Deens.
ceeCetme ÙeesiÙelesÛee Deme}e, lÙeeÛÙeeMeeR efpeJneàÙeeÛes mebyebOe Deme}s keâeR lÙeeÛÙee
ce=lÙetveW og:Ke nesF&} ns DeieoeR mJeeYeeefJekeâ Deens. ÙeesiÙe veeneR leW Meeskeâ keâjCeW.
MeeskeâeÛes cetU }esYeeble Deens DeeefCe MeeskeâeÛeer heefjCeefle #eesYeeceOÙeW nesleW. ØeejyOeevegmeej
efJeJejCe 79
Ie[eJeÙeeÛÙee iees°er Ie[leÛe Demeleele. DeieoeR keâesCeeÛeWefn keâesCeeJeebÛetve De[le veeneR.
lesJne DeelceerÙelesheesšeR og:Ke nesCeW vewmee|iekeâ Deme}s lejer Meeskeâ neslees lees ceesneheesšer,
Deemeefkeäleheesšer, DeefJeJeskeâeheesšer. pevcece=lÙetÛeW Ûe›eâ ceeies }eieles les ÙeecegUWÛe. Meeskeâ
ner og:KeeÛeer mJeeYeeefJekeâ heefjCeefle vemetve lees }esYeceesneÛee heefjCeece Deens. DeeheCeeme
Jeešles, Øesce-efpeJneUe DemeCeW ner pej Ûeebie}er iees° Deens lej lÙeebletve efJeÙeesieecegUW
Meeskeâ efvecee&Ce nesCeejÛe; heCe leW ÙeesiÙe veJns. Leesj }eskeâebÛÙee peerJeveele ÙeeÛeer
GoenjCeW efometve Ùesleele.
}es. efšUkeâebÛee Leesj}e ceg}iee h}sieveW Jeej}e. lejer kesâmejerÛee efveIeeJeÙeeÛee
Debkeâ JesUsJejÛe efveIee}e. efšUkeâebÛeerÛe helveer les ceb[e}s}e leg®bieele Demeleebvee Jeej}er
lesJne Deble:keâjCee}e peeTve efYe[Ceejs SkeâÛe JeekeäÙe efJeÉebmeebvee hee"efJe}suÙee he$eele
efšUkeâebveer ef}efn}W Deens, heCe ieerleejnmÙeeÛes }sKeve Leebye}s veeneR.
ceePÙee Jeef[}ebÛÙeeJej (ßeer. oecegDeeCCee Dee"Je}s) leer. oeoebÛes heesšÛÙee ceg}ehes#ee
DeefOekeâ Øesce nesles. ceePÙee Jeef[}ebÛÙee ce=lÙetveW leer. oeoebvee (oemeieCetcenejepe) og:Ke
efveef§eleÛe Pee}W heCe Dece=leevegYeJe YeeJeeLe&cebefpejer hetCe& Pee}erÛe. DeeheuÙee}e cee$e
heg<keâU JesUeb ne efJeJeskeâ jenle veeneR.
oÙee keâeÙe, JeelmeuÙe keâeÙe, ns mevceeveveerÙe meodiegCeÛe Deensle. heCe les leoefdJe<eÙekeâ
}esYeecegUW Deeheòeerpevekeâ nesleele.
cene|<e YejleeÛeer keâLee Ùee°erves }#eeble IesCÙeemeejKeer Deens. lÙeeveW nefjCeeÛeW Skeâ
DeveeLe heesj oÙeeyegæerveW meebYeeU}W DeeefCe lÙeeÛÙeeJejer} }esYeeveW lÙeebvee FlekeWâ ceesefnle
kesâ}s keâeR cegUeble DeefOekeâejer leòJeJesòes Demetveefn cene|<e Yejleebvee nefjCeeÛee pevce IÙeeJee
}eie}e. cnCetve lÙeeveblej leW Heâej meeJeOe jeefn}s DeeefCe keâesCeleerefn Øeefleef›eâÙee
mJele:ÛÙee ef"keâeCeer efvecee&Ce nesCeej veener ÙeeÛeer o#elee lÙeebveer yeeUie}er DeeefCe
cnCetveÛe lÙee pevceeble lÙeebvee pe[Yejle cnCet }eie}s. lÙeeJesUer lÙeebÛeer DeJemLee
keâebneRMeer yee}esvceòe efheMeeÛeJeled nesleer. ÙeemleJe oÙee keâeÙe, Øesce keâeÙe, JeelmeuÙe
keâeÙe, ceesneble heefjCele nesCeej veener DemeW heeefn}sÛe heeefnpes. ``hegCÙeceefhe heehecesJe
yebOekeâlJeeled'' DemeW cnCeleele les Ùeemee"erÛe. SjJeeR DeveeLeeÛeer oÙee keâjCeW Ùeeble
JeeF&š keâeÙe Deens ? heCe Yejleebvee ÙeecegUsÛe nefjCeeÛee pevce IÙeeJee }eie}e.
DeeheuÙeekeâ[s ie=nmLeeßeceeveblej JeeveØemLeeßece meebefiele}e Deens lees ne ceesn
šeUCÙeemee"eRÛe. ceg}W cees"er Pee}er, keâleea Pee}er, keâeR lÙeebÛÙee efJe<eÙeeRÛeW cecelJe
mees[tve ceeCemeeves JeeveØemLeer Pee}W heeefnpes. heCe ne ceesn megšle veeneR ns KejW. Flej
keâeneR veme}s lej efveoeve SkeâšsheCeeÛeeÛe Gyeie Ùeslees DeeefCe leesÛe ceesneble hee[lees.
ceg}ebÛÙee mebmeejele jeefn}s lej efveoeve lešmLeJe=òeerves jneJeW, leWefn Ie[le veeneR.
80 ceveesyeesOe
mJele:ÛÙee DeeJe[er-efveJe[er, jenCeerÛÙee keâuhevee, JeeieCÙeeÛeer heæle ceg}ebJej ØelÙe#e-
DeØelÙe#eheCeW }eo}er peeles DeeefCe ceie ceg}W Je[er}OeeNÙee ceeCemeebÛee eflejmkeâej
keâjleele, efveoeve kebâšeUe lejer ke⤠}eieleele. lÙeeÛeer yeeWÛe Je=æebvee DeefOekeâÛe Keso
GlheVe keâjCeejer "jles. keâebneRÛes JeeieCeW lej Ùeeefnhes#ee heg{ÛÙee heeÙejerJej peeTve
}esYeecegUW efJe<eÙeemekeäle nesles. Ùee DeJemLes}e GösMetve DeeceÛÙee leer. oeoebÛeW Skeâ
megYeeef<ele Deens–
kesâmeebveeR yeIegveer JeÙeeme DeeheguÙee ke=â<CelJeefn lÙeeefie}s ~
}#eeJes efJe<eÙeebme vee cnCegefve les Ûe#etefn ceboeJe}s ~~
lee"e šeketâve Jeekeâ}er yeIe leveg meJee&me JeboeJeÙee ~
efÛeòee šekeâ Deeleeb YeškeâCeW MeesYes ve pes Ùee JeÙee ~~
ceeCemeeÛee efnjJeWheCee JeÙeesceeveeves peelees. heCe efnjJešheCee cee$e GCeeJele veener.
}esYe megšle veener. Deemeefkeäle ceesneble hee[les DeeefCe nerÛe Deemeefkeäle ``hegvejefhe peveveb
hegvejefhe cejCeced'' Ùee Ûe›eâeble iegbleefJeles. hegjlee ve nesCeW nW }esYeeÛeW }#eCe Deens.
Mejerj ogyeUW Pee}W lejer ceveebletve lees peele veeneR. lÙeecegUW ceie #eesYe DeefOekeâÛe
Jee{lees. Fn}eskeâeRÛes peerJeve og:KeceÙe nesles DeeefCe heg{ÛÙee og:KeceÙe peerJeveemee"eR
peCet leer efMeoesjer veJÙeeves yeebOetve Iesle}er peeles.
ceveeR ceeveJe JesLe& eEÛelee JeeneleW ~
Dekeâmceele nesCeej nesTefve peeleW ~~
Ie[s YeesieCeW meJe& ner keâce&ÙeesieW ~
celeercebo leW Keso ceeveer efJeÙeesieW ~~17~~
ceeveJe ceveeR eEÛelee JÙeLe& JeenleW. Demee vehegmb ekeâeE}ieer MeyoØeÙeesie keâjCÙeeble ceeCemeeÛeW
oewye&uÙe efJeMes<ejerleerveW JÙekeäle Pee}W Deens. mebyebefOeleeefJe<eÙeeRÛeer legÛÚlee, GÉsie Øeieš
keâjCeW neefn Skeâ YeeJe DeMee ØeÙeesieeble Demelees. SkeâeÅee ceeCemee}e lees Jes[e Deens
DemeW cnCeCeW Ùeeblemegæeb SkeâØekeâejÛee mevceeveÛe Deens DemeW cnš}W heeefnpes. heCe Deens
Pee}b Jes[b–KegUb nW cnCeCÙeeveW cee$e hejekeâe‰sÛeer legÛÚlee JÙekeäle nesles.
ceeCetme DeeOeeR o#elee Iesle veeneR. DeeefCe ceie peW JneJeÙeeÛeW leW šUle veeneR nW
efveef§ele Demeleebveeefn keâeÙe nesF&}, keâmeW nesF&} ÙeeÛeer eEÛelee keâjerle yemelees; DeeefCe ner
eEÛeleeefn ØeÙelvee}e meneÙÙekeâ nesCeejer vemetve JÙeLe& Demeles. YeeJeer IešveebÛeW ieebYeerÙe&
}#eeble IesTve leW šeUCÙeemee"eR, ÙeLeeMeefkeäle ØeÙelveMeer} nesCÙeemee"eR pÙee leNnsÛeer
YeeJevee ceveeceOÙeW yeeUieeJeer }eieles leer eEÛelee veJns. pÙee leNnsÛeer YeeJevee ceeCemee}e
efJeJejCe 81
ieeWOeUeble hee[les, vegmeleWÛe keâeÙe keâjeJeW, keâmeW keâjeJeW DemeW efJeÛeej G"le jenleele
DeeefCe neletve nesle keâebneRÛe veeneR ner peer efmLeefle leer JÙeLe& eEÛelee. ner yeeUieCÙeeble
keâebneRÛe DeLe& veeneR. efnÛÙeecegUW Gj}ermegj}er keâeÙe&#eceleeefn OegUer}e efceUles.
Yetlekeâe} ceeCemeeÛÙee neletve efvemeštve ies}s}e Demelees DeeefCe YeefJe<ÙeeÛee keâesCeleeefn
YejJebmee oslee Ùesle vemelees. ceeCemeeÛÙee neleele Deens lees Jelecee&vekeâe}. lÙeeÛeeÛe
lÙeeveW meogheÙeesie kesâ}e heeefnpes; heCe lesJe{WÛe nesle veeneR DeeefCe ceie peW JneJeÙeeÛeW leW
šeUCÙeeÛee keâesCeleeefn ceeie& Ghe}yOe Demele veeneR. Je<e&Yej Gvee[keäÙee keâjCeeje
efJeÅeeLeea hejer#esÛÙee efveCe&ÙeeÛee efoJeme peJeU ÙesTb }eie}e keâeR eEÛelee keâjerle j[Jes}e
neslees. lemeWÛe meieUerkeâ[s nesleW. nW ceeCemee}e keâUle veeneR DemeW veeneR; heCe leer JesU
ies}s}er Demeles.
heerkeâ ÙesF&} keâeR veeneR DeeefCe efkeâleer ÙesF&} ÙeemebyebOeeR meeceevÙe leke&â yeebOeleeb Dee}s
lejer lÙeeJejÛeW efveÙeb$eCe nW ceeCemeeÛÙee mJeeOeerveÛeW vemeles. Mesleermee"er keâjeJeÙeeÛes keâ°
lesJe{s lÙeeÛÙee mJeeOeerveÛes Demeleele. heCe eflekeâ[s og}&#e nesles. Deeleeb YeefJeleJÙeeÛeer
eEÛelee keâ¤ve }eYe keâesCelee? pes JneJeÙeeÛeW leW nesCeejÛe. ``nesCeejW ve Ûegkesâ} nesF&}
pejer yeÇÿee leÙee Dee[Jee.'' keâeUpeer IÙeeJeÙeeÛeer Demeles leer yeeCe mees[CÙeehetJeea,ØelÙebÛee
Ûe{efJeCÙeehetJeea, yeeCe keâe{CÙeehetJeea, yeeCe pees[CÙeehetJeea, Oeveg<Ùe Dees{CÙeehetJeea.
ÙeeJesUeR o#elee Iesle}er lej lÙeeÛee GheÙeesieefn Demelees. Ùee iees°er ceeCemeeÛÙee mJeeOeerveefn
Demeleele. ceeCemeeÛÙee mJeeOeerve lÙeeÛeW keâce& Demeles. Yeesie lÙeeÛÙee mJeeOeerve Demele
veeneR. meieUW peW YeesieeJeW }eieles leW keâcee&vegmeej YeesieeJeW }eieleW. nW }#eeble ve "sJeCeejeR
ceeCemeW neR JÙeJenejle: efkeâleerefn yegefæceeve Jeeš}eR lejer KejesKejerÛe ceefleceboÛe "jleele.
keâce& keâjCÙeeÛeW JesUeR ÙeesiÙe leer o#elee ve IesCeW nW yegefæceòesÛÙee DeYeeJeeÛeW
heefn}W }#eCe DeeefCe peW DeeheuÙee mJeeOeerveÛeW veeneR leW ceveeØeceeCeW Ie[}W veeneR lej
Keso keâjerle yemeCeW nW yegæerÛÙee nervelesÛeW ogmejW }#eCe. peer iees° DeeheuÙee neleebleer}
veeneR efleÛÙeeefJe<eÙeeR ceeCemeeveW YeieJeefoÛÚe mecepetve keâesCelÙeeefn ØekeâejÛee Keso ve
yeeUieleeb meceeOeeveeveW jeefn}s heeefnpes. ``"sefJe}s DevebleW lewmesefÛe jneJeW ~ efÛeòeeR Demetb
ÅeeJeW meceeOeeve ~~ heCe nW meceeOeeveÛe jenle veeneR.
peW Ie[eJeÙeeme nJeW nesleW leW Ie[le veeneR Ùee efJeÙeesieeveW ceeCemes jeieeJeleele,
mebleeheleele, og:KeeR nesleele, efJe<eCCe nesleele. meceLeeËÛÙee Âef°keâesveebletve neÛe ceeCemeebÛee
cetKehe&Cee Deens. Deehe}W DeeJeMÙekeâ leW keâle&JÙekeâce& keâjerle jenCeW efvejeUs DeeefCe
lÙeeÛeer HeâUW Øeehle Pee}eR veeneRle cnCetve efJe<eCCe nesCeW efvejeUW. heCe ceeCemeW keâle&JÙe
keâjleele DemeW efomeleW leWefn cecelJeeveW, DeeefCe nW cecelJe Skeâe hejcesÕejeJÙeefleefjkeäle
keâes"Wefn jeKeCeW og:Kee}eÛe keâejCeerYetle "jCeejW Demeles.
82 ceveesyeesOe
Ùee M}eskeâebleer} efJeÙeesie MeyoeÛee DeLe& ce=lÙeg Demeeefn keâjCeW MekeäÙe Deens.
kegâCeeÛÙeeefn ce=lÙetveW DemeW Meeskeâekegâ} nesTve peeCeW nWefn De%eevecet}keâÛe Deens.
Ùee ceeieÛÙee 4-5 M}eskeâeble meceLeeËveeR ceeveJeer MejerjeÛeer, heÙee&Ùeeves mebmeejeÛeer
#eCeYebiegjlee DeeefCe lÙeeÛÙee efJeveeMeeÛeer DeheefjneÙe&lee meebefiele}er Deens. DeeflemeeceLÙe&mebheVe
Demetveefn jeJeCeemeejKes og° cejleele. Dehekeâere|le nesTve ve° nesleele. cnCetve og°
JeemeveebÛee lÙeeie keâjeJee. DelÙeble Leesj Leesj }eskeâefn keâe}JeMe nesleele DemeW efomele
DemeuÙeeveW ceeCemeeveW keâMeeÛeeefn }esYe Oe¤b veÙes, keâme}eefn Denbkeâej yeeUiet veÙes,
DemeW }#eeble "sJeeJeW DeeefCe keâe}›eâceeveW Mejerj nW mJeYeeJele:Ûe ve° nesCeejW DemeuÙeeveW
Deveskeâ ØekeâejÛÙee JÙeeOeeRveeR, veevee ØekeâejÛÙee og:KeebveeR heeref[}W peele DemeuÙeeveW
keâMeeefJe<eÙeeRefn GieerÛeÛe eEÛelee keâjerle yemetb veÙes. DeeefCe ÙeesiÙe les GheeÙe keâjerle Demetve
Dehesef#ele leW ÙeMe efceUe}s veeneR lej Kesoefn keâjerle jentb veÙes. DeMee vekeâejelcekeâ iees°er
meebietve PeeuÙeeveblej meceLe& ceeCemee}e keâebneR efJeOeeÙekeâ metÛevee keâjerle Deensle. meceLe&
cnCeleele :
cevee jeIeJeWJeerCe DeeMee vekeâes js ~
cevee ceeveJeeÛeer vekeâes keâere|le letb js ~~
peÙee Jee|Celeer Jeso MeeŒeW hegjeCeW ~
leÙee Jee|Celeeb meJe& ner M}eIÙeJeeCeW ~~18~~
ns cevee ! Skeâe jeceÛebõeJeebÛetve ogmeNÙee keâMeeÛeerefn DeeMee yeeUietb vekeâesme. ceg}W-
yeeUW, Deehles°, vesles-heg{ejer kegâCeer keâecee}e ÙesCeej veeneRle. F&Õeje}e Deehe}smes
keâjMeer} lej leesÛe Skeâ lesJe{e keâesCelÙeeefn ØemebieeR hee"erjeKee cnCetve GheÙeesieer
he[s}. lesJneb DeeMee yeeUieeJeÙeeÛeer Pee}er, YejbJemee OejeJeÙeeÛee Pee}e, lej Skeâe
jeceÛebõeÛeeÛe, F&ÕejeÛeeÛe OejeJee nWÛe Ûeebie}W. F&ÕejeefJeCe keâMeeÛeer DeeMee Oe¤b vekeâes
nW meebieCÙeeble F&ÕejØeehleerefJeCe keâMeeÛeer Dehes#ee Demetb veÙes nWefn ie=nerleÛe Deens.
ØeehebefÛekeâ megKeebvee ØecegKe ceevetve leeR megKeW Jee leeR megKeW hegjefJeCeejeR meeOeveW F&Õejekeâ[s
ceeiele jenCeW nW F&ÕejeÛeer DeeMee ve OejCÙeemeejKeWÛe Deens.
jeceÛebõeefMeJeeÙe Flej meJeeËÛeer DeeMee mees[tve os DemeW cnš}W keâeR keâesCelÙeeefn
ceeCemeeÛeer keâere|le ieeTb vekeâesme ne efveÙece DeesIeeveWÛe Øeehle neslees. keâejCe ceeCemeW peer
keâesCeeÛeer lejer mlegefle keâjleele leer ßeercebleebÛeer, meòeeOeeNÙeebÛeer Jee Øeefle‰e heeJe}suÙee
JÙekeäleeRÛeer keâjleele. Ùee }eskeâebÛeer mlegefle keâ¤ve lÙeebvee mebleg° kesâ}s cnCepes ØelÙe#eheCeW
Jee DeØelÙe#eheCeW mJele:Ûee }eYe meeOeleeb Ùeslees nW cece& JÙeJenejer ceeCemeeme hekeäkeWâ
"eTkeâ DemeleW. lÙeecegUW Yejcemee" ieewjJeeÛÙee MeyoØeÙeesieeveW ceevehe$eeÛeer Jee mlegleerÛeer
efJeJejCe 83
Yee<ee Deesmeb[tve Jeenles Ùeeble Skeâ ØekeâejW }eÛeejer Deens. mJeeLe&}bhešlee Deens. leer
ÙeesiÙe veJns. ceeCemeeÛeer mlegefle keâ¤b veÙes DemeW cnCeCÙeeble, iegCe«eenkeâlee Demetb veÙes,
keâewlegkeâ keâ¤b veÙes, Deeoj yeeUietb veÙes, Jee pes KejesKejerÛe Ûeebie}W Deens lÙeeÛee ØeÛeej
keâ¤b veÙes DemeW cegUeRÛe veeneR. heCe ceeCemeW mlegefle keâjleele leer Ùee YeeJevesveW keäJeefÛeleÛe.
SjJeeR DeIeUheIeU JeeieCeejeR, yees}CeejeR, ceeCemeWefn KeNÙee iegCe«eenkeâlesÛÙee ØemebieeR
ke=âheCeentveefn ke=âheCe nesleele. ceie lÙeebÛÙee keâesMeeble "erkeâ, yejW Ùee JÙeefleefjkeäle peCetb
Meyo GjleÛe veeneRle. Ûeebie}W, Gòece, Glke=â° ns Meyo peCetb lÙeebvee De%eele Demeleele.
meòeeOeeNÙeebÛÙeeheg{W mlegleerÛÙee MeyoebÛeeR keâejbpeeR veeÛeefJeCeejer efJeÉòee KeNÙee iegCe«eenkeâlesÛÙee
meceÙeeR og<keâeUer Dees{ŸeeØeceeCeW keâesj[er he[les. heCe celmejeheesšeR eEveoe keâjleebvee cee$e
ØeefleYes}e heebef[lÙeeÛee yenj Ùeslees.
DeeheuÙee hejbhejsceOÙeW iegCe«eenkeâlee JepÙe& ceeve}s}er veeneR. G}š meppeveeÛeer
JÙeeKÙee keâjleebvee Yele=&njerveW ``hejiegCehejceeCegb heJe&leerke=âlÙe efvelÙeb ~ efvepeùefo
efJekeâmevle: meefvlemevleefkeâÙevle: ~~'' DemeWÛe cnš}W Deens. meppeve mJele:Ûes iegCe
meebieleÛe veeneR. lees JeCe&ve keâjlees ogmeNÙeeÛÙee iegCeebÛeW DeeefCe kesâJeU lÙeecegUWÛe lees
mJele: iegCeJeeved DemeuÙeeÛeW }eskeâebÛÙee }#eeble ÙesleW DemeWefn Yele=&njerveW cnš}W Deens.
lesJneb meceLeeËÛÙee JeÛeveebletve iegCe«eenkeâlee JepÙe& ceeveeJeer DemeW mecepeCÙeeÛeW cegUeRÛe
keâejCe veeneR. meble, meodieg®, meppeve ÙeebÛeer pesJne kesâJneb mebOeer efceUs} lesJneb lesJneb
ceeCemeeveW mlegefle kesâ}erÛe heeefnpes lejÛe Ûeebie}sheCeeÛes mebmkeâej Ie[leer}. }neve
ceg}ebÛeW ÙeesiÙe lÙee ØemebieeR keâewlegkeâ keâjeJeW, lejÛe lÙeebvee Øeeslmeenve efceUs}. heCe
SJe{sÛe vescekeWâ nesle veeneR. kesâ}suÙee DeeefCe ve kesâ}suÙee keâeceeÛeWefn ßesÙe mJele:keâ[sÛe
Dees{tve IesCÙeeÛeer ceeCemeeÛeer ØeJe=efòe Demeles. Demees.
KejesKejerÛe pÙeebÛeer mlegefle keâjeJeer Demes meodiegCe ceeCemeepeJeU efkeâleer Demeleele ?
F&Õej cee$e meJe& meodiegCeebÛee meeiej Deens. cnCetve JesoebveeR, MeeŒeebveeR, hegjeCeebveeR,
meblecenelcÙeebveeR JeejbJeej iegCeieeve kesâ}W Deens leW Skeâe F&ÕejeÛeWÛe. F&ÕejeÛeer mlegefle
keâjCeW nWÛe ßesÙemkeâj Deens.
cevee meJe&Lee melÙe meeb[tb vekeâes js ~
cevee meJe&Lee efceLÙe ceeb[tb vekeâes js ~~
cevee melÙe leW melÙe JeeÛes JeoeJeW ~
cevee efceLÙe leW efceLÙe mees[tefve ÅeeJeW ~~19~~
ceeCemeeÛeer mlegefle keâeb keâ¤b veÙes nW meceLe& Ùee M}eskeâeble meebieleele. ceeCemeeÛÙee
Debieeble yengOee KejW meodiegCe vemeleele. lÙeeÛes iegCe Yeemeleele les heg<keâUoeb De%eeveeveW
84 ceveesyeesOe
eEkeâJee mJeeLee&veW Jee obYeeveW les lÙeeÛÙeeJej }eo}s peeleele cnCetve. heengCee pesJneb
mJeÙebheekeâeÛeer mlegefle keâjlees lesJneb lees heg{ÛÙee pesJeCeeÛeer Ûeebie}er meesÙe keâ¤ve "sJeerle
Demelees FlekeWâÛe. lÙeeÛeW yees}CeW Dece=leemeejKeW Deens, lees peCetb he=LJeer}e veceJeerle
Ûee}lees, ne metÙee&meejKee lespemJeer Deens, ner le®Ceer ÛebõemeejKeer megboj Deens, DemeW
cnCeCÙeeble keâeJÙe Demes} keâoeefÛeled heCe nW keâOeer ÙeLeeLe& "js} keâeÙe ? jefmekeâlee
JÙekeäle keâjCÙeemee"eR Jee Øeefleef‰leheCee meebYeeUCÙeemee"er ceeCemes DemeW keâeneRmeW yees}leele.
JÙeJenejeÛÙee °erves keâebneR ceÙee&oWle DeMee yees}CÙeeÛeer GheÙegkeäleleeefn Deens. heCe
meYÙelesheesšer, efMe°eÛeej meebYeeUCÙeemee"er Demes yees}Ces efvejeUs DeeefCe mJeeLee&mee"er
}eÛeejerveW kegâCeeÛee Yeeš nesCeW efvejeUW. efveoeve hejceeLe&ceeieeËleuÙee meeOekeâeveW lejer
melÙeeÛeer keâebme mees[leeb keâecee veÙes DeeefCe efceLÙee iees°erÛee hegjmkeâej keâjleeb keâecee veÙes.
JÙeJenejeceOÙeW efceLÙee DeeefCe DemelÙe ns oesve Meyo meeceevÙele: meejKÙeeÛe
DeLee&Ûes ceeve}s peeleele. heCe MeeŒeÂ<šŸee lÙeeble Deblej Deens. peW KejW vemetve
KeNÙeemeejKeW YeemeleW leW efceLÙee. oesjerJej YeemeCeeje meehe ne efceLÙee Deens. peW Jemlegle:
pemeW veener lemeW leW De%eeveeveW, ceesneveW, JewÙeefkeälekeâ ogye&}lesveW, YeemeCeW nW efceLÙeeheCeeÛeW
mJe¤he. obYe neefn efceLÙeeÛe. lesJneb melÙeeÛee hegjmkeâej keâjeJee, melÙe DeesUKeeJeW
DeeefCe leW peeCeCÙeeFlekeâer ceve, yegefæ, eEkeâJee FbefõÙeW neR Megæ, meeefòJekeâ DemeeJeeRle
lejÛe melÙeeÛee lÙeeie ve keâjCeW DeeefCe efceLÙee ve mJeerkeâejCeW Ie[tb MekeâleW. melÙe nW
melÙeÛe DeenW. leW lemeWÛe peeCe}W heeefnpes Je meebefiele}W heeefnpes. veJeerve yegefæJeeoeveW
melÙee}e meehes#e "jefJeCeejs leke&â ceeb[}s Deensle les JeemleefJekeâ kegâleke&â Deensle.
meehes#elee melÙeeÛÙee ef"keâeCeeR vemetve leer leW DeesUKeCeeNÙee Je heenCeeNÙeeÛÙee ef"keâeCeeR
Demetb Mekeâles. heCe leer JÙekeäleeRle}er GCeerJe Deens. lees FbefõÙe-ceveyegæerÛÙee ef"keâeCeÛee
oes<e Deens. peW melÙe ef$ekeâe}eyeeefOele DeeefCe efvejhes#e leWÛe JeemleefJekeâ melÙe nesÙe.
melÙee}e mLe}keâe}eÛeW Jee heenCeejeÛÙee ÙeesiÙeeÙeesiÙelesÛeW yebOeve Demetb Mekeâle veeneR.
yegefæceOÙeW jpeesiegCe, leceesiegCe veme}s, ceveeceOÙeW mJeeLe& veme}e, FbefõÙeebvee Deemeefkeäle
veme}er cnCepes melÙeeÛeW oMe&ve menpeheCeW nesles DeeefCe DeMeer JÙeefkeäle peW heenleW, peW
meebieles leW DeeheuÙee}e keâUle veme}W lejer melÙeÛe DemeleW. YeieJeeved ßeerke=â<CeemeejKes
hetCee&Jeleej DeeefCe %eevesÕejebmeejKes cenelces ner Ùee melÙeJeeoeÛeer GoenjCeW.
heCe ceeCemee}e melÙe ®Ûele veener, meesmele veener, Keje DeefYeØeeÙe yengOee
keâesCee}eÛe vekeâes Demelees. KejW yees}CeeNÙee}e efce$e efceUleer} nW keäJeefÛeleÛe Ie[leW.
JÙeJenejebleer} efMe°eÛeej keâeÙe Demeleer} les Demeesle keâejCe les KeNÙee DeLee&veW heeUCeW
nW HeâejÛe DeJeIe[ Deens.
efJeJejCe 85
melÙeb yeÇtÙeeled efØeÙeb yeÇtÙeeled ve yeÇtÙeeled melÙeceefØeÙeced ~
efØeÙeb Ûe veeve=leb yeÇtÙeeled S<e Oece& meveeleve: ~~
KejW yees}eJeW, }eskeâebvee DeeJe[s} DemeW yees}eJeW, DeeJe[Ceej veeneR les KejW
Deme}W lejer yees}tb veÙes, DeeJe[leW cnCetve KeesšW meebiet veÙes. ner KejesKejÛe leejsJejÛeer
keâmejle Deens. ner Heâkeäle ``ve yeÇtÙeeled ceewveceeßeÙesled'' ne efveÙece heeUCeeje}eÛe
meeOes}. ØelÙe#e DeeÛejCÙeeÛÙee JesUeR DeefØeÙe melÙeefn meebieeJeW }eieles. lej ØemebieefJeMes<eer
efØeÙe DemeW DemelÙeefn yees}eJeW }eieles. DeefØeÙe melÙeeÛeeR GoenjCeW osCÙeeÛeW keâejCe
veeneR. ceeCetme heg<keâU JesUeb DenbkeâejeveW lej, keâebneR JesUeb lejer keâle&JÙehee}veeÛÙee
YeeJevesveW DeefØeÙe DemeW melÙe yees}le DemeleesÛe. }eÛeejerveW Je mJeeLee&mee"eR yees}uÙee
peeCeeNÙee efØeÙe DemelÙeeÛee efve<esOe ceeieÛÙee M}eskeâebleer} mlegleerÛÙee ØekeâjCeeble Dee}eÛe
Deens.
MeeŒekeâejebveer melÙeeÛeer keâmeesšer `efnle' ner meebefiele}er Deens. ``ÙeodYetleefnlecelÙevleb
leled melÙeefceefle OeejCee.'' cee$e efnle cnCepes pes mJeeLe& meeOetve osCeejs Jee Deeheelele:
megKeeJen JeešCeejW les veJns. pes ßesÙemkeâj, heefjCeeceer }eYeoeÙekeâ, Jemlegle: keâuÙeeCekeâejkeâ
leW efnle DeeefCe ØemebieefJeMes<eeR Ùee efnleemee"eR Jej Jej efomeCeeNÙee Jee YeemeCeeNÙee
DemelÙeeÛeeefn DeJe}bye keâjeJee }eielees. vegkeâlÙeeÛe Ûee}tb yees}tb }eieCeeNÙee }neve
yee}keâeÛes keâewlegkeâ pej lÙeeÛeer DeeF& keâjCeej veener lej ceg}eÛeer Øeieefle nesCeW MekeäÙeÛe
veener. ceg}b Jes[ŸeeJeekeâ[Ÿee jsIeesšŸee keâe{leW DeeefCe ØeejbYeer lejer DeeF&}e cnCeeJes
}eieles, Jee ! keâeÙe Úeve ef}efn}W Deens ! ceg}eÛes heesš efyeIe[t veÙes DeMeer FÛÚe
Demes} lej }e[t }heJetve "sJeeJes }eieleele DeeefCe mebhe}s cnCetve meebieeJeW }eieles.
efJeefnjerpeJeU peeT ÅeeJeÙeeÛeW vemes} lej peeTb vekeâes lesLeW yeeieg}yeesJee Deens DemeW YeÙe
Iee}eJeW }eieles. nW meJe& JejJej heenleeb KeesšsÛe Deens, efceLÙeeÛe Deens. heCe ÙeecegUW
efvecee&Ce nesCeejer meehes#elee JÙekeäleerÛeer Deens nW }#eeble "sJe}s heeefnpes.
ns }#eeble ve IesleuÙeecegUW DenbkeâejeveW mJele:}e vÙeeÙeeÛee peCetb cete|leceble DeJeleej
mecepeCeejs DeefleMeneCeW, ßeerke=â<Cee}e Deveskeâ Øemebieer ot<eCesW osle Demeleele. heCe
ßeerke=â<CeeÛÙee Jele&veeÛeer keâmeesšer hejeref#eleeÛÙee pevceeÛÙee efveefceòeeves }eie}s}er Deens
DeeefCe lejer ßeerke=â<Cee}e oes<e osCeW nW efceLÙee hegjmkeâejCeWÛe Deens. les keâjlee keâecee veÙes.
ogmeNÙeeÛeer eEveoe keâjleevee Jee oes<e oeKeJeleevee ceveg<Ùe efpelekeâe peeie=le DemeuÙeeÛee
Jee keâebšskeâesjheCeeÛee DeeJe DeeCelees eflelekeâe lees mJele:ÛÙee GCeerJee }#eeble IesCÙeeÛÙee
keâeceeR o#e Demelees keâeÙe? ÙeeÛeeefn efJeÛeej keâjCeW DeeJeMÙekeâ Deens. ogmeNÙeeÛes Debieer
veme}s}s oes<e lÙeeÛesJej }eoCeeje ceeCetme mJele:ÛÙee Pee}suÙee Ûegkeâe Jee Deme}suÙee
GCeerJeeefn Dee«enhetJe&keâ DeceevÙe keâjerle Demelees. DeeheuÙee mJeYeeJeeÛes Jee ke=âlÙeeÛes
86 ceveesyeesOe
veevee Øekeâejebveer meceLe&veÛe keâjerle Demelees. Deehe}W Ûegkeâ}W Je DeeheuÙeeble oes<e Deensle
Demes lÙeeme keâOeer JeešleÛe veeneR. DeieoeR efpeJneàÙeeÛÙee DeefOekeâejer DeehleeveW,
meefvce$eeveW Jee pÙee}e lees DeeheCe nesTve ieg® ceevelees lÙeevesefn oeKeefJe}suÙee Ûegkeâe
ceeCemee}e ceeveJele veeneRle, DeeJe[le veeneRle. lÙeeÛeeefn jeieÛe Ùeslees. oes<e oeKeefJeCeeje
Ûeebie}e efJeÉeve DeeefCe kegâMe} Jekeälee Demes} lej ceeCetme SkeâJesU efve®òej nesF&}
heCe lejer lÙee}e ceeie&oMe&keâeÛeW meebieCeW hešCeej veeneRÛe. Jemlegle: Pee}suÙee Ûegkeâe
DeeheCe nesTve }#eeble ÙesCes, efveoeve keâesCeer meebefieleuÙee lej ceeskeâàÙee ceveeveW ceevÙe
keâjCeW Je ve mebleeheleeb, ve Jewleeielee hegvejefhe lÙee Jee leMee Ûegkeâe neletve Ie[Ceej
veenerle ÙeeÛeer o#elee IesCes nWÛe ceeCemeeÛÙee ØeieleerÛeW meeOeve Deens. heCe ùoÙeeble Iej
keâ¤ve yeme}s}e Denbkeâej Flekeâe ye}Jeeved Demelees keâeR lees melÙeeÛeW Kejs %eeve nesTÛe
osle veener. DenbkeâejecegUW pes Jeešles leW JeešCeW ÙeLeeLe& vemeleW. nW }#eele IÙeeJes cnCetve
meceLe& ‘melÙe leW melÙe JeeÛes JeoeJes DeeefCe efceLÙe les efceLÙe mees[tve ÅeeJeW’ DemeW
Dee«eneves meebiele Deensle.
Ûetkeâ ner ÛetkeâÛe. DehejeOe ne DehejeOeÛe. lÙeeÛes }neve-cees"sheCe ceeveCeW meehes#e
Deens. Jeerj hejMegjeceebÛeer ceelee DeeefCe cene|<e peceoiveeRÛeer helveer cenemeeOJeer jsCegkeâe
efnÛee efMejÛÚso pÙee DehejeOeemee"er peceoiveeRveer keâjefJe}e lÙeeÛes mJe¤he Flekesâ legÛÚ
DeeefCe veieCÙe nesles keâer efleÛÙee lÙee mJeeYeeefJekeâ YeeJeves}e DehejeOe cnCeCeWefn
DeefleMeÙeeskeäleerÛeW "jeJeW. De}erkeâ[s lej DeeheCe Ùeehes#ee efkeâleerlejer hešerveW oes<eemheo
DemeCeeNÙee Iešveebvee `Ùeele keâeÙe efyeIe[}s?' `Ùeeves keâeÙe nesles?' DemeWÛe menpeheCeeveW
cnCele Demelees. `keâekeâ[erÛÙee Ûeesjer}e HeâeMeerÛeer efMe#ee ÙeesiÙe veener' DeMee DeLee&Ûeer
ceje"erceOeW Skeâ cnCe Deens. jsCegkesâ}e peW Jeeš}s les keâekeâ[erÛeer Ûeesjer cnCeCÙeeFlekeäÙee
heeleUerJejefn ÙesCeW MekeäÙe veener DeeefCe lejer peceoiveerveW DeeheuÙee helveer}e, meeOJeer
helveer}e JÙeefYeÛeeefjCeer DeMee IeeCesj[Ÿee veeJeeves mebyeesOe}W DeeefCe efMejÛÚsoeÛeer efMe#ee
"es"eJe}er. mJele: ceele=Yekeäle heg$eeveW efhelÙeeÛeer Dee%ee cnCetve leer keâeÙe&JeeneRle DeeCe}er.
Ùee Dee%eeOeejkeâheCeeveW peceoefive ØemeVe Pee}s DeeefCe hejMegjeceeme Jej ceeie cnCee}s.
hejMegjece cnCee}s–ceePÙee DeeF&me peerJeble keâje. peceoiveeRveer ØemeVe ceveeves leer ceeieCeer
ceevÙe kesâ}er. jsCegkeâe efpeJeble Pee}er heCe lÙee Leesj Œeerves SJe{ŸeeMee }neve, Deieoer
veieCÙe DeMee DehejeOeemee"eR ›etâj efMe#ee "es"eJe}er cnCetve peceoiveeRvee oes<e efo}e
veeneR. G}š Deehe}er Ûetkeâ }neve veJnleer, lÙeeÛeW ns ÙeesiÙe ØeeÙeef§eòe efceUe}W DemeWÛe
efle}e Jeeš}W. lÙeecegUsÛe leer osJelee cnCetve JeboveerÙe, hetpeveerÙe "j}er. ceentj nW
jsCegkesâÛes mLeeve heefJe$e #es$e "j}W. ßeerefJe<CegoemeemeejKes Leesj DeefOekeâejer efleÛes DevevÙe
Yekeäle Pee}s.
efJeJejCe 87
mJele:ÛÙee neletve Ie[}suÙee cees"Ÿeeble cees"Ÿee Ûegkeâebveeefn efvejefvejeàÙee keâejCeemee"eR
meceLe&veerÙe ceeveCeejebÛeer peele DeeefCe ceveg<Ùe mJeYeeJeeÛee efJeÛeej keâjleeb JÙeJenejle:
lejer DeieoeR veieCÙe Deme}suÙee oes<eebveeefn Megæ leeefòJekeâ YetefcekesâveW keâ"esj efMe#esmeefn
ÙeesiÙe ceeveCeeNÙeebÛeer Je=efòe Ùeebleer} Deblej }#eeble IesCÙeeveWÛe ceveg<Ùe DeOÙeeeflcekeâÂ<šŸee
Øeiele nesCÙeeÛeer MekeäÙelee Deens.
JÙeJenejeble Jeeieleebvee Flekeâe met#ce, Flekeâe keâ"esj keâebšskeâesjheCee Jee Flekeâer G«e
melÙeefve‰e DeJe}befyelee ÙesCeej veeneR nW KejWÛe; heCe lÙeeceOÙeW És<eyegefæ, oebefYekeâlee,
je#emeer mJeeLe& Jee }eÛeejer vemeeJeer, SJe{W lejer ceevÙe kesâ}WÛe heeefnpes. meYÙelee,
meewpevÙe, efMe°eÛeej mecepetb Mekeâlees. ogmeNÙee}e megOeejCÙeeÛeW GòejoeefÙelJe pÙeeÛÙeeJej
ØelÙe#eheCeW meesheJe}W ies}s}W veeneR Jee ogmeNÙeeÛeer megOeejCee keâjCeW nW pÙeeveW peerJevekeâeÙe&
Jee JeÇle cnCetve mJeerkeâej}s}W veeneR lÙeeveW meewpevÙe DeeefCe meYÙelee ÙeebÛeWÛe hee}ve
keâjeJeW. ceie melÙeJeeoe}e Lees[erMeer cegj[ Iee}eJeer }eie}er lejer Ûee}s}. melÙeJeeoeÛÙee
veebJeeKee}er Jee mhe°JekeälesheCee DemeeJee cnCetve meewpevÙeeÛee Ieele keâjCeeje HeâškeâUheCee
ns JÙeJenejMetvÙelesÛeWÛe }#eCe ceeve}W heeefnpes. KeNÙee, efve:mhe=n JÙekeäleer}e keâebnerefn
MeesYeles. leesÛe DeeJe Flej mJeeLe&hejeÙeCeebveeR DeeCetb veÙes. lÙeebveeR kesâJeU mJele:ÛÙee
megOeejCesÛee efJeÛeej keâjeJee. Kejer efve:mhe=n ceeCemeW HeâškeâU DemeleeleÛe Demes veeneR.
}eskeâebceOÙeW pees HeâškeâUheCee Dee{Ulees lees yengOee meòee DeeefCe mebheòeerveW Ùegkeäle
DemeCeeNÙee Denbkeâejer JÙekeäleerceOeW. cnCetve DeeheuÙee ØeieleerhegjleW heneJeW. meewpevÙe nW
DeelceefJekeâemee}e meneÙÙekeâ Deens.
Jemlegle: ogmeNÙee keâesCee}e megOeejleeb ÙesleÛe veeneR. kegâCeer keâesCeeÛeW Sskeâle veeneR.
cen<eea JÙeemeebmeejKÙee Leesj cenelcÙee}eefn, Øe%eeJeble heg®<ee}eefn, ceePeW kegâCeer Sskeâle
veeneR DemeWÛe cnCeeJeW }eie}W, lesLeW meeceevÙeebÛeer keâeÙe keâLee? lesJneb ogmeNÙeeÛÙee
yeeyeleeRle melÙeJeeoer DemeCÙeeÛeW keâejCeÛe veeneR. ÙeeÛe °erveW ``keâemeÙee iegCeoes<e
Jeevetb DeeefCekeâeÛes ~ cepe keâeÙe lÙeeÛeW GCeW Deens ~~'' Demes meble cnCeleele.
megOeejCeW MekeäÙe Deens Heâkeäle Deehe}W DeeheCee}e. lesLeW cee$e melÙe keâeÙe DeeefCe efceLÙee
keâeÙe ÙeeÛee keâjleeb ÙesF&} lesJe{e met#ce efJeÛeej keâjeJee DeeefCe efceLÙeeÛeej šeUtve
melÙeefve‰ nesCÙeeÛee Dene|veMe ØeÙelve keâjeJee.
yent eEnhegšer nesFpes ceeÙeheesšeR ~
vekeâes js cevee Ùeelevee les efÛe cees"er ~~
efvejesOeW heÛes keâeWef[}W ieYe&Jeemeer ~
DeOeescetKe js ogKe lÙee yeeUkeâemeer ~~20~~
88 ceveesyeesOe
YeieJebleebveer ieerlesÛÙee 13 JÙee DeOÙeeÙeeble %eeve keâMee-keâMee}e cnCeeJeW leW 18
}#eCeebveeR meebefiele}s}W Deens. lÙeeble pevcece=lÙegpeje-JÙeeefOeog:Keoes<eevegoMe&ced
(Ye. 13~8) DemeW Skeâ %eeve}#eCe meebefiele}W Deens. lÙeeble heg{ÛÙee efleIeebÛeWefn pevce
nWÛe cetU keâejCe DemeuÙeecegUW pevceeÛeeR og:KeW Je pevceeÛes oes<e }#eeble Iesle}s lej
heg{er} meJe&Ûe og:KeoeÙekeâ ØeJeemeeÛee heefjnej nesCeW MekeäÙe DemeuÙeeveW hegvneb pevceÛe
ÙesCeej veeneR DeMeer o#elee ceeCemeeveW IÙeeJeÙeeme nJeer. keâejCe Skeâoeb pevce mJeerkeâej}e
keâeR ceie peje, JÙeeefOe DeeefCe ce=lÙeg ns DeheefjneÙe& Deensle. DeelcenlÙee ne lÙeebletve
megšeJeÙeeÛee ceeie& veeneR. keâejCe lees Ieesj DehejeOe Deens. leg®bieebletve heUtve peeCeW nW
pemeW MeemekeâerÙe #es$eeble ob[veerÙe ceeve}W peeleW lemeWÛe DeOÙeeeflcekeâ #es$eeble DeelcenlÙesÛeWefn
Deens. lesLeW pemeW leg®bieebletve heUtve peeCeeNÙee ceeCemee}e ceeieer} meJe& efMe#ee Je heUtve
peeCÙeeÛÙee DehejeOeeyeö} hegvneb DeefOekeâ efMe#ee YeesieeJeer }eieles lemeWÛe DeelcenlÙesveblej
nesles. heg{Ûee pevce Ûegkeâle veeneR. lÙeeble Gj}s}s Yeesie YeesieeJes }eieleeleÛe DeeefCe
DeelcenlÙesÛeW heelekeâ efMejeJej yemeuÙeeveW lÙeeÛeWefn ØeeÙeef§eòe DeefOekeâ og:KeYeesieeÛÙee
¤heeveW IÙeeJeWÛe }eieleW.
peje, JÙeeefOe, ce=lÙeg Ùee ØelÙe#eheCeW DevegYeJeeme ÙesCeeNÙee DeeefCe DebJeleerYeeWJeleerefn
ØelÙeneR GIe[heCeW efometb MekeâCeeNÙee DeJemLeebÛeer, lÙeeleer} oes<eebÛeer DeeefCe og:KeeÛeer
peMeer ceeCemee}e mhe° keâuhevee Demeles Jee ÙesTb Mekeâles, leMeer efmLeleer pevce Ùee
DeJemLesÛeer veeneR. heCe leerÛe Flejebvee cetU keâejCe DemeuÙeeveW meceLe& pevceoMesÛeW
mJe¤he Ùee M}eskeâeceOeW mhe° keâ¤ve meebiele Deensle.
pes DevegYeJe}W Jee JeejbJeej efome}W, lÙeeveW lejer ceeCetme keâes"W MeneCee neslees?
Skeâ yegæeÛee lesJe{e DeheJeeo. lÙeeveW lesJe{W jLeeletve peeleebvee Skeâ JÙeeefOe«emle, Skeâ
Je=æ, Skeâ Øesle heeefn}s DeeefCe efhelÙeeveW DelÙeble megKeeble Jee{efJe}suÙee Ùee megkegâceej
DeeefCe megKeer jepeheg$eeveW meejLÙeeme efJeÛeej}W nW keâeÙe Deens? meejLÙeeveW meebefiele}W–
ØelÙeskeâ ceeCemeeme Ùee DeJemLeebletve peeJeWÛe }eieles DeeefCe lÙeeÛe#eCeeR ieewleceeveW mebmeejeleer}
meJe& megKeW DeeheuÙee neleeveW yeepetme mee¤ve, pÙeecegUW Ùee Deeheòeerletve le¤ve peeleeb
ÙesF&} Demee ceeie& MeesOetve keâe{CÙeeÛee ØeÙelve kesâ}e. }ewkeâjÛe ÙeMeesOejsmeejKeer
le®Ce, megboj, mee}me helveer DeeefCe jeng}emeejKeW jepeeEye[W keâesJeUW heesj ÙeebÛee lÙeeie
keâ¤ve lees lehe§eÙexmee"eR DejCÙeeble efveIetve ies}e. meeceevÙe ceeCemeeÛeW DemeW nesle veeneR.
heg{ÛÙeeme "WÛe }eietve ceeieÛÙeeveW MeneCeW JneJeW SJe{e efJeJeskeâ lees oeKeJeerle veenerÛe
heCe mJele: "WÛee Keele Demeleebveeefn MeneCee nesle veeneR. DemeW }#eele DeeuÙeeveW
pevekeâuÙeeCeeÛeer leUceU Deme}suÙee mebleebveeR DeeheuÙee Jee*dceÙeebletve pevceoes<eeÛeW,
pevceog:KeeÛeW DeveskeâJesUeb meefJemlej JeCe&ve keâ¤ve "sJe}W Deens.
efJeJejCe 89
De}erkeâ[er} keâebneR veJeerve }eskeâebvee, efJeMes<ele: veJeefJeÛeejebÛÙee yegefæJeeÅeebvee,
mebleebveeR kesâ}s}W nW JeCe&ve yeerYelme, efkeâUmeJeeCeW, Decebie} cnCetve Dee#esheen& JeešleW.
lÙeemebyebOeerÛeer lÙeebÛeer Yetefcekeâe les cees"Ÿee Dee«enerheCeeveW ceeb[erleefn Demeleele. lÙeebleer}
lÙeebÛeW heefn}W cnCeCeW DemeW keâeR pÙee leNnsÛÙee og:KeeÛeW keâesCee}eefn Lees[smeWefn mcejCe
Demele veeneR lÙeeÛeW JeCe&ve keâ¤ve heg{ÛÙee mebhetCe& peerJeveeefJe<eÙeeR eflejmkeâej efvecee&Ce
keâjCeW ne mebleebÛee ØeÙelve vewjeMÙe hemejefJeCeeje DeeefCe cnCetveÛe Ieelekeâ Deens. Ùee
Deveg<ebieeves ceie yegefæJeeoer Flejefn Dee#eshe Iesle Demelees. ieYee&le Demeleebvee yee}keâe}e
Jesovee nesleele nW ceeveCÙeeme lejer hegjeJee keâeÙe Deens? DemeWefn lÙeebÛeW cnCeCeW Demeles.
heCe ieYeeËle Demeleebveeefn yee}keâe}e Heâej Jesovee Demeleele, nW Deef}keâ[er} MeeŒe%eebveeRefn
ceevÙe kesâ}W Deens. ogmejW DemeW keâeR pÙeeÛeW mcejCe veeneR, peeCeerJe veeneR, lÙeeÛeW
JeeF&šheCe pej veekeâejeJeÙeeÛeW Demes} lej Jes[Ÿee}e yejW keâjCÙeeÛeW ØeÙelve mees[tve efo}s
heeefnpesle.
yengOee keâesCelÙeeefn Jes[Ÿee}e DeeheCe Jes[s Deenesle nW hešle veeneR. DeeefCe lÙeeJej
kesâ}s peeCeejs GheÛeej lÙeeme ceeveJele veeneRle. G}š og:KeoeÙekeâ Jeešleele. lejerefn
meceepeeble MeneCee cnCeefJeCeeje mecegoeÙe Jes[ŸeeJej GheÛeejebÛes ye}elkeâej keâjerleÛe
Demelees. DehejeOÙeeveW mJele:Ûee DehejeOe, DehejeOe cnCetve mJeerkeâej}e lejÛe lÙee}e
efMe#ee ÅeeJeer; DevÙeLee lÙee}e oes<ecegkeäle ceeveeJeW, nW keâesCelÙee meceepeeble Ûee}CÙeemeejKeW
Deens. 4-5 Je<eeËÛeW cet} jesieeveW heer[}W Deme}W lej lÙeeÛÙeeJej heLÙe }eoeJeW }eieleW.
leW keâjeJeW keâeR veeneR nW lÙeeÛÙeeJej meeWheJetve Ûee}le veeneR. pevceeÛeW oes<e meebiet vekeâe
cnCeCeeNÙee yegefæJeeÅeebveeR ÙeebÛeer GòejW MeesOe}eR lej mebleebÛeer Yetefcekeâe ÙeesiÙe DemeuÙeeÛes
keâUCÙeeme De[ÛeCe he[Ceej veeneR.
ogmeje Skeâ efJeÛeej Demee Demelees keâeR pevcee}e ÙesCÙeeÛeer peer Øeef›eâÙee Deens, leer
efvemeie&efmeæ mJeeYeeefJekeâ DeMeerÛe DemeuÙeeveW DeheefjneÙe& Deens. lesJne efleÛes oes<e, ns
oes<e cnCetve ceeveCÙeeble DeLe& veener. mebleebveeR leW kesâ}W Deens cnCetve leW Ûetkeâ Deens.
Ùeebleer} DeheefjneÙe&lesÛee pees DebMe Deens lees keâebneR DebMeer ÙeesiÙe Deme}e lejer hetCe&heCeW
GefÛele veeneR. DeheefjneÙe&lee Øeef›eâÙesme DeejbYe PeeuÙeeveblej Deens. Øeef›eâÙeeÛe DeheefjneÙe&
veeneR. leòJe%eeveeØeceeCeW pevceeÛeW og:Ke hegvneb YeesieeJeÙeeme ve }eieCeW ner iees° ceeCemeeÛÙee
mJeeOeerveÛeer Deens. pÙeebvee hegvepe&vce veekeâejeJeÙeeÛee Deens lÙee ÛeeJee&keâceleevegÙeeÙeebÛeer
iees° efvejeUer. lÙeebÛee efJeÛeej ÙesLeW keâjleeb ÙesCeej veeneR.
Skeâeoer iees° DeheefjneÙe& Demes} heCe lÙeecegUW leer Ûeebie}er "jle veeneR DeeefCe
DeheefjneÙe& cnCetve Ûeebie}er Jeešleebefn keâecee veÙes. ce}cet$eeble }esUCeW Ûeebie}W veeneR.
}neve cet} ce}cet$eeble }esUles Je lÙeeefn efmLeleeRle leW nele heeÙe ne}Jeerle nbmele
90 ceveesyeesOe
efKeoUle DemeleW. Lees[W cees"W Pee}W lej leW efJe‰eefn efÛeJe[leW. heCe MeneCeer DeeF&, o#e
DeeF&, lÙee}e lemeW keâ¤b osle veeneR. ceg}e}e }iesÛe mJeÛÚ keâjles. keâoeefÛeled lÙeeÛÙee
FÛÚsefJe®æ leer mJeÛÚlee lÙeeÛÙeeJej }eoles. cet} Dee›eâesMe keâjerle Demeles DeeefCe
DeeF& lÙee}e OegJetve hegmetve mJeÛÚ keâjerle Demeles. keäJeefÛeled ceejlesefn. ceg}e}e pes
JeeF&š, JeeF&š cnCetve peeCeJele veeneR, G}š DeeF&}e peW Ûeebie}W JeešleW leW ceg}e}e
DeeJe[le vemeleebveeefn DeeF& ceg}eJej }eoles. heCe ner iees° Ûeebie}er veeneR DemeW
yegefæJeeoer cnCele veeneRle. keâeneR efJeef#ehle ceevemeMeeŒe%eebÛeer Skeâebieer, Skeâkeâu}er
Yetefcekeâe mees[}er lej DeeF& ceg}eÛÙee mJeÛÚlesÛeer keâeUpeer Iesles ner iees° meceepeeveW
DeeefCe DeejesiÙeMeeŒeevesefn DeeJeMÙekeâ DeMeerÛe ceeve}s}er Deens.
nerÛe efmLeefle pevceeÛÙeeefn JeCe&veeÛeer Deens. cnCetve pevcee}e ÙesCÙeemee"eR YeesieeJÙee
}eieCeeNÙee DeJemLeebvee meble Ûeebie}s ceeveerle veeneRle Je ceeCemeeveW lÙee Øemebieeletve
megškeâe keâ¤ve IÙeeJeer Demee lÙeebÛee GheosMe Demelees. DeheJeeo kesâJeU ceeveJeer keâuÙeeCeemee"eR
DeefleMeÙe Goeòe peerJeve peieCÙeeÛÙee DeJeleejkeâeÙee&Ûee. heCe lees meboYe& mJeleb$e Deens.
Ùee JeCe&veeÛee lÙeeÛÙeeMeer keâebneR mebyebOe veeneR. pevcece=lÙetÛÙee heeMeebletve megšCeW Ùee}eÛe
DeeheuÙeekeâ[s cees#e cnš}W peeleW Je cees#e neÛe hejce heg®<eeLe& Deens. ce=lÙetÛÙee
heeMeebletve megšeJeÙeeÛeW Demes} lej pevceeÛÙee heeMeebletve megš}s heeefnpes DevÙeLee ``cejCeb
Øeke=âefle: MejerefjCeeced'' ne efveÙece meeJe&ef$ekeâ DeeefCe ef$ekeâe}eyeeefOeleÛe Deens. DeeefCe
lÙeecegUW hegvneb pevcee}e ve ÙesCeW neÛe lÙeeJejÛee Skeâcee$e Keje GheeÙe Deens.
keâebneR DeJemLeWceOÙeW DeeheuÙee}e nW hešleW. peerJeve vekeâes JeešeJeW DeeefCe mebhe}W lej
yejW Pee}W DemeW cnCeeJeW Demes Øemebie ceeveJeer peerJeveeble Ie[leele keâeR veeneR? Goe.
DeOeeËieJeeÙetÛÙee efJekeâejeveW efJekeâ} Pee}s}e ceveg<Ùe keäJeefÛeled Je<ee&vegJe<e& peielees, lÙee}e
ne}Ûee} keâjleeb Ùesle veeneR, ce}cet$elÙeeieemee"eR DebLe®Ce mees[leeb Ùesle veeneR, ce}cet$eeÛes
Jesie DeeJejleeb Ùesle veeneRle, keäJeefÛeled Dee}s}s keâUleefn veeneRle. Megßet<ee keâjCeejer
ceeCemeW o#e veme}eR, efpeJneàÙeeÛeeR veme}eR cnCepes ceie lÙee jesiÙeeÛes ne} heenJele
veeneRle. Megßet<ee keâjCeeNÙee ceeCemee}e mJele:Ûes peerJeve DemeuÙeeveW lÙee}e, jesiÙeeÛeer
Ghes#ee kesâ}er cnCetve, Heâej oes<eefn osleeb Ùesle veeneR. DeMee efmLeleeRle lees jesieer, efJeJeskeâer
Demes} lej, Deeleeb cejCe Dee}W lej yejW DemeW mJele: cnCele Demelees DeeefCe lÙeeÛÙee
DebJeleerYeeWJeleerÛeW F°efce$eefn ne megš}e lej yejs DemesÛe Øeieš eEkeâJee DeØeieš cnCele
Demeleele. lÙee jesiÙeeÛeW KejW og:Ke hejmJeeOeerveheCeeÛeW DemeleW. pÙee jesiÙeeceOÙeW
hejmJeeOeerveheCee Ùesle veener, eEkeâJee Dee}s}e efve§eÙeeveW Heâej keâeU efškeâle veener, DeMee
®iCeeJemLeWle cejCe yejW DeMeer YeeJevee Deehles°ebvee lejer nesle veener. JesoveebÛÙee leerJeÇlesveW
keâoeefÛeled lÙee jesiÙeeme nesF&}.
efJeJejCe 91
pevce DeeefCe pevceeheemetveÛeW meJe& peerJeve nW KeNÙee DeLee&veW keâOeeRÛe mJeleb$e vemeleW.
GCÙeeDeefOekeâ ØeceeCeeble leW hejleb$eÛe DemeleW. lÙeemee"eR keâesCelÙee vee keâesCelÙee mJe¤heeÛeeR
yebOeveW mJeerkeâejeJeeRÛe }eieleele. DeeheuÙee ceÙee&oebÛeer peeCeerJe "sJeeJeer }eieCeW nW SjJeeR
ieghle cnCetve Øeefmeæ Deme}s}s Skeâ Heâej efJeefÛe$e DemeW yebOeveÛe Deens. cees#e cnCepes
meJe& yebOeveebÛee DeYeeJe Demee efmeæeble DemeuÙeeveW, pevceeÛÙee ceeieesceeie meesmeeJeeR
}eieCeejer yebOeves šeUCeW nWÛe GefÛele DemeuÙeeveW mebleebveeR lÙeeÛeeÛe efJeÛeej meeceevÙeebvee
Ûeebie}er peeCeerJe JneJeer FlekeäÙee mhe°lesveW kesâ}e Deens. cnCetve meceLe& cnCeleele
DeeF&ÛÙee Gojeble Demeleebvee keâeÙe DeJemLee YeesieeJeer }eieles ÙeeÛeW mJe¤he lej }#eeble
IÙee.
KejesKejeRÛe peeCeerJe vemeles cnCetveÛe leW peeCeJele veeneR. peeCeerJe Deme}suÙee
efmLeleeRle leMeer DeJemLee Yeesiele DemeuÙeeÛeer keâuhevee keâ¤ve heneJeer cnCepes mebleJeÛeveebÛeer
ÙeLeeLe&lee mecepes}. mcejCe vemeleW cnCetve yejW JeešleW cnCeCÙeeble keâeÙe DeLe& Deens?
De%eevee}e Jejoeve ceeveCÙeemeejKeWÛe leW Deens. heejceee|Lekeâ Â<šŸee leW keâeÙe GheÙeesieeÛeW?
efnlekeâj keâeÙe Deens leW Skeâoeb "juÙeeveblej lÙeekeâ[s ØeJe=òe keâjCÙeemee"eR ceveg<ÙeeÛÙee
mJeYeeJee}e Devegme¤ve keâebneR iees°er mhe° meebefieleuÙee lej lÙeemee"eR jeie keâeb JeešeJee?
mcejCe jenle veeneR, cnCetve JemlegefmLeefle Keesšer cnCeleeb ÙesF&} keâeb? efnlekeâj lÙeeÛeW
mcejCe ÅeeJeWÛe }eieleW. DeeJe[es ve DeeJe[es, meesÙeerÛeW Demees Jee vemees, leW DeeJeMÙekeâÛe
Demeles. efJeceeve Dee›eâceCeeÛeer keâuhevee osCÙeemee"eR YeeWiee neslees. lÙeeJesUeR keâesCeer
pesJele Demelees, keâesCeer KesUle Demelees, keâesCeer Peeshe}s}e Demelees. meJe& iees°er mees[tve
leUIejekeâ[s heUeJeW }eieles. Deeleeb DeMee heefjefmLeleeRle kegâCeer lÙee YeeWiÙeeJej efÛe[}e
lej lÙee}e efJeÛeejer ceveg<Ùe keâeÙe cnCes}? lÙeeÛe °erveW mebleebÛÙee GheosMeeÛee jeie
OejCÙeeble DeLe& veeneR.
ieYe&Jeemeeble keâeÙe nesleW leW meebieleebvee meceLe& cnCeleele – ieYee&Jeemeeble peerJee}e
Heâej Ùeelevee Demeleele. keâejCe lees efleLeW efMepele Demelees, heÛele Demelees, heCe Jee{
nesCÙeemee"eR Ùee G<CelesÛeer DeeJeMÙekeâleeÛe Demeles. Leb[eRle Jee{ nesle veeneR. Jee{ermee"eR
G<CeleeÛe GheÙeesieer Demeles. OeevÙee}e cees[ ÙesCeW ner SkeâÛe iees° GvneàÙeeble Je
efnJeeàÙeeble keâMeer nesles leW heeefn}W cnCepes nW }#eeble ÙesF&}. ogOeeÛeW oner nesleebveeefn
nWÛe }#eeble Ùesles. ieYee&ÛeW hees<eCe efve DeejesiÙe hetCe&heCeW DeeF&ÛÙee DeenejefJenejeJej
DeJe}byetve DemeuÙeeveW efleveW De%eeveeveW Jee ceesneveW kesâ}s}s efceLÙeeÛeej efleÛÙeehes#eeb,
keâesJeàÙee ieYee&}eÛe DeefOekeâ YeesieeJes }eieleele. nW hejmJeeOeerveheCe HeâejÛe kesâefJe}JeeCeW
Deens. cnCetveÛe meceLe& yent eEnhegšer nesF&pes ceeÙeheesšeR DemeW cnCeleele.
pevceeme Ùesleebvee DeOeescegKe nesTveÛe ÙeeJeW }eieleW. peCet nleeMe hejeYeJeeÛeW nW
92 ceveesyeesOe
Øeleerkeâ. lemeW ve ÙeeJeW lej DeeF&ÛÙee Je mJele:ÛÙeeefn peerJeeme Oeeskeâe efvecee&Ce neslees.
DeieoeR mejUheCeW pevce Pee}e lejer mebkegâefÛele ceeiee&veW yeensj he[CÙeeÛeW peW o[heCe
[eskeäÙeeJej DeeefCe MejerjeJej ÙesleW Je lÙeecegUW pÙee Jesovee nesleele lÙeeefn Deme¢e
cnCeeJÙee DeMeeÛe Demeleele. peeCeerJe vemeuÙeecegUW lÙeebÛeW mcejCe vemeleW FlekeWâÛe.
veevee ØekeâejÛeeR MeŒekeâceX mebceesnve osTve kesâ}eR peeleele. lÙeecegUW MeŒekeâcee&ÛÙee Jesovee
peeCeJele veeneRle. DeLee&led lÙeeÛeW mcejCeefn Demele veeneR. heCe cnCetve keâesCeer MeŒekeâce&
keâjCÙeeÛee Øemebie newmesveW Dees{Jetve Iesle veeneR. leWÛe pevceeÛÙeeefn yeeyeleeRle mecepe}W
heeefnpes.
pevcee}e ÙesCeW vekeâes nW ceevÙe Pee}W lej ceie lÙeebletve megšeJeÙeeÛee ceeie& keâesCelee?
pevceÙeelevee hegvne YeesieCÙeeÛee ØemebieÛe ÙesCeej veeneR nW keâmeW Ie[s} les meceLeË heg{er}
M}eskeâeble meebiele Deensle.
cevee Jeemevee ÛetkeâJeeR ÙesjPeeje ~
cevee keâecevee meebef[b js õJÙeoeje ~~
cevee Ùeelevee Leesj ns ieYe&JeemeeR ~
cevee meppevee YesšJeeR jeIeJeemeer ~~21~~
pevceeveblej cejCe Je cejCeeveblej pevce nW peW efpeJeeÛeW ceeieW DeKeb[heCeW }eie}s}W
Ûe›eâ Deens leWÛe ÙesjPeeje Ùee MeyoeveW megÛeefJe}s}W Deens. ceeveJeer pevcee}e DeeuÙeeveblej
leW ÛegkeâefJeCÙeemee"eR ØeÙelveMeer} DemeCeW nWÛe lÙeeÛeW KejW keâle&JÙeefn Deens. cnCetve
meceLe& Ùee M}eskeâebceOeW pevcece=lÙetÛeW Ûe›eâ, ÙesjPeeje ÛegkeâJe Demes DeeJepet&ve meebiele
Deensle. Ùee ÙesjPeeje efpeJeeÛÙee hee"erMeeR keâMeecegUW }eieleele lÙeeÛeW keâejCeefn, meceLe&
Jeemevee Ùee MeyoeveW meebiele Deensle. keâejCe Jeemevee ÙeeÛe pevceeÛeW keâejCe Demeleele.
``pevce IesCeW }eies JeemevesÛÙee mebies'' ne DeOÙeelceebleer} Skeâ cenòJeeÛee efmeæeble
Deens. Ùee M}eskeâebleer} ÛetkeâJeer ne Meyo osn}er–oerhe vÙeeÙeeveW IÙeeJeÙeeÛee Deens.
GbyeNÙeeble "sJe}s}e efoJee pemee oesvneR KeesuÙeeceOÙeW ØekeâeMe hee[lees lemee ÛegkeâJeer Ùee
MeyoeÛee DeLe&-mebyebOe ceeieÛÙee DeeefCe heg{ÛÙee MeyoebMeeR Deens. Jeemevee ÛegkeâJeer DeeefCe
(lÙee yeUeJej) ÙesjPeejeefn ÛegkeâJeer Demee DevJeÙe Ùee ÛejCeeÛee }eJeleeb ÙesF&}.
keâesCelÙee vee keâesCelÙee lejer JeemeveebÛÙee yeUW ceeCetme keâceX keâjlees Je lÙee ef›eâÙeceeCeebletveÛe
heg{W YeesieeJeW }eieCeejW mebefÛele Je ØeejyOe efvecee&Ce nesleW. cnCetve Jeemevee mees[CeW,
cnCepesÛe nJeW vekeâes mees[CeW nWÛe pevce šeUCÙeeÛeW cetU meeOeve "jleW.
Jeemevee mees[CÙeeÛeW meeceLÙe& ÙesCÙeemee"eR, ceveg<Ùee}e lÙeebÛeW pes mLet} heefjCeece
mebmkeâejebÛÙee ¤heeveW peerJeveeceOeW ØelÙeÙee}e Ùesleele, les mees[CÙeeheemetve DeejbYe keâjeJee
efJeJejCe 93
}eielees. DeeefCe cnCetve meceLe& ogmeNÙee DeesUerceOeW cevee}e Oevemebheefòe DeeefCe ŒeerefJe<eÙeeRÛeW
Deekeâ<e&Ce ÙeebÛee lÙeeie keâj Demee DeeosMe osle Deensle. Ùee DeesUeRleer} meebef[ js nW
ef›eâÙeeheoefn JejÛÙee DeesUeRØeceeCeW oesvnerkeâ[s IÙeeJeÙeeÛeW Deens. keâecevee meeb[er DeeefCe
õJÙeoejeb meeb[er. õJÙeoejebefJe<eÙekeâ keâecevee meeb[er Demeeefn DeLe& lÙee DeesUeRletve Iesleeb
ÙesF&}. heCe efJeYekeäleerÛeer ¤heW mhe° vemeuÙeeveW meebef[ js ef›eâÙeeheo oesvneRkeâ[s mJeleb$eheCeW
IesCeWÛe DeefOekeâ ÙeesiÙe "js}.
lÙeeletve keâecevee ner õJÙeoejshegjleerÛe ceÙee&efole Demeles DemeWefn veener. efkeâlÙeskeâ
JesUe }eskesâ<eCesÛÙee mJe¤heeleer} keâecevee ner DeefOekeâ ye}Jeeved DeeefCe G«eefn Demetb
Mekeâles DeeefCe lÙeeble meppevelesÛÙee ceÙee&oe HeâejMee megšle vemeuÙeeveW ÛeebieuÙee ÛeebieuÙee
ceeCemeebveeefn efleÛee ceesn šeUlee Ùesle veeneR, šeUeJeemee Jeešle veeneR.
DeeheCe meeceevÙele: Jeemevee DeeefCe keâecevee nW Meyo meejKÙeeÛe DeLee&ÛeW mecepelees.
heCe ÙesLeW les lÙeebÛÙee ceOeer} met#ce Deblej ie=nerle Oe¤ve Jeehej}s}s Deensle. Jeemevee ner
cet}Yetle DeeefCe heg<keâU JesUe DeeJeMÙekeâefn Demetb Mekeâles. ÙeeÛe Jeemeves}e pesJneb
DeemekeäleerÛes ¤he Øeehle nesles, Glkeâšlee Ùesles, ceÙee&osÛes Yeeve jenle veeneR, lesJne leer
Jeemevee keâecevesle heefjCele Pee}er Deens DemeW mecepeeJeW. ne Yeso ØekeâejeÛee vemetve
ØeceeCeeÛee Deens.
õJÙeoejebefJe<eÙekeâ keâecevee Ùee DeeheCe meeceevÙele: mecepelees eflelekeäÙee vewmee|iekeâ Je
DeeJeMÙekeâ veeneRle Je cnCetve DeheefjneÙe&efn veeneRle. mebmkeâejeveW, DeYÙeemeeveW, ØeÙelveeveW
lÙeebÛÙee DeemekeäleeRletve megšCeW MekeäÙe Deens. jeceke=â<Ce hejcenbmeebmeejKÙee Deveskeâ Leesj
heg®<eebÛeer Ûeefj$es lÙee°erveW Øeefmeæ Deensle. peW GlkeâšlesveW Jeešles leWefn mees[lee ÙesleW
DemeW }#eele Dee}s cnCepes ceie lÙee ceeveeveW keâceer Glkeâš DemeCeeNÙee FÛÚe
Deekeâeb#ee DeeJejleeb Ùesleer} Demee efJeÕeeme ceeCemee}e Jeešt }eielees. DeeefCe ceie
Jeemevee mees[CeW nWefn meeOeCeW MekeäÙe nesles. heCe ceeCetme–mJele:}e meYÙe DeeefCe
megmebmke=âle mecepeCeeje ceeCetmeefn–Deveskeâ Øekeâejebveer Ùee õJÙeoejebefJe<eÙekeâ keâecevesceOeW
iegjHeâštve ies}s}e Demelees DeeefCe lemeW jenCeW nW lÙee}e jefmekeâheCeeÛeW DeeefCe Yet<eCeeÛeWefn
Jeešle DemeleW. Deveskeâ ØekeâejÛÙee ceÙee&oebcegUW, GCeerJeebcegUW, Jee oewye&uÙeecegUW
õJÙeoejebefJe<eÙekeâ peer DeefYe}e<ee lÙee}e mJele:ÛÙee peerJeveeble ØelÙe#eheCeW hetCe& keâ¤ve Ieslee
Ùesle veeneR leer ceie lees meeefnlÙeeÛÙee, }ef}le Jee*dceÙeeÛÙee ceeOÙeceeletve DevegYeefJeCÙeeÛee
ØeÙelve keâjlees. }ef}le meeefnlÙeeÛeer }eskeâefØeÙelee Jee{les leer ÙeecegUWÛe. ne mebmkeâej
ceveeJej nesCeW Ûeebie}s veener cnCetve lej veejoebveeR DeeheuÙee Yeefkeälemet$eeceOeW ``ŒeerOeve
veeefmlekeâÛeefj$eb ve ßeJeCeerÙeced'' Demee DeeosMe efo}e Deens. mebÙece keâeÙe&Jeenerle ÙeeJee
DemeW JeešCeeNÙee meeOekeâeves veejoerÙe DeeosMee}e ceeve osCeWÛe efnleeÛeW Deens nW efveef§ele.
94 ceveesyeesOe
DeheefjneÙe& JeešCeeNÙee, mJeeYeeefJekeâ JeešCeeNÙee õJÙeoejebefJe<eÙekeâ keâecevee eEpekeâlee
DeeuÙee keâeR ceie keâere|le, meòee, yejW KeeJes, yejW uÙeeJeW, yejW DemeeJeW ÙeebÛÙee efJe<eÙeeRÛÙee
Dehes#ee Ùeeefn šeUCeW Jee efveÙebef$ele "sJeCes menpe MekeäÙe nesleW DeeefCe nW meJe& keâjeJeW
}eieleW leW hegvneb hegvneb YeesieeJÙee }eieCeeNÙee pevcece=lÙetÛeW mebkeâš šeUCÙeemee"eR.
cnCetve meceLe& eflemeNÙee DeesUeRle ceeieÛÙee M}eskeâeble meebefiele}suÙee ieYe&JeemeeÛÙee
ÙeeleveebÛeW hegvejefhe mcejCe keâ¤ve osle Deensle. DeeefCe ceveeves hejcesÕejeMeeR peerJeeÛeer Yesš
Iee}eJeer DemeW peCet ceveeÛeer efJeveJeCeer keâ¤ve meebiele Deensle.
hejcesÕejeÛeW Øesce vemes}, hejcesÕejoMe&veeÛeer Dees{ vemes}, hejcesÕejmJe¤heeÛeW %eeve
vemes}, lej ceie keâesCelÙeeÛe meeOeveebvee ÙeMe cnCetve Ùesle veeneR. kesâ}s}s ØeÙelve JeeÙee
peeleele. Jee GieerÛe JÙeLe& efMeCe}es, efvejLe&keâ keâ° Iesle}s DeMeer peeCeerJe yeeWÛele jentve
ceveg<Ùe Deebletve hejceeLee&heemetve ogjeJelees, DeeefCe ceie Mejerjeves pes keâjerle jenleeW les
šekeâCeW šekeâuÙeemeejKeW keâmeWlejer kesâ}s},W }eo}s}W DeesPes jšeUheCeW Dees{le vesuÙeemeejKeW,
JejJejÛes, kesâJeU Ùeebef$ekeâ mJe¤heeÛes nesles. meceLe& ``YesšJeer'' Ùee Meyoeletve meeOekeâeÛÙee
Deble:keâjCeeleer} hejcesÕejeÛÙee YesšerÛeer Dees{ megÛeJeerle Deensle DeeefCe cevee}e meppeve
cnCetve lÙeeÛee DevegveÙe keâjerle Deensle. KejW cnCepeW cevee}e meppeve cnCeCes ne
Jeolees JÙeeIeele JeešeJee DeMeer JemlegefmLeefle Deens. lÙeeÛee Göb[heCee, lÙeeÛee nó,
lÙeeÛeer ÛebÛe}lee, lÙeeÛee Dees{eU mJeYeeJe, ÙeeÛeW JeCe&ve Depeg&veemeejKÙee mebÙeceer,
meoeÛeejer heg®<eeveWefn kesâ}W Deens. DeeefCe ØelÙeskeâe}e, efJeMes<ele: meeOekeâe}e, ceveeÛÙee
Ùee mJe¤heeÛee DevegYeJe DeeuÙeeJeebÛetve jenle veener. DeMee efmLeleeRle lÙee}e meppeve
cnCeCeW ns kesâJeU DevegveÙeeÛeW JeešCeW mJeeYeeefJekeâ Deens.
ceeies Skeâoe leer. oeoebvee Demee ØeMve efJeÛeej}e neslee keâer meceLeeËmeejKÙee Leesj
mebleebveer cevee}e meppeve cnš}W Deens nW DeeF&veW vee"eU keâejšŸee}e lÙeeÛÙeekeâ[tve
keâece keâ¤ve IesCÙeemee"eR MeenCee ceePee yeeU! cnCetve ieeWpeejeJeW leMee mJe¤heeÛeW
Deens keâeÙe? lesJneb oeoe cnCee}s, lemeW Deme}W lejer efyeIe[}W keâes"W? SKeeÅee
De%eevÙee}e lÙeeÛÙee mJele:ÛÙee keâuÙeeCeemee"eR efnlekeâj iees°erkeâ[s ØeJe=òe keâjeJeW
cnCetve Lees[W Ûe{efJe}W lejer leW F°Ûe Deens. lees keâebneR obYeeÛeej veJns, Jee lÙeeble
JebÛekeâlesÛee oes<eefn veeneR. ceveg<Ùe mJeYeeJeeÛeW leW Skeâ JewefMe<šŸe Deens DeeefCe leW }#eeble
IesTve JeeieCeW mebleebÛÙee peerefJele-keâeÙee&ÛÙee °erveW GefÛele DemeWÛe Deens. heCe DemeW
Deme}W lejer cevee}e meppeve cnCeCÙeeceeieW DeeCeKeer Skeâ YeeJe Deens DeeefCe lees
MeeŒeerÙe mJe¤heeÛee Deens.
ceve ns cegUeble jpeesiegCeer Jee leceesiegCeer veeneR. leW meeefòJekeâ Deens. peW cegUeble
Ûeebie}W DemeleW leWÛe hegvneb ØeÙelveeveW Ûeebie}W keâjCeW MekeäÙe nesleW. ceve nW cegUeble
efJeJejCe 95
meòJeiegCeer DemeuÙeeveW meppeveheCee neÛe lÙeeÛee mJeYeeJe Deens. leW mebmkeâejeveW jpeesiegCeer,
leceesiegCeer nesleW, DeeefCe pevcepevceeÛÙee DeeJele&veebletve hegvneb hegvneb lesÛe jpeesiegCeeefo
mebmkeâej Â{eJele peeleele, DeeefCe ceie peCetb ceveeÛee leesÛe mJeYeeJe Deens Demes Jeeštb
}eieles. Ùeemee"eR meceLe& peCetb cevee}e meppevee cnCetve lÙeeÛÙee cetU mJe¤heeÛeer
DeesUKe keâ¤ve osle Deensle. DeeÙegJexoeves meòJeb ceve: Demes meebietve ``jpemlece§e
cevemeew Éew Ûe oes<eeJegoeùleew'' Demes cnš}s Deens. pevceeves, eEhe[eves ceeCetme Deens
heCe lemes Demetve pesJneb keâesCeer ceeCemeemeejKee Jeeiele veener lesJneb lÙee}eÛe ceeCemeemeejKeW
Jeeie, ceeCegmekeâerveW Jeeie, DemeW meebefiele}W peeleW. lÙeeÛe °erves cevee}e meppeve cnCetve
mebyeesefOe}W Deens Je meebefiele}W Deens, keâeR yeeyee! let meppeve Deensme. meeefòJekeâlee,
meppevelee ns legPes cetU ¤he Deens. lesJneb letb ce}e ceePee Ieele keâjCeeNÙee efJe<eÙeebkeâ[s
Dees{erle vesTb vekeâesme. ce}e jeIeJeeÛeer, jeceeÛeer ieeb" Iee}tve os. ce}e hejcesÕejekeâ[s
IesTve pee. lÙeeÛeW oMe&ve Ie[Je.
cevee meppevee nerle ceePeW keâjeJeW ~
jIetveeÙekeâe Â{ efÛeòeeR OejeJeW ~~
cenejepe lees mJeeefce JeeÙetmegleeÛee ~
pevee GOejer veeLe }eskeâ$eÙeeÛee ~~22~~
meceLe& cnCeleele ns cevee! letb meppeve Deensme DeeefCe cnCetve ceePeW (peerJeeÛeW) efnle
keâjCeW nWÛe leg}e GefÛele Deens. meppeveeveW keâesCee}eefn keâuÙeeCeeÛÙee ceeiee&}e vÙeeJeW.
DeOe:heeleekeâ[s {keâ}CeW nW meppevee}e MeesYeCeejW veeneR. leer ogpe&veeÛeer ØeJe=efòe Deens.
ßesÙe DeeefCe ØesÙe ÙeebÛeW ÉbÉ ceeCemee}e vesnceeRÛe ceesneble hee[erle DemeleW. ßesÙeeÛeer
DeesUKe hešle veeneR DemeW veeneR. heCe ØesÙeeÛeer Dees{ megšle veeneR. heg<keâU JesUeb yegefæ
efJeJeskeâ keâ¤b heenles heCe ceve mevceeiee&veW peeTb osle veeneR. FbefõÙeebÛeeR megKeW lÙee}e
Deekeâ<e&keâ Jeešleele DeeefCe leWÛe KejW megKeeÛeW Deens DemeWefn Jeeštb }eieleW. efJe<eÙeebÛÙee
mebieleeRle megKe veeneR, efJe<eÙeebÛee GheYeesie IÙeeJeÙeeÛee lej lees MejerjOeejCee }#eeble
IesTveÛe IÙeeJeÙeeÛee. heCe ner ceÙee&oe yengOee keâOeeRÛe heeU}er peele veeneR. lÙeecegUW
MejerjOeejCeeefn nesle veeneR, DeejesiÙe otj peeleW, DeOÙeeeflcekeâÂ<šŸee neveer nesF&} leW
Jej DeeCeKeer efvejeUWÛe. Ùeemee"eR ØesÙeekeâ[Ûeer Dees{ veenerMeeR keâjCeW Jee efveÙebef$ele
"sJeCeW nWÛe efnleeÛeW DemeleW. ØesÙee}e ßesÙe mecepeCeW nW lej HeâejÛe Ieelekeâ. ßesÙe nWÛe
pÙeeÛeW ØesÙe yeve}W Deens–lees YeeiÙeJeeve. ns YeeiÙe kesâJeU ßes‰ YekeäleebÛÙee ef"keâeCeeRÛe
efomeCeW MekeäÙe Deens. legkeâejececenejepeebveer Ùeemee"eRÛe ``YeeiÙeJeble cnCees leÙee ~
MejCe ies}s heb{jerjeÙee'' DemeW cnš}W Deens. ßeerMebkeâjeÛeeÙe& Heâej mhe°heCeW
96 ceveesyeesOe
``keâewheerveJevle: Ke}g YeeiÙeJevle:'' DemeW cnCeleele.
meeceevÙee}e ØesÙeeÛes og<heefjCeece Deveskeâ ØekeâejW hešJetve osTveÛe ßesÙeekeâ[s JeUJeeJeW
}eieleW. lÙee}e efnle vekeâes Demeles DemeW veeneR, heCe ogozJeeves lees megKee}eÛe efnle
mecepele Demelees. efJe<eÙeesheYeesieebÛÙee efJeheg}les}e lees mece=efæ mecepelees, efJe<eÙeebÛÙee
DeceÙee&o GheYeesiee}e lees jefmekeâlee mecepelees. Ùee iees°er KeNÙee efnleeble yemele veeneRle
nW meceLe& }#eeble DeeCetve osleele DeeefCe ceie cnCeleele–yeeyee cevee! letb meppeve vee !
ceie ceePeW efnle keâj DeeefCe lÙeemee"eR ßeerjeceÛebõe}e Ieó Oe¤ve "sJe. efJe<eÙeeÛeer Dees{
mees[tve os.
jeceÛebõ nW meceLeeËÛesb owJele. les jeceeÛes Skeâefve‰ Gheemekeâ. jeceÛebõeJej lÙeebÛeW
Øesce Heâej. jeceÛebõeÛeer Yeefkeäle lÙeebÛÙee Deble:keâjCee}e Jes[ }eJeles DeeefCe lÙeecegUW
jeceemebyebOeeRÛee keâesCeleeefn efJe<eÙe efveIee}e keâeR jeceÛebõeÛeW ßes‰lJe Deveskeâ ØekeâejebveeR
hešJetve efouÙeeJeebÛetve lÙeebvee jenJele veeneR. ØesceeÛeW DeeefCe YekeäleerÛeW nWÛe mJe¤he Deens.
leW DeeheuÙee DeejeOÙeosJelesefJe<eÙeeR hejeshejerveW, GlkeâšlesveW yees}CeejÛe–DeeheuÙee
DeejeOÙeosJelesÛeW iegCeieeve keâjCeejÛe. Deble:keâjCeeble Øesce vemeles, Dees{ vemeles, DeeefCe
ceie ceeCemee}e ceÙee&osÛeW mcejCe nesleW. KejW Øesce keâOeeR ceÙee&efole Demetb Mekeâle veeneR,
DeeefCe cnCetve leW ceÙee&oe heeUerleefn veeneR. nW Øesce mlegleerÛÙee ¤heeveW JÙekeäle nesle
Demeles. heefleJeÇlee DeeheuÙee heleerÛeer, meledefMe<Ùe DeeheuÙee ieg®Ûeer, Yekeäle DeeheuÙee
osJelesÛeer mlegleer keâjleebvee keâOeeR kebâšeUCeej veener. meceLeeËvee lemesÛe jeceeÛÙee meboYeeËle
ØesceeÛeW Yejles Ùesles, DeeefCe ceie leW jeceÛeefj$eebleer} iees°eRÛee JewefMe<šŸeeveW Gu}sKe
keâjleele. jeceeÛeW ßes‰heCe Flejeveebefn hešJetve ÅeeJesb neefn GösMe lÙeeble ØelÙe#e-
DeØelÙe#eheCeW Demelees. meceLe& meebieleele keâeR yeeyee cevee! legPÙeemeejKee JesieJeeve
ceveespeJe Demee cee®leer jecee}e Deehe}e Oeveer ceevelees, mJeeceer ceevelees nW OÙeeveeR Ies.
cee®leer ns Skeâ cees"W DeodYegle JÙeefkeälecelJe Deens. Jeevej peeleeRle pevcee}e Dee}s}e
nvegceeve DemeeceevÙe yegeæf ceeved Deens. yegeæ
f celeeb Jeefj‰b Deens, mebieerleeheemetve JÙeekeâjCeeheÙeËle
Deveskeâ MeeŒeeble heebef[lÙe mebheeove kesâ}s}e cee®leer JesoeYÙeemepe[ veeneR, Ûelegj Deens.
jepekeâejCeOegjbOej Deens, DemeeceevÙe MeefkeäleMee}er Demetve, veJeveeiemenœeyeUer Demetve,
efpeleWefõÙe Deens DeeefCe DemeW ns DemeeceevÙe JÙeefkeäleceòJe jeceÛebõeheg{W veceü Deens.
jeceeÛee oeme cnCeJetve IesCÙeeble Yet<eCe ceeveCeejW Deens. ÙeeJe¤ve jeceÛebõeÛÙee cees"sheCeeÛeW
ieefCele ceeb[lee ÙesCeW MekeäÙe Deens. Heâej cees"er JÙekeäleer jeceÛebõe}e ßes‰ ceeveles,
SJe{erÛe jeceÛebõebÛÙee LeesjJeerÛeer ceÙee&oe vemetve les meJe& efJeÕeeÛes, mJeie&ce=lÙetheeleUeÛes,
ef$e}eskeâeÛes Oeveer Deensle. DeeefCe lÙeeefnhes#eeb lÙeebveer (jeceÛebõebveer) }eskeâebÛÙee GæejeÛeW
JeÇle Iesle}W Deens. }eskeâesæejeÛes JeÇle ne peCetb jeceÛebõebÛÙee ßes‰lJeeÛÙee cegiegšeJejer}
efJeJejCe 97
legje Deens. Demes DemeuÙeecegUW Ùee DeMee DelÙeble ßes‰ owJelee}e Â{ Oe¤ve "sJeCeW
nWÛe efnleeÛeW Deens.
keâesCeeÛee lejer Gheemekeâ DemeCeW, DeeheuÙee GheemÙeeÛeer mlegefle keâjCeW, DeeefCe
DeeheuÙee ¢ee GheemevesÛee ØeÛeej keâjCeW nW ceveg<ÙemJeYeeJee}e DeieoeR Oe¤ve Deens. Ye}s
lees mJele:}e yegefæJeeoer cnCees heCe keâesCeeefJe<eÙeeR lejer lÙee}e efveleeble Deeoj Demelees.
lÙeeÛÙeeefn keâener ßeæe Demeleele. DeeefCe DeeheuÙee Ùee ßeæsÛee Jee DeeoMee&Ûee lees
ØelÙe#e Jee DeØelÙe#eheCeW meceLe&keâ Demelees, ØeÛeejkeâefn Demelees. lees MebkeâjeÛeeÙeeËvee
ceeveerle vemes} hejbleg ceekeäme&}e ceeveerle Demes}, lÙee}e jeCeeØeleeheÛeW cees"sheCe hešCeej
veener, heCe mš@ef}ve lÙee}e Leesj heg®<e Jeešs}. lees pevceoelÙee yeeheeÛeW ßeeæ keâjCeej
veener heCe veeneR lÙee JÙekeäleeRÛÙee pevceMeleeyoddÙee Gkeâ¤ve keâe{tve mce=efleefove meepejs
keâjer}. ßeeæ keâjCeW ne ieyeeUsheCee DeeefCe mce=efleefove meepejs keâjCeW nW ØeieleerÛes
}#eCe; JeemlegMeeble keâjCeW yegjmegš}sheCeeÛeW DeeefCe keâesCeeÛÙee lejer DeOÙe#elesKee}er,
keâesCeeÛÙee lejer nmles, GodIeešve meceejbYe keâjCeW nW cee$e yegefæJeeoeÛeW Demes lees ceevelees.
ce}e lejer heejbheefjkeâ meveeleveerheCeehes#eeb ns yegefæJeeoer-ieleevegieeflekeâlJeÛe DeefOekeâ
ieyeeUsheCeeÛeW JeešleW. Ùeeble heæleerÛeW heefjJele&ve DemeuÙeecegUW KegàÙee heefjJele&veJeeÅeebvee
leWÛe ØeieleerÛeW }#eCe Jeešle Demes} lej keâesCeeme "eTkeâ? heCe meeOÙe keâeÙe, OÙesÙe
keâeÙe, leW Demhe° Demeleebvee heefjJele&veeÛee OeesMee }eJeCeW DeeefCe leWÛe ßesÙemkeâj
mecepeCeW ÙeeÛÙeeFlekeWâ DeelceIeelekeâer leòJe%eeve ogmejW veeneR. peW pegveW Deens, leW efveoeve
keâeUeÛÙee DeesIeeble hejeref#e}W ies}W Deens. lÙeeÛeW Ûeebieg}heCe efhe{Ÿeevedefhe{ŸeebÛÙee DevegYeJeeveW
mhe° Pee}s}W Deens DeeefCe cnCetveÛe leW efšketâve jeefn}s}W Deens. Ùeemee"eRÛe meceLe&
efkeâlÙeskeâ menŒekeâebhetJeea nesTve ies}suÙee jeceÛebõeÛeW ceefnceeve DeeJe[erveW ieele Deensle.
ve yees}W cevee jeIeJesJeerCe keâebneR ~
peveeR JeeGieW yees}leeb metKe veeneR ~~
Ie[erveW Ie[er keâeU DeeÙeg<Ùe veslees ~
os¢eebleer leg}e keâesCe mees[tb henelees ~~23~~
jIegveeÙekeâe Â{ efÛeòeeR OejeJeW. Ùee ÛejCeeÛee DeLe& keâeÙe? leW keâmeW keâjeJeW ÙeeÛeW
mhe°erkeâjCe meceLe& peCegb Ùee M}eskeâeble keâjerle Deensle.
hejcesÕej DeeheuÙee efÛeòeeble "meeJee, lÙeeÛeW efÛebleve Ie[eJeW, lÙeeÛeW OÙeeve meeOeeJeW,
lÙeeÛee mee#eelkeâej JneJee, DeMeer FÛÚe hejceeLee&Ûeer iees[er DemeCeeNÙee ceeCemeeÛÙee
ceveeble GCÙee-DeefOekeâ ØeceeCeeble mhe° efkebâJee Demhe°heCeeveW DemelesÛe. heCe Ùee FÛÚe
HeâejÛe keäJeefÛeled heefjhetCe& nesleele. pes hejceeLee&}e }eiele veenerle. heCe pes hejceeLe&ceeiee&le
98 ceveesyeesOe
Deensle–}eskeâ cnCeleele cnCetve veJns–lej KejWÛe Deensle, lÙeebveeefn lÙeebÛÙee FÛÚsØeceeCes
ÙeMe efkeâleer efceUleW ÙeeÛee efJeÛeej kesâ}eÛe lej veVeeÛee hee{e JeeÛeeJee }eies}.
FÛÚsØeceeCeW ÙeMe efceUtb veÙes nW Kesopevekeâ DemeleW. JeelmeuÙeYeeJeeveW meceLe& lÙeeÛeeR
keâejCeW mhe° keâjerle Deensle.
jIetveeÙekeâeme efÛeòeeR OejeJeW DemeW pejer Jeeš}W lejer Â{ OejeJes Ùee peeefCeJeWle
Glkeâšlee vemeles. lÙeemee"eR keâjeJeeR }eieCeejeR meeOeveW keâše#eeveW DeeÛeefj}eR peele
veeneRle. meJe& meeOeveeble meesheW meeOeve cnCetve veecemcejCeeÛee meeOee GheeÙe mebleebveeR
meebefiele}e Deens. ``ceveeR vemeW lejer vemees hejer JeeÛeW lejer Jemees ~'' SJe{er meJe[efn
osTve "sJe}er Deens. Deeleeb nW lejer meelelÙeeveW Ie[leW keâeÙe? pescelesce leeme DeOee& leeme
veebJe IesCeeje ceveg<Ùeefn DeeheCe cees"er meeOevee kesâ}er DemeW mecepelees DeeefCe Flej JesU
De#ejMe: JeeÙeHeâU iehheeble Iee}Jelees. DeeJeMÙekeâ leW yees}CeW, keâeceehegjles yees}Ces
šeUleeb Ùesle veeneR, šeUtbefn veÙes. heCe ceeCetme efoJemeekeâeb"eR peW yees}lees leW DeeJeMÙekeâ
DeeefCe keâeceeÛeWÛe Deens DemeW cnCeleeb ÙesF&} keâeÙe? mJele:Ûeer mlegefle keâjCeW, FlejebÛÙee
kegâÛeeUkeäÙee keâjCeW, ceevÙelee heeJe}suÙee JÙekeäleeRÛÙee oes<eebefJe<eÙeeR efÛeefkeâlmee keâjerle
jenCeW, DeeheCe lÙeeble}s veeneR nW efmeæ keâjCÙeemee"eR mJele:mebyebOeeR yees}CeW,
Jele&ceevehe$eebleuÙee yeelecÙee, jepekeâejCeW, Deehles°ebÛeer Jele&Cetkeâ, ceneieeF&, le®Ce ceg}W
Je Je=æ ceeCemeW ÙeebÛeer JeeieCetkeâ, vešvešŸee, efÛe$eheš, veeškeWâ Ùee mebyebOeele JesUsÛeW
Yeeve ve "sJeleeb ceeCemeW pes yees}le Demeleele, lÙeebleer} efkeâleer škeäkesâ Yeeie cenòJeeÛee
Demelees, DeeJeMÙekeâ "jlees, GheÙeesieer Demelees? ÙeeÛee efJeÛeej kesâ}e cnCepes efjkeâecÙee
JesUebleer} yengmebKÙe JesU JeeÙeeÛe Iee}efJe}e peelees DemeW }#eeble ÙesF&}.
De}erkeâ[ÛÙee efveÙelekeâeef}keâebveeR lej ceveg<ÙeeÛee efjkeâecee JesU JeebÙee Iee}efJeCÙeemee"eR
meeefnlÙe hegjefJeCÙeeÛeW ›ele Iesle}s}W efomeleW. KesU, DehejeOe DeeefCe efveJe[Cegkeâe
ÙeebÛÙeemebyebOeeR Øeefmeæ nesCeejW Ye[keâ DeeefCe meefJemlej Je=òe GheÙeesieeÛeW Deens nW
keâesCelÙee efvekeâ<eeveW "jefJeCeej? lÙeecegUW ceve:mJeemLÙe veeneRmeW nesleW, #eesYe efvecee&Ce
neslees Je lÙeeÛes heefjCeece GCÙee-DeefOekeâ ØeceeCeeble jkeäleoeyeeJej nesleele DeeefCe lejer
Je=òehe$eebÛÙee mJe¤heeble hee}š nesle veeneR lees veeneRÛe. Ûeebie}eR, megmebmke=âle cnCeefJe}er
peeCeejer Je=òehe$eWefn Ùee}e DeheJeeo veeneRle. }ef}le Jee*dceÙeefn DeM}er}lesÛÙee,
yeerYelmelesÛÙee, DeveweflekeâlesÛÙee DeefOekeâeefOekeâ Ieelekeâ DemeCeeNÙee ceeiee&veW peCetb Iees[oew[
keâjerle Deens. Deeleeb ÙeeÛÙee JeeÛeveeble Je lÙeeJejer} ÛeÛexle peeCeeje JesU ne kesâJeU
JeebÙee peelees FlekeWâÛe veJns lej neefvekeâejkeâefn Demelees. cnCetve meceLe& cnCeleele–peveeR
JeeTieW yees}leeb metKe veeneR.
ceeveJeer DeeÙeg<Ùe ns DeefleMeÙe cenòJeeÛes Deens. lÙeeble}e ØelÙeskeâ #eCe Heâej
efJeJejCe 99
cees}eÛee Deens. ies}s}e keâesCeleeefn #eCe, efkeâleerefn õJÙe ceespe}W lejer hegvneb hejle
ÙesCeeje veJns, Flekeâe cetuÙeJeeved DeeefCe og}&Ye Deens. MebkeâjeÛeeÙe& cnCeleele–
``DeeÙeg: #eCe}Jecee$eb ve }YÙeles nscekeâesefšefYe: keäJeeefhe ~ leÛÛesled ieÛÚefle
JÙeLeË lele: hejb keâeefOekeâe neefve: ~'' ØelÙeskeâ peeCeeje #eCe hegvneb hejle ÙesCeej
vemeuÙeeveW DeeÙeg<ÙeeÛee lesJe{e legkeâ[e keâehetve HeWâketâve efo}e Deens DemeW nesleW. DeeÙeg<Ùe
mebheCÙeeÛee #eCe, ce=lÙetÛee #eCe, heU, Ieefškeâe, efoJeme, Je<eeËveer peJeU peJeU Ùesle
Demelees. kegâCeerefn, kesâJe{eefn DeefOekeâejer Deme}e lejer Ùeebletve megškeâe veeneR DeeefCe
pÙeebÛÙeekeâefjleeb lÙeeves DeeleebheÙeËleÛÙee DeeÙeg<Ùeele}s Demes Deveskeâ #eCe, keâejCeeR }eJe}s
Ùee keâuhevesveW, JeebÙee Iee}efJe}s}s Demeleele lÙee Deehles°ebhewkeâeR keâesCeerefn MesJešÛÙee
#eCeeR lÙeeÛÙee GheÙeesieer he[le veeneR. ceie leer JÙeefkeäle kegâCeerefn Demees. DeeF&, yeehe,
ceg}iee, ceg}ieer, yenerCe, YeeT, heefle, helveer, meòeeOeejer, heg{ejer, Ùeebleer} kegâCeerefn
keâecee}e Ùesle veeneR. ßeerlegkeâejece cenejepeebveer Skeâe DeYebieele lÙeeÛeW Úeve JeCe&ve kesâ}W
Deens.
Deble:keâjCehetJe&keâ keâebneR hejceeLe&meeOeve kesâ}W Deme}W, efve:mJeeLe& YeeJeeveW keâebneR
ÙeesiÙe keâle&JÙeW heej hee[}eR Deme}eR, lej MesJešÛÙee #eCeeR lÙeebÛee keâebneR }eYe
ceeveJee}e nesTb Mekeâlees. heCe ner peeCeerJe MesJešÛÙee #eCeeR nesTve keâeÙe GheÙeesie–leer
heg<keâU DeeOeeR, DeieoeR le®CeheCeeR Pee}er lejÛe keâebneR GheÙeesie nesTb Mekeâlees. ogozJeeveW
lemeW Ie[le veeneR. Mejerj Lekeâ}W, Deeleeb ØehebÛeekeâefjleeb keâebneR keâjCeW MekeäÙe jeefn}W
veeneR, cneleeje peJeUÛÙeebvee DeeefCe IejÛÙeebvee vekeâesmee Pee}e, cnCepes }eskeâ %eevesÕejer
ng[ketâ }eieleele. keâOeeRÛe ve keâjCÙeehes#eeb GMeerje keâjCeW Ûeebie}W cnCetve leW ceevÙe
keâjeJeÙeeÛeW FlekeWâÛe. leW KejW GheÙeesieer he[CeejW veJnW. cneleejheCeeR GMeerje DeejbYe
kesâ}e "erkeâ. Deeleeb lejer osnj#eCeehe}erkeâ[s efceUe}s}e meJe& JesU veecemcejCeeble,
ßeJeCeeble, efÛebleveeble, OÙeeveeble, hetpeehee"eble peelees keâeÙe? lemeWefn nesle veeneR. lÙeeefnJesUer
ØehebÛeeÛÙee vekeâes lÙee efÛeblee [eskeäÙeeJej Ûe{}suÙee Demeleele. cneleejheCe ne mJele:Ûe
Skeâ jesie Deens. lÙeeÛeeR Deveskeâ }#eCeW Deveskeâ ¤heebveeR JeejbJeej Øeieš nesle Demeleele.
DeeefCe lÙee og:KeebleÛe efkeâleer lejer JesU peelees. Ùeeefnhes#eeb DeeuÙeeiesuÙeepeJeU mJele:ÛÙee
og:KeeÛeeRr ieeNneCeeR ieeCÙeeble cneleejheCeeÛee efkeâleer JesU JeebÙee peelees ÙeeÛee efJeÛeejefn
kegâCeer keâjerle veeneR.
nW meJe& peeCetve–vesCetve, Øeieš-DeØeieš osn cnCepesÛe ceer ceeveCÙeeÛes Øekeâej
Deensle. osnehe}erkeâ[s keâebneR Deens DeeefCe leW meeOÙe kesâ}W heeefnpes DemeW JeešuÙeeJeebÛetve
JeebÙee peeCeeje JesU keâejCeeR }eJeCÙeeÛeer FÛÚeÛe nesCeej veeneR. cnCetve meceLe&
`jIetveeÙekeâe Â{ efÛeòeeR OejeJes' DemeW meebieleele DeeefCe Â{ OejCeW keâmeW meeOes} DemeW
100 ceveesyeesOe
kegâCeer efJeÛeej}W lej lÙeeÛeW ‘JesU JeeÙeeb Iee}Jebt veÙes, JeeÙeHeâ} yees}tb veÙes’ FlÙeeefo
meeOeve meebietve leWÛe MesJešeR legPÙee GheÙeesieer he[s} ogmejW keâebneR he[Ceej veeneR, Demee
yeesOe keâjleele.
jIetveeÙekeâeJeerCe JeebÙee efMeCeeJeW ~
peveemeeefjKeW JesLe& keâeb JeesmeCeeJeW ~~
meoemeJe&oe veece JeeÛes JemeeW os ~
Denblee ceveeR heeefheCeer les vemeeW os ~~24~~
ceeCetme DeeheuÙee peerJeveeceOÙeW pÙee iees°erkeâefjleeb Heâej Oe[he[ keâjlees lÙee meJe&
iees°er hejceeLee&hes#eeb efvejeàÙeeÛe Demeleele. megKeesheYeesieeÛÙee DeefYe}e<esveW veevee leNnsÛeer
mebheefòe efceUJeerle jenCeW Je leer efceUefJeCÙeemee"eR keâesCelÙeeefn ØekeâejÛee efJeefOeefve<esOe ve
yeeUieCeW nWÛe peCetb peerJeveeÛeW meJe&mJe ceeve}W peeleW. ÙeeÛÙee pees[er}eÛe meòesÛeer,
keâerleeaÛeer nebJe efceUe}er keâeR ceie efJeÛeejeJeÙeemeÛe vekeâes. meJe& peerJeve lÙeekeâefjleeb
keâjeJÙee }eieCeeNÙee ßeceebveeR DeesleØeesle Ye¤ve peeleW. Ùee meJe& Oe[he[eRletve megKeeÛee
efkeâleer }eYe neslees ne ØeMve Flekeâe efJeJeeÅe Deens keâeR lÙeeÛeW KejW Gòej MeesOeCÙeeÛee
ØeÙelve ceveg<Ùe keâjerle veeneR cnCetveÛe yejW.
meceeOeeve, le=efhle, mJeemLÙe, Deevebo Ùee iees°er FlekeäÙee otj jenleele keâeR KejW
megKe cnCetve KejesKejerÛe keâebneR DemeleW nWefn ceeCemee}e heg{W heg{W hešsveemeW nesles. meòee,
mebheefòe, keâerefle&, Deveskeâ ØekeâejÛes efJe<eÙeesheYeesie, efJe}emeeÛeeR meJe& meeOeveW ner MesJešeR
DemeceeOeeve osCeejeR, mJeemLÙe Iee}efJeCeejeR "jleele, FlekeWâÛe veJns lej lÙeecegUW
keâesCee}eefn efvemeie&le: menpeØeehle Deme}s}W DeejesiÙeefn og}&Ye nesTve peeleW. ner iees°
kesâJeU JÙekeäleerhegjleerÛe ceÙee&efole jenle veeneR lej meJe& kegâšgbye, meeje meceepe DemJeemLÙeeveW
Ye¤ve peelees. Deveskeâ ØekeâejÛes mebIe<e& "eÙeeR "eÙeeR GYes jenleele. lÙeecegUW MejerjÛe veJnW
lej ceveyegæerefn efheUJeštve efveIeles DeeefCe ceie ceveg<Ùe efJeÛeej keâ¤b }eie}e keâeR
lÙeeÛesheg{W DeeheCeeme nJeW nesleW leW keâeÙe DeeefCe ÙesTve heeWÛe}es leW keâes"s? Demes cees"W
ØeMveefÛevn GYeW jenles. Deble:keâjCe efvejeMe nesleW, efJe<eCCe nesleW. osneÛeW megKe nWÛe
meJe&mJe ceevetve kesâ}s}er Kešheš DeMeejerleerveW DeieoeR JÙeLe& "jleW, lees meJe& MeerCe JeebÙee
peelees. Kejs megKe keâMeeble Deens nW ve keâUuÙeeÛee, ve JeUuÙeeÛee ne heefjCeece Deens.
meceLe& cnCeleele–yeeyee! hejcesÕejeÛeer Øeeefhle nW ceveg<ÙepevceeÛeW KejW meeLe&keâ
Demetvener lÙee jIegveeÙekeâe}e, jeceÛebõe}e letb efJemej}eme. lÙeeÛÙee ØeehleerÛeer keâebneRÛe
Kešheš ve keâjleeb ØeehebefÛekeâ }eYeeveW Øeehle nesCeeNÙee keâeuheefvekeâ megKeeÛÙee ceeieW
}eietve meJe& ØekeâejÛeW ßece meelelÙeeveW kesâ}sme. lÙeebletve keâebneR efve<heVe nesle veeneR nW
efJeJejCe 101
}#eeble Dee}W lejer efvejefvejeàÙee ØekeâejebveeR hegvneb leWÛe leWÛe keâjerle jeefn}eme. MesJešeR
leW meJe& JeebÙeeÛe ies}W vee! osnOeejCesÛÙee he}erkeâ[s efJe<eÙeesheYeesiee}e meJe&mJe ceevetve
kesâ}s}s heefjßece JeeÙee peeCeejÛe. ce=iepeUeÛÙee hee"erceeieW OeebJeCeW cnCepes GjeR Hegâštve
cejCeWÛe Deens. efJeÛeejer ceeCemeeveW DemeW keâ¤b veÙes.
heCe Demee efJeÛeej, Demee meodefJeÛeej ceeCemeeÛÙee ceveeceOÙeW ÙesTbÛe veÙes, GcepetbÛe
veÙes, keäJeefÛeled mHegâj}eÛe lej efšketâ veÙes DemeWÛe YeeWJeleerÛeW JeeleeJejCe DemeleW. pÙee
meceepeeceOeW DeeheCe JeeJejlees lÙee meceepeebleer} yengleskeâ meJe& }eskeâ leòJe%eeve°Ÿee
HeâmeJÙee Deme}suÙee megKeesheYeesieeÛÙee ceeieWÛe }eie}s}s Demeleele. KeesšŸee Øeefle‰sÛÙee
Yeüecekeâ keâuheveebvee yeUer he[}s}s Demeleele DeeefCe lÙeecegUW peerJeveeceOeW heoehe&Ce keâ¤b
heenCeeje ÙegJekeâ ne ØeJeenheeflele PeeuÙeemeejKee lÙeeÛe lÙeeÛe ceeiee&veW Ûee}le jenlees.
lÙee}e efJeÛeej keâjeJeemee Jeešle veeneR. osKeeJÙeeveW ceesefnle nesTve lees kesâJeU DevegkeâjCe
keâjerle jenlees. DeemeheemeÛes }eskeâ Jeeieleele lemeWÛe JeeieeJeW. MespeeNÙeeÛÙee Iejeble peMeer
meece«eer Deens leMeerÛe ceePÙeekeâ[sefn DemeeJeer. lÙeeÛÙeemeejKes Jee lÙeeÛÙeentve DeefOekeâ
Ûeebie}s keâhe[s DeeheCe keâjeJesle. Deveskeâ ØekeâejÛÙee Jemlet, meeOeveW, GhekeâjCeW, mebheeove
keâjeJeeRle. leWÛe megKeeÛeW Deens. lÙeecegUWÛe Øeefle‰e Jee{les, DemeW mecepetve ceie lemeW
jenCeerceeve efceUefJeCÙeemee"eR meJe& ØekeâejÛes vÙeeÙeDevÙeeÙe iegb[eUtve "sJetve, efJeefOeefve<esOeebÛeer
ef#eefle ve yeeUieleeb, ceeCetme Jeeietb }eielees DeeefCe ceie leW DemJeemLÙeeÛeW Deeceb$eCe
"jles.
Ùeemee"eR meceLe& cnCeleele– }eskeâebÛeW heentve keâeb yees}leesme? keâeb Jeeieleesme?
mJele:}e keâeÙe heeefnpes, keâeb heeefnpes, ÙeebÛee efJeÛeej mJeleb$eheCeW DeeefCe MeeŒeerÙe°Ÿee
keâ¤ve ceveg<Ùe Jeeie}e lej leW ÙeesiÙeÛe Deens. DeeJeMÙekeâ Deens. heCe mJele:Ûeer yegefæ
peCetb ieneCe "sJetve ogmeNÙeeÛeW kesâJeU DevegkeâjCe keâjCÙeeÛee ceesn pesJneb ceeCemee}e
neslees lesJneb lees IeelekeâÛe Demelees. hejkeâerÙeebÛÙee DeeÛeejefJeÛeejebveer Deehe}s DemeWÛe
Pee}W Deens. DeeheCe mJelJee}e heejKes Pee}eW lÙeecegUW meJe& efoMeebveeR Deehe}er IemejCe
nesle Demeleebveeefn DeeheCe veeefJevÙeeÛÙee ceesneveW KegàÙee efJeÛeejebvee keâJešeUtve yeme}eW.
DeeheCe Deepe yees}lees les efJeÛeejefn hejkeäÙeebÛes Deensle, Yee<eeefn hejkeäÙeebÛeerÛe Deens.
SjJeeR mJeeefYeceeveeÛeer DeeefCe yegefæJeeoeÛeer Øeew{er efcejefJeCeejs }eskeâ hejkeâerÙe DeeÛeej-
efJeÛeejebÛes oeme nesCÙeebleÛe Øeefle‰e ceeveleele DemeW Dee{Utve ÙesleW. meceLe& cnCeleele,
DemeW keâeb keâjleesme?
meòee, mebheefòe, keâerefle&, Øeefle‰e ÙeebÛÙeeceeies }eietb veÙes, leW megKeeÛeW veeneR nW pej
KejW lej ceie megKeemee"eR keâeÙe keâjeJeW? meeceevÙele: mebmeejer ceeCemee}e ve hešCeejer
iees° meceLe& ÙesLeW meebiele Deensle. les cnCeleele, meoe meJe&oe osJeeÛeW veebJe Iesle pee.
102 ceveesyeesOe
ceveeheemetve Iesleeb Dee}W, DeeJe[erveW Iesleeb Dee}W, veecemcejCeeÛeW Øesce Jeeštb }eie}W lej
leW GòeceÛe. lemeW Pee}WÛe heeefnpes. heCe veecemcejCeeefJe<eÙeerÛeW Øesce GlheVe nesCeW ner iees°
keâebneR meesheer veeneR. JneJeer cnšuÙeeveW nesle veeneR. vekeâes cnšuÙeeveW jenle veeneR. lesJneb
pÙee iees<šerJej Deehe}er meòee Ûee}le veeneR leer ve efceUe}er lej lÙeeefJe<eÙeeR Keble
yeeUieCeW F° veeneR. peW DeeheuÙee mJeeOeerveÛeW Deens leWÛe keâjerle jneJeW. veecemcejCeeÛeW
Øesce Jeešbt }eieCeW nW DeeheuÙee neleÛeW veeneR. heCe veeceeÛee GÛÛeej keâjCeW ns DeeheuÙee
neleÛeW Deens. meceLe& leWÛe meeOeve ÙesLeW meebiele Deensle.
menpemeg}Ye, meesheW, keâesCelÙeeefn Dešer veme}s}s DemeW nW Skeâ meeOeve Deens. leW
meelelÙeeveW keâjerle jeefn}W lej Flej DeeJeMÙekeâ lÙee iees°er DeeheesDeehe meeOeleele Demes
meJe& mebleebÛeW DeeÕeemeve Deens. MejerjeÛeW hees<eCe JneJeW cnCetve hekeäJeeVe KeeCeW efkeâleerefn
Ûeebie}s Jeeš}W lejer leW efceUCeW Jee keâjleeb ÙesCeW nW menpe peceCÙeeble}W veeneR DeeefCe
keäJeefÛeled pece}s lejer leW ÙeesiÙe jerleerves heÛeCeW nWefn DeJeIe[Ûe Deens. lÙeehes#eeb meeOeer
Yeele-Yeekeâjer keâeÙe JeeF&š ! veecemcejCeeÛeW lemeWÛe Deens. Yeele-Yeekeâjer efnlekeâj Kejer
heCe ®Ûekeâj vemeuÙeeveW ceeCemeW efce°eVeeÛee ceesn Oejleele DeeefCe DeejesiÙe efyeIe[Jetve
Iesleele. hejceeLeeËle lemesÛe nesles. `ÙeesieÙeeie efJeefOe ÙesCes veesns efmeefæ' DemeW Leesj Leesj
mebleebveer DeieoeR peerJe lees[tve meebefiele}W lejer kegâCeer Sskeâle veeneR.
hejceeLe&ceeiee&ceOÙeW ieg® keâjCeW cenòJeeÛeW ceeve}W peeleW les Oeeefce&keâ°Ÿee, DeeheuÙee
keâuÙeeCeeÛeW keâeÙe keâjeJeW leW vescekeWâ keâUeJeW cnCetve. heCe efMe<Ùe ieg®}e ve efJeÛeejleebÛe
DeeheuÙeeÛe }njerveW Oeeefce&keâ ke=âlÙeW keâjerle Demelees. lÙeebleefn lÙeeÛÙee Øeefle‰sÛÙee
keâuhevee, yejW JeešlesÛÙee keâuhevee, lÙee}e ieg®Ûee DeeosMe IesTb osle veeneRle,
kegâUOece&kegâUeÛeejemeejKÙee hejbhejsveW Ûee}le Dee}suÙee pÙee iees°er Deensle lÙeeÛeW
hee}ve keâjerle Demeleebvee ieg¤bÛÙee DeeosMeeÛeer DeeJeMÙekeâlee ve ceeve}er lej Ûee}s}.
heCe leefolej hetpeehee", leerLe&Ùee$ee, oeveOece&, nescenJeve FlÙeeefo pÙee iees<šer ceeCetme
keâjlees, lÙeeceOÙeW KejW cnCepes le%eebÛÙee ceeie&oMe&veeÛeer efveleeble DeeJeMÙekeâlee Demeles.
heCe }eskeâ pes yees}leele lÙeeJe¤veÛe ne mJele: keâeÙe keâjeJeW lÙeeÛes efveCe&Ùe Iesle Demelees
DeeefCe ÙeeÛeW cenòJeeÛeW keâejCe, leW Ûeebie}W efomeleW ceie leW ceer keâeb keâ¤b vekeâes? lÙeeveW
kesâ}s}W Ûee}leW lej ceer keâeb keâ¤b veÙes? Demes Jee ÙeemeejKes efJeÛeej ceeCemeeÛÙee ceveeble
Ùesleele. Ùee meJe& iees°er cnCepes KejesKejerÛe peeCelÙee DevegYeJeer JewÅee}e ve efJeÛeejleeb
DeeheuÙee jesieeJej DeeheCeÛe Deew<eOe IesCÙeemeejKeW Deens. Deew<eOeeÛeer Øeefmeefæ keâesCeerefn
JeeÛeeJeer, keâesCeleerefn JeeÛeeJeer heCe Deew<eOe IesCÙeehetJeea le%eeÛeerÛe mebceefle Iesle}er
heeefnpes. nW meJe& meebieCÙeeÛeW keâejCe FlekeWâÛe keâer veecemcejCeemeejKeW DelÙeble meeshes
DeeefCe ØeYeeJeer meeOeve Ghe}yOe Demeleebveeefn eflekeâ[s og}&#e keâ¤ve keâesCelÙee vee
efJeJejCe 103
keâesCelÙee keâuhevesveW Jee keâesCeeÛeW lejer heentve, Ssketâve, keâebneRlejer JeebÛetve }eskeâ mJele:Ûe
efveCe&Ùe Iesle Demeleele. ner mJele:Ûe efveCe&Ùe IesCÙeeÛeer peer ØeJe=efòe Deens leer Denbkeâejebletve
Giece heeJele Demeles.
ne Denbkeâej ceer DeeefCe ceePeW Ùee ¤heeveW Øeieš nesle Demelees Je leesÛe ceeCemeeÛÙee
meJe& JÙeeheejebÛÙee ceeieW keâejCe cnCetve Demelees. JÙeJenejebleefn ne Denbkeâej Heâejmee
GheÙegkeäle "jle veeneR. lesLeWefn lees pÙeeÛee lÙee}e F° Jeeš}e lejer Flejebvee GyeieÛe
DeeCelees; heCe hejceeLee&le lej lÙeeÛÙee FlekeWâ Ieelekeâ ogmejW keâebneR veeneR, DemeWÛe meJe&
meblecenbleebveeR cnš}W Deens. ÙesLeWefn meceLeeËveer Denbkeâeje}e-Denbles}e heeefheCeer nWÛe
efJeMes<eCe efo}W Deens. DeeheuÙee meesÙeeRmee"eR Heâej lej heelekeâeÛÙee heeleUerJej peeCeeje
Denbkeâej vemeeJee Demeeefn DeLe& keâjleeb ÙesF&}. mJeeefYeceeveeÛÙee veebJeeKee}eR pes Denbkeâej
Keheleele lÙeebÛeer meesÙe ÙeecegUW nesF&}. peW efnleeÛeW Deens leW efØeÙe Jeešle veeneR. peW
keâle&JÙe Deens leW DeeJe[erÛeW "jle veeneR! DeeefCe lÙeecegUWÛe meJe& ØekeâejÛeW DeveLe&
pevcee}e Ùesleele. DemeW peW nesleW lÙeeÛÙee cegUeMeeR Denblee nWÛe keâejCe Demeles DeeefCe
nW, efJeÛeej kesâ}e lej, pÙeeÛes lÙeeÛÙee }#eeble ÙesCeWefn MekeäÙe Deens.
cevee Jeerš ceevetb vekeâes yees}CÙeeÛee ~
heg{W ceeieglee jece pees[s} kewâÛee ~
megKeeÛeer Ie[er }esšleeb metKe Deens ~
heg{W meJe& peeF&} keâebneR ve jens ~~25~~
DenbkeâejeÛee Skeâ DeieoeR mJeeYeeefJekeâ heefjCeece Demee efometve Ùeslees keâeR lÙee}e
ogmeNÙeeÛeW yees}CeW vekeâes JeešleW, kebâšeUJeeCeW JeešleW, cnCetve meceLe& meebiele Deensle
keâeR yeeyee! yees}CÙeeÛee Jeerš ceevetb vekeâes. nW JeekeäÙe heg<keâU JÙeehekeâ DeLee&veW }#eeble
IesCÙeemeejKeW Deens. ceeCemee}e mlegleerÛee keâOeeR kebâšeUe Ùesle veeneR. leer efkeâleerefn Pee}er
lejer DeefOekeâ nJeerÛe Demes JeešleW. Skeâe DeeOegefvekeâ keâJeerveW `Debyee[ŸeeÛÙee YeepeeRle
Ieele}s}W Heâes[CeerÛes les} efkeâleerefn Deme}W lejer keâceerÛe JeešleW, lemeWÛe mlegleerÛeWefn
nesleW' DemeW cnš}W Deens. ceeCemee}e pÙee yees}CÙeeÛee Jeerš Ùeslees lÙeeÛes oesve
Øekeâejeble JeieeakeâjCe keâjCeW MekeäÙe Deens. meeOekeâeveW lÙee oesvneR Âef°keâesveebletve efJeÛeej
keâ¤ve mJele:ÛeW Jele&ve megOeej}W heeefnpes.
pÙeeÛee Jeerš Ùeslees DeeefCe vekeâesmes JeešleW Demes oesve ØekeâejÛeW yees}CeW ceeCemeeÛÙee
keâeveebJej he[leW. Skeâ GheosMeeÛeW DeeefCe ogmejW eflejmkeâejeÛeW Jee efvebosÛeW. GheosMeeÛeW
yees}CeW ns oesve ØekeâejÛÙee }eskeâebkeâ[tve SskeâCÙeeÛee Øemebie Ùeslees. (1) DeefOekeâej,
ÙeesiÙelee DeeefCe mebyebOe Deme}suÙee JÙekeäleeRkeâ[tve DeeefCe (2) lemes veme}suÙeebkeâ[tve.
104 ceveesyeesOe
pÙeebÛÙeepeJeU DeefOekeâej Je ÙeesiÙelee veeneR DeeefCe pÙeebÛee keâebneR mebyebOeefn veeneR DeMee
JÙekeäleerveW keâebneR meebefiele}W lej ceeCemee}e leW SskeâeJesmeW Jeešle veeneR. heCe meeOekeâeveW
leWefn Jeešt osleeb keâecee veÙes. DeMee heefjefmLeleeRle peW meebielees leW ÙeesiÙe Deens keâeR veeneR
ÙeeÛee efJeÛeej DeJeMÙe keâjeJee. meebieCeeje lÙee ÙeesiÙelesÛee Deens keâeR veeneR ÙeeÛee
efJeÛeej keâjCeW leeÂMe cenòJeeÛeW veeneR. yee}eoefhe megYeeef<eleb «ee¢eced DemeW cnš}W
peeleW leW Ùeemee"eRÛe. ÙeesiÙelesÛÙee ceeCemeeveW DeefOekeâej Demeleebvee kesâ}suÙee GheosMeemebyebOeeRefn
ceeCemee}e Jeerš Ùeslees DeeefCe ceie lees lÙee JÙekeäleer}eÛe šeUerle Demelees. leW yees}CeW
ÙeesiÙe veeneR, Ûeebie}W veeneR DemeW lej cnCeleeb Ùesle veeneR, keâejCe lemeW efmeæ keâjlee
Ùesle veeneR; heCe lÙeeØeceeCeW DeeÛejCe keâjCeW keâ°eÛeW JeešleW, og:KeoeÙekeâ JeešleW,
KejesKejeRÛe efnleeJen "js} keâeR veeneR ÙeeefJe<eÙeeR Mebkeâe Ùesles. leW GheosMeeÛeW yees}CeW
DeeheuÙee OeejCeshes#eeb JesieUW DemeleW DeeefCe Demee efJeÛeej lÙee GheosMeeefJe<eÙeeR ceveeble
DeeuÙeecegUW leW meebieCeW, hegvneb hegvneb SskeâCeW kebâšeUe DeeCeleW. DeMee JesUeR De}erkeâ[ÛeeR
megOeej}s}eR ceeCemeW yeesDej Pee}eW cnCeleele. cegUeble leW GheosMeeÛeW yees}CeW hešle
veeneR, ceeveJele veener, nWÛe KejW.
meeOekeâeveW GheosMeeÛeW yees}CeW lej keâeÙe heCe eflejmkeâejeÛeW, efvebosÛeW Yee<eCeefn
DeelceMeesOevee}e keâejCeerYetle nesle DemeuÙeeveW, meesefMekeâheCee Jee{efJeCÙeeme meneÙÙe
keâjCeejW DemeuÙeeveW, mJeeieleen&Ûe ceeve}W heeefnpes. efvebokeâe}e Deehe}e Me$et ve ceeveleeb
mebØeeefhle-efJeMeejo (he@Lee}e@efpemš) ceeveeJeW. lees vesnceeR MejerjeceOÙeW keâeÙe keâeÙe oes<e
Deensle leWÛe meebiele Demelees, keâeÙe, keâmeW, efkeâleer efyeIe[}W leWÛe meebiele Demelees,
DeeefCe DeeheCe lÙeeÛÙeekeâ[tve leerÛe Dehes#ee keâjerle Demelees. efvebokeâ Megukeâ ve Iesleeb,
kegâCeer Dehes#ee "sJe}er veme}er lejer, DeeheCentve oes<eebÛeW efoioMe&ve keâjerle Demelees, ceie
meeOekeâeveW lÙeeÛÙeeefJe<eÙeeR Me$eglJeeÛeer YeeJevee keâeb yeeUieeJeer? ogmeje keâesCeer megOeejle
vemelees. Deehe}W DeeheCe megOeejeJeÙeeÛeW Demeles DeeefCe ØelÙeskeâ IešvesÛee GheÙeesie lÙee°erveW
keâ¤ve IÙeeJeÙeeÛee Demelees nW meeOekeâeveW }#eeble "sJe}W heeefnpes.
cnCetve meceLe& cnCeleele– ``cevee Jeerš ceevetb vekeâes yees}CÙeeÛee ~'' yees}CÙeeÛee
Demee Jeerš ceeveMeer} lej efleefle#ee keâMeer Jee{s}! vekeâes JeešleW, kebâšeUe Ùeslees,
cnCetve mees[tve osMeer}, lej leW heUtve peeCeW "js} DeeefCe efnleeÛeW Deens nW hešle
Demetve SskeâCeej veeneRme lej Øeieefle Kegbšs}. efveboe meesme}er heeefnpes, GheosMe Sskeâ}e
heeefnpes, cnCepes DeeÛejCeeble DeeCe}e heeefnpes. nW pej kesâ}W veeneR lej peer iees°
meeOeeJeÙeeÛeer Deens cnCetve ceeCetme hejceeLe&ceeiee&}e }eielees, leer keâMeer efceUCeej?
F&ÕejoMe&veeÛee ogmeje ceeie& Ghe}yOeÛe veeneR. veecemcejCe keâjCeW, meoeÛeej ve mees[CeW,
mebÙeceeveW JeeieCeW, keâece›eâesOeebvee efpebkeâCeW, DeeUme mees[CeW, keâle&JÙeW heej hee[CeW Ùee
efJeJejCe 105
iees°er kesâuÙeeÛe heeefnpesle. hejcesÕej YesšeJeÙeeÛee lees ÙeeÛe ceeiee&ves. ceeiee&veW pee cnCetve
keâesCeer meebiele Demes} lej lÙeeÛee kebâšeUe keâ¤ve keâmeW Ûee}s}! F&Õej YesšeJee DeMeer
FÛÚe Deens lej ceie veecemcejCeeefo meeOeveW mJeerkeâej}eRÛe heeefnpesle.
F&Õej YesšeJee DeMeer FÛÚe GlkeâšlesveW nesle veeneR lÙeeÛesb keâejCe Ûee}t Ie[er
Demeles leer lÙeebleuÙeelÙeeble megKeeJen Demeles nW nesÙe. DeeefCe lÙeecegUW pÙeeÛeer keâuhevee
veeneR, DevegYeJe veeneR DeMee hejceeLe&megKeeÛeer Dees{ }eiele veeneR. cnCetve lej hejceeLee&Ûee
DeefOekeâejer keâesCe neslees nsb meebieleebvee-pees mebmeej og:KeW ogKeeJe}e ~ ef$eefJeOeleeheW
heesU}e ~ leesÛe Skeâ DeefOekeâejer Pee}e ~ hejceeLee&meer ~~ DemeW cnCetve "sJe}W
Deens. heCe DeMee DeieeflekeâleWletve, vewjeMÙeebletve hejceeLee&kebâ[s Dees{}sb peeCeW nW keâebneR
HeâejmeW F° veeneR, keâejCe ceie ner ceveesJe=efòe JewjeiÙeeÛeer vemeles. leer JewleeieeÛeer
DemeCÙeeÛeer MekeäÙelee DeefOekeâ Demeles. Jewleeie ne lemee Heâ}oeÙeer "¤b Mekeâle veeneR.
keâejCe hejceeLeeËle keâebneR heer nUo DeeefCe nes ieesjer DeMeer Dehes#ee Oejleeb Ùesle veeneR.
lesLeWefn OeerjÛe OejeJee }eielees, JeešÛe heneJeer }eieles. veeneRlej lej lesLeWefn YepeVeef}Ùee
meJeW ~ efmeefæ ve pejer heeJes ~ lejer cnCes DeeIeJeW ~ šJeeUefÛe ns ~ (%ee. 13~810)
DeMeer Je=efòe GlheVe nesles DeeefCe ner veeefmlekeâlee ØehebÛeeÛÙee DeemekeäleerFlekeâerÛe efkebâyengvee
Lees[er DeefOekeâÛe Ieelekeâ Demeles. cnCetve hejceeLee&keâ[s }eieeJeÙeeÛeW les hetCe& efJeÛeejebleer,
efJeJeskeâeveW }eie}s heeefnpes. jesie PeeuÙeeveblej ceie DeejesiÙe efceUefJeCÙeekeâefjleeb ØeÙelve
keâjCÙeehes#eeb jesie vemeleebveeÛe DeejesiÙe efškeâefJeCÙeemee"eR, Jee{CÙeemee"eR, ØeÙelve
keâjCeW nWÛe DeefOekeâ F° DemeleW. cnCetve meceLe& meebieleele–ØehebÛeele}W megKe nW ve
efškeâCeejs megKe Deens. megKeeJen heefjefmLeefle veeneRMeer nesles. ceg}W-ceeCemeW, Deehles°
keâesCelÙee vee keâesCelÙee lejer ¤heeble ogjeJeleele. Øeefle‰e veeneRMeer nesles, Meefkeäle #eerCe
nesles. nW DemeW lej nesleWÛe heCe ØehebÛeeble JeešCeeNÙee megKeeÛeer efJe}#eCelee DeMeer Deens
keâeR, Skeâoeb peW megKeeÛeW Jeeš}W Je leW yee¢eheefjefmLeleeRle lemeWÛe efšketâve jeefn}W Deme}W
lejer ceie megKeeÛeW Jeešle veeneR. peCetb `DeefleheefjÛeÙeeoJe%ee' nesles. lÙeehes#eeb DeefOekeâ,
lÙeehes#ee efvejeUW nJesmeW Jeeštb }eieleW. heefnuÙeeÛee kebâšeUe Ùeslees DeeefCe veJeerve efceUe}W
veeneR, Øeehle Pee}W veeneR lej keâebneRÛe veJnles lesJneb pemeW og:Ke Jeešle nesles, lemeW og:Ke
Jeeštb }eieles.
Deens lÙeeble meceeOeeve ve JeešCeW, le=hle ve nesCeW Je lÙeecegUW DeefOekeâeÛÙee
Øeehleerkeâjlee ØeÙelve keâjerle jenCeW ner cenòJeekeâeb#ee cnCepes F&ÕejeveW ceeCemee}e
efo}s}er Skeâ DeodYegle Meefkeäle Deens. cegUeble leer hejcesÕejeÛÙee ØeehleerceOeW heefjCele
JneJeer Ùeemee"eR ceeveJee}e efo}er Deens. mecegõebletve efveIee}suÙee heeCÙeeÛee JeenCÙeeÛee
pees iegCe Deens lees pemee mecegõe}e efceUCÙeemee"er Deens, lemesÛe peerJeeÛeWefn Deens.
106 ceveesyeesOe
F&Õejeheemetve efveIee}s}e peerJe hegvneb F&Õeje}eÛe efceUCÙeemee"eR ØeÙelveMeer} DemeuÙeeveW
lÙee}e lÙee DeeOeeRÛÙee keâesCelÙeeefn efmLeleeRle efvelÙeeÛeW megKe }eYele veeneR, cnCetve
Øeehle Pee}s}W keâesCeleWefn megKe lÙee}e le=efhle Jee meceeOeeve osTb Mekeâle veeneR. heCe
De%eeveeveW, efJe<eÙeebÛÙee GheYeesieebletve efvecee&Ce Pee}suÙee mebmkeâejeveW, ceesneveW, ceeCemeW
Ùee cet}Yetle ØeJe=òeerÛee GheÙeesie pÙee nsletkeâefjleeb leer Jeehej}er heeefnpes lÙeekeâefjleeb ve
keâjleeb Ye}lÙeeÛe ef"keâeCeeR keâjleele lÙeecegUWÛe lÙee}e veevee Øekeâejebveer `KejW ØeehleJÙe
keâeÙe? KejW keâle&JÙe lejer keâeÙe?' les mecepeeJetve osCÙeeÛee Øemebie Ùeslees.
meceLeeËveer ÙesLeW megKeeÛeer #eCeYebiegjlee meebietve leWÛe kesâ}W Deens. les cnCeleele–
Deeleeb leg}e peW Øeehle Pee}W Je keâebneR keâeU peW megKeeÛeW Jeešle Deens leW heg{W }ewkeâjÛe
veenermeW nesCeej Deens, lÙeeÛeW mJe¤he hee}šCeej Deens. Ùee Yeeweflekeâ peieeble keâebneRefn
pemeWÛÙee lemeW efškeâCeejW veeneR. lee®CÙe, DeejesiÙe, ceeve, Oeve, meòee, mebheefòe,
Øeefle‰e, pÙeebvee letb efpeJneàÙeeÛes mecepeleesme les Deehles°, Ùeeble}W keâebneRefn leg}e
heeefnpes lÙee mJe¤heeble oerIe&keâeU efškeâCeejW veeneR. ceie lÙeeble Deemekeäle nesTve keâeb
jenleesme! keâejCe Ùee DeemekeäleerÛÙee heesšer kesâ}s peeCeejs ßece meieUs JeebÙee peeCeej
Deensle.
osnsj#eCeekeâejCeW Ùelve kesâ}e ~
hejer mesJešeR keâeU IesTefve ies}e ~~
keâjer js cevee Yeefkeäle Ùee jeIeJeeÛeer ~
heg{W DeblejeR meesef[b efÛeblee YeJeeÛeer ~~26~~
meceLe& efJeÛeejleele–pevcee}e DeeuÙeeheemetve peW peerJeve letb peieleesme lÙeeble legPeer
Oe[he[, legPes ØeÙelve, legPeer nebJe, legPee Dee«en keâMeemee"eR Demelees? osneÛÙee
j#eCeemee"eR! nW lÙeeÛeW Gòej. ceveg<ÙeeveW osnj#eCe nWÛe meJe&mJe ceeveeJeW keâeÙe? efJeÛeejer
ceeCetme ÙeeÛeW Gòej veeneR DemeWÛe osF&}. yengmebKÙe ceeCemeW Ùee osnj#eCeehe}erkeâ[s
yeekeâer keâebneRefn HeâejmeW keâjerle veme}eR lejer osnj#eCe nWÛe OÙesÙe DemeW kegâCeer cnCeCeej
veeneR. Deeefmlekeâ Demes}, hejbhejsÛÙee ßeæe ceeveCeeje Demes}, lej lees F&ÕejYeefkeäle,
F&ÕejØeeefhle, cees#e nW OÙesÙe meebies}. veeefmlekeâ Demes}, mJele:}e yegefæJeeoer mecepeCeeje
Demes}, lej osMeYeefkeäle, meceepekeâeÙe&, Jew%eeefvekeâ Øeieefle, MeeŒeerÙe mebMeesOeve, ceeveJelesÛeer
mesJee, mecelesÛeer Øeefle‰ehevee FlÙeeefo FlÙeeefo iees°er OÙesÙe cnCetve meebies}. heCe nW peW
Deehe}W OÙesÙe lees ceevelees lÙeemee"eR lees efkeâleer JesU oslees. osneÛeW YejCe, hees<eCe DeeefCe
GheÙeesie Ùeemee"eRÛe ceeCemeeÛeW yengleskeâ meieUW yeU DeeefCe JesU JeWÛe}e peelees! keâeb?
ØehebÛeekeâefjleeb mebÙeespeve DemeleW heCe hejceeLee&keâefjleeb keâebneR Ùeespevee Demeles keâeÙe?
efJeJejCe 107
veeneR! DemeWÛe meJe&meeOeejCe Gòej Deens.
osneÛeer Ghes#ee keâjeJeer DemeW keâesCeer cnCele veeneR. heeJe&leer lehe§eÙee& keâjerle
Demeleebvee efleÛeer hejer#ee heenCÙeekeâefjleeb yešgJes<eeveW Øeieš Pee}suÙee MebkeâjeveW efle}e
heefn}e ØeMve efJeÛeej}e Deens keâeR :
Deefhe mJeMekeälÙee leheefme ØeJele&mes ~
MejerjceeÅeb Ke}g Oece&meeOeveced ~~
Deehe}er Meefkeäle heentve leheeÛeW DeeÛejCe keâjerle Deensme vee? Oecee&ÛejCeeÛeW Mejerj
nW heefn}W meeOeve Deens. mebleebveeRefn `keâLesÛeer meece«eer osJe DeJemeeveeJejer' DemeWÛe
cnš}W Deens. Jewefokeâ $e+<eeRveeRefn ØeeLe&vee keâjleebvee Deecneb}e MebYej Je<eeËÛeW DeejesiÙemebheVe
oerIee&Ùeg<Ùe efceUeJeW, MejerjeÛes meJe& DeJeÙeJe Oe[Oeekeâš DeeefCe keâeÙe&#ece DemeeJesle
DemeWÛe cnš}W Deens. heCe DeMee DeejesiÙe-mebheVe oerIee&Ùeg<Ùe }eYe}suÙee Oe[Oeekeâš
MejerjeÛee GheÙeesie Deecner osJeeÛÙee keâeceemee"eR keâ¤b DemeW les $e+<eer heg{s cnCeleele.
®õebleer} ÛecekeâebveeR peieebleer} meieUs heoeLe& ce}e Åee, ce}e Åee, DeMee, Meyoeble
ceeefiele}s Deensle. OeveOeevÙe, mebheefòe, ieeF&, Iees[s, JeemejW ceeefiele}eR DeensleÛe; heCe
oie[ megæeb ceeefiele}s Deensle. ÙeeJe¤ve Yeeweflekeâ peieebleer} meJe& Jemlet GheÙegkeäle
Deensle DeeefCe DeeJeMÙekeâ Deensle nWÛe efmeæ nesleW. heCe DeMee Ùee Yeeweflekeâ JemletbÛÙee
meneÙÙeeveW mebheVe Pee}s}W DeeÙeg<Ùe DeeefCe keâeÙe&#ece Pee}s}W Mejerj nW MesJešeR Ùe%eeÛÙee
keâeceeR }eJeeJeÙeeÛeW Deens DeeefCe lees Ùe%eefn MesJešeR Ùe%eemee"eR cnCepes hejcesÕejemee"eR
Deens DemeWefn ®õeceOÙes meebefiele}W Deens. mebjef#e}suÙee osneÛee ne GheÙeesie keâesCeer
}#eeble "sJelees keâeÙe?
ne GheÙeesie }#eeble ve Iesleeb kesâ}s}s osnj#eCe nW MesJešeR KejesKejerÛeW osnj#eCeefn
nesle veeneR. Mejerj efvejesieer DeeefCe keâeškeâ Deme}W, he[leer} les keâ° meesmeCeejW
Deme}W, Leb[er, Tve, JeeNÙee}e IeeyejCeejW veme}W cnCepesÛe osneÛeW j#eCe meeOe}W
DemeW cnCeeJeÙeeÛeW vee? heCe megKeesheYeesieeÛÙee ceeieW }eie}suÙee ceeCemeeÛeW lesefn nesle
veeneR. Mejerj-megKeeÛÙee Dehes#esveW lees FbefõÙeebÛes }e[ keâjlees, efJe<eÙeesheYeesieeble efJe}emeer
neslees, DeeefCe MejerjeÛeer keâeÙe&#ecelee Je DeejesiÙe ieceeJetve yemelees. Deveskeâ ogOe&j jesieebvee
Yej lee®CÙeebleÛe Mejerj yeUer he[leW, osne}e ogyeUsheCee Ùeslees. Jes}oes[ŸeeveW Leb[,
}JebiesveW G<Ce DeMeer efmLeefle nesles. ns heefjCeece yengOee efJe}emeer peerJeveeÛes Deensle.
keâesCeleWefn OÙesÙe heg{W ve "sJeleeb osnj#eCe kesâ}W lej lÙee osneÛeW heg{W keâeÙe nesles?
Mejerj MesJešeR ceeleer}eÛe efceUleW vee! osneÛeer MesJešeR jeKeÛe nesles vee! efkeâleerefn
osnj#eCe keâjlees cnCee}e lejer MesJešeR cneleejheCeeR ÙesCeejer ogye&}lee, efJekeâ}ebielee
šeUleeb Ùesles keâeÙe? ceie keâesCeleeefn OÙesÙeJeeo ve "sJeleeb kesâ}s}W osnj#eCe keâeÙe
108 ceveesyeesOe
keâeceeÛeW? Mejerj nW meeOeve cnCetve JeehejCeWÛe Ûeebie}W. lÙeeÛes }e[ keâjCeW JÙeLe&Ûe
Deens. cnCetve meceLe& ceeveJeeÛeW meJeexÛÛe OÙesÙe, F&ÕejYeefkeäle, leWÛe meeOeeJeW DemeW
meebieleele.
mebmeejeÛeer Jee mebmeejeleuÙee Devegketâ}-Øeefleketâ} heefjefmLeleerÛeer efÛeblee keâ¤b veÙes.
ÙeesiÙe les ØeÙelve DeeefCe ØeejyOe ÙeebÛee heefjCeece cnCetve peW JneJeÙeeÛeW leW nesF&}.
Dee«en DemeeJee lees hejcesÕejeÛÙee YekeäleerÛee. Mejerj DeeefCe ceve ÙeebÛÙee heeleUerJej
heejceeefLe&keâ #es$eeble meeOeve cnCetve peW keâjleeb ÙesF&} leW ØeeceeefCekeâheCeW DeeefCe efve‰sveW
keâjerle jneJeW. DeeheuÙee SsÕeÙee&}e Devegme¤ve melhee$eeR oeve ÅeeJeW, hetpeehee", leerLe&Ùee$ee
Ùee iees°er MekeälÙevegmeej keâjeJÙeele DeeefCe veecemcejCeeceOÙeW DeefOekeâeefOekeâ JesU Iee}JeeJee.
Ùee iees°er ›ele cnCetve keâjeJÙeeÛe Je lÙeebleer} DeeJe[ Jee{eJeer DeeefCe YeieJebleeÛÙee
ÛejCeeJejÛeW Øesce Je=efæbiesle JneJeW Ùeemee"er leUceUerveW ØeeLe&vee keâjeJeer. cnCepes ›eâcee›eâceeves
mebmeejeefJe<eÙeeRÛÙee efÛeblee GCeeJele peeleele DeeefCe MesJešeR veeneRMeeefn nesleele.
Ssefnkeâ ceveesjLe hetCe& nesleele DeeefCe Yeeweflekeâ mebkeâšs Ùesle veeneRle DemeW F&Õejke=âhesÛeW
HeâU meebefiele}W peeleW. leW HeâejmeW KejW veeneR. lemee DevegYeJe Heâej keäJeefÛeledheCeWÛe efJeMes<e
keâejCeebveeR Ùeslees DeeefCe ns #es$e ceb$eleb$e ceeiee&Ûes Deens. KeNÙee DeLee&ves Yeefkeäleceeiee&ÛeW
veJns. YekeäleebJej og:KeW ÙesleÛe veeneRle nW KejW veeneR. meeceevÙeeJej neslees lemee og:KeeÛee
heefjCeece lÙeeÛÙeeJej nesle veeneR nW cee$e KejW. ``Ùeefmceved efmLelees ve og:Kesve ieg®Ceeefhe
efJeÛeeuÙeles ~'' (Ye. 6~22) DeMeer YekeäleeÛeer efmLeefle Demeles. JeenveeÛes DeeIeeleMees<ekeâ
Glke=â° Deme}s DeeefCe Deebleer} ieeÅee ceT iegyeiegyeerle DemeuÙee cnCepes jmlÙeeJejÛÙee
KeñŸeebÛee $eeme nesle veeneR lemes Yekeäleerle nesles. efleefle#ee, ßeæe DeeefCe Øesce Ùee
yeUeJej keâesCelÙeeefn efmLeleeRle Yekeäle ØemeVe DeeefCe meceeOeeveer jentb Mekeâlees. heCe ns
Yeefkeäleceeiee&ÛÙee Heâej JejÛÙee efmLeleerle}s DevegYeJe Pee}s. meeceevÙe efmLeleeRleer} JÙekeäleer}e
DeeefCe ØeeLeefcekeâ DeJemLeWle nW leòJe hes}CeejÛe veeneR. lÙeeÛÙeemee"eR meceLe& meebieleele–
YeJeeÛÙee YeÙeW keâeÙe Yeerleesmeer }b[er ~
OejeR js cevee Oeerj Oeekeâeefme meeb[er ~~
jIetveeÙekeâe meeefjKee mJeeefce MeerjeR ~
veghes#eer keâoe keâesheuÙee ob[Oeejer ~~27~~
}b[er cnCepes Yeskeâ[. meceLe& cnCeleele–ceeveJee! efkeâleer js Yeskeâ[ let! mebmeejeÛÙee
YeÙeeveW keâeÙe Ieeyejleesme. pÙee}e IeeyejeJeW, YÙeeJeW lÙeeÛes ef"keâeCeer keâebneR heje›eâce
}eielees. }neve ceg}W yeeieg}yegJee}e efYeleele. keâejCe De%eeveer Demeleele. yeeieg}yegJee
ner JemletÛe cegUeble veeneR nW JeÙeeveW Leesje[ Pee}suÙee ceeCemee}e keâUeÙe}e nJes!
efJeJejCe 109
oesjerJejÛÙee meehee}e IeeyejCÙeeble keâeÙe DeLe& Deens? mebmeejeÛeer efmLeefle leMeerÛe Deens.
leòJele: pÙee}e DeefmlelJe veeneR lÙee}e keâeÙe Ieeyejleesme? oe{er efceMee DeeuÙeeJej
jebieCeW pemeW MeesYele veeneR, lemeW peeCelÙee ceeCemeebveeR mebmeeje}e efYeCeW MeesYele veeneR.
ceveg<ÙeeveW F&MJejeJej efve‰e "sJeeJeer DeeefCe heefjefmLeleer}e leeW[ osCÙeemee"eR OewÙee&veW lee"
GYeW jneJes. heefjefmLeleer}e IeeyejCeW cnCepes heefjefmLeefle DeeCeKeer efyekeâš keâ¤ve "sJeCeW
Deens. efMe[erJej Ûe{eÙeÛeW Pee}s lej heeÙe }šheštb osleeb keâecee veÙesle. keâesmeUCÙeeÛee
Oeeskeâe Jee{lees lees efMe[erÛÙee }šhešCÙeehes#eeb heeÙeebÛÙee }šhešCÙeecegUW. meJe&$e
DemeWÛe nesles. jmlÙee}e JeUCes veme}eR, jmlee heg<keâU ®bo Deme}e, Ûeebie}e ceeskeâUe
Deme}e cnCepes ÛeebieuÙee JesieeveW melele peeleeb ÙesF&} nW JejJej heenleeb KejW Jeeš}s
lejer DeMee jmlÙeeJej JesieeveW peeleevee meejLÙee}e [gkeâ}er Ùesles DeeefCe DeheIeele
Jee{leele Demee DevegYeJe Deens. jmlÙee}e JeUCeW, JeUmes, DeeJeMÙekeâÛe Demeleele
DemeW cnCeeJeW }eieleW. mebmeejeleuÙee Øeefleketâ} heefjefmLeleerÛeWefn lemeWÛe cnCeeJeW. DeeheCe
meeJeOe JneJeW DeeefCe OeerjeveW JeeieeJeW nWÛe MesJešeR GheÙeesieer he[Ceejs Deens. cnCetve
meceLe& cnCeleele, cevee! OewÙe& OeejCe keâj, Oeekeâ mees[tve os, YeÙe yeeUietb vekeâesme,
DeeefCe efJeÕeeme Jee{CÙeemee"eR DeeÕeemeve osleele keâer YeieJeeved jeceÛebõemeejKee Oeveer
legPÙee cemlekeâeJej Deens. lÙeeÛÙee ke=âheeÚ$eeKee}eR letb Deensme. YekeäleebÛÙee j#eCeekeâefjleebÛe
lÙeeves Oeveg<Ùe OeejCe kesâ}W Deens DeeefCe leW meppe Deens. lees legPeer Ghes#ee keâjCeej
veeneR. jecej#esle jeceeÛeW JeCe&ve.
DeeòemeppeOeveg<eeefJe<egmhe=Mee- ~ Je#eÙeeMegieefve<ebiemebefieveew ~~
DemeW kesâ}W Deens. lÙeeveW Oeveg<ÙeeJej ØelÙebÛee Ûe{efJe}s}er Deens DeeefCe yeeCe
pees[tve lees efmeæ Deens. `Deecneb}e keâuhevee veJnleer' DemeW cnCeCeeje cesCeÛeš,
ceWieUš veslee ne veeneR, DevegÙeeÙeebJejÛe mebleeheCeeje DeeefCe Me$etheg{W veebieer šekeâCeeje
Demeeefn ne veeneR. oerIe&met$eer lej veeneRÛe veeneR. Yekeälej#eCeeÛÙee keâeceeR lees Ûeebie}e
leeheš Deens. lÙeeÛee }#ceCe lÙeentve leeheš Deens. lesJneb jeceYekeäleeveW Deehe}W j#eCe
keâmeW nesF&} DeMeer efÛeblee yeeUieCÙeeÛeW keâejCeÛe veeneR.
jeceÛebõeveW meg«eerJeeÛeW j#eCe kesâ}W lees Øemebie }#eeble IesCÙeemeejKee Deens. efJeÛeejJeble
cnCetve Øeefmeæ Deme}s}s Deveskeâ yegefæJeeoer, jeceMeeŒeer ØeYegCÙeebÛee DeeJe DeeCetve,
Jee}erJeOe ØekeâjCeeR jeceÛebõe}e oes<e osle Demeleele. meg«eerJeehes#eeb Jee}er ye}Jeeved
DeeefCe heje›eâceer neslee. Jee}erheemetve ceer legPeW j#eCe keâjerve DemeW jeceÛebõebveeR meg«eerJee}e
JeÛeve efo}W nesleW. Jee}er DeeefCe meg«eerJeeÛÙee ceu}Ùegæe}e DeejbYe Pee}e lesJneb meg«eerJe
DeMee efyekeâš heefjefmLeleeRle Dee}e neslee, keâer jeceÛebõ #eCeeÛeeefn efJe}bye keâjles lej
meg«eerJe efpeJebleÛe jeefn}e vemelee. cnCetve jeceÛebõebveeR leeble[er kesâ}er. FLes vÙeeÙeevÙeeÙeeÛee
110 ceveesyeesOe
efJeÛeej keâjCeW cnCepes keâle&JÙee}e ÛegkeâCeW Deens DeeefCe meJe&oe DevÙeeÙeeveWÛe JeeieCeejeMeeR,
DelÙeeÛeej DeeefCe Deefle›eâceCe nsÛe pÙeebÛeW OeesjCe Demeles lÙeebÛÙeeMeeR, vÙeeÙeeveW Jeeietve
lÙeebvee DeefOekeâ Gvceòe nesCÙeeÛeer mebefOe osCeW nW OeesjCe keâebneR jeceÛebõebÛeW veJnleW.
meeOeveMegefÛelesÛee Deeflejskeâer nó JewÙeefkeälekeâ #es$eehegjlee mebvÙeeMee}e MeesYelees. jepekeâejCeeble
Glej}suÙee Jeerje}e MeesYeCeeje keâebneR lees Heâej cees"e meodiegCe veeneR. ``Ùes ÙeLee ceeb
ØeheÅevles leebmleLewJe YepeecÙenced ~'' (Ye. ieerlee 4~11) neÛe F&Õejer vÙeeÙe Deens.
leWÛe leòJe jeceÛebõebÛeWefn nesles. cnCetve DeeheCe lÙeebvee F&Õejer DeJeleej ceeveleeW. lesJneb
Demee o#e DeeefCe meceLe& Oeveer ceveg<Ùee}e }eYe}e Demeleebvee jeieeJe}suÙee ob[OejeÛeW
cnCepes ÙeceeÛeW cnCepes ce=lÙetÛeW YeÙe yeeUieCÙeeÛeW keâejCe keâeÙe? jeceÛebõeJejer}
efJeÕeemeeveW ce=lÙet šUle vemelees. ce=lÙetÛeW YeÙe šUleW nW }#eeble "sJe}WÛe heeefnpes.
efoveeveeLe ne jece keâesob[Oeejer ~
heg{W osKeleeb keâeU heesšeR Lejejer ~~
pevee JeekeäÙe vescemle nW melÙe ceeveer ~
veghes#eer keâoe jece oemeeefYeceeveer ~~28~~
hejcesÕej DeeheuÙee YekeäleebÛeer keâOeeR Ghes#ee keâjerle veeneR nW efvejefvejeàÙee GheeÙeebveeR
DeeefCe GoenjCeebveeR meceLe& mecepeeJetve osle Deensle. ``veghes#eer keâoe jece oemeeefYeceeveer ~''
jece YekeäleeÛee DeefYeceeveer Deens. lees lÙeeÛeer keâOeeR Ghes#ee keâjerle veeneR DemeW hee}gheo
Deme}s}s 10 M}eskeâ Ùee ef"keâeCeer ›eâceeveW Deensle.
ne efJe<eÙe meceLeeËvee meeOekeâeÛÙee ceveeJej Ûeebie}e eEyeyeJeeJeÙeeÛee Deens. DeeefCe
cnCetve ÙeeÛe DeLee&ves veghes#eer keâoe osJe YekeäleeefYeceeveer ns hee}gheo Deme}s}s 10
M}eskeâ meceLee&veeR ceveesyeesOeebleÛe hegvneb Skeâoe meebefiele}s Deensle. (116 les 125)
keâesCelÙeeefn peerJee}e DeeheuÙee}e keâesCeeÛee lejer DeeOeej Deens DemeW efveef§ele
JeešeJeW }eieleW. Ùee DeeOeejeÛÙee yeUeJej lÙee}e cees"W OewÙe& }eYele DemeleW. meeOeW
kegâ$eWefn DeeheuÙee OevÙeeÛÙee oejeble GYeW jentve jeveeble efmebn iejpe}e lej lÙee}eefn
Yegbketâve cees"Ÿee OewÙee&veW ØeòÙegòej osleW. keâefJeJeÙe& ceesjeshebleebveeR ner Iešvee Ghecesmee"eR
Jeehej}s}er Deens. DeeF& peJeU Demeleebvee }neve heesj efpelekeäÙee Kees[Ÿee keâjleW
eflelekeäÙee DeeF& peJeU vemeleebvee hejkeäÙee Iejeble keâjerle veeneR. yee}keâe}e DeeF&Ûee
DeeOeej Jeešlees. Demee DeeOeej nJeemee JeešCeW, Deens DemeW JeešCeW, nerÛe Deeefmlekeâlee.
ceeCetme DeeheuÙee peerJeveeceOÙeW Demee keâesCelee vee keâesCelee lejer DeeOeej MeesOeerleÛe
Demelees. lees F&Õej Demes}, melheg®<e Demes}, efJeÛeejJeble Demes}, leòJeJesòee Demes},
mebMeesOekeâ, MeeŒe%e, veslee, keâeÙe&keâlee& Ùeehewkeâer kegâCeeR Demes}, kegâCeeR efpeJneàÙeeÛee
efJeJejCe 111
efce$e Demes}, kegâCeer Deehle Demes}; heCe efJeÕeemeeÛÙee DeeOeejeJeebÛetve ceeCemee}e lejer
GYeW jenCeW DeMekeäÙe Deens.
De}erkeâ[s ceeCemeW mJele:}e Yet<eCeeveW veeefmlekeâ cnCeJetve Iesleele. lÙeebvee leW
yegefæceòesÛÙee ØeKejlesÛeW Åeeslekeâ JeešleW. heCe lees De[eCeerheCee lejer Demelees. veeneR lej
obYe lejer Demelees. DeeOeej Deens Ùee keâuheveWleÛe ceeCemeeÛeW owvÙe GCeeJeleW, DeelceefJeÕeeme
Jee{lees. Flej ØekeâejÛes DeeOeej ns lesJe{s yeUkeâš vemeuÙeeveW mebleebveeR meJe&meceLe&
F&ÕejeÛeeÛe DeeOeej IÙeeJee DeeefCe lÙeeÛe YejbJeMeeJej jeneJeW DemeW meebefiele}W Deens.
keâejCe hejcesÕej neÛe MesJešeR meJee&Oeej Deens. lÙeeÛÙeeÛe yeUeJej Flej }neve cees"Ÿee
DeeOeejebvee keâeÙe&#ecelee Ùesle Demeles DeeefCe ne DeeOeej meJeeËmee"eR kesâJnebefn Ghe}yOe
Deens. De[ÛeCe DeeOeej osCeejekeâ[tve veeneR, IesCeejekeâ[tve Deens. leer otj JneJeer
cnCetve lej veevee Øekeâejebveer meble GheosMe keâjerle Demeleele. DeeheCe pÙee jerleerveW }neve
Je cees"er ner keâuhevee keâjlees leer keâuhevee hejceeLeeËle veeneR. F&Õej oerveeveeLe Deens. oerve
ogyeàÙeebÛee `pes keâeb jbpe}s ieebpe}s' lÙeebÛee lees veeLe, j#ekeâ, hee}keâ Demee Deens.
lÙeecegUW lÙee}e YesšCÙeemee"eR ceOÙemLe vekeâes. legcneR lÙee}e mejU Yesštb Mekeâlee.
DeeefCe Demee ne oerveeveeLe hejcesÕej, jeceÛebõ Oeveg<Ùe OeejCe kesâ}s}e Deens. Oeveg<Ùe
meppe keâ¤ve GYee Deens. lÙeeveW MeŒemebvÙeeme kesâ}s}e veeneR. MeŒe JeehejCeejÛe veeneR
DeMeer lÙeeÛeer Øeefle%ee veeneR. ke=â<CeeJeleejeR leMeer Øeefle%ee kesâ}er nesleer lejer Yekeälej#eCeemee"eR
leerefn cees[eJeer }eie}er. DeeefCe ne Øeefle%eeYebieefn mebleebveeR Yet<eCe cnCetveÛe ieeefÙe}e.
efJe<CegmenœeveeceeceOeW hejcesÕejeÛeW iegCeJeCe&ve keâjCeejeR npeej veebJeW Deensle. heCe Ghemebnej
keâjleebvee Iesle}s}W veebJe `meJe&ØenjCeeÙegOe' DemeW Deens. MeŒe yeeUieCÙeeÛeerÛe }epe
JeešCeW ne efJeÛeej DeJewefokeâ Deens. YeieJeeved jeceÛebõ MeŒeOeejer Deensle. FlekeWâÛe veJnW
lej lÙeebÛeW MeŒekeâewMeuÙeefn DemeeceevÙe Deens. nlÙeej vegmeleW neleeble Demetve Ûee}le
veeneR, leW JeehejCÙeeÛeW keâewMeuÙeefn neleeble DemeeJeW }eieleW. DeeefCe lÙee MeŒeeheemetve
meceesjÛÙee}e Oeekeâ GlheVe JneJee DeMeer Jeerjßeerefn DebieeDebieebletve Øeieš JneJeer }eieles.
%eevesÕejebveeR kegâceejerÛÙee neleeble}s MeŒe keâeÙe keâeceeÛeW (%ee. 9~177) DemeW
cnš}W Deens. `ceeveeheceeveeb'leer} }#ceerOejeÛÙee neleeble}W MeŒe GhenemeeÛee efJe<eÙe
neslees. YeieJeeved jeceÛebõ keâesob[heeefCe Deensle, DeeefCe lÙeebÛee Oeekeâ Flekeâe efJe}#eCe
Deens, keâeR lÙeebvee meceesj heenleebÛe, pÙee}e meJe& ef$eYegJeve IeeyejleW Demee, keâefUkeâeUefn
YeÙeeveW Lejkeâebhelees. meceLe& cnCeleele, DeecneR ner DeefleMeÙeesefkeäle keâjerle veeneR. nW
DeeceÛeW yees}CeW vescemleheCeeÛeW Deens, vescekeWâ, vesškeWâ ÙeLeeLe& Deens.
meeceevÙele: DeeheCe DemeW yees}le veeneR. DeeheuÙee yees}CÙeeble mlegleerÛee ieewjJe
lejer Demelees veeneR lej efvebosÛeer legÛÚlee lejer Demeles. Ûene Ûeebie}e Pee}e lej DeeheCe
112 ceveesyeesOe
cnCeCeej Jee! Dece=leemeejKee Pee}e Deens. DeeefCe efyeIe[}e lej cnCeCeej keâe[seÛf ejeF&leeÛee
keâe{e Ùeehes#eeb keâeÙe JeeF&š! Ùee oesvneR Øekeâejeble DeefleMeÙeesefkeäle Deens. SKeeoe heoeLe&
®Ûekeâj Deens keâeR veeneR SJe{sÛe Heâej lej cnCeleeb ÙesF&}. heCe FlekeäÙee MeyoebveeR
Deehe}W meceeOeeve nesle veeneR. peCetb DeeheuÙee ogyeàÙee «enCeMekeäleerÛee ne heefjCeece
Deens. ÙeLeeLe& yees}CeW DeeheuÙee}e Deekeâ<e&keâ Jeešle veeneR.
meble efve:mJeeLeea DeeefCe melÙeJeeoeR DemeuÙeeveW les menmee DeefleMeÙeeskeäleerÛee DeJe}bye
keâjerle veeneRle. ceeCemee}e lÙeeÛÙee vesnceerÛÙee mebJeÙeerveW YeieJeeved jeceÛebõeÛÙee ØeYeeJeeÛeW
JeCe&veefn DeefleMeÙeeskeäleerÛes Jeešs}. lemeW leW Jeeštb veÙes cnCetve meceLe& lÙeebleuÙee ÙeLeeLe&heCeeÛeer
Øeefle%ee keâjerle Deensle. jeceeÛeW meeceLÙe& De}ewefkeâkeâ Deens DeeefCe Jelme}ùoÙe DemeuÙeeveW
lees YekeäleebÛeer Ghes#ee keâjerle veeneR nW peW Deecner cnCelees leW DeeceÛeW yees}CeW vescemle
Deens, JemlegefmLeleer}e DeieoeR Oe¤ve Deens.
heoer jeIeJeeÛeW meoe yeÇero ieepes ~
yeUW YekeälejerhetefMejeR keâebefye Jeepes ~~
hegjer JeeF}er meJe& pesCeW efJeceeveeR ~
veghes#eer keâoe jece oemeeefYeceeveer ~~29~~
ceer YeòeâebÛeW j#eCe keâjerve DeMeer jeceÛebõebÛeer Øeefle%ee Deens. DeeefCe leer lÙeebÛÙee
Ûeefj$eeble heoesheoeR peCetb iepe&vee keâjerle Øeieš nesle Demeles. cnCepes menpe keâUCÙeeFlekeâer
GIe[ mJe¤heeble Demeles. pes kegâCeer YekeäleebÛee ÚU keâjerle Demeleer} DeMee og°ebÛÙee
cemlekeâeJej jeceÛebõebÛÙee neleebleer} MeŒe JesieeveW DeeIeele kesâuÙeeefMeJeeÙe jenle veeneR.
yeUW Ùee Meyoebletve jeceÛebõebvee ÙesCeeje jeieÛe meceLeeËveer JÙekeäle kesâ}e Deens. mebj#eCeemee"eR
jeie ÙesCeW, DeeCeCeW DeeJeMÙekeâ DemeleW.
Meekegbâle}ebleer} Skeâ Øemebie cees"e }#eeble IesCÙeemeejKee Deens. Fbõe}e je#emeebÛÙee
heeefjhelÙeemee"eR og<ÙebleeÛÙee meneÙÙeeÛeer Dehes#ee nesleer. og<Ùevle Mekegbâle}sÛÙee efJejneveW
efKeVe Pee}e neslee lesJneb FbõeÛee meejLeer ceele}er ÙeeveW og<Ùeble meneÙÙeemee"eR efmeæ
JneJee Ùeekeâefjleeb ieghle¤heeveW og<ÙebleeÛÙee efce$ee}e, efJeot<ekeâe}e ÚU}W. og<Ùeble cees"Ÿee
lJes<eeveW efJeot<ekeâeÛÙee j#eCeemee"eR OeeJe}e lesJneb ceele}erveW Øeieš nesTve JemlegefmLeefle
meebefiele}er. ``ØeeÙe: mJeb ceefnceeveb #eesYeeled ØeefleheÅeles efn peve: ~'' jeieecegUWÛe
ceeCemeeÛeW meeceLÙe& Øeieš nesleW cnCetveÛe ceer DeeheCee}e jeie DeeCe}e DemeW ceele}er
cnCee}e DeeefCe ceie og<Ùeble FbõeÛÙee meneÙÙeemee"eR ies}e. hejceeLe&ceeiee&ceOÙeW ›eâesOe
JeeF&š cnš}e Deens nW KejW heCe lÙeeceeieÛeer Yetefcekeâe efvejeUer Deens. mJeeLe& JeeF&š
DeeefCe mJeeLe& ogKeeJeuÙeecegUW GlheVe nesCeeje ›eâesOe JeeF&š. mebj#eCeekeâefjleeb DeeJeMÙekeâ
efJeJejCe 113
Deme}s}e ›eâesOe Ùee peeleerÛee veJns. Meeblelee efvejeUer DeeefCe efceUefceUerleheCee efvejeUe.
hejceeLe&ceeieeËleer} JÙeefkeäle Meeble Demeleele, meesefMekeâ Demeleele, oÙeeUt Demeleele,
#eceeMeer}efn Demeleele; heCe lÙeeJe¤ve lÙee MesUheš, efJeUefJeUerle Demeleele efkebâJee
DemeeJÙeele DemeW mecepeCeW Ûetkeâ Deens. vee"eUeÛeW ceeLeeR keâe"erÛe Iee}eJeer }eieles nW
mebleebveebefn ceevÙe Deens Je DeeheCe lemeW keâjleeW, leer#Ce MeyoebÛes yeeCe IesTve DeeheCe
JeeJejleeW DemeW lÙeebveeR DeeJepet&ve meebefiele}W Deens. oÙesÛÙee JÙeeKÙeWle mebleebveeR YetleebÛeW
hee}ve DeeefCe kebâškeâebÛeW efveoe&}ve Ùee oesvneR iees°eRÛee meceeJesMe kesâ}e Deens. og°ebÛeW
heeefjhelÙe keâjCÙeemee"eR jeieJeeJeWÛe }eieleW. pÙee}e ÙeesiÙe JesUeRefn jeieeJeleeb Ùesle
veeneR, JeeF&šeÛeer DeeefCe JeeF&š iees°erÛeer pÙee}e Ûeer[ Ùesle veeneR, lees keâesCeeÛeW
mebj#eCe keâ¤b MekeâCeejÛe veeneR. DeeefCe DeMee vesYeUš JÙekeäleerefJe<eÙeeR keâesCeemener
Deehe}sheCee JeešCeej veeneR DeeefCe leer JÙeefkeäle og°ebvee Oeekeâefn oeKeJetb Mekeâle veeneR.
meceLe& cnCeleele, jeceÛebõeÛeer efmLeefle leMeer veeneR. les YekeäleebÛÙee mebj#eCeemee"eR
lÙeeÛÙee Me$etÛeW heeefjhelÙe keâjleebvee ceeiesheg{W heenCeej veeneRle.
jeceÛebõebÛee DeeCeKeer Skeâ iegCe Heâej cenòJeeÛee Deens. lÙeebÛÙeepeJeU Depesogpes,
}nevecees"s ne Yeso veeneR. les Goej Deensle. lÙeebÛeW nW DeewoeÙe& cees"W efJe}#eCe Deens.
efJeMee} }eskeâmebKÙee Deme}s}er meJe& DeÙeesOÙeeveiejer lÙeebveeR Gæ¤ve ves}er nesleer.
lesJneb legPeer Ske⚟eeÛeer les Ghes#ee keâjleer} nW MekeäÙeÛe veeneR.
meceLee&efÛeÙee mesJekeâe Je›eâ heens ~
Demee meJe& Yetceb[UeR keâesCe Deens ~~
peÙeeÛeer ef}Ue JeefCe&leer }eskeâ leervner ~
veghes#eer keâoe jece oemeeefYeceeveer ~~30~~
ceveesyeesOeebleer} Ùee M}eskeâeÛeer MeyojÛevee DelÙeble ØeYeeJeer DeMeer Deens. ne
M}eskeâ Ke[Ÿee megjeble mJeÛÚ, mhe° MeyoebveeR vegmelee GÛÛeej}e lejer ØelÙe#e meceLe&
heg{W GYes jentve, kegâye[er Oej}s}e GpeJee nele GYee¤ve cesIeemeejKÙee OeerjiebYeerj
OJeveerveW–Deehe}W keâmeW nesF&} Ùee YeÙeeveW JÙeekegâU Pee}suÙee peerJee}e peCetb DeeÕeemeve
osle Deensle, lÙeeÛee Glmeen Jee{efJele Deensle, lÙeebÛeW OewÙe& peeieW keâjerle Deensle, DemeW
JeešeJeW, DemeW meeceLÙe& Ùee M}eskeâeble Øeieš Pee}s}W Deens.
Yekeäle osJeeJej Øesce keâjlees. heCe osJee}e YekeäleeÛee DeefYeceeve Demelees. DeefYeceeveeceOÙeW
Øesceehes#eeb Lees[Ÿee DeefOekeâ YeeJevee SkeâJeš}suÙee Demeleele. peCetb YekeäleeÛÙee ØesceeÛeW
$e+Ce osJe JÙeepeemegæeb Hesâ[erle Demelees. jeceÛebõe}e DeeheuÙee YekeäleeÛee DeefYeceeve
DemeuÙeecegUW lÙee Yekeäleekeâ[s Jeekeâ[Ÿee °erveW heenCÙeeÛeer keâesCeeÛeer Úeleer Deens!
114 ceveesyeesOe
SKeeÅee meeOeejCe j#ekeâeÛÙee hee"erMeeR Deieoer meeceevÙe DeMeer jepemeòee Lees[ŸeeMee
ØeceeCeeble GYeer Deme}er lejer lÙee j#ekeâeÛee Oeekeâ yeeUie}e peelees, ieCeJes<eebleer}
j#ekeâeÛee lej DeefOekeâÛe. ceie pÙeeÛÙee hee"erMeeR ØeYeg jeceÛebõ GYes Deensle, pÙeebÛÙee
heje›eâceeÛeer, Â{efve§eÙeeÛeer, melÙeJeeefolJeeÛeer, YekeäleJeelmeuÙeeÛeer; DeewoeÙee&Ûeer Deheej
keâerefle& eflevneR }eskeâeble hemej}er Deens; cen<eea JeeefucekeâermeejKÙee DevevÙemeeOeejCe-
ØeefleYesÛee keâefJe, DeeÅekeâefJe, cenekeâefJe, pÙee jeceÛebõebÛeW iegCeJeCe&ve keâjleebvee ceesntve
ies}e, lÙee meceLe& jeceÛebõebÛÙee mesJekeâekeâ[s Jeekeâ[Ÿee °erveW keâesCe heent MekeâCeej?
ceneb mebkeâšeR meesef[}s osJe pesCeW ~
ØeleeheW yeUW DeeieUe meJe& ietCeW ~~
peÙeeleW mcejW Mew}pee MetUheeCeer ~
veghes#eer keâoe jece oemeeefYeceeveer ~~31~~
jeJeCeeveW GvceòeheCeeveW meJe& osJe yeboeRle Ieele}s nesles. Ùee yebefoJeemeeble n}keâeR-
me}keâeR keâeceW keâjCeW Fbõeefo osJeebvee Yeeie Pee}W nesles Je lÙeebÛeW peerJeve Ùee Yeer<eCe
mebkeâševeW }eefpejJeeCeW Je og:KeceÙe nesTve ies}s nesles. YeieJeeved jeceÛebõebveeR DeeheuÙee
MeewÙee&ÛÙee yeUeJej }bkeâe efpebkeâ}er. ieefJe&‰heCeeveW DelÙeble Metj yeve}suÙee ceneheje›eâceer
jeJeCeeÛee lÙeeÛÙee Metj heefjJeejemen efve:heele kesâ}e DeeefCe osJeebvee yebefoJeemeebletve
mees[efJe}W. mJeiee&ceOÙeW DeeveboerDeevebo Pee}e. jeceÛebõeÛee Øeleehe meeceLÙee&veW yeUeveW
Demee De}ewefkeâkeâ Deens, DeodYegle Deens.
kesâJeU heje›eâceer DemeCeW, Øeleeheer DemeCeW, DelÙeble MeewÙe&Mee}er DemeCeW SJe{WÛe
jeceÛebõebÛeW JewefMe°Ÿe veeneR. pÙee pÙee meodiegCeebÛÙee DeefmlelJeecegUs LeesjheCee Ùeslees,
ßes‰lee Øeehle nesles, pÙee SKeeÅeeefn iegCeecegUW ceveg<Ùe Heâej cees"e ceeve}e peelees les
meJe& meodiegCe YeieJeeve jeceÛebõebÛÙee ef"keâeCeeR SkeâJeš}s}s Deensle. DelÙeble efJejkeäle
Deme}suÙee cenelehemJeer, Jeeefucekeâer $e+<eeRvee jeceÛebõebÛeW Ûeefj$e keâeJÙeebletve ieeJeW DemeW
peW Jeeš}W leW lÙeebÛÙee ef"keâeCeeR SkeâJeš}suÙee meodiegCemecegÛÛeÙeecegUWÛe. Jeeefucekeâer
jeceeÙeCeeÛÙee yee}keâeb[ebleer} heefnuÙee meieeËleÛe jeceeÛÙee iegCemecegÛÛeÙeeÛeW DelÙeble
ceveesnj JeCe&ve Dee}s}s Deens. DeefleefLe cnCetve Deeßeceeble Dee}suÙee osJeef<e& veejoebvee
JeeefucekeâerveW ØeMve kesâ}e keâeR, cenejepe meebØele Ùee he=LJeerle}eJej meodiegCeer, MeewÙe&mebheVe,
Oece&%e, ke=âle%e, melÙeJeeoer, Â{›ele, Ûeeefj$ÙemebheVe, meJe& Yetlecee$eebÛeW efnle meeOeCÙeeceOeW
lelhej Deme}s}e, efJeÉeved, meceLe&, pÙeeÛeW oMe&ve keâesCee}eefn efØeÙe nesF&} Demee,
mebÙeceer, ›eâesOe efpebkeâ}s}e, efvece&lmej, mebleehetve jCeebieCeeble GYes jeefnuÙeeveblej pÙeeÛÙee
heje›eâceeÛee osJeeveebefn Oeekeâ JeešeJee Demee Jeerj heg®<e meOÙeeb kegâCeer Deens keâe? DeeheCe
efJeJejCe 115
meJe&$e mebÛeej keâjleeb lesJneb DeMee ceneheg®<eeÛeW %eeve DeeheCee}eÛe DemeCeej. veejo
ØemeVeheCeeveW nbmetve cnCee}s–cegefveßes‰e letb pÙee meodiegCeebÛeW JeCe&ve kesâ}s Deensme
lÙeeble}e SKeeoe iegCe keâebneR ØeceeCeeble peJeU Deme}s}eR ceeCemeWefn ogefce&U. ceie ns
meJe& meodiegCe DeeheuÙee hetCe&¤heeble Skeâ$e Deme}s}e ceneheg®<e Dee{UCes efkeâleer
DeJeIe[ Deens, ÙeeÛee letbÛe efJeÛeej keâj; heCe lejer nWÛe meJe& keâeÙe heCe Ùeentveefn efkeâleer
lejer hešerveW DeefOekeâ meodiegCeebveeR De}bke=âle Deme}s}e Skeâ DemeeceevÙe heg®<e meOÙee
he=LJeerle}eJej Deens. F#JeeketâÛÙee keâerefle&ceeved JebMeeble pevce}s}e, DeÙeesOÙesÛee jepee
jeceÛebõ meJe& meodiegCeebÛee peCetb cetefle&ceble hegleUe Deens. ceoveevesefn }epeeJeW DemeW lÙeeÛeW
Mejerj meJe& MegYe}#eCeebveeR Ùegkeäle Deens, jsKeerJe Deens, meg[ew} Deens, Keebos Yej}s}s
Deensle. yeeng oerIe& efve yeef}‰ Deensle. Úeleer ®bo Deens. keâheeU YeJÙe Deens. lees
yegefæceeved Deens, veerefleceeved Deens, DemeeceevÙe Jekeälee Deens. meJe& MeeŒeebÛeW cece&
peeCeCeeje Deens, Ûelegj Deens. meieàÙeebÛÙeekeâ[s mece°erveW heenCeeje Deens, meeOeg-
meble-meppeveebveeefn nJeenJeemee Jeešs} Demee }eskeâefØeÙeefn Deens, mecegõemeejKee iebYeerj
Deens. lÙeeÛeW OewÙe& efncee}ÙeemeejKeW Gòegbie Deens. ceneefJe<CetØeceeCeW lees heje›eâceer Deens.
ÛebõeØeceeCeW Deeuneo osCeeje Deens. he=LJeermeejKee #eceeMeer} Deens. mebleehe}e cnCepes
Øe}ÙekeâeUÛee Deefie> JeešeJee Demee lespemJeer Deens. kegâyesjemeejKee JewYeJemebheVe Deens.
ØepeeJelme} Deens. lÙeeÛeW DeeÛejCe DelÙeble heefJe$e Deens. pÙee}e Deehe}W cnCelees
lÙeeÛÙee hee"erMeer j#eCeekeâefjleeb meowJe GYee Demelees. JesoMeeŒeefvehegCe Deens. DeeefCe
DemeW cnCetve veejoebveeR meJe& jeceÛeefj$e Lees[keäÙeeble meebefiele}W. JeeefucekeâerveW pÙee pÙee
iegCeebÛeer Dehes#ee kesâ}er lÙeeefnhes#eeb DeefOekeâ iegCe veejoebveeR JeCe&ve kesâ}s. ØelÙe#e
mejmJeleer Øeieš nesTve yees}les Deens DemeW leW meJe& JeCe&ve DelÙeble ßegefleceveesnj Deens.
meceLe& cnCeleele, ceePee ØeYeg jece meJe& meodiegCeebveeR Ùegkeäle Deens. lÙeeÛes nW mJe¤he
DemeeceevÙe Deens. veejoemeejKes osJeef<e& efkebâJee cenef<e& JeeefucekeâermeejKeW ØeefleYeemebheVe
keâefJe jeceeÛÙee Ùee iegCemebheos}e ceesefnle Pee}s Ùeeble Dee§eÙe& JeešCÙeemeejKeW keâeÙe
Deens! osJeeefOeosJe YeieJeeved Mebkeâj DeeefCe ef$e}eskeâpeveveer cenemeefle heeJe&leerefn jeceÛebõebÛeW
mcejCe keâjCÙeeble OevÙelee ceeveleele. Ùee efJe<eÙeeble lÙee heeflehelveeRÛeWefn Skeâcele Deens.
Demee jeceÛebõ YekeäleebÛee DeefYeceeveer Deens. lees YekeäleebÛeer keâOeeRefn Ghes#ee keâjCeej veeneR.
DenuÙee efMeUe jeIeJeW cegkeäle kesâ}er ~
heoeR }eieleeb efoJÙe nesTefve ies}er ~~
peÙee JeefCe&leeb meerCe}er JesoJeeCeer ~
veghes#eer keâoe jece oemeeefYeceeveer ~~32~~
116 ceveesyeesOe
DenuÙesÛÙee neletve Ie[}suÙee JÙeefYeÛeejoes<eecegUW mebleehe}suÙee ieewleceeveW efle}e
Meehe efo}e neslee DeeefCe leer Skeâe efveefye[, efvepe&ve DejCÙeeceOÙeW efMeUe nesTve he[}er
nesleer. ØelÙe#e JeeefucekeâerjeceeÙeCeeceOÙeW efMeUe nesTve he[uÙeeÛee Gu}sKe veeneR. heCe
Flej$e Deveskeâ ef"keâeCeeR Deveskeâebveer DenuÙee efMeUe nesTve he[}er nesleer DemeWÛe ie=nerle
Oej}W Deens. DeeefCe meJe& mebleebveeR lÙeeÛeeÛe DevegJeeo kesâ}e Deens. mebMeesOeve Ùee
efJe<eÙeeble ce}e Heâejmee jme veeneR. lesJneb DenuÙesÛÙee ØekeâjCeeR JemlegefmLeefle keâeÙe Deens
lÙee efJe<eÙeeR Kees}eble efMejCÙeeÛeW keâejCe veeneR. jeceÛebõebÛÙee ke=âhesveW DenuÙesÛee Gæej Pee}e
nW meJe&ceevÙe Deens DeeefCe Øemlegle efJe<eÙeeÛÙee meboYeeËle DeeheCeebme lesJe{W hegjsmes Deens.
JÙeefYeÛeejemeejKeW Œeerpeeleer}e keâ}bkeâ }eJeCeejW DelÙeble Ieesj heelekeâ neletve
Ie[}W Demeleebveeefn jeceÛebõebÛÙee heefJe$e ÛejCekeâce}ebÛee mheMe& nesleebÛe DenuÙee meJe&
heelekeâebletve cegkeäle Pee}er DeeefCe efoJÙe osn Øeehle nesTve efleÛee Gæej Pee}e Demes
jeceÛebõ heefleleheeJeve Deensle.
hejyeÇÿemJe¤he Deme}suÙee Ùee jeceÛebõeÛeW JeCe&ve keâjleebvee JesoebÛeW meeceLÙe&efn
leesškeWâ "j}W. iegCeJeCe&ve ÙeLeeLe&heCeW keâjleeb Dee}W veeneR. Jeso MesJešeR vesefle vesefle
cnCee}s.
mJele: Ûeeefj$ÙemebheVe Deme}s}s jeceÛebõ heelekeäÙeeÛee eflejmkeâej keâ¤ve lÙee}e otj
"sJeerle veeneRle, G}š lÙee}e peJeU keâjleele, heelekeâebletve mees[efJeleele. GæejeÛee
ceeie& oeKeefJeleele, Gæ¤ve vesleele. DeeheuÙee YekeäleebÛeer jeceÛebõ keâOeeRefn Ghes#ee
keâjerle veenerle.
Jemes ces®ceeboej ns me=ef°}erUe ~
MeMeer metÙe& leejebieCeW cesIeceeUe ~~
efÛejbpeerJe kesâ}s peveeR oeme oesvner ~
veghes#eer keâoe jece oemeeefYeceeveer ~~33~~
jeceÛebõeveW Deehe}s oesve Yekeäle, nvegceble DeeefCe efyeYeer<eCe Ùeebvee efÛejbpeerJe kesâ}s
Deens. peeWJej he=LJeerle}eJej ces®ceeboej ns heJe&lejepe efmLejheCeeveW efšketâve Deensle DeeefCe
peeWJej DeekeâeMeeceOÙeW Ûebõ, metÙe&, «enve#e$eW DeeefCe pe}Je<ee&Je keâjCeeNÙee cesIeebÛee
mecegoeÙe DeefmlelJeeble Deens, cnCepes SketâCe Ùee meJe& me=°erÛes JÙeeheej peeWJej nesle
jenCeej Deensle leeWJej efyeYeer<eCe DeeefCe cee®leer jeceYeefkeäle keâjerle jenCeej Deensle.
efÛejbpeerJe Meyoebleer} efÛej heoeveW SJe{e keâuheveeleerle oerIe&keâeU Dehesef#ele Deens.
DeeefCe ne kesâJeU DeeMeerJee&o veeneR. veeneR lej DeeheuÙeeFkeâ[s hetJeea Mesle, ieebJeW FlÙeeefo
iees°er oeve efouÙee peele Demele, DeeefCe lÙee leeceühešeJej cees"Ÿee ieewjJeeveW DecekeäÙee
efJeJejCe 117
DecekeäÙee jepeeveW Decegkeâ Decegkeâ JÙekeäleer}e ner Yetefce ÙeeJeÛebõefoJeekeâjew oeve efo}er
Deens, Demee Gu}sKe Demes. oeve osCeejeÛeW jepÙe DeeefCe oeve osCeejeÛee JebMeefn MeW-
oesveMeW Je<eeËhe}erkeâ[s keâOeeR efškeâ}e veeneR. DeMeeR leeceühe$eW meebhe[leeble leeR GlKeveveeceOÙeW
DeeefCe lÙeecegUW Feflenemeeble SKeeÅee DeesUerÛeer Yej he[les. Ùeehe}erkeâ[s ÙeeJeÛÛebõefoJeekeâjew}e
(peeWJej Ûebõ, metÙe& Deensle leeWJej }e) DeLe& vemelees heCe efyeYeer<eCeeveW DeeefCe cee®leerveW,
oesIeebveeRefn, DeeheuÙee peerJeeJej Goej nesTve jeceÛebõebÛeer mesJee kesâ}er DeeefCe jeceÛebõebveeR
lÙeebvee KejesKejerÛe efÛejbpeerJeheo efo}W. DeefOekeâejer Gheemekeâebvee lÙeebÛeW mee#eeled oMe&ve
DeÅeeefhe nesleW, Demee YeeefJekeâebÛee efJeÕeeme Deens. me=°erÛee meeceevÙe efvemeie&›eâce iegb[eUtve
DeeheuÙee YekeäleebJej DeMeer De}ewefkeâkeâ ke=âhee keâjCeeje jeceÛebõ ceePeer Ghes#ee keâjCeej
veeneR Demee efJeÕeeme ØelÙeskeâeveW yeeUieeJee Ùee nsletveW meceLe& meebiele Deensle.
Ghes#ee keâoe jece¤heeR Demesvee ~
efpeJee ceeveJeeb efve§eÙees lees Jemesvee ~~
efMejeR Yeej Jeensve yees}s hegjeCeeR ~
veghes#eer keâoe jece oemeeefYeceeveer ~~34~~
ceer ceePÙee YekeäleebÛee meJe& ØekeâejÛee Yeej Jeenerve DemeW DeeÕeemeve jeceÛebõebveeR
efo}W Deens. Demee Gu}sKe hegjeCeeble Deens, ``Ùeesie#esceb JenecÙenb'' (Ye. 9~22)
DemeW YeieJebleebÛeW ieerleWleer} JeÛeve ØeefmeæÛe Deens. DeeefCe lÙeecegUW YekeäleebÛeer Ghes#ee
nesF&} ner MekeäÙeleeÛe jeceÛebõebÛÙee ef"keâeCeeR mebYeJele veeneR. heCe ceeCemee}e YejbJemee
Jeešle veeneR nW cee$e KejW. ceer hejcesÕej ceeveleeW, F&ÕejeJej ceePee efJeÕeeme Deens DemeW
ceveg<Ùe leeW[eveW efkeâleerefn cnCele Deme}e lejer lees efJeÕeeme lÙeeÛÙee Jele&veeble efomeeJeÙeeme
heeefnpes lemee efomele veeneR. hejcesMJejeÛÙee Deble:keâjCeeble ke=âhee Deens, Øesce Deens,
efpeJneUe Deens, Ghes#ee cegUeRÛe veeneR. heCe lees meJe&%e Deens, vÙeeÙeer Deens, lÙeecegUW
ceeefiele}W lejer, keâeÙe ÅeeJeW, efkeâleer ÅeeJeW, kesâJneb ÅeeJeW DeeefCe keâesCee}e ÅeeJeW, keâmeW
ÅeeJeW ne efJeÛeej JeelmeuÙeeheesšeRÛe F&Õeje}e keâjeJee }eielees.
Jelme} kegâšgbyeebleefn ÙeeÛeeR GoenjCeW DeeheCe heenleeW vee! Iejeble yeveJe}s}s KeeÅe
heoeLe& DeeF&veW ceg}ebmee"eRÛe kesâ}s}s Demeleele. heCe ceg}ebvee lees YejJebmee vemelees. DeeF&
osles lesJneb Lees[W osles, DeeleebÛe osCeej veeneR cnCetve meebieles, efkeâlÙeskeâ JesUeb [yee
GÛe}tve }heJetve megæeb "sJeles. nW meJe& leer ceg}ebÛÙee efnleemee"eRÛe keâjerle Demeles.
De%eeveer yee}keWâ cee$e ceeefiele}s}W efceUe}W veeneR keâeR j[tve ieeWOeU keâjleele; ceie
efkeâlÙeskeâJesUeb DeeF& lÙeebvee ceejles megæeb. heCe Ùee meJe& JesUeR leer Jelme} ceeleeÛe
Demeles.
118 ceveesyeesOe
meJe&%e hejcesÕejeÛeWefn lemeWÛe Deens. ceeCemee}e De%eeveecegUW, lees YejJebmee Ùesle
veeneR DeeefCe ceie lÙeeÛeer efve‰e ÛebÛe} nesles, efJeÕeeme [UceUlees. lees DeeheuÙee
KegàÙee keâuhevesØeceeCeW ßeæsmee"eR efvejefvejeUs DeeOeej MeesOelees. mJele:}e hešCeejW heLÙe
meebiesheÙeËle efvejefvejeàÙee JewÅee}e ceer Deeleeb keâeÙe keâ¤b cnCetve efJeÛeejCeejs jesieer ce}e
ceenerle Deensle. efÛeefkeâlmekeâeJej efJeÕeeme vemeuÙeeÛeWÛe nW }#eCe Deens. hejceeLe&ceeieeËceOÙeW
``mebMeÙeelcee efJeveMÙeefle'' (Ye. 4~40) ne ob[keâ Deens. ceeCemeW GCeeR "jleele leeR
ßeæsÛÙee efmLejleWle DeeefCe ØeÙelveeÛÙee meelelÙeeble. SjJeeR meieUW Gob[ DemeleW.
F&ÕejeJej KejesKejerÛe ßeæe Demeleer lej ceeCemee}e ØehebÛeeÛeer keâeUpeer Jeeš}er
vemeleer. Deehe}W keâmeW nesCeej DemeW YeÙe he[}W vemeleW, heCe YeeefJekeâ cnCeefJeCeejeR,
osJeOece& keâjCeejeR, hetpeehee" ve Ûegketbâ osCeejeR ceeCemeWefn, DeeheòeeRle Meeskeâekegâ}, oerve,
keâemeeefJemeer keâjCeejeR DeMeeR Dee{Uleele. efJeÕeeme Demelees heCe lees keâmee}e Glejle
veeneR. meceLe& cnCeleele Dejs, ceer legPee Yeej Iesle}e Deens, YekeäleebÛeW GòejoeefÙelJe
ceePÙeeJej Deens, DemeW YeieJebleebÛeW DeeÕeemeve Deens DeeefCe lÙee}e JÙeemeebmeejKÙee Leesj
cenelcÙeebÛeer mee#e Deens. jeceÛebõ DeeheuÙee YekeäleebÛeer Ghes#ee keâjerle veeneRle Demee
efJeÕeeme efve§eÙeeveW yeeUie, mebMeÙeeble he[tb vekeâesme.
Demes nes peÙee DeblejeR YeeJe pewmee ~
Jemes nes leÙee DeblejeR osJe lewmee ~~
DevevÙeeme j#eerlemes ÛÙeeheheeCeer ~
veghes#eer keâoe jece oemeeefYeceeveer ~~35~~
ceveesyeesOeebleer} meJe& M}eskeâ ceeie&oMe&keâ Deensle, Ûeebie}s Deensle, heCe ne M}eskeâ
Heâej cenòJeeÛee Deens. meceLe& Jecee&Jej yeesš "sJetve cecee&ÛeW efJeÛeej meebiele Deensle.
DeeleeheÙeËle peCetb ØeeLeefcekeâ mJe¤heeÛeW, hejceeLe&ceeiee&efJe<eÙeeR Deekeâ<e&Ce efvecee&Ce keâjer}
DemeW Yee<eCe meceLe& keâjerle nesles. heCe Deeleeb lÙeebveeR DeieoeR ieeYÙee}e nele Ieele}e
Deens. peW melÙe leW ceeskeâUsheCeeveW mhe° kesâ}W Deens. meceLe& Ùee M}eskeâeceOÙeW pees
efmeæeble meebiele Deensle lees ÙeLeeLe& Deens; heCe ve ®ÛeCeeje Deens. DeeceÛeW Ûeebie}W
JneJeW, leW }ewkeâj JneJeW DeMeer Dehes#ee meJe&Ûe yeeUieleele Je leMeer ØeeLe&veeefn keâjleele.
meceLe& cnCeleele–legceÛeW Ûeebie}W efveef§ele nesF&}. heCe kesâJneb? lej legcneR Ûeebie}s Jne}
lesJneb. ner cees"er hebÛeeF&le Deens. Deecner leeW[eveW cnCele Deme}eW lejer DeeceÛeer Dehes#ee
DeMeer Demeles keâer Deecner keâmeWefn Demetb, keâmeWefn Jeeietb, hejcesÕejeveW cee$e DeeceÛÙeeJej
ke=âheeÛe kesâ}er heeefnpes. lemeW ve Ie[uÙeeme DeecneR hejcesÕejeJej jeieeJeCeej, hetpeehee"
mees[vt e osCeej efkebâJee F&Õej cnCetve keâesCeer veeneR, DeeleebheÙeËle GieerÛe Heâme}eW DemeW ceeveCeej.
efJeJejCe 119
ceeCemeeveW Skeâ }#eeble "sJe}W heeefnpes. DeeheCe keâjlees les osJeOece&, hetpeehee",
›eleW, meeOeveW DeeheuÙee mJele:mee"eR Demeleele. mJele:ÛÙee osneÛÙee, ceveeÛÙee,
keâeÙe&#ecelesmee"eR, FÛÚebÛÙee mebÙeceemee"eR Jee Ùegkeälelesmee"eR Ùee meeOeveebÛee GheÙeesie
JneJeÙeeÛee Demelees. F&ÕejeJej Ghekeâej nesCÙeemee"eR Ùee iees°er keâjeJeÙeeÛÙee vemeleele.
F&ÕejeÛeW lÙeeJeebÛetve keâebneRefn De[le veeneR! F&Õej oÙeeUt Deens nW efveef§ele. heCe
eflelekeâeÛe lees vÙeeÙeer Deens nWefn efJeme¤ve Ûee}Ceej veeneR. lees meJe&Meefkeäleceeve Deens.
lemeeÛe meJe&%eefn Deens. F&ÕejeÛÙee jeieeveW DeeheCe meeOeveW mees[}eR lej lÙeeble Deehe}erÛe
neveer Deens. Deecner veeefmlekeâ Pee}eW lej lÙeeble DeeceÛeWÛe DekeâuÙeeCe Deens. Ùeemee"eR
meceLeeËveeR, MeeŒekeâejebveeR, mebleebveeR F&Õej kesâJneb keâesCeeJej ØemeVe neslees leW efve§eÙeeveW
meebefiele}W Deens. ``Ùes ÙeLee ceeb ØeheÅevles leebmleLewJe YepeecÙenced'' (Ye. 4~10)
DeMeer F&ÕejeÛeerÛe Øeefle%ee Deens. ``YeeJesve osJe:'' YeeJe lemee osJe Demee MeeŒeeÛee
efmeæebleÛe Deens. FlekeWâÛe veJns lej YeeJe leesefÛe osJe DemeWefn cnš}W peeles.
Jeerpe keâeÙe&#ece Deme}er lejer, Deehe}er leej pej ef{}er he[}er Demes} lej efoJee
}eieCeej veeneR, hebKee efHeâjCeej veeneR, Ùeb$e Ûee}Ceej veeneR. F&Õejer ØemeeoeÛeW lemeWÛe
nesleW. cnCetve meceLe& cnCeleele–legceÛÙee Deble:keâjCeebleer} YeeJe pemee Demes} lemee
F&Õej legceÛÙeemee"eR nesF&}. legcneR leeW[eveW keâeÙe cnCeleeb nW cenòJeeÛeW veeneR. DeeojCeerÙe
meesvetceecee oeb[skeâj Skeâ GoenjCe meebiele Demele. osJee}e peeCeeje Skeâ ie=nmLe efye[er
heerle peeÙeÛee DeeefCe cetleeaheg{s Dee}e keâeR efye[erÛee nele hee"erceeieW keâ¤ve vecemkeâej
keâjeÙeÛee. Ùee Jele&vee}e F&ÕejeefJe<eÙeeRÛee DeeojYeeJe cnCeleeb ÙesF&} keâeb? ÙeeÛÙee
G}š Skeâ Got& keâefJelee Deens. Skeâ oe¤[e oe¤ JeešCeeNÙee meekeâer}e cnCelees–ceer
Deeleeb ceefMeoeRle Deme}eW cnCetve keâeÙe Pee}W! FLeWefn ce}e oe¤ os veeneRlej oe¤
efheCÙeemee"eR efpeLeW F&Õej veeneR DeMeer peeiee oeKeJe. Deeleeb ner F&ÕejeÛÙee JÙeehekeâlesJejÛeer
ßeæe cnCeeJeÙeeÛeer keâeÙe? DeMee ceeCemee}e oe¤ ceeefiele}er keâeR ieescet$e heepe}W
heeefnpes DeeefCe meebefiele}W heeefnpes keâeR F&MJej meJe&$e DemeuÙeeveW lees pemee oe¤ble lemee
ieescet$eebleefn Deens, cnCetve oesvner SkeâÛe. heer ieescet$e. neR DeMeer JÙeehekeâlee ceeveCeW cee$e
Ûee}Ceej veeneR. YeeJe keâmee Megæ vemelees nW ÙeeJe¤ve }#eeble ÙesF&}.
Deehe}er efpelekeâer Je peMeer ßeæe Demes} lÙeeØeceeCeeble Je eflelekeâe osJe DeeheuÙeepeJeU
Demelees. vegmelÙee Yee<eCeeveW DeeefCe efJeÛeejeveW keâeÙex nesle vemeleele. lÙee meJe& ef"keâeCeeR
YeeJe ne cenòJeeÛee Deens. }eše JesieJesieàÙee DeekeâejeÛÙee }neve cees"Ÿee keâMeeefn
DemeuÙee lejer heeCeer Skeâ¤heÛe DemeleW. Megæ, meeefòJekeâ, efve‰eJeble YeeJe nW iebieepe}
Deens. yee¢e meeOevee, GheÛeej Gheemevee, ¢ee lejbieemeejKÙee Deensle. YeeJeeveW ceeCemeeÛeer
Ie[Ce keâUles. yeÇe¢eesheÛeej ns oebefYekeâefn Demetb Mekeâleele.
120 ceveesyeesOe
osJeeÛeW keâebneR keâjeJesmeW JeešleW ÙeeceeieW heg<keâUoeb Skeâ ØekeâejÛeer ceveesjbpeveeÛeer,
keâjceCegkeâerÛeer YeeJevee Demeles. JesU Iee}efJeCÙeeÛeW leW Skeâ heÙee&Ùeer meeOeveefn Demetb
MekeâleW. lÙeeble keâOeeR ieleevegieeflekeâlee Demeles, keâOeeR YeÙe DemeleW, keâOeer JÙeeheejerJe=efòe
Demeles. DekeâjCeeled cebokeâjCeb ßesÙe: Ùee vÙeeÙeeveW leW mJeeieleen& ceeve}W lejer hejceeLee&ÛÙee
cet}Yetle GösMeeÛÙee °erveW lesJe{W hegjsmeW nesle veeneR. KeNÙee cenòJeeÛeW Jee GheÙegkeäle
"jle veeneR nWefn ØeeceeefCekeâ meeOekeâeveW }#eeble "sJe}WÛe heeefnpes. keâOeeRefn keâerle&vee}e ve
ÙesCeejs Skeâ meodie=nmLe Skeâoeb keâerle&vee}e GheefmLele nesles. hetJeeaÛee heefjÛeÙe DemeuÙeeveW
keâerle&vekeâeje}e Dee§eÙe& Jeeš}s. lÙeeveW efJeÛeej}s, Denes! legcneR Fkeâ[s keâmes! ie=nmLe
cnCee}e, efÛe$eheš heneÙe}e cnCetve ies}eW neslees; GIe[eR lej keâeÙe heCe keâeUeR
efleefkeâšWefn efceUe}eR veeneRle. lesJneb cnš}W Ûe}e! keâerle&vee}eÛe peeTb; JeešsJejÛe nesleW
cnCetve Dee}eW. keâerle&veßeJeCeeceeieÛeer ner YeeJevee mhe=nCeerÙe veeneR. pÙee YeeJevesveW ceveg<Ùe
ceeLesjeve, vewefvelee}, Gškeâceb[ Ùee efvemeie&jcÙe ef"keâeCeeR peelees, lÙeeÛe YeeJevesveW pej
yeojerkesâoej, yeojerveejeÙeCe, iebiees$eer, heb{jhetj, JÙebkeâšsMeefiejer, jecesÕej Ùee leerLe&#es$eeRefn
ies}e lej lÙeeÛee }eYe keâeÙe DeeefCe efkeâleer? heòes KesUCeW DeeefCe hetpee keâjCes nW
SkeâeÛe nsletveW keâ¤ve keâmeW Ûee}s}?
ogÛeekeâerJe¤ve peeCeeje ceveg<Ùe pemee mJele:Ûee lees} meebYeeUlees, lemee ØehebÛeeceOÙeW
hejceeLe& meebYeeU}e heeefnpes. hejceeLee&ceOÙeW DevevÙeYeeJe }eielees, cnCeleele lees neÛe.
ogÛeekeâerJe¤ve peeleebvee ceveg<Ùe heeÙešs ceejCÙeeJÙeefleefjkeäle efkebâJee ceg"erÛes oeb[s efveÙebef$ele
keâ¤ve efoMee "jefJeCÙeeJÙeefleefjkeäle keâebneR keâjerleÛe veeneR DemeW veeneR. heCe leW meJe& Flej
keâjCeW lees} jeKeCÙeeble JÙelÙeÙe ÙesCeej veeneR FlekeäÙee yesleeveWÛe kesâ}W peeleW. DeeheCe
peCetb mebmeej meebYeeUCÙeemee"eR hejceeLe& keâjerle Demelees DeeefCe leeW[eveW cee$e `DevÙeLee
MejCeb veeefmle lJecesJe MejCeb cece' ne ceb$e Ieeskeâerle Demelees. Deeleeb `lemceeled
keâe®CÙe YeeJesve j#e j#e hejcesÕej' ne DevegYeJe Dee}e veeneR lej lees oes<e
keâesCeeÛee? hejceeLe&efn DeeheCe osJeeCeIesJeeCeerveW keâjlees. Skeâ JÙeeheej Ùee YeeJevesveW
keâjlees. veJemeeÛÙee ¤heeveW kesâ}e peeCeeje osJeOece& yengOee ÙeeÛe ØekeâejÛee Demelees. jesie
yeje nesCÙeemee"eR jesie-efÛeefkeâlmekeâ DeeefCe Deew<eOeW ÙeeJej nesCeeje KeÛe& DeeefCe veJeme
Hesâ[ermee"eR kesâ}s}eR ›eleW ÙeebÛee efnMeesye leheemeeJee cnCepes ce}e keâeÙe cnCeeJeÙeeÛeW
Deens leW }#eeble ÙesF&}. heesLeer JeeÛeCÙeeÛeW DeeefCe mlees$e cnCeCÙeeÛeW veJeme lej
Ùeenerhes#eeb mJemleeble}s Deensle. heesLeer JeeÛe}er, mlees$e cnš}W keâeR ne megš}e. ner keâebneR
DevevÙelee veeneR. nWefn }eieles heCe leer HeâejÛe ØeeLeefcekeâ DeJemLee Deens. Ùeebleefn keâebneR
ceb$eMeeŒe Deens DeeefCe Ùee leb$eceb$eebÛeerefn keâebneR HeâUW Deensle. heCe ne hejceeLe& veeneR
DeeefCe lÙeeble ceeCemeeÛeer GVeleerefn veeneR. Heâ}ßegefle }#eeble IesTve osJeOece& keâjCeW ner
efJeJejCe 121
hejceeLee&Ûeer HeâejÛe ØeeLeefcekeâ DeJemLee Deens. lÙee}e efMe#eCe #es$eebleer} efMeMegJeiee&Ûeer
Ghecee efo}er heeefnpes. Ùeemee"eR meeOekeâeveW pehe}W heeefnpes les YeeJee}e, efve‰s}e,
leppevÙe lÙeeiee}e DeeefCe meelelÙee}e.
jeceÛebõebveeR efyeYeer<eCeeJej Je cee®leerJej ke=âhee kesâ}er. oesIesefn jeceeÛes Yekeäle.
lÙeebÛeer ÙeesiÙeleeefn meeceevÙe veJns. heCe heejceeefLe&keâ °Ÿee peW cee®leer}e efceUe}W leW
efyeYeer<eCee}e efceUe}W veeneR. DemeW meebieleele keâeR }bkesântve hejle DeeuÙeeveblej YeieJeeved
jeceÛebõebÛee jepÙeeefYe<eskeâ Pee}e. lÙeeJesUeR }bkesâJej efJepeÙe efceUefJeCÙeemee"eR pÙeebÛeW
pÙeebÛeW meneÙÙe Ie[}W lÙee meJeeËvee heeefjleesef<ekeWâ JeešCÙeeble Dee}eR. keâesCee}e ceneJeŒe,
efo}W, keâesCee}e cegkegâš efo}s, keâesCee}e jlvenej efo}s, keâesCee}e jLeemeejKeeR JeenveW
efo}eR. meg«eerJe, efyeYeer<eCe, Debieo, ve}veer}, peebyegJeble ÙeebÛÙeemeejKÙeebÛeW efJeMes<e
melkeâej Pee}s. keâebneR efo}W veeneR leW kesâJeU cee®leer}e. leW meerlesÛÙee }#eeble Dee}W
DeeefCe leer cnCee}er, nW nes keâeÙe? pÙeebveeR DeieoeR efkeâjkeâesU keâeceW kesâ}eR Jee
kesâuÙeemeejKeW oeKeefJe}W lÙeebveeefn legcneR Dee"JeCeerveW heeefjleesef<ekeWâ efo}eRle, DeeefCe
pÙeeveW meieàÙeeble peemle keâ° Iesle}s lÙee cee®leer}e cee$e DeieoeR efJemej}ele, keâeÙe
cnCeeJeW Deelee! jeceÛebõ iebYeerjheCeW MeebleÛe jeefn}s. meerlesveW hegvneb efJeÛeejuÙeeJej
YeejeJe}suÙee MeyoeveW cnCee}s, meerles! cee®leerveW KejWÛe ceePÙeekeâefjleeb Heâej kesâ}W heCe
lÙeeÛÙee $e+Ceebletve ceeskeâUW nesCÙeekeâefjleeb lÙee}e osCÙeemeejKeW ceePÙeepeJeU keâebneR
veeneR. meerlee cnCee}er–ceer osles. ceePÙee DeeF&veW ce}e, pÙeebleer} Skesâkeâ jlve he=LJeercees}eÛeW
Deens Demee jlvenej efo}e Deens lees osles cee®leer}e. "erkeâ Deens, legPeer FÛÚe! os.
meerlesveW cee®leer}e nebkeâ ceej}er Je lÙeeÛee ieewjJe keâ¤ve heeefjleese<f ekeâ cnCetve jlvenej efo}e.
lees jlvenej IesTve cee®leerveW meceesjÛÙee GÅeeveeleer} Skeâe Je=#eeJej G[er ceej}er,
DeeefCe cees"Ÿee kegâlegn}eves lees jlvenej Je lÙeebleer} jlveW G}šermeg}šer keâ¤ve efvejKetve
heeefn}eR DeeefCe Dehes#eeYebie PeeuÙeemeejKeer cegõe keâ¤ve nejebletve Skesâkeâ jlve lees[tve
keâe{}W, oeleeKee}eR oeyetve lÙeeÛes legkeâ[s kesâ}s, les legkeâ[s neleeJej IesTve efvejKetve
legÛÚslesveW HeWâketâve efo}s. meerles}e Ùee ke=âleerÛee Heâej jeie Dee}e. leer YejmeYeWle cee®leer}e
šeketâve yees}}er. lesJne cee®leerjeÙe veceüheCeeveW cnCee}s, ceeleg:ßeer, ce}e jlvenejeÛeW
Yet<eCe veeneR. megboj efomeCeeNÙee DeeefCe yengcees} ceeveuÙee peeCeeNÙee Ùee jlveebceOÙeW jece
veeneR ceie keâeÙe GheÙeesie lÙeebÛee ce}e? cnCetve Heâes[tve heeefn}eR, efveef§eefle keâ¤ve
Iesle}er Je šeketâve efo}eR. meJeeËvee ne De[eCeerheCeeÛe Jeeš}e.
meerlee jeieeJe}s}erÛe nesleer. leer cnCee}er– jlveeble jece ng[keâleesme, legPÙeeble lejer
Deens keâeb? lesJneb cee®leerveW Deehe}W efJeMee} Je#e:mLe} DeeheuÙeeÛe neleebÛÙee leer#Ce
veKeebveeR Heâe[}W. meJe& meYee Dee§eÙe&Ûeefkeâle nesTve henele nesleer. cee®leerjeÙeebÛÙee
122 ceveesyeesOe
ùoÙeefmebnemeveeJej YeieJeeved jeceÛebõebÛeer Meecemegboj cetefle& efJejepeceeve nesleer. leW ÂMÙe
heeefn}s DeeefCe efyeYeer<eCe efKeVe Pee}s. lÙeebvee Jeeš}s, ceePee mevceeve Pee}e. ce}e
heeefjleesef<ekeWâ efceUe}eR. jepÙe ceePÙee mJeeOeerve keâ¤ve ce}e efleLe}e DeefOeheefle yeveJe}s.
heCe jeceÛebõebveeR cee®leer}e peW efo}W lemeW keâeneR ce}e efo}W veeneR. lÙeeveW Deehe}er ner
leUceU Jeefme‰ebÛÙeeheg{W JÙekeäle kesâ}er. lesJneb Jeefme‰ cnCee}s, efyeYeer<eCee, jeceÛebõebvee
MejCe Ùesleebvee let cnCee}eme–lÙekeälJee oejeb§e heg$eeb§e lJeecenb MejCeb iele: ~
jeceÛebõebveeR legPeer MejCeeieefle lÙeeÛe ceeheeveW ceespe}er. pemee YeeJe lemee osJe. MejCeeieleeRleefn
JeemeveebÛee DebMe met#ceheCeeveW jeefn}s}e Demelees, jentb Mekeâlees. KeNÙee DevevÙeles}e
leesefn meesmele veeneR.
pÙee DehejeOeekeâefjleeb jsCegkesâ}e peceoie>erveW efMejÛÚsoeÛeer efMe#ee "es"eJe}er lÙee
DehejeOeeÛeW mJe¤he lejer keâeÙe nesles! DeeheCe lÙee DehejeOee}e DehejeOe cnCeCeW, heehe
cnCeCeW, nWefn Ieesj heelekeâ "js} Flekeâe lees DehejeOe DeieoeR veieCÙe neslee. jsCegkesâ}e
Jeeš}W lemeW JeešCeW nWÛe meppeve ceeCemeeÛÙee °erveWefn DeieoeR mJeeYeeefJekeâ nesleW. lejer
peceoie>erveW efle}e #ecee kesâ}er veeneR DeeefCe jsCegkesâvesefn leer ceeefiele}er veeneR. efleveW efMe#ee
meblees<eeveW mJeerkeâej}er cnCetveÛe leer peieobyee "j}er. osJelee cnCetve JeboveerÙe Pee}er.
DeeceÛÙee mebJesovee, JeemeveebÛÙee mebIe<ee&ceOÙeW yeesLeš nesTve ies}suÙee Demeleele. lÙeebvee
ner met#celee peeCetve IesCÙeeÛeW meeceLÙe&Ûe Gj}s}W vemeleW. heCe YeieJeble Deef}hle Deens,
mee#eer Deens, lešmLe Deens. lÙeecegUW lÙeeÛeer mebJesovee Heâej leer#Ce Deens. met#ceeeflemet#ce
Yesoefn lÙeeÛÙee }#eeble Ùeslees. keâebneR ceeCemeW YeespeveÛelegj, MeÙÙeeÛelegj Demeleele DemeW
cnCeleele. YeieJeble lemes YeeJeÛelegj Deensle. lÙeecegUW keâmeesšer}e MeleØeefleMele GlejCeejer
DevevÙelee DemeuÙeeJeebÛetve Dehesef#ele ke=âhee keâMeer Øeehle nesCeej! OebÅeeble cegj}s}e
meeJekeâej oeefievee efkeâleerefn megboj Deme}e lejer [ekeâ}eKe meesvÙee}e yeeJevekeâMeer
meesvÙeeÛeW cetuÙe keâOeeR oslees keâeÙe?
DeeheCe DeeheuÙee meesÙeerkeâjleeb Ùeesie#esceb JenecÙenced ner YeieJebleeÛeer Øeefle%ee
}#eeble "sJelees. ne M}eskeâeÛee ÛeewLee ÛejCe Deens. heefnuÙee leerve ÛejCeeble keâesCeeÛee
Ùeesie#esce Jeenlees lÙeeÛeW JeCe&ve Deens. pees F&ÕejeÛeW DevevÙeYeeJeeveW efÛebleve keâjlees
(DevevÙeeef§evleÙevlees ceeb), meJe& ØekeâejeveW mesJee keâjlees (heÙeg&heemeles) DeeefCe pÙeeÛeW
Deble:keâjCe F&ÕejeMeeR efvejblej meb}ie> Demeles (efvelÙeeefYeÙegkeäleeveeb) lÙeeÛee Ùeesie#esce
F&Õej Jeenlees DemeW ieerlee meebieles. Ùee leerve ÛejCeebleuÙee keâmeesšer}e keâesCeer Glejlees keâeb?
ßeerSkeâveeLe cenejepeebveeR meodieg¤bÛeer mesJee keâjerle Demeleebvee ieg®ie=neR jentve efve‰sveW
meJe& ØekeâejÛeer mesJee kesâ}er. ieg®keâ[tve kesâ}er peeCeejer Ghes#ee DeeefCe ieg®ÛÙee leehešheCeeÛes
DeeIeele oerIe&keâeU meesme}s. Skeâ hewÛeer Ûetkeâ Pee}er nesleer lej leer megOeejCÙeemee"er
efJeJejCe 123
je$eYej pee«eCe kesâ}W lesJneb meodieg¤Ûeer ke=âhee Pee}er. DeeheCe keâmeW Jeeielees ÙeeÛee
DeeheCe keâOeeR efJeÛeej keâjlees keâeÙe? ieg¤ves #eceeMeer}Ûe Deme}W heeefnpes Demee Dee«en
DeeheCe meesÙeerkeâjleeb Oejerle Demelees DeeefCe Deecner cee$e, peeTb Åee keâeR, kesâ}W nW keâeÙe
Lees[W Deens, DeecneRefn heg<keâU keâjleeW, SJe{Ÿee lesJe{ŸeeveW keâeÙe efyeIe[leW, DeecneR
Deehe}eR meeceevÙe ceeCemeb, DeecneR keâes"W %eevesÕej, legkeâejece }eietve ies}eWle DemeW
yees}tve ceeCetme mJele:}e Je ogmeNÙee}eefn HeâmeJeerle Demelees.
hejceeLeeËle jepekeâejCeer heg®<eeÛeW melÙe Ûee}le veeneR DeeefCe JÙeJenejeble melÙe
keâeÙe leW mhe°heCeW yees}leeb Ùesle veeneR. yees}uÙeeme SskeâCeeje}e leW JeeF&š }eieles
lÙeecegUW keâšglee Ùesles. mebyebOe ogjeJeleele, legšleele megæeb. pÙeeÛÙeeefJe<eÙeeR Deeoj
yeeUietve, heeÙeebJej [eskeWâ "sJetve vecemkeâej keâjleele lÙeeÛeWefn mhe° yees}CeW ®Ûele
veeneR. ne ceveg<Ùe meebielees Deens lesJneb mJele: megOeej}s heeefnpes DemeW Jeešle veeneR.
Dee}s cees"s meebieCeejs DemeWÛe JeešleW. lÙee yees}CÙee}e mJeeLeea nslet megæeb efÛekeâšefJe}s
peeleele. keâerle&ve-ØeJeÛeveeble meeceevÙeheCeW yees}leebvee efpelekeWâ mhe° yees}leeb ÙesleW, eflelekeWâ
ØelÙe#e JÙeJenejeble JewÙeefkeälekeâ mebyebOeeble yees}leeb Ùesle veeneR. heCe ner Yeer[ yeeUieCÙeeÛeW
meceLeeËvee keâebneR keâejCe veeneR. les mhe°heCeW meebieleele keâer pemee pÙeeÛee YeeJe lemee
lÙeeÛee osJe. legcneR DevevÙe Pee}eble keâeR hejcesÕej legceÛeW j#eCe keâjleesÛe keâjlees. j#eCe
Pee}W veeneR lej DevevÙelee meeOe}er veeneR DemeW efveef§ele mecepeeJeW. ceeCemeeÛÙee Deble:keâjCeeJej
Deveskeâ ØekeâejÛÙee Jeemevee-mebmkeâejebÛeeR hegšW Demeleele. keâOeeR keâece Demelees, keâOeeR ›eâesOe
Demelees, keâOeeR celmej Demelees, keâOeeR ceo Demelees, DeeefCe lÙeecegUW DevevÙelee meeOele
veeneR. FÛÚe Demetveefn meeOele veeneR. meeOevee keâjeJeer }eieles leer lÙeemee"eRÛe. meceLeeËveeR
205 M}eskeâebletve leesÛe ceeie& Deveskeâ ØekeâejebveeR hešJetve efo}e Deens.
meoe meJe&oe osJe meVeerOe Deens ~
ke=âheeUtheCeW Deuhe Oeeefj° heens ~~
megKeevebo Deevebo kewâJeuÙeoeveer ~
veghes#eer keâoe jece oemeeefYeceeveer ~~36~~
hejcesÕejeÛeW mJe¤he nW Yekeäleekeâefjleeb meiegCe meekeâej nesle Deme}W lejer Jemlegle: leW
meJe& JÙeehekeâ Deens. ``ceÙee leleefceob meJeË peieoJÙekeälecetefle&vee'' (Ye. 9~4) DemeW
ieerlee meebieles leW Ùee °erveWÛe. DeeefCe lees ØelÙeskeâ ØeeefCecee$eeÛÙee ùoÙeebleefn Jeeme
keâjlees DemeW MeeŒe meebieleW. lesJneb YekeäleeJej Dee}s}W mebkeâš F&Õeje}e DeeOeeR keâUeJeW
}eieleW DeeefCe leW veeneRmeW keâjCÙeekeâefjleeb lees og¤ve kegâ"tve lejer OeebJetve Ùeslees DemeW
mecepeCeW nW De%eeveeÛeW }#eCe Deens. F&Õej peJeUÛe Deens lej ceie mebkeâšW ÙesleebleÛe keâeb
124 ceveesyeesOe
DeeefCe Dee}eR lejer leer }iesÛe ve° nesle keâMeeR veeneRle, Demee ØeMve meßeæ cnCeefJeCeejeR
ceeCemeWefn efJeÛeejleele. meceLe& lÙeebvee Ùee M}eskeâeble Gòej osle Deensle. meceLe& cnCeleele,
hejcesÕej meJe&JÙeehekeâ DemeuÙeeves lees meoe meJe&oe ØelÙeskeâ ceeCemeeÛÙee peJeU DeensÛe
DeeefCe lees peW oslees leW keâebneR lejer #egõ Jee meeceevÙe DemeW vemeleW. pÙeeble og:KeeÛee
}Je}sMeefn veeneR DeMee efvejefleMeÙe megKeeveW Yej}s}e pees cees#e, kesâJeU Deevebo nWÛe
pÙeeÛeW mJe¤he Deens Demee cees#e, YeieJeeved Yekeäleebvee osle Demelees DeeefCe Demee
yengcees} "sJee meebYeeUCÙeeÛeer hee$elee Deens keâeR veeneR nW heenCÙeemee"eR osJe meeOekeâeÛeer
hejer#ee heenle Demelees.
Ùee hejer#ee heenCÙee}eÛe DeeheCe mebkeâš mecepeleeW DeeefCe cnCetve lÙee}e DeeheCe
kebâšeUleeW. Gvee[ efJeÅeeLÙee&}e pemeW hejer#ee nW mebkeâš JeešleW DeeefCe ceie lÙeeÛeW [eskeWâ
ogKet }eieleW lemeWÛe Deehe}W nesleW. hejer#ekeâe}e DeeheCe og° mecepelees, DeeefCe cnCetve
Deehe}er Yee<ee `GòeerCe& (heeme) Pee}eW' DeeefCe `DevegòeerCe& (veeheeme) kesâ}W' DeMeer
DemeleW. DeeheCeÛe mLeevekeâeJej GMeerje ies}eW DemeW cnCele veeneR, iee[er Ûegkeâ}er DemeW
cnCelees. oes<e Deehe}e veeneR, heefjefmLeleerÛee Deens DemeW ceeveCeW DeeheuÙee meesÙeerÛeW
DemeleW. Keje efve‰eJeble meeOekeâ ne mebkeâševeW keâOeeR [ieceieleÛe veeneR. ``legkeâe cnCes
ieYe&Jeemeer ~ megKeW Iee}eJeW Deecnebmeer ~~'' DeMeer ßeermeodieg® legkeâejece cenejepeebØeceeCeW
efkebâJee ``efJeheo: mevleg ve: MeÕeled'' DeMeer ceelee kegbâleerØeceeCeW DeeheCee}e efJeefÛe$e
JeešCeejer ceeieCeer lÙeeÛeer Demeles.
Øeieefle kesâJneb nesles, keâMeer nesles, SKeeoer nJeer JeešCeejer Jemleg efkebâJee efJeÅee
keâMeer efceUles? nW DeeheCe pej veerš }#eeble Iesle}W lej ke=âheeUtheCeW DeuheOeeefj° heens
Ùee JeÛeveeÛeer ÙeLeeLe&lee mecepes}. heesneÙe}e efMekeâefJeCeeje efMe#ekeâ DeeefCe }Wkeâje}e
Ûee}eÙe}e efMekeâefJeCeejer DeeF& Ùeebvee kegâCeer og°, keâ"esj DeMeer efJeMes<eCeW }eJeer}
keâeÙe? efMe#ekeâ vekeâes vekeâes cnCele Demeleebvee heeCÙeeble KeWÛelees, DeeOeejeÛee nele
DeÛeevekeâ ve keâUle keâe{tve Ieslees lÙeeJesUer veekeâe-leeW[eble heeCeer peeTve peerJe Ieeyeje
neslees DeeefCe ceveg<Ùe Ieeyej}e keâeR veekeâe-leeW[ele nšketâve heeCeer peeleW DeeefCe DemeW
PeeuÙeeefMeJeeÙe heesneÙe}e keâOeeR Ùesle veeneR. he[uÙeeefMeJeeÙe keâesCelÙeeefn ceg}e}e
keâOeeRefn Ûee}leeb Dee}W veeneR. efkeâlÙeskeâ JesUeb he[uÙeecegUW j[t ÙesF&} FlekeWâefn }eieleW.
keâebneR ceg}W, he[tb Ùee keâuhevesveW, DeeOeeRÛe j[leele DeeefCe lejer meceesj GYeer Deme}s}er
MeneCeer DeeF& lÙee he[CÙee-j[CÙeeÛeer DeieoeR Ghes#ee keâjles, nebmele GYeer jenles.
Deeleeb DeeF&}e ceg}eÛeW Øesce veeneR DemeW cnCeCeej keâeb? ogÛeekeâerJej yemeeÙe}e efMekeâeJeÙeeÛeW
cnCepes neleheeÙe KejÛeštve IesCÙeeÛeer efmeælee "sJeeJeerÛe }eieles. keâOeeR keâOeeR ieg[Ies
Hegâšleele. [eskeäÙee}e Keeskeâefn he[les. MeŒeeÛee MeŒeheCee lÙeeÛÙee leer#Ce OeejWle Deens.
efJeJejCe 125
DeeefCe Oeej }eJeCÙeekeâefjleeb meneCesJej Ieemetve IÙeeJeW }eieleW. efncee}Ùeebleer} leerLe&Ùee$esÛee
Deevebo efceUeJeÙeeÛee cnCepes Leb[er meesmeeJeer }eieles. efJe}#eCe Ûe{GleejeÛÙee jmlÙeeveW
heeÙeeble ieesUs ÙesF&heÙeËle DeeefCe ieg[Ies "CekesâheÙeËle Ûee}eJeWÛe }eieleW. Ùeebleer} ØelÙeskeâ
iees° ner keâ° osCeejerÛe Deens. leW mebkeâš cnCetve lÙeeÛeer Yeerefle yeeUie}er lej Øeieleer}e
cegkeâeJeW }eieleW. keâ°eefMeJeeÙe MejerjeÛeer keâeÙe&#ecelee Jee{le veeneR DeeefCe keâ° keâOeeRefn
megKeeJen vemeleele. cnCetve mebkeâšebceOÙeW Ghes#ee nesles DemeW Jeeš}W lejer ke=âheeUt
hejcesÕej efnleekeâefjleeb lemeW keâjerle Demelees nW meeOekeâeveW }#eeble "sJe}W heeefnpes.
OewÙe&, Oe=efle, efve‰e, efleefle#ee Ùee iegCeebÛeer hejceeLee&mee"eR efveleeble DeeJeMÙekeâlee
Deens DeeefCe Ùee iegCeebÛeer keâmeesšer mebkeâšeefJevee, Øeefleketâ} heefjefmLeefleefJevee }eiele
veeneR. mJemLes keâes Jee ve hebef[le: ~ DeMeer efmLeefle meieàÙeebÛeerÛe Demeles. heCe lÙeeÛee
keâebneR GheÙeesie veeneR. DeeF&}e pemeW ceg}eÛeW efYe$esheCe, ogyeUWheCe menve nesle veeneR lemeW
hejcesÕeje}eefn menve nesle veeneR. DeeefCe cnCetve ØeejyOeeefo keâejCeebveeR pesJneb meeOekeâeYeeWJeleer
Øeefleketâ} heefjefmLeefle efvecee&Ce nesles lesJneb efMe#eCeeÛeer ner mebOeer Øeehle Pee}er Deens Ùee
YeeJevesveW lees meeOekeâeÛÙee meneÙÙee}e }iesÛe OeebJele veeneR. YeeJeveebvee Glkeâšlee
DeeheòeeRle peMeer Ùesles leMeer meJe& Devegketâ} Demeleebvee Ùesle veeneR. Deeheefòe ner keâebneR
JesieUerÛe efmLeefle Deens DemeW ceeve}s lej ceie ÙeÛÛeefkebâefÛeled peieled meJeË ÂMÙeles
ßetÙelesÓefhe Jee ~ Debleye&enf §e leled meJeË JÙeehÙe veejeÙeCe: efmLele: ~ nW Gheefve<eodJeekeäÙe
JÙeLe& nesF&}. ceeCemeeÛeer ßeæe efkeâleer heeskeâU Demeles, mJeeLeea Demeles, ÙeeÛeeR GoenjCeW
heg<keâU JesUeb efometve Ùesleele. mebkeâš Dee}W cnCepes DeeceÛeW megKe osJee}e heenJe}W
veeneR, DemeW }eskeâ yees}leele. peCetb keâebneR ÙeeÛÙee megKeeÛee osJee}e celmej Jeeš}e
Deens. keâejKeeveoejebÛeW JewYeJe heentve keâejkegâveebveeR peUHeâUeJeW DeMeer keâeb osJeeÛeer
efmLeefle Demeles? lees <e[diegCewÕeÙe&mebheVe Deens, }#ceerheefle Deens, meefÛÛeoevebomJe¤he
Deens. lÙee}e keâesCeeÛee nsJee JeešCÙeeÛeW keâejCeÛe keâeÙe? ceeCetme ner kegâkeâuhevee
keâjlees lesJneb osJeeÛeW keâebneRÛe efyeIe[le veeneR heCe ÙeeJe¤ve ceeCemeeÛeer heeleUer keâesCeleer
nW mecepeles.
KejW cnCepes meeOekeâeveW ØelÙeskeâ Deeheefòe ne Skeâ veJee Oe[e Deens DemeW ceeve}W
heeefnpes. lÙeecegUW keäJeefÛeled Mejerje}e Lees[s keâ° nesleer} heCe lÙeecegUW ceveeÛeer ØemeVelee
DeeefCe yegæerÛeer efJeJeskeâMeefkeäle Ûe{leerJee{leer jener} DeeefCe lemeW jenCÙeele Heâej Deevebo
Deens. Lees[smeW ceveeefJe®æ Ie[}W keâeR ceeCemeW #egyOe nesleele. lÙeebÛeW [eskeWâ iejiejleW,
Debie LejkeâebheleW, keâebneR megÛele veeneR, keâes"W }#e }eiele veeneR, mebleehe DeveeJej neslees.
ns DemeW keâeÙe keâeceeÛeW? keâesCelÙeeefn heefjefmLeleeRle ceve Meeble jeefn}W, yegefæ efmLej
jeefn}er, lejÛe yeensj he[CÙeeÛee ceeie& efometbefn Mekeâlees Je lÙee JeešsveW peeleebefn Ùesles.
126 ceveesyeesOe
ceve:Meebefle efškeâCeW ns hejcesÕejeÛÙee Â{ ßeæsÛeW HeâU Deens. megoeceosJe cnCeleele,
efveÙeleer IesTve og:KeW YeejeR ~
keâ°efJeCÙee cepe Ùesles oejeR ~~
hejer šeefkeâles Õeeme nleeMeer ~
yeIetve ce}e leJe heokeâce}emeer ~~
megoeceosJeeÛeer ner peer YeeJevee Deens leer meeOeCÙeeÛee DeYÙeeme meeOekeâeveW kesâ}e
heeefnpes. mebkeâšeÛÙee JesUeRÛe Oeerj megštb osleeb keâecee veÙes. DeeheCe lethe, les}, heeCeer
meeb"efJeCÙeemee"eR Yeeb[W IesleeW, leW HegâškeWâ veeneR DemeW efve§eÙeeveW heenleeW. HegâškeäÙee
Yeeb[Ÿeeble Yej}s}s heoeLe& ieUtve JeebÙee peeleele. cees#eemeejKeW DemeeceevÙe DeeveboJewYeJe
pÙeeme IÙeeJeÙeeÛeW Deens lÙeeÛeW Deble:keâjCe leW OeejCe keâjCÙeeme hee$e vekeâes keâeÙe?
eflepeesjer efJeÕeemet ceeCemeeÛÙee neleeble meesheJeeJeÙeeÛeer Demeles. ÛeesjeÛÙee veeneR. cenòJeeÛeeR
keâeceW JeWOeàÙee ceeCemeeJej meeWheefJe}eR keâeR keâeÙe&veeMe Pee}eÛe. MeneCeeR ceeCemeW leW
keâjerle veeneRle. leeR DeeOeeR hejer#ee heenleele. hejcesÕej lemeWÛe keâjlees. pÙee Deble:keâjCeeceOeW
hejceeLe& meeb"JeeJeÙeeÛee Deens lÙee Deble:keâjCee}e Denbkeâej, keâece, ›eâesOe, celmej
ÙeebÛeer efÚõW Demeleeb keâecee veÙesle. hejceeLe& ner Jemleg Heâej met#ce Deens. vekeâes lÙee
efJekeâejeÛeW yeejerkeâmeWefn efÚõ hejceeLee&}e meeb"t osle veeneR. efÚõW yegpeefJeCÙeemee"eR Yeeb[W
leeheJeeJeW }eieleW, "eskeâeJeW }eieleW, lÙee}e [eie ÅeeJes }eieleele efkebâJee jeWieCeefn YejeJeW
}eieleW. ›eleW, JewkeâuÙeW, hetpee, hee" nW [eie osCeW Jee jeWieCe YejCÙeemeejKeW Deens. [eie
osCÙeemee"eR megæeb hegvneb leeheJeeJeW }eieleWÛe. mebkeâšW, Deeheefòe, Øeefleketâ} heefjefmLeefle nW
leeheefJeCeW, "eskesâ ceejCeW ÙeemeejKeW Deens. lesJneb meeOekeâeveW Â{ ßeæe "sJeeJeer, efJeÕeeme
"sJeeJee. hejcesÕej YekeäleJelme} Deens, ke=âheeUt Deens, meJe&JÙeehekeâ DemeuÙeeveW meoe
meJe&oe hee"erMeeR GYeeÛe Deens, DeMee efve§eÙeeveW JeeieeJes. DeeheòeerceOÙeW meneÙÙe }eYe}W
lej leer hejcesÕejeÛeer ke=âheeÛe mecepeeJeer; ve Ûe }eYe}W lej ner Deehe}er keâ"esj hejer#ee
Iesle}er peele Deens, Ùeeble heefnuÙee ›eâceebkeâeveW GòeerCe& Pee}W heeefnpes cnCepes Ûeebie}W heo
efceUefJeCÙeemee"eR DeeheCe hee$e "¤b Ùee efve‰sveW efJeJeskeâeveW JeeieeJeW, OewÙee&veW JeeieeJeW.
ÙeesiÙe les ØeÙelve ve kebâšeUleeb, ve KeÛeleeb keâjerle jeneJes. meeOekeâeveW KejesKejerÛe
Denefve&Me pÙeeÛee pehe keâjerle jeneJee Demee ne M}eskeâ Deens.
meoe Ûe›eâJeekeâeefme ceeleË[ pewmee ~
G[er Ieeef}lees mebkeâšeR mJeeceer lewmee ~~
njerYeefkeäleÛee IeeJe ieepes efveMeeCeeR ~
veghes#eer keâoe jece oemeeefYeceeveer ~~37~~
efJeJejCe 127
YekeäleeÛÙee j#eCeemee"eR osJeefn Glmegkeâ Demelees DemeW meceLe& keâefJemebkesâleeÛÙee
DeeOeejeveW efo}suÙee GhecesveW meebiele Deensle. Ûe›eâJeekeâ veebJeeÛee keâeJÙeeceOeW JeejbJeej
Gu}sefKe}e peeCeeje Skeâ he#eer Deens. heeCÙeeÛÙee DeeßeÙeeveW jenCeeje ne he#eer
je$eerÛÙee JesUeR Yesšermee"eR Ûe›eâJeekeâer}e Glkebâ"sveW meeo Iee}lees. he}erkeâ[ÛÙee leerjentve
leer efØeÙekeâjeÛÙee Yesšermee"eR Ùee leerjeJej Ùesles. leeWJej ceer}veemee"eR Deelegj Pee}s}e
Ûe›eâJeekeâ PeWhe IesTve lÙee leerjeJej ies}s}e Demelees. ØelÙeskeâJesUer GYeÙeleebÛeW lemeWÛe
nesles. Glkeâš ØesceeÛÙee Dees{erveW Yesšermee"eR Lees[e JesU Jeeš heneJeer SJe{e Oeerj
keâesCee}eÛe vemelees. je$eerÛÙee DebOeejeble lÙeebvee veerš efomeleefn veeneR. DeeefCe lÙeecegUW
je$eYej Fkeâ[tve eflekeâ[s ns}heešs Iee}tveefn oesIeebÛeer Yesš Ie[le veeneR. ØelÙeskeâJesUeR
Jee{lÙee efJejnog:KeeveW leW Ûe›eâJeekeâÙegieg} Deele& Dee›ebâove keâjerle jenleW. lesJe{Ÿeeble
metÙeexoÙe neslees DeeefCe lÙee metÙee&ÛÙee keâesce} megJeCe& efkeâjCeebÛÙee ØekeâeMeeble hejmhejebÛeW
ceOegj ceer}ve nesleW. og:Ke veeneRmeW nesles DeeefCe Deevebo GmeUlees.
Ùee keâefJemebkesâleebleer} metÙe& GieJeCeW DeeefCe og:Ke otj nesCeW ner Iešvee lesJe{er
mJeerkeâe¤ve meceLe& cnCeleele–Ûe›eâJeekeâe}e megKe osCÙeemee"eR metÙee&ves OeebJetve ÙeeJes lemee
mebkeâševeW ieebpe}suÙee YekeäleeÛÙee j#eCeemee"eR hejcesÕej OeebJetve Ùeslees. keâejCe hejcesÕej
ne peerJeeÛee mJeeceer Deens, j#ekeâ Deens, hee}keâ Deens. YekeäleeÛÙee j#eCeemee"eR OeebJetve
ÙesCeW nW lÙeeÛeW keâle&JÙe Deens. lÙeeÛesJejer} leW oeefÙelJe Deens. hegjeCekeâLeebletve, Feflenemeebletve
DeeefCe mebleebÛÙee peerJeveebletve Ùee ØekeâejÛeeR GoenjCeW efkeâleerlejer Deensle. iepeWõcees#e ner
hegjeCekeâLee, õewheoerÛÙee j#eCeeÛee Yeejleebleer} Øemebie, meble meKet, peveeyeeF&, oeceepeerhebleebÛeer
meeOJeer helveer ÙeebÛÙee nebkesâmejMeer hejcesÕejeveW OeebJetve ÙesCeW, Ùee meJe& keâLee meeOekeâeme
DeeÕeemeve osCeeNÙeeÛe Deensle. heCe lÙeemee"eR meeOekeâeveW keâeÙe keâjeJeW? lÙeeÛeW Gòej
meceLe& efvejeàÙee ØekeâejeveW ``njerYekeäleerÛee IeeJe ieepes efveMeeCeer'' Ùee ÛejCeeceOÙeW osle
Deensle.
hejcesÕej Ghes#ee keâjerle veeneR ns KejW, heCe lees DeeheuÙee YekeäleeÛeer Ghes#ee keâjerle
veeneR DeeefCe Yekeäle nesCÙeemee"eR Yeefkeäle kesâ}er heeefnpes. leesÛe DeeosMe meceLe& Ùee
ÛejCeebletve osle Deensle.
leelheÙe& SkeâÛe Deme}W lejer Ùee DeesUeRÛee DeLe& leerve ØekeâejebveeR }eJeCeW MekeäÙe
Deens. efveMeeCe MeyoeÛeW leerve DeLe& Deensle. (1) veieeNÙeemeejKes JeeÅe (2) OJepe,
heleekeâe, PeW[e, (3) }#Ùe. ns eflevneR DeLe& IesTve ne ÛejCe }eJeleeb ÙesF&}. Meyoebvee
DeLee&ÛeW DeesPeW nesle veeneR Demee Skeâ ceeefce&keâ efmeæeble ßeer. efJeveesyeepeer YeeJes Ùeebveer
meebefiele}e Deens. cenelcÙeebÛÙee JeÛeveeÛeer JÙeehekeâleeb }#eeble ÙesCÙeeÛÙee °erveW efJeveesyeebÛeW
nW cele efJeÛeejeble IesCÙeemeejKeW Deens Je meeOekeâeÛÙee °erveW GheÙegkeäleefn Deens. veieeje
128 ceveesyeesOe
JeepeJeeJee lÙeeØeceeCeW nefjYeefkeäle GodIees<eeveW keâjeJeer. keâesCeeÛeer Yeer[Yee[ Jee mebkeâesÛe
Ùee keâeceeR vemeeJee. }eJegveer ce=obie ßegefle šeU Iees<e ner Jeejkeâjer mebØeoeÙeeceOÙeW ¤{
Deme}s}er heæefle meceLe&efJeÛeejeMeeR mencele DeMeerÛe Deens. Ùeele Skeâ ØekeâejÛeer
meecegoeefÙekeâleeefn Deens. ceve jceleW, iees[er }eieles, YeeJe Jee{CÙeemee"eR meneÙÙe nesleW.
}Ùeyeæ šeU Jeepet }eie}s, ce=obie "skeäÙeeble KeCeKeCetb }eie}e DeeefCe veeceeÛee
megmJej iepej nesTb }eie}e keâeR SjJeeR HeâejMeeR Oeeefce&keâ ke=âlÙeW ve keâjCeejs }eskeâefn
YeejeJetve peeleele, jesceebefÛele nesleele. lÙeebÛesefn [esUs DeeveboeßetbveeR Ye¤ve peeleele.
Deble:keâjCeeÛÙee leUeMeeR kegâ"Wlejer he[tve jeefn}s}er ßeæe HegbâkeâjerÛÙee JeeNÙeeveW mHegâefu}bie
ÛesleeJee leMeer JÙekeäle nesles. YeefkeäleceeieeËleer} ner Skeâ DeeJeMÙekeâ Øeef›eâÙee Deens.
nefjYekeäleerÛeW efveMeeCe GbÛe Heâ[keâle "sJeeJeW. lÙeeÛeW Heâ[keâCeW, [es}CeW ieepetb os
neefn ogmeje DeLe&. YekeäleerÛeer Glkeâšlee, efleÛÙeeefJe<eÙeeR DemeCeeje DeefYeceeve ns YeeJe Ùee
DeLeeËletve megÛeefJe}s peeleele. meeOekeâe}e nefjYekeäleerÛeW Yet<eCe DeefYeceeveeveW efcejJeleeb
Dee}W heeefnpes DeeefCe YekeäleerÛeer heeleUer vesnceeRÛe jeKe}er heeefnpes nWefn ÙeeJe¤ve
mecepetve IÙeeJeW. DeeheCeefn Gæ¤ve peeJes DeeefCe Flejebveeefn ceeie&oMe&ve }eYeeJeW.
ÛeebieuÙee iees°erÛee ØeÛeejefn JneJee neefn GösMe Ùee Jejer} oesvneR DeLeeËletve JÙekeäle
nesTb Mekeâlees.
}#ÙeJesOeemee"eR yeeCe HeWâkeâeJee lemeW heejceeefLe&keâ Gefö° meeOeCÙeemee"eR nefjYekeäleerÛee
GheÙeesie keâjeJee. Skeâe«elee, efmLejlee, Jesie Ùee iees°eRÛeer metÛevee Ùee DeLeeËletve efceUles.
hejceeLe& meeOeveemee"eR ns eflevneR iegCe GheÙegkeäle Deensle nW lej meJe&ceevÙe nesCÙeemeejKeW
Deens. otjJejÛeW }#Ùe DeÛetkeâ JesOeCÙeemee"eR, MeŒeeÛÙee ef"keâeCeeR DeeefCe Mem$e
JeehejCeeNÙeeÛÙee ef"keâeCeeR meeceLÙe&efn Dehesef#ele DemeleW. neefn DeeMeÙe heÙee&ÙeeveW Ùee
eflemeNÙee DeLeeËletve efveIelees. nefjYeefkeäle nW hejceeLe&ØeehleerÛeW DemeW meceLe& meeOeve Deens
neefn DeLe& meeOekeâeÛÙee °erveW cenòJeeÛee Deens.
mebkeâšeÛee heefjnej JneJee. megKe }eYeeJeW cnCetve meceLe& ne GheosMe keâjerle
Deensle. melele veece IÙeeJeW. Deble:keâjCeeceOÙeW ßeæe DemeeJeer, Oeerj OejeJee. hejcesÕej
YekeäleJelme} Deens, lees Ghes#ee keâjerle veeneR, Demee efJeÕeeme yeeUieeJee. mebkeâševeW
ieebie¤ve peeT veÙes. nW meJe& meebieCeW, heg{ÛÙee M}eskeâebletve ``jeIeJeeR Jeefmle keâerpes''
ne pees DeeosMe efo}e Deens, lÙeeÛÙee ØemleeJevesmeejKeW Deens. megKe efceUe}W heeefnpes,
mJeemLÙe }eYe}W heeefnpes DemeW ceveeheemetve JeešleW vee? lej ceie hejceeLee&ceOÙeW efmLej
nesCeW neÛe Skeâ GheeÙe Deens. MejerjOeejCesmee"eR GheÙeesieer he[Ceejs keâebneR DebMe
ØehebÛeeble Deensle nW efveef§ele heCe lesLeW megKeeÛeer DeefYe}e<ee keâjCeW cnCepes keâebpeer
efheleebvee Dece=leeÛes heefjCeece Dehesef#eCeW Deens. JewYeJe, SsÕeÙe& nW megKeeJen Demeles DemeW
efJeJejCe 129
meeceevÙele: ceeve}W peeles. keâebneR Skeâe DebMeeble DeeefCe ØeceeCeeble leW KejWefn Deens. heCe
megKeeÛeW lesJe{W ØeceeCe (efvejeàÙee mJe¤heeble Demes} heCe) oesve ØenjÛeer pÙee}e Yeüeble
veeneR DeeefCe pÙeeÛÙee efveJeeNÙeeÛeer yejer meesÙe Deens lÙee}eefn efceUleW. ceie SsÕeÙee&ÛÙee
ceeieW }eietve veevee ØekeâejÛeer efJeJebÛevee }eJetve keâeb IÙeeJeer? melele Skeâ ØekeâejÛÙee
leeCeeKee}eR DeeefCe YeejeKee}eR keâe jeneJeW keâeR pÙeeÛee heefjCeece cnCetve menpe Øeehle
Deme}suÙee DeejesiÙeeÛeeefn yeUer ÅeeJee }eielees? pÙeebÛÙeepeJeU meieàÙee ØekeâejÛeW
SsÕeÙe& Deens lÙeebÛÙee ceve:efmLeleerÛee DeeheCe keâOeeR MeesOe Iesle veeneR cnCetve ceesneveW lÙee
SsÕeÙee&efJe<eÙeeR Deekeâ<e&Ce JeešleW. Kejer JemlegefmLeefle mecepele ies}er DeeefCe ceveg<Ùe
efJeJeskeâer Demes} lej lees SsÕeÙe& DeeefCe JewYeJe vekeâes DemeWÛe cnCes}. ÛeebieuÙee ceeiee&veW
SsÕeÙe& efceUleÛe veeneR DeeefCe SsÕeÙee&cegUW meppeveeÛee DeOe:heele nesleesÛe DemeW mecepeeÙeÛeW
keâejCe veeneR. heCe SsÕeÙe& ner iees° ØeejyOeeOeerve mecepetve ØeÙelvehetJe&keâ mevceeiee&veW
Ûee}eJeW nWÛe Gòece.
Fb«epeerceOÙeW Skeâe jepeemebyebOeer Skeâ iees° }neveheCeeR JeeÛeuÙeeÛeW Dee"Jeles. Skeâe
jepeeÛÙee SsÕeÙee&Ûeer, meJeËkeâ<e meòesÛeer DeeefCe efJe}emeer peerJeveeÛeer, Lees[Ÿee KesUercesUeRle
Deme}suÙee DeefOekeâeNÙeeveW yejerÛe ØeMebmee kesâ}er. lÙeeJesUeR lees jepee cnCes keâebneR
yees}}e veeneR DeeefCe Skeâe meceejbYeele lÙeeveW DeeheuÙee Ùee DeefOekeâeNÙee}e YeespeveeÛeW
Deeceb$eCe efo}W. meceejbYe HeâejÛe SsÕeÙe&Mee}er DeeefCe efJe}emeer Demee DeeKe}s}e neslee.
meieUerkeâ[s Leešceeš DeeefCe šehešerhe ÙeebÛeer efJeheg}lee nesleer, KeeÅeheoeLe& efJeheg}
nesles, ve=lÙe-ieeÙeveemeejKes jbies} keâeÙe&›eâce Ùeesefpe}s}s nesles, heCe ne DeefOekeâejer pÙee
DeemeveeJej yeme}e neslee lÙee DeemeveeÛÙeeJej Lesš [eskeäÙeeJej ÙesF&} DeMeer leer#Ce
OeejsÛeer pe[, cees"er le}Jeej megleemeejKÙee DeieoeR yeejerkeâ oesjerveW šebietve "sJe}s}er
nesleer DeeefCe leW heenleebÛe Ùee DeefOekeâeNÙeeÛeer lÙee meceejbYeeÛeer ÛeJeÛe mebhe}er. meceejbYe
mebheuÙeeJej jepeeveW efJeÛeej}W–ceve jce}W vee! lesJneb lees cnCee}e–G"tve ies}es Demelees
lej efYe$esheCeeÛee Deejeshe Dee}e Demelee DeeefCe FlejebÛÙee Ghenemee}e ceer hee$e Pee}eW
Demelees cnCetve efve®heeÙeeveW ceer meceejbYeele Yeeie Iesle}e. oesjer legštve le}Jeej Kee}eR
ÙesF&} DeeefCe Debieeble Iegmes} Ùee YeÙeeveW JÙeeketâU neslees. jepee cnCee}e yeeyee! DeecneR
SsÕeÙe& Yeesielees DemeW efomeleW heCe DeeceÛÙee [eskeäÙeeJejÛeer šebieleer le}Jeej legcneb}e
efomele veeneR. lesJneb megKeeÛÙee keâuhevesveW SsÕeÙee&ÛÙee ceeieW }eieCÙeeble keâebneR DeLe&
veeneR. DeeJeMÙekeâleebÛeer hetefle& JneJeer }eieles. lÙeeble mebkeâesÛe yeeUieCÙeemeejKeW keâebneR
veeneR DemeW meble-meppeveebveerefn cnš}W Deens. heCe lÙeeÛee }eYe IesTve efJe}emee}eÛe
DeeJeMÙekeâlee ceeveCÙeeÛeer, Ûewveer}eÛe iejpe mecepeCÙeeÛeer Ûetkeâ keâesCeer keâ¤b veÙes.
peieeceOÙeW leerveÛe }eskeâ megKeer Demeleele. Jes[s, efve}&ppe DeeefCe nefjYekeäle. Ùeeleer}
130 ceveesyeesOe
heefnuÙee oesve iees°er ÛeebieuÙee veeneRle. Jes[ŸeebÛeW mLeeve ®iCee}Ùeeble. ogmeNÙeeveW nJes
lej jepekeâejCeeble he[eJes. ns oesvner ceeie& YeuÙee ceeCemeeÛes veJnsle. lÙee}e megKeemee"eR
keâjleeb ÙesCÙeemeejKeeR SkeâÛe iees° Deens DeeefCe leer cnCepes, `nefjYeefkeäleÛee IeeJe ieepes
efveMeeCeer', ner. Ùee ceeiee&veW peeCeeNÙeeÛeer osJe keâOeeR Ghes#ee keâjerle veeneR.
cevee ØeeLe&vee letpe}e Ùeskeâ Deens ~
jIetjepe Lekeâerle nesTefve heens ~~
DeJe%ee keâoe nes ÙeoLeea ve keâerpes ~
cevee meppevee jeIeJeeR Jeefmle keâerpes ~~38~~
meceLe& cnCeleele cevee ! leg}e Skeâ Dee«eneÛeer efJevebefle Deens, ØeeLe&vee Deens.
jeceÛebõebefJe<eÙeer legPÙee Deble:keâjCeeble Dee§eÙee&Ûeer YeeJevee melele Demetb os. jeceÛebõebÛeW
oMe&ve, mcejCe, Yepeve, hetpeve nW ØelÙeskeâ JesUeR ceeCemeeÛÙee cevee}e Dee§eÙe&Ûeefkeâle
keâjCeejW Deme}W heeefnpes. Skeâeoer DelÙeble efØeÙe iees° keâuhevee vemeleebvee DeÛeevekeâheCeW
Øeehle Pee}er cnCepes Dee§eÙee&Ûee pees YeeJe Glkebâef"le Pee}suÙee Deble:keâjCeeceOÙeW oeštve
Ùeslees lemee jeceÛebõebÛÙee mebyebOeeble, F&ÕejeÛÙee mebyebOeeble, hejceeLee&ÛÙee mebyebOeeble ØelÙeskeâJesUeR
GlheVe Pee}e heeefnpes. hejceeLee&Ûeer peerJee}e Dees{ }eie}er Demes} lejÛe ner iees°
MekeäÙe Deens. hejceeLee&Ûeer DeMeer Dees{ }eieCeW nerÛe cees"er og}&Ye DeMeer iees° nesTve
yeme}er Deens. ÙeeÛeW keâejCe SkeâÛe keâeR efJe<eÙeemekeäle Deble:keâjCeeceOÙeW hejceeLee&efJe<eÙeeRÛeWs
Glkeâšb Øesce cegUebleÛe vemeleW, DeeefCe pÙeeÛÙeeefJe<eÙeeR Dees{ Jeešle veeneR lÙeeÛÙeeefJe<eÙeeR,
lÙeeÛÙee ØeehleerefJe<eÙeeR, oMe&veeefJe<eÙeeR ceie Dee§eÙee&Ûee YeeJe GlheVe ve Pee}e lej veJe}
JeešCÙeeÛeW keâejCe veeneR. Dee§eÙee&Ûee YeeJe GlheVe nesCeW lesJnebÛe MekeäÙe nesleW keâer pesJneb
ceve lÙeeefJe<eÙeeR ØesceeojeveW hetCe& Yej}s}W Demeles.
meceLe& cnCeleele–hejceeLee&eJf e<eÙeeR, jeceoMe&veeefJe<eÙeeR meeOeveskeâefjleeb keâjeJÙee }eieCeeNÙee
ØeÙelveebÛÙee efJe<eÙeeR, ceeCemeeÛÙee Deble:keâjCeeble keâOeeRefn DeJe%ee Demeleeb keâecee veÙes.
Deveeoj, eflejmkeâej, DeeUme, kebâšeUe, legÛÚlee, Ghes#eeyegefæ, šekeâCeW šekeâuÙeemeejKeW
Leelegjceelegj keâebneR lejer keâjCeW, meJeeËieerCe ØeÙelveebÛee DeYeeJe DemeCeW, meelelÙe vemeCeW,
meJe& Meefkeäle heCee}e }eJeeJeer DemeW ve JeešCeW neR meJe& DeJe%esÛeeR }nevecees"eR eEkeâJee
mhe°-Demhe° ¤heW Deensle, DeeefCe Dee§eÙee&Ûeer iees° DeMeer keâeR neR meJe& hejceeLee&ÛÙee
mebyebOeebleÛe vescekeâeR Øeieš nesleele.
ØehebÛeeefJe<eÙeeR DemeW Jeeš}W lej leW Skeâe °erveW efnlekeâj Deens DemeWÛe cnš}W
heeefnpeW, heCe efleLeW DemeW keâOeeRÛe nesle veeneR. ceveg<Ùe ØehebÛeeefJe<eÙeeR Dee«ener, GÅeesieer,
efve‰sveW melele Oe[he[Ceeje Demee Demelees. lesLeer} DeheÙeMe lÙee}e ØehebÛeefJevcegKe
efJeJejCe 131
keâjerle veeneR. lees efvejeàÙee ceeiee&veW, efvejeàÙee ØekeâejeveW hegvneb hegvneb Kešheš keâjerle
jenlees. keâeÙe&ØeJeCe jenlees. ØehebÛeeble ceeCetme hekeäkeâe ØeÙelveJeeoer Demelees, DeeefCe
hejceeLeeËle cee$e lees owJeJeeoeÛeer keâeme Oe¤ve Jeeiele Demelees. Demes} DeeceÛÙee owJeeble
lej Ie[s} hejceeLe&! pesJe{W Ie[les lesJe{W lejer keâeÙe Lees[W Deens! Ùee YeeJevesveW lees Yepeve
hetpeve keâjerle Demelees. nW Ie[leeb keâecee veÙes lejÛe hejceeLe& meeOes} DevÙeLee lees peW peW
keâjlees leW meJe& JeeÙee peeF&}, efve®heÙeesieer "js}. hejceeLe& ne ceeCemeeÛeW DeeßeÙemLeeve
yeve}e heeefnpes. lees meeOe}s lej kesâJneblejer keâjCÙeeÛee leelhegjlee efJe<eÙe Demeleeb keâecee
veÙes. Ùeemee"eR meceLe& meebieleele, cevee! letb Ûeebie}e Deensme, meppeve Deensme. meJe&oe
jeceÛebõebÛÙee peJeUÛe efveJeeme keâj.
`jIetjepe Lekeâerle nesTefve heens~' Ùee DeesUerÛee efvejeàÙee ØekeâejeveW DeLe& kesâ}e
peelees. leesefn }#eeble IesCÙeemeejKee Deens.
cevee! letb hejcesÕejeÛeer jeceÛebõeÛeer–Yeefkeäle FlekeäÙee GlkeâšlesveW keâj, hejceeLe&efJe<eÙeeRÛeer
legPeer Dees{ Flekeâer efJe}#eCe Demetb os keâeR hejcesÕejeveW, jepeeefOejepe jeceÛebõeveW,
Dee§eÙee&veW Lekeäkeâ nesTve legPÙeekeâ[s heeefn}s heeefnpes. legPÙee efve‰sefJe<eÙeeR Dehejbheej
keâewlegkeâ jeceÛebõeÛÙeeÛe ùoÙeeble oeštve Dee}W heeefnpes. Heâej efJe}#eCe DeMeer iees°
meceLe& megÛeJeerle Deensle. F&ÕejeÛeer Yeefkeäle meJe&Ûe keâjleele. heCe neleeRÛesveer }er}ekeâceUW~
hetpetb leÙeeleW ~ (%ee. 12~223) DemeW osJee}eÛe JeešeJeÙeeme }eJeCeejer Yeefkeäle
kesâJe{er Leesj cnCeeJeÙeeÛeer ! leer meeOe}er heeefnpes. Deeleeb osJee}eÛe YekeäleeÛeer Dees{
}eieles. keâyeerjebÛee Skeâ oesne cees"e yeesOeØeo Deens. cenelcee keâyeerj cnCeleele,
``cevegJee cesje cejer ieÙees ogye&} YeÙees Mejerj ~ heerÚs heerÚs nefj efHeâjs keânle keâyeerj
keâyeerj ~'' Deeleeb F&ÕejÛe keâyeerjebÛÙee ceeieW }eielees Deens. lees cnCelees Deens, Dejs !
keâyeerj Leebye js ! ce}e mees[tb vekeâesme. ceePÙeeheemetve otj peeTb vekeâesme. Skeâoeb lejer
ce}e Yesš.' YekeäleerÛeer ner DeJemLee efkeâleer ßes‰ ! efkeâleer Deekeâ<e&keâ Deens ! heCe ner
efmLeefle kesâJneb Øeehle Pee}er ? leW keâyeerj heefnuÙee DeesUeRle meebiele Deensle. ceePeW ceve
Deceve Pee}W Deens. lÙeeveW keâece›eâesOeeefo <e[defJekeâej mees[}s Deensle. efJe<eÙeebÛeer nebJe
lÙeeÛeW ef"keâeCeer Gj}er veeneR. mebkeâuheefJekeâuheeveW lÙee}e Deeleeb ÛebÛe}lee Ùesle veeneR.
cnCepes cevee}e ceveheCeeÛe jeefn}e veeneR. leW Deeleeb ØeceeLeer, nóer, oge|ve«en, ÛebÛe}
DemeW jeefn}s}W veeneR. leW peCetb ce¤ve ies}s}W Deens. hejcesÕejeÛÙee ÛejCeeR peCetb hetCe&heCeW
}erve Pee}W Deens. meeOevesÛÙee yeUeJej osnYeeJe peJeU peJeU veeneRmee Pee}e Deens.
osneMeeR Deeleeb leeoelcÙe jeefn}s}W veeneR DeeefCe DemeW pesJneb Pee}W lesJneb ceie F&Õeje}e
Dees{ }eie}er. DeMeer DeJemLee Yekeälee}e Øeehle Pee}er heeefnpes. ieeskegâUebleuÙee ieesheer,
132 ceveesyeesOe
legkeâejeceebmeejKes cenelces, veeceosJeebmeejKes }ef[JeeU Yekeäle Ùee heeÙejerJejÛes Leesj heg®<e
nesle. neÛe DeeoMe& meeOekeâeveW "sJe}e heeefnpes.
peÙee Jee|Celeer Jeso MeeŒeW hegjeCeW ~
peÙeeÛesefve ÙeesieW meceeOeeve yeeCeW ~~
leÙee}eefie nW meJe& ÛeebÛeuÙe oerpes ~
cevee meppevee jeIeJeeR Jeefmle keâerpes ~~39~~
meceLe& jeceoeme mJeeceer ÙeebÛeW DeejeOÙeowJele ßeerjeceÛebõ nWÛe Deme}W DeeefCe Ùee
jeceeÛÙee Ûeefj$eeceOÙeW, jeceeÙeCeeceOÙeW JeCe&ve kesâ}suÙee Deveskeâ IešveebÛee Gu}sKe
lÙeebveeR jeceÛebõeÛeer LeesjJeer ieeCÙeemee"eR kesâ}e Deme}e Je lÙeeJe¤ve metÙe&kegâ}eJelebme,
oMejLevebove, DeÙeesOÙeeheefle, peevekeâerpeerJeve, jepee jeceÛebõ ÙeeÛeerÛe Gheemevee les
keâjerle Deme}s Je efleÛeeÛe Øemeejefn keâjCÙeeÛeer lÙeebÛeer Yetefcekeâe Deme}er lejer DeeheuÙee
Ùee GheemÙeeceeieÛeer meceLeeËÛeer keâuhevee efkeâleer efoJÙe DeeefCe efkeâleer efJeMee} Deens leW Ùee
M}eskeâebleer} heefnuÙeeÛe DeesUeRletve Øeieš nesles. $e+iJesoeefo Ûeejer Jeso, JÙeekeâjCeeefo
menener MeeŒeW DeeefCe he©eeefo De"je hegjeCeW-GhehegjeCeW neR meJe& pÙeeÛÙee JeCe&veeveW
YeejeJe}s}eR Deensle lÙee jeceÛebõ¤he hejcesÕejeMeeR Ùeesie meeOe}e Demeleeb meceeOeeve
yeeCeleW, meceeOeeve efceUleW DeeefCe efšketâve jenleW, FlekeWâÛe veJns lej legcneR peCet
meceeOeeve¤he nesTve jenlee. lÙee jeceÛebõeÛeer Â{YeeJeeveW Yeefkeäle keâje. Demee YeeJe
meceLeeËÛÙee Ùee GheosMeeÛee Deens.
ØelÙe#eeble jece eEkeâJee jeceÛeefj$e ne keâebneR JesoMeeŒehegjeCeebÛee efJe<eÙe veeneR.
MeeŒeeceOÙeW keâes"WÛe jeceÛebõeÛee mebyebOe Dee}e DemeCÙeeÛeer MekeäÙelee veeneR. JÙeekeâjCeeceOÙeW
jece MeyoeÛeer JÙeglheefòe meebefiele}er Deme}er eEkeâJee Gòejceerceebmee MeeŒeeble Jesoevleeble
Ghecesmee"eR jeceÛebõeÛee DeesPejlee Gu}sKe Dee}e Deme}e lejer jeceÛeefj$eeÛeW ieeÙeve
keâjCeW ne lÙee MeeŒeebÛee efJe<eÙe Deens DemeW cnCeleeb ÙesCeej veeneR. hegjeCeeceOÙeW
he©ehegjeCe-YeeieJele ÙeemeejKÙee keâebneR ef"keâeCeeR hegjeCe-efJemleejebÛÙee ceeveeveW DeieoeR
mebef#ehleeble jeceÛeefj$e Dee}W Deme}W lejer JÙeeJeneefjkeâ mLet} DeLee&veW meJeË hegjeCeW
jeceÛebõeÛeW iegCeieeve keâjleele DemeW cnCeleeb ÙesCeej veeneR. JesoebefJe<eÙeeR lej nW DeeCeKeerveÛe
KejW Deens. jece ne Meyo Jesoeble keäJeefÛeled keâes"W Dee}e Demes} heCe jeceÛeefj$eeMeeR
mebyeæ SkeâeoW metkeäle lej jenesÛe, Skeâeoer $e+Ûeeefn JesoeceOÙeW DemeCÙeeÛee mebYeJe veeneR.
keâejCe SsefleneefmekeâÂ<šŸee jeceÛeefj$e JesoebÛÙee leg}veWle HeâejÛe DeJee&Ûeerve Deens. DeMee
efmLeleeRle ``peÙee Jee|Celeer JesoMeeŒeW hegjeCeW'' Ùee DeesUerÛee DeLe& JÙeehekeâheCeW IesleuÙeeJeebÛetve
ielÙeblej veeneR.
efJeJejCe 133
jeceÛebõ ne hejcesÕejeÛee DeJeleej. hejyeÇÿeeÛeW leW YekeäleebÛÙeemee"eR OeejCe kesâ}s}W
meiegCe meekeâej ¤he. nerÛe OeejCee jeceesheemevesÛÙee ceeieW DemeuÙeecegUW DeeefCe meJe&
JesoMeeŒehegjeCeW neR hejcesÕejhej DemeuÙeeveW meceLe& jeceeÛeW JeCe&ve keâjleebvee efve§eÙeelcekeâ
jerleerveW ``peÙee Jee|CeleeR JesoMeeŒeW hegjeCeW'' Demee Iees<e keâjerle Deensle. Ùee jeceYekeäleerÛeW
Heâ} meebiele Demeleebvee meceLe& cnCeleele – jeceÛebõeMeeR pees[}s ies}eble lej legcneb}e
meceeOeeve Øeehle nesF&}. meceeOeeve ner Deble:keâjCeeble DevegYeJee}e ÙesCeejer Skeâ efJe}#eCe
DeJemLee Deens. ÙeesieeÛeW HeâU cnCetve meebefiele}s}er meceeefOe DeeefCe meceeOeeve ns oesvner
Meyo cegUeble SkeâeÛe DeLee&ÛeW Deensle. meced + Dee + Oee DeMeerÛe JÙeglheefòe lesLeW Deens.
Ùee meceeOeeve MeyoeveW Deble:keâjCeeÛeer ØemeVelee, efmLejlee, le=hlelee, DeefYeØesle Deens.
keâesCelÙeeefn ØeÙelveeÛeW Jee meeOevesÛeW Ùeehes#eeb cees"W HeâU Demetb Mekeâle veener DeeefCe leW
jeceesheemevesveW efceUleW. Ùeemee"eR ceeCemeeveW Deehe}W ceve jeceÛebõeÛÙee ef"keâeCeeR efmLej
jener} DemeW kesâ}W heeefnpes.
ceve ÛebÛe} Deens nW efveef§eleÛe, heCe KeNÙee DeLee&veW lees ceveeÛee mJeYeeJe veJns.
ÛebÛe}heCee ner ceveeÛeer Øeke=âefle veJns. ceve nW cegUeble meòJeiegCeelcekeâ Deens. `meòJeb
ceve:' DemeWÛe MeeŒekeâejebveeR meebefiele}W Deens. ``jpemlece§e cevemeew ÉewÛe oes<eeJegoeùleew''
ÛebÛe}heCee jpeesiegCeecegUW Ùeslees Je lees ceveeÛee oes<e Deens. cnCetve ØeÙelveeveW, meeOevesveW,
efve‰sveW lees keâe{tve šekeâCeW MekeäÙe Deens. Deehe}W meJe& ÛeebÛeuÙe jeceÛebõeÛeW ef"keâeCeeR
Jeentve šekeâe DemeW meceLeeËveer meebefiele}W Deens leW ÙeeÛe °erveW. pej leer ceveeÛeer Øeke=âefle
Demeleer lej ``meJe& ÛeebÛeuÙe oerpes'' DemeW cnCeleebÛe Dee}W vemeles. keâesUMeeÛee
keâeUsheCee keâe{tve šekeâleeb Ùesle veeneR. JeŒeeJejÛee [eie, keâehetme heeb{jeMegYeü DemeuÙeeveW,
keâe{tve šekeâleeb ÙesCeW MekeäÙe Deens. leWÛe ceveeÛÙee ÛebÛe}les}eefn }eiet Deens.
meeOekeâ efve‰sveW Gheemevee keâjerle Deme}e lejer DeejbYeeR DeejbYeeR heCe oerIe&keâe}heÙeËle
ceveeÛÙee ÛebÛe}lesÛee lÙee}e Heâej $eeme neslees. DeieoeR efvejeMe JneJes, DeeheuÙee}e
keâebnerÛe meeOeCeej veeneR, keâOeeRÛe meeOeCeej veeneR, mees[tve ÅeeJee ne ØeÙelve, DemeW
JeešeJes–Flekeâer G«elee Ùee ÛebÛe}lescegUW nesCeeNÙee $eemee}e Demeles. keâmeesšerÛeer JesU
Demeles leer ÙeeÛe #eCeeR. efve‰sÛeer hejer#ee ÙeeÛe ØekeâejeveW nesTve peeles.
ceveeÛeW meelelÙe efškeâefJeCÙeeÛee Skeâ efJe}#eCe ceeie& MeeŒekeâejebveeR meebefiele}e
Deens. Deble:keâjCe ÛebÛe} nesleW leW keâece›eâesOeceoeefo efJekeâejebveeR. les efJekeâejÛe hejcesÕejehe&Ce
keâjeJesle DemeW YeefkeäleMeeŒe meebieleW. lÙeecegUWefn ceve F&Õejehe&Ce nesCÙeeme meneÙÙe nesTb
MekeâleW.
DemeW meebieleele keâeR Skeâ ie=nmLe Skeâe melheg®<eekeâ[s ies}e DeeefCe cnCee}e-osJe
oÙeeUt Deens, lees ceePeW keâece keâjer} Ùee YeeJevesveW ceer lÙeeÛeer heg<keâU ØeeLe&vee kesâ}er
134 ceveesyeesOe
heCe ce}e lÙeeÛeW keâebneR HeâU efceUe}W veeneR. lÙeecegUW ce}e osJeeefJe<eÙeeR efleškeâeje
Dee}e Deens. lesJneb les melheg®<e nebme}s DeeefCe cnCee}s "erkeâ Deens–osJe Heâej efve‰Ïj
Deens, DeeefCe lees ceePeW keâebneR keâece keâjCeej veeneR DemeW meejKes cnCele pee. osJecebeof jeJe¤ve
Ûegketâve keâOeeR ies}eme lej ceer Ùee}e vecemkeâej keâjCeej veeneR DemeW cnCele pee. ie=nmLe
cnCee}e keâeR "erkeâ Deens heCe lÙeeÛeer ner F&ÕejefJe<eÙekeâ ›eâesOeeÛeer YeeJevee }JekeâjÛe
vekeâUle KeNÙee Øesceeble heefjCele Pee}er. Deveskeâ Øesce ØekeâjCeW mebIe<eeËletve, Yeeb[Ceebletve
pevcee}e Dee}eR Deensle DemeW JÙeJenejebleefn Deveskeâ JesUeb Dee{UleW. Jee*dceÙeeveW ÙeeÛeer
DeeJepet&ve veeWo Iesle}er Deens. lesJneb keâesCelÙeeefn YeeJevesveW F&ÕejeÛeW mcejCe Ie[CeW nW
cenòJeeÛeW Deens; GheÙegkeäle Deens, nW ÙeeJe¤ve }#eeble ÙesF&}. `meJe& ÛeebÛeuÙe oerpes' nW
cnCeCÙeeceOÙeW neÛe YeeJe Deens.
Deble:keâjCe YeieJeohe&Ce keâjCÙeeÛee DeejbYe keâmeeefn keâjeJee heCe ØeÙelve mees[tb
veÙes. `lecemees cee pÙeesefleie&ceÙe, ce=lÙeescee& Dece=leb ieceÙe' ÙeeÛe YeeJevesveW meeOeveWle Â{
jeneJeW. meeOekeâeveW kebâšeUe ÙesTb osleeb keâecee veÙes. leesÛe Ieelekeâ Deens. DeeheCe
Yepevehetpeve veecemcejCee}e kebâšeUlees keâejCe leWÛe leWÛe JeejbJeej keâjeJeÙeeme vekeâes
JeešleW. heCe ceeCemeeveW iebYeerjheCeW efJeÛeej keâjeJee keâeR pej ùoÙe mhebovee}e kebâšeU}W,
HegâHeäHegâmeW ÕeemeesÛÚdJeemee}e kebâšeU}eR lej osneÛeer keâeÙe oMee nesF&}? veecemcejCeeefo
meeOeveebÛeW lemeWÛe Deens. cnCetve ve kebâšeUleeb pemeW Demes} lÙee efmLeleeRle ceve hejcesÕejÛejCeeR
"sJeCÙeeÛee ØeÙelve keâjerle jeefn}W heeefnpes.
cevee heeefJepes meJe& ner metKe pesLeW ~
Deleer DeeojW "sefJepes }#e lesLeW ~~
efJeJeskeWâ kegâ[er keâuhevee hee}šerpes ~
cevee meppevee jeIeJeeR Jeefmle keâerpes ~~40~~
meJe& megKe hejceeLeeËle Deens. hejcesÕejeÛÙee ÛejCeeR Deens, DeMeer meJe& meble heg®<eebÛeer
OeejCee Deens ``meJe& megKeeÛeW Deeiej ~ yeehe jKegceeosJeerJej ~’’ ``legPeW heeÙeeR megKe
meJe& Deens.'' ‘‘megKee}eieeR keâefjMeer leUceU ~ lejer letb heb{efjmeer peeF& Skeâ
JesU ~ ceie letb DeJeIeeefÛe megKe¤he nesMeer ~ pevceespevceeRÛes ogKe efJemejMeer ~''
DeMeeR JeÛeveW mebleJee*dceÙeeceOÙeW efkeâleer lejer Dee{Uleele. meceLeeËÛeerefn OeejCee leerÛe Deens.
ceeCemee}e megKe nJes DemeleW. leW efvejeheo, efJeheg} DeeefCe meelelÙeeveW efceUe}W
heeefnpes DeMeerefn YeeJevee lÙeeÛes ef"keâeCeeR Demeles. heCe lÙeeÛeer megKeeÛeer keâuhevee yengOee
FbefõÙeebvee nesCeeNÙee Devegketâ} mebJesoveshegjleerÛe ceÙee&efole Demeles. MeeŒeeÛeer °er Flekeâer
mebkegâefÛele veeneR DeeefCe cnCetve YeieJebleebveeR megKeeÛeer JÙeeKÙee keâjleebveeÛe cnš}W Deens
efJeJejCe 135
keâeR, ``Ùeòeo«es efJe<eefceJe heefjCeecesÓce=leeshececed ~ leled megKeb meeefòJekebâ Øeeskeäleb
DeelceyegefæØemeeopeced ~'' (Ye. 18~37) peW DeejbYeer efJe<eemeejKeW vekeâes JeešleW,
$eemeoeÙekeâ nesleW, pÙeeÛeer DeesUKe DeelcÙeeceOÙeW efmLej Pee}suÙee yegæerÛÙee efvece&}lescegUW
hešles, leW KejW megKe nesÙe. meeefòJekeâ megKe cnCetve lÙee}eÛe DeesUKeeJeW. Flej megKeW ner
Dee[veebJeeÛeer megKeW Demetve jepeme-leeceme iegCeebÛÙee ØeYeeJeeveW JeemleefJekeâ megKekeâj
veme}suÙee iees°erefn megKekeâj JeešeJÙee DemeW lÙeeÛeW mJe¤he DemeleW.
KeNÙee megKeeÛÙee cnCepesÛe efnleeÛÙee iees°er DeejbYeeR lejer megKeeÛÙee Jeešle
veeneRle. Demee hejceeLeeËle}e keâeÙe heCe JÙeJenejeble}eefn DevegYeJe Deens. mekeâeUeR
}ewkeâj G"CeW, efveÙeefceleheCeW JeeieCeW, JÙeeÙeece keâjCeW, jenCeer meeOeer "sJeCeW, pesJeCeebleer}
ceer"-cemee}s keâceer keâjCeW, lebyeeKetmeejKeer JÙemeveW vemeCeW, mJeÛÚlee Je šehešerhe
heeUCeW, Ùee iees°er GheÙegkeäle Deensle, efnleeÛÙee Deensle. nW keâUCÙeemee"eR keâebneR
JesoevleMeeŒeeÛeer DeeJeMÙekeâlee }eiele veeneR. heCe lÙeebÛeW DeeÛejCe lejer efkeâleer ceeCemeW
efkeâleer ØeceeCeeble keâjleele? FbefõÙe}es}ghelee nWÛe lÙeeÛeW keâejCe Deens. JÙeJenejebleer}
DeejesiÙeeefo iees°eRlemegæeb peer }es}ghelee efJejesOekeâ "jles leerÛe hejceeLee&}eefn efJejesOekeâ
"js} Ùeeble keâebneRÛe veJe} veeneR.
Lees[smes megKe pÙeeble DemeleW DeMee iees°erÛÙee Øeehleermee"eR megæe efkeâleerlejer keâ°
he[leele. o#elee, ØeÙelve, keâewMeuÙe, Ùeeble GCeW he[leeb keâecee veÙes DeMeer efmLeleer
Demeles. ceie meJe& megKe efpeLeW SkeâJeš}s}W Deens lees hejceeLe& efceUefJeCeW nW keâece
DeejeceKegÛeeale yemetve [es}CÙeeFlekeWâ meesheW keâmeW Demes}? KejeR megKeW ØeÙelvehetJe&keâ
efceUJeeJeer }eieleele FlekeWâÛe veeneR lej lÙee megKeebÛeer iees[er ØeÙelvehetJe&keâ }eJetve
IÙeeJeer }eieles. meeefòJekeâ megKeeÛÙee meboYeeËle YeieJebleebveeRÛe nW mhe°heCeW meebefiele}s
Deens. DeYÙeemeeõceles Ùe$e og:Keevleb Ûe efveieÛÚefle ~ (Ye. 18~36) meeefòJekeâ
megKeeceOeW ceve jceCÙeemee"eR megæeb oerIe&keâe}erve DeYÙeemeeÛeer DeeJeMÙekeâlee Demeles
DeeefCe ceie lÙeeÛee heefjCeece cnCetve ceveg<Ùe og:Keebletve cegkeäle neslees. Ùeemee"eR meceLeeËveeR
pÙee hejceeLee&ceOÙeW meJe& megKe meceeefJe° Deens, lÙee hejceeLee&JejÛe DeeojhetJe&keâ meJe&
}#e keWâefõle keâjeJeW Demee DeeosMe efo}e Deens.
ceeCemeW hejceeLe& keâjerleÛe veeneRle DemeW veeneR heCe leeR }#ehetJe&keâ DeeefCe DeeojhetJe&keâ
keâjerle veeneRle. hejceeLee&efJe<eÙeeR Kejer DeemLee, Keje efpeJneUe, heesšebletve vemelees
DeeefCe ceie peW nesles les hegjJeCeer meejKeW nesles Jee ieleevegieeflekeâ YeeJevesveW nesleW. ÙeeÛeW
cenòJeeÛeW keâejCe DemeW keâeR hejceeLeeËceOÙeW meJe& megKe Deens nWÛe cegUeR cevee}e hešle
veeneR. meòee-mebheefòe SsÕeÙe&, }eskeâefØeÙelee, efJe}emeeÛeer Jee KeeCÙeeefheCÙeeÛeer jbies}
meeOeveW ÙeebÛeer efJeheg}lee nerÛe megKeeJen Deens DemeW cevee}e Jeešle Demeles. ceie
136 ceveesyeesOe
lÙeebÛÙee Øeehleermee"eR Deheej keâ° keâjCÙeeÛeer DeeefCe veerefleefveÙece iegb[eUtve "sJeCÙeeÛeerefn
ceveg<ÙeeÛeer efmeælee Demeles. ceeCemeeÛeW ns efJeÛeej ÙeesiÙe veJnsle–meceLe& kegâ[er keâuhevee
cnCeleele leer Ùee}eÛe. MeeŒeeÛee DeYÙeeme, meod«ebLeebÛeW JeeÛeve, ßeJeCe, ceveve,
melheg®<eebÛee menJeeme, meppeveebÛeer mebieefle, F&ÕejeÛeer ØeeLe&vee, Yepeve, hetpeve, veecemcejCe,
meûϤÛeer mesJee, Denbkeâej, keâece, ›eâesOe FlÙeeefo efJekeâejebvee DeeJejCeW, Ùee ceeOÙeceebletve
DeeheuÙee Deble:keâjCeeceOÙeW pes JeeF&š efJeÛeej Demeleele–lÙeebÛee JeeF&šheCee, kegâ[sheCee
ne keâUle peelees. ÛeebieuÙee JeeF&šeÛee efJeJeskeâ keâjCÙeeÛeer Meefkeäle ›eâcee›eâceeveW Jee{le
peeles. JeeF&š Deens nW "eceheCeW keâU}W keâeR ceie leW megšCeW Jee mees[CeW nW MekeäÙe nesTb
}eieles. lÙee°erveW ceeCemeeveW ØeÙelveMeer} Deme}W heeefnpes.
ceeCemeeÛÙee Deble:keâjCeeble pÙee keâuhevee Ùesleele lÙee meieàÙeeÛe ÛeebieuÙee Demeleele
eEkeâJee meieàÙeeÛe JeeF&š Demeleele DemeW keâOeeRÛe vemeleW. ÛeebieuÙeeJeeF&šeÛeW efceßeCe
keâceer DeefOekeâ ØeceeCeeble ØelÙeskeâeÛÙeeÛe Deble:keâjCeeble DemeleW. lÙeebleer} owJeer mebheòeerÛes
DebMe keâesCeles DeeefCe Deemegjer mebheòeerÛeW DebMe keâesCeleW ÙeeÛee ØeeceeefCekeâheCeW efJeÛeej
keâ¤ve Deemegjer ogieg&Ce šeketâve efo}s heeefnpesle DeeefCe owJeer meodiegCe Jee{Jeerle jeefn}s
heeefnpes. nW meesheW vemeles. leeboUeble}s Ke[s keâe{CeW nW DeeOeeR DeJeIe[. lÙeebleuÙeelÙeeble
heeb{NÙee jbieeÛÙee leebogUebleer} keâeàÙee jbieeÛes Ke[s keâe{CeW nW lÙeeceeveeveW meesheW. heCe
pesJneb heeb{jsÛe Ke[s leeboUeble efcemeU}s}s Demeleele, lesJneb heg<keâUJesUeb efveJe[CeW
hegjle veeneR, lej IeesUCeW DeeefCe jesUCeWefn keâjeJeW }eieleW DeeefCe nW meJe& Heâej o#elesveW,
ØeÙelvehetJe&keâ keâjeJeW }eieleW. ogieg&CeebÛÙee mebyebOeeble lemeWÛe Deens. cegUeble ogieg&Ce cnCetve
lÙeepÙe Deme}e lejer FbefõÙeebÛÙee DeeefCe ceveeÛÙee kegâ[Ÿee OeejCesØeceeCeW lees ogieg&Ce,
ogieg&Ce cnCetve peeCeJele veeneR ne leeboUeble heeb{je Ke[e. Heâej ØeÙelve keâjeJes
}eieleele les Ùeemee"eRÛe. heeb{je Ke[e oeleebKee}er peeCeJelees lemeW ogieg&CeeÛeW Jele&ve
DemJeemLÙe efvecee&Ce keâjleW. ÙeemleJe ØeÙelvehetJe&keâ jeceÛebõeÛÙee ÛejCeebMeeR melele jeefn}W
heeefnpes. pÙee heeleUerJej MekeäÙe Demes} lÙee heeleUerJej Mejerj, ceve, yegefæ hejceeLeeËleÛe
efmLejeJes} Demee GÅeesie kesâ}e heeefnpes ``cevee meppevee jeIeJeeR Jeefmle keâerpes'' DemeW
hegvneb hegvneb meebefiele}W Deens leW Ùeemee"eRÛe.
yent eEn[leeb meewKÙe nesCeej veener ~
efmeCeeJeW hejer veeleg[s nerle keâebner ~~
efJeÛeejW yejW Debleje yeesOeJeerpes ~
cevee meppevee jeIeJeeR Jeefmle keâerpes ~~41~~
Ûeebie}W JneJeW, Ûeebie}W efceUeJeW Ùee FÛÚsveW ceveg<Ùe ØeÙelveÛe keâjerle veener DemeW
efJeJejCe 137
veeneR, heCe lÙeeÛÙee ØeÙelveeÛeer efoMee Jee OÙesÙeJeeo ne Skeâ¤he jenle veeneR. efJenerj
KeesoeÙeÛeer Demes} lej Skesâ ef"keâeCeeRÛe one-Jeerme nele Kees} KeesoeJeer }eies}.
keâoeefÛeled DeefOekeâefn KeesoeJeer }eies}. heCe 3-4 neleeÛes Deveskeâ Keñs meieàÙee
MesleYej Keeso}s lejer JÙeLe& ßeceeefMeJeeÙe heojeR keâebneRefn he[CÙeeÛeer MekeäÙelee veeneR.
kegâ"Wlejer efmLej jentve, efve‰e "sJetve, ØeÙelvehetJe&keâ meeOevee kesâ}er heeefnpes. kesâJneblejer
}ive kesâ}sÛe heeefnpes vee! vegmeleWÛe JejmebMeesOeve efkeâleer efoJeme Ûee}Ceej? osJeeOecee&ÛeW,
ßeJeCeeefo meeOeveebÛeW lemeWÛe Deens. efJeÉòee mebheeoveemee"eR «ebLeJeeÛeve DeeefCe DevegYeJeemee"eR
«ebLeJeeÛeve, Ùeeble Deblej Deens nW DeesUKe}WÛe heeefnpes. meeOevesÛÙee DeejbYeeR pejer veevee
ØekeâejÛÙee leerLe&Ùee$ee, efJeefJeOe osJeleebÛeW oMe&ve, Deveskeâ JekeälÙeebÛeeR ØeJeÛeveW, Deveskeâ
«ebLeebÛeeR heejeÙeCeW, veevee ØekeâejÛeeR JeÇleJewkeâuÙeW, efJeefJeOe ØekeâejÛÙee hetpee-nesceeefo
Gheemevee ÙeebÛee, cevee}e Dees{ efvecee&Ce nesCÙeemee"eR, yegæerÛee efve§eÙe Â{eJeCÙeemee"eR,
DeeJe[erÛÙee efveJe[er}e DeJemej efceUCÙeemee"eR, keâebneR ØeceeCeeble GheÙeesie nesle Deme}e
lejer leWÛe, lemeWÛe, JejJejheCeW, Je<ee&vegJe<eX keâjerle jenCeW nW keâjceCegkeâerÛeW Jee JesU
Iee}efJeCÙeeÛeW meeOeve yeve}W lejer meeOevee cnCetve lÙeeÛee keâebneR GheÙeesie nesle veeneR.
DeYÙeeme›eâceeble megæeb Mee}eble hejer#es}e efpelekesâ efJe<eÙe Demeleele eflelekesâ heoJeer
hejer#es}e vemeleele. heoJÙegòej hejer#es}e lÙeenerhes#eeb keâceer Demeleele, DeeefCe heebef[lÙeeÛÙee
heoJeermee"eR lej SKeeoeÛe efJe<eÙe ØeyebOeemee"eR efveJe[tve, lÙeebleÛe Kees} efMe¤ve
efJeJesÛeve keâjeJeW }eieles. Heâej eEn[tve megKeeÛee }eYe nesCeej veeneR DemeW meceLe&
cnCeleele leW Ùeemee"eRÛe. %eevesÕejebveer JÙeefYeÛeejer YekeäleerÛÙee veebJeeKee}eR Ùee ØekeâejÛÙee
ÛebÛe}lesÛee leerJeÇ MeyoebveeR Gheneme kesâ}e Deens. meesceJeejer ceneosJe, cebieUJeejer osJeer,
yegOeJeejer heeb[gjbie, ieg®Jeejer oòe, MeefveJeejer cee®leer, jefJeJeejer Keb[esyee DeMee eEn[CeeNÙee
heg®<ee}e %eevesÕej Yekeäle cnCele veeneRle. osJeeÛeer cete|le IejeÛÙee keâesheNÙeeble "sJeeJeÙeeÛeer
DeeefCe veJemee}e heeJelees cnCetve kegâ"uÙeelejer otjÛÙee osJee}e Kesšs Iee}eJeÙeeÛeW Ùee
Je=òeer}e %eeveesyeebmeejKÙee ceeT}erÛeW Deble:keâjCe Deme}suÙee meewpevÙeMeer} cenelcÙeebveerefn
JesMeerJej hee} ceeb[tve yeme}suÙee JesMÙesÛeer Ghecee efo}er Deens; (%ee. 13~810-
821) lÙeeble}e efleKeš Gheneme meeOekeâeveW }#eeble Iesle}s}e yeje.
Deeoj meieàÙeebÛeeÛe DemeeJee. És<e kegâCeeÛeeÛe keâ¤b veÙes. heCe efve‰e keâes"Wlejer
Skesâ ef"keâeCeeR efmLejeJe}er heeefnpes. Heâej JeeÛeuÙeeveW, Deveskeâ «ebLe Oeeb[esUuÙeeveW,
DeveskeâebÛes efJeÛeej melele Sskeâle jeefnuÙeeves }eYe neslees, nW KejW veeneR. veevegOÙeeÙeeled
yentve Meyoeved JeeÛees efJec}eheveb efn leled~ DemeW MeeŒeJeÛeve Deens, leW Ùee°erves
}#eeble Iesle}W heeefnpes. meceLe&efn Heâej YeškeâCÙeeÛee heefjCeece kesâJeU MeerCe heojeR
he[lees, neleeR keâebneRÛe }eiele veeneR DemeW meebieleele. Ùeemee"eR efJeÛeej keâ¤ve efJeJeskeâhetJe&keâ
138 ceveesyeesOe
Jeeietve, veeefJevÙeeÛeer Dees{ DemeCeeNÙee ÛebÛe} Deble:keâjCee}e, yejW keâeÙe, Ûeebie}W
keâeÙe, efnleeÛeW keâeÙe, leW veerš mecepeeJetve efo}W heeefnpes. Skeâ šeketâve ogmejW IÙeeJeW
}eieleW, heCe lÙeeble keâebner meesÙe, }eYe Demes} lej, GheÙegkeälelee Dee{Utve ÙesF&} lej.
kesâJeU JesieUsheCee, efvejeUsheCee cnCetve Deekeâ<e&Ce, nW DeØeieuYelesÛeW }#eCe Deens. lees
keâeUeÛee, JesUsÛee, mebheòeerÛee DeheJÙeÙe Deens.
IeeCÙeeÛee yew} lÙeeÛe lÙeeÛe Jeleg&Ueble HesâNÙee Iee}erle jenlees heCe lÙeeble kegâCeer
Øeieefle ceeveerle veeneR. Ùeemee"eR vegmeles eEn[CeW, heg<keâU eEn[CeW nW GheÙeesieeÛeW veeneR nW
}#eeble Iesle}W heeefnpes. ``"eÙeerÛe yewmeesefve keâje SkeâefÛeòe~ DeeJe[er Deveble
DeeUJeeJee~~'' nW JeekeäÙe meeOekeâebveeR efJeÛeejeble IesCÙeemee"eR Deens. lÙee JeÛeveebleer}
ØelÙeskeâ heo cenòJeeÛeW Deens nW }#eeble IÙeeJeW. jeceÛebõeÛÙee ef"keâeCeeR Jemeleer keâjeJeer
DemeW meceLe& meebieleele lÙeebleer} `Jemeleer keâjeJeer' Ùee MeyoØeÙeesieeveW ceveeÛeW leW efveJeememLeeve
JneJeW, efmLej jenCÙeeÛeW mLe} JneJeW, DemeWÛe lÙeebvee megÛeJeeJeÙeeÛeW Deens.
yentleebhejeR ns efÛe Deeleeb OejeJeW ~
jIetveeÙeskeâe Deeheg}WmeW keâjeJeW ~~
efoveeveeLe nW lees[jeR yeÇero ieepes ~
cevee meppevee jeIeJeeR Jeefmle keâerpes ~~42~~
38 JÙee M}eskeâeheemetve DeejbYe Pee}suÙee `cevee meppevee jeIeJeeR Jeefmle keâerpes'
Ùee ceveesyeesOeeleer} Skeâe DeLe&iebYeerj hebÛekeâeÛee Ghemebnej ›eâceeveW 42 JÙee Je hebÛekeâeÛÙee
5 JÙee M}eskeâeveW, meceLe& keâjerle Deensle. meceLe& cnCeleele, ns cevee! Deveskeâ ØekeâejeveW
meebefiele}W lejer }#eeble "sJeCÙeemeejKeer SkeâÛe iees° Deens DeeefCe leer cnCepes jeceÛebõe}e,
jIegveeLee}e letb Deehe}WmeW kesâ}W heeefnpesme. hejcesÕeje}e Deehe}WmeW keâjCÙeeÛes meeOeveÛe
Ùee M}eskeâhebÛekeâeble ieeWJetve efo}s}W Deens, GlkeâšYekeäleerveW meeOevee keâjeJeer (38),
ÛebÛe}lesÛee lÙeeie keâjeJee (39), JeeF&š keâuhevee mees[tve ÅeeJÙee (40), efve‰e,
Skeâe«elee meeOeeJeer. (41), DeeefCe nW meJe& keâjerle Demeleebvee hejcesÕej oerveebÛee,
DeveeLeebÛee, Deieeflekeâ Pee}suÙeebÛee, DevevÙeYeeJeeveW MejCe Dee}suÙeebÛee, j#eCekeâlee&
Deens ne efJeÕeeme yeeUieeJee DemeW Ùee 5 JÙee M}eskeâeble meceLeeËveer ØeYeeJeerheCeW
meebefiele}W Deens. oerve MeyoeveW ÙesLeW ogyeUe, oefjõer, JÙeeefOe«emle, mebkeâševes heer[}s}e
Demee keâesCeer ceveg<Ùe Dehesef#ele veeneR. leMeeR ceeCemeW heg<keâU Demeleele. heCe leeR keâebner
hejcesÕejeÛeer Yekeäle vemeleele Je osJeeveW lÙeebvee Deehe}WmeW cnš}W Deens, lÙeebÛee mJeerkeâej
kesâ}e Deens DemeWefn keâes"W efomele veener.
oerve ceveg<Ùe osJee}e DeeJe[lees, F&Õej owvÙeefØeÙe Deens DemeW veejoebveeR DeeheuÙee
efJeJejCe 139
Yeefkeälemet$eeble cnš}W Deens. heCe lÙee met$eeble Ùee owvÙeefØeÙelJeeÛeW mhe°erkeâjCeefn veejo
keâjleele, leW }#eeble Iesle}W veeneR lej owvÙeefØeÙelJeecegUs F&ÕejeÛeer efve‰Ïjlee, ›etâjleeÛe
efmeæ JneJeÙeeÛeer. cnCetve veejo oerve keâesCe leW met$eeÛÙee hetJee&OeeËle meebiele Deensle.
F&ÕejmÙeehÙeefYeceeveÉsef<elJeeled owvÙeefØeÙelJeeled Ûe'' pÙeeÛee DeefYeceeve ieUtve he[}e,
Denbkeâej ies}e, lees ÙesLeW oerve MeyoeveW DeefYeØesle Deens. Kejer Deele&lee lÙeeefJevee
GlheVeÛe nesle veeneR. DeeefCe DeeleeËÛeW mebj#eCe keâjCeW nW lej hejcesÕejeÛeW yeÇeroÛe Deens.
j#eCekeâlee& ns lÙeeÛeW yeÇero heeJe}esheeJe}eR ieepeleW Deens! peCetb leW lÙeeÛÙee heeÙeebleer}
lees[jeJej, KeUKeU JeepeJeCeeNÙee meeKeàÙeebJej, veghetjebJej keâesj}W Deens.
ceeCetme DeefYeceeve šekeâlees. efvejnbkeâejer neslees, ke=âlekeâcee&ÛÙee he§eeòeeheeveW JÙeekegâU
nesTve Deele&YeeJeeveW hejcesÕejeÛeer keâ®Cee Yeekeâlees, lesJnebÛe lees hejcesÕejeÛÙee peJeU
peeTb Mekeâlees, lees hejcesÕejeÛee neslees. hejcesÕej lÙee}e Deehe}e cnCelees. peerJeeefMeJeeÛeer
Yesš nesles. peCetb `SkeâheCeeefn efce"er he[es mejles~'. `efJeYekeäle veJns lees Yekeäle' ner
meceLeeËveeR DevÙe$e kesâ}s}er YekeäleeÛeer JÙeeKÙee ÙesLeW mee#eelkeâeje}e Ùesles. nW DemeW nesCeW
cnCepesÛe ceveeÛeer jeceÛebõeÛÙee ef"keâeCeeR Jemleer nesCeW Deens. ceve Deceve nesCÙeeveW
meeOeCeejer hetCe& meceeefOe leer nerÛe. ``hew Deeheg}sefve YesoWefJeCe~ ceePes peeefCepes peW SkeâheCe~
leÙeeÛeW veebJe MejCe~ cepe ÙesCeW iee~ (%ee. 18~1398) ner MejCeeieleerÛeer %eevesÕejebveeR
kesâ}s}er JÙeeKÙee %eeveefve‰s}e peJeUÛeer Deme}er lejer Deele&les}ener otjÛeer veeneR.
`jeIeJeeR Jeefmle keâerpes' Ùee hee}gheoeÛee neefn YeeJe }#eeble IesCÙeepeesiee Deens.
cevee meppevee Ùeskeâ peerJeeR OejeJeW ~
peveeR Deeheg}W nerle letbJeeb keâjeJeW ~~
jIetveeÙeskeâeJeerCe yees}eW vekeâes nes ~
meoe ceevemeeR lees efvepeOÙeeme jenes ~~43~~
ceeCemeeveW }#eeble IesCÙeemeejKeer, DeieoeR peerJeeÛÙee ef"keâeCeeR OeejCe keâjCÙeemeejKeer,
SkeâÛe iees° Deens, DeeefCe leer cnCepeW mJeefnle meeOeCeW ner. ceeCemeeveW Deehe}W efnle
meeOetve Iesle}W heeefnpeW. ØehebÛeeble Demeleebvee, }ewefkeâkeâeble JeeJejleebvee, kegâšgbyeeÛee Yeej
Jeenleebvee, efvejefvejeàÙee ØekeâejÛeeR Je heeleUerJejÛeeR keâle&JÙeW heej hee[leebvee meJe& }#e
mJele:ÛeW efnle meeOeCÙeekeâ[s Deme}W heeefnpes. Meyo efnlemeeOeve Demee Deens. mJeeLe&meeOeve-
megKemeeOeve Demee veeneR. efnle nW hetCe&heCeW meekeâej nesleW leW hejceeLe&meeOeveWle, hejcesÕejeÛÙee
ØeehleeRle. Deelce}eYe lees neÛe. lÙeeÛÙeemee"eR meJe&mJeeÛee, kegâšgbyeeÛee, OeveeÛeeÛe keâeÙe
heCe he=LJeerÛeeefn lÙeeie keâjCÙeeÛee Øemebie Dee}e lejer ceeieW heentb veÙes, DemeW MeeŒe
meebieleW. cnCetve meceLe& Dee«eneveW meebieleele keâeR hejceeLee&eJf evee, hejcesÕejeefJevee, jeceÛebõeefJevee
140 ceveesyeesOe
ogmejW keâebneR yees}tbmegæeb vekeâes. hejcesÕejØeeefhle, hejcesÕejeÛeW Yepeve, hetpeve, hejcesÕejeÛeW
veecemcejCe ne SkeâÛe OÙeeme ceeCemeeÛÙee ceveeble meoe meJe&oe peeie=le Deme}e heeefnpes.
lees lÙeeÛee efvepeOÙeeme Pee}e heeefnpes. OÙeemee}e meelelÙe DeeefCe menpelee Dee}er keâeR,
lees efvepeOÙeeme, ceeCemeeÛee ÕeemeesÛÚdJeeme, ®efOejeefYemejCe, heÛeveJÙeeheej ns efpelekeäÙee
menpelesveW, Deke=âef$ecejerlÙee, Yeej ve Jeešleeb, ßece ve nesleeb, Ûee}}s}s Demeleele lemeW
hejceeLee&efJe<eÙeeR Pee}W heeefnpes.
cevee js peveeR ceewvÙecegõe OejeJeer ~
keâLee DeeojW jeIeJeeÛeer keâjeJeer ~~
vemes jece leW Oeece mees[tve ÅeeJeW ~
megKee}eefie DeejCÙe mesJeerle peeJeW ~~44~~
ceeieÛÙee M}eskeâeble meceLeeËveer `jIetveeÙekeâeJeerCe yees}eW vekeâes nes' ne pees DeeosMe
efo}e Deens lÙeeÛes mhe°erkeâjCe Ùee 44 JÙee M}eskeâeble kesâ}W Deens. ceewvÙecegõe OeejCe
keâjeJeer, ceewve DemeeJeW, }eskeâebceOÙeW JeeJejleebveeefn yees}bt veÙes, KejW cnCepes DeeJeMÙekeâleshes#eeb
DeefOekeâ yees}tb veÙes. keâejCe peveeR cnCepes }eskeâeble JeeJejle Demeleebvee 100 škeäkesâ
ceewve yeeUieCeW ner iees° Heâej keâ"erCe Deens. heešer IesTve ef}nerle yemeCeW eEkeâJee
KeeCeeKegCee keâ¤ve mJele: ßeceCeW Je ogmeNÙee}e IeesšeàÙeeble hee[CeW nW keâebneR KeNÙee
DeLee&veW ceewve heeUCeW veeneR. keâejCe lemeW cnš}W lej pesJe{s cegkesâ Deensle lesJe{sÛe
meieUs ßes‰ ØeleerÛes meeOekeâ Deensle DemeWÛe cnCeeJeW }eies}. DeefOekeâ yees}CÙeeÛeer
ØeJe=efòe keâceer keâjCÙeeÛÙee °erveW ef}efnCeW DeeefCe KegCee keâjCeW ÙeebÛee ØeejbefYekeâ GheÙeesie
nesle Deme}e lejer DeeJeMÙekeâleshes#eeb DeefOekeâ yees}CÙeeÛeer FÛÚeÛe ve nesCeW neÛe
ceewveeÛee Keje DeLe& Deens. DeeefCe ner DeeJeMÙekeâlee, mebÙece, lÙeeie, KejW JewjeiÙe,
meceeOeeve Ùee heeleUerJej "j}er heeefnpes. FbefõÙeebÛeer efJe<eÙe}es}ghelee Jee ceveeÛeer
Deemeefkeäle nW DeeJeMÙekeâlee "jefJeCÙeeÛeW iecekeâ nesTb Mekeâle veeneR. JeeCeerÛee mebÙece ne
Mejerj-ceveeÛeW yeU Jee{efJeCÙeeÛÙee °erves Skeâ Ûeebie}e ØeÙeesie Deens. meeceevÙele:
ye[ye[eR ceeCemeW keâceer keâeÙe&#ece Dee{Uleele. `GLeU heeCÙee}e KeUKeUeš Heâej',
`iepex} lees he[s} keâeÙe?' Ùee cnCeer Ùee °erveW }#eeble IesCÙeemeejKÙee Deensle.
yees}CÙeeÛÙee efveefceòeeveW, JÙeLe& iehhee ceejerle yemeCÙeeveW ceeCemeeÛÙee MekeäleerÛee Jee
JesUsÛee DeheJÙeÙe Heâej neslees DeeefCe KeNÙee hejceeLee&keâefjleeb keâjeJes }eieCeejs ØeÙelve
ceie menpeheCeW JneJes eflelekesâ nesle veeneRle. Ùeemee"eR MekeäÙe eflelekeWâ ceewve yeeUieCeW
Ûeebie}W. ceewve cnCepes JeeCeerÛee mebÙece nW Ghe}#eCe ceevetve Flej keâceXefõÙeebÛee DeeefCe
›eâceeveW %eeveWefõÙeebÛeeefn mebÙece ÙesLeW DeefYeØesle Deens DemeW mecepeeJeW.
efJeJejCe 141
JeeCeer}e keâece ÅeeJeÙeeÛeWÛe, yees}eJeÙeeÛeWÛe lej leW jeceÛeefj$eeÛÙee ieeÙeveeÛeW
DemeeJeW! lÙeecegUW GieerÛe iehhee-šhhee keâjCÙeeÛeW, JesU Iee}JeCÙeeÛeW Deekeâ<e&Ce keâceer
nesles. Flejefn FbefõÙeebvee mebÙeceeÛeer mebJeÙe }eiet Mekeâles DeeefCe efÛeòeMegæ nesTve Yeefkeäle
Â{eJele peeles.
YeieJebleeÛeW iegCeevegJeeo ieeCeW nW veJeefJeOee YekeäleeRleer} Skeâ cenòJeeÛeW meeOeve
Deens.
pÙee efJe<eÙeeÛee hejceeLee&MeeR ØelÙe#e eEkeâJee DeØelÙe#e mebyebOe vemes} DeMee iees°er
keâjCÙeeÛeW šeUeJeW Flekeâe DeLe& ``vemes jece leW Oeece mees[tve ÅeeJeW'' Ùee ÛejCeeceOÙeW
Deens. DeeJeMÙekeâ lees JÙeJenej keâjCeW efvejeUW DeeefCe megKewÕeÙee&ÛÙee }e}mesveW, ØeehebefÛekeâ
JÙeJenejeÛes JÙeehe JejÛesJej Jee{Jeerle vesCeW efvejeUW. Ùee jerleerÛÙee GÅeesieecegUÛW e efvejefvejeàÙee
ØekeâejÛes leehe meesmeeJes }eieleele. mejUheCeeveW Jeeielee Ùesle veeneR. JebÛevee, HeâmeJeCetkeâ,
veerefleefveyeËOe Dees}eb[tve JeeieCeW, }heJeeÚheJeer keâjCeW, ogmeNÙee}e ØelÙe#e eEkeâJee
DeØelÙe#ejerlÙee }gyee[CeW, Ùee meJe& iees°er pevcee}e Ùesleele. Denbkeâej yeUeJelees.
keâece›eâesOeebÛeer G«elee Jee{le peeles. }esYe-celmejebÛeW mJe¤he DeefOekeâeefOekeâ heer[ekeâj
nesle peeleW. cnCetve pÙeeble hejceeLee&Ûee mebyebOe veeneR DeMeeR, YeieJebleeheemetve otj vesCeejer,
peeR ke=âlÙeW Demeleer} leeR meJe& mees[tve ÅeeJeeRle. pÙeeef"keâeCeer DeMee hejceeLe&efJejesOeer
YeeJeveebÛes hees<eCe nesle Demes} leW mLe}efn mees[tve ÅeeJeW.
KejesKejerÛe megKeeÛeer DeefYe}e<ee Demes} lej }eskeâJÙeJenejeheemetve otj nesTve,
efvemeie&meeQoÙeeËves veš}suÙee, JeveßeerveW [bJej}suÙee, JeenlÙee pe}ØeJeeneÛÙee KeUKeUlÙee
cebpegU veeoeveW YeejeJe}suÙee, DeMee SKeeÅee ceveesnj mLe}eÛee DeeßeÙe keâjeJee. pesLeW
keâesCeeÛeW ceve meebYeeUeJeW }eieCeej veeneR, eflejmkeâejeveW, celmejeveW, GhenemeeveW KeeWÛekeâ
yeve}s}eR JeekeäÙeW SskeâeJeer }eieCeej veeneRle, DenbkeâejeveW Hegâ}}s}s, mJeeLeeËveW yejyeš}s}s
ogJÙe&Jenej heneJes }eieCeej veeneRle, efJe<eÙeemekeäleeRletve efvecee&Ce Pee}suÙee mebIe<eeËÛee
leeCe meesmeeJee }eieCeej veeneR, DemeW leW mLe} DemeeJeW. pesLeer} JeeleeJejCe MeeblelesveW
DeeefCe ØemeVelesveW Yej}s}W Deens, cebo JeeNÙeeÛÙee PegUgkeâerJej heeveW meUmeUle Deensle,
he#eebÛeer ceOegj efkeâ}efye} lÙee}e meeLe osle Deens, ieieveÛegbyeer efMeKejW, heeleeUeÛeer
Kees}er ceespeCeeNÙee oNÙee, cesIeebMeeR efnleiegpe keâjCeejs GbÛe Je=#e, veevee jbieeÛeer Hegâ}W
GOeUCeeNÙee Jes}er, efveYe&Ùe ceveeveW JeeJejCeejeR ÕeeheoW pÙeeef"keâeCeeR ceve JesOetve Iesle
Deensle, DeMee mLeUeR jenCÙeeÛeW YeeiÙe }eYe}W, DeeefCe lesLeer} SKeeÅee }neveMee
osJecebefojeble OÙeeve-megKe DevegYeefJeleebvee ceve jbietve ies}W, JesUsÛeW Yeeve Gj}W veeneR,
Mejerje}e }eieCeeNÙee DeeJeMÙekeâlesÛeerefn HeâejMeer Dees{ Gj}er veeneR, lej ceie megKee}e
heejeJeej veeneR.
142 ceveesyeesOe
KejW cnCepes DemeW Pee}W lejÛe DejCÙe megKeeÛeW nesleW. lÙeekeâefjleeb Mejerj keâeškeâ
DemeeJeW }eieleW. Meerlees<Ce menve keâjCÙeeÛeer #ecelee DemeeJeer }eieles. keâesCelÙeeefn
Øemebiee}e OewÙee&veW leeW[ oslee ÙesF&} Flekeâe efveYe&ÙeheCee Je=òeeRle yeeCeeJee }eielees. Yetkeâ
leneve meesmelee ÙeeJeer }eieles. kebâšeUe ÙesTve Ûee}le veeneR DemeW Deme}W lejÛe
DejCÙeJeeme megKeeÛee nesTb Mekeâlees. pÙee}e Ske⚟ee}e keâjcele veeneR lÙee}e DejCÙeJeeme
ne megKeehes#eeb og:KeoeÙekeâ nesCÙeeÛeerÛe MekeäÙelee peemle. peW pemeW Demes} leW lemeWÛe
Ûee}Jetve IesCÙeeÛeer, FlekeWâÛe veJns lej iees[ ceeveCÙeeÛeer mebJeÙe }eie}s}er vemes} lej
DejCÙeJeemeeveW ßecemebleeheebefMeJeeÙe ogmejW keâebneR heojeR he[Ceej veeneR. ``veeneR lejer
megKeW DemeeJes mebmeejer ~ Heâefpeleer eflemejer keâ¤b veÙes ~~'' Demes meble cnCeleele leW
Ùeemee"eRÛe. `megKee}eefie DeejCÙe mesJeerle peeJes' Ùee JeekeäÙeebleer} Deekeâ<e&Ce efvecee&Ce
nesCÙeehetJeea, mJele:ÛÙee hee$elesÛeeefn efJeÛeej keâjCeW DeeJeMÙekeâ Deens. Mejerj ceveeÛÙee
DeeJeMÙekeâlee Heâej Lees[Ÿee vemeleer} DeeefCe ceve jceCÙeemee"eR yee¢e GheeefOe DeheefjneÙe&
Demeleer} lej DejCÙeemeejKeW megKemeeOeve veeneR nW KejWÛe Deens! keâejCe lesLeW cevee}e
yeUeveW KeWÛetve Jewleeieeble hee[leer} DeMee iees°er Heâej Lees[Ÿee Demeleele DeeefCe lÙeecegUW
ceve Meeble, efmLej jenCÙeeme meneÙÙe nesles.
peÙeeÛesefve mebies meceeOeeve Yebies ~
Denblee Dekeâmceele ÙesTefve }eies ~~
leÙes mebieleerÛeer peveeR keâesCe iees[er ~
peÙes mebieleerveW celeer jece mees[er ~~45~~
pesLeW jece veeneR leW Oeece cnCepes mLe}, keâeÙe&, GÅeesie mees[tve DejCÙeeble peeJes
cnCepesÛe megKe }eieleW DemeW peW meebieleele lÙeeceeieer} keâejCe hejbhejsÛeer Skeâ efoMee
meceLe& Ùee 45 JÙee M}eskeâeble meebiele Deensle.
ceeCemeeÛÙee keâuÙeeCeemee"eR, lÙeeÛeW pevceeÛeW meeLe&keâ nesCÙeemee"eR, efnlemeeOeveemee"eR,
lÙeeÛeer yegefæ hejceeLeeËle efmLejeJe}er heeefnpes. Deble:keâjCeeceOÙeW hejcesÕejeefJe<eÙeeR efve‰e
Â{ jeefn}er heeefnpes. heCe nW nesle veeneR. lÙee}e peeR keâejCeW Deensle–lÙeebleer} Skeâ
cenòJeeÛeW keâejCe efJejesOeer iegCe Deme}suÙee JÙekeäleerÛeer mebiele. ceveg<Ùe ØehebÛeeceOÙeW
jcelees, JÙeJenej lÙee}e mees[eJesmes Jeešle veeneRle ÙeeÛÙeeceeies mebieefle nW keâejCe Heâej
cenòJeeÛeW Deens.
meceeOeeve keâMeeveW efceUleW? le=hlelee, mebÙece, lÙeeie, meoeÛejCe, Oece&efve‰e Ùee
meJe& iees°er ceveg<Ùee}e KejW Je efškeâeT meceeOeeve osCeeNÙee Deensle. heCe YeeWJeleer mebiele
Demeles leer DeMee }eskeâebÛeer keâeR pÙeebÛÙee JeeieCÙeeble DeeefCe efJeÛeejeble mebÙecee}e
efJeJejCe 143
keâebneRefn cenòJe vemeleW. KeeJeW, hÙeeJeW, cepee keâjeJeer. SsÕeÙee&veW, efJe}emeeveW jbies}
peerJeve peieeJeW. lÙeemee"eR Gob[ mebheefòe efceUJeeJeer, GheYeesieeÛeeR meeOeveW Jee{JeeJeeRle,
meòeemLeeveW eEpekeâeJeerle, lÙee ceeOÙeceebletve Øeefle‰e efcejJeeJeer. ceie lÙeekeâefjleeb keâebneRefn
keâjeJeW }eie}W, keâmeWefn JeeieeJeW }eie}W, lejer Ûee}s}, DeMeer pÙeebÛeer OeejCee Demeles,
lesÛe meYeeWJeleer Demeleele.
ceveg<ÙeeveW cenòJeekeâeb#eer Deme}s heeefnpes DeeefCe cenòJeekeâeb#ee ner mebheefòe, megKemeeOeveW,
Øeefle‰e ÙeeÛe ceeheeveW ceespe}er heeefnpes. ÙeeÛÙee Dee[ ÙesF&} leW meJe& šekeâ}W heeefnpes.
veerefle-Deveerefle, Oece&-DeOece&, heehe-hegCÙe, meoeÛejCe-ogjeÛejCe Ùee meJe& keâuhevee
ceveg<ÙeeveWÛe efvecee&Ce kesâ}suÙee Deensle. DeeefCe lÙeebÛeer GheÙegkeälelee osMekeâe}heefjefmLeleerJej
DeJe}byetve Deens. lesJneb hegCÙekeâuhevee, Oecee&efJe<eÙeerÛeer efve‰e Ùee Meyoebvee Jemlegle:
keâebneR DeLe& veeneR, DemeW ieeW[me leòJe%eeve efJeÛeejJeble cnCeefJeCeejeR keâeneR yegefæceeved
ceeCemeW meceepeemeceesj efvecee&Ce keâjerle Demeleele, DeeefCe Deveskeâ ßeerceble, meòeeOeejer,
Øeefleef‰le DeMee JÙekeäleeRÛÙee peerJeveeceOÙeW leW ØelÙe#e efometveefn ÙesleW, lÙeecegUW meeceevÙee}e
leesÛe DeeoMe& cenòJeeÛee Jeešlees DeeefCe ceie peerJeveeÛeW OÙesÙeefn leWÛe "¤ve DeeOeeR
meebefiele}suÙee meceeOeeveeÛÙee KeNÙee ceeiee&veW peeCeW vekeâes JeešleW.
Denbkeâej ne ceveg<ÙeeÛee Skeâ mJeeYeeefJekeâ iegCeOece& Deens. Yeüeble cenòJeekeâeb#esmebyebOeerÛÙee
Ùee HeâmeJÙee leòJe%eeveeveW ne Denbkeâej heg° neslees DeeefCe ceie pÙeecegUW Denbkeâej
megKeeJe}e peeF&} DeMeeÛe iees°er nJÙeenJÙeeMee Jeešleele. MeeŒeeveW keâece›eâesOeeefo pes
efJekeâej <eef[^heg cnCetve meebefiele}s lesÛe Ùee DenblescegUW efce$e Deensle DemeW Jeeštb }eieleW
DeeefCe lÙee Ieelekeâ efJeÛeejebÛeW meceLe&veefn nesTb }eieleW. meceepeeÛÙee keâuÙeeCeeÛeer
leUceU Deme}s}eR Ûeebie}eR efJeÉeved ceeCemeWefn, `keâeceeveW JebMemeelelÙe jeKe}W Deens,
›eâesOeecegUW og°ebvee Oeekeâ yemelees, }esYeeveW SsÕeÙe& Jee{leW, ceesnecegUW Deveskeâ iees°eRle jme
Iesleeb Ùeslees, ceoecegUW mJeeefYeceeve peeie=le neslees, mJemebj#eCe nesleW, ceveg<ÙeeÛee DeelceefJeÕeeme
Jee{lees, celmejecegUW cenòJeekeâeb#es}e ØesjCee efceUles,' FlÙeeefo FlÙeeefo Øeefleheeove
keâjerle Demeleele.
peieeÛÙee hee"erJej mece=æerÛÙee efMeKejeJej heesÛe}s}eR Deveskeâ je°^W Deensle. heCe
lÙee osMeeceOeW megKe, mJeemLÙe, Meeblelee DemeuÙeeÛeW cee$e Dee{Utve Ùesle veeneR. lÙeecegUW
DeeheuÙee oefjõer DeeefCe leLeekeâefLele ceeieeme}suÙee osMeeble ØeieleerÛeW nW cenòJeekeâeb#eer
leòJe%eeve Deekeâ<e&keâ Jeeš}W lejer peeCelÙeebveeR lÙeeÛee Heâes}heCee mecepetve Iesle}e
heeefnpes. cnCetve meceLe& cnCeleele pÙee leNnsÛÙee mebieleeRletve meceeOeeve ve° keâjCeejs
efJeÛeej ceveeble Ùesleele, Denbkeâej yeUeJelees DeeefCe heefjCeeceeR hejceeLe&Ûe DeefØeÙe Jeeštb
}eielees leer mebieleerÛe mees[}er heeefnpes. Mejerjceveyegæer}e JeeF&š JeUCe }eJeCeeNÙee
144 ceveesyeesOe
Ùee mebieleerÛeW Deekeâ<e&Ce lejer Jeešleeb keâecee veÙes. lÙee ØekeâejÛeW peerJeve DeeoMe& lejer
Jeešleeb keâecee veÙes.
cevee pes Ie[er jeIeJeWJeerCe ies}er ~
peveeR Deeheg}er les legbJeeb neefve kesâ}er ~~
jIegveeÙeskeâeJeerCe lees meerCe Deens ~
peveeR o#e lees }#e }eTefve heens ~~46~~
jeceÛebõebÛÙee eEÛeleveeJeebÛetve, hejceeLee&ÛÙee meeOeveeJeebÛetve pees JesU JeeÙee peeF&},
lees DeeheuÙee DeeÙeg<ÙeeÛeer neefve keâjCeej Deens DemeW mecepeeJeW. DeeÙeg<ÙeeÛee ØelÙeskeâ
#eCe cees}eÛee Deens DeeefCe lees melkeâejCeeR }eJeCeW ns ceeCemeeveW lejer Deehe}W keâle&JÙe
mecepe}W heeefnpes. jeceÛebõebÛÙee mcejCeeJeebÛetve, hejceeLe&meeOeveeJeebÛetve peW peW keâebneR
kesâ}W peeleW, leW meJe& Skeâ ØekeâejW MeerCe osCeejW, keâ° Jee{efJeCeejW DemeWÛe DemeleW. ceveg<Ùe
peeie=le lees, meeJeOe lees, keâeR pees ØelÙeskeâ iees° }#e }eJetve heenlees. veerš ØekeâejW
efJeÛeejeble Ieslees, efJeJeskeâ keâjlees, meej keâeÙe, Demeej keâeÙe leW mecepetve lÙeeØeceeCeW
Jeeielees.
pees o#e veeneR lees ØehebÛeeleefn JeWOeUe "jlees, lÙeeÛÙee neletve meeb[}Jeb[ nesles,
Yeeb[er he[leele, Hegâšleele, JÙeeheej Kee}eJelees, JesU meeOeleeb Ùesle veeneR, DeheÙeMe
Jee{leW. o#elee, meeJeOeheCee ne iegCe meJe&$e GheÙeesieerÛe Deens.
ceveg<Ùe ØelÙeskeâ iees°eRle meeJeOe jeefn}e, lÙeeveW veerš efJeÛeej kesâ}e, lÙeeÛeer
efJeJeskeâyegefæ peeie=le Deme}er cnCepes lees hejceeLe&meeOeveWleÛe Â{ jener}. Â{Ûe jener}
Ùeeble Mebkeâe veeneR. efJeJeskeâer ceeCemeeÛes meJe&Ûe ØeÙelve MeeÕele megKeemee"eR Demeleer}.
hejcesÕejØeeefhle nWÛe lÙeeÛeW OÙesÙe Demes}, Gheemevee neÛe lÙeeÛee GÅeesie Demes}.
Mejerjj#eCeemee"eR, osn OeejCesmee"eR lees keâebneR keâjCeej veeneR, DemeW cegUeRÛe veeneR heCe
lÙeeÛeer MejerjeÛeer keâuhevee ceer cnCepes Mejerj vemetve Mejerj nW Skeâ GÛÛeOÙesÙeeÛÙee
ØeehleerÛeW meeOeve Deens, SJe{erÛe Demes} DeeefCe lÙeecegUW lÙeeÛeW }#e jeceeÛÙee
ÛejCekeâce}ebheemetve keâOeeRÛe {UCeej veeneR.
ceveeR }esÛeveeR ßeernefj lees efÛe heens ~
peveeR peeCelee Yekeäle nesTefve jens ~~
iegCeeR Øeerefle jeKes ›eâcet meeOeveeÛee ~
peieeR OevÙe lees oeme meJeexòeceeÛee ~~47~~
ne M}eskeâ Oe¤ve heg{W one M}eskeâeble meceLeeËveeR hejcesÕejeÛee ßes‰ Yekeäle keâesCe
efJeJejCe 145
les meefJemlejheCeW meebefiele}W Deens. Ùee meJe& JeCe&veeceOÙeW JÙeJenej DeeefCe hejceeLe& Ùee
oesvner #es$eeble ßes‰ heg®<e keâmee Jeeielees lÙeeÛee DeeoMe& meceLeeËveeR GYee kesâ}e Deens.
ßes‰ YekeäleebÛeW cenòJeeÛeW }#eCe meebieleebvee meceLe& cnCeleele–lees ceveeveW DeeefCe
[esàÙeebveeRefn Skeâ hejcesÕejeÛeWÛe ¤he keâeÙe leW heenlees Je DevegYeefJelees. yeensj Ûece&Ûe#etveW
lÙee}e hejcesÕejeÛeW ¤he vÙeeneUCeW DeeJe[leW SJe{WÛe veJnW lej lÙeeÛÙee Deblejbieebleefn
meoe meJe&oe lÙeeÛe ¤heeÛee mee#eelkeâej nesle Demelees. [esàÙeebveeR ßeernjerÛeW yee¢e¤he
heenCeW nW cebefojeble efJejepeceeve DemeCeeNÙee osJecetleeaÛÙeeÛe mJe¤heeble kesâJeU Ie[leW
DemeW ceeveCÙeeÛeW keâejCe veeneR. kesâJeU OÙeeveebleÛe veJns lej Ûece&Ûe#etbveeRefn YeieJebleeÛÙee
DelÙeble jceCeerÙe DeMee meiegCe, meekeâej ¤heeÛee efoJÙe mee#eelkeâej ßes‰ Yekeäleeme nesle
Demelees Demeeefn DeLe& }esÛeveeR heens Ùee heoebveer IesCeW MekeäÙe Deens. Skeâe eEnoer
melheg®<eeveW Ùee°erveW kesâ}s}W JeCe&ve cees"W }#eCeerÙe Deens. ``Deblej peeefceefn les ye[
yeenj peeefceefn jece pes veece ef}Ùes les ~ Øeieš YeÙes Øeuneoketâ ntB ØeYeg heenve les ve
efnÙesles ~''
OÙeeveoMe&veehes#eebefn ne ØelÙe#e ves$eebveeR nesCeeje meiegCe¤heeÛee mee#eelkeâej efJeMes<e
cenòJeeÛee ceeve}e heeefnpes. cebefojebleer} osJeoMe&veeÛeeefn Deevebo mebleebvee Glke=â° jerleerveW
DevegYeefJeleeb Ùeslees; keâejCe lÙeebÛeW meJe&Ûe Deblejbie hejcesÕejeÛÙee meefÛÛeoeveboceÙelesveW
hetCe&heCeW JÙeeefhe}W ies}s}W Demeles. ``peveeR peeCelee nesTefve Yekeäle jens'' Demeeefn lÙeeÛee
DevJeÙe kesâ}e lej %eeveesòej Yeefkeäle cnCetve pÙee DeJemLesÛeW JeCe&ve kesâ}W peeleW leerefn ÙesLeW
DeefYeØesle Deens DemeW cnCeleeb ÙesF&}. DeeefCe heefnuÙee ÛejCeebleer} ceveeR }esÛeveeR ner
oesvner heoW DeefOekeâ ÛeebieuÙee jerleerveW ÙeLeeLe& nesleer}, lemeeÛe lÙee lÙee DeesUeRleer}
heg{Ûee `Ûe' keâejefn DeefOekeâ DeLe&Jeener "js}.
DeLe& meeOesheCeeveW Iesle}e lejer lÙeeefn DeJemLeWleer} YekeäleeÛeW cenòJe meeceevÙe
veeneR. [esàÙeebveer hejcesÕejeÛeW ¤he heenCÙeeÛeer, cetleeaÛeW oMe&ve IesCÙeeÛeer, efleÛÙee
hetpeeDeÛexle jbietve peeCÙeeÛeer DeeJe[, ßeæeJebleebvee, YeeefJekeâebvee DemelesÛe heCe leer
heg<keâU JesUeb JejJejÛeerefn jentb Mekeâles. osJeosJeleebÛeer cenehetpee yeebOeCeeNÙeeÛeer Je=efòe
ÙeeÛe ØekeâejÛeer Demeles. DeefYe<eskeâeÛeW JesUer ÛebefõkeâeOeJe} ogOeeÛes DeeefCe o¢eeÛes
DeesIeU keâeàÙee meebJeàÙee cetleeaÛÙee cemlekeâeheemetve meJe& MejerjYej Jeentb }eie}W keâeR,
cetleeaÛÙee oMe&veebleer} Deekeâ<e&keâlee Jee{les. DeeheCe osJeemee"eR keâebner Ûeebie}W kesâ}W DemeW
meceeOeeveefn ceie lÙeebletve ceeCemeeme efceUleW. ÛeebieuÙee megboj JeŒeebveeR, yengcees}
De}bkeâejebveeR, megiebefOele jceCeerÙe heg<heebveer cete|le mepeefJe}s}er Deme}er keâeR lÙee oMe&veeveW
megKeeJeCeeNÙee YeeefJekeâebÛeer mebKÙee heg<keâUÛe cees"er Demeles.
pes ceveeveW ßeernjerÛÙee ¤heeÛeW oMe&ve Iesleele lÙeebvee Ùee mLet} GheÛeejebveeR,
146 ceveesyeesOe
oMe&veeÛÙee Deeveboeble efJeMes<e Yej he[}er DemeW keâOeeR Jeešle veeneR. ceve jceCeW, Skeâe«e
nesCeW, oMe&veeveW De°meeefòJekeâ YeeJe oeštve ÙesCeW, osnYeeJe efJemejCeW, yee¢e peieleeÛeer
Jee heefjefmLeleerÛeer peeCeerJe ve GjCeW, ¤he-oMe&veeveW leu}erve nesTve peeCeW, DeeefCe
lÙeecegUW peCet DeevebomeeiejeceOÙeW efJenej keâjerle Deens DeMeer ØemeVelee DevegYeJeeme ÙesCeW
FlÙeeefo }#eCeW ceveeveW ßeernjerÛeW ¤he heentb MekeâCeeNÙee YekeäleeÛÙee ef"keâeCeeR Lees[ŸeeMee
yee¢e efveefceòeeveW eEkeâJee lÙeeJeebÛetveefn Øeieš nesle Demeleele. IešIešeÛÙeeef"keâeCeeR Debleyee&¢e
hejceelcee JÙeehetve jeefn}e Deens nW %eeveÛe lÙeeÛÙee ¢ee efoJÙe DevegYeJeeme DeeOeejYetle
DemeleW. meceLeeËveeR Yekeälee}e peeCelee ns efJeMes<eCe efo}W Deens leW ÙeeÛe YeeJevesveW.
Yekeälee}e peeCelee nW efo}s}W efJeMes<eCe DeeCeKeerefn Skeâe °erveW }#eeble IesCÙeemeejKeW
Deens. hejceeLe&ceeiee&ceOÙeW ceveg<Ùe meeOee, mejU, ßeæeJeeved, efve<keâheš Demee }eielees
Ùeeble mebMeÙe veeneR. heCe lÙeeJe¤ve pees Skeâ meesÙeermkeâj Dehemecepe hemej}e Deens lees
cee$e otjevJeÙeevesenf Keje veeneR. meeOee mejU cnCepes Jes[e, KegUe, yeeJeUe, JÙeJenejMetvÙe,
menpe Heâme}e peeCeeje Demee veJns. keâhešer cnCepes Ûelegj veJns, yeeJeUe cnCepes
mejU veJns. ieyeeUe cnCepes meeOee veJns. meeOee-mejU Ùee oesvneR iegCeebÛeer ieu}le
keâjCeW nW De[eCeerheCeeÛeW }#eCe Deens. keâoeefÛeled mJeeLeea OetleeËveeR DeeheuÙee GYeÙeefJeOe
meesÙeermee"eR neR vekeâesle leeR }#eCeW heejceee|LekeâeJej }eo}eR DemeCÙeeÛeerefn MekeäÙelee
Deens. meceLe& Yekeälee}e peeCelee cnCeleele– les nW ieyeeUs yeeJeUsheCe veekeâejCÙeemee"eRÛe.
meceLeeËveeR DeeheuÙee meJe& Jee*dceÙeeceOÙeW Ùee ogie&CeeÛee "eÙeeR "eÙeeR eflejmkeâej kesâ}e
Deens. ØeÙelveeÛeer, o#elesÛeer, ÛeelegÙee&Ûeer, mlegleerefn kesâ}er Deens. lesJneb peeCelee Yekeäle
cnCepes %eeveer, ßeæeJeeved, ØeÙelveMeer}, mee#esheer, efJeJeskeâer, Ûelegj Demee Yekeäle.
ceeieÛÙee M}eskeâebleer} MesJešÛÙee DeesUerleer} o#e Meyo Ùee efJeJejCee}e hees<ekeâ
DemeeÛe Deens.
eflemeNÙee DeesUerÛee DevJeÙe keâjleebvee `jeKes' Meyo, `iegCeeR Øeerefle jeKes' DeeefCe
`meeOeveebÛee ›eâcet jeKes' Demee oesveoeb Iesle}e heeefnpes. DeeOeeR ØeieleerÛÙee °erveW DeeefCe
veblej }eskeâmeb«eneÛÙee °erveW Ùee ÛejCeebleer} efJeÛeej Heâej cenòJeeÛee Deens. hejceeLee&cegUW
Øeehle nesCeeNÙee ØemeVelee, meceeOeeve, Deevebo, Meebefle Ùee iegCeebJej eEkeâJee hejcesÕejeÛes
ef"keâeCeeR MeeŒeebveeR Jee meblecenelcÙeebveer meJe&%elee, meJe&Meefkeälelee, ke=âheeJelme}lee,
vÙeeÙeerheCee, DeewoeÙe&, meeQoÙe& FlÙeeefo FlÙeeefo iegCe meebefiele}s Deensle. lÙeeJej keâesCeeefn
ceeCemeeÛeW Øesce yemeCeW, les iegCe DeeJe[CeW, lÙeeÛee }eYe DeeheuÙee}e JneJee DemeW
JeešCeW nW DeieoeR mJeeYeeefJekeâ Deens. ÙeebÛeer Dehes#ee "sJetveÛe lej ceeCetme yengOee
hejceeLee&}e }eielees. Leesj Yekeäleefn Ùee iegCeebefJe<eÙeeR ØeerleerÛe yeeUielees. heCe lÙeeÛeW
cees"WheCe meeOeveebÛee ›eâce ve efJemejCÙeeceOÙeW, meeOeveebÛee ›eâce jeKeCÙeeceOÙeW Deens.
efJeJejCe 147
hejcesÕejeÛeer meJe&meceLe&lee, meJe&MeefkeäleceòJe ceevÙe keâjleebvee lÙeeÛeW meJe&%elJeefn
}#eeble "sJe}W heeefnpes. F&Õej YekeäleJelme} Deens, oÙeeUt Deens nW KejWÛe, heCe lees
vÙeeÙeer Deens nWefn efJemejleeb keâecee veÙes. meceeOeeve, Meeblelee, Deevebo neR meJeeËveeÛe nJeeR
Demeleele heCe lÙeemee"eR lÙeeie, lehe, mebÙece ÙeeefJe<eÙeeRÛes Â{ ØeÙelve DeeJeMÙekeâ
Demeleele ns efJeme¤ve Ûee}le veeneR. ceeCetme yengOee DeeheuÙee meesÙeerÛeW cnCetve heefn}W
}#eeble "sJelees Je ogmejW meesÙeermkeâjheCeW efJemejlees. leW Ûee}le veeneR. OÙesÙe efveef§ele
Deme}W lejer OÙesÙeekeâ[s peeCeeje ceeie& ›eâcee›eâceeveWÛe Ûee}eJeÙeeÛee Demelees DeeefCe ner
JeešÛee} meelelÙeeveW, efve‰sveW, DeesPeW ve Jeeštb osleeb, ve kebâšeUleeb, OeerjeveW keâjeJeÙeeÛeer
Demeles. meeOeveebÛee ›eâce jeKelees cnCeCÙeeceOÙeW Flekeâe meJe& YeeJe DeefYeØesle Deens. neR
DeMeeR }#eCeW pÙee JÙekeäleerÛÙee ef"keâeCeeR efomeleele leesÛe hejcesÕejeÛee OevÙe Yekeäle nesÙe
DemeW meceLe& meebieleele.
meoe osJekeâepeeR efPepes osn ÙeeÛee ~
meoe jeceveeceW Jeos efvelÙe JeeÛee ~~
mJeOeceX efÛe Ûee}s meoe GòeceeÛee ~
peieeR OevÙe lees oeme meJeexòeceeÛee ~~48~~
pees Deehe}W Mejerj ve kebâšeUleeb, ve Lekeâleeb, F&ÕejeÛÙee mesJeWle meowJe jeyeJeerle
Demelees lees jeceÛebõeÛee Yekeäle OevÙe nesÙe. ÙesLeWefn osJeeÛeer mesJee, osJeeÛeW keâece ns Meyo
mecepetve Iesle}s heeefnpesle. osJeeÛeW keâece Demees keâeR osJeeÛeer mesJee Demees. ner osJee}e
DeeJe[Ceejer Jemleg Deme}er heeefnpes. osJe he$e, heg<heHeâ}ebÛeeefn mJeerkeâej keâjlees, heCe
Dehe&Ce keâjCeejeÛÙee Deble:keâjCeebleer} Glkeâš Yekeäleermee"eR. heeveeHegâ}ebÛeer lÙee}e
DeeJe[ Demeles cnCetve veeneR. lesJneb osJeeÛeW keâece keâesCeleW, lÙeeÛeW mJe¤he keâeÙe, lÙeeÛes
DeeÛejCe keâmes keâjeJeW nW peeCeCeW Heâej cenòJeeÛeW Deens. lÙeebleefn hegvne meceLeeËveer ÙesLeW
osJeeÛeer mesJee Demee MeyoØeÙeesie ve keâjleeb osJeeÛeW keâeÙe& Meyo Jeehej}s Deensle.
YeieJebleebveeR Deehe}W keâece keâeÙe leW ieerlesceOÙeW mhe° meebefiele}W Deens. ``heefj$eeCeeÙe
meeOetveeb efJeveeMeeÙe Ûe og<ke=âleeced ~ Oece&mebmLeeheveeLee&Ùe mebYeJeeefce Ùegies Ùegies ~~''
(Ye. 4~8) nW YeieJebleebveeR DeeheuÙee DeJeleejeÛeW ØeÙeespeve meebefiele}W Deens, DeeefCe
F&Õej keâece keâjCeej veeneR lej keâeÙe efmLeefle nesF&} leWefn YeieJeble– ``GlmeerosÙegefjces
}eskeâe ve kegâÙeeË keâceË Ûesonced ~ mebkeâjmÙe Ûe keâlee& mÙeeced GhenvÙeeefcecee:
Øepee: ~'' (Ye. 3~24) lesJneb pees mJele:}e osJeYekeäle cnCeefJelees lÙeeveW DeeheuÙee
MeefkeäleyegæŸevegmeej nW peW osJeeÛeW keâeÙe& Deens, leWÛe ve kebâšeUleeb, ve Lekeâleeb keâjerle
jeefn}s heeefnpes.
148 ceveesyeesOe
Ùee ØeÙelveeÛeW JÙeeJeneefjkeâ yee¢e mJe¤he Øeke=âefleYesoeveW JesieJesieUW Demetb Mekesâ},
heCe }eskeâebvee mevceeieea }eJetve megKeer keâjCeW DeeefCe ogjeÛejCe, owvÙe, og:Ke Ùeebheemetve
mees[efJeCeW nW Oeee|cekeâ cnCeefJeCeeNÙee ØelÙeskeâ ceveg<ÙeeÛeW keâle&JÙe Deens DeeefCe leW lÙeeveW
ÙeLeeMeefkeäle meelelÙeeveW keâjerle jeefn}W heeefnpes. Yepeve, hetpeve, keâerle&ve, ØeJeÛeve, Ùe%eÙeeie,
GlmeJeceneslmeJe, DeveeLeDehebieebÛeer mesJee, og:efKeleebvee megKeefJeCeW, oef}leebÛee Gæej
keâjCeW, mebkeâš«emleebvee mees[efJeCeW, De[eCÙeebvee efMekeâefJeCeW, efvejeOeejebvee DeeOeej osCeW
FlÙeeefo FlÙeeefo meJe& ke=âleeRceeieÛee OÙesÙeJeeo, MesJešeR hejcesÕejeÛeW keâece keâjCeW ne Deens.
JewÙeefkeälekeâ hetpee DeÛee& keâ¤b veÙes eEkeâJee leer JÙeLe& Deens DemeW cnCeCÙeeÛee GösMe
cegUeRÛe veeneR. ßeceebÛee heefjnej JneJee, Oeerj }eYeeJee, efJeÕeeme Jee{eJee, ceveesye}
Øeehle JneJeW cnCetve JÙeefkeäleMe: kesâ}suÙee hetpee ØeeLe&vesÛeeefn Heâej GheÙeesie neslees Ùeeble
Mebkeâe veeneR. heCe hetpeeØeeLe&vesJÙeefleefjkeäleÛeW SjJeerÛeW peerJeve pej osJekeâeÙeeËle JeWÛe}W
peele vemes}, osJeeÛÙee keâecee}e Devegketâ} vemes} eEkeâJee efJejesOeer Demes} lej ner
hetpeeØeeLe&vee keâebneR GheÙeesieeÛeer veeneR. leer DeelceJebÛevee lejer Deens Jee obYe lejer Deens.
meceLeeËvee meoe MeyoeveW efoJemeekeâeb"er leeme oesve leeme Ûee}Ceejs Oeee|cekeâ efJeefOe
DeefYeØesle veenerle nW efveef§ele. keâesCeleeefn Oeee|cekeâ efJeefOe efvelÙe Ûee}s} heCe meoe Ûee}tb
MekeâCeej veeneR. meoe MeyoeveW peerJeveeÛeer meJe& Ie[CeÛe meceLeeËvee DeefYeØesle Deens nW
}#eeble Iesle}W heeefnpes.
Ùee keâeceeble}er Glkeâšlee }#eeble ÙeeJeer cnCetve meceLe& `osJekeâeÙeeA osn efPepes'
Demee MeyoØeÙeesie keâjleele. ÙeLeeMekeäleerÛÙee {e}erKee}eR kesâ}s}er osneÛeer Lees[erMeer
ne}Ûee} ÙesLeW meceLeeËvee DeefYeØesle veeneR. osJeeÛeW keâece keâjCeW ner Skeâ lehemÙee Deens.
Jelme} DeeF& ceg}emee"eR, megie=efnCeer kegâšgbyeemee"eR, heefleJeÇlee heleermee"eR, mJeeefceYekeäle
OevÙeemee"eR, Keje osMeYekeäle je°^emee"eR, Ùeesieer OÙesÙeemee"eR, ceebef$ekeâ efmeæermee"eR,
Oeve}es}ghe mebheòeermee"eR efpelekesâ DeeefCe pÙee ØekeâejÛes keâ° keâjerle jenlees lemeW keâjerle
jenCeW cnCepes osn efPepeJeCeW Deens. DeefleßeceeveW keâoeefÛeled LekeâJee ÙesF&} heCe kebâšeUe
ÙesCeej veeneR. osJekeâeÙee&ceOÙeW Glmeen melele efšketâve jeefn}e heeefnpes. DeeheCe mecepelees
lÙeehes#eeb MejerjeÛeer keâeÙe&#ecelee efkeâleerlejer hešerveW DeefOekeâ Demeles. pesLeW DeeJe[ Demeles,
Glmeen Demelees, lesLeW leer ØelÙeÙee}eefn Ùesles. lesJneb osJeeÛeW keâece keâjCeW nW Jes"
meejCÙeemeejKeW vemeeJeW. Meejerefjkeâ keâ°eÛeer ef#eleer ve yeeUieleeb leW kesâ}s}W DemeeJeW
DeeefCe DemeW pÙeebÛes peerJeve osJekeâeÙeeËle }eie}s}W DemeleW lees hejcesÕejeÛee Yekeäle OevÙe
nesÙe DemeW meceLe& cnCeleele.
pees DeeheuÙee JeeCeerveW ØeefleefoveeR DeeefCe meelelÙeeveW, DeKeb[heCeW osJeeÛeW veebJe Iesle
Demelees, lees hejcesÕejeÛee Yekeäle OevÙe nesÙe. jeceveeceW ne yengJeÛeveeR ØeÙeesie }#eCeerÙe
efJeJejCe 149
Deens. lÙeecegUW meceLeeËÛÙee ef"keâeCeeR meebØeoeefÙekeâ Dee«en veeneR ner iees° }#eeble Ùesles
DeeefCe ÙeeÛe YeeJevesveW meceLe& ßeernefj Ùee MeyoeÛeeefn jeceeÛÙee pees[erveW Deveskeâ ef"keâeCeeR
Gu}sKe keâjleele. legcneb}e DeeJe[s} leW osJeeÛeW keâesCeleWefn veebJe ØesceeveW IÙee, ØeefleefoveeR
IÙee, JejÛesJej, meowJe IÙee DemeW meceLeeËvee megÛeJeeJeÙeeÛeW Deens.
meJe& mebleebÛÙee peerJeveebletve lÙeebÛeer ner veecemcejCeeÛeer, veeceesÛÛeejCeeÛeer DeeJe[,
KejW cnš}s lej JÙemeve, efveÙeceeveW Øeieš Pee}s}er Deens. legPeW veece ceePÙee JeeCeerJej
meowJe jenes ns ceeieCeW, keâoeefÛeled Skeâcee$e ceeieCeW, mebleebveeR osJeepeJeU ceeefiele}W Deens.
me=°erÛÙee DeejbYeeR Meyo neslee Je lÙeebletve nW meJe& efvecee&Ce Pee}s Deens DemeW MeeŒe
meebieleW. lÙeeÛeØeceeCeW hejceeLee&Ûeer meJe& Øeieefle veecemcejCeeveW nesTb MekeâleW, nesleW, Demee
cenelcÙeebÛee DevegYeJeefn Deens DeeefCe ne ØeYeeJe Flekeâe cenòJeeÛee Deens keâeR meJe&
meeOeveebÛes HeâU veecemcejCeebletve ›eâcee›eâceeveW Øeehle nesle peeleW. efJe<eÙeebkeâ[Ûeer Dees{
GCeeJeles, FbefõÙeebvee mebÙece Ùeslees, efÛeòe Megæ nesleW, yegefæ efmLejeJeles, peerJe hejceeLeeËle
jcelees. lesJne efvelÙe DeeefCe meoe Ùee oesve MeyoebJej }#e "sJetve nesF&} eflelekeâe DeefOekeâ
JesU DeeefCe ØeefleefoveeR efveÙeceeveW YeieJebleeÛeW veebJe osMekeâe}heefjefmLeleerØeceeCeW GÛÛeejerle
jeneJes les hejceeLe&ØeehleerÛeW Skeâ ßes‰ meeOeve Deens nW efve:mebMeÙe. JÙeJenejeble JeeJejle
Demeleebvee, MejerjeÛes keâesCelesefn JÙeeheej Ûee}t Deme}s lejer lÙeeJesUeR osJeeÛeW veebJe IesCeW
menpe MekeäÙe Deens DeeefCe lÙeecegUs veecemcejCeebleer} meelelÙe DeveeÙeemeW efškeâleW.
lÙee}e Flej meeOevemebYeej }eiele veeneR. DeeefCe ßeceefn nesle veeneRle. nWÛe veecemcejCe
pesJneb ØesceeveW ùoÙeeÛÙee mheobveemeejKeW menpe nesTve peeles lesJneb lees Yekeäle OevÙelesme
Øeehle neslees.
pees kesâJeU mJeOecee&ÛeWÛe hee}ve meowJe Gòece ØekeâejeveW keâjlees, leesefn hejcesÕejeÛee
ßes‰ Yekeäle Deens.
Heâej Heâej hetJeeaÛÙee keâeUeR mJeOecee&Ûee efJeÛeej JeCee&ßeceYesoeveW kesâ}e peele Demes
DeeefCe leeRÛe JÙeJemLee meceepemJeemLÙeeÛÙee °erveW Skeâ Ûeebie}er JÙeJemLee nesleer.
ogozJeeveW Deepeb lejer DeeheCe lÙee DeeoMe& JÙeJemLesheemetve Heâej ogjeJe}s}s DeeneWle.
Deepeefn SkeâeÅee ogmeNÙee JÙekeäleerÛÙee mebyebOeeble leW DeMekeäÙe veeneR heCe lees DeeoMe&
}eKeeble SKeeÅee}eÛe hetCe&heCeeveW heeUCeW MekeäÙe nesCeej Deens. FlejebÛÙeemee"eR mJeOece&
MeyoeÛee JÙeeJeneefjkeâ°erveW efvejeUe DeLe& kesâ}e heeefnpes. JeCee&ßeceJÙeJemLee ner Gòece
JÙeJemLee nesleer, Deens. meceepeeÛee efJekeâeme GVeefle, Øeieefle hetCe& nesTve meJe&ÛÙee meJe&
meceepe megKe, mJeemLÙe meceeOeeveeble hetCe&heCeW veeboeJee ne DeeoMe& JeCeeËßeceJÙeJemLee
DeeheuÙee cetU Megæ mJe¤heeble ØemLeeefhele Pee}er lejÛe MekeäÙe Deens nsefn }#eeble
"sJe}W heeefnpes. Deepe nW yees}CeWefn OeeskeäÙeeÛeW Pee}W Deens, heCe leW melÙe Deens DeeefCe
150 ceveesyeesOe
oerIe&keâeUeÛÙee ØeÙelveeveW MekeäÙeefn Deens. lejerefn meOÙee DeeheCeebme lÙeeefJe<eÙeeRÛee
efJeÛeej keâle&JÙe veeneR. keâejCe meceLeeËÛÙee keâeUeRefn JeCee&ßeceOece& ne Megæ mJe¤heeble
DeefmlelJeeble veJnlee, lÙeeJesUeR Flemlele: efJeKegj}s}s JeCee&ßeceOecee&Ûes keâebneR DeJeMes<eÛe
Gj}s}s nesles DeeefCe lÙeecegUW nesCeejW og:Keefn meceLeeËveeR Deveskeâ jerleerveW Øeieš kesâ}W
Deens. ÙeemleJe mJeOece&MeyoeÛee keâebneR JesieUe efJeÛeej DeeheCeebme kesâ}e heeefnpes.
mJeOece& Meyo ne DeeheCe DeeveboeveW mJeerkeâej}s}er Jee heefjefmLeleerMeeR pegUJetve
IesCÙeemee"eR GIe[Ÿee [esàÙeebveeR helkeâj}s}er peer peerJeveheæefle efleÛee JeeÛekeâ mecepeeJee.
lees JeCee&ßeceeÛÙee cet}Yetle heæleerMeeR efpelekeâe efceUlee pegUlee Demes} eflelekeâe Ûeebie}eÛe.
heCe Skeâoeb mJeerkeâejuÙeeveblej peW mJeerkeâej}W leW mJeOece& ceevetve Ûee}CeW nWefn ßesÙemkeâjÛe
Deens. nWefn hegvneb kegâ}JeleerÛÙee }iveemeejKeW Deens. JejmebMeesOeve keâjleebvee JejeefJe<eÙeeRÛÙee
Deveskeâ Dehes#ee Demetb Mekeâleele DeeefCe lÙee°erveW lÙeebÛÙeeMeeR DeefOekeâeefOekeâ efceUlee
pegUlee Jej efveef§ele kesâ}e peelees heCe lÙeeÛÙeeMeeR Skeâoeb efJeefOehetJe&keâ efJeJeen Pee}e
keâeR ceie cee$e efve‰sceOÙeW heÙee&Ùe Demetve Ûee}le veeneR. leerÛe iees° mJeOeceeËÛeerefn Deens,
SKeeoe GÅeesie, Skeâeos #es$e, Skeâeoe JÙeJemeeÙe meceepe efJeIeelekeâ veener ÙeeÛee efJeÛeej
keâ¤ve mJeerkeâejeJee DeeefCe ceie mJeerkeâej}s}e JÙeJemeeÙe DeeheuÙee meJe& efve‰sefveMeeR heej
hee[eJee. peerJe ve Deesleleeb, DeØeeceeefCekeâheCeW keâMeerlejeR efve®heeÙeeveW mJeerkeâej}W}er
keâeces keâjerle jenCeW ner iees° meppevee}e MeesYeCeejer veeneR. meceLe& `GòeceeÛee Ûee}s'
cnCeleele les Ùeemee"eRÛe. keâeÙe&#es$e efveJe[leevee kegâ}Meer}hejbhejsÛee DeeefCe ceie Øeke=âefle-
ØeJe=efòe-heefjefmLeleerÛee Ûeebie}e efJeÛeej keâjeJee Je #es$e efveJe[eJeW, heCe peW efveJe[}s Jee
helkeâjeJes }eie}W lesLeW DeØeceeefCekeâheCee keâ¤ve Ûee}Ceej veeneR. efÛeefkeâlmekeâ ([e@keäšj)
JneJeÙeeÛeW nesleW, efMeuhe%e (FbefpeefveDej) JneJeÙeeÛeW nesles heCe Ûeebie}e DeYÙeeme ve
kesâuÙeecegUs eEkeâJee hegjsmee nesTb ve MekeâuÙeecegUW MesJešeR }sKeefvekeâ JneJeW }eie}W, heCe
cnCetve lÙeeveW keâeceeÛÙee JesUeR keâeÙee&}Ùeele ceeefmekesâ JeeÛeeJeeR eEkeâJee Ghenejie=neceOÙeW
DeefOekeâ JesU Iee}JeeJee nW ÙeesiÙe "jle veeneR. legcner keâ°keâjer Jee GÅeesieheefle kegâCeerefn
Demetb Mekeâlee heCe peW keâece keâjerle Demee} leW ØeeceeefCekeâheCeW keâjerle jenCeW ner
YeieJebleeÛeer mesJeeÛe Deens. YeieJeblee}e Hegâ}W DeeJe[leele heCe leeR Pee[eJej Hegâ}}s}er
veJns, lej ØeeceeefCekeâlesÛee megiebOe DeeefCe keâewMeuÙeeÛeW meeQoÙe& Deme}s}er mJekeâce&heg<hes.
meceLeeËÛÙee Gòece Meyoeletve neR ØeeceeefCekeâlee Je keâewMeuÙe nWÛe DeefYeØesle Deens. ner
hetpee nWÛe F&ÕejeÛeW ceveesiele Deens Demes %eevesÕej cenejepe cnCeleele. DeMee jerleerveW
eflemejer DeesU heefnuÙee DeesUerMeeR pees[}er peeles Je ogmejer DeesU lÙeeÛee meslet neslees.
nW mJeOecee&ÛejCe pees efve‰sveW heej hee[lees leesÛe hejcesÕejeÛee mesJekeâ DeeefCe leesÛe OevÙe
nesÙe.
efJeJejCe 151
meoe yees}CÙeemeeefjKeW Ûee}leens ~
DeveskeâeR meoe ÙeWkeâ osJeeefme heens ~~
meietCeeR Yepes }sMe veeneR YeüceeÛee ~
peieeR OevÙe lees oeme meJeexòeceeÛee ~~49~~
``yees}s lewmee Ûee}s lÙeeÛeeR JeboeJeeR heeT}W'' DemeW mebleJeÛeve Øeefmeæ Deens
DeeefCe nW JeeieCeW keâOeeR lejer ØemebieeefJeMes<eeR eEkeâJee osKeeJÙeehegjleW Demetve Ûee}le veener
lej leW efvelÙeeÛÙee peerJeveeÛee Skeâ DeeJeMÙekeâ Yeeie cnCetve DemeeJeW }eieleW. efo}s}s
JeÛeve Jee efo}s}e Meyo heeUCeW SJe{e ceÙee&efole DeLe& Ùee ÛejCeeÛee veener. Ûeebie}W
JeeieCÙeemebyebOeeRÛÙee DeeheuÙee keâebneR OeejCee Demeleele, DeeefCe DeeheCe lÙee yees}tve
oeKeefJele Demelees, eEkeâJee efJeÉòesÛÙee, DevegYeJeeÛÙee Je Jeef[}keâerÛÙee veelÙeeveW DeeheCe
keâebner ØemebieeveW Jee keâebneR Øemebie vemeleebefn ogmeNÙeeme efMekeâJeerle Demelees. nW DemeW ce}e
DeeJe[le veeneR, nW DemeW ceer keâOeeR keâjCeej veeneR DeMeer Øeew{erefn ceveg<Ùe menpeheCeW
efcejJeerle Demelees heCe lemeW JeeieCÙeeÛee ØelÙe#e Øemebie GYee jeefn}e cnCepes cee$e
pÙeeØekeâejÛeW yees}CeW DeeheCe kesâ}W nesles leoveg¤he JeeieCeW ceeCemeeÛÙee neletve Ie[le
veeneR. ``hejesheosMes heebef[lÙeb meJe&Lee megkeâjb ve=Ceeb~ Oecex mJeerÙeceveg‰eveb keâmÙeefÛeled
megcenelceve:~~'' DemeW megYeeef<ele Deens les Ùeemee"eRÛe. yees}CeW vesnceerÛe meesheW, leW
ke=âleerle DeeCeCeW nW ÙesjeieyeeUeÛeW keâece veesns. heCe melheg®<eebÛÙee efJe<eÙeeble cee$e nW
menpe DemeleW. meJe&meeceevÙe ceeCemeeÛÙee Gefkeäle-Je=eòf e-ke=âleeRle cesU vemelees heCe melheg®<eeÛÙee
cee$e peW yees}CÙeeble leWÛe ceveeble Je peW ceveeble leWÛe ke=âleeRle efomeleW, cnCetve meceLe&
lÙee}e OevÙe DemeW cnCeleele.
Deehe}s leòJe%eeve meebieleW keâeR me=ef°efvee|celeerÛÙee Øeef›eâÙesle SkeâÛe meodJemleg Deveskeâ
¤heebveeR vešleW Jee veeveeefJeOe ØekeâejebveeR Yeemeles. lÙeecegUW lÙee efJeefJeOelesceOeW veebJe,
Deekeâej, iegCe DeeefCe jbieefn Deveskeâ ØekeâejÛes Demeleele. heCe lejermegæe lÙeeÛÙee
cegUeMeeR Deme}s}W leòJe Skeâ¤heÛe DemeleW DeeefCe ne efmeæeble peeCelÙee ceeCemee}e
"eTkeâ DemeuÙeeves efJeefJeOelee lÙeeÛÙee Je=òeer}e efJeÛeef}le keâ¤b Mekeâle veeneR.
``ÙeÛÛeeEkeâefÛeled peieled meJeË ÂMÙeles ßetÙelesÓefhe Jee ~
Debleye&efn§e leled meJeË JÙeehÙe veejeÙeCe: efmLele: ~~
ne Jewefokeâ efmeæeble meJe& meblecenbleebÛÙee DevegYeJeeme Dee}s}e Demelees DeeefCe
lÙeecegUW Øeke=âefleYesoe}e Devegme¤ve Deme}s}e mebØeoeÙeYeso Je leobleie&le osJeleeYeso Je
GheemeveeYeso lÙeebÛes ef"keâeCeeR Ghes#esÛeer Jee És<eeÛeer YeeJevee efvecee&Ce keâ¤b Mekeâle veeneR.
Deveskeâ mebØeoeÙeeble lÙee}e SkeâÛe Oece& efomelees. Deveskeâ veece¤heW Deme}suÙee cetleeAÛÙee
152 ceveesyeesOe
Deekeâejele lees SkeâÛe osJe heenlees. lÙeecegUW meJeeËYetleeR YeieJeodYeeJe ne lÙeeÛee menpemJeYeeJe
neslees. lÙeeÛÙee Deble:keâjCeeble És<e jenle veeneR. DeeefCe kesâJeU JesieUWheCeecegUW lÙeeÛeW
kegâCeeMeeR Yeeb[Ce nesle veeneR. ceePÙeemeejKee JeeieMeer} lej ceer leg}e ceeveerve Demee
Skeâ¤helesÛee (Uniformity) lees keâOeeR Dee«en Oejerle veeneR, DeeefCe lejer meJe&$e
Skeâlee (Unity) Ye¤ve jeefn}er Deens nerÛe lÙeeÛeer OeejCee Demeles.
eEnog mebmke=âleerveW ÙeeÛe YeeJevesÛee heefjhees<e leòJe%eeveebletve DeeefCe DeeÛeej-efJeÛeejebletveefn
kesâ}s}e Deens. peW efpeLeW pemeW Deens leW efleLeW lemeW Jemlegle: YeieJeod¤heÛe Deens ne
DevegYeJe pÙeeÛÙee peerJeveeble DeesleØeesle Yej}s}e Demelees DeeefCe lÙeecegUW Deehe}s
mees[CÙeeÛeer, ogmeNÙeebÛes mJeerkeâejCÙeeÛeer Jee Deens leW hee}šCÙeeÛeer DeeJeMÙekeâleeÛe
pÙee}e Gj}s}er veeneR lees hejcesÕejeÛee Yekeäle OevÙe nesÙe.
JesoevleMeeŒe meebieleW keâeR cet}Yetle yeÇÿe nW efveieg&Ce, efvejekeâej, DeefveJee&ÛÙe,
ceveyegæer}e DeieesÛej `kesâJe}' DemeW Deens. DemeW Deme}W lejer meeOekeâe}e Gheemevesmee"eR
keâesCelÙee lejer iegCeeÛee DeJe}bye keâjeJeeÛe }eielees. FlekeWâÛe veJns lej keâesCelÙeeefn
DeJemLeWle meeOevee mees[leeb Ùesle veeneR. ÙeeJeösn meeOevee ner keâjeJeerÛe }eieles. hetCe&
PeeuÙeeJej meeOevee megšles nW efkeâleerefn KejW Deme}s lejer hetCe&lesÛeer peeCeerJe nesCeW nW
DehetCe&lesÛeW cenòJeeÛeW }#eCe MeeŒeeveW meebefiele}W Deens; lÙeecegUW meeOevee keâOeeR mees[leeb
Ùesle veener. leer keâoeefÛeled megšs}efn heCe megšCeW DeeefCe mees[CeW Ùeebleer} Deblej
DeekeâeMe-heeleeUe FlekeWâ Deens. meeOevee cnš}W keâeR efle}e iegCeebÛee DeeßeÙe DemeeJeeÛe
}eielees. melheg®<e meeOevesÛee keâOeeR lÙeeie keâjerle veeneR DeeefCe mJeYeeJele:Ûe ceie
meiegCe-YepeveeÛee lÙee}e keâOeeR kebâšeUe Ùesle veeneR. hejcesÕej MejCeeieleJelme} DemeuÙeecegUW
Yekeäleemee"eR lees }er}sveW meiegCe meekeâej¤he OeejCe keâjlees DeeefCe leW lÙeeÛÙee efveieg&Ce
efvejekeâej ¤heeFlekeWâÛe ßes‰ DemeleW. hetCe&leeØeehle %eeveerefn DeeheuÙee meblelJee}e peeietve
}eskeâkeâuÙeeCeemee"eR Ùee meiegCe meekeâej GheemevesÛeeÛe DeeJe[erveW hegjmkeâej keâjerle
Demelees. mebleebÛeer leer Je=òeerefn Deens DeeefCe keâle&JÙeefn Deens. legkeâejece-%eevesMeeefo Flej
mebleebØeceeCeWÛe meceLeeËveeRefn Ùee meiegCeesheemevesÛee efve‰sveW hegjmkeâej kesâ}s}e Deens. heCe
DemeW Deme}W lejer yeÇÿe DeeheuÙee cetU ¤heeble kesâJeU efveieg&CeÛe Deens ÙeeefJe<eÙeer
mebleebÛÙee Deble:keâjCeeble keâesCeleeefn mebosn vemelees DeeefCe cnCetve }eskeâmeb«enemee"eR
meiegCe-YepeveeÛee DeJe}bye keâjerle Demeleebveeefn lÙeebÛÙee Deble:keâjCeeble %eeveYeefkeäle ner
DebleleesielJee Skeâ¤heÛe Demeles DeeefCe yeÇÿe nW DeJee*dcevemeieesÛej Demetve kesâJeU
meòeecee$e Deens DeeefCe Ùee yeÇÿeeJÙeefleefjkeäle keâebneRefn, keâes"Wefn, keâOeeRefn DeefmlelJeeble
veJnleW, veeneR Je ÙesCeejefn veeneR ÙeeefJe<eÙeer meble hetCe&heCeW efve:Mebkeâ Demeleele. Demee pees
ceneheg®<e Deens lees hejcesMJejeÛee Yekeäle OevÙe nesÙe.
efJeJejCe 153
vemes DeblejeR keâecekeâejer efJekeâejer ~
Goemeerve pees leehemeer yeÇÿeÛÙeejer ~~
efveJee}e ceveeR }sMe veeneR leceeÛee ~
peieeR OevÙe lees oeme meJeexòeceeÛee ~~50~~
Leesj melheg®<e ne Deble:keâjCeeceOÙeW keâeceeveW Yeej}suÙee efJekeâejebveeR Ùegkeäle vemelees
nW meJeeËveeR mecepetve Iesle}W heeefnpes. melheg®<eeÛÙee Deble:keâjCeeble, peerJeveeble eEkeâJee
ke=âleeRle keâesCelÙeeefn mJe¤heeÛee efJekeâej vemelees DemeW veeneR. keâejCe efJekeâej Meyo
DeeheCe mecepelees lÙee DeLeea mebhetCe& JeeF&š veeneR. leer Skeâ efvemeie&›eâceeveW Øeehle nesCeejer
DeJemLee Demeles DeeefCe keâebneR JesUe, keâebneR ØeceeCeeble leer DeeJeMÙekeâ, F° eEkeâJee
GheÙegkeäle Demeles. yeeuÙe, lee®CÙe, JeeOe&keäÙe ns peerJeveeÛes efJekeâejÛe Deensle. meeÙe,
lethe, }esCeer, oner, leekeâ Ùeebvee MeeŒeerÙe Yee<eWle ogiOeefJeke=âefle cnCepes ogOeeÛes efJekeâej
DemeWÛe cnCeleele. oeefieves ne meesvÙeeÛee efJekeâejÛe Deens. lesJneb efJekeâej cnš}W keâeR lees
lÙeepÙe nW ceeveCeW ÙeesiÙe veJns. efJekeâejeÛeer lÙeepÙelee, Deefve°lee }#eeble ÙeeJeer cnCetve
meceLeeËveer efJekeâeje}e keâecekeâejer DemeW efJeMes<eCe efo}s}W Deens.
Skeâe ØekeâejÛes efJekeâej pemeW F°, GheÙegkeäle DeheefjneÙe& Demeleele lemes ogmeNÙee
ØekeâejÛes vemeleele. otOe veemeCeW DeeefCe ogOeeÛeW oner nesCeW ÙeebÛeer Øeef›eâÙee meejKeerÛe
Demeles. lÙeecegUW les oesvneRefn ogOeeÛeW efJekeâejÛe nesle; heCe veeme}s}W otOe nW lÙeepÙe
Deens. oner DeeJe[erveW Keeu}W peeleW. lemeWÛe ceeCemeeÛÙee Deble:keâjCeebleer} efJekeâejebÛes
Deens. mJe¤he, ØeceeCe DeeefCe osMekeâe}heefjefmLeefle ÙeeØeceeCeW ns efJekeâej F° Jee Deefve°
Demetb Mekeâleele. DeeheCe {esyeU °erveW JejJej efJeÛeej keâjlees lesJneb oesvneR meejKesÛe
efomeles. heCe leW KejW veJns. DeÕelLeecÙeeÛÙee DeOeceheCeecegUW ce=le Pee}suÙee GòejsÛÙee
ceg}e}e efpeJeble keâjleebvee ceer DemelÙe yees}}eW vemesve, DeOecee&veW Jeeie}eW vemesve,
jCeebieCeeletve heUe}eW vemesve, lej ne yee}keâ efpeJeble nesJees FlÙeeefo FlÙeeefo Øeefle%ee
YeieJeeved ßeerke=â<CeebveeR kesâuÙee neslÙee, DeeefCe les yee}keâ efpeJeble Pee}W DemeW JeCe&ve
ceneYeejleeble Deens. Deelee JejJejÛÙee DeLee&veW vewelf ekeâ Jele&veeÛÙee Ùee keâmeesšŸee ßeerke=â<CeeÛÙee
Ûeefj$ee}e }eJeCÙeeÛeer meesÙe Deens keâeb? õesCeJeOeeÛÙee ØemebieeR lÙeebveW meebefiele}s}er
Ùegefkeäle, pejemebOeeÛÙee Dee›eâceCeeÛÙee JesUeR MesJešÛÙee JesUs}e ceLegjsntve kesâ}s}W he}eÙeve,
meesUe npeej SkeâMeW Dee" efŒeÙeebÛee kesâ}s}e mJeerkeâej FlÙeeefo meJe& JejJej efJeÛeej
keâjlee lÙeeÛÙee Øeefle%esMeer efJemebiele Deens Demes efomeles. ßeerke=â<CeeÛÙee yee}}er}eble lej
`ceer ceeleer Keeu}er veeneR.' Demes lÙeeÛÙee KeesšW yees}CÙeeÛes Øekeâej metjoemeeefo mebleebveeR
ieeefÙe}s Deensle. ÙeeJe¤ve nW }#eeble ÙesF&} keâeR ßeerke=â<CeeÛee DeJeleej ne Oece&j#eCeemee"eR
154 ceveesyeesOe
DemeuÙeeveW lÙeeÛeer ØelÙeskeâ ke=âefle Megæ efve:mJeeLe& YeeJevesveW }eskeâmeb«enemee"eR
}eskeâkeâuÙeeCeemee"eR kesâ}s}er nesleer. DeeefCe lÙeecegUW leer ßes‰, heefJe$e, DeeojCeerÙe
DeMeerÛe nesleer DeeefCe leer leMeerÛe ceeve}er heeefnpes.
JÙeemeJeefme‰eefo Øe%eeJeble cen<eeAvee, %eevesÕejeefo mebleebvee, Ú$eheleer efMeJeepeer,
}eskeâceevÙe FlÙeeefo je°^heg®<eebvee pevce osCeeje keâece ne F°Ûe Demelees. ``vee"eUeÛeW
ceeLeeR keâe"er ceejCeeNÙee'' legkeâejeceebmeejKÙee YeieJeod YekeäleebÛÙee Deble:keâjCeebleer}
›eâesOe JeboveerÙe Demelees, DeeJeMÙekeâ Demelees. DeeF& ØesceYejeveW yee}keâeÛeW Ûegbyeve Iesles
lÙeehes#eeb efnle JneJeW cnCetve, ceg}e}e Ûeebie}W JeUCe }eJeCÙeemee"eR, mebleehetve
Leesyee[eRle osles lesJneb efleÛeW JeelmeuÙe DeefOekeâ GlkeâšlesveW DevegYeJeeme ÙesleW, DemeWÛe
peeCelÙeebvee JeešleW.
kesâJeU efJekeâejer DeeefCe keâecekeâejer efJekeâejer Ùeebleer} Deblej Deeleeb }#eeble ÙesF&}.
ßeerieeWoJe}skeâj cenejepe mebheòeerÛÙee JeešCeerÛÙee efveefceòeeveW YeeTyeboebMeeR Yeeb[le
Demele, DeheMeyo GÛÛeejerle, DemeW JeCe&ve lÙeebÛÙee Ûeefj$eeble Deens. keâejCe JÙeJenejeble
leW DeeJeMÙekeâ nesleW. cenejepeebÛeW cees"WheCe DemeW keâeR Deme}W Yeeb[Ce lÙeebÛÙee [eskeäÙeeJej
yeme}W veeneR, [eskeäÙeeble Ûe{}W veeneR. Demes keâecekeâejer veme}s}s efJekeâej keâes"W efome}s
lej les lÙeepÙe ceeveCÙeeÛeW keâejCe veeneR. keâÛÛeer kewâjer efheketâve Deebyee neslees neefn
efJekeâejÛe, DeeefCe efhekeâ}s}e Deebyee me[lees neefn efJekeâejÛe; oesvner meejKesÛe lÙeepÙe
vemeleele. meeÙe, oner, }esCeer, lethe Ùeebvee ogOeeÛes efJekeâej (ogiOeefJeke=âefle) DemesÛe
cnCeleele. lÙeebÛee GheÙeesie Ûeebie}eÛe Demelees. efJekeâej pesJneb hetCe&heCeW efveÙebef$ele
Demelees, JÙekeäleerÛÙee mJeeOeerve Demelees, Oecee&ÛÙee ceÙee&oe heeUtve Demelees, nslegle: Megæ
Demelees, KeNÙee DeLee&veW mebj#eCe, Øeieefle, efJekeâeme Ùeebvee hees<ekeâ Demelees lesJneb lees F°
Demelees, DeeJeMÙekeâ Demelees. Leesj YeieJeodYekeäleebÛes efJekeâej Deme}sÛe lej Demes Demeleele.
les keâecekeâejer keâOeeRÛe vemeleele. les `keâeceg keâjJeer les keâefjleer~’ Demes keâOeeRÛe
vemeleele. cnCetve les OevÙe nesle.
ner meJe& lÙeeÛÙee Deble:keâjCeeÛeer ØeJe=efòe Deens. leer yeens¤ve DeesUKeleeb ÙesF&}Ûe
DemeW veeneR. melheg®<e yeens¤ve keâmee efomes} leW meebielee ÙesCeej veeneR. keâeJeerU
Pee}suÙee ceeCemee}e pemeW meieUWÛe efheJeUW efomeleW lÙeeØeceeCeW Oeves<eCeWle, oejs<eCeWle
ieglb e}suÙee meeceevÙe ceeCemeebvee efveefjÛÚ, efvejhes#e mebleefn efJe<eÙeemekeäle eEkeâJee Øeefmeefæ}es}hg e
Deensle DemeW JeešleW. Deblejbie MeesOeCÙeeÛeer hee$elee meJeeËveeÛe vemeles DeeefCe meblelJe
DeesUKeCeW ne lej DeblejbieeÛee efJe<eÙe Deens. jlveebÛee hejer#ekeâ efJejUe lemes meble
DeesUKeCeejeefn efJejUeÛe. meceLeeËveeR DeblejeR MeyoeÛee GheÙeesie kesâ}e Deens lees Ùee
°erveWÛe.
efJeJejCe 155
yeens¤ve meble keâoeefÛeled efJekeâejerefn efomes} heCe DeblejeR-Deebletve-lees keâecekeâejer
vemes}. keâejCe lees–Ùee M}eskeâeÛÙee ogmeNÙeeÛe DeesUeRle meebefieleuÙeeØeceeCeW–Jemlegle:
Goemeerve, leehemeer DeeefCe yeÇÿeÛeejer Demee Demelees. Goemeerve cnCepes Deef}hle,
lešmLe, efvece&ce, DeewlmegkeäÙe veme}s}e. Goemeerve cnCepes ceeCetmeIeeCee veJns, legme[e
veJns, iee|Je‰ lej veJnsÛe veJns. Goemeerve cnCepes j[Ÿee veJns. pÙeeÛeer efmLeefle
meJe&ØekeâejÛÙee lÙeepÙe efJekeâejebheemetve, keâece›eâesOeeefo <e[defJekeâejebheemetve, ceeÙeececelesheemetve
JesieUer Demeles, JejÛeer Demeles, efJekeâej Kee}er Demeleele, pees lÙeebheemetve Jej Demelees,
lees Goemeerve. efJekeâej lÙeeÛÙeeheÙeËle heeWÛetb Mekeâle veeneRle DeeefCe cnCetve les lÙee}e
lÙeeÛÙee mLeeveeheemetve Yeü°efn keâ¤b Mekeâle veeneRle.
leehemeer cnCepes lehemJeer, lehe keâjCeeje, efleefle#ee DemeCeeje, keâ°e}e ve kebâšeUCeeje,
meesefMekeâ. hejceeLeeËleer} ne Skeâ Heâej cenòJeeÛee meodiegCe Deens. meeceevÙe ceeCemee}e
keâebneR meesmele veeneR, keâesCeeÛeW yees}CeW meesmele veeneR, keâesCeeÛeW JeeieCeW meesmele veeneR.
GvneàÙeeble Tve, heeJemeeàÙeeble heeTme, Leb[erle Leb[er nW meJe& yeeOeleW. lÙeebleer} keâebneR
meesmele veeneR. Meejerefjkeâ, ceeveefmekeâ heeleUerJej mebÙeceeÛeer mebJeÙe vemeles, DeeefCe
lÙeecegUW peW peW keâener Ie[leW leW heer[ekeâj "jleW. #eesYe efvecee&Ce keâjCeejW "jleW. leehemeer
nW meJe& menve keâjlees. ef›eâÙesMeer Øeefleef›eâÙee DemeW lÙeeÛÙee ef"keâeCeer Ie[le veener. keâejCe
lÙeeÛÙee ef"keâeCeer efleefle#ee Demeles, #eceeMeer}lee Demeles, meesefMekeâheCee Demelees.
DeeefCe nW meJe& Ie[leW leW Goemeervelesletve Ie[les. leehemeer Deieeflekeâ vemelees, ogye&}
vemelees. efkeâlÙeskeâJesUeb ceeCemes Øeefleketâ} heefjefmLeleeRle iehhe yeme}s}er efomeleele, heCe
Deebletve JesovesveW leUceUle Demeleele. jeieeveW lÙeebÛee peUHeâUeš Pee}s}e Demelees. nW
KejW lehe veJns. efleefle#ee DemeeJeer }eieles. leW KejW lehe. ``Dee}er Te|ce meens, legkeâe
cnCes Lees[s Deens'' DemeW cnCetve legkeâesyeejeÙeebveeR meeOekeâe}e Glke=â° ceeie&oMe&ve kesâ}W
Deens.
meble ne Goemeerve Demelees. cnCetve leehemeer Demelees DeeefCe cnCetveÛe yeÇÿeÛeejerefn
jentb Mekeâlees, jenlees. Goemeervelee ner mebleeÛeer menpeØeJe=efòe Deens, leehemeer ner
heefjefmLeefleJeMeeled DevegYeJeeme ÙesCeejer DeJemLee Deens, DeeefCe yeÇÿeÛeejer ne Ùee oesneRÛee
DeeÛejCeeceOÙeWefn efometve ÙesCeeje mJeeYeeefJekeâ heefjCeece Deens. yeÇÿeÛeejer MeyoeÛee cetU
DeLe& `yeÇÿeefCe Ûejefle,' `yeÇÿeCes Ûejefle,' yeÇÿeeble jenCeeje, yeÇÿeekeâefjleeb peieCeeje,
yeÇÿeeÛÙee Øeehleermee"er ØeÙelveMeer} Demee Deens. Ùeemee"er lÙee}e yeefnceg&Kelee mees[tve
Debleceg&Ke JneJes }eieleW, efJe<eÙeemeefkeäle mees[tve OÙeeveceive JneJeW }eieleW. DeeefCe ceie
lÙeeÛee heefjCeece }ewefkeâkeâeLee&vesefn yeÇÿeÛeÙe&hee}veele neslees. ceveeble GlheVe nesCeeNÙee
Deveskeâ ØekeâejÛÙee Je=òeeRJej DeeefCe ceie FbefõÙeebJejefn mebleebÛeW hetCe& mJeeefcelJe DemeleW.
156 ceveesyeesOe
FbefõÙeW lÙeebÛÙee mJeeOeerve Demeleele cnCetve lÙeebvee JeMeer cnCeleele. FbefõÙeW lÙeebÛeer
mesJekeâ nesleele cnCetve lÙeebvee ieesmJeeceer cnCeleele. $e+<eerkesâMe MeyoeÛee DeLe&efn leesÛe
Deens– ``JeMes efn ÙemÙeWefõÙeeefCe'' keâejCe ù<eerkeâ MeyoeÛee DeLe& FbefõÙe Demee Deens.
DeeheCe nW efJeMes<eCe hejcesÕejemee"er Jeehejlees. osJeYekeäle Skeâ¤he nesle DemeuÙeeveW
Yekeäleefn osJeeØeceeCeW FbefõÙeebÛes mJeeceer Demeleele. yeÇÿeÛeejer Meyoebleer} DeLee&Ûeer JÙeehekeâlee
cees"er Deens. mLet} Meejerefjkeâ ef›eâÙeshegjlee lÙeeÛee DeLe& ceÙee&efole keâjCeW nW ÛegkeâerÛeW
Deens. lesJe{eÛe DeLe& keâ¤ve JeeieCÙeeceOeW Meejerefjkeâ, ceeveefmekeâ efJeke=âleerefn efvecee&Ce
nesles DeeefCe ceie leLeekeâefLele yegefæJeeoer, yeÇÿeÛeÙe& nW oes<eemheo "jefJeCÙeeÛee ØeÙelve
keâjleele. yeÇÿeÛeejer MeyoeÛee Keje DeLe& DeeefCe lÙeeceeieer} JÙeehekeâlee }#eeble ÙeeJeer
cnCetve meceLe& Goemeerve, leehemeer DeeefCe yeÇÿeÛeejer ns Meyo SkeâeÛe meboYeeËle, meblelJeeÛÙee
meboYeeËle, Skeâ$e Jeehejleele. ns eflevner YeeJe hejmhejhetjkeâ DeeefCe Skeâceskeâebvee DeeOeejYetle
Demes Deensle, les lemes Demeleer} lejÛe megKe, meceeOeeve, ØemeVelee osCeejs nesleele.
mebleebÛÙee ef"keâeCeeR ns eflevner YeeJe peCetb Skeâ¤helesveW Demeleele DeeefCe cnCetve les OevÙe
nesle.
mebleebÛÙee ef"keâeCeer keâecekeâejer efJekeâej vemeleele, les Goemeerve Demeleele, leehemeer
Demeleele, yeÇÿeÛeejerefn Demeleele DeeefCe ÙeeÛee heefjCeece cnCetve les ceveeceOÙeW efveJe}s}s
Demeleele. Meeble Demeleele. lÙeebÛeW Deble:keâjCe ØemeVe DemeleW. Deeveboer DemeleW. DeeheCe
DeeheuÙee meesÙeermee"eR F&ÕejeÛÙee YekeäleebJej mebkeâšW ÙesleÛe veenerle DemeW mecepelees. keâebneR
mebleJeÛeveebcegUW F&Õej Yekeäleebvee meJe& mebkeâšebletve lee¤ve veslees DeMeer Deehe}er mecepetle
Pee}s}er Demeles. ceÙee&efole DeLee&veW lemeW Ie[leWefn. heCe leW DeeheCe mecepelees eflelekeWâ Je
lemeW KejW vemeles. meJe& Leesj meble-cenbleebÛÙee, F&ÕejeMeer peJeefUkeâ meeOe}er Deens DeMee
cenelcÙeebÛÙee, ceneheg®<e cnCetve pes efJeKÙeele Deensle DeMee Leesj JÙekeäleeRÛÙee, peerJeveeÛeeÛe
pej DeeheCe efJeÛeej kesâ}e lej Deveskeâ ØekeâejÛeeR mebkeâšW, Deeheòeer, lÙeebÛÙeeJej keâesmeU}eR
nesleeR DemeWÛe Dee{Utve Ùesles. mJele: YeieJeeved jeceÛebõ, Oece&jepe ÙegefOeef‰j, %eevesÕej,
legkeâesyeejeÙe, YeieJeodYekeäle ceerje, meblemeKet, jeceke=â<Ce hejcenbme, jceCecene|<e Ùee meJe&
LeesjebÛÙee peerJeveeceOÙeW keâesCelÙee vee keâesCelÙee ØekeâejÛeeR mebkeâšW G«e mJe¤heele Dee}s}eR
nesleeR DemeW efomeleW. pÙee mebkeâšebÛÙee DeeIeeleebveeR meeceevÙe ceeCetme KeÛetve ies}e
Demelee, heej ceeleer}e efceUe}e Demelee DeMeeR mebkeâšW Ùee cenelcÙeebveer Yeesie}eR.
JÙeeJeneefjkeâ DeLee&veW DeeheCe pÙee}e ne}, Dehes°e, og:Ke, leehe, JÙeeefOe ceevelees
lÙeebletve ns keâesCeer megš}s}s veJnles. mebleebÛeer LeesjJeer-mebkeâšW ve ÙesCÙeeble veeneR; DeeheòeeRleefn
ØemeVeefÛeòe jenCÙeeble Deens. lÙeebÛÙee Deble:keâjCeebletve jpeesiegCe DeeefCe leceesiegCe ÙeebÛeW
ØeeyeuÙe heej veeneRmes Pee}s}W Demeles. ner Leesj ceb[Uer efvelÙemeòJemLe Demeleele DeeefCe
efJeJejCe 157
cnCetve lÙeebÛes meceeOeeve keâOeeR {Ule veeneR, ØemeVelee keâOeeR ceUle veeneR.
keâece, ›eâesOe neR jpeesiegCeeÛeeR DehelÙeW KejeR heCe leeR leceeveW peCetb oòekeâ Iesle}eR
Deensle. leceesiegCeebÛeW keâece, ›eâesOe Ùee DeeheuÙee hegleCÙeebÛÙeeJej Øesce Heâej. DeeefCe
cnCetve lÙeeveW Deehe}er ceesnØeceeoeefo mebheefòe lÙeebvee osTve šekeâ}er Deens, DemeW JeCe&ve
ßeer%eevesÕejcenejepeebveeRefn kesâ}W Deens. lesJneb leceesiegCe veeneRmee Pee}e keâeR keâece›eâesOeebÛeW
mJe¤heefn keâecekeâejer jenle veeneR. les efJekeâej lÙeepÙe Ùee DeJemLeWle ve° nesleele DeeefCe
lÙeeÛee heefjCeece cnCetveÛe Goemeerveleeefo }#eCeW Øeieš nesleele. Deble:keâjCe Meeble,
ØemeVe, meceeOeeveer jenleW. melheg®<ee}e ner efmLeefle Øeehle Pee}s}er Demeles cnCetveÛe
lÙee}e melheg®<e cnCeeJeÙeeÛes. Demee ne F&ÕejYekeäle OevÙe nesÙe.
ceoW ceÚjW meebef[}e mJeeLe&yegefæ ~
ØehebÛeerkeâ veeneR peÙeeleW GheeOeer ~~
meoe yees}CeW veceü JeeÛee megJeeÛee ~
peieeR OevÙe lees oeme meJeexòeceeÛee ~~51~~
}sMe veeneR leceeÛee Ùee meboYeeËle meceLe& lÙee OevÙe cenelcÙeeÛeW JeCe&ve keâjerle
Deensle. JeCe&veeÛeer Mew}er cees"er iebceleeroej Deens. ceocelmej, mJeeLe& ÙeebveerÛe lÙee}e
mees[}W Deens. SKeeoe ØemeeOeveJemletÛee ØeÛeejkeâ JeÙeesJe=æ heefleJeÇleskeâ[s ÙeeJee, DeeheuÙee
Jemlet efleLeW KeheefJeCÙeeÛee lÙeeveW Kethe ØeÙelve keâjeJee heCe lÙeeÛÙee }eIeJeer, Deepe&Jeer,
kegâMe} MeyoebÛeeefn keâebner ØeYeeJe he[tb veÙes DeeefCe ceie lÙeeveW efvejeMe nesTve efveIetve
peeJeW lemeW mebleebheg{W Ùee ceocelmejmJeeLee&ÛeW nesleW. ceo mJeeefYeceeveeÛeW ¤he IesTve Ùeslees
DeeefCe cnCelees mJelJej#eCeemee"er ceePee mJeerkeâej kesâ}eÛe heeefnpes. celmej cenòJeekeâeb#esÛee
Jes<e heefjOeeve keâjlees DeeefCe meebielees FlejebmeejKes meeceevÙe, Ghesef#ele, oerve, peerJeve
peieCÙeeble keâeÙe DeLe& Deens. mJeeLe&yegefæ cnCeles peieeJeÙeeÛeW Deens vee! kegâšgbyemebj#eCe
nW keâle&JÙe šeUtve Ûee}leW keâeÙe? meceepeele jeneJeWÛe }eieleW vee? ceie ØehebÛee}e
DeeJeMÙekeâ leW Iesle}WÛe heeefnpes, lÙeeÛee meb«en kesâ}eÛe heeefnpes. heCe nW meejW kesâJeU
meceLe&ve Deens. Ùeehes#eeb mebleebÛeW JewefMe<šŸe Demeles. mebleebvee ØehebÛe Demetb Mekeâlees,
Øeke=âefleYeso, ØeejyOeYeso, keâeÙe&Yeso, ÙeecegUW ne ØehebÛeefn efvejefvejeàÙee mJe¤heeÛee
Demelees. keâOeer lesLeW oeefjõŸe efomes} lej keâOeer SsÕeÙe& efomes}. heCe lÙeeÛeer GheeefOe
lÙeebvee pe[}s}er vemes}. lÙeebveer }eskeâkeâuÙeeCeemee"er, }eskeâmeb«enemee"er pe[Jetve
Iesle}er Deme}er lejer leer hejceeLeeËleer} GheeefOe. lÙee efmLeleerme GheeefOe cnCeCeW nW
kesâJeU JejJejÛÙee DeLee&veWÛe Demeles; KejW vemeleW.
meeceevÙe ceeCemeW ØeehebefÛekeâ GheeefOe Jee{efJeleele. lÙeebvee leer iees° DeeJeMÙekeâ
158 ceveesyeesOe
Jeešles DeeefCe nW keâMee}e cnCetve hejceeLee&keâefjleeb keâjeJÙee }eieCeeNÙee iees°erÛee
kebâšeUe keâjleele. lesLeW lÙeebvee meeOesheCeeÛeW cenòJe hešle DemeleW. ØehebÛeebleuÙee GheeefOe
¢ee ceeCemee}e efoJemeWefoJeme ceesn«emle keâ¤ve IeesšeàÙeeble hee[leele. DeeefCe ceie
megKeog:KeeÛÙee YeeWJeNÙeeble efiejkeäÙee Iesle lees DeefOekeâeefOekeâ Kees}eble peele jenelees.
hejceeLeeËleer} GheeefOe ¢ee meeOekeâoMeWle Øeieleermee"eR DeejbYeeR mJeerkeâejeJÙee }eieuÙee
lejer heg{W heg{W lÙeebÛeer DeeJeMÙekeâlee keâceer nesTve lÙee megštve peeleele. heesneJeÙeeme
efMekeâCeeNÙee ceeCemeeveW, YeesheUe yeebOetve IesCÙeemeejKeW nW Deens. `YeesheUe lejer yeebOeleebÛe
vee! ceie DeeceÛeW ieeb"es[W Demetb Åee' ns cnCeCÙeeble keâebner DeLe& vemelees. ØehebÛeebleuÙee
GheeefOe Ùee ieeb"es[ŸeemeejKÙee Deensle. le¤ve peeCÙeeÛÙee °erveW lees De[LeUe Deens.
De}erkeâ[s Iejeble osJneje vemelees heCe [^seEmeie šsye} cee$e DeheefjneÙe& Pee}s}W Deens.
mebOÙee keâjlees cnš}W lej Peejer, leecnve Jee heUer-hebÛehee$eer efceUle veeneR. heCe
}scevemesš DeeefCe šer meWš Ùeebveer keâebÛesÛÙee keâheešebvee MeesYee DeeCe}s}er Demeles. OÙeeve
OeejCee lej peeTb Åee heCe mebOÙes}eefn JesU vemelees. heCe keâhe[Ÿeebvee FŒeer, yegšebvee
hee@ef}Me, veskeâšeÙeÛeer ieeb" Ûeebie}er ceejCÙeemee"eR ØeÙelve keâjCeW Ùeeble efkeâleerlejer JesU
peelees. lees keâejCeeR }eieuÙeemeejKee Jeešlees. meesJeàÙeeble Ûee}CeejW jsMeceer JeŒe Iejeble
efceUCeej veeneR. heCe keâhe[ŸeeÛÙee ef{ieeveeR keâheešW Deesmeb[}s}eR Demeleer}. meble
pesJele veeneR, GIe[e eEn[lees, Pee[eKee}eR jenlees DemeW vemeleW. heCe ØehebÛeeÛÙee
GheeOeeRle lees iegjHeâš}s}e jenle veeneR. meeOeveW cnCetve keâebneR iees°er lÙeeÛÙeeefn
mebmeejeble Demeleer}. }ewefkeâkeâeble JeeJejeJeÙeeÛeW lej Demee meb«en keâjeJeeefn }eielees.
hejbleg DeeJeMÙekeâ GheÙegkeälelee efvejeUer DeeefCe SsÕeÙee&Ûeer newme efvejeUer. heefn}er iees°
meeOeve Deens. ogmejer}e GheeefOe cnš}W heeefnpes. mebleepeJeU leer vemeles, cnCetve
meeceevÙeehes#eeb lees JesieUe Gceštve efomelees. DeeefCe meenefpekeâÛe OevÙelesme hee$e neslees.
mebleebÛÙee Deble:keâjCeeceOÙeW ceocelmeje}e JeeJe vemeuÙeeveW lÙeebÛeW yees}CeW nW
Ûeebie}W DemeleW, ÛeebieuÙee mebyebOeer Demeles, ÛeebieuÙeekeâefjleeb Demeles. DeeefCe peW meebieeJeÙeeÛeW
leW les meJe& JesUeR veceülesveW, nUgJeejheCeW, meewpevÙeeveW, ceOegj Meyoeble meebieleele DemeW
meceLe& cnCeleele.
melheg®<eeÛeW yees}CeW keâmeW Demeles ÙeeÛeW Glke=â° JeCe&ve %eevesÕej cenejepeebveer kesâ}W
Deens. ``ceie Øeee|Le}e efJeheeÙes~ peefj }esYeW yees}eW peeÙes~ leefj heefjmes leÙee nesÙes~
ceeÙeyeeheg~~ keâeb veeoyeÇÿeefÛe cegmes Dee}s~ keâeR iebieeheÙe DemeU}s~ keâer heefleJeÇles
Dee}W~ JeeOe&keäÙe pewmes~~ lewmes meeÛe DeeefCe ceJeeU~ efceleUs heefj mejU~ yees}
pewmes keâu}esU~ Dece=leeÛes~~ efJejesOeg JeeoyeUg~ ØeefCeleehe{eUg~ Ghenemeg Ú}g~
Jece&mheMeg&~~ Deešg Jesieg eEJeoeCeg DeeMee Mebkeâe ØeleejCeg~ ns mebvÙeefme}s DeJeiegCeg~
efJeJejCe 159
efpeÙee JeeÛee~~ (%ee. 13~267-71) DeeOeeR melheg®<ee}e yees}CÙeeÛeer HeâejMeer
newme vemeles heCe efpe%eemeg meeOekeâeves efJeveJeCeer kesâuÙeeJej lÙeeÛÙeeJejer} ØesceeveW yees}eJeÙeeme
}eies} DeeefCe leW yees}CeW mvesneveW, ke=âheeJeelmeuÙeeveW DemeW DeesLebye}s}W Demes} keâeR
DeeheuÙee}e peCeg ceeÙeyeehe Yesš}s DemeWÛe SskeâCeeje}e Jeešs}. lÙeeÛes Meyo veeoyeÇÿe
meekeâej PeeuÙeeØeceeCeW cebpegU Demeleer}. lÙeebvee KeUKeUtve JeenCeeNÙee iebieWÛeW heeefJe$Ùe
Demes}. lÙeebleer} efvejhes#elee Je=æ Pee}suÙee heefleJeÇles}eefn ceeieW meejCÙeeFlekeâer Glkeâš
Demes}. leW melÙee}e Oe¤ve Deme}W lejer keâ"esj vemes}. yees}CeW mejU Demes} lÙeeble
Heâehešhemeeje vemes} DeeefCe MeyoebÛeW ceeOegÙe& peCetb Dece=leeJej lejbie G"eJesle DemeW
}esYeveerÙe Jeešs}. mebleebÛÙee yees}CÙeeceOÙeW GhejesOe, Yeeb[CelebšŸeeme Gòespeve, eEšie},
eflejmkeâej, cece&YesokeâheCee, nó, keâheš, DeeJesMe, JebÛekeâlee, Yeüceeslheeokeâlee, heeheekeâ[s
ØeJe=òe keâjer} DeMeer ceeokeâlee FlÙeeefo ogieg&CeebÛee }Je}sMeefn vemes}. meceLe& megJeeÛee
DeeefCe veceüJeeÛee DemeW cnCeleele leW Ùeemee"eRÛe. heCe nW yees}CeW ns ceeÙeyeeheeÛeW yees}CeW
Deens ns }#eeble "sJe}W heeefnpes. keâejCe Ùeebleer} keâesce}lee, veeoceeOegÙe& ns iegCe kesâJeU
yee¢eeLee&veW efJeÛeejeble Iesle}s lej ceie ßeerlegkeâejece cenejepe DeeefCe meceLe& jeceoememJeeceer
nsÛe lÙee}e heg<keâU ØemebieeR DeheJeeo "jeÙeÛes DeeefCe celeW efceUefJeCÙeemee"eR heg{ejer
pÙee heæleerveW efveJe[CegkeâerÛÙee JesUeR DeeheuÙee celeoej mebIeeMeeR pemeW Jeeielees, yees}lees
leesÛe veceülesÛee DeeoMe& "jeJeÙeeÛee. KejW cnCepes Denbkeâejer Gce&šlesveW meesÙeermee"er
veceülesÛee ne cegKeJeše lÙee heg{eNÙeebveer OeejCe kesâ}s}e Demelees. %eevesÕejeRle ceeo&Je
Deens. ieeLÙeeble meebhe[Ceej veener, heCe lÙeeÛeer DeeJeMÙekeâleeefn veener. DeeF& mebleeheles,
DelÙeble leehetve `cej cesuÙee'efn cnCeles heCe efleÛÙee leeW[eleer} `cej cesuÙee' neÛe
`efÛejbpeerJe YeJe' mee"er DelÙeglke=â° DeeMeerJee&o Demelees DeeefCe cnCetve mebleebÛÙee veceü
JeeÛesÛee DeLe&efn ceelesÛÙee JeelmeuÙeeÛÙee ceeheeveW }#eeble "sJe}e heeefnpes. JeeCeerÛes ns
iegCe pÙee ceneheg®<eeÛÙee ef"keâeCeer Demeleele lees hejcesÕejeÛee Yekeäle OevÙe nesÙe.
›eâceer JesU pees lelJeeEÛeleevegJeeoW ~
ve eE}hes keâoe obYe JeeoW JesJeeoW ~~
keâjer metKemebJeeo pees TieceeÛee ~
peieeR OevÙe lees oeme meJeexòeceeÛee ~~52~~
hejcesÕejeÛee Keje Yekeäle keâesCe, OevÙelee keâesCeleer Ùee DeLee&ÛeW peW ØekeâjCe Ûee}tb
Deens lÙeeÛee cetU GösMe, mebleebÛeer }#eCeW meebietve lÙeebÛeer mlegefle keâjCeW ne veeneR, lej
ceveg<Ùe cnCetve peieeJeÙeeme ÙeesiÙe nesCÙeemee"eR keâesCelÙee iegCeebÛeer DeeJeMÙekeâlee Demeles
les Ùee JeCe&veeÛÙee efveefceòeeveW meebefiele}W peele Deens. DeeheCe vesnceer pÙee}e OevÙe
160 ceveesyeesOe
cnCelees les efvejeUs DeeefCe Kejer OevÙelee Demeles DeMeer DeJemLee efvejeUer.
ßeerceledMebkeâjeÛeeÙeeËveeRmegæeb OevÙe keâesCe lÙeeÛeW JeCe&ve kesâ}s}W Deens. les DemeW
MeevlewjvevÙeceefleefYece&OegjmJeYeeJew ~
jskeâlJeefveef§eleceveesefYejhesleceesnw: ~~
meekebâ Jeves<eg efJeefoleelceheomJe¤heb ~
leodJemleg mecÙeieefveMeb efJece=Meefvle OevÙee: ~~
Meevle, hejcesÕejeÛÙee ef"keâeCeeR pÙeebÛeer yegefæ DevevÙe Pee}er Deens, pÙeebÛÙee
mJeYeeJeeble iees[Jee Deens, nW meJe& Skeâ¤heÛe Deens, DeÉwleÛe Deens Demee pÙeebÛÙee
ceveeÛee efve§eÙe Pee}s}e Deens, pÙeebvee keâMeeÛee ceesn cnCetve Gj}s}e veener, DeMee
melheg®<eebÛÙee mebieleerle DejCÙeebleer} Skeâebleeble jentve DeelcÙeeefJe<eÙeer Jee meodJemletÛÙee
mJe¤heeefJe<eÙeer Jee les DeelcemJe¤he DevegYeJeeme keâmeW ÙesF&} ÙeeefJe<eÙeeR pes hejmhej
mebJeeo keâjleele les OevÙe nesle. ceveesyeesOeebleer} Ùee ØekeâjCeeRÛÙee Deveskeâ M}eskeâeble
lÙeeÛee mheMe& efomes}. Ùee 52 JÙee M}eskeâeble efJeMes<e jerleerveW ne ØelÙeÙe Ùeslees.
melheg®<e efceUe}s}e ceeskeâUe JesU keâmee Iee}efJelees les meceLe& meebiele Deensle.
meodYekeäle Deehe}e JesU lelJeeÛeW efÛeleve keâjCÙeeble Je lÙeeÛee DevegJeeo keâjCÙeeble
Iee}efJelees. efceUe}s}e ceeskeâUe JesU ceeCemeeveW hejceeLe&, DeOÙeelce, leòJe%eeve, meodYeefkeäle,
meæce&, cees#emeeOevee ÙeebÛÙee efJeÛeejeble Iee}JeeJee DeeefCe lÙeemee"eR Gheefve<eoW, jeceeÙeCe,
ceneYeejle, mebleebÛeeR Ûeefj$eW, oemeyeesOe, ieeLee, %eevesÕejer ÙeebÛÙee he"Ceeble eEkeâJee ceveveeble
DeeefCe leledmebyebOeerÛÙee eEÛeleveeble ceive DemeeJes. DeeefCe DeeheuÙee}e keâeÙe mecepe}W leW
hegvneb Skeâoeb yees}eJeW, meebieeJeW, ceeb[eJeW. ne lÙee kesâ}suÙee leòJeeEÛeleveeÛee DevegJeeo.
Ùee oesvneR iees°eR ceeCemeeves keâjCeW DeeJeMÙekeâ Deens. vegmeleW ßeJeCe Jee JeeÛeve keâOeeR
GheÙeesieer he[le veeneR, ßeJeCe-he"CeeÛÙee ceeieesceeie eEÛeleve, ceveve, efveefoOÙeemeve
DeeefCe DeeÛejCe Ùee iees°er ›eâcee›eâceeveW ÙeLeeMeefkeäle, ÙeLeeceefle, ÙeLeeheefjefmLeefle Ûe{lÙee
Jee{lÙee ›eâceeveW ØeÙelvehetJe&keâ keâjeJÙee }eieleele. leòJe%eeve ne hejer#esmee"eR DeYÙeemeeJeÙeeÛee
efJe<eÙe vemetve leW DeeÛejCeeble GlejJeeJeW }eieleW. lees peerJeveeÛee menpe Yeeie Pee}e
heeefnpes. DeeheuÙee}e mecepeleW leW vescekeWâ melÙe efkeâleer? cetU melÙeeheemetve DeeheCe
efkeâleer peJeU Jee otj DeeneWle? peW melÙe cnCetve DeeheuÙee}e heš}W, ceeveJe}W leW
DeeÛejCeele keâmeW GlejJeeJeW? lÙeemee"eR keâesCelÙee ceeiee&veW Ûee}eJeW, meeOeveW keâeÙe?
Øeieefle keâMeer nesle peeles? De[ÛeCeer keâesCelÙee Ùesleele? lÙeebletve heej keâmeW he[eJeW? ns
meJe& eEÛeleve-ceveveebletve DeeefCe keâeÙe mecepe}W leW efveef§ele nesCÙeemee"eR kesâ}suÙee DevegJeeoebletve
mhe° nesle peele DemeleW. ØeeÛeerve keâeUÛÙee DeYÙeemeheæleerle eEÛeleefvekeâe cnCetve Skeâ
Yeeie Demes. DevegJeeo cnCeleevee meceLeeËvee leesÛe DeefYeØesle DemeeJee.
efJeJejCe 161
DevegJeeo MeyoeveWefn vegmeleer hegvejeJe=efòe DeefYeØesle vemetve, leòJe DeeÛejCeeble DeeCeCeW
Demeeefn DeLe& leòJeevegJeeo Ùee MeyoebÛee keâjCeW MekeäÙe Deens. keâejCe yengleskeâ meJe& Meyo
ieefleJeeÛekeâ Deensle DemeW Deehe}W MeeŒe meebieleW, yeejerkeâ meejerkeâ iees°eRÛee meeOekeâ
yeeOekeâ efJeÛeej keâjeJee }eielees, lees lÙee iees°er DeeÛejCeeble DeeCeCÙeemee"eRÛe. ßeJeCeeÛÙee
ceeieesceeie eEÛeleve, ceveve, efveefoOÙeemeve DemeeJeW }eieleW leW Ùee°erveWÛe cenòJeeÛeW Deens.
Ùee M}eskeâeÛÙee heefnuÙee DeesUeRle JesU keâmee Iee}JeeJee leW meebietve PeeuÙeeveblej
meceLe& JesU keâmee Iee}Jetb veÙes leW ogmeNÙee DeesUeRle meebiele Deensle. meppeveeÛeW
Deble:keâjCe obYeeveW Je efJeJeeoeveW keâOeerefn ef}hle nesle veeneR DemeW meceLe& meebieleele.
JeeoefJeJeeo ne yengOee mJele:Ûee cees"sheCee oeKeefJeCÙeemee"eR, mJele:Ûeer Øeefle‰e
efškeâefJeCÙeemee"eR kesâ}e peelees. ogmeNÙeeÛeW cnCeCeW KejW Deme}W lejer Ùesve kesâve ØekeâejsCe
leW DeceevÙe keâjeJeÙeeÛeW. lÙeemee"eR efJeleb[sÛeeefn DeeßeÙe keâjeJeÙeeÛee. Deehe}W ÙeesiÙe
keâmeW leW meebieeJeÙeeÛeWÛe veeneR. legPeW keâmeW Ûegkeâ}W leWÛe Dee«eneveW ceeb[eJeÙeeÛeW. yees}CÙeeceeieÛeer
ner Yetefcekeâe JesUsÛee DeheJÙeÙe keâjCeejer Deens. JeeoefJeJeeo ne leòJeefpe%eemesÛÙee YeeJevesveW
kesâ}e peeJee. lÙeeble ØeeceeefCekeâheCee DemeeJee. obYe Jee ogje«en vemeeJee. yees}CÙeeÛeW
mJe¤he DeeCeKeer Skeâe ØekeâejeveW keâmeW Demeles les meceLe& eflemeNÙee ÛejCeeble meebiele
Deensle, GieceemebyebOeeR-cet}leòJe keâeÙe Deens. me=°erÛee DeejbYe keâmee Pee}e? peerJe,
peieled, peieoerÕej ÙeebÛee hejmhej mebyebOe keâeÙe? keâesCelÙeeefn ØeefleheeoveeÛÙee cegUeMeeR
melÙe keâeÙe Deens? ÙeeÛee efJeÛeej lees keâjlees DeeefCe nW mecepetve IesCÙeemee"eR peeCelÙeebÛÙee
meJeW ceveceeskeâUWheCeeveW ÛeÛee&efn keâjerle Demelees neÛe megKemebJeeo.
`keâeÙe Deens' leW mecepetve IesCÙeeÛÙee hee"erceeies cegUeMeeR peeTve heenCÙeeÛeer
ØeJe=efòe pej vemes} lej peW ef}efn}W ies}W, ceeb[}s leWÛe KejW ceevetve lemeWÛe Deehe}Wner cele
yeveCÙeeÛee ogOe&j Øemebie Dees{Jelees. Deepekeâe}ÛÙee yeNÙeeÛe }sKekeâebÛÙee ceneYeejleefJe<eÙekeâ
}sKeveecegUW meeceevÙeeÛeWÛe keâeÙe heCe vÙeeÙeeOeerMeeÛÙee heoeJe¤ve keâece keâjCeeNÙee
megefMeef#eleebÛesefn Dehemecepe keâmeW Pee}s}s Demeleele leW ceer DevegYeefJe}W Deens. Ùeemee"eR
cegUeMeeR peeTve heenCÙeeÛeer ØeJe=efòe efpe%eemetceOÙeW Deme}er heeefnpes.
efpeJneàÙeeÛeer ceb[Uer Yesš}er keâer lÙeebÛÙeeMeer ÛeÛee& keâjCeW ns Ie[leWÛe heCe lÙeeÛeW
mJe¤he Jele&ceevehe$eeR vemeeJeW. meceesjÛÙeeÛeer mlegefle DeeefCe DevegheefmLeleeÛeer eEveoe nW
iehheeiees°eRletve nesTb veÙes. ceeCemeeveW yees}eJeW heCe lÙeeÛee mebyebOe heg®<eeLee&Meer DemeeJee.
ceie lÙeeble DeLe&-keâeceebÛeer, MeeŒeerÙe ÛeÛee& Dee}er lejer Ûee}s}. JeelmeeÙeveemeejKÙee
$e+<eerveeR keâeceMeeŒe ef}efn}W Deens DeeefCe lees DeYÙeemeeÛee efJe<eÙe Deens. Ùee MeeŒeeÛÙee
DeYÙeemeeveW efpeleWefõÙelJe Øeehle nesleW DemeW JeelmeeÙeve $e+ef<e cnCeleele. keâesCelÙener
efJe<eÙeeÛeW efJeJesÛeve pesJne MeeŒeheeleUerJej nesleW lesJneb leW cet}ieeceer "jleW. ØeieleerÛee
162 ceveesyeesOe
Skeâ cenòJeeÛee šhhee cnCetve GheÙeesieer he[leW. ceeCemeeveW Demee megKemebJeeo keâjeJee.
DeeheCe Deehe}e JesU keâesCelÙee leNnsÛÙee iehheeiees°eRle Iee}efJelees ÙeeÛee efJeÛeej
ceeCemeebveeR, meceLeeËveeR meebefiele}suÙee Ùee melheg®<e }#eCeebÛÙee ceeOÙeceebletve kesâ}e
heeefnpes.
meoe Deepe&Jeer ØeerÙe pees meJe& }eskeâeR ~
meoe meJe&oe melÙeJeeoer efJeJeskeâer ~~
ve yees}s keâoe efceLÙe JeeÛee ef$eJeeÛee ~
peieeR OevÙe lees oeme meJeexòeceeÛee ~~53~~
DeeheCe ceje"er Yee<eWle meeceevÙele: Deepe&Jeer MeyoeÛee DeLe& iees[ yees}Ceeje,
veceüheCeW yees}Ceeje, Demee keâjlees. cegUeble Deepe&Je ne Meyo $e+peg cnCepes mejU Ùee
MeyoeJe¤ve Dee}e Deens. lesJneb Deepe&Je cnCepes mejUheCee. lÙeeÛÙeeJe¤ve Deepe&Jeer
ne ceje"er Meyo yeve}e. Deepe&Jeer yees}CeW ns }eUIeesšsheCeeÛeW yees}CeW veJns. meYeWleer}
ceevehe$eeÛÙee JesUÛes, Jee{efoJemeeÛÙee JesUÛes, Jee melkeâejmeceejbYeeÛÙee JesUÛeW nW
yees}CeW veJns. leeR yees}Ceer leeW[osKe}er, leeW[hetpesheCeeÛeer, oebefYekeâ DeMeeR Demeleele.
pÙee}e ceeIeejer efMeJÙee efouÙee peeleele lÙeeÛÙeeÛe DeesJÙee JÙeemeheer"eJej ieeefÙeuÙee
peeleele. mejU yees}CeW nW meewpevÙeeÛeW Je efMe°eÛeejeÛeW Demetb MekeâleW. hejbleg leer oervelee,
Keesšer veceülee, }eÛeejer cnCepes Deepe&Je veJns. heg{ÛÙee oesve DeesUeRleer} DeeMeÙe
}#eeble Iesle}e cnCepes meceLeeËvee Deepe&Je MeyoeveW keâeÙe DeefYeØesle Deens leW keâUleW.
G}š efoMesves heenleeb Deepe&Je cnCepes mejUheCee heCe mejUheCee cnCepes HeâškeâUheCee
Jee legme[sheCeeefn veJns. JeeF&še}e JeeF&š cnCeleebvee DeheMeyo Jeehej}sÛe heeefnpesle
DemeW veeneR. mhe° mejU yees}CeW ns efMe°eÛeej mebYeeUtveefn keâjleeb Ùesles DeeefCe leWÛe
meceLeeËvee DeefYeØesle DemeuÙeeves DeeheuÙee Deepe&Jeer yees}CÙeeveW }eskeâebceOÙeW lees efØeÙe
Demelees Demes jeceoeme cnCeleele.
melheg®<eeefJe<eÙeeRÛeer meceLeeËÛeer ner Dehes#ee efkeâlehele Heâ}õthe Pee}er Demes} Jee
nesF&} nW meebieCeW keâ"erCe Deens. `DeefØeÙemÙe Ûe heLÙemÙe Jekeälee ßeeslee Ûe og}&Ye:’
DeMeerÛe efmLeefle meeceevÙele: meceepeeble heeneJeÙeeme efceUles. keâejCe peW peW heLÙeeÛeW Deens
leW leW yengOee DeefØeÙeÛe DemeleW. Deew<eOe DeeefCe ÛeJeer}e iees[ ner efmLeefle DeheJeeoelcekeâÛe.
De}erkeâ[s ieesàÙeebvee Je¤ve meeKejer heekeâ Ûe{Jeleele heCe yees}CÙeeÛÙee yeeyeleerle lemeW
keâ¤b DemeW cnš}W lej oebefYekeâlee Jee JebÛekeâlee ÙeebÛee DeJe}bye keâjeJee }eielees.
efvepekeâuÙeeCeeÛeer FÛÚe Demes} lej ceeCemeeveWÛe peW efnleeÛeW Deens, heLÙeeÛeW Deens, leW
iees[ ceevetve IesCÙeeme efMekeâ}W heeefnpes. Deeheefòe ÙesTve keâesmeUuÙeeJej ceie ceeCemeW
efJeJejCe 163
heLÙe mJeerkeâejleele. keâ[t ieesàÙeeefn ceie efve®heeÙeeveW efieUleele. heCe leW KejW ßesÙemkeâj
veJns. jesie nesTbÛe veÙes cnCetve Deenej efJenej efveÙebef$ele keâjCeW Ûeebie}W, heCe lÙeemee"eR
DeeJe[er efveJe[er vescemle keâjeJÙee }eieleele. DeeefCe leWÛe ceeCemee}e YeeJele veeneR Je
lÙeecegUWÛe mejU mhe°Jekeälee ceeCetme }eskeâefØeÙe nesCÙeeÛeer MekeäÙelee Heâej Lees[er.
cnCetve melheg®<eeÛÙee meboYeeËle mejUheCee nWÛe iecekeâ ceeve}W heeefnpes, }eskeâefØeÙelee nW
iecekeâ ceeveCeW ÙeesiÙe veeneR.
peeR ceeCemeW mJeYeeJele: meppeve Demeleer}, pÙeebÛee Denbkeâej G«e vemes}, pÙeebÛÙee
DeeÛeej-efJeÛeejebvee efJeJeskeâeÛeW DeefOe‰eve Demes} DeeefCe efveoeve OÙesÙeJeeo cnCetve lejer
pÙeebvee efnleeÛeer veerš keâuhevee Dee}s}er Demes}, leerÛe mebYeeefJele ceeCemeW mhe° mejU
Yee<eCeeJej Øesce keâ¤b Mekeâleer}. DeMeer ceeCemeW pesJneb meceepeeble yengmebKÙesveW Demeleer}
lesJnebÛe mebleebÛeW ceeie&oMe&ve ØelÙe#e heefjCeeceeÛÙee °erveW ÙeMemJeer nesTb Mekeâles.
kesâJeU DevegÙeeÙeebÛeer oešer nWÛe meblelJeeÛeW iecekeâ ceeve}W lej DeveeÛeeje}e
mhe°heCeW Gòespeve osCeejer DeeefCe cegkeälelesÛÙee YetefcekesâJej mJewj mJeeleb$ÙeeÛee hegjmkeâej
keâjCeejer JÙeefkeäle, YeieJeeved cnCetve efcejJeles, leerÛe DeeoMe& cnCeeJeer }eies}. heCe
lÙeekeâefjleebÛe ceie mJeleb$e ceveesyeesOe ef}efn}e heeefnpes, Je leWefn keâece Deveskeâ hegmlekeâebÛÙee
¤heeveW Ûee}tb Pee}s}W DeensÛe. DeeheuÙee YeejleerÙe hejbhejsÛee DeeefCe DeLee&leÛe legkeâejece-
jeceoemeeefo meble melheg®<eebÛee mJewjeÛeeje}e hetCe& efJejesOe Deens. lÙeebveeR mebÙeceeÛeW DeeefCe
meoeÛejCeeÛeWÛe leòJe%eeve Øeefleheeefo}W Deens DeeefCe Jemlegle: leWÛe meceepeeÛÙee efnleeÛeW
Deens. nW ve keâUCeW DeeefCe Deekeâ<e&keâ JÙeefkeälecelJee}e Je jmeeU Jekeäle=lJee}e ceesntve,
Yeüeble lelJe%eevee}e yeUer he[tve, JeneJele peeCeW nWÛe ceeCemeeÛeW ogozJe Deens. mebleebÛÙee
peerJeveebleer} mejUheCee cenòJeeÛee, }eskeâefØeÙelee cenòJeeÛeer veeneR DemeW cnCeleeW leW
Ùeemee"eRÛe.
ceeCemee}e mejU DeeefCe mhe°heCeeÛesÛe Deekeâ<e&Ce Jeeš}W heeefnpes. efJeÛeejer
ceeCemee}e leW DeeJe[leWefn DeeefCe cnCetveÛe legkeâesyeejeÙeebÛes DeYebie DeeojeveW, ØesceeveW
JeeÛe}s peeleele, ieeefÙe}s peeleele.
melheg®<e ne mejU Je=òeerÛee DemeuÙeeveW meoe meJe&oe melÙeJeeoer DemeCeW ne lÙeeÛee
mJeYeeJeÛe Deens. lÙeebletve efJeJeskeâ neefn lÙeeÛee cenòJeeÛee meodiegCe Deens DeeefCe
lÙeecegUW lÙeeÛeer yegefæ mecelees} jenles. leer Yejkeâšleefn veeneR DeeefCe Ye[keâleefn veeneR.
lÙeeÛeW yees}CeW Ùee efJeJeskeâeÛÙee ÛeeUCeeRletve ÛeeUtve Iesle}s}W DemeuÙeeveW leW ``mekeälegefceJe
efleleGvee hegvevlees Ùe$e Oeerje cevemee JeeÛece›eâlee~ De$ee meKeeÙe: meKÙeeefve peeveles
Ùeõw<ee }#ceeRefveefn leeefOe JeeefÛe~’ Ùee JesoJeÛevee}e Oe¤ve DemeleW DeeefCe lÙeecegUW
JejJej efomeeJeÙeeme leW keâmeWefn Jeeš}W lejer MesJešeR cew$eerÛÙee DeeefCe efnleeÛÙee keâmeesšer}e
164 ceveesyeesOe
GlejCeejsÛe Demeles. ÙeeÛeW keâejCe leW keâOeeRefn DemelÙe vemeleW. efceLÙee yees}CeW mebleebÛÙee
yeeyeleeRle keâOeeR Ie[le veeneR. keâejCe DeelÙebeflekeâ efnle nerÛe melÙelJeeÛeer JÙeeJeneefjkeâ
keâmeesšer Deens. DeeefCe cnCetve meble peW yees}leer} leW ef$eJeej melÙeÛe Demeles. hetCe&
efve:mJeeLeea DeeefCe `meJe&Yetleefnles jle' Demes DemeuÙeeveW efceLÙelJeeÛee mheMe& lÙeebÛÙee
JeeCeer}e keâOeeR nesle veeneR. DemeW meoe meJe&oe melÙeJeeoer Deme}s}s }eskeâÛe hejcesÕejeÛes
ßes‰ Yekeäle nesle. DeeefCe lesÛe OevÙe nesle.
meoe mesefJe DeejCÙe lee¤CÙekeâeUeR ~
efceUsvee keâoe keâuhevesÛesefve cesUeR ~~
ÛeUsvee ceveeR efve§eÙees Â{ pÙeeÛÙee ~
peieeR OevÙe lees oeme meJeexòeceeÛee ~~54~~
ceeieW 44 JÙee M}eskeâeble meceLeeËveeR megKe heeefnpes Demes} lej DejCÙeeble peeJeW
DemeW meebefiele}W Deens. lÙeeJe¤ve meceLeeËvee keâesCelÙee leNnsÛÙee megKeeÛeer Dehes#ee Deens
leW mhe° nesleW. DejCÙeeble efceUCeejW megKe nW Jew<eefÙekeâ megKe veeneR. DeLeeËleÛe FbefõÙeebÛÙee
Éeje lÙeeÛeer Øeeefhle nesCeej veeneR. jbies} efJe}emeer peerJevee}e ÛešeJe}suÙee ceeCemee}e
DejCÙeebleer} megKeeÛeer keâuhevee ÙesCeej veeneR. lesLeW megKemeesÙeer veeneRle. KeeCÙeeefheCÙeeÛeer
nJeer leMeer JÙeJemLee nesCeej veeneR. JeeleeJejCeeÛee YejJebmee veener. Leb[er, Tve, Jeeje,
heeTme Ùeebvee kesâJneb leeW[ ÅeeJes }eies} ÙeeÛee vesce veener. lÙeeÛÙee ØeeflekeâejeÛeW meeOeveefn
Ghe}yOe veeneR. Mejerj keâ°e}e kebâšeUtve Ûee}le veener. pesJeCÙee-PeesheCÙeeÛeer JesU
meebYeeUleeb Ùesle veener. Demee meJe& veVeeÛee hee{e DejCÙeeble Demelees. lesJneb DejCÙeebleer}
megKe nW kesâJeU MejerjeÛÙee heeleUerJejÛeW megKe veeneR ner iees° efveef§eleÛe Deens. leW megKe
MejerjeÛÙee heeleUerhes#eeb JejÛÙee heeleUerJej YeesieeJeÙeeÛeW megKe Deens. }ewefkeâkeâeble, mebmeejeble
JeeJejle Demeleebvee MejerjeÛes ÛeeWÛe}s hegjJe}s peeleele. heCe ceveeefJe®æ Ie[CeeNÙee
iees°er heoeWheoeR Ie[le Demeleele Je lÙeecegUW SjJeer yeens¤ve megKeer JeešCeejs peerJeveefn
Deebletve Jewleeie}s}W Demeles. meJe& veelesmebyebOe, meJe& mvesnmebyebOe ns MesJešer mJeeLee&Meer
keWâefõle DemeuÙeeveW meewpevÙe, mecebpemeheCee, DeewoeÙe& Ùee iees°eRÛee DeYeeJe lesLeW JeejbJeej
peeCeJelees. peje Kees} peeTve heeefn}W lej efveef§eleheCeW lees ØelÙeÙeeme Ùeslees. DeeefCe ceie
MejerjeÛÙee heeleUerJej efceUle Deme}s}W megKeefn megKe Deens DemeW cevemJeer ceeCemee}e
keâOeer Jeešle veener. megKeeÛÙee mebyebOeer lÙeeÛeer OeejCee Ûegkeâ}er Deens DemeW lÙeeÛÙee
}#eeble ÙesleW DeeefCe ceie meceLeeËmeejKes meble meeOekeâeÛÙee Ùee efJeefMe° DeJemLesÛee efJeÛeej
keâ¤ve lÙee}e ``megKee}eefie DeejCÙe mesJeerle peeJeW'' Demee DeeosMe osleele.
``efJeefJekeäleosMemesefJelJeb Dejeflepe&vemebmeefo'' (Ye. 13~10) ns peW ieerlesveW meebefiele}s}W
efJeJejCe 165
%eeve}#eCe, lÙeeÛeWefn leelheÙe& nWÛe Deens. ØeebheefÛekeâ DeeIeeleeveW Jewleeie}suÙee ceeCemee}e
leW keâOeeR keâOeeR hešleWeEn. heCe yengOee lesJneb Heâej GMeerj Pee}s}e Demelees. ``DeÁb
ieef}leb heef}leb cegb[b'' DeMeer oerve DeJemLee Øeehle PeeuÙeeveblej ceie DejCÙeeble ies}e
lej lÙeeÛee keâebneR GheÙeesie neslees DemeW veeneR. Skeâ lej LekeâuÙee YeeieuÙee Mejerje}e
jeveeJeveeble jenCÙeecegUW GlheVe nesCeejs Deveskeâ ØekeâejÛes keâ° cegUeRÛe meesmele veeneRle
DeeefCe lÙee keâ°ebcegUW GlheVe nesCeejer Meejerefjkeâ JÙeLee menve keâjCÙeeÛeer Mekeäleerefn
hetJeeAÛÙee mebJeÙeeRcegUW Je Heâej Pee}suÙee JeÙeecegUW Gj}s}er vemeles. DeeefCe lÙeecegUW
``megKee}eefie DeejCÙe mesJeerle peeJeW'' nW efJeOeeveÛe DemelÙe Jeeštb }eieleW. Ùeemee"eR
meceLe& DejCÙeeble peeCÙeeÛes JeÙe keâesCeles lÙeeÛee DeeoMe& Ùee M}eskeâeceOeW meebiele Deensle.
nW peW DejCÙeeble peeCeW Deens, leW keâebneR efvemeie&meeQoÙe& heenCÙeemee"eR veJns eEkeâJee
ce=ieÙesmee"eRefn veJns. lej heejceee|Lekeâ meeOevesÛee lees Skeâ Yeeie Deens, efJeJeskeâ MekeäleeRJejÛeer
o[heCeW Je DeeJejCeW peeTve met#ce efJeÛeejebvee Jee eEÛelevee}e JeeJe efceUeJee, ceveeÛeer
Skeâe«elee JneJeer, meoeÛeej Jee{eJee, mebÙece meeOeeJee, }esYe keâceer JneJee, DeeheuÙee}e
nJÙee nJÙee JeešCeeNÙee megKeeÛÙee iees°er vewmee|iekeâ DeeJeMÙekeâlesÛÙee heeleUerJej GlejeJÙee,
MejerjeÛee meesefMekeâheCee Jee{eJee, OÙeeveeÛeer mebJeÙe }eieeJeer, keâesCeer meneÙÙeeme ÙesCÙeeÛeer
MekeäÙelee vemeuÙeeveW mJeeJe}byeve menpe Ie[eJeW, Je=efòe efveYe&Ùe JneJeer FlÙeeefo GösMe
DejCÙeeble peeCÙeeÛÙee ceeieW Demeleele. DeeefCe nW meJe& meeOeeJeÙeeÛeW lej Mejerj Ûeebie}W
keâeÙe&#ece DemeeJeW }eieles DeeefCe cnCetve meceLe& le®CeheCeebleÛe DejCÙeeble peeCeW Ûeebie}W
DemeW meebieleele. ØehebÛeekeâefjleeb FbefõÙeebÛeer keâeÙe&#ecelee DemeeJeer }eieles nW meieàÙeebveeÛe
hešleW heCe hejceeLe& meeOevesmee"eR lÙeentveefn DeefOekeâ keâeÙe&#ece MejerjeÛeer DeeJeMÙekeâlee
Deens nW cee$e menmee }#eeble Iesle}W peele veeneR. cevee}e JeUCe }eieCÙeeÛÙee DeeOeeR
Mejerje}e JeUCe }eieeJeW }eieleW. ceveeÛes efJe<eÙe megšeJeW DemeW Jeešle Demes} lej
DeeOeeR MejerjeÛes efJe<eÙe mees[eJess }eieleele Jee mebÙeceeveW IÙeeJes }eieleele DeeefCe ner
MekeäÙelee le®CeheCeeRÛe DeefOekeâ Demeles. Heâej ØeeÛeervekeâeUeR yeÇÿeÛeÙee&ßece, keâ"eWj
JeÇleefveÙeceebveeR Ùegkeäle Deme}suÙee DeJemLeWle, keâše#eeveW heeU}e peele neslee DeeefCe
lÙeecegUW JeeOe&keäÙe DeeuÙeeveblej ie=nmLeeßeceeveblej Iesle}s}e JeeveØemLeefn megKeeJen Demes.
JeCee&ßeceJÙeJemLee efJeefÛÚVe Pee}suÙee Ùee keâeUeble leW MekeäÙe veeneR. DeeefCe cnCetve meJe&
ØekeâejÛÙee meeOeveebÛeer pees[ le®CeheCeebleÛe efceUJetve "sJeeJeer }eieles. cegUeRÛe ve
keâjCÙeehes#eeb GefMeje keâjCeWefn Ûeebie}W DemeW cnCeleele. heCe lees DeeoMe& nesT Mekeâle
veeneR. ``JeeOe&keäÙes leerLe&Ùee$eeb keâleg&efceÛÚefvle cet{e:'' Ùee megYeeef<eleeble Skeâ yeejerkeâ M}s<e
Deens lees }#eeble Iesle}e heeefnpes. ``JeeOe&keäÙes leerLe&Ùee$eeb kegâJe&efvle cet{e:'' DemeW megYeeef<elekeâej
cnCele veeneR. `keâlegË FÛÚefvle' DemeW cnCelees ÙeeÛee DeLe& hetJeeA nesTb MekeâuÙee
166 ceveesyeesOe
vemeleer}, kesâuÙee vemeleer} lej cneleejheCeeR leerLe&Ùee$ee keâ¤bÛe veÙes DemeW veeneR. heCe
lee®CÙe DeeefCe mebefOe Demeleebvee, keâ¤b cneleejheCeeR leerLe&Ùee$ee, DemeW cnCetve kesâJeU
efJe}emeeble peerJeve Iee}efJeCeeNÙee le®Ceebvee ÙesLeW cet{ cnš}W Deens. yeeÙekeâeceg}ebvee
Iejeble vekeâesmee PeeuÙeeveblej eEkeâJee ogyeàÙee FbefõÙeebveeR Deeleeb megKeW Yeesielee Ùesle veeneRle
DeMeer DeJemLee Øeehle PeeuÙeeveblej ceie osJeOecee&}e }eieCÙeeÛee efJeÛeej kesâ}e peelees.
mesJeeefveJe=òe PeeuÙeeveblejÛe `%eevesÕejer, ner keâeÙe Yeeveie[ Deens heentb Ùee', cnCelees.
lÙeeÛÙee heojeble hejceeLe& efkeâleermee he[Ceej? FbefõÙeebveeR efceUCeejeR megKeW Øeehle keâ¤ve
IesCeW nW lemeW meesheW Deens. heCe efmLej yegefæ, Meeble Je=efòe, ØemeVelee, efve®heeefOekeâ Demee
Deevebo efceUefJeCeW, nW keâener lemeW meesheW veeneR. Ùeemee"eR Heâej ØeÙelve keâjeJes }eieleele.
Heâej keâ° IÙeeJes }eieleele. yejeÛe JesU ÅeeJee }eielees. meelelÙe efškeâJeeJeW }eieles
DeeefCe Ùeebleer} JesUsJÙeefleefjkeäle keâesCeleerefn iees° cneleejheCeeR efceUCeejer veeneR. lÙee
JeÙeeble efceUe}s}e efjkeâecee JesUefn hetJeea mebJeÙe vemeuÙeecegUW keâejCeer }eJeleeb Ùesle
veeneR Je ceie lees KeeÙe}e G"lees. peerJeve Yekeâeme, oerve DeeefCe og:Keer nesleW. Ùeemee"er
meeOeves}e }eieeJeÙeeÛeW leW le®CeheCeebleÛe }eie}s heeefnpes. ogozJeeveW lÙeeJesUeR leW megÛele
veeneR, megÛeefJe}W lejer keâUle veener, keâU}s lejer JeUle veener. DeeefCe ceie GMeerje,
JneJee lemee GheÙeesie nesle veeneR. peeR ceeCemeW mebleheoe}e heeWÛe}eR DemeW DeeheCe
heenleeW, lÙeebveeR heg<keâU JesUeb DeieoeR yee}JeÙe7ebleÛe eEkeâJee lee®CÙe yenje}e Dee}s}W
DemeleebveeÛe meeOevee kesâ}er Deens DemeW efomeles. pevcepevce pesLeW hegjs he[le veeneRle DemeW
MeeŒe meebieleW, lesLeW jesie«emle DeMee Lekeâ}suÙee MejerjeÛÙee heebÛe-one Je<eeËveeR keâeÙe
nesCeej? cnCetve meceLe& mJele:ÛÙee DevegYeJeeveW meebieleele–le®CeheCeebleÛe DejCÙeeble
peeCeW Ûeebie}W keâejCe lÙeecegUWÛe OevÙelee Øeehle nesTb Mekeâles.
FLeW DejCÙe Skeâ Ghe}#eCe Deens. Skeâevleeme ve kebâšeUCeW nW cegKÙe Je lÙeemee"eR
SkeâevleeÛeer mebJeÙe DemeCeW Je DeeJe[ efvecee&Ce nesCeW nW meeOeve. lÙee°erveW ne ÛejCe
Heâej cenòJeeÛee Deens.
DeeheuÙee mebmke=âleerveW 100 Je<eeËÛeW hetCee&Ùeg<Ùe ceeve}s}W Deens. leW efceUeJeW cnCetve
ØeeLe&vee kesâ}er Deens. nW peerJeve keâCnle, kegâLele mJele:}e kebâšeUe Ùesle Je Flejebvee
kebâšeUe DeeCeerle peieCÙeeÛeW vemetve leW Â{ MejerjeÛeW, keâeÙe&#ece MejerjeÛeW ceeefiele}W
Deens. heCe Ùee oerIee&Ùeg<ÙeeÛee GheÙeesie megKeefJe}emeemee"eR vemetve osJeeÛÙee mesJesmee"eR
Deens. nerefn peeCeerJe DeeheuÙee mebmke=âleerveW "sJe}er Deens. lemeWÛe peerJeveeÛee YejbJemee
veeneR, DeMeer ÛesleeJeCeer osTve ``keâewceejDeeÛejsled Øee%e: Oecee&ved YeeieJeleeefven~'' Demee
DeeosMeefn efo}e Deens. oerIe&met$eerheCee keâeceeÛee veeneR nW lej meJeeËveeÛe hešleW cnCetve
meceLe& meebieleele keâeR DejCÙeJeeme lee®CÙeebleÛe meeOe}e heeefnpes.
efJeJejCe 167
Mejerj Lekeâ}W cnCepes ÙesCeejer efveJe=efòe Heâej kesâJe}JeeCeer efveJe=efòe Deens. ceveeÛee
ceesn megšle veeneR DeeefCe Mejerj ne}tb Mekeâle veeneR. ner efmLeefle Heâej JeeF&š. KejW
cnCepes Mejerj Ûeebie}W meceLe& Deens heCe cevee}eÛe ceesn vemeuÙeecegUW ceeCetme Meeble
jenlees. DeLee&led ØemeVeefn jenlees. nW keâmeW meeOeeJeW Ùeemee"eR heg{ÛÙee oesve DeesUer meceLe&
meebieleele, ``efceUsvee keâoe keâuhevesÛesefve cesUeR~'’
DeeheCe peer megKeog:KeW Yeesielees lÙee oesvnerleefn ØelÙe#e DevegYeJeeÛeW ØeceeCe Heâej
Lees[W Demeles. lÙeebleer} keâuhevesÛee JeešeÛe Heâej cees"e Demelees. ceveg<ÙeeÛeW nW JewefMe<šŸeÛe
Deens. heCe lÙeeJejer} lÙeeÛeW efveÙeb$eCe megš}W lej og:Ke DeeefCe DemJeemLÙe ÙeebefMeJeeÙe
heojeble keâebneR he[le veeneR. cnCetve ceeCemeeveW megKeog:KeW neR pesJe{Ÿeeme lesJe{eR
"sJeeJeeRle. lÙeeble DeeheuÙee keâuhevesÛeer Yej Iee}t veÙes. JÙeJenejeble DeMee ceveg<Ùee}e
legme[e, Dejefmekeâ FlÙeeefo ceeve}W peeles heCe Demee ceveg<Ùe efvejme vemelees. lÙee}e
keâMeeÛee Je keâesCeeÛeeefn efleškeâeje Demele veeneR. lees Deef}hle, KeNÙee DeLee&veW Goemeerve
Demelees. cnCetve keâesCelÙeeefn ØekeâejÛee ieeWOeU lÙeeÛÙee ceveeble keâOeeR efvecee&Ce nesle
veeneR. ceeveeheceeveeÛÙee, eEveoemlegleerÛÙee, ÙeMeeheÙeMeeÛÙee, Denbkeâejer DeefleMeÙeeskeäleerveW
lÙeeÛÙee ceveeÛeW mJeemLÙe keâOeeR {Ule veeneR. lÙeeÛÙee MejerjeÛÙee Jesoveeefn keâebneR
DemeuÙeeÛe lej lÙee MejerjeÛÙeeÛe heeleUerJej jenleele. meeceevÙe ceeCemeeÛeW DemeW nesle
veeneR. lÙeeÛeW keâebneR ogKe}W-Keghe}W eEkeâJee ceveeÛÙee heeleUerJej keâebneR efyeIe[}W keâeR
lÙeeÛÙee meJe& ef›eâÙee ¢ee DemJeemLÙeeveW efJeke=âle nesTve peeleele. ieg[Ies ogKele Demeleebvee
Ûee}leeb ÙesCeej veeneR nW "erkeâ, JeeÛeJele veeneR DemeW cnCeCÙeeÛee Øemebie keâeb ÙeeJee?
KejesKejerÛe keâuhevesvebs DeeheCe DeefOekeâ og:Keer nesleeW. meble keâMeeMeerÛe efÛekeâš}e
vemeuÙeeveW lees megKeog:KeeÛeW ceespeceeheefn Deef}hlelesveW keâ¤b Mekeâlees DeeefCe keâuheveebÛÙee
hemeeNÙeeble lees keâOeeR iegblele veeneR.
ner iees° melheg®<ee}e meeOetb Mekeâles ÙeeÛeW keâejCe nW keâeR lees DeeheuÙee efve§eÙeeJej
vesnceeR efmLej Demelees. lÙeeÛeW OÙesÙe, lÙeeÛÙee OeejCee, lÙeeÛÙee ßeæe, lÙeeÛee efJeÕeeme
ns Â{ Demeleele. DeeefCe lÙeecegUW lÙeeÛÙee cevee}e keâOeeR ÛebÛe}lee Ùesle veeneR. keâeÙe
keâjeJeÙeeÛeW Deens, keâeÙe meeOeeJeÙeeÛeW Deens nW lÙeeÛeW efveef§ele "j}s}W DemeleW. MeeŒeeÛÙee,
mebleebÛÙee JeÛeveebJej lÙeeÛeer Â{ ßeæe Demeles DeeefCe Ùee efJeÕeemeeÛÙee yeUeJej lÙeeÛeW
ceeie&›eâceCe meelelÙeeveW nesle jenles DeeefCe ceie OÙesÙeefmeæerceOÙeW pees keâebneR efJe}bye
Demelees lees Deme}eÛe lej Heâkeäle keâeUeÛee Demelees. OÙesÙeefmeefæ ogjeJeles leer efve§eÙeeÛÙee
efMeefLe}lesveW. Dees}W MesCe hesšleÛe veeneR. Dees}W }eketâ[ Oegcemele jenleW heCe keâehetj
Ûeškeâved hesšlees. efve§eÙeer ceeCemeeÛÙee ceveeÛeW lemeWÛe nesles. meeceevÙeebÛeer efmLeefle ÙeeÛÙee
G}š Deens. ÛeebieuÙee meeOevesveW megæeb leer hesšle veeneRle. Heâej lej Oegcemele jenleele;
168 ceveesyeesOe
DeeefCe ceie lees Oetj Deme¢e nesTve ``veeneR lejer megKeer DemeeJeW mebmeejeR~ Heâefpeleer eflemejer
keâ¤b veÙes~'' DemeW cnCeCÙeeÛee Øemebie Dees{Jelees.
Â{efve§eÙeer ceeCemeeJej mebkeâšW ÙesleÛe veeneRle, og:Ke keâeWmeUleÛe veeneR DemeW nesle
veeneR. lees DeeheuÙee OÙesÙeeheemetve ÛÙegle nesle veeneR SJe{WÛe. ``Hegâšes nW cemlekeâ legšes nW
Mejerj~ veeceeÛee iepej mees[tb veÙes~'' DeMeer lÙeeÛeer OeejCee Demeles. DeeefCe DeMeer
pÙeeÛeer OeejCee Demeles lees mebleheoeJej lJeefjle Ûe{lees DeeefCe OevÙe neslees.
vemes ceevemeeR ve° DeeMee ogjeMee ~
Jemes Deblejer Øesce heeMee efheheeMee ~~
$e+Ceer osJe ne YeefkeäleYeeJeW peÙeeÛee ~
peieeR OevÙe lees oeme meJeexòeceeÛee ~~55~~
hejcesÕejeÛee pees ßes‰ Yekeäle Deens lÙeeÛÙee Deble:keâjCeeble ceeCemeeÛÙee peerJeveebleer}
megKemJeemLÙe ve° keâjCeejer og° DeeMee vemeleW. lÙee}e Oeve, OeevÙe, SsÕeÙe&, mebheefòe
ÙeebÛeer Deemeefkeäle vemeles. Œeerheg$eeoeRÛee ceesn vemelees. ØehebÛeebleer} DeehlemJekeâerÙe, yeeÙekeâe-
ceg}W ÙeebÛee DeeefCe ÙeeÛee mebyebOe ne peCegb Pee[eKee}eR meeJe}eRle yeme}suÙee iegjebefJe<eÙeeR
Pee[e}e pemeW Jeešs} lemee Demelees DemeW JeCe&ve ßeer%eevesÕejcenejepeebveeR kesâ}W Deens.
meòee-keâerleeaÛeer }e}mee ÙeeveW ceer ceer cnCeCeeNÙeebÛeWefn peerJeve JÙeehe}s}W DemeleW.
mebleebvee lÙeeefJe<eÙeeRÛee }esYe lej Ûegketâveefn Jeešle veener. meJe&meeceevÙe ceeCemeW pÙeeyeeyeleeRle
DeefleMeÙe meeJeOe, o#e, peeie¤keâ Demeleele lÙee meJe& }ewefkeâkeâ efJe<eÙeebceOÙeW meblee}e
keâebneR jme vemelees. ``ÙemÙeeb pee«eefle Yetleeefve mee efveMee heMÙelees cegves:~~'' (Ye. 2~69)
DemeW ieerleWle cnš}W Deens leW Ùeemee"eRÛe. Ùee meieàÙee iees°er peCet lÙeeveW ØeejyOeeJej
mees[}suÙee Demeleele. heCe ÙeeÛee DeLe& lees keâesj[e, ¤#e Demelees Demee cee$e veeneR.
efvemeiee&Ûee Demee efveÙece Deens keâeR kegâ"W heeskeâUer jentb Mekeâle veeneR. YekeäleeÛeW Deble:keâjCeefn
DemeW heeskeâU, keâesj[W jentb Mekeâle veeneR. lÙee}eefn leneve Demeles leer YeieJebleeÛÙee
ØesceeÛeer. ØesceeÛÙee yebOeveebveer osJee}e yeebOeeJeW eEkeâJee DeeheCe lÙeeÛÙeeMeer yeebOe}W peeJeW
nerÛe Skeâ DeefleMeÙe Glkeâš FÛÚe YekeäleeÛÙee Deble:keâjCeeble Demeles. Yeefkeäle DeeefCe
Øesce meceeveeLe&keâ Deensle. DeefleMeÙe Glkeâš DeMee Øescee}eÛe Yeefkeäle cnš}W peeles. nW
Øesce osJeekeâ[tve keâebneR ceeiele veeneR. lÙeeÛeer DeefYe}e<ee SkeâÛe ``meoe ceePes [esUe
pe[es legPeer cete|le~'' eEkeâJee ``Ssmes keâjer efJe"eyeeF& legPes heeÙe ceePes [esF&~~'' YeieJebleeÛeW
mcejCe nesleebÛe Jee lÙeeÛeW veece GÛÛeejleebÛe kebâ" ieeEnJe¤ve ÙeeJee, ves$eebletve Deßet
DeesIeUeJes, DebieeJej jesceebÛe oešeJesle, DeMee GlkeâšlesÛee DevegYeJe efceUeJee SJe{erÛe
lÙeeÛeer FÛÚe Demeles. Ùee YeefkeälemegKeemee"er ceie Yekeäle cees#ee}eefn legÛÚ }sKelees,
efJeJejCe 169
DeÉwlee}eefn ¤#e ceevelees. meceLeeËveeR efheheemee, leneve Demee pees Meyo Jeehej}e Deens
lees Ùee GlkeâšlesÛÙee Øeleerkeâemee"eR. ceeCemeeÛÙee Deble:keâjCeeceOÙeW DeMee Deekeâeb#ee
GlkeâšlesveW jneJÙee nW KejW heCe lÙee ØehebÛeebleer} SsÕeÙee&mebyebOeeR vemeeJÙee lej hejceeLee&mee"eR
DemeeJÙee, DeeOÙeeeflcekeâ GVeleermee"eR DemeeJÙee.
keâebneRlejer efceUefJeCÙeeÛeer FÛÚe ner kesâJeU FÛÚe cnCetve leepÙe eEkeâJee JeeF&š
veeneR. efleÛee efJeefveÙeesie kegâCeer, kegâ"W, keâMeekeâefjleeb keâjeJee SJe{eÛe ØeMve Deens.
%eevesÕej-legkeâejeceeefo meble cnCeleele legceÛeer meJe& cenòJeekeâeb#ee, Oe[he[, ØeÙelve,
DeeMee, FÛÚe Ùee hejceeLe&Øeehleermee"eR Demetb osle. DeecneR lÙeebÛeW Sskeâle veeneR. Deecneb}e
ceekeäme& DeeefCe øeâe@F&[ ceeie&oMe&keâ cnCetve ceevÙe Deensle. lÙeebÛes efJeÛeej 50-75
Je<eeËleÛe G}šs hee}šs Pee}s. ØelÙe#e øeâe@F[ÛÙee efMe<ÙeeveWÛe lÙeeÛÙee Deeflejskeâer celeeÛeW
Keb[ve kesâ}W. jefMeÙeevesÛe ceekeäme& iegb[eUtve "sJe}e. mebleebveeR ØemLeeefhele kesâ}s}W leòJe%eeve
Gheefve<eoebleer} ØeeÛeerve $e+<eeRheemetve les jceCecen<eeAheÙeËle DeJÙeenleheCeW efšketâve jeefn}W
Deens. keâejCe leW leòJe%eeve mJele: MeeÕele Deens, DeeefCe MeeÕele Deevebo Øeehle keâ¤ve
osCeejW Deens. cnCetveÛe leW mJeerkeâej}W heeefnpes.
YekeäleeÛÙee Deble:keâjCeebleer} F&ÕejeefJe<eÙeerÛeW Øesce FlekeWâ Glkeâš DemeleW keâeR lÙeeÛÙee
lÙee YeefkeäleYeeJeeveW F&Õej lÙeeÛee $e+Ceer neslees. peCetb YekeäleeÛeWÛe Ghekeâej F&ÕejeÛÙee ceeLÙeeJej
Ûe{leele DeeefCe lÙeeletve GlejeF& nesCÙeemee"eR ceie osJeÛe Yekeäleemee"eR Jeešs} les keâjeJeÙeeme
leÙeej Demelees. YeieJebleebveeR Depeg&veeÛes Iees[W Oegle}s. Oece&jepeeÛÙee Ùe%eeble G°eR keâe{}er.
peveyeeF&ÛeW oUCe oU}W FlÙeeefo FlÙeeefo keâLee lÙee°erveW Øeefmeæ Deensle.
Ùee $e+Ceer kesâ}suÙee osJee}e ceie Yekeäle, SKeeÅee meeJekeâejeveW DeeheuÙee kegâUe}e
ošeJeeJeW lemeWefn ošeJet Mekeâlees DeeefCe F&Õeje}e lesÛe iees[ JeešleW. GoieÙeveeÛeeÙeeËveer
peieVeeLee}e DemeW jeieeJetve efJeÛeejuÙeeÛeW Øeefmeæ Deens. veeceosJeemeejKes }ef[JeeU
Yekeäleefn osJeeÛeer Kej[ keâe{leevee efomeleele. Ùee keâLee vegmelÙee Sskeâleeveeefn Deble:keâjCe
GÛebyeUtve Ùesles DeMeer YeeJeeslkeâšlee lÙeeble Deens. hejcesÕej Demee pÙeebÛee $e+Ceer neslees
les meJeexòeceeÛeW oeme KejesKejeRÛe OevÙe nesle.
efoveeÛee oÙeeUg ceveeÛee ceJeeUg ~
mvesneUg ke=âheeUg peveeR oeme heeUg ~~
leÙee Deblejer ›eâesOe mebleehe kewâÛee ~
peieeR OevÙe lees oeme meJeexòeceeÛee ~~56~~
Yekeäle ne JÙeJenejele keâmee Demelees leW meceLe& Ùee M}eskeâeble meebiele Deensle. meble,
hejcesÕejeÛes Yekeäle, melheg®<e nW oervepeveebefJe<eÙeeR oÙee yeeUieCeejs Demeleele. jbpeuÙee
170 ceveesyeesOe
ieebpeuÙee peveeefJe<eÙeer lÙeebÛes Deble:keâjCe oÙesveW Yej}W}W DemeleW. DeeF&ÛÙee Deble:keâjCeele
DeeheuÙee yee}keâeefJe<eÙeeR peeR ceeÙee DemeleW, keâesce}lee DemeleW, leerÛe mebleebÛÙee Deble:keâjCeeble
Yetlecee$eeefJe<eÙeer Demeles. De%eevehebkeâeble ®le}s}W }eskeâ mebleebvee yeIeJele veeneRle. lÙeebÛÙee
Deble:keâjCeeleer} efve<keâece mvesn lÙeebvee mJemLe yemet osle veeneR. og:efKeleebvee, ceesn«emleebvee
heentve lÙeebÛeW ceve keâveJeàÙeeveW Ye¤ve ÙesleW. ceveg<Ùecee$eeÛeW hee}ve keâjCÙeemee"eR
Jewkegbâ"megKeeÛee lÙeeie keâ¤ve meble DeJeleerCe& nesle Demeleele. heefleleeefJe<eÙeeR lÙeebÛÙee
Deble:keâjCeeble keâOeeRefn Ûeer[, És<e Jee eflejmkeâejeÛeer YeeJevee peeie=le nesle veeneR. keâesCeer
keâmeeefn Jeeie}e lejer lÙeebÛÙee ceveeÛee keâOeeR peUHeâUeš nesle veeneR. G}š Deheej
keâ®CesveW lÙeebÛes Deble:keâjCe Ye¤ve ÙesleW. ve SskeâCeeNÙee Gce&šeefJe<eÙeeRefn lÙeebvee kesâJeU
keâeRJeÛe Jeešle DemeleW DemeW ieewjJeeveW cnCeeJeW }eieles. F&Õej peMeeMeer lemee Jeeielees,
meble keâesCeeMeerefn Deieoer veerÛe, og°, Gce&šeMeerefn, Deeheg}keâerveW, efpeJneàÙeeveW,
cew$eerÛÙee veelÙeeveWÛe JeeieCeej. cnCetve ieerlesveWefn YekeäleeÛÙee JeCe&veeble ``cew$e: keâ®Ce SJe
Ûe'' DeMeeR }#eCeW DeeJepet&ve meebefiele}s}eR Deensle. cnCetve lej meceepekeâuÙeeCeeÛeer
FÛÚe Deme}suÙee Leesj heg®<eebveeR ceeCemeeveW mebleebÛes heeÙe OejeJesle Demee DeeosMe efo}e
Deens. ``OejeJes leW heeÙe DeeOeeR DeeOeeR.''
Demee ne peieledkeâuÙeeCeemee"eR oÙee#eceeefo iegCeebveer mebheVe Deme}s}e meJeexòeceeÛee
oeme KejesKejeRÛe OevÙe nesÙe.
nW OevÙe-oMekeâ Ùee 56 JÙee M}eskeâeveW mebhele Deens. ieerlesveW peeR efmLeleØe%eeefo
DeeoMe& heg®<eebÛeer }#eCeW meebeif ele}eR Deensle lÙeebÛÙeeMeer ÙesLeer} JeCe&ve lee[tve heenCÙeemeejKeW
Deens. lesLeer} cenòJeeÛes meJe& iegCe ÙesLeW meebefiele}s DeensleÛe. heCe lees DeeoMe&
meeOekeâeÛÙee GheÙeesieer ÙeeJee Ùee Âef°veWefn meceLe& GheosMe keâjleele leW Heâej cenòJeeÛeW
Deens. Ùee }#eCeeble keâes"Wefn, keâesCelÙeeefn, ØekeâejÛÙee efmeæeRÛeW Jee Ûecelkeâej keâjCÙeeÛeW
meeceLÙe& DemeuÙeeÛeW JeCe&ve veeneR. ieerlesveW meebefiele}suÙee efmLeleØe%eeefo DeeoMe& heg®<eebÛÙee
}#eCeebleefn leW veeneR. keâejCe keâesCelÙeeefn ØekeâejÛÙee efmeæeRÛee GheÙeesie heejceee|LekeâÂ<šŸee
MetvÙeÛe Demelees. ßeæe Â{ nesCÙeemee"eR DeieoeR keäJeefÛeled lÙeeÛee GheÙeesie PeeuÙeemeejKeW
efome}W lejer DeMee ke=âef$ece GheeÙeebveeR efvecee&Ce Pee}s}er ßeæeefn heeskeâUÛe Demeles.
efmeæer ner Jeemevee Denbkeâeje}e Jee{JeCeejer Demeles, leer hejceeLee&Ûeer neveerÛe keâjles.
cnCetve ieerlesmeejKÙee MeeŒeeveW keâeÙe eEkeâJee meceLe& jeceoememJeeceeRveer keâeÙe, DeeoMe&
heg®<eeÛÙee }#eCeeble efmeæeRÛee mebyebOe ÙesTb efo}e veeneR. ogoJz eeveW DeeheCe cee$e DeceeefvelJeeefo
}#eCeebveeR Ùegkeäle DemeCeeNÙeehes#eeb Ûecelkeâej keâjCeeje}eÛe ßes‰ heg®<e mecepele jenlees.
JeCe&ve keâjerle Demeleebvee heg{Ûeer JÙekeäleer ner SkeâÛe Deme}er lejer efle}e mebyeesefOeleebvee
meceLe& Yekeäle, meble, cenelcee, Ùeesieer, efmeæ DeMeeR efJeMes<eCeW ve Jeehejleeb oeme
efJeJejCe 171
cnCeleele, meJeexòeceeÛee oeme cnCeleele. nW Heâej cenòJeeÛeW Deens. Lees[ŸeeMee efmeæer
Øeehle Deme}s}s eEkeâJee }eskeâebvee Deekeâ<et&ve IesF&} DemeW Jekeäle=lJe Deme}s}s Ùee ceeieeËle}s
leLeekeâefLele cenble mJele:}e hejcesÕej, yeÇÿe¤he, YeieJeeved, meefÛÛeoevebo FlÙeeefo
FlÙeeefo cnCeJetve Iesle Demeleele Je leeRÛe Yet<eCeW, efye®oW efcejJeerle Demeleele. lÙeebÛÙee
lÙee Denbkeâeje}e Leeje efceUtb veÙes cnCetve meceLeeËveeR oeme MeyoeÛeer Ùeespevee kesâ}er
Deens. efMe<ÙeeveW DeeheuÙee ieg¤}e DeeojYeeJeeveW DeeefCe ØeeceeefCekeâ efve‰sveW efkeâleerefn
ßes‰, DeieoeR yeÇÿe, hejyeÇÿeefn ceeveeJeW; heCe ieg¤veW mJele:}e keâeÙe mecepeeJeW DeeefCe
keâeÙe ceevetve efcejJeeJeW leW }#eeble jneJeW cnCetve meceLe& oeme MeyoeÛee GheÙeesie keâjerle
Deensle. ``DenbkeâejeÛee Jeeje ve }eiees jepemee~ ceeefPeÙee efJe<Cegoemee YeeefJekeâemeer~''
DeMeer Ùee Leesj heg®<eeÛeer OeejCee Deens. Denbkeâej ne De%eeveehes#eeb %eevÙeeÛÙeeÛe ceeies
nele OegJetve }eielees, DeieoeR ieàÙeeble he[lees DemeW %eevesÕej cenejepeebveeR JeCe&ve kesâ}W
Deens. lÙee Denbkeâeje}e yeU efceUt veÙes cnCetve oeme Meyo Jeehej}s}e DemeeJee.
leòJe%eeveeÛÙee °ervesefn Skeâ Yetefcekeâe ne `oeme' Meyo JÙekeäle keâjerle Demelees.
Skeâcee$e cet}Yetle melÙeeÛÙee °erveW cnCepesÛe hetCe&heCeW heejceee|Lekeâ Â<šŸee Jee DeeheuÙee}e
mecepeeJetve IesCÙeeÛÙee Yee<eWle hejceesÛÛe efmLeleeRle, DeÉwle nerÛe kesâJeU JemlegefmLeefle
Deme}er, yeÇÿeeJÙeefleefjkeäle, DeelcÙeeJÙeefleefjkeäle Flej meJe& efceLÙee Deme}W, `Deiee peW
Pee}WefÛe veeneR~ lÙeeÛeer Jeelee& hegmeefme keâeÙeer~’ DeMeerÛe lÙeeÛeer DeJemLee Deme}er, lejer
mecepetve IesCÙeeÛÙee heeleUerJej %eeveceeiee&ceOÙeW yeÇÿe, F&Õej, peerJe, osn DeeefCe peieled
ÙeebÛee efJeÛeej keâjCeW DeheefjneÙe& Demeles DeeefCe lÙeecegUW efJeÛeejehegjleW lejer lÙeebÛes
ØeefÛeleer}e ÙesCeW nW melÙe ceevetve Ûee}uÙeeefJevee ieefle vemeles. meJe& leòJe%eeveebÛeer
GYeejCeer Ùee heebÛeebÛÙee efJeÛeejeJejÛe DeeOeej}s}er Demeles. lÙeebÛes mebyebOe keâmes }eJeeJesle
Je lÙeebÛeW mJe¤he keâesCelÙee Yee<esveW mecepetve IÙeeJeW ÙeeJej leòJe%eeveeÛee JesieUsheCee
DeJe}byetve Demelees. mLet}ceeveeveW YeejleerÙe leòJe%eeve leerve iešeble meceeefJe° keâjleeb
ÙesleW. MebkeâjeÛeeÙeeËÛeW DeÉwle ne Skeâ ieš, jeceevegpeeÛeeÙe&, Jeu}YeeÛeeÙe&, eEveyeeke&â
ÙeebveeR Øeefleheeefo}s}W efJeefMe°, Megæ DeeefCe ÉwleeÉwle ne ogmeje ieš DeeefCe ceOJeeÛeeÙeeËveeR
hegjmkeâeefj}s}W Éwle ne eflemeje ieš. ßeercee®leerjeÙeebveer Ùee eflevneR iešebleer} leòJe%eeveeÛee
Skesâ ef"keâeCeeR Heâej Glke=â° jerleerveW mecevJeÙe meeOe}e Deens. YeieJeeved jeceÛebõebÛeer
ØeeLe&vee keâjleevee cee®lejeÙe cnCeleele–
osnyegæŸee leg oemeesÓnb peerJeyegæŸee lJeobMekeâ: ~
DeelceyeggæŸee lJecesJeenb Fefle ces efveef§elee ceefle: ~~
lesJneb efpeJeble ceeCetme ne efkeâleerner, kesâJe{Ÿeeefn ÙeesiÙelesÛee ßes‰ heg®<e Deme}e
lejer lees Mejerj OeejCe keâjerle Deens leesheÙeËle hejcesÕejeÛÙee mebyebOeebleer} lÙeeÛee oemeYeeJe
172 ceveesyeesOe
keâOeeR veeneRmee nesle veeneR. osn OeejCe keâjerle Deens leesheÙeËle keâesCelÙee vee keâesCelÙee
lejer DebMeeble osnYeeJe peeie=le DemeleesÛe Demelees. keâUtve ve keâUtve "sJeeJeeÛe }eielees.
Deenej, efveõe Je efveJeeNÙeeÛeer meesÙe ÙeebÛeer keâebneR vee keâebneRlejer JÙeJemLee keâjeJeerÛe
}eieles. Deheefj«eneÛÙee Jee JewjeiÙeeÛÙee Glkeâš OeejCesveW efoiebyej cnCepes mebhetCe& veive
jenCeejer ceeCemeW keâesCelÙee vee keâesCelÙee mJe¤heeÛes DebLe¤Ce, heebIe¤Ce Jee PeeWhe[er
ÙeebÛee mJeerkeâej keâjleeleÛe. DeÙeeefÛele Je=òeerveW Jee oesve IejeR lejer ceeOegkeâjer ceeietve
lÙeebvee peieeJes }eieleW. DeVe-heeCeer IÙeeJeW }eieleW. ce}cet$e efJemepe&ve keâjeJeW }eieleW.
JÙeeOeer PeeuÙee cnCepes Jesoveeefn peeCeJeleele, Meerlees<Ceeefo mheMe& keâUleele. %eeveWefõÙeebvee
DeeheeheuÙee efJe<eÙeebÛeW %eeve nesles. keâceXefõÙeW Deeheehe}eR keâceX-GefÛele jerleerveW Demes}
heCe-keâjerle jenleele DeeefCe lÙeecegUs keâesCelÙee vee keâesCelÙee lejer mJe¤heele efkeâleerefn
cees"Ÿee ceeCemeeÛÙee ef"keâeCeeR osnYeeJe ne DeuheebMeeveW Demes}, efve®heõJeerheCeeves
Demes}, heCe peeie=le DemeleesÛe DeeefCe ner JemlegefmLeefle meJe& ceveg<ÙeosnOeejer JÙekeäleeRvee
efpeJeble DemesheÙeËle }eiet Deens. lÙeecegUs leòJe%eeveeÛÙee hejceesÛÛe heeleUerJej heeWÛe}s}eR
Leesj ceeCemeWefn osnÂef°veW hejcesÕejeÛeeR oeme Demeleele. DeeefCe lÙee JÙekeäleeRveeRefn
Deehe}er veceülee keâOeeR mees[}s}er vemeles. YeeJeeJesMeeveW Dee}suÙee meceeefOe DeJemLes}e
GösMetve eEkeâJee leòJe%eeveeveW Øeehle nesCeeNÙee mee#eelkeâejeÛeW JeCe&ve ieewjJeeveW keâjerle
Demeleevee osnemekeâš yeÇÿe Pee}es DeMee DeLee&Ûes Godieej lÙeebveer keäJeefÛele keâe{}s lejer
‘mesJekewâ: yeeCes' ÙeeÛe Je=òeerveW les Deehe}W peerJeve peiele Demeleele. DeeefCe ns meJe& }#eeble
IesTveÛe meceLe& DeMee hejceheoe}e heeWÛe}suÙee Leesj cenelcÙeebÛeeefn Gu}sKe ``peieeR
OevÙe lees oeme meJeexòeceeÛee'' Demee efJeMes<ejerleerveW keâjerle Deensle. meeOekeâeves nW }#eeble
"sJeCeW Heâej cenòJeeÛeW Deens. meeOekeâeveW megKeemeerve nesT veÙes. Mejerjkeâ°e}e kebâšeUt
veÙes, DeeUmee}e Leeje osT veÙes, nWefn Ùee oeme Meyoeletve JÙekeäle nesleW.
meceLeeËÛeW DeejeOÙe owJele YeieJeeved jeceÛebõ Deme}s lejer lÙeebÛes ef"keâeCeeR meebØeoeefÙekeâ
ogje«eneÛee }Je}sMeefn veeneR. nWÛe ÙesLeer} jeceÛebõebÛÙee, F&ÕejeÛÙee meboYeeËle Jeehej}suÙee
meJeexòece Ùee MeyoeveW JÙekeäle nesleW.
peieeR nesF&pes OevÙe Ùee jeceveeceW ~
ef›eâÙee Yeefkeäle Theemevee efvelÙe vesceW ~~
Goemeervelee leòJelee meej Deens ~
meoe meJe&oe ceeskeâUer Je=efòe jens ~~57~~
ceeieer} one M}eskeâebceOÙeW OevÙe keâesCeeme cnCeeJes lÙeeÛeW Glke=â° JeCe&ve meceLeeËveer
kesâ}W Deens. efpe%eemet meeOekeâeheg{W, cegceg#et YeeefJekeâeheg{W ßes‰lesÛee ne Skeâ DeeoMe&
efJeJejCe 173
meceLeeËveeR GYee kesâ}e Deens. hejcesÕejeÛee ßes‰ Yekeäle OevÙe nesÙe ne lees DeeoMe&.
mJeeYeeefJekeâÛe ner OevÙelee DeeheCeemeefn Øeehle JneJeer Demes efJeJeskeâer ceeCemee}e JeešCeejÛe.
lÙeeÛee GheeÙe meceLe& Ùee 57 JÙee M}eskeâeble meebiele Deensle. les cnCeleele, jeceveeceeveW
ceveg<Ùee}e peieeceOÙeW OevÙelee Øeehle nesles. DeLee&led ne Âef°keâesve mebleebÛee Deens.
meeceevÙe ceeCemeeheg{W Ùee leNnsÛeer OevÙelee yengOee keâOeeR vemeles. meòee, mebheefòe, SsÕeÙe&,
keâere|le neRÛe lÙeeÛÙeeheg{W OevÙelesÛeeR }#eCeW cnCetve GYeer Demeleele, DeeefCe ceie leer
keâesCelÙeeefn ceeiee&veW efceUefJe}er lejer Ûee}s} DemeW lÙee}e lÙeeÛÙeeheg{W Deme}suÙee
Deveskeâ JÙekeäleeRÛÙee GoenjCeebJe¤ve Jeeštb }eieleW. DeeefCe ÙeeÛe efJeÛeejmejCeerveW hejceeLe&
lej otj jenleesÛe heCe Ssefnkeâ peerJeveefn og:KeceÙe nesTve peeleW. SsÕeÙee&efo iees°er Øeehle
Deme}s}er SKeeoer JÙeefkeäle SsefnkeâÂ<šŸee hetCe& megKeer Deens DemeW ie=nerle Oej}W lejer
lÙeeveW DeJe}befye}s}e ceeie& pej vÙeeÙeeÛee vemes} lej leW megKe Flej Deveskeâebvee og:Keer
keâ¤veÛe pevcee}e Dee}s}W DemeleW nW efveef§ele. DeeefCe ceie nW DemeW megKeer peerJeve
ceeCemee}e ve MeesYeCeejW Deens. ne Oeeskeâe šeUCÙeemee"eRÛe mebleebveeR OevÙelesÛee DeeoMe&
melheg®<eeÛÙee }#eCeebveer GYee kesâ}e Deens. DeeefCe ner OevÙelee nerÛe Kejer OevÙelee Deens
keâejCe ÙeebletveÛe ceveeÛeer ØemeVelee, meceeOeeve, meblees<e, DeeveboceÙelee ner MeeÕelejerleerveW
Øeehle nesle Demeles. DeLee&leÛe Ùee OevÙeleeØeehleerÛeW meeOeve efJe<eÙeesheYeesie eEkeâJee mebheefòe
DeeefCe meòee nesTb Mekeâle veeneR. hejcesÕejeÛeW veece nWÛe lÙeeÛeW DelÙeble meg}Ye DeeefCe
cnCetveÛe Skeâcee$e meeOeve Deens. leW efpelekeäÙee ØesceeveW, efpelekeäÙee meelelÙeeveW IÙeeJeW
eflelekeäÙee ØeceeCeeble Mejerj, ceve, yegefæ ÙeebceOÙeW ›eâcee›eâceeveW heCe efveef§eleheCeW megOeejCee
nesle peeles.
lÙeeÛÙee pees[er}e efvelÙevesceeveW Yeefkeäle, Gheemevesmee"er keâebneR ef›eâÙee efve‰sveW kesâuÙee
heeefnpesle. meceLeeËveeR ef›eâÙee, Yeefkeäle, Gheemevee Demee ›eâce meebefiele}e Deens, leesefn Heâej
cenòJeeÛee Deens. keâesCelÙeeefn iees°erÛÙee Øeehleermee"eR efvelÙevescee}e Heâej cenòJe DemeleW.
ceie Ùee }eYeeÛeW #es$e keâesCeleWefn Demees. JÙeeJeneefjkeâ #es$eebleefn ÙeeÛee DevegYeJe Ùeslees.
keâesCelesefn leebef$ekeâ keâewMeuÙe, JÙeJemLeeheve Jee mebMeesOeve nW– DeieoeR Ssefnkeâeble}W–
efJeÛeejeble Iesle}W lejer lÙeemee"eR efvelÙevesceeÛeW cenòJe DeensÛe. lesJneb neÛe efveÙece
hejceeLee&}eefn }eiet DemeCeejÛe. ef›eâÙesÛeW mJe¤he hee}šs} FlekeWâÛe peheeefo Deveg‰eveW,
leerLe&Ùee$ee, heejeÙeCeW, YepeveW, keâerle&veW, ßeJeCe Jee mehleeneefo keâeÙe&›eâce neR meieUeR
ef›eâÙesÛeeRÛe mJe¤heW Deensle Je lÙeebletveÛe Gheemevee heæefle meekeâejles. cee$e nW meJe&
YekeäleerveW Pee}W heeefnpes M}eskeâebleer} MeyoebÛÙee DevegjesOeeveW DeeheCe Heâej lej DemeW
cnCetÙee keâeR efvelÙevesceeveW keâesCeleerefn ef›eâÙee YekeäleerveW kesâ}er, ØesceeveW kesâ}er, DeeJe[erveW
kesâ}er, keâeR leerÛe Gheemevee nesTve F° HeâUW osles.
174 ceveesyeesOe
ner ef›eâÙeeefn Mejerjekeâ[tve Ie[Ceejer Je ceveekeâ[tve Ie[Ceejer DeMeer oesve ØekeâejÛeer
Demeles. Ùeeble OÙeeve, eEÛeleve, mcejCeeefo ceeveefmekeâ ef›eâÙee DeeefCe ßeJeCe, he"ve,
hetpeveeefo Meejerefjkeâ ef›eâÙee ÙeebÛee meceeJesMe Deens. ØesceYeefkeäle ne DeblejelcÙeeÛee efJe<eÙe
Deens. ceveeÛÙee ceeOÙeceeveW lÙeeÛee DevegYeJe ÙesTb Mekeâlees. keâesCeleerefn ef›eâÙee Heâ}õthe
nesCÙeemee"er ØesceYekeäleerÛeer efveleeble DeeJeMÙekeâlee Deens nW efkeâleerefn KejW Deme}s lejer
ØesceYeefkeäle GlheVe keâjCeW ner iees° ceeCemeeÛÙee mJeeOeerveÛeer veeneR. osnceveeÛeer Megælee
DeeefCe YeieJeledke=âhee ÙeebÛee lees heefjCeece Deens. ner Deblejbie Yeefkeäle meesheer Demeleer lej
`Yeefkeäle lees keâ"erCe megUeJejer} heesUer~ efveJe[s lees yeUer efJejUe Metj~' Demes YekeäleerÛÙee
Øemeejemee"eR yeæheefjkeâj Pee}suÙee melheg®<eeveWefn cnš}W vemeleW. lesJneb ØesceYeefkeäle
GlheVe nesF&} DeeefCe ceie meeOevee keâ¤b DemeW cnCetve pej keâesCeer mJemLe yeme}e lej
lÙee}e keâebneRÛe meeOeeJeÙeeÛeW veeneR. cnCetve meceLeeËveer ef›eâÙee MeyoeÛee GheÙeesie ØeejbYeeR
kesâ}e Deens.
ceveeÛeer Skeâe«elee, ceveeÛeer Meeblelee, ceveeÛeer efmLejlee, ceveeÛeer ØemeVelee Ùee
iees°er Gòece DeeefCe DeeJeMÙekeâ KeNÙee heCe nW ceveeJej yeUeveW }eoleeb Ùesle veeneR.
ceeCemeeÛeW ceve nW meJe&leb$e mJeleb$e Deens. Depeg&veemeejKÙee Leesj mebÙeceer heg®<ee}eefn
ceveeÛee ne vee"eU nóerheCee Ûeebie}eÛe peeCeJe}e Deens. lesJneb ceveeÛÙee ØemeVelesÛÙee
Heâejmes veeoeR ve }eieleeb MejerjekeâjJeeR keâebneR iees°er JeÇle cnCetve efveÙeceeveW keâjerle jeneJes.
"jeefJekeâ JesUeR, "jeefJekeâ ØeceeCeeble, "jeefJekeâ heæleerveW, MeeŒee%esvegmeej, DeeheuÙee
®ÛeerØeceeCeW eEkeâJee mebleebveeR, ieg¤bveeR, meebefiele}suÙee heæleerveW ef›eâÙee keâjerle jeneJes.
lÙeeÛeeefn nUtnUtb heefjCeece neslees. cegUeble meeefòJekeâ Deme}s}W ceve jepeme eEkeâJee
leeceme yeveles. yee¢e ef›eâÙeebÛÙee mebmkeâejebletve, meelelÙeeÛÙee ØeÙelveeveW ns jepeme, leeceme
iegCe Deesnesšer}e }eietve ceveeÛeer cet}Yetle meeefòJekeâlee hegvneb Øeieš nesTb Mekeâles.
Øeke=âefleYesoeveW keâesCee}e nW }Jekeâj meeOes}, keâesCee}e lÙeeceeveeveW Heâej oerIe&keâe}
ØeÙelve keâjeJee }eies}. heCe OewÙee&Ûee DeeefCe efleefle#esÛee DeJe}bye keâ¤ve oerIe& keâe}eÛeW
nW DeeJneve meeOekeâeveW mJeerkeâej}WÛe heeefnpes.
ceve efkeâleerefn vee"eU Deme}W lejer `osKeef}Ùee iees[erÛÙee "eÙee meeskesâ' neefn Skeâ
lÙeeÛee iegCe Deens. lÙeecegUW keâOeeRkeâeUeR SkeâeoW efveefce<e pejer ØemeVelee lÙee}e meeOevekeâeUeble
}eYe}er lejer cevee}e JeUCe }eieCÙeeÛÙee °erveW leer GheÙeesieer "jles cnCetve kesâJeU
Meejerefjkeâ heeleUerJejÛÙee ef›eâÙeeefn ØeeLeefcekeâ DeJemLeWle GheÙeesieer he[leele. lÙee DeeÛejerle
Demeleebvee Øesce DeeefCe ØemeVelee GlheVe Pee}er heeefnpes. leer DeÅeehe Pee}er veeneR SJe{er
peeCeerJe "sJetve meeOekeâ efvelÙevesce DeeÛe¤b }eie}e lejer lÙee}e }eYe nesF&}. DeejbYeeR
ve peeCeJeCÙeeFlekeâer cebo ieleerÛeer Øeieleerefn heg{W lJejsveW nesTb }eies}, cnCetve efvelÙevesceeveW
efJeJejCe 175
Ûe{lÙee Jee{lÙee heæleerveW meeOevee keâjerle jeneJeW DemeW meceLeeËvee meebieeJeÙeeÛeW Deens.
ns meJe& Sskeâ}W, JeeÛe}W cnCepes ceeCetme Skeâ ØeMve efJeÛeejlees keâeR ceie ØehebÛe
kesâJneb keâjeJee? KejW cnCepes ne ØeMve ØeeceeefCekeâ vemelees hejceeLeeËÛeW KejW Deekeâ<e&Ce
vemeles DeeefCe efJe<eÙeesheYeesieeÛee }esYe megšle veeneR. DeMee heefjefmLeleeRle mJele:ÛÙee
JeeieCÙeeÛÙee meceLe&veemee"eR Demes ØeMve efJeÛeej}s peeleele. JÙeeJeneefjkeâ #es$eeceOÙeWefn
mesJesÛeW cnCetve keâebneR efveÙece Demeleele. ÛelegLe&ßesCeerÛÙee mesJekeâeheemetve les ßes‰ heeleUerJejÛÙee
DeefOekeâeNÙeeheÙeËle MeemekeâerÙe #es$eW, keâeÙee&}ÙeW, GÅeesieMeeUe, mesvee, efJeÅeemebmLee FlÙeeefo
#es$eeble ceeCemeW keâeceW keâjerle Demeleele. keâebneR mebmLeebceOÙeW DeepeerJe mesJekeâ DemeWefn Skeâ
keâeÙee&ÛeW mJe¤he Demeles. DeeefCe Ùee meJe& keâeÙe&#es$eebÛes efJeefMe° Demes efveÙece Demeleele.
mewvÙeeceOÙeW lej ns efveÙece DeefOekeâ keâ[keâ Demeleele Je lÙeebÛeW hee}veefn keâebšskeâesjheCeW
keâjeJeW DemeW DevegMeemeve DemeleW. Deeleeb nW meJe& keâjerle Demeleebvee KeeCes efheCeW,
yeeÙekeâebceg}W, newme, keâjceCetkeâ Ùee iees°er efveÙeceeÛeW hee}ve ØeeceeefCekeâheCeW keâjCeeje
ceveg<Ùe keâ¤b Mekeâle veeneR DemeW Deens keâeÙe? Je keâesCelÙeeefn mesJekeâeveW ns keâebneR keâ¤b
veÙes DeMeer Dehes#ee efveÙece Iee}CeejeÛeer Demeles keâeÙe?
DeieoeR keâle&JÙeo#e, ØeeceeefCekeâ mesJekeâefn yeeÙekeâeceg}ebÛÙeeceOÙeW jbiet, jcetb Mekeâlees.
KeeCeW efheCeW lej peerJeveekeâefjleeb DeheefjneÙe& iees° Demeles. lÙeebleefn lÙeebÛee keâebneR JesU
peelees. ceve jceefJeCÙeemee"eR lees keâebneRefn keâjerle veeneR DemeWefn veeneR. DeeefCe nW
kesâuÙeecegUs lÙeeÛÙee keâle&JÙeo#eleWle Je ØeeceeefCekeâheCeeble Deblej ÙesleW DemeWefn veeneR.
kesâJneb lejer keâmeesšerÛes #eCe GYes jenleele DeeefCe ceie ØeeceeefCekeâ efve‰sÛeer hejer#ee
nesTve peeles. `DeeOeeR }ive keâeW[eCÙeeÛeW DeeefCe ceie jeÙeyeeÛeW' DemeW JeerjJej leeveepeer
cee}gmejs cnCee}s. ogozJeeveW ner keâmeesšer Heâej keâ"esj "j}er. lejer leeveepeerves ceeIeej
Iesle}er veeneR. heCe leeveepeer}eefn yeeÙekeâeceg}W nesleer. Iej-keâejYeej nesleeÛe. lesJneb
ØehebÛee}e JesU kegâ"}e keâe{eJee nW cnCeCeW JÙeLe& Deens.
osJeeveW [esUs efo}s Deensle lej heentb veÙes, veekeâ Deens lej Jeeme IesTb veÙes DemeW
keâesCe cnCelees? heCe heeefn}W keâeR les nJeW JeešleW, ce}eÛe heeefnpes DemeW JeešleW, DeeefCe
FlejebÛÙeehes#eeb JesieUsheCe efmeæ keâjCÙeemee"eR leW kesâJeU ceePÙeepeJeUÛe DemeeJeW,
ogmeNÙee keâesCeepeJeU vemeeJeW DemeW JeešleW. DeeefCe ÙeeÛeeÛe Dee«en efvecee&Ce Pee}e keâeR
ceie leW efceUefJeCÙeeÛÙee ceeieeËle}er vÙeeÙeveerefle heej }Ùee}e peeles, MekeäleerÛÙee DeeefCe
heefjefmLeleerÛÙee Devegketâ}lesÛÙee ØeceeCeeble nW Ie[leW DeeefCe hegjsMeer Meefkeäle vemes} Je
heefjefmLeefle Øeefleketâ} Demes} lej ceveeÛee peUHeâUeš neslees. hejceeLee&}e kesâJeU ØehebÛe
yeeOele veeneR lej DeemekeäleercegUW efvecee&Ce nesCeebNÙee Ùee iees°er yeeOeleele. cecelJe,
Deemeefkeäle ns YeeJe keâeÙee&}e keâoeefÛeled ØesjCee osle Demeleer}efn heCe lÙeecegUW keâewMeuÙeeÛee
176 ceveesyeesOe
Ieele neslees ns efveef§ele. DelÙeble kegâMe} MeŒeJewÅeefn DeeheuÙee ceg}eJej Jee helveerJej
MeŒekeâce& keâjCÙeeÛeW šeUlees ÙeeJe¤ve cecelJe ns keâewMeuÙee}e keâmeW yeeOekeâ DemeleW nW
}#eeble ÙesF&}. cnCetve meceLe& eflemeNÙee DeesUeRle leòJele: Goemeervelee nerÛe meej Deens
DemeW meebieleele. Goemeervelee cnCepes Deef}hlelee, lešmLelee. ner KeNÙee DeLee&veW Øeehle
keâ¤ve IesCeW nWÛe hejceeLee&ÛeW ßes‰ meeOeve Deens. ceveg<Ùe ØeehebefÛekeâ iees°eRefJe<eÙeeR peeW peeW
Deveemekeäle nesle peeF&}, leeW leeW hejceeLeeËefJe<eÙeerÛeer lÙeeÛeer Yeefkeäle Jee{le peeF&}.
Deemeefkeäle, cecelee GCeeJe}er keâeR, ceve ceeskeâUW nesF&} DeeefCe ceie peW peW meeOeve lees
keâjerle Demes}, Jee peer peer ke=âefle lees DeeÛejerle Demes} lÙeeÛeW DeesPeW lÙee}e JeešCeej
veeneR. o[heCe yengOee ke=âleerÛeW vemeleW. o[heCe DemeleW les DeemekeäleerÛeW. DeeefCe cnCetve
meceLe& Goemeerve JneJeW, Deveemekeäle JneJeW, Deef}hle JneJeW, efvece&ce JneJeW, cnCepes ceve
ceeskeâUW nesleW DemeW meebieleele.
vekeâes Jeemevee Jeer<eÙeeR Je=efòe¤hes ~
heoeLeeA pe[s keâecevee hetJe& heeheW ~~
meoe jece efve:keâece eEÛeleerle peeJee ~
cevee keâuhevee }sMe lees ner vemeeJee ~~58~~
ceve ceeskeâUW nesCÙeemee"eR Goemeervelee meeOeeJeer DemeW ceeieer} M}eskeâeble meebefiele}W
Deens. Goemeervelee meeOeCÙeeÛee GheeÙe meceLe& Ùee M}eskeâeceOÙeW oeKeJeerle Deensle.
efJe<eÙeeÛee ØelÙe#e GheYeesie ceveg<Ùe meelelÙeeveW Heâej keâeU IesTb Mekeâle veeneR. FbefõÙeebvee
leW meeceLÙe&efn veeneR. meelelÙeeveW GheefmLele Demeleele lÙee Jeemevee eEkeâJee efJe<eÙeekeâejJe=efòe.
lÙeebÛee lÙeeie keâjeJee, GheYeesie}e}mee mees[eJeer, GheYeesiekeâe}eR Pee}suÙee megKeeÛeW peW
mcejCe efÛeòee}e efÛekeâštve DemeleW lÙeeletveÛe hegvneb hegvneb Je=efòe leoekeâej nesles Je Jeemevee
Glkeâš nesTve MejerjeÛÙee heeleUerJej Glejleele cnCetve Je=òeerÛee lÙeeie keâjeJee. hetJeea
Ie[}suÙee heeheebletve cnCepes DeveJeMÙekeâ DeeefCe Deefve° ef›eâÙeWletve ceveeceOÙeW efJe<eÙeemebyebOeer
keâecevee GlheVe nesleele. hetJeeA Ie[tve ies}W Deens leW pevcepevceeblejerÛeW Demes} eEkeâJee Ùee
pevceeRÛeW Demes} heCe keâebneR Pee}W lejer keâecevee-efvee|celeerÛÙeehetJeeA keâesCelÙee vee keâesCelÙee
mJe¤heeÛee ef›eâÙeelcekeâ mebmkeâej DemeeJeeÛe }eielees DeeefCe DemeW Deens cnCetve lej
ÙeesiÙe lÙee heæleerÛÙee ef›eâÙeebÛÙee DeYÙeemeeveW cevee}e DeeJejCeW Jee JeUCe }eJeCeW
MekeäÙe keâesšeRle ÙesTb Mekeâles. Ùeemee"eR jeceeÛeW eEÛeleve efve<keâece YeeJevesveW keâjeJes.
veecemcejCe-hetpeehee"eefo GheemeveebÛÙee ceeieW keâesCeleerefn keâecevee vemeeJeer. GheemevesÛeW
¤he veJemeeÛes vemeeJeW eEkeâJee lÙeekeâefjleeb kesâuÙee peeCeeNÙee ØeÙelveebÛeW hetjkeâ cnCetveefn leW
Demetb veÙes. DeieoeR heefnuÙeeÛe heeÙejerJej hetCe& efve<keâecelee MekeäÙe Jeeš}er veeneR lejer
efJeJejCe 177
FÛÚe keâjleebvee DeefOekeâeefOekeâ GVele, Goeòe DeMee iees°eRÛÙee ØeehleerÛeer keâjerle peeJeer
DeeefCe MesJešeR MesJešeR lej keâebneR hegCÙe }eieeJeW, keâebneR mee#eelkeâej Ie[eJee, keâebneR
ØemeVelee efÛeòee}e Øeehle JneJeer nerefn DeefYe}e<ee mees[tve ÅeeJeer. lemeW Pee}W veeneR lej
lÙee keâeceJeemeveebÛeer Glejleer YeebpeCeer meg¤b nesles. Ùeemee"eR keâuhevesÛee }sMeefn keâesCelÙeeefn
ØekeâejÛÙee keâecevee, Jeemevee, DeefYe}e<ee ÙeebÛee }nevemee DebMeefn ceveeceOÙeW ÙesCeej
veeneR DemeW JneJeW. keâuhevee ner keâesCelÙee vee keâesCelÙee mJe¤heeble DemeW JneJeW Jee DemeW
nesTb veÙes Ùee ØekeâejÛeerÛe Demeles. peW peW nesF&} leW leW Deef}hlelesveW, kesâJeU mee#eerYeeJeeveW
heenle jeefn}W keâeR efvece&celee, lešmLelee, Goemeervelee meeOetb }eieles.
Ùee ØeieleerÛee Jee efJekeâemeeÛee efveef§ele ›eâce ieefCeleeiele heæleerveW meebieleeb ÙesCeej
veeneR. Skeâoe cees"e oie[ Heâes[CÙeemee"er Ieele}s}s IeCeeÛes IeeJe ØelÙeskeâ DeeIeeleeefveMeeR
heefjCeece keâjerle Deme}s lejer oie[ HegâšCÙeeÛeer ef›eâÙee ner MesJešÛÙee IeeJeeveW Skeâoce
Ie[uÙeemeejKes efomeles. lemeWÛe Ùee meeOeveslener nesles. kesâJneb lejer nJeW vekeâes Skeâoce mebhetve
peeleW. DemJeemLÙe ieUtve he[leW. ØemeVelesÛeer G<ee DeeheuÙee meJe& meeQoÙee&evf eMeeR Deble:keâjCeeÛÙee
ef#eeflepeeJej DeÛeevekeâ [eskeâeJeles, peerJeve meeOevesveW, meblees<eeveW GpeUtve efveIeles.
efJe<eÙeesheYeesieeÛes pÙeeÛeW eEÛeleve megš}W lÙee}e ceie keâesCelÙeeefn heefjefmLeleeRle
Deeveboer jenlee Ùesles. lÙeeÛÙee [eskeäÙeeJej keâesCeleWefn DeesPeW vemeleW, ceveeJej keâesCeleWefn
o[heCe vemeleW, keâesCeleeefn Yeej lÙee}e JeeneJee }eiele veener DeeefCe DeMee efmLeleeRle
lees keäJeefÛele MejerjeveW ßece}e lejer ceveeves keâ°le veeneR. meceLe& keâuhevee}sMeefn vemeeJee
cnCeleele leW Ùeemee"eRÛe.
cevee keâuhevee keâefuheleeb keâuhekeâesšer ~
veJns js veJns meJe&Lee jeceYesšer ~~
ceveeR keâecevee jece veener peÙee}e ~
Deleer DeeojW Øeerefle veener leÙee}e ~~59~~
ØelÙe#e meeOeve keâenerefn ve keâjleeb, cevee}e hejceeLee&Ûeer Dees{ }eie}s}er vemeleevee,
vegmelÙee keâuhevee keâjerle yemetve F&ÕejØeeefhle nesCeej veeneR. pehe-hetpee-Deveg‰eveeefo
keâebneR ef›eâÙee, FbefõÙeebÛee mebÙece, keâece›eâesOeeefo efJekeâejebÛee DeeJej, ßeæe, Øesce-
YekeäleerÛeer Jee{leer Glkeâšlee, OewÙe&, efleefle#ee DeeefCe Ùee meJee&mee"eR DeJeMÙe DemeCeejer
efve‰e Je meelelÙe ÙeebÛee DeJe}bye kesâ}e lejÛe hejceeLe&ceeieeËceOÙes heeT}s heg{s he[le
peeleele. nW keâjerve, leW keâjerve Demes vegmeleW cnCele jenCeW Jee G}š yeepetveW ÙeeÛee keâeÙe
GheÙeesie, lÙeeÛee keâeÙe GheÙeesie cnCeCes; ns oesvneRefn keâuhevesÛesÛe Yeeie nesle. ØelÙe#e
DeeÛejCeeheemetve ceveg<Ùe lÙeecegUW ogjeJelees DeeefCe ceie efkeâleerefn keâeU }esš}e lejer
178 ceveesyeesOe
hejceeLe& meeOele veeneR. F&ÕejeÛeer Yesš nesle veeneR. ``kesâuÙeeveW nesle Deens js~ DeeOeer
kesâ}WefÛe heeefnpes~~'' nWÛe MesJešeR Skeâcee$e meeOeve DeenW. ØeÙelvee}eÛe hejcesÕej mecepeeJes
DeeefCe Deble:keâjCeeceOÙeW keâebneRlejer Ûeebie}W Oe¤ve GÅeesieeme }eieeJeW lejÛe ØeieleerÛeer
DeeMee Deens. DevÙeLee pevceeceeietve pevce DeeefCe Ùegieeceeietve ÙegieW }esš}eR lejer
ceveg<ÙeeÛee Gæej nesle veeneR. lÙee}e keâuÙeeCe }eYele veeneR. lesJne hejceeLe& meeOeeJee,
F&ÕejeÛee mee#eelkeâej JneJee, ceveeÛeer ØemeVelee Jee{eJeer DemeW Jeešle Demes} lej
MesKecenbceoer keâuheveebÛee lÙeeie keâ¤ve ØelÙe#e DeeÛejCe keâjeJeÙeeme }eie}s heeefnpes.
MeeŒeefve‰e ve mees[leeefn ceeCemee}e DeeheuÙee Øeke=âleerØeceeCeW DeeefCe DeeJe[erØeceeCeW
meeOevee mJeerkeâejCeW MekeäÙe Deens. lÙee MekeäÙeleeW meeefòJekeâ DemeeJÙee SJe{erÛe keâeUpeer
IÙeeJeer. meeOevesÛee GösMe meeefòJekeâ vemes} lej meeOevener meeefòJekeâ jenle veener DeeefCe
ceeCetme ceie ceveesjLehetleeaÛÙee Jee efmeæeRÛÙee heeMeeble meebhe[tve leb$eceeiee&Ûee DeJe}bye
keâjlees, Jeececeeiee&me }eielees. lÙeebletve keâoeefÛeled keâebneR efmeæer, keâebneR Ûecelkeâej
keâjCÙeeÛeW meeceLÙe& Øeehle nesF&}efn, keâeceveehetleeaÛÙee Ùee jmlÙeeves Keje DeOÙeeeflcekeâ
}eYe nesCeej veener. cenbleer Jee{s} heCe jeceeÛeer Yesš nesCeej veener. F&Õejer mee#eelkeâej
}eYeCeej veeneR. ceveeceOÙeW keâece DeeefCe jece Skeâ$e jentb MekeâCeej veeneRle. Deble:keâjCeeble
keâecevee Oe¤ve JeÇleeÛejCe keâjCeeNÙee ceeCemeeÛeW Øesce, peW efceUJeeJeÙeeÛes Deens lÙeeÛÙeeJej
cnCepesÛe heÙee&ÙeeveW mJele:ÛÙee mJeeLee&Jej Demeles; lees lÙeeÛÙee DenbkeâejeÛeeÛe Skeâ
DeeefJe<keâej Demelees; DeeefCe ceie F&Õeje}eefn lees keâecehetleeaÛeW meeOeve ceevelees. hejceeLe&ceeieeËceOÙeW
peW Øesce DemeeJeW }eieleW leW efve<keâece DemeeJeW }eieleW. pÙeeÛeW F&ÕejeJej Øesce DemeleW,
F&ÕejeefJe<eÙeeR pÙeeÛÙee ceveeble KejesKejerÛe DeeojYeeJe Demelees, lÙee}e mJeeLee&mee"er
F&Õeje}e Jes"er}e OejCeW keâOeerefn ceeveJele veeneR. Øesce DeeefCe mJeeLe& Ùee oesve YeeJevee
Gpes[ DeeefCe DebOeejeFlekeäÙee hejmhejefJe®æ Deensle. F&Õeje}e JeMe keâjleeb Ùesles leW
ØesceeÛÙee yeUeJej. F&Õeje}e Dees{ Demeles leer Megæ ØesceeÛeer. leW Øesce pÙeeÛÙee Deble:keâjCeeble
veeneR, DeLeeËleÛe peW Deble:keâjCe keâeceveebveer yejyeš}s}W Deens, leW F&ÕejYesšer}e hee$e
nesTbÛe Mekeâle veeneR.
cevee jece keâuhele¤ keâeceOesveg ~
efveOeer meej eEÛeleeceCeer keâeÙe Jeevetb ~~
peÙeeÛesefve ÙeesieW Ie[s meJe& meòee ~
leÙee meecÙelee keâeÙemeer keâesCe Deeleeb ~~60~~
keâuhevesÛee efvejeme kesâ}e heeefnpes, keâeceveebÛee lÙeeie kesâ}e heeefnpes, nW meJee&Lee&veW
meeOeeJeÙeeÛeW lej lÙeemee"eR keâebneR Dee}byeve mJeerkeâejeJeW }eieleW. Kejer heefleJeÇlee efve<keâece
efJeJejCe 179
nesles, heleerJej kesâJeU peerJeeYeeJeeveW Øesce keâjles, keâesCeleerefn Dehes#ee ve "sJelee lÙeeÛÙeemee"eR
kesâJeU meJe&YeeJeeveW jeyele jenCÙeeble efle}e meeLe&keâ JeešleW. heCe nW Ie[eJeÙeemeefn
DeeOeeR }ive JneJeW }eieleW, heefle JejeJee }eielees, DeeefCe lÙeebleefn lees meceLe& DeeefCe
meodiegCeer }eYe}e keâeR Mee}erve kegâ}Jeleer}e heeefleJeÇlÙeeÛee ceefncee Øeehle keâ¤ve IesCeW
DeefOekeâ meesheW peeleW. meceLe& lÙee °erveW jeceÛebõeÛeer Yeefkeäle keâje DemeW meebiele Demeleebvee,
efve<keâece YeeJevesveW F&Õejesheemevee keâje Demee DeeosMe osle Demeleebvee, ØesceeojeveW Yeefkeäleceeiee&}e
}eiee DemeW GheosMeerle Demeleebvee pÙeeÛeer Gheemevee keâjeJeÙeeÛeer lees jeceÛebõ, hejcesÕej,
efkeâleer Leesj Deens les Ùee M}eskeâeble meebiele Deensle.
keâecevee "sJetb vekeâe DemeW meebiele DemeleebveeÛe jeceÛebõ keâmee Yekeälekeâecekeâuheõgce
Deens leW meceLe& meebieleele. ÙeeceOÙeW keâesCeleerefn efJemebieefle veeneR. ÙesCeejeÛeW DeeefleLÙe
keâjeJeW DeMeer Meefkeäle ie=nmLeeceOÙeW Deme}erÛe heeefnpes. heCe Ûeebie}W DeeefleLÙe nesleW
cnCetveÛe keâesCeer Ùesle jener} lej mebheVe ie=nmLeeÛeer YeeJevee keâeÙe nesF&} leW }#eeble
Iesle}W cnCepes jeceYekeäleeRle keâecevee vemeeJeer DeeefCe jece Yekeälekeâecekeâuheõgce Deens Ùee
iees°er meebieCÙeeceOÙes efJejesOe Jee efJemebieefle keâMeer veeneR ns }#eeble ÙesTb Mekesâ}.
heefleJeÇlesves heeflemesJesle keâesCeleerefn keâecevee Oe¤b veÙes lejÛe leer heefleJeÇlee DemeW peW
meebefiele}W peeleW leW KeNÙee heeefleJeÇlÙeeÛÙee DeeoMee&mee"eR. heefle ne meJe&ØekeâejeveW ogyeUe
Demelees cnCetve veJns. Oece&MeeŒeeveW, pÙee}e JejeJeÙeeÛeW lees keâesCelÙeeefn ØekeâejeveW
ogyeUe DemeCeej veener ÙeeÛeer keâeUpeer IÙeeJeer, DemeW DeeJepet&ve meebefiele}W Deens.
efJeJeenmebyebOe pees[leebvee leer Skeâ cenòJeeÛeer Deš Deens. leesÛe efveÙece hejceeLe&ceeieeËleefn
}eiet Deens.
F&ÕejeÛeer meceLe&lee meebieleebvee jeceoememJeeceer cnCeleele `jece ne keâuhele® Deens,
keâeceOesveg Deens, eEÛeleeceefCe Deens, Deheej SsÕeÙee&Ûee mee"e Deens DeeefCe lÙeeÛeW mJe¤he
meJee&le cenòJeeÛes, meJee&le ßes‰ DemeW Deens.' peW peW keâebneR Ie[leW, peW peW keâeneR
ØelÙeÙee}e ÙesleW leW leW meJe& F&Õejer meòescegUWÛe nesleW. lesJneb Deelee meJe&YeeJeeveW lÙee}eÛe
MejCe peeJeW nWÛe ßesÙemkeâj veeneR keâeÙe? efvejefvejeàÙee FÛÚebÛÙee hetleeamee"eR, efvejefvejeUeR
ceeOÙeceW ng[keâerle peeCeW ÙeeÛeer Deelee keâeÙe DeeJeMÙekeâlee Deens? Skeâe F&ÕejesheemeveWleÛe
neR meJe& ceeOÙeceW, meeOeveW meceeefJe° Deensle. F&ÕejeÛÙee ÙeesiÙelesÛeW, jeceÛebõeMeer pÙeeÛeer
leg}vee keâjleeb ÙesF&}, DemeW keâesCeleWefn ceeOÙece ef$eYegJeveeble veeneR. F&ÕejeÛÙee ØeehleerveWÛe
pej meJe& megKeW meJe&keâeU Yeesieleeb Ùesle Demeleer} lej ceie efvejefvejeàÙee megKeebÛÙee
keâuhevesveW lÙeebÛÙee Øeehleermee"eR Fkeâ[s eflekeâ[s OeebJeeOeebJe keâjCÙeeble keâeÙe DeLe& Deens?
megKe efceUs} Ùee keâuhevesveW meòee, mebheefòe, keâerleeaÛÙee ceeies }eietve ØemeVelesÛÙee°erveW
DeheÙeMeeefMeJeeÙe ogmejs keâebneRefn heojeble he[le veeneR. ÙeeÛee DeveskeâJesUeb DevegYeJe
180 ceveesyeesOe
ØehebÛeeceOÙes Ùesle Demelees. Ùeebleer} Deehe}W keâesCeer veeneR, keâmeesšerÛÙee JesUeR kegâCeer
efškeâle veeneR, DemeWefn JeejbJeej DevegYeJeeme ÙesleW. efJe<eÙeemebyebOeeRÛÙee FÛÚe hetCe& PeeuÙee
lej lÙee efJe<eÙeesheYeesieebletve Denbkeâej DeeefCe Deemeefkeäle Jee{les. efJe<eÙeesheYeesie efceUe}e
veeneR lej lÙeecegUW mebleehe Jee{lees DeeefCe efKeVelee Ùesles. Ùeeble hegvneb efJeefJeOelesÛeW
Deekeâ<e&Ce Yej Iee}leW leW efvejeUWÛe. Ùee meJe& DeeheòeeRletve megšCÙeemee"eR Skeâe jeceÛebõe}eÛe
MejCe peeCeW nWÛe Gòece.
GYee keâuheJe=#eeleUeR ogKe Jeens ~
leÙee DeblejeR meJe&oe leW efÛe Deens ~~
peveeR meppeveeR Jeeo ne Jee{JeeJee ~
heg{W ceeiegleeb Meeskeâ peerJeeR OejeJee ~~61~~
peW peW ceveeble ÙesF&} leW leW pees hegjefJelees lÙee Je=#ee}e keâuheJe=#e DemeW cnCeleele.
lÙeeÛÙeeleUeR GYee jentve pej kegâCeer og:KeeÛeer keâuhevee keâjer} lej lÙee}e melele
og:KeÛe YeesieeJeW }eies}. ogmejW keâeÙe nesCeej? Skeâ }eskeâkeâLee Deens keâeR DejCÙeebletve
peeCeeje Skeâ Jeešme¤ heg<keâU Ûee}CÙeeÛÙee ßeceeveW Leketâve Skeâe Pee[eKee}eR efJemeeJe}e.
lÙee}e Jeeš}W Ùee Deesye[Oeesye[ peefceveerJej Dee[Jes nesCÙeehes#eeb ÚevemeW DebLe¤Ce
DemeleW lej Deebye}suÙee Debiee}e DeefOekeâ efJeßeebefle efceUe}er Demeleer. DemeW lÙeeÛÙee
ceveeble Dee}W leeWÛe lÙee keâuheJe=#eeÛÙee ØeYeeJeeveW lesLeW Skeâ Glke=â°, megmeppe he}bie
Ieele}e iess}e. Jeešme¤ lÙeeJej PeeWhe}e. ceie lÙee}e Jeeš}W Ûee}CÙeeÛee MeerCe
ies}e, Deeleeb heesšYej meg«eeme pesJeCe efceUs} lej efkeâleer yejW nesF&}? lÙeeÛÙee Ùee
FÛÚsmejMeer lÙeeÛÙeeheg{W hebÛehekeäJeeVeebveeR Yej}s}W leeš, kegâCeer DeeCetve "sJeuÙeemeejKeW,
Øeieš Pee}W. Jeešme¤ Ûeefkeâle Pee}e DeeefCe OeemleeJe}eefn. lÙee}e Jeeš}W–nW
DeeheesDeehe keâmeW Ie[leW Deens? keâebneR Yetleeškeâer lej veeneR? }iesÛe Yetle meceesj GYeW
jeefn}W. Dejs yeehejs! KejWÛe Yetle!! nW ce}e ÚUCeej keâer keâeÙe? DemeW Jeešme¤}e
JeešleebÛe lÙeeÛee ÚU nesTb }eie}e.
ØehebÛeeble DemeWÛe nesle veeneR keâeÙe? DeeheuÙee}e JneJesmes Jeešles DeeefCe nesle
veeneR DemeW KejesKejeRÛe efkeâleeroeb nesles? DeieoeR DeeJeMÙekeâ leWefn ceeCemee}e efceUle
veeneR DemeW yengOee keâOeeR Ie[le veeneR. peeR ceeCemeW Ùeeefn heeleUerÛÙee Kee}eR Demeleer}
lÙeebÛÙeekeâefjleeb hejceeLee&Ûee GheosMe veeneRÛe cnš}W lejer Ûee}s}. pÙeebÛeer oesve JesUÛÙee
pesJeCeeÛeer meesÙe veeneR, }ppeej#eCeeFlekesâefn JeŒe pes Jeehe¤b Mekeâle veeneRle DeeefCe
efveJeeNÙeeÛeer meesÙe veeneR, DeMee ceeCemeebveeR GhepeerefJekesâÛeeÛe efJeÛeej keâjeJee. MeeŒe
lÙeebÛÙeekeâ[tve hejceeLee&Ûeer Dehes#ee keâjerle veeneR. G}š lÙeebvee `DeeOeer ØehebÛe keâjeJee
efJeJejCe 181
vesškeâe' DemeWÛe meble meebieleele. peÙeebÛeW Ssefnkeâ Oe[ veeneR~ leÙeebÛeW hej$e hegmemeer
keâeÙeer~'' (%ee. 4~155) DeMeerÛe JemlegefmLeefle Deens. lesJneb oesve ØenjÛeerefn pÙeebvee
Yeüeble Deens lÙeebÛee efJeÛeej Øemlegle meboYeeËle keâjCÙeeÛeW keâejCe veeneR, ØeMve Deens, lees-
ner meesÙe pÙeebÛeer Ûeebie}er Pee}er Deens-lÙeebÛeW keâeÙe ne! pÙeebÛeer leMeer Gòece meesÙe
Deens leeRefn ceeCemeW hejceeLee&}e }eiele veeneRle, Keje hejceeLe& keâjerle veeneRle nerÛe lej
Kejer De[ÛeCe Deens. leer Skeâ meeceeefpekeâ Deeheòeerefn Deens. pÙeebÛeer hegjsMeer meesÙe
Pee}s}er Deens lÙeebÛeer Jee{leer nebJe Flej Deveskeâ yeehe[ŸeebÛÙee YeÙeevekeâ oeefjõŸeeme
keâejCeerYetle nesle Demeles. heÙee&ÙeeveW mebIe<e& efvecee&Ce neslees. mJeemLÙe njheleW DeeefCe ceie
meJeeËveeÛe veevee ØekeâejÛes leehe DeeefCe leppevÙe og:KeW YeesieeJeeR }eieleele. cnCepeW
meieUW Ûeebie}W Demeleebvee Deehe}eR og:KeW DeeheCe Jee{efJeCÙeemeejKeWÛe nW veeneR keâeÙe?
efceUe}W leW megKe efJeme¤ve peeJeW DeeefCe Øeehle Pee}s}eR og:KeW IeesUeRle jeneJeW, neÛe
ceeCemeeÛee mJeYeeJe Deens. pÙeeÛÙeecegUW megKe JeešeJeW DeMeer heefjefmLeefle YeeWJeleer
DeieoeRÛe vemeles DemeW veeneR. keâebneR Lees[Ÿee GCeerJee Demeleer} heCe heefjefmLeefle meJe&LewJe
Øeefleketâ} Demes} DemeW ogozJe pÙeebÛÙee JeešŸee}e Ùesles lÙee JÙekeäleer kesâJeU DeheJeeoelcekeâ
ieCeeJÙee }eieleer}. SjJeeR mJele:ÛÙee Deble:keâjCeeÛeer #egõlee, Deehe}e IeeÙekegâleWheCee,
nUJee mJeYeeJe, nWÛe og:KeeÛeW KejW keâejCe Deens. heCe ceeCemeW cee$e meJe&oe heefjefmLeleerÛÙee
veebJeeveW Deesj[le jenleele. nW keâuheJe=#eeKee}eR yemetve og:KeeÛeer keâuhevee keâjCÙeemeejKeWÛe
Deens.
efceUe}W leW mJele:ÛÙee keâle=&lJeeveW DeeefCe efceUe}W veeneR leW ogmeNÙeeÛÙee oes<eecegUW
ner ceeCemeeÛeer OeejCee Demeles. heCe leeR keäJeefÛeleÛe Kejer DemeleW. Deehe}W yejW Pee}W nW
DeeheuÙee keâle=&lJeeveW, ne ceeCemeeÛee Megæ Denbkeâej Deens. kegâšgbye, meceepe, osMe DeeefCe
F&Õejer ke=âhee ÙeebÛeer Devegketâ}leeÛe ØeieleerÛÙee, GVeleerÛÙee ceeieeËle meneÙÙekeâ Demeles
DeeefCe ner heefjefmLeleer yengOee meJeeËvee meeceevÙe DeMeerÛe Demeles. keäJeefÛeled SKeeoe
DeheJeeo Dee{Ulees. nUJÙee DeeefCe efÚõevJes<eer cevee}e lees GlkeâšlesveW peeCeJelees,
heCe DeheJeeoÛe Demelees. lÙeeveW efveÙecee}e yeeOe Ùesle veeneR DeeefCe cnCetve lÙeeÛeW
Yeeb[Je} keâjCÙeeble DeLe& veeneR. heCe ceeCemeW ÙeMeØeehleerÛÙee JesUeR nW }#eeble "sJeerle
veeneRle, leeR DenbkeâejeveW mJele:ÛÙee keâle=&lJeeÛee šWYee efcejefJeleele.
Skeâe heg{eNÙee}e Skeâe he$ekeâejeveW efJeÛeej}W keâeR legcneR Flekesâ cees"W keâmes Pee}eble?
ne cnCee}e– keâesCeeÛesefn mee¢e vemeleebvee, meJe& ØekeâejÛÙee Øeefleketâ} heefjefmLeleerJej
ceele keâ¤ve, ceePÙee iegCeebveeR ceer nW mLeeve efceUefJe}W Deens. he$ekeâej ceneKeJeš neslee.
lees cnCee}e–yejW Pee}W, legcneR nW meebefiele}Wle, ceePÙee }sKeeR Skeâe cees"Ÿee Deejesheebletve
F&ÕejeÛeer DeeefCe meceepeeÛeer megškeâe Pee}er.
182 ceveesyeesOe
ceeCemee}e lÙeeÛÙee ÙeesiÙeleshes#eeb KejesKejerÛe DeefOekeâ efceUle Demeles. lÙeeÛes ßece
JeeÙee peele veeneRle, lÙeebletve DeefOekeâÛe }eYele DemeleW. Skeâ oeCee hesjeJee DeeefCe
MebYej IÙeeJes ne efvemeiee&Ûee efveÙece F&Õejer DeewoeÙee&Ûee Åeeslekeâ Deens. lees me=°eRleer} meJe&
keâcee&}e, efveoeve Ûesleve me=°eRleer} keâcee&}e meejKeeÛe JÙeehetve Deens. ceie mepeerJeebleer}
meJe&ßes‰ Demee pees yegefæceeve ceeveJe, lees SkeâšeÛe DeheJeeo keâmee DemeCeej? F&Õej
Goej Deens, keâveJeeUtefn Deens. meJe&meceLe& Deens, SsÕeÙe& mebheVe Deens. lees keâesCee}e
og:Keer keâeÙe cnCetve keâjer}?
ceveg<Ùe mJele:}e og:Keer mecepelees Jee og:Keer neslees Ùeeble peer JemlegefmLeefle Demeles
efleÛeWefn keâejCe lees mJele:Ûe Demelees. efceUe}suÙee meeOeveeÛee, Øeehle Deme}suÙee
Devegketâ}lesÛee, lees IÙeeJee lemee GheÙeesie keâ¤ve Iesle veeneR. MeemeveeveW efJenerj KeesoCÙeekeâefjleeb
Oeve ÅeeJeW, veececee$e JÙeepeeveW ÅeeJeW DeeefCe MeslekeâNÙeeveW leW heesjerÛÙee }iveeble, }ewefkeâkeâeÛÙee
}esYeeveW, pesJeCeeJeUerÛÙee Leešemee"eR G[JeeJeW DeeefCe MesleerÛÙee JÙeJemeeÙeeÛÙee veeJeeveW
keâebieeJee keâjeJee, lemeWÛe ceeCemeeÛeW nesleW.
Øeefleketâ} JeešCeejeR yeejerkeâ-meejerkeâ keâejCeW kegâ"W lejer Ie[le Demeleele heCe
lÙeebÛÙeeÛe veeJeeveW ieJeieJee kesâ}e peelees. vemeles Jeeo Jee{efJe}s peeleele. vekeâesle lÙee
keâuhevee heesmeuÙee peeleele. pÙee Iešveebvee, pÙee efJekeâejebvee, pÙee DeheIeeleebvee Ghes#esveW
ceejeJeW lÙeebveeÛe nóeveW ØecegKemLeeve efo}W peeleW. KegveeÛÙee Jeelex}e Ye[keâ ceLeUs ÅeeJes
DeeefCe SkeâeÅee cenehebef[leeÛÙee melkeâeje}e keâesheNÙeebleefn peeiee efceUtb veÙes Jee keâesheNÙeebleÛe
efceUeJeer, DemeWÛe nesle jenleW DeeefCe lÙeecegUW pÙeebÛeer Ghes#ee keâjeJeer les efJe<eÙe JeeoeÛeW
jCe Iee}leele DeeefCe DemJeemLÙeeble heefjCele nesCeejW, mebIe<ee&ÛeW Ùegæ hesšefJeleele.
Dee§eÙee&Ûeer iees° DeMeer keâeR Ye}eR ceeCemeWÛe nW keâjerle Demeleele. heCe Ùee Je=òeerveW
Ûeebie}W keâebneRÛe meeOele veeneR. oef}leebÛee Gæej nesle veeneR, heeref[leebÛÙee Jesovee
šUle veeneRle, G}š meJeeËÛeer heefjCeefle MeeskeâeceOÙeW, efKeVelesceOÙeW, DemJeemLÙeeceOÙeW
nesles.
MeŒekeâce& keâjleebvee, me[}s}s DeJeÙeJe efve‰ÏjheCeW keâehetve šekeâeJes }eieleele nW
efkeâleerefn KejW Deme}W lejer, ve me[}suÙee MejerjeJeÙeJeebÛeer mebKÙee Heâej cees"er Demeles
cnCetve MeŒekeâce& ÙeMemJeer nesleW, DeeefCe peerJeve megKeeJen nesleW, nWefn }#eeble "sJe}W
heeefnpes. me[keWâ keâeheleebvee DeebOeUsheCeeveW, DeveJeOeeveeveW eEkeâJee YeüceeveW, megefmLeleeRle
Deme}suÙee DeJeÙeJeebveeefn Oekeäkeâe }eie}e lej mebkeâš Dees{JeleW. JÙeeefOe cece&mLeeveeR
Demes} lej cejCe keâesmeUleW. MeŒekeâce& keâjCeeje}e nW }#eeble "sJeeJes }eieleW. cnCetve
MeŒekeâce& keâjCeeje lep%e DemeeJee, DevegYeJeer DemeeJee, lÙeeveW lemeW ÙeesiÙe leW ØeMeefmlehe$ekeâ
efceUJe}s}W DemeeJeW, DeMee Dešer IeeleuÙee peeleele DeeefCe lÙee heeUeJÙeeefn }eieleele.
efJeJejCe 183
heCe meeefneflÙekeâebvee DeeefCe heg{eNÙeebvee DeMee keâebneR Dešer Jee yebOeveW vemeuÙeecegUW les
mJeeLee&heesšeR veme}s}s Jeeo Jee{efJeleele, Deme}s}s Ye[keâefJeleele. peW Ûeebie}W Deens
lÙeeÛee efJeÛeej keâjerle veeneRle DeeefCe ceie Meeskeâ, GefÉivelee ÙeebÛÙeeefJevee ogmejs keâebneR
heojeR Ùesle veeneR.
ceeCemeeÛeer ner Je=òeerÛe Kejer Ieelekeâ Deens. Ùee Je=òeerveW DeeheuÙee neleeveW lees neveer
keâ¤ve Iesle Demelees. meceLe& Deeleeb DeMee mJeefnleefJeIeelekeâ JÙekeäleeRÛeW efvejefvejeàÙee
ØekeâejebveeR JeCe&ve keâjerle Deensle. `peieeR OevÙe lees oeme meJeexòeceeÛee' Ùee hee}gheoeÛÙee
M}eskeâmecegÛÛeÙeeveW YeeiÙeJeeve heg®<eebÛeeR }#eCeW meceLeeËveer meebefiele}eR. Deelee ceeCemeeÛeW
keâjbšsheCe keâmeW Deens leW meceLe& meebiele Deensle. oes<e keâe{tve šekeâCÙeemee"er lÙeebÛeW
JeCe&ve keâjeJeW }eieleWÛe.
efvepeOÙeeme lees meJe& legšesefve ies}e ~
yeUW DeblejeR Meeskeâ mebleehe "s}e ~~
megKeevebo Deevebo YesoW yeg[e}e ~~
ceveeR efveMÛeÙees meJe& KesoW G[e}e ~~62~~
ØehebÛeebleer} og:KeW Deensle lÙeehes#eeb DeveskeâhešerveW Jee{leele, lÙeeÛeW keâejCe DemeW
keâeR ceeCemeW peW }#eeble "sJeeJeÙeeÛeW, pÙeeÛee OÙeeme IÙeeJeÙeeÛee, leW mees[tve Flej
Jeemevee, keâecevee, keâuhevee, heeskeâU ÛeÛee&, vemeles JeeoefJeJeeo, ÙeeÛeeÛe efJeÛeej keâjerle
jenleele, DeeefCe peW keâjeJeÙeeÛeW leW meJe& mees[tve osleele. meceLeeËveeR ÙesLeW Jeehej}s}e
efvepeOÙeeme ne Meyo efveefoOÙeeme Ùee Gheefve<eoebleer} DeefleØeeÛeerve MeyoeÛeW Øeeke=âle
¤heefn Demes} eEkeâJee efvepeOÙeeme cnCepes Deehe}e cnCepes DeelcÙeeÛee OÙeeme Demeeefn
DeLe& Demes}. heefn}e DeLe& meeOeveeÛÙee °erveW DeeefCe ogmeje DeLe& meeOÙeeÛÙee °erveW
DeefOekeâ cenòJeeÛee Deens. DeeheCe meeOekeâebveeR oesvneR DeLe& efJeÛeejeble IesCeW GheÙeesieeÛeW
Deens.
ßeJeCeeheemetve }eYe neslees. ßeJeCe ner heefn}er Yeefkeäle Deens. cnCetve Ûeebie}W SskeâeJeW,
meoeÛeej, meÉemevee, F&Õejefve‰e Ùeebvee ØesjCee }eYes} DemeW SskeâeJeW. oemeyeesOe, ieeLee,
%eevesÕejer, ieerlee, Gheefve<eoW, Yeejle, YeeieJele, jeceeÙeCe ÙeebÛeW JeeÛeve keâjeJeW. ÛeebieuÙee
efJe<eÙeeJejÛeeR, MekeäÙe lej ÛeebieuÙee JÙekeäleeRveeR kesâ}s}eR keâerle&veW, ØeJeÛeveW SskeâeJeeR. Sskeâleebvee
efJeÉòee, Jekeäle=lJe, DeeefCe jbpekeâlee, Ùeehes#eeb efJe<eÙeeÛeer Dees{ "sJeeJeer. pes ßeJeCe keâjlees
cnCeleele les ne efJeÛeej keâjerle veeneRle. lÙeebvee JÙeefkeäleòJeeÛeW eEkeâJee Jekeäle=lJeeÛeW Deekeâ<e&Ce
DemeleW. MeeŒeeveW DeemJeeo ne ßeeslÙeeÛee iegCe meebefiele}e Deens. lees kegâCeer }#eeble Iesle
veeneR. SskeâuÙeeveblej, lÙeeÛeW ceveve, efveefoOÙeemeve keâjeJeÙeeÛeW DemeleW nW lej peCetb ceenerleefn
184 ceveesyeesOe
vemeuÙeemeejKeW }eskeâ Jeeieleele. Jemlegle: ceveve-efveefoOÙeemeveebJeebÛetve kesâ}s}W ßeJeCe nW
JÙeLe& Deens. YeespeveeÛee }eYe vegmelÙee DeVe KeeCÙeeveW nesle veeneR; leW heg{W heÛeeJeW }eieleW.
ceie Debieer }eieeJeW }eieleW. lemeW Pee}W veeneR lej Yeespeve nW MeuÙe¤he nesleW. peeCeJele
veme}W lejeR ßeJeCeeÛeWefn lemesÛe nesleW. GieerÛe Mebkeâe Ùesle jenCeW, Oe[ efve§eÙeÛe ve
nesCeW, nWefn KejW DeeefCe leWefn KejW–DemeW Peeskesâ cevee}e yemeCeW, JeeoefJeJeeoeÛeer DeeJe[
JeešCeW, neR meJe& ßeJeCe ve heÛeuÙeeÛeeRÛe }#eCeW Deensle. ve heÛe}s}W ßeJeCe ne cemlekeâe}e
efo}s}e JÙeLe& MeerCe Deens. Ùeemee"eR ceveve DeeefCe efveefoOÙeemeve ÙeeÛee DeJe}bye efve‰sveW
keâjerle jeefn}W heeefnpes. ßeJeCeeÛee efJeJeskeâeveW mJeerkeâej keâjCeW cnCepes ceveve, DeeefCe leW
DebieeR }eieCeW, cnCepes lÙeebleer} GheÙegkeäle «ee¢e Yeeie DeeÛejCeeble GlejCeW nW efveefoOÙeemeve.
ne efveefoOÙeeme pej legš}e lej lÙeeÛes heefjCeece Meeskeâmebleeheeefo ceeveefmekeâ efJekeâejeble
nesCeW DeieoeR mJeeYeeefJekeâ DemeleW. cnCetve efveefoOÙeeme legšCeej veeneR ÙeeÛeer keâeUpeer
Iesle}er heeefnpes.
efvepeOÙeeme cnCepes meowJe DeelceeEÛeleve, ceveeÛeer Dees{ meejKeer F&Õejekeâ[s }eie}s}er
DemeCeW. ØeehebefÛekeâ og:Keebletve GlheVe nesCeeNÙee Meeskeâceesnmebleeheebheemetve otj jenCÙeemee"eR
Ùee OÙeemeeÛee Heâej GheÙeesie neslees. jmlee efkeâleerefn Ke[ye[erle Deme}e lejer pÙee
iee[erveW peelees efleÛÙee eEmØeipe ÛeebieuÙee DemeuÙee DeeefCe yew"keâerÛÙee ieeÅee iegyeiegyeerle
DemeuÙee keâeR jmlÙeebleer} Keñs, ieesšs ÙeecegUW yemeCeejs Oekeäkesâ Ùeeef$ekeâe}e peeCeJele
veeneRle DeeefCe lÙeeÛee ØeJeeme megKeeJen neslees. peerJeveeÛÙee ØeJeemeeble efvepeOÙeemeeveWefn
lemeWÛe nesles. leòJeeÛee DeYÙeeme, leòJe%eeve, DeOÙeelce ns DeieoeR mLet}Â<šŸee efJeÛeejeble
IÙeeJeÙeeÛes "j}s lejer les ÛeebieuÙeehewkeâer `Mee@keâ De@yemee@ye&j' (Shock absorber)
Deensle nW lejer efveef§eleÛe. Lees[ŸeeMee ØeÙelveeveW efceUCeeje ne }eYe DeieoeR ØeeLeefcekeâ
DeJemLeWleefn DevegYeefJeleeb Ùeslees. JeenveeÛÙee eEmØeipe DeeefCe ieeÅee keâe{tve šekeâuÙee
cnCepes pes ne} JeešŸee}e Ùesleele, GIe[Ÿee KešeNÙeeble yemetve Deesye[ Oeesye[ jmlÙeeveW
peeleebvee peW YeesieeJeW }eieleW, leWÛe efvepeOÙeeme legš}e cnCepesefn JeebšŸeeme Ùesles.
yeensjÛee jmlee ÙeoekeâoeefÛeled Meemeve Jee heeef}keâe "ekeâ"erkeâ keâjer} heCe Ùee keâef}Ùegieeble
lejer ØehebÛe megjUerle nesCÙeeÛeer MekeäÙelee veeneR. lÙeebleer} JÙeeefOecejCeeefo Øemebie,
meòeemebheòeerÛeer, keâerleeaÛeer neveer, heefjJeejeleer} JÙekeäleeRÛes Dee«ener Denbkeâejer mJeYeeJe,
Deehles°ebÛes mJeeLe&, G}šmeg}š jeieÉs<e, ÙeebÛes DeeIeele nesle veeneRle Demee efoJeme-
pÙeebÛee mebmeej lÙeebleuÙee lÙeeble yeje Deens DemeW ceeve}W peeleW– lÙeebÛÙee lejer DeeÙeg<Ùeeble
efkeâleeroeb GieJelees kegâCeeme "eTkeâ? lesJneb jmlee og®mle nesF&} ner OeejCee meeOekeâeveW
keâjCÙeeble DeLe& veeneR. lÙeeveW DeeheuÙee JeenveeÛÙee ieeÅee iegyeiegyeerle keâ¤ve IesCeW
SJe{WÛe MekeäÙe Deens. efvepeOÙeemeeveW leWÛe meeOeleW. ne pÙeeÛee legš}e lÙeeÛÙee
efJeJejCe 185
Deble:keâjCeebceOÙeW Meeskeâ, mebleehe, lÙeeÛeer FÛÚe Demees vemees, ye}elkeâejeveW "eCe
ceeb[leele DeeefCe ceeCemeeÛÙee ogo&Mes}e heej jenle veeneR. og:KeeveW, efJe<eeoeveW, mebleeheeveW
lÙeeÛeW ùoÙe Ye¤ve peeleW. DeelcenlÙesÛes efJeÛeejefn lÙeeÛÙee ceveeble [eskeâeJeleele.
keâebneRÛe Ûeebie}W Jeešle veeneR. kegâ"WÛe megKe }eiele veeneR. meieUerkeâ[s meJe&keâeU Skeâ
DemJeemLÙeÛe JeešŸee}e ÙesleW. efvepeOÙeeme legšuÙeeÛeeÛe ne Ieesj heefjCeece Deens.
efvepeOÙeeme legšuÙeecegUW Yesoyegefæ Jee{le peeles, ogjeJee Jee{le peelees, Deehe}sheCee
ve° neslees DeeefCe ceie Ie=Ces}e, eflejmkeâeje}e, És<ee}e DeefOekeâeefOekeâ Oeej Ùesle peeles
Je lÙeecegUW SjJeeR KejesKejÛe megKeeJen DeevebooeÙekeâ DemeCeeNÙee iees°er lÙee}e megKeer
eEkeâJee Deeveboer keâ¤b Mekeâle veeneRle. lÙee}e kegâ"W Ûeebie}W efomele veeneR, kegâ"WÛe DevegYeJee}e
Ùesle veeneR. lees efÚõevJes<eer neslees. ogmeNÙeeÛÙee ef"keâeCeeR oes<e-ng[keâlees, hejeÛee keâeJeUe
keâjlees. ØelÙe#e met[ GieJeleeb Dee}e veeneR lej eEveoe lejer keâjerle jenlees. lÙeecegUW Skeâ
efJe}#eCe efKeVelee lÙee}e Øeehle nesles, keâesCelÙeeefn ÛeebieuÙee iees°eRefJe<eÙeeR lÙee}e Glmeen
Jeešle veeneR, Jeeš}e lejer efškeâle veeneR. hetpeehee"eefo Oeee|cekeâ iees°er lÙee}e kebâšeUe
DeeCeleele. meoeÛejCeeefJe<eÙeeRÛes efve§eÙe [UceUtb }eieleele, ve°efn nesleele. Ùeemee"eR
DeelceefJe<eÙekeâ eEÛeleve ceeCemeeveW megštb osleeb keâecee veÙes.
efvepeOÙeeme meeOetve ØehebÛeeble keâmeW JeeJejleeb ÙesF&} DeMeer Skeâ Mebkeâe ceeCemeeÛÙee
ceveele Ùesles. heCe DeeheCe mecepelees lesJe{W nW DeJeIe[ veeneR. Lees[emee DeYÙeeme keâjeJee
}eies} heCe lees meeOeCÙeemeejKee Deens. pes ogÛeekeâer Jeehejleele lÙeebÛÙee nW }#eeble
ÙesCÙeemeejKeW Deens. ogÛeekeâer JeehejeJeÙeeÛeer cnCepes lees} meebJejleeb ÙesCeW cenòJeeÛeW. pees
ogÛeekeâer Ûeebie}er Ûee}Jetb Mekeâlees lÙee}e Deeleeb lees} meeJejCÙeemee"eR JesieUs ØeÙelve
keâjeJes }eiele veeneRle. JeUCeW IesCeW, efce$eebMeeR yees}CeW, DeeJeMÙekeâ lesJneb Fkeâ[s
eflekeâ[s heenCeW, meceesjÛÙee De[LeàÙee}e ÛegkeâJeCeW, Ùee meJe& iees°er lees menpe keâ¤b
Mekeâlees. ogÛeekeâerJej yemeeJeÙeeme efMekeâleebvee cee$e Ùeebleer} ØelÙeskeâ iees° lÙeeÛee lees}
Iee}JeCeejer "j}er nesleer. Deeleeb Ùee meieàÙee iees°er lÙeeÛÙee ceeie&›eâceCeeble De[LeUe
DeeCeerle veeneRle, lÙeeÛee lees} Iee}Jeerle veeneRle DeeefCe nW FlekeWâ menpe nesleW keâeR lees}
meebJejCÙeemee"eR DeeheCe keâebneR JesieUW kesâ}W ÙeeÛeer peeCeerJeefn jenle veeneR. lees}
meeJejCeW cnCepesÛe efvepeOÙeeme Deens. efvepeOÙeeme cnCepes lees} meebJejCeWÛe Deens. leWÛe
DeYÙeemeeveW Øeehle keâ¤ve Iesle}W heeefnpes Je meeJeOeheCeW efškeâJe}s heeefnpes.
IejeR keâeceOesveg heg{W leekeâ ceeies ~
njeryeesOe meeb[gefve JesJeeo }eies ~~
keâjer meej eEÛeleeceCeer keâeÛeKeb[W ~
leÙee ceeielee osle Deens Gob[W ~~63~~
186 ceveesyeesOe
meieàÙee FÛÚe pÙeeÛÙee DeeßeÙeeveW hegNÙee keâ¤ve Iesleeb Ùesleer} Demee Deblejelcee
meJeeËÛÙee ùoÙeeble De#eÙÙe Jeeme keâjerle Demeleebvee, efvepeOÙeemeeveW lÙeeÛeer ke=âhee mebheeove
keâ¤ve IesCÙeeÛeW mees[tve ceeCetme ØeehebefÛekeâ iees°eRle efJe<eÙeeÛÙee }eYeeble, megKemeceeOeeve
efceUefJeCÙeeÛeer FÛÚe keâjlees, nW efkeâleer efJe}#eCe Deens! ßeer%eevesÕej cenejepeebveeRefn nW
Dee§eÙe& Øeieš kesâ}W Deens. ``ùoÙeeceOÙeW ceer jeceg~ Demeleeb meJe& megKeeÛee Deejeceg~
keâeb Yeüebleemeer keâeceg~ efJe<eÙeeJejeR~~ (%ee. 9~62) nWÛe Dee§eÙe& meceLeeËveeRefn Ùee
M}eskeâeble efJeMes<e jerleerveW oMe&efJe}W Deens. meJe& ceveesjLe hetCe& keâjCeejer keâeceOesveg IejÛÙee
DebieCeeble yeebOe}s}er DemeeJeer DeeefCe efle}e ve DeesUKelee SKeeÅee De[eCeer ie=nmLeebveer
Mespeejer heepeejer keâesj[Ÿeeme cnCetve leekeâeÛeer Yeerkeâ ceeieeJeer lemeWÛe nW Ie[leW. ceeCemee}e
KejesKejerÛe megKe keâes"W Deens, keâmeW Deens DeeefCe keâMeeveW efceUleW nW Skeâoeb keâU}WÛe
heeefnpes. peerJeveeceOÙeW meJeexlke=â° Deevebo osCeejer Jemleg iee{ PeeWhe ner Deens. Ye}s
}ef}le Jee*dceÙeeveW efleÛeer Ghes#ee kesâ}s}er Demees, heCe leer JemlegefmLeleer Deens. ceeCemee}e
lÙeeÛÙee DeeJe[erÛÙee Skesâkeâe efJe<eÙeeheemetve Dee"Dee" efoJeme otj "sJeeJeW DeeefCe
lemeeÛe ØeÙeesie PeeWhesÛÙee yeeyeleeRleefn keâjeJee. cnCepes PeeWhesÛeW keâeÙe cenòJe Deens nW
}#eeble ÙesF&}. je$eeR Skeâoeb iee{ PeeWheeJeW DeeefCe ceie ogmeNÙee efoJeMeeR ØemeVelesveW meJe&
JÙeJenej keâjeJes. DeOÙeelce DeeefCe ØehebÛeeÛeWefn KejW DemeWÛe Deens. iee{ PeeWhe }eieCÙeeÛÙee
Øeke=âleer}e cegkeâeJes }eies} Demes Deenej-efJenejeefo JÙeJenej keâ¤b veÙesle, lemeWÛe
DeOÙeelce ogjeJes} Demee ØehebÛe keâ¤b veÙes. heCe hejceeLee&ÛeW nW cenòJe }#eeble ve Iesleeb
ceeCemeW megKe peW keâeÙe Deens leW efJe<eÙeesheYeesieeveWÛe efceUs} Ùee keâuhevesveW Dene|veMe
Oe[he[le jenleele. lÙeeÛeW nW JeeieCeW keâeceOesvetÛeer Ghes#ee keâ¤ve leekeâ ceeieCÙeemeejKeWÛe
Deens.
leeefòJekeâ ÛeÛexletve, efvejefvejeàÙee «ebLeebÛÙee JeeÛeveebletve Jee efJeefJeOe ØekeâejÛÙee
ßeJeCeebletve ceveg<Ùee}e Jemlegle: F&ÕejefJe<eÙekeâ %eeve JneJeÙeeme nJeW. lÙeeÛeer efve‰e Â{
JneJeÙeeme nJeer. yeesOe Ùee Meyoebletve Flekeâe meJe& YeeJe JÙekeäle neslees. ßeJeCeeefo
iees°eRletve Demee yeesOe efceUefJeCÙeeÛÙee SsJepeeR ceeCemeW JeeoefJeJeeoeÛÙee, Keb[ve-ceb[veeÛÙee
veeoeR }eieleele. Meyo ns yeesOeeÛeW ceeOÙece nesCÙeeÛÙee SsJepeer efJeÉòesÛeW ceeOÙece nesleele
DeeefCe MeyoebÛee Jee{lee meb«en, Denbkeâejeme heg° keâ¤ve, Deehe}W cele ØemLeeefhele
keâjCeW Je FlejebÛeW Kees[tve keâe{CeW ÙeebleÛe meblees<e ceeveeJeÙeeme efMekeâJelees. Meyo ns
%eeveeÛes Jeenkeâ efveef§ele Deensle. heCe lÙeebÛee DeeÛeejeMeer Jee DevegYeJeeMeeR mebyebOe
jeefn}e veeneR, lej cee$e Meyo ns ceeCemeeÛÙee ØeieleerÛÙee ceeieeËleer} cees"e De[LeUe
nesTb Mekeâleele DeeefCe JÙeLe& JeeoeÛeW jCeebieCe lÙeecegUW ceepeleW. }es. efšUkeâebÛeW
`ieerleejnmÙe' Øeefmeæ Pee}W lÙeeJesUeR ne DevegYeJe Dee}e. efšUkeâebveeR ieerlesÛee DeLe&
efJeJejCe 187
keâce&Ùeesiehej }eJe}e DeeefCe MebkeâjeÛeeÙeeËÛÙee veebJeeveW Øeefmeæ Deme}suÙee mebvÙeemehejlesÛeW
Keb[Ce kesâ}W. lÙeeÛeer Øeefleef›eâÙeeefn G«e ¤heeble GmeU}er DeeefCe ceie keâebneR Je<eX lejer
leesÛe Skeâ Jeeo efJeÉòesÛÙee #es$eeble OegceeketâU Iee}erle neslee. efšUkeâYekeäle DeeefCe
MebkeâjeÛeeÙe&Yekeäle Demes peCet ÙegæÛe Ûee}t nesleW. mJele: }es. efšUkeâ lÙeeble Heâejmes
he[}s veeneRle. MebkeâjeÛeeÙe& lej Yetlekeâe}ebleer} JÙeefkeäleceòJe nesleW. heCe lÙeebÛes Yekeäle
cee$e ncejerlegcejerJej ÙesTve efvelÙe DeeJesMeeveW hejmhejebJej legštve he[le nesles. keâesCeer
efšUkeâYekeäle efšUkeâebmeejKee keâce&Ùeesieer veJnlee keâeR keâesCeer MebkeâjYekeäle DeeÛeeÙeeËmeejKee
efJejkeäle veJnlee. yeesOeeheemetve otj ies}W keâeR DemeWÛe nesleW. leòJeJesòee DeeefCe ØeÛeejkeâ,
mee#eelkeâejer DeeefCe meebØeoeÙeer ÙeebÛÙeebleer} Yeso ne yeesOeeÛeeÛe Yeso Deens. nW ve
mecepeuÙeecegUWÛe JÙeLe& JeeoefJeJeeo jbiele peeleele DeeefCe Ùee keâeLÙeekegâšebletve, Meg<keâ
ÛeÛeXletve, kebâ"Mees<e DeeefCe efMej:Met} heojeble he[lees. yeesOe mees[eJee DeeefCe Jeeo
Iee}eJee nWefn keâeceOesveg Iejer Demeleebvee leekeâ ceeieCÙeemeejKeWÛe Deens. pÙee}e ceeefiele}W
lej Jeešs} leW efceUs} Demee eEÛeleeceefCe neleeR Dee}e Demeleebvee kegâCeer keâebÛe mecepetve
lÙee}e pej HeWâketâve efo}e lej Ùee keâjbšsheCee}e lÙeeÛee leesÛe GòejeoeÙeer veeneR keâeÙe?
eEÛeleeceefCe cnCepes FefÛÚ}s}W meJe& hetCe& keâjCeejW jlve. lÙeeÛÙee peJeU DeeheCeeme
keâeÙe nJeW leW osCÙeeÛes Gob[ meeceLÙe& Deens. DemeW Demeleevee lÙee}eÛe pej kegâCeer
keâebÛesÛee legkeâ[e mecepe}s lej lees oes<e lemes mecepeCeeNÙeeÛeeÛe Deens.
Deleer cet{ lÙee Â{ yegæer Demesvee ~
Deleer keâece lÙee jece efÛeòeeR Jemesvee ~~
Deleer }esYe lÙee #eesYe nesF&} peeCee ~
Deleer Jeer<eÙeer meJe&oe owvÙeJeeCee ~~64~~
pÙee}e keâebneR mecepele veeneR lees cet{ DeeefCe pÙee}e DeeheCeebme mecepele veeneR
nWefn mecepele veeneR lees Deeflecet{. De%eeve cet{lee veJns. cnCepes De%eeveeceOÙeW %eeve
vemeleW, %eeveeÛee DeYeeJe Demelees, nW KejW Deme}W lejer De%eevÙeeÛÙee ef"keâeCeeR meebefiele}W
lej mecepetve IesCÙeeÛeer, Sskeâ}W lej keâUCÙeeÛeer, hee$elee Demetb Mekeâles. cetKe& lees, cet{
lees keâeR pÙeeÛÙee ef"keâeCeeR ner mecepetve IesCÙeeÛeer hee$eleeÛe Gj}s}er vemeles; lÙeecegUW
lÙee}e lÙeeÛÙee efnleeÛeW cnCetve keâebneRefn Ûeebie}W meebietb peeJeW lej leW Ssketâve IÙeeJeW Ùee
ceve:efmLeleeRle lees vemelees. cet{ keâOeeR SskeâleÛe veeneR, Ûeebie}W keâeÙe, ßes‰ keâeÙe efnleeÛeW
keâeÙe, nW ve mecepeuÙeecegUW leW DeeÛejCeeble DeeCeCÙeeÛee ØeMveefn GlheVe nesle veeneR.
ÛeebieuÙee JemletmebyebOeer yegæerÛee Skeâoeb efve§eÙe Pee}s}e Deme}e keâer ceie ÛebÛe}
mJeYeeJeeÛeW ceveefn DeYÙeemeeveW, keâebneR ØeÙelveeveW lÙee efnleeÛÙee ef"keâeCeeR Skeâe«e keâjlee
188 ceveesyeesOe
ÙesleW, efmLej "sJelee Ùesles. cevee}e DeeJej Iee}CeW, ÙeesiÙe ceeiee&keâ[s JeUJeCeW nW keâece
yegæerÛeWÛe Deens. lÙee yegæer}e pej Ûeebie}W keâeÙe leW keâUtve IesCÙeeÛeer FÛÚe veme}er lej
ÛeewHesâj GOeU}suÙee vee"eU Iees[ŸeeÛÙee hee"erJej yemetve Yejkeâšle Demeleebvee, Iees[ŸeeÛee
}ieeceefn legštve peeJee lemeW nesleW. Deeleeb keâesmeUCeW SJe{WÛe efMeu}keâ jenles cnCetve
meeJeOe jeefn}W heeefnpes. Ùee Deeflecet{lesÛÙee cegUeMeer megæeb keâes"W lejer DeemekeäleerÛee
Deeflejskeâ nW keâejCe DemeleW, lÙeeÛeeÛe Gu}sKe meceLe& heg{ÛÙee ÛejCeeble keâjerle Deensle.
pÙeeÛÙee Deble:keâjCeeble Deeflekeâece efJe<eÙeesheYeesieeÛeer DelÙeble Deemeefkeäle Demeles,
lÙeeÛÙee ceveeceOÙeW jecee}e mLeeve Demele veeneR. efnleeÛee efJeÛeej, ÛeebieuÙeeÛee efJeÛeej,
hejceeLee&Ûee efJeÛeej lÙeeÛÙee ceveeble keâOeeR GlheVe nesle veeneR. DeeJeMÙekeâlee DeeefCe Ûewve
Ùee iees°er cegUeble Skeâ veeneRle. DeeJeMÙekeâlee efvemeie&le: Demeles, mJeYeeJele: Demeles,
cegUeble Demeles; heCe Ûewve ke=âef$eceÛe Deens, Ghejer Deens. ÛewveerÛeer DeeJeMÙekeâlee Jeeštb
}eie}er keâeR vewmee|iekeâ FÛÚsÛeer ceÙee&oe mebhetve leer Deefle›eâceCe keâ¤b }eie}er Deens DemeW
mecepeeJeW. keâece nW Deefle›eâceCeeÛeWÛe mJe¤he Deens. lÙeeÛeerefn ceÙee&oe mebhe}er keâeR
lÙeeÛee DeefleÙeesie neslees, ceie Ùee keâeceeÛÙee DeefleÙeesieeveW efJeJeskeâYeü°lee Jee{tb }eieles,
DeeefCe hejceeLee&efJe<eÙeerÛeW Øesce, F&ÕejeefJe<eÙeerÛeer Yeefkeäle, meoeÛejCeeÛeer DeemLee, neR peeR
jeceeÛee efveJeeme Deble:keâjCeeble Deens DemeW metefÛele keâjCeejer }#eCeW Deensle, leeR
lÙeeÛÙee ef"keâeCeeR cegUeR efomesveeMeerÛe nesleele. }esYe ner hetCe& Pee}suÙee keâeceeÛeer Øepee
Deens. leesefn pesJneb ceÙee&osyeensj peelees, lesJneb lÙeebletve meJe& ØekeâejÛes mebIe<e&, #eesYe,
DemJeemLÙe, ns meceepeeÛee meJe&veeMe keâjCeejs efJekeâej GlheVe nesleele. ogÙeexOeve, jeJeCe,
DeewjbiePesye ns Ùee Deefle}esYeeÛesÛe yeUer Deensle. lÙeebÛee mJele:Ûee lej veeMe Pee}eÛe
heCe lÙeebveeR meJe& meceepee}e pees GheõJe efo}e lÙeeÛes heefjCeece Heâej YeÙebkeâj Pee}s.
Ùeemee"eR ceeCemeeveW keâecee}e ceÙee&oe Iee}CÙeeme efMekeâ}W heeefnpes. heÛes} lesJe{WÛe
Keeu}W heeefnpes. meesmes} lesJe{WÛe Yeesie}W heeefnpes. KeeCÙeeYeesieCÙeeÛee Deevebo ne
lÙeeÛÙee ØeceeCeeble vemetve leW Mejerje}e ceeveJeCÙeeble Demelees. nW meJe& °erveW, meJe&
#es$eeble }#eeble "sJe}W heeefnpes. heCe yegefæceeved DeMee ceeCemeeÛeW ogozJe DemeW keâeR nW
mecepetve IesCÙeeÛeer FÛÚeefn lÙeeÛeW ef"keâeCeeR GlheVe nesle veeneR Je ÙeeÛee heefjCeece
cnCetve lees mJewjeÛeejer yevelees. Heâej cees"s DeeIeele Pee}s, og<heefjCeece YeesieeJes }eie}s,
cnCepes nW keâOeeR keâOeeR }#eeble ÙesleW. heCe lesJneb Heâej GMeerj Pee}s}e Demelees. ØeÙelve
keâjCÙeekeâefjleeb DeeJeMÙekeâ DemeCeeje Oeerjefn lÙeeJesUeR "sJelee Ùesle veeneR, Mejerj-ceve-
yegæerÛeer keâeÙe&#eceleeefn mebheg°eble Dee}s}er Demeles DeeefCe ceie oerveJeeCeW, kesâefJe}JeeCeW,
peerJeve JeešŸeeme ÙesleW. ner oervelee cnCepes efpeJebleheCeeR YeesieeJee }eieCeeje Skeâ
vejkeâJeemeÛe Deens. meYeeWJeleerÛÙee }eskeâebveeR nsšeUCeer keâjeJeer, eflejmkeâej keâjeJee
efJeJejCe 189
DeeefCe lÙeebÛeskeâ[tve DeJens}vee, Deheceeve JeešŸeeme Ùesle Demeleebvee Ùee}e kesâefJe}JeeCeWheCeeveW,
}eÛeej peerJeve peieeJeW }eieeJeW, Ùeehes#eeb DeefOekeâ og:KeoeÙekeâ leW keâeÙe Deens? cnCetve
efJe<eÙeesheYeesieeefJe<eÙeeRÛeer FÛÚe DeemekeäleeRle heefjCele nesCeej veeneR ÙeeÛeer o#elee ceeCemeeveW
melele Iesle}er heeefnpes Je lÙee °erveW Deehe}W [eskeWâ leeàÙeeJej "sJe}W heeefnpes.
vekeâes owvÙeJeeCeW efpeCes YeefkeäleTCeW ~
Deleer cetKe& lÙee meJe&oe og:Ke otCeW ~~
Oejer js cevee DeeojW Øeerefle jeceeR ~
vekeâes Jeemevee nsceOeeceeR efJejeceeR ~~65~~
ceeieÛÙee M}eskeâeble meebefieleuÙeeØeceeCeW owvÙeJeeCeW efpeCeW JeešŸeeme ÙesT veÙes DemeW
Jeešle Demes} lej keâeÙe keâjeJeW leW meceLe& Ùee M}eskeâeble meebiele Deensle. pÙeeÛÙee
Deble:keâjCeeble Yeefkeäle veeneR, pÙeeÛÙee peerJeveeble ßeæe veeneR lÙeeÛeer owvÙe YeesieCÙeeefMeJeeÙe
megškeâe veeneR. DeefleyegefæJeeoeÛÙee veeoeR }eietve cetKe&heCee kesâ}e keâeR ceie ßeæe, Yeefkeäle
ns peerJeveeÛeW Kejs DeeOeej legštve peeleele DeeefCe peerJeve og:KeeveW Ye¤ve peeleW. cnCetve
ùoÙeeceOÙeW ßeæe DemeCeW, Yeefkeäle DemeCeW, efve<"e DemeCeW, nWÛe peerJeveeÛeW SsÕeÙe&
Deens. ns YeeJe vemeCeW, nWÛe owvÙe nesÙe.
DeeheCe cee$e nW mecepetve Iesle veeneR. DeeheCe meòee, mebheefòe, mebleefle Ùee}eÛe
SsÕeÙe& mecepelees. ßeercebleercegUW keâebneR megKemeeOeveW Ghe}yOe nesleele nW KejW, heCe
DeejesiÙe DeeefCe ØemeVelee ÙeebÛee }eYe megKemeeOeveebveeR Jee leeR meeOeveW hegjefJeCeeNÙee
ßeercebleerveW neslees DemeW keäJeefÛeledÛe Dee{UleW.
DeeheCe pÙee}e SsÕeÙe& mecepelees, leW %eevesÕej, legkeâejece, jeceoeme ÙeebÛÙee
JeešŸeeme keâOeeR Dee}WÛe veJnleW. legkeâejeceebÛee mebmeej oefjõer cnCeleeb ÙesF&} Flekeâe
meeceevÙe neslee. lÙeebveer DeeheuÙee Deveskeâ DeYebieebletve Ùee }ewefkeâkeâ oeefjõŸeeÛeW JeCe&ve
kesâ}s}W Deens. Ùee oeefjõŸeekeâ[sefn les efJeveesoyegæerveW heenleele DemeW efomeleW, pÙeeble}e
keâebneR Yeeie JeešŸeeme Dee}e Demeleeb lejer ceeCemeeveW leerveoeb DeelcenòÙee kesâ}er Demeleer
DeMee oeefjõŸe js<esKee}er}, leUeRÛÙee ØehebÛeeleefn ns meblecenelces `DeJeIeeefÛe mebmeej
megKeeÛee keâjerve~ Deevebos Yejerve eflevner }eskeâ~’ DemeW DeelceefJeÕeemeeves cnCeleele nW
kesâJe{W Dee§eÙe& Deens. Ûeebie}e mebmeej keâjCÙeeÛeer hee$elee mebleebÛÙee ef"keâeCeeR veJnleer
DemeW ceeveCeW ner yegefæJeeoeÛeer efJeke=âefle Deens. pÙeeÛee hejceeLe& mebheVe neslees lÙee}e
Ssefnkeâ mebheVelee efceUefJeCeW cegUeRÛe DeMekeäÙe vemeles heCe lees leW keâjerle veeneR. kesâJeU
DeOÙeelceeÛÙee Øeehleermee"eRÛe Deehe}W meJe&mJe heCee}e }eJelees. ÙeebleÛe lÙeeÛeer LeesjJeer
Demeles. lÙeecegUW Ssefnkeâebleer} efveoeb, DeheÙeMe, oeefjõŸe Yejhetj ØeceeCeeble JeebšŸeeme
190 ceveesyeesOe
ÙesTveefn mebleebÛÙee peerJeveeble owvÙe keâOeeR [eskeâeJeleefn veeneR. keâejCe SkeâÛe. lÙeebÛeW
Deble:keâjCe F&ÕejYekeäleerveW Ye¤ve ies}s}W DemeleW. Deevebo, meceeOeeve, ØemeVelee ÙeebÛeer
mebleebÛÙee "eÙeeR keâOeeR GCeerJe vemeles. DeeheCe cee$e SsefnkeâeÛÙee veeoeR }eietve mebleebvee
}eYe}suÙee Ùee megKemeeiejebleer} eEMehe}eYej megKeefn efceUJetb Mekeâle veeneR, ÙeeÛeW
keâejCe KejW megKe keâMeeble Deens nW ve mecepeCÙeeÛee cetKe&heCee nW Deens.
pÙeeÛÙee Deble:keâjCeeble keâesCelÙee vee keâesCelÙee ØekeâejÛeer efve‰e, Yeefkeäle veebole
Demeles lÙee}e YeÙebkeâjebleer} YeÙebkeâj DeeheòeerÛeWefn YeÙe Jeešle veeneR. MeWkeâ[es ›eâebeflekeâejkeâ
peCetb yeesnuÙeeJej Ûe{eJes DeMee n<ee&veW HeâebmeeJej }škeâ}s. npeejeWveeR jkeäleeÛÙee
efÛeUkeâeb[Ÿee G[efJeCeejs Heâškesâ hee"erJej yemele Demeleebvee ``Jevosceelejced''Ûee Iees<e
GunemeeveW kesâ}e. ceg}eÛeW }ive yeepetme mee¤ve leeveepeer eEmenie[eJej OeebJe}s. Mejerjebletve
jkeäleeÛeW heeš Jeenle Demeleebvee, Me$eg-MeŒeeÛÙee DeeIeeleebveeR MejerjeÛes legkeâ[s G[le
Demeleebvee ``leesHesâ DeeOeeR ve cejs yeepeer meebiee ce=lÙet}e'' DemeW yeepeerØeYetveW Ùeceotlee}eÛe
"CekeâeJe}s. nW heeefn}W, Sskeâ}W cnCepes yegefæ Dee§eÙe&Ûeefkeâle nesles, keâuheveeefn efmleefcele
nesles! nW OewÙe&, ner GYeejer keâes"tve Dee}er? efnÛee Giece osMeYekeäleeRletve Deens,
keâle&JÙeefve‰Wletve Deens. Deeheefòe efveef§eleÛe Deens, keâejCe leer heefjefmLeeflepevÙe DeeefCe
owJeeOeerve iees° Deens; lees ØeejyOeeÛee Yeeie Deens. ceeCemeeÛÙee keâle=&lJee}e efleÛÙeecegUW
yebOeve he[CÙeeÛes keâejCe veeneR. ceveesJe=òeer}e owvÙe ÙesCÙeeÛeer DeeJeMÙekeâlee veeneR.
heefleJeÇlee oeefjõŸeebleefn meceeOeeveer Demeles. DeeefCe efJe}eefmeveer SsÕeÙee&leefn JÙeefYeÛeejeme
ØeJe=òe nesles DeeefCe heefjCeeceer owvÙeoMes}e heeWÛeles keâejCe YeefkeäleØesceeÛee DeYeeJe.
cnCetve meceLe& owvÙeebletve, og:Keebletve megškeâe nesCÙeemee"eR MeneCeheCeeÛee ceeie&
meebiele Deensle keâeR yeeyee! letb jeceÛebõebefJe<eÙeeR Øesce DeeefCe Deeoj "sJe. ØesceeceOÙeW Dees{
Deens, efpeJneUe Deens, DeelceerÙelee Deens, menJeememebieleerÛeW megKe Deens. DeeojeceOÙeW
ßes‰lesÛeer, cees"sheCeeÛeer peeCeerJe Deens. Øesce DeeefCe Deeoj ns oesvner Deme}s cnCepes
Yeefkeäle meekeâejles. efve‰e DeeefCe ßeæe ner efleÛeerÛe DebieesheebieW Deensle. leeR pÙeeÛÙee
Deble:keâjCeeble jenleele lÙee}e efJeÕeeme DeeefCe OewÙe& ÙeebÛeer peeCeerJe keâOeeR Yeemele veeneR;
DeeefCe cnCetveÛe lÙeeÛeW meceeOeeve keâOeeR Yebie heeJele veeneR.
mJeeLee&mee"eR jespe SkeâceskeâebMeer Yeeb[CeeNÙee, meòesÛÙee mheOexmee"eR osMeefnleeÛee
efJeÛeej Skeâerkeâ[s mee¤ve SkeâceskeâebÛes heeÙe Dees{CeeNÙee, heebÛe Je<ex lejer Deemeve
efškesâ} keâeR veeneR DeMeer Mebkeâe DemeCeeNÙee, heg{eNÙeeves efo}suÙee DeeÕeemeveeJej
DeeheCe efJeÕeeme "sJeleeW DeeefCe lÙee efJeÕeemeeveW peieleeW. Jeejebieveshes#eebefn ÛebÛe} DemeCeeNÙee
jepemeòesveW efo}s}W I promise to pay the bearer nW JeÛeve efJeÕeemeen& ceevetve
keâeieoeÛes legkeâ[s ieesUe keâ¤ve "sJeleeW Je lÙee yeUeJej mJele:}e ßeerceble mecepeleeW. ceie
efJeJejCe 191
``Ùeesie#esceb JenecÙenced'' DeMeer Øeefle%ee keâjCeeNÙee YeieJebleeJej YejJemetve mebleceb[UeR
meceeOeeveeÛeW peerJeve peiele Demeleer} lej Dee§eÙe& JeešCÙeeÛeW keâeÙe keâejCe Deens.
Ùee F&ÕejYekeäleerÛeW cenòJe DeeheCeeme hešle veeneR ÙeeÛeW keâejCe DeeheuÙee
Deble:keâjCeebleer} cetKe&heCeeÛeer, Yeeweflekeâ meòeemebheòeerÛeer DeefYe}e<ee nWÛe Deens! ßeercebleeRletve
efJe<eÙeesheYeesie efceUle Demeleer}, efceUleer}efn. heCe lÙeecegUW megKe, meblees<e, meceeOeeve
efvecee&Ce nesleW Demee DevegYeJe veeneR. mebheòeerÛÙee ceeieesceeie F&<Ùee&, És<e, Denbkeâej,
ke=âheCelee, mebleehe, le[Heâ[, DemJeemLÙe, mebIe<e& nsÛe GlheVe nesle Demeleele. ceeskeâUsheCee
peelees. Je=efòe mebkegâefÛele nesles, Mejerje}e DeeefCe cevee}e menveMeer}lee jenle veeneR.
ogmeNÙeekeâ[s #eceeMeer}lesves heneJes nW DeewoeÙe& ogjeJeleW DeeefCe Ùee meJeeËÛee heefjCeece
cnCetve SsÕeÙeeËle }esUle Demeleebvee ceve og:Keeves, JewleeieeveW Ye¤ve ies}s}W jenleW,
mJeYeeJe $eeefmekeâ, efÛe[efÛe[e DeeefCe Ûecelkeâeefjkeâ yevelees, DeMeer JÙeefkeäle mJele:efn
megKeer nesTb Mekeâle veeneR DeeefCe ogmeNÙee}eefn megKeer keâ¤b Mekeâle veeneR. cnCetve meceLe&
cnCeleele, yeeyee js! legPeer Dees{, Deemeefkeäle, jeceekeâ[s, F&Õejekeâ[s Demetb os. keâle&JÙeYeeJevesveW
mebmeej keâj. kesâ}eÛe heeefnpes. heCe SsÕeÙee&Ûeer Dees{ "sJetb vekeâesme. Flekeâer mebheefòe
efceUe}er heeefnpes, Iej DemeW DemeW heeefnpes, Flekeâe Flekeâe Deejece efceUe}e heeefnpes,
MejerjeÛes keâ° MekeäÙe lesJe{Ÿee ØeceeCeeble keâceer Pee}s heeefnpesle DeMeer Deemeefkeäle "sJetb
vekeâesme. Mejerje}e efMeCeJetb veÙes, FbefõÙeebvee heer[e osTb veÙes, nW KejWÛe Deens, heCe
Mejerj jeyeJe}s veeneR lej leW keâeÙe&#ece jenle veeneR nW lÙeentve KejW. cnCetve DeJeMÙekeâ
lesJe{er efJeßeebleer IÙeeJeer heCe ceT ceT DeemeveeJej }esUle he[CÙeele megKe Deens DemeW
ceeveCÙeeÛee cetKe&heCee ke⤠veÙes.
Yeeweflekeâ ØeieleerveW Deveskeâ ØekeâejÛeeR meeOeveW efvecee&Ce kesâ}eR Deensle Je leeR pÙeebvee
keâesCelÙee vee keâesCelÙee lejer ceeiee&veW Ghe}yOe Deensle lÙeebvee Mejerje}e keâ°efJeCÙeeÛeW
keâejCe Gj}s}W veeneR. heefjCeeceeR MejerjeÛeer keâeÙe&#ecelee GCeeJe}er DeeefCe SsÕeÙee&ÛeW
megKe YeesieCÙeeÛeW $eeCeefn lÙeebÛÙee Mejerjeble jeefn}W veeneR. nW ogyeUWheCe ÙesTb veÙes
cnCetve meceLe& cnCeleele keâeR efJejeceeR Jeemevee vemeeJeer.
Mejerje}e keâ° ve osCeW cnCepes ßeercebleer ner keâuhevee hetJeea-De}erkeâ[s efomeles
leMeer-veJnleer. Ùee °erveW DeeceÛes oeoe Skeâ iees° meebiele Demele. JeNne[Ûee Skeâ
ßeerceble meeJekeâej hew"CeÛÙee Skeâe meeJekeâeje}e ceg}ieer meebietve ies}e. hebÛe›eâesMeerÛÙee
yeensj meesÙejerkeâ ve keâjCÙeeÛeer heæefle lÙeekeâeUer nesleer. lesJneb hew"CeÛÙee meeJekeâejebveer
efJeÛeej}W, DeeheCe FlekeäÙee }ebye keâeb Dee}eble? Gòej-DeeheCe Heâej ßeerceble Deeneble.
ceerefn ßeerceble Deens. ceePeer ceg}ieer }e[eble Jee{}s}er Deens. ceePÙee lees[erÛeW ßeerceble
mLeU peJeUheeme veeneR. DeeheuÙee iepeevle }#ceerÛee ieewjJe ceer FlekeäÙeeb otjefn Sskeâ}e
192 ceveesyeesOe
Deens. ceg}ieer DeeheuÙee IejeR he[}er lej efle}e keâ° he[Ceej veeneRle, leer megKeeble
veebos}, cnCetve ceer ÙesLeW Dee}eW. hew"CeÛee meeJekeâej cnCee}e, Deehe}er nerÛe keâuhevee
Demes} lej ceg}ieer ceePÙee IejeR osCÙeeÛee ØeÙelve ke⤠vekeâe. DeeheCe cnCeleeb lemeW
megKe, ceer ßeerceble Deme}eW lejer ceePÙee IejeR efceUCeej veeneR. veeskeâjebveeR meieUeR keâeceW
keâjeJeeRle DeeefCe cee}keâebveer kesâJeU ieeoerJej }esUeJeW DeMeer heæle ceePÙee IejeR veeneR.
ceePeer metve 24 leeme hew"Ceer vesmetve JeeJej}er lej efle}e ceer oj oesve ceefnvÙeeveeR veJeer
hew"Ceer IesTve osF&ve, heCe efleveW hew"Ceer vesmetveefn me[emeejJeCe nW jespe kesâ}WÛe heeefnpes.
ceer ßeerceble cnCetve efle}e meesvÙeeÛeer Ieeiej osF&ve, heCe efleveW veoerJe¤ve jespe heeCeer
DeeCe}WÛe heeefnpes. yengOee leW }ive Pee}W vemeeJeW. }ive ngb[Ÿeeble cees[}W veeneR lej
keâ°eÛÙee YeÙeeveW cees[}W. MejerjeveW keâjCÙeemeejKeW keâebneR keâece veme}W keâeR Gj}s}e
efjkeâecee JesU ceveeÛÙee °erveW Heâej JeeF&š heefjCeece keâjCeeje "jlees. neefn MejerjeÛÙee
megKeemeervelesÛee DeeCeKeer Skeâ oes<e Deens. ÙeesiÙe ØekeâejW ÙeesiÙe lÙee keâeceeble jeyeCeeNÙee
Mejerjemen ceveefn ieggbletve jenles DeeefCe ceie mJewj keâuhevee keâjCÙeeÛeer DeeefCe GieerÛe
Fkeâ[s eflekeâ[s OeebJeCÙeeÛeer lÙeeÛeer Kees[efn menpeheCes ceÙee&efole nesles. Mejerje}e keâece
veme}W keâeR efjkeâeceW ceve efheMeeÛÛÙeeÛeer jbieYetefce nesleW. cnCetveefn meceLe& cnCeleele–
efJejeceeR Jeemevee vekeâes. Deble:keâjCeeble Øesce-efve‰e Deme}er, Deeoj DeeefCe Yeefkeäle
Deme}er keâeR efjkeâeceheCeeÛeW owvÙe Mejerje}e Je cevee}e keâOeeRÛe Ùesle veeneR. meJe& peerJeve
meblees<e, meceeOeeveeveW Ye¤ve peeleW. DeeefCe Ùee efmLeleer}e heg®<e Øeehle Pee}e keâeR ``Ùeb
}yOJee Ûeehejb }eYeb cevÙeles veeefOekebâ lele:~ Ùeefmceved efmLelees ve og:Kesve ieg®Ceeefhe
efJeÛeeuÙeles~ (Ye. 6~22) DeMeer lÙeeÛeer efmLeefle nesles. Deeleeb lÙeeÛÙee peerJeveeble
owvÙe-og:KeeÛeW veebJe lejer Gjs} keâeÙe?
veJns meej mebmeej ne Ieesj Deens ~
cevee meppevee melÙe MeesOetefve heenW ~~
peveeR Jeer<e Keeleeb heg{W metKe kewâÛeW ~
keâjer js cevee OÙeeve Ùee jeIeJeeÛeW ~~66~~
meJe& mebleceb[UeRle jeceoememJeeceer ns ØeJe=efòehej efJeÛeejebÛes, mebmeejeÛee hegjmkeâej
keâjCeejs, ØehebÛeefJe%eeve Dee«eneveW ceeb[Ceejs Deensle, DemeW ceeve}W peeleW. DeeefCe lÙeemee"eRÛe
Flej meJe& mebleebvee `mebleeUs' DemeW cnCetve kesâJeU jeceoememJeeceeRÛeer lesJe{er je°^meble,
keâce&Ùeesieer, pevekeâuÙeeCelelhej DeMee efJeMes<eCeebveer mlegleerefn keâjCÙeeble Ùesles. DeeOegefvekeâ
yegefæJeeÅeebÛee ne efJeÛeej Jeejkeâjer efve jeceoemeer ÙeebÛÙeeble pees ogpeeYeeJe efomelees lees
efvecee&Ce keâjCeeNÙee keâejCeebhewkeâeR Skeâ Deens. Jemlegle: jeceoememJeeceer DeeefCe ceneje°^eleer}
efJeJejCe 193
Flej %eeveosJeeefo meble ÙeebÛÙeeble, efmeæeble DeeefCe meeOeve Ùee°erveW, leòJe%eeveeÛeW
cnCetve keâebneRefn Deblej veeneR. meieUsÛe DeÉwleer Deensle, meieàÙeebveeÛe meiegCeesheemevee
efØeÙe Deens. meieUsÛe Yeefkeäleceeiee&}e Je veecemcejCee}e ßes‰ mecepeCeejs Deensle.
mebmeej mees[eJee DemeWefn kegâCeer meebiele veeneR. DeeefCe JewjeiÙe iegb[eUtve mebmeejeble
Deemekeäle nesTve jeneJeW Demeeefn efJeÛeej kegâCeer ceeb[}s}e veeneR. mebmeejemebyebOeeRÛÙee
ßeerlegkeâejece- cenejepeebÛÙee Je ßeermeceLe& jeceoemeebÛÙee efJeÛeejmejCeeRle keâebneRefn Deblej
veeneR. ceeb[CÙeeÛÙee heæleeRle Lees[e Yeso Demelees heCe lees keâesCeeefn oesve mebleebÛÙee
Jee*dceÙeeÛÙee DeeOeejW oeKeefJeleeb ÙesF&}. leelheÙee&ÛÙee °erveW, efmeæebleeÛÙee °erveW,
yeesOeeÛÙee °erveW, ßeer%eevesÕej, SkeâveeLe, legkeâejece, jeceoeme Skeâ¤heÛe Deensle. `meble
efomeleer JesieUe}s~ hejer les mJe¤heeR efceUe}s~~' nerÛe JemlegefmLeefle Deens.
meceLe& ØehebÛe vesškeâe keâjeJeÙeeme meebieleele nW KejWÛe Deens. keâejCe `pÙeeÛeW Ssefnkeâ
Oe[ veeneR~ lÙeeÛeW hej$e hegmemeer keâeÙeer~~' Fn}eskeâeRÛee mebmeejeefo JÙeJenej neefn pÙee}e
Oe[heCeW keâjleeb Ùesle veeneR lÙee}e hej}eskeâeRÛeeR cnCepes ØehebÛeeyeensjÛeeR, kesâJeU
MejerjYeesieehe}erkeâ[ÛeeR cees#eØeeefhle, F&ÕejYeefkeäle FlÙeeefo megKeW keâMeeR }eYeCeej? mebmeej
keâjCeW ve keâjCeW JesieUW. ve keâjleeb ÙesCeW JesieUW. nW ve keâjleeb ÙesCÙeeÛeW ogyeUsheCe pÙeeÛeW
ef"keâeCeeR Deens lees hejceeLe&efn ÙeesiÙe jerleerveW meeOetb Mekeâle veeneR DemeWÛe ßeer%eevesÕej
cenejepeebvee cnCeeJeÙeeÛeW Deens. vehegbmekeâe}e pemeW keâesCeer vewef‰keâ yeÇÿeÛeejer ceeveerle
veeneR, lemeWÛe nW mecepeeJeW. hejceeLee&mee"eRefn Ûeebie}er yegefæ, ØeÙelveMeer}lee, OewÙe&,
keâeÙe&#ecelee, keâewMeuÙe, Â{efve§eÙe, MejerjmJeemLÙe Ùee meJeeËÛeerÛe DeJemLeeYesoeveW GCeer-
DeefOekeâ DeeJeMÙekeâlee Demeles. ØehebÛe vesškeâe keâjCÙeeble Ùee meJe& iegCeebÛeer Lees[er Heâej
keâmeesšer }eiele Demeles. ogyeUWheCe heg<keâU JesUeb JewjeiÙeeÛÙee veebJeeJej KeheefJe}W
peeleW, leW Heâej Deefve° "jleW. ØehebÛe vesškeâe keâje DemeW meebieCÙeeceeieÛeer Yetefcekeâe ner
DeMeer. ØehebÛe vesškeâe keâjCeW nW lÙeeÛÙeeefJe<eÙeeRÛeer Deemeefkeäle GCeeJeCÙeeÛÙee °erveWefn
GheÙeesieer he[leW. `ØehebÛe cetUÛeeÛe veemekeâe~ cnCeesefve keâjeJee vesškeâe~ vesškeâe keâjleeb
efHeâkeâe~ nesle peelees~~' DemeW meceLe& meebieleele. lÙeekeâ[s veerš }#e osTve heeefn}s
cnCepes keâebneR DeeOegefvekeâ yegefæJeeoer mecepeleele lÙeeØeceeCeW meceLe& ns Flej mebleebÛÙeehes#eeb
JesieUs Demes ØeJe=efòeJeeoer veeneRle, lÙeebÛeW ØehebÛeefJe%eeveefn mebmeejesvcegKe veeneR nW }#eeble
ÙesF&}.
meceLeeËÛee mebmeejefJe<eÙekeâ Âef°keâesve Ùee M}eskeâebletve Ûeebie}e mhe° Pee}e Deens.
mebmeej ne Demeej Deens. lÙeeble meejYeeie Demee keâebneRÛe veeneR. cnCetve lÙeeble jme IesTb
veÙes. lÙeeble jme IesCÙeeÛeer Je=efòe "sJe}er, ceveg<Ùe Deemekeäle Pee}e lej lees Ieesj Deens,
nW ØelÙeÙeeme ÙesleW. Ieesj cnCepes YeÙebkeâj YeerefleoeÙekeâ. mebmeejeÛÙee DeemekeäleerveW Deveskeâ
194 ceveesyeesOe
ØekeâejÛÙee eEÛeleeefn hee"erceeies }eieleele DeeefCe DeemekeäleercegUW mebmeej Skeâoeb ceeieW
}eie}e keâeR ceie lÙeebletve megškeâeefn nesle veeneR. cegbpe, }ive, ieYee&jheCe, yeeUbleheCe,
jesieeble Megßet<ee nW Ûe›eâ Skeâoeb meg¤b Pee}W keâeR Deehe}W, ceg}ebÛeW, veeleJeebÛeW DeMee
ieleerveW efHeâjle jenleW. nW SJe{W keâeÙe& Pee}W keâeR ceer ceeskeâUe nesF&ve nW cnCeCeW KeesšW
"jleW. ÛeekeâeÛÙee heóŸeeble meebhe[uÙeemeejKeer ceeCemeeÛeer efmLeefle nesles. lees leUceUlees,
Deesj[lees. heCe legšuÙeeefMeJeeÙe megštb Mekeâle veener. mebmeeje}e Ieesj cnš}W Deens leW
ÙeecegUWÛe. heCe nW mhe°heCeW KejW meebieCeW ceeCemee}e DeeJe[le veeneR. }eskeâ jeieJeleele.
``DeefØeÙemÙe Ûe heLÙemÙe Jekeälee ßeeslee Ûe og}&Ye:'' DemeW cnš}W peeles leW Ùeemee"eRÛe.
efJe<eÙemegKeeefJe<eÙeeRÛÙee DeemekeäleerveW mebmeejeÛeW KejW mJe¤he keâeÙe leW meebieCeW nW SskeâeÙe}e
pejer vekeâes Jeeš}W lejer lees Ieesj Deens nW melÙeÛe Deens. yengleskeâ meieàÙeebÛee DevegYeJe
leesÛe Demelees. kegâCeer leW }#eeble Ieslees kegâCeer Iesle veeneR. }#eeble IesCeejeefn }#eeble
"sJeerle veeneR. DeeeECe }#eeble jeefn}e lej meesÙeerÛeW vemeleW cnCetve lÙeeJej eEÛeleve keâjerle
veeneR. mebmeejeÛÙee IeesjheCeeefJe<eÙeeR Flej keâesCeeÛÙee mee#eerÛeer keâebneRÛe DeeJeMÙekeâlee
veeneR. mJele:ÛÙee peerJeveeble peje [eskeâeJe}W, peje }#ehetJe&keâ Kees}Jej [eskeâeJe}W lej
mebmeejeÛeW nW melÙemJe¤he menpe GIe[keâer}e ÙesF&}.
mebmeej Ieesj Deens nW KejWÛe heCe lees šekeâleebefn Ùesle veeneR. mebmeejeÛÙee mJe¤heeÛeer
JÙeehekeâlee Flekeâer efJeMee} Deens keâeR yeeÙekeâes šekeâ}er, Iej mees[}W, jeveeble ies}e,
Ùee°erveW mebmeej megš}e DemeW mecepeCeW KegUsheCeeÛeW "jleW. lees keâesCelÙee vee keâesCelÙee
lejer ¤heeble YeeWJeleer Demelees. yeeÙekeâeceg}ebÛee mebmeej pÙeebvee vemelees lÙeebveeefn mebmeejeÛee
leehe DemeleesÛe. ce"heleer cenbleebÛeerefn lÙeebletve megškeâe nesle veeneR.
KeNÙee DeefOekeâejeveW Ùegkeäle Deme}suÙee ieg¤bÛes efMe<Ùeefn meòee-mevceeve-SsÕeÙee&efo
Yeeweflekeâ mebheòeermee"eR ieg¤ÛÙee ceeIeejeR mees[e heCe ieg¤meceesjefn Yeeb[uÙeeÛeer Ssefleneefmekeâ
GoenjCeW Deensle. Ùeemee"eR mebmeejeble meej veeneR nW peeCetve IesCÙeeme efMekeâ}W heeefnpes.
mebmeej Demeej Deens nW melÙeÛe Deens. lemeeÛe lees Ieesjefn Deens. heCe nW melÙe
ØeÙelvehetJe&keâ peeCetve Iesle}W heeefnpes. cnCetve meceLe& meebieleele–mebmeej Demeej Deens nW
melÙe Deens heCe leW let MeesOetve hene. melÙe nW JÙeehekeâ Deens. ef$ekeâe}eyeeefOele Deens. nW
efkeâleerefn KejW Deme}W lejer met#ce Deens. jmlÙeeJej he[}s}er Jemlet menpe GÛe}tve
IÙeeJeer lemeW mJe¤he melÙeeÛeW vemeles. yeeieWle peeTve Hegâ}W JeWÛeeJeeRle lemeW melÙe
menpeheCeW meebhe[le veeneR. meJe& Ûeebie}eR meeOeveW pevcee}e Dee}eR leeR melÙeeÛÙee
MeesOeemee"eRÛe. ceeCemee}e lÙeemee"eRÛe oerIe&keâe}heÙeËle DeeheuÙee meJe&MekeäleerefveMeer,
efve‰sveW DeeefCe meelelÙeeveW DeLekeâ ØeÙeeme keâjeJes }eieleele. ceeCemee}e mJele:ÛÙee
ef"keâeCeeR Deme}suÙee GCeerJeebcegUW Deveskeâ ØekeâejW melÙeeÛee DeeYeeme nesle Demelees. lÙee
efJeJejCe 195
heefjefmLeleeRle lesJe{ŸeehegjleW leW KejW JeešleW heCe lees Yeüce Demelees. DeeheuÙee keâuhevee,
Deehe}s efJeÛeej efJeJeskeâeveW hegvneb hegvneb MeesOetve heneJes }eieleele. Ùee meelelÙeeÛÙee
ØeÙelveebÛee MeerCe Ùeslees. ceeCemee}e lees meesmele veeneR. ceie lees yegefæJeeoeÛeWÛe heebIe¤Ce
[eskeäÙeeJe¤ve IesTve cegjiegš cee¤ve PeeWhelees. Øeke=âlÙee efYe$eer DemeCeejer ceeCemeW leeW[eJej
heebIe¤Ce IesTve he[leele. mJele:}e megjef#ele mecepeCÙeeÛee lÙeebÛee lees Skeâ Yeeye[e
ØeÙelve Demelees.
mJele:ÛÙee keâuhevee efkeâleerefn ÙeesiÙe JeešuÙee lejer lÙeebÛeW heebIe¤Ce IesTve he[CeW
ne melÙeMeesOeveeÛÙee ceeieeËleer} meJeeËle cees"e De[LeUe "jlees. peW ÛekeâÛekeâerle efomeleW
leW meJe& pemeW meesves vemeleW lemeWÛe peW Deekeâ<e&keâ JeešleW leW meJe& melÙeefn vemeleW. Deehe}e
DeeUme, DeeheuÙee Jeemevee, DeeheuÙee mebJeÙeer, Deehe}W oewye&uÙe ÙeebÛee Skeâ$e Jee megše
heefjCeece cnCetve, Deekeâ<e&keâ cnCetve vekeâes lÙee iees°erefJe<eÙeeR Deekeâ<e&Ce efvecee&Ce nesCeW
DeeefCe leW veenermeW keâjCeW heg<keâU JesUeb DeeheuÙee neleebleer}efn jenle veeneR DeeefCe ceie
YeieJebleeÛeer ØeeLe&vee keâjeJeer }eieles keâeR ns YeieJeeved efnjCceÙesCe hee$esCe melÙemÙeeefheefnleb
cegKeced~ leòJeced het<eved DeheeJe=Ceg melÙeOecee&Ùe °Ùes~~ meesvÙeemeejKÙee Deekeâ<e&keâ
JeešCeeNÙee ÛekeâÛekeâerle PeebkeâCeeveW melÙeeÛeW mJe¤he Peekeâ}s}W Deens. nW veejeÙeCee!
peieodj#ekeâe! metÙe&osJee! ke=âhee keâ¤ve leW DeeheCeÛe otj keâje cnCepesÛe melÙeoMe&veeÛeer
Dees{ Deme}suÙee ce}e melÙeeÛeW ÙeLeeLe&¤he efomes}.
nW meJe& nesCÙeemee"eR, JeešCÙeemee"eR, mebmeejeÛeer Demeejlee kesâJneb vee kesâJneb lejer
ceeCemeeÛÙee DevegYeJeeme ÙeeJeer }eieles. mebmeejer peerJeveeble lemes Øemebie DeieoeRÛe Ùesle
veeneRle DemeW veeneR. heCe ceeCetme DeeheuÙee meesÙeermee"eR lees DevegYeJe cnCepes mebmeejeÛee
mJeYeeJeÛe Deens DemeW ve ceeveleeb lees lÙee efJeefMe° ØemebieeÛeW Jee lÙee efJeefMe° IešvesÛeW
mJe¤he Deens DemeW ceevelees. Je lÙeecegUW efvejeàÙee JesUeR efvejeàÙee Øemebieele hegvneb megKe
DevegYeJeeme ÙesF&}, Deeleeb veeneR lejer ogmeNÙeeJesUeR ceveemeejKeW Ie[s} Ùee ceesneveW
ceeCetme ØehebÛeeble iegjHeâštve jenlees. DeeefCe ceie lÙee}e lebyeeKet, oe¤, DeHetâ FlÙeeefo
YeÙebkeâj heoeLeeËÛeW JÙemeve pe[eJeW lemeW nesleW. Ùee JÙemeveecegUW og<heefjCeece Øeieš nesT
}eieleele, lejer mebJeÙeer cees[leeb Ùesle veeneRle. ocee, Keeskeâ}e ÙeeveW nwjeCe Pee}s}e
jesieer efJe[er mees[le veeneR. Ùeke=âle efyeIe[tve DebLe¤Cee}e efKeU}s}e jesieerefn oe¤Ûee
lÙeeie ke⤠Mekeâle veeneR. meceLeeËveeR efJe<eeÛeW GoenjCe osTveÛe ne ØeMve efJeÛeej}e
Deens. megKe nJeW Demes} lej efJe<eeÛeW mesJeve keâjerle jenCeW keâmeW ÙeesiÙe "js}? peveeR
efJe<e Keeleeb heg{W megKe kewâÛes? neÛe ØeMve les efJeÛeejleele.
õJÙe cnCetve keâesCeleWefn efJe<e JepÙe& veeneR. JewÅeeÛÙee neleeble lej lÙeebleer} keâebneR
Dece=leeÛeW keâece keâjleele. heCe lejer efJe<e, efJe<eÛe Deens. ientb, leebotU, Jee otOe, lethe
196 ceveesyeesOe
ÙeebÛÙeemeejKee lÙeeÛee GheÙeesie keâjCeW ØeeCeIeelekeâ "jCeejW DemeleW. mebmeejeÛeW mJe¤heefn
Ùee efJe<eemeejKeWÛe Deens, nW ceeCetme }#eeble Iesle veeneR. efJe<eeÛee mJeYeeJeefn cees"e
efJeefÛe$e Deens. efnlekeâj DemeW peW otOe lÙeeÛeW JÙemeve ceeCemee}e }eiele veeneR. heCe
ÛeneÛeW cee$e JÙemeve }eieleW. oe¤meejKÙee Flej efJe<eebefJe<eÙeeR lej yees}eJeÙeemeÛe vekeâes.
oe¤[s heefjJeejemekeâš meJe& peerJeveeÛeer OetUOeeCe GIe[Ÿee [esàÙeeveW heenleele. DeeefCe
lejer oe¤ mees[erle veeneRle. mebmeejeÛÙee DeemekeäleerÛeW lemeWÛe Deens. Deemekeäleerves mebmeejeble
peeW peeW DeefOekeâ jceceeCe nesle peeJeW leeW leeW og:KeowvÙeeefMeJeeÙe ogmejW keâebneRefn JeebšŸeeme
Ùesle veeneR. Deemeefkeäle peeW peeW Glkeâš leeW leeW og:KeowvÙeeÛes DeeIeeleefn ye}Jeeved DemeWÛe
Ie[le peeleW. mebmeejeceOÙeW DeeheCe pÙeebvee Deehe}s cnCelees lÙeeble}e KeNÙee DeLee&veW
Deehe}e kegâCeer vemelees. meieUs mJeeLe&keWâefõle Demeleele DeeefCe mJeeLe&meeOeveeÛÙee°erveW
meesÙeerÛes cnCetve mebyebOeele Ùesleele–jenleele. lÙeeJesUeR JeešCeeje iees[Jee, efomeCeeje
efpeJneUe yengleebMeer JejJejÛee Demelees, keâmeesšer}e lees efškeâle veeneR, nW }#eeble IesTve
heefjJeejeble JeeJej}W heeefnpes. cnCetve mebmeejeble jeneJeÙeeÛeW leW keâle&JÙeYeeJevesveW, DeemekeäleerveW
veJnW.
Oece&jepeeveW cnCes veejoebvee Skeâoe ØeMve efJeÛeej}e keâeR mebmeejeble jentve megKe keâmeW
efceUs}? lÙeeJej veejo cnCee}s–ceelej: efhelej: heg$ee: yeevOeJee: megùo§e Ùes~ Ùeled
kegâJe&efvle ÙeefoÛÚefvle Ûeevegceesosle efvece&ce:~~ DeeF&yeehe, Iejebleer} Jeef[}OeejeR ceeCemeW,
ceg}W, yeeÙekeâes, Flej DeehlemebyebOeer Je F° efce$e peW keâjleer}, pemeW Jeeieleer}, peW
cnCeleer}, peW ceeveleer} lÙee meJee&}e "erkeâ Deens DemeWÛe cnCele jeneJeW, heCe leW
efvece&ce YeeJevesveW cnCeeJeW. keâje keâeÙe nJeW leW DemeW Jewleeietve cnCetb veÙes. efkeâlÙeskeâ JesUe
heefjJeejebleer} JÙekeäleerÛeW SkeâeoW Jele&ve DeeheuÙee efJeÛeejeØeceeCeW DelÙeble Deefve° DemeWefn
Demetb MekeâleW. lÙeeJesUeR "erkeâ Deens nW cnCeCeW DeeheuÙee efJeÛeejebÛÙee ØeeceeefCekeâlesÛÙee
°erveW oebefYekeâefn "¤b MekeâleW. DeMee JesUeR Heâej lej keâesCeleeefn Dee«en ve Oejleeb
Deehe}e efve<esOe veeWoJeeJee. heCe pÙeeÛeW efnle lÙee}e keâUleW, keâU}W heeefnpes, Ùee
efJeJeskeâeveW `ceer cnCeleeW lemeWÛe Jeeie}W heeefnpes' Demee nó cee$e Oe¤b veÙes. Je DeeheuÙee
ceveeÛee lees} {Ut osTb veÙes. nerefn efvece&celeeÛe Deens. nW DemeW efvece&ce YeeJevesveW Jeeielee
Dee}W keâeR ceie mebmeejeÛee Ieesj, Ieesj jenle veeneR. lees YeÙeØeoefn vemelees DeeefCe
eEÛeleepevekeâefn vemelees. yeeÙekeâe-ceg}ebheemetve MejerjeheÙeËle Deme}s}e meJe& heeleUerJejÛee
mebmeej ne ceie Skeâ meeOeve Gjlees, meesÙe cnCetve jenlees DeeefCe hejceeLee&}e lÙeeÛee
De[LeUe jenle veeneR.
mebmeejebleer} Deemekeäleer megšCeW nWÛe cenòJeeÛeW Deens. yee¢emJe¤heebleer} mebmeej ne
keâOeeR megšleefn veener Je keâOeeR mees[eJeÙeeÛeeefn vemelees. JeeveØemLe eEkeâJee mebvÙeemeerefn
efJeJejCe 197
mebmeejebletve megš}s}s Demeleele DemeW ceeveCeW ÛegkeâerÛeW Deens. lÙee DeJemLeWle cenbleer
Demes} lej ØeMveÛe veeneR heCe cenbleer veme}er lejermegæeb Mejerj-j#eCe, Mejerj-OeejCe,
lej šekeâleebÛe Ùesle veeneR, lesJneb mebvÙeeMee}eefn mebmeej DemeleesÛe. mebvÙeemeeßece neefn
meeOeveceeiee&Jejer} Skeâ šhhee DemeuÙeeveW lÙeeÛes yee¢eesheÛeej ie=nmLeehes#ee JesieUs Deme}s
lejer JÙeeheeÛee efJeÛeej keâjleeb lees mebmeejÛe Demelees. cnCetve mebmeejeÛeer Deemeefkeäle
mees[CeW, Deemeefkeäle megšCeW, nW cenòJeeÛeW Deens Je meejs ØeÙelve keâjeJes }eieleele les
lÙee°erveWÛe.
mebmeejeÛeer Deemeefkeäle megšeJeer DeeefCe hejceeLee&Ûeer peJeUerkeâ Ie[eJeer Ùeemee"eR,
meceLe& Skeâ ßes‰ meeOeve ÛeewLÙee ÛejCeeble meebiele Deensle. `keâjer js cevee OÙeeve Ùee
jeIeJeeÛeW' F&ÕejeÛeW OÙeeve ne meJe& ØekeâejÛÙee yeeOekeâ DeemekeäleerJejÛee Skeâ Ûeebie}e
GheeÙe Deens. ÙeesieceeieeËle meebefiele}suÙee ›eâceeveW OÙeeve ner meeOevee, Heâej ßes‰ ØeleerÛeer
Deens. meceeOeerÛÙee DeieoeR De}erkeâ[Ûeer DeMeer leer DeJemLee Deens. heCe lÙee OÙeevemeeOevesÛee
GheÙeesie efJeefMe° ØeceeCeeble, efJeefMe° heæleerveW, hejceeLe&ceeiee&ÛÙee DeieoeR DeejbYeeRefn
keâjleeb Ùeslees. lÙeeef"keâeCeeR Lees[erMeer efmLejlee, eEÛeleve, Skeâe«elee, DemeW lÙeeÛeW mJe¤he
DemeleW. ceeCemeeveW efoJemeekeâeb"eR Lees[emee lejer JesU Ùeemee"eR keâe{}e heeefnpes. JesU
MekeäÙeleeW "jeefJekeâ DemeeJee. mLeeveefn MekeäÙeleeW mecele}, mJeÛÚ, efveJeeble DeeefCe
heefJe$e DemeeJeW. leWefn "jeefJekeâ Demes} lej Heâej Ûeebie}W. mJeÛÚlee DeeefCe heeefJe$Ùe
Ùee°erveW leW DeefOekeâ GheÙegkeäle "jleW. OÙeeve keâjCeW Je leW "jeefJekeâ JesUeR DeeefCe
"jeefJekeâ mLeeveeR keâjCeW nW `DeefOekeâmÙe DeefOekebâ Heâ}ced' Ùee Âef°veW efkeâleerefn cenòJeeÛeW
Deme}W lejer JesUsÛee DeeefCe mLeeveeÛee Dee«en `OÙeeveÛe keâjerle veeneR' DeMee efmLeleeRle
heefjCele nesT veÙes. vesmesve lej hew"Ceer veeneRlej GIe[erÛe jenerve DemeW pemeW cnCet veÙes,
legheeMeer KeeCeW MekeäÙe veme}W lejer GheeMeeR jent veÙes, DemeW pemeW cnCeleele, lemeWÛe
OÙeeveeÛeWefn peeCeeJeW. OÙeeveemee"eR JeehejeJeÙeeÛeW Deemeve Deehe}W Deehe}W mJeleb$e DemeeJeW.
leW mJeÛÚ DemeeJeW. oYee&Ûeer ieJeleeÛeer ÛešF&, ce=ieeefpeve, OetleJeŒe Demee ›eâce DemeeJee.
IeeWie[ermeejKeW }eskeâjerÛeW JeŒeefn Gòece; lÙeebleefn heeb{jer IeeWie[er DeefOekeâ Ûeebie}er.
Ùee DeemeveeJej he©eemeve, menpeemeve, mJeefmlekeâemeve, eEkeâJee F° lej efmeæemeve
Iee}tveefn yemeeJes. hee"erÛee keâCee ieerlesveW meebefieleuÙeeØeceeCeW `meceb keâeÙeefMejes«eerJeb
OeejÙeVeÛe}b efmLej:~' (Ye.6~13) DeMee efmLeleeRle mejU DemeeJee. Keebos mejU
Dee[JÙee js<eWle efmLej "sJeeJesle. °ermeceesj DeeheuÙee F° osJelesÛeW, mebleebÛeW Jee ieg®ÛeW
efÛe$e DemeeJeW. Øeeflecee DemeeJeer eEkeâJee Ô, ßeer, 4, pee[js<esveW Skeâeble Skeâ keâe{}s}eR
Jeleg&UW, DemeW keâebneRlejer Øeleerkeâ meceesj "sJeeJeW. cee$e °ermeceesj cnCepes mejU lee"
yemetve [esUs pÙee heeleUeRle Ùesleele lÙee lÙee heeleUeRle nW Øeleerkeâ vemeeJeW. leW meeceevÙele:
198 ceveesyeesOe
ùoÙeeÛÙee heeleUerJej mJele:heemetve 1~~-2 nele DeblejeJej DemeeJeW. ØekeâeMe cebo
DemeeJee. legheeÛÙee efvejebpeveeÛee ØekeâeMe DeefOekeâ }eYeoeÙekeâ "jlees. Ùee keâeceeR le%eebÛeW
ceeie&oMe&ve MekeäÙe lej IÙeeJeW. JÙeefkeäle efJeMes<eeÛÙee °erveW vescekesâheCee ÙesCÙeeme lÙeeÛee
GheÙeesie neslees. veblej ceveeceOÙeW DeeheuÙee F° osJelesÛeW mJe¤he Jee efleÛeW veece ÙeeÛÙeeefMeJeeÙe
ogmejW keâebneR ÙesCeej veeneR Ùee °erveW nUtnUtb DeYÙeeme keâjeJee. ceveeÛeer Skeâe«elee
meeOeCÙeemee"eR MewefLeuÙe DeeefCe nó oesvneR šeskeWâ JepÙe& mecepeeJeeR. meelelÙe DeeefCe
›eâceeveW Jee{le peeCeeje JesU nW cenòJeeÛeW mecepeeJeW.
MejerjeÛeW DeejesiÙe Ûeebie}W Deme}W, DeemeveW, JÙeeÙeece, ØeeCeeÙeece, (oerIe&Õemeve)
ÙeebÛee DeYÙeeme "sJe}e, pÙeeÛÙeecegUW Mejerj ceveeÛee #eesYe efvecee&Ce ve nesF&} DemeW
Jele&ve "sJe}W, Deenej-efJenej meeOes, meeefòJekeâ "sJe}s, cnCepes OÙeeveebleer} Skeâe«elesÛee
}eYe ne keâceer ßeceeble DeefOekeâeefOekeâ efceUle peelees. ceeveJeer peerJeveeble keâesCeleerefn iees°
Skeâoce meeOele veeneR. hejceeLee&Ûee ØeJeeme ne efncee}Ùeebleer} Ùee$esmeejKee Deens. meJe&
efoMeebveeR GbÛe meKe} JeUCeW Iesle peeCeeje Demee eEkeâJee iees} efpevÙeeveW Ûe{CÙeemeejKee
Demelees. lesJneb IeeF& ve keâjleeb GheÙegkeäle lÙee meJe& iees°er ›eâcee›eâceeveW meeOele peeJeW Je
meelelÙe "sJeeJeW. F&ÕejeefJe<eÙeeRÛeer Yeefkeäle Deble:keâjCeeble efpelekeäÙee Glkeâš ØeceeCeeble
Demes} lÙee ØeceeCeeble meeOevesÛeW Heâ} efJeheg} DeeefCe }ewkeâj efceUleW. heCe ``legkeâe
cnCes ÙesLeW~ veener Ûee}le leeble[er~'' Ùee JeÛeveeØeceeCeW Oeerj ve mees[leeb meelelÙe
meebYeeUeJeW cnCepes nUtbnUtb mebmeejeefJe<eÙeeRÛeer Deemeefkeäle GCeeJele peeles, Deef}hle
jenleeb Ùesles, DeeefCe ceie ceveeÛeer ØemeVelee, De{U nesle peeles. ``keâjer js cevee OÙeeve
Ùee jeIeJeeÛeW'' Ùee DeeosMeeble meceLeeËvee nWÛe DeefYeØesle Deens.
IeveMeece ne jece }eJeCÙe¤heeR ~
ceneb Oeerj iebYeerj hetCe& Øeleeheer ~~
keâjer mebkeâšeR mesJekeâeÛee kegâ{eJee ~
ØeYeeles ceveeR jece eEÛeleerle peeJee ~~67~~
Deeleeb Ùee M}eskeâeheemetve `ØeYeeles ceveeR jece eEÛeleerle peeJee' Ùee hee}gheoeÛes one
M}eskeâ ›eâceeveW Ùesle Deensle. ceeieÛÙee 66 JÙee M}eskeâeÛÙee DebleeR ``keâjer js cevee
OÙeeve Ùee jeIeJeeÛeW'' DemeW meebefieleuÙeeveblej pÙeeÛeW OÙeeve keâjeJeÙeeÛeW lÙeeÛeW mJe¤he
DeeefCe cenòJe JeCe&ve keâjCeW DeeJeMÙekeâÛe Deens. OÙeeveeÛeW Skeâ cenòJeeÛeW Debie
Deme}s}er Skeâe«elee efvecee&Ce JneJeÙeeÛeer lej pÙeeÛeW OÙeeve keâjeJeÙeeÛeW lÙeeÛeer LeesjJeer,
lÙeeÛeer ÙeesiÙelee, ceveesceve heš}s}er DemeCeW Yeeie Deens. meceLe& Ùee M}eskeâebveer leer
hešefJeCÙeeÛeW keâece keâjerle Deensle. peeleeb peeleeb OÙeeveeÛeW cenòJe Je OÙeeveeÛeer Deveg<ebefiekeâ
efJeJejCe 199
meeOeveWefn meceLe& Ùee oMeM}eskeâer ØekeâjCeeble meebiele Deensle. meceLe& ÙesLeW mcejCeehes#eeb
JejÛÙee heeÙejerÛee DeeefCe OÙeeveeble heefjCele nesCeeje, OÙeeveeÛeW Debie Deme}s}e eEÛeleve
ne Meyo Jeehejerle Deensle.
ceveg<Ùee}e mJele:ÛÙee Gæejemee"eR pÙee Deveskeâ iees°er keâjeJeÙeeÛÙee Demeleele
lÙeeble veecemcejCeeÛeW, OÙeeveeÛeW DeeefCe eEÛeleveeÛeW cenòJe efJe}#eCe Deens. ØeehebefÛekeâ
keâceX Ûeebie}eR JneJeeRle, lÙeebleer} DeOece& GCeeJele peeJee, Deble:keâjCe Megæ JneJeW,
efJe<eÙeemeefkeäle megšle peeJeer, Ùee meJeeËmee"eR veeceeÛeW cenòJe Deens. F&Õej DeeefCe lÙeeÛeW
veece¤he ns Skeâ¤heÛe DemeuÙeeveW veeceeÛÙee heesšeble hejceeLee&ÛeW meJe& keâebneR ÙesTve
peeleW.
pevcee}e DeeuÙeeheemetve mebmeej ne ØelÙeskeâeÛÙee ceeieW }eie}s}e DeensÛe. lees
keâjeJeeefn }eielees. Heâej ØeÙelveeveW, ve kebâšeUlee DeeefCe GlmeeneveW keâjeJee }eielees.
lÙeemee"eR Deehe}W ceve, yegefæ, Mejerj ns meJe&°erveW heCee}e }eJeeJeW }eieleW. yengleskeâ
}eskeâ ØehebÛeeÛee ne n}keâu}esU keâjerle DemeleeleÛe. De}erkeâ[s Ùee n}keâu}esUe}e
HeâejÛe GOeeCe Dee}s}W Deens. keâce&Ûeejer, efJeÅeeLeea, efMe#ekeâ, he$ekeâej, heg{ejer,
jepÙekeâlex, DeefOekeâejer meieUs mJeeLee&mee"eR n}keâu}esUÛe keâjerle Demeleele. «eecehebÛeeÙeleer-
veiejheeef}keâebheemetve leW efJeOeevemeYee, }eskeâmeYesheÙeËle meieUerkeâ[s ne n}keâu}esUÛe
Ûee}}s}e Demelees. mebIe<e& DeeefCe DemJeemLÙe ÙeebÛÙee JeeoUeble meceepe {JeUtve
efveIelees. megKe, Meeblelee ogjeJeles. DemeW Ie[tb veÙes Ùeemee"eR n}keâu}esU keâjCeejebvee
`osJe cemlekeâeR OejeJee~' DemeW mebleebveeR meebefiele}W Deens. heCe lesJe{W cee$e nesle veeneR.
`Demes} ceePee njer~ lejer cepe osF&} KeešuÙeeJejer~' Ùee KegUsheCeeveW keâesCeer
DeeUMeer DeeefCe efveef<›eâÙe jenleele lej keâesCeer F&Õeje}e ve ceeveleeb kesâJeU mJeeLee&Ûeer
keâebme Oe¤ve cenesÅece keâjleele DeeefCe heefjCeeceer Jewleeieleele. owJe Ûeebie}W keâeR ØeÙelve
Ûeebie}s Ùee ØeMvee}e Skesâjer Gòej mebYeJele veeneR. oesvneR hejmhejhetjkeâ Deensle. lÙeebleer}
ØeÙelve DeeheuÙee neleeble Deensle heCe owJeeÛeer peeCeerJe "sJe}er heeefnpes. Heâ}eÛÙee
°erveW lÙeeÛeWefn cenòJe Deens. Mesleermee"eR kesâuÙee peeCeeNÙee keâ°ebvee peMeer heeJemeeÛeer
Dehes#ee Demeles leMeerÛe ØeÙelveJeeoe}e F&Õejefve‰sÛeerefn Deme}er heeefnpes. YeejleerÙe
mebmke=âleeRle ner iees° meJeeËÛÙee }#eeble jeneJeer Ùeemee"eR F&ÕejeEÛeleveemee"eR keâebneR JesUeb
megÛeefJeuÙee Deensle. ØeYeelekeâe}eR PeeWheWletve peeieW nesleebÛe, mveeve PeeuÙeeveblej, pesJeCeeme
yemeleebvee, efoJeme ceeJeUleebvee, je$eeR PeeWheCÙeehetJeea, osJeeÛeW mcejCe ØesceeveW keâjeJeW,
lÙeeÛeW veebJe IÙeeJeW, ØeeLe&vee keâjeJeer, keâebneR mlees$eW cnCeeJeeRle DeMeer Deehe}er heæefle
Deens, nesleer cnCet Ùee. heCe ceve:mJeemLÙe }eYeCÙeeÛÙee °erveW Ùee iees°er}e Heâej
cenòJe Deens. Øeele:keâeUÛee meceÙe mcejCeeEÛeleve Ùee°erveW Gòece Demelees. leer JesU
200 ceveesyeesOe
meeOeeJeer DemeW meceLee&veeR ceveesyeesOeeÛÙee DeieoeR DeejbYeer eflemeNÙee M}eskeâebleefn meebefiele}W
Deens DeeefCe Deeleeefn one JesUeb lÙeeÛeer hegvejeJe=efòe keâjCeej Deensle.
jeceeÛeWÛe eEÛeleve, jeceeÛeWÛe OÙeeve keâeb keâjeJeW leW meebieleebvee meceLe& cnCeleele
ceePee jece ne IeveMÙeece Deens, cesIeveerU Deens. DeeefCe ¤heeveW }eJeCÙeÙegkeäle Deens.
meebJeUWheCee ne cesIeeÛeW Øeleerkeâ Deens. cesIe Goej, Je<ee&pe}eveW Yej}s}e, Demee oÙeeõ&
DeeefCe mece=efæ osCeeje, mece=efæ Jee{efJeCeeje, me=°erÛeW owvÙeoeefjõŸe veeneRmes keâjCeeje
Demee Demelees. pevemeeceevÙee}e nJesnJesmes JeešCeejs lesÛe iegCe F&ÕejeÛesefn ef"keâeCeeR
Deensle. F&Õej ¤#e veeneR, keâesj[e veeneR, oÙeeõ& Deens, owvÙe Iee}efJeCeeje Deens.
meebJeUe jbie ne meb«eenkeâefn Deens. F&Õej meieàÙeebÛee mJeerkeâej keâjlees, keâesCeeme
veekeâejerle veeneR. nWefn Ùee Meece MeyoeveW megÛeefJe}W peeleW. pÙee ef"keâeCeeR ceve jceleW lesLeW
Skeâe«elee }ewkeâj ÙesTb Mekeâles. F&ÕejeÛÙee ¤hemeeQoÙee&ÛeW JeCe&ve kesâ}W peeleW leW Ùeemee"eRÛe.
heeefleJeÇlÙeeÛee Dee«en OejeJeÙeeÛee lej heefle efveJe[leebvee o#elee Iesle}er heeefnpes DemeWÛe
MeeŒeeveW meebefiele}W Deens. DeJÙebie, Deheeflele, oMeoes<eefJeJee|pele, Demee Jej efveJe[eJee
DeeefCe ceie heefleJeÇleeOecee&veW jeneJeW. OÙeeveeÛee efJe<eÙe megboj DemeeJee DeeefCe ceie
Skeâe«elee meeOeeJeer. lÙeecegUW JeÇle efveYeeJeCeW meesheW peeleW FlekeWâÛe. }eJeCÙe ne Meyoefn
meeQoÙe& Meyoehes#eeb DeefOekeâ Glkeâš DeeefCe ceee|cekeâ Deens. }eJeCÙe ne jsKeerJeheCee,
DeefOekeâ Deekeâ<e&keâlee ÙeebÛÙee SkeâerkeâjCeeletve ØelÙeÙeeme ÙesCeeje iegCe Deens. Deble:keâjCeebleer}
Yeefkeäle peMeer Jee{le peeF&} leMeer DeejeOÙe osJelesÛÙee ef"keâeCeeR ner }eJeCÙeeÛeer Øeleerefle
meeJe&ef$ekeâheCeW Ùesle peeF&}. ßeerceledJeu}YeeÛeeÙe& cnCeleele lÙeeØeceeCeW ``nefmeleb ceOegjb
®efoleb ceOegjb~ ceOegjeefOehelesjefKe}b ceOegjced~~ DeMeerÛe YekeäleeÛeer DeJemLee nesles.
meceLeeËÛes DeejeOÙe owJele ßeerjece ne kesâJeU efomeeJeÙeeme Ûeebie}e, osKeCee, Deekeâ<e&keâ
Deens SJe{WÛe veeneR lej lees ceneOeerj, iebYeerj, hetCe&Øeleeheer Deens. Ùeebleer} ØelÙeskeâ
Meyo, ØelÙeskeâ efJeMes<eCe, ØelÙeskeâ iegCe, Heâej cenòJeeÛee Deens. Oeerj cnCepes efšketâve
jenCeeje, efve§e}. Skeâoe peW Iesle}W, mJeerkeâej}W, ceeve}W leW ve mees[Ceeje, Â{efve§eÙeer
Oeerj cnCepes yegefæJeeoerefn, yegefæefve‰efn. DemegjMeyoeØeceeCeW JÙeglheefòe keâ¤ve ne DeLe&
efmeæ keâjleeb Ùeslees. meesÙeermee"eR yegæerveW heejKetve IesTve ceie Â{ jeneJeW DemeWefn leelheÙe&
Oeerj Meyoebletve keâe{lee ÙesCÙeemeejKeW Deens. SketâCe efJeÛeej keâjleeb efve§e}lee cenòJeeÛeer
Deens.
ogozJeeveW mLewÙe&, efve§eÙe Ùee iegCeebÛeW Deepe nbmes Pee}W Deens. lees jpeesiegCeeÛee
ØeYeeJe Deens. melele hee}š heefjJele&ve, neÛe peCetb OÙesÙeJeeo Pee}e Deens. KejW cnCepes
efveef§ele mJe¤heeÛeer OÙesÙekeâuhevee, meeOÙekeâuhevee efmLej DemeuÙeeJeebÛetve heefjJele&ve,
hee}š, Øeieefle Ùee Meyoebvee keâebneRÛe DeLe& veeneR. heCe leW kegâCeer }#eeble Iesle veeneR.
efJeJejCe 201
efMeKejeJej Ûe{sheÙeËle šekeâ}eR peeCeejeR heeT}W Ùeebvee Øeieefle cnš}W lejer efMeKejeJej
heeWÛeuÙeeveblej šekeâ}eR peeCeejeR heeT}W neR DeOe:heeleekeâ[W vesCeejeRÛe Demeleele, nW
}#eeble "sJe}W heeefnpes. hebÛeJeerMeer-efleMeerheÙeËle nesles leer MejerjeÛeer Kejer Øeieefle. lÙeeÛe
efmLeleeRle efšketâve jenCeW cenòJeeÛeW. lÙeeheg{W nesCeejW MejerjeÛeW heefjJele&ve nW vekeâes
DemeCeeNÙee cneleejheCeeÛeW }#eCe nesÙe. heefjJele&veJeeÅee}eefn ne hee}š nJeemee
DemeCeej veeneR. lesJneb ØeieleerÛÙee efJekeâemeeÛee Skeâ DeKesjÛee šhhee Demelees lees
efškeâJetve Oej}e heeefnpes, "sJe}e heeefnpes. efJejpe}s}W oner DeefOekeâ Deebyeš nesTb veÙes
cnCetve Meerlekeâeble "sJeeJeW }eieleW. cee$e ner efmLejlee meòJeiegCeeÛeer DemeeJeer, leceesiegCeeÛeer
vemeeJeer. nW mLewÙe& efškeâJeCÙeemee"eR ieebYeerÙee&Ûeer, Kees}erÛeer, hetCe&lesÛeer, DeeJeMÙekeâlee
Deens. cnCetve meceLe& lÙee iegCeeÛee }iesÛe Gu}sKe keâjerle Deensle. DeeheCe iebYeerj
vemelees cnCetve ÛebÛe} Demelees. IejeÛÙee mLewÙee&ÛÙee °erveW lÙeeÛee heeÙee Kees} DeeefCe
hekeäkeâe DemeeJee }eielees. cegUW Kees} peeCÙeeJej Pee[eÛee efJemleej DeeefCe mLewÙe&
DeJe}byetve DemeleW. efJeÉòee %eeveeÛÙee Kees}erveW ceespeeJeer }eieles. Deepe DeeheCe nWefn
efJemej}eW DeeneWle. leelhegjleW, JejJejÛeW, keâece-Ûe}eT %eeve efceUe}W keâeR Yeeie}W DemeW
DeeheCeebme JeešleW. lÙeecegUWÛe efMe#eCee}e lÙeeÛeW KejW mJe¤he Gj}s}W veeneR. heefjCeece,
efJeÅeeLeea, efJeÅeeLeea ve jenleeb hejer#eeLeea DeeefCe heesšeLeea Pee}e Deens. %eevee}e,
efJeÅes}e, ieebYeerÙe& Dee}W DemeleW lej ØelÙeskeâe}e leb$e%eeveemee"eR hejkeâerÙeebÛÙee leeW[ekeâ[s
heneJeW }eie}W vemeleW, hejosMeeble peeJeW }eie}W vemeleW, hejosMeeble efMeketâve ÙesCeeje
heoJeerOej Deeleeb ceer peW efMeketâve Dee}eW Deens leW efMekeâCÙeemee"eR hejosMeeble kegâCee}e
peeJeW }eieCeej veeneR DemeW cnCetb Mekeâle veeneR. je°^erÙe Âef°keâesveebletve ner efmLeefle cees"er
ogozJeer Deens.
veer}kebâ"MeeŒeer Leòes cnCetve Skeâ cenehebef[le hesMeJeeF&ÛÙee Gòej keâe}eble DeeheuÙee
ceneje°^eble nesTve ies}s. les cetUÛes vÙeeÙeMeeŒeeÛes efJeÉeve vewÙÙeeefÙekeâ. lÙeeJesUeR
JÙeekeâjCeMeeŒe ceneje°^ele veJnleW leW efMekeâCÙeemee"eR keâeMeerme peeJeW }eiele Demes. ner
iees° Skeâoeb veer}kebâ"MeeŒeeRvee yeeWÛe}er. JeÙeeÛÙee ÛeeUermeeJÙee Je<eeA les JÙeekeâjCe
efMekeâCÙeemee"eR mJele: keâeMeerme ies}s. lesLeW jentve JÙeekeâjCeMeeŒeeÛeW hetCe& DeOÙeÙeve
kesâ}W. hejle DeeuÙeeJej DeelceefJeÕeemeeveW lÙeebveeR Øeieš kesâ}W keâeR Deeleeb Ùeeheg{W JÙeekeâjCe
efMekeâCÙeemee"eR keâesCee}eefn keâeMeerme peeJeÙeeÛeW keâejCe veeneR. lesLes efMekeâeJeÙeeme efceUs}
leW meJe& ceer ÙesLeW efMekeâJeerve. lesJnebheemetve ceneje°^eble JÙeekeâjCeeÛeer hejbheje efvecee&Ce Pee}er.
ceeieÛÙee efhe{eRle nesTve ies}s}s ce.ce.JeemegosJeMeeŒeer DeYÙebkeâj ns Leesj efJeÉeved, Øeefmeæ
JewÙÙeekeâjCeer, ßeer. veer}kebâ"MeeŒeeRÛÙee hejbhejWleer}Ûe nesles. ne Dee«en ØelÙeskeâ efJeÅeeLÙee&veW
efJeÅee efMekeâleebvee Oej}e heeefnpes. lejÛe osMeeÛeW lÙeeble keâuÙeeCe Deens.
202 ceveesyeesOe
ieebYeerÙe& ne iegCe efJeheg}lesÛee DeeefCe JÙeehekeâlesÛeeefn Åeeslekeâ Deens. lÙeecegUW Skeâ
ØekeâejÛeer heefjhetCe&lee lÙeebletve megÛeefJe}er peeles. heCe lÙeecegUWÛe F&ÕejeÛÙee ef"keâeCeÛee
ne iegCe DeeceÛÙeemeejKÙee Yekeäleebvee Lees[emee De[ÛeCeeRle šekeâCeeje Deens. ieebYeerÙe&
pÙeeÛÙeepeJeU jenleW lees JejJejÛÙee osKeeJÙee}e YeeUle veeneR, Heâmele veeneR, DeeefCe
DeeceÛee meieUe hejceeLe& lej JejJejÛee Demelees. DeeceÛeW yees}CeW Dees"eble}W, leW
heesšele}W vemeleW. lÙeecegUW ieebYeerÙe&iegCeeveW Ùegkeäle Deme}s}s jeceÛebõ les SskeâCeejÛe
veeneRle. Flej Deveskeâ oes<e F&ÕejepeJeU Ûee}leer} heCe DeØeeceeefCekeâlee, obYe lesLeW
KeheCeej veeneR. Yekeäle cnCeefJeleebvee DeeheCe efkeâleer meeJeOe jeefn}W heeefnpes leW ÙeeJe¤ve
}#eeble ÙesleW.
F&Õej hetCe&Øeleeheer Deens. ne iegCe YekeäleeÛÙee °erveW cenòJeeÛee Deens. MeewÙe&,
heje›eâce, cenesÅeceMeer}lee, keâeÙe&#ecelee lÙeebletve megÛeefJe}er peeles. lÙeecegUW Skeâoeb
F&ÕejeÛes Pee}s Jee F&ÕejeveW Deehe}s cnš}W keâeR Yekeälee}e ceie keâMeeÛeerefn eEÛelee
DemeCÙeeÛeW keâejCe veeneR. F&ÕejeÛeW meeceLÙe& De}ewefkeâkeâ Deens; lees hetCe&Øeleeheer Deens.
lÙeecegUW Decegkeâ Skeâ ØekeâejÛeer Deeheefòe Dee}er lej keâeÙe keâjeJeW ne ØeMve keâOeeRefn
GlheVe nesCÙeemeejKee veeneR. cnCetve meceLe& heg{ÛÙee DeesUeRle mhe°Ûe meebieleele, `keâjer
mebkeâšeR mesJekeâeÛee kegâ[eJee.' F&Õej DeeheuÙee oemeeÛeW, mesJekeâeÛeW, mebkeâšeceOÙeW j#eCe
keâjlees. Ùeemee"eR lÙeeÛesJej hetCe& efJeÕeeme "sJetve jneJeW. meceLeeËvee oemÙeYeefkeäle efØeÙe
Deens. Ùeemee"eRÛe les mJele:}e jeceoeme cnCeefJeleele.
meJe& meeOeveeble veecemcejCe pemeW meesheW leMeer YekeäleerÛÙee meJe& Øekeâejeble oemÙeYeefkeäle
meesheer. oemeeÛÙee ÙeesiÙelesÛee, DeefOekeâejeÛee Heâejmee ØeMve GlheVe nesle veeneR. efve‰e
DeeefCe ØeeceeefCekeâheCee lesJe{e hegjlees. meKÙe, DeelceefveJesove ns Øekeâej lÙeeceeveeveW
DeJeIe[ Deensle. lÙeemee"eR ÙeesiÙelee DemeeJeer }eieles. DeefOekeâej Heâej cees"e DemeeJee
}eielees. hejceeLeeËle DenbkeâejeÛeW Heâej JeeJe[W DemeleW. mesJekeâ DeeefCe oeme Ùee YeeJeveWle
Denbkeâeje}e cegUebleÛe JeeJe jenle veeneR. Ùeemee"eR nvegcebleemeejKÙee ßes‰ebveeRefn oemÙeYeefkeäle
mJeerkeâej}er. meceLe&efn lÙeeÛe hejbhejWle}s Deensle. peJeUerkeâ meeOeCÙeeÛÙee °erveW ne
ceeie& Heâej Ûeebie}e. lÙeeveW meJe& keâebneR meeOeleW. oemÙeYekeäleerÛeW nW cenòJe }#eeble
IesTveÛe ßeer%eevesÕej cenejepeebveeR ieg®mesJesÛÙee efveefceòeeveW efleÛeW JeCe&ve efJemle=leheCeW kesâ}W
Deens. lÙeebleer} Glkeâšlee cees"er efJe}esYeveerÙe Deens. oemÙeYeefkeäle DeeheeheuÙee heeleUerJej
keâesCee}eefn meeOetb Mekeâles. ›eâceeveW GVele Je Øeieleefn nesleeb Ùesles. meKÙeYeefkeäle Je
keâebleemeefkeäle leMeer DeJeIe[. DeeheCe meebietve ies}s lejer lÙeeveW hemeble keâ¤ve helkeâj}s
heeefnpes vee! `meoe kewâoeefMeCeer}eefn, nJee ieeseEJeomee heefle~' heCe ieeseEJeoeveW
kewâoeMeerCe, helveer cnCetve keâeÙe cnCetve helkeâjeJeer? jeOesÛÙee DeeefCe ®efkeäceCeerÛÙee
efJeJejCe 203
mLeeveeÛee ceesn kegâypesveW Oe¤b veÙes heCe oemÙe efle}ener keâjleeb Ùesles DeeefCe ceie leerefn
Øesce efceUJet Mekeâles keâeR peW jeOes}e DeeefCe ®efkeäceCeer}e efceUe}W. cnCetve Keje Yekeäle
oemÙe, ner }eÛeejer mecepele veeneR, Yet<eCe ceevelees. leMeer mebOeer efceUe}er lej mJele:}e
YeeiÙeJeeved mecepelees. KeNÙee heefleJeÇles}e heleerÛeer oemeer cnCetve IesCÙeeble }ppeemheo
DemeW keâebneR Jeešle veeneR. cnCetve F&ÕejeÛeW mesJekeâ JneJes, veceüheCeW oeme JneJes,
ØeeceeefCekeâheCeW oemÙe keâjeJes; cnCepes ceie mebkeâškeâeUeR F&Õej hee"eRMeer GYee jentve
j#eCe keâjlees.
F&Õej YekeäleebÛeW j#eCe keâjlees ne DeLe&Jeeo ceeveCÙeeÛeW keâejCe veeneR. les mebhetCe&heCeW
melÙeÛe Deens. cee$e F&Õej keâesCelÙee YekeäleeÛeW j#eCe keâjlees les meceLeeËveeR `DevevvÙeeme
j#eerlemeW ÛÙeeheheeCeer~' Ùee ceveesyeesOeeÛÙee 35 JÙee M}eskeâebleer} ÛejCeeveW mhe°heCeW
meebefiele}WÛe Deens. DeeceÛeW j#eCe nesles DemeW Deecneb}e efJeÕeemeeveW Jeešle veeneR. ÙeeÛeW
keâejCe DemeW keâeR DeeceÛÙee j#eCeeÛÙee keâuhevee ÙeLeeLe& vemeleele, ÙeesiÙe lÙee vemeleele.
F&Õej meJe& meceLe& Deme}e lejer meJe&%e DemeuÙeeveW kesâJeU DeeceÛÙee FÛÚsØeceeCeW Jeeiele
veeneR. DeeceÛÙee efnleeÛÙee °erveW ÙeesiÙe lemeW Jeeielees. DeeceÛÙee mJeeLe&mebkegâefÛele ceeheeble
leW yemele veeneR DeeefCe ceie F&Õejeves DeeceÛeW j#eCe kesâ}W veeneR Demee keâebieeJee neslees.
ßeerke=â<CeeveW heeb[JeebÛeW j#eCe kesâ}W DemeW DeeheCe cnCelees. heeb[JeebÛeW meJe& peerJeve
veeršheCeW heeefn}W cnCepes ceieÛe lÙeebleer} KejW cece& }#eeble ÙesF&}.
DeeheuÙee DevevÙeleWle GCeerJe Demeles cnCetve Deehe}e efJeÕeeme [UceUlees. `pees
ØeYeg efkeâvneW mees Ye} ceevees~' DemeW JeešCeW nerÛe Kejer meodyegefæ Deens. melheg®<eebÛÙee
mebieleeRletve hejceeLeeËÛÙee efve‰Wletve leer }eYeles. F&ÕejeEÛeleveebletve leer Â{eJeles. veme}er
lej pevcee}e Ùesles. cnCetve meceLe& meebiele Deensle keâeR `ØeYeeles ceveeR jece eEÛeleerle peeJee.'
yeUs DeeieUe jece keâesob[Oeejer ~
ceneb keâeU efJe›eâeU lees ner Lejejer ~~
heg{W ceeveJee eEkeâkeâje keâesCe kesâJee ~
ØeYeeles ceveeR jece eEÛeleerle peeJee ~~68~~
F&Õej meJe& meceLe& Deens. DeeefCe lÙeemee"eR DeeJeMÙekeâ leeR MeŒeWefn lÙeeÛÙee neleeble
Deensle. keâeÙe Jeešs} leW Pee}s lejer ceer MeŒe OeejCe keâjCeejÛe veeneR Demee ieyeeUe
efJeÛeej F&ÕejeÛee veeneR. pÙee}e efnle meeOeeJeÙeeÛeW Deens lÙee}e ne ieyeeUsheCee
hejJe[Ceejeefn veeneR. F&ÕejeÛeW DelÙeble ßes‰ DemeW peW efJe<Cegmenœeveece mlees$e lÙeeÛee
MesJeš ``meJe&ØenjCeeÙegOe:'' Ùee veeceeveW Pee}e Deens. eEnotbÛeer meieUeRÛe owJeleW MeŒeOeejeR
Deensle. vegmeleerÛe MeŒeOeejeR veeneRle lej meJe&MeŒeYe=leebJej Deensle. oòe Ùee owJeleeveW
204 ceveesyeesOe
keâesCeeÛee mebnej kesâuÙeeÛeW GoenjCe veeneR. heCe lejer lÙeeÛÙee neleeble ef$eMet} Deens.
F&ÕejeÛeW meeceLÙe& keâebneR De}ewefkeâkeâ DeensÛe (yeUW DeeieUe) heCe leW meeceLÙe& efveef<›eâÙe
veeneR. kesâJeU lešmLe veeneR lej keâeÙeexvcegKeefn Deens. keâle&JÙehejeÙeCeefn Deens.
DeeJeMÙekeâlee vemes} lej MeŒe Ûee}Jet veÙes. MeŒe ner peeleeb Ùesleeb menpe
JeehejCÙeeÛeer Jemleg veJnsÛe. MeŒe JeehejCÙeehetJeeA meJeeËieerCe efJeÛeej kesâ}eÛe heeefnpes.
MeŒeeÛÙee JeehejeceeieW DeefJeJeskeâ Demeleeb keâecee veÙes nW KejWÛe heCe MeŒe JeehejCeejÛe
veeneR DeeefCe MeŒe JeehejCÙeeÛeer FÛÚe nesTb veÙes cnCetve MeŒeÛe peJeU "sJeCeej
veeneR, nW cnCeCeW ieyeeUsheCeeÛeW Deens.
F&Õeje}e YekeäleeÛeW j#eCe keâjeJeÙeeÛeW Deens cnCetve lees MeŒeOeejer Deens, keâesob[Oeejer
Deens. nW keâesob[ OeejCe kesâuÙeeÛee heefjCeece meceLe& heg{ÛÙeeÛe DeesUeRle meebieleele, keâeR
DeMee keâesob[Oeejer jecee}e heentve DelÙeble De›eâeU-efJe›eâeU Heâej YeÙeevekeâ Demee
cenekeâeUefn YeÙeYeerle neslees, heesšebletve Ieeyejlees DeeefCe YeÙeeveW LejLej keâehetb }eielees.
lesLeW meeceevÙe ceeCemeeÛeer iees° keâeÙe cees"er Deens? keâefUkeâeUe}eefn pÙeeÛeW YeÙe,
lÙee}e DeeheuÙee mesJekeâeÛeW j#eCe keâjCeW cegUeRÛe DeJeIe[ veeneR. Ùeemee"eR ceeCemeeveW
F&ÕejeJej efJeÕeeme "sJeeJee DeeefCe ØeYeelekeâeUeR lÙeeÛeW eEÛeleve keâjeJeW.
megKeevebokeâejer efveJeejer YeÙeeleW ~
peveeR YeefkeäleYeeJeW YepeeJeW leÙeeleW ~~
efJeJeskeWâ lepeeJee DeveeÛeej nsJee ~
ØeYeeles ceveeR jece eEÛeleerle peeJee ~~69~~
pÙeeÛeer Yeefkeäle keâjeJeÙeeÛeer Deens lees ØeYeg jeceÛebõ megKekeâejer DeeefCe Deevebokeâejer
oesvneRefn Deens DemeW meceLe& DeeJepet&ve meebiele Deensle. megKe cnCepes nJeW JeešCeeNÙee
efJe<eÙeebÛÙee GheYeesieebletve nesCeejer peeCeerJe DeeefCe Deevebo cnCepes heefjCeeceeR efnlekeâj
Deme}suÙee iees°eRÛÙee mJeerkeâejeveW nesCeeje }eYe. ceveg<Ùe Dehes#ee keâMeeÛeer keâjlees?
lÙee}e megKeeÛeer peeCeerJe Demeles, DeeveboeÛeer Dees{ Demeles. DeeefCe ceie peerJeveeceOÙeW
Deveskeâ ØekeâejÛÙee Ûegkeâe nesle peeleele. Ùee ÛegkeâebÛes heefjCeece YeerefleoeÙekeâ Demeleele.
lÙeebletveefn jeceYekeäleercegUW megškeâe nesles nW }#eeble DeeCetve osCÙeemee"eR meceLe& jeceÛebõeÛee
``efveJeejer YeÙeeleW'' ne eflemeje iegCe meebiele Deensle. nW meeceLÙe& Heâej cenòJeeÛeW DemeW
Deens. YeÙe neefn ceeCemeeÛee YeeJe vewmee|iekeâ Deens. DeenejefveõsØeceeCeWÛe peerJeveeÛÙee
Deieoer DeejbYeeheemetve ceeCemeeÛÙee ceveeble YeÙe veebole DemeleW. Deveskeâ Øekeâejebveer
ceeCemee}e leW Yes[meeJeerle DemeleW. ce=lÙeg, jesie, oeefjõŸe, Dehekeâere|le FlÙeeefo ¤heeveW
leW peeCeJele jenleW. YeefJe<ÙekeâeU nW lÙeeÛeW DeefOe‰eve DemeleW. heefjJeejeÛeer eEÛelee
efJeJejCe 205
DeeefCe heefjefmLeleerÛeer Øeefleketâ}lee lÙee}e meneÙÙekeâ nesles. DeMee JesUeR keâesCeeÛee lejer
DeeOeej peerJee}e nJeemee Jeešlees. Deefveef§elelee lÙee}e Yes[meeJeerle Demeles. efJeÕeeme
JeešeJee DemeW DeeÕeemeve efceUe}W keâeR Oeerj Ùeslees. F&ÕejeÛÙee ef"keâeCeeR ne efJeÕeeme Â{
DemeCÙeeÛeer MekeäÙelee meJeeËle DeefOekeâ cnCetve meceLe& F&ÕejeÛee leesefn ietCe meebietve
YeÙe«emle peerJee}e DeeÕeemeve osle Deensle.
Deeleeb ns meJe& ØelÙeÙee}e ÙeeJeW Ùeemee"eR peerJeeveW keâeÙe keâjeJeW ÙeeÛeW ceeie&oMe&ve
keâjCÙeemee"eR meceLe& meebieleele keâeR Ùee }eskeâeceOÙeW ceeCemeeveW DeeheuÙee ùoÙeeceOÙeW
Glkeâš YeefkeäleYeeJe OeejCe keâ¤ve F&Õeje}e YepeeJeW. ceeCemeW mJeYeeJele: YepeveMeer}
Demeleele. heCe De%eeveeÛÙee ØeYeeJeecegUW efvecee&Ce Pee}suÙee mebmkeâejeÛee ØeYeeJe cnCetve
ùoÙeebleuÙee Ùee menpeYeeJeeÛee ceesnje hejcesÕejekeâ[s JeU}s}e jenle veeneR. mebheefòe,
efJe<eÙeesheYeesie, meòee, keâere|le, kegâšgbyeheefjJeej FlÙeeoeRÛeer Øe}esYeveW ùoÙeebleer} Ùee
vewmee|iekeâ YeeJeMeefkeäle}e mJele:keâ[s KeWÛetve Iesleele DeeefCe ceie ceeCetme, ceeCetme jenle
veeneR. lÙeeÛÙee Jele&veeble mejUheCee Gjle veeneR. peW keâ¤b veÙes, peW šeUeJeW, leW kesâ}W
peeleW. DeefYe}e<ee Jee{le peeleele. nsJee, celmej, F&<Ùee& ceeCemee}e DeefOekeâeefOekeâ
DeveeÛeejer yeveJeleele DeeefCe ceie peW Yepeve keäJeefÛeled nesleW leW YeefkeäleYeeJeeÛeW jenle
veeneR.
eEnogmLeeveeceOÙeW Deveskeâ leerLe&#es$eW Je osJemLeeveW Deensle. DeeUboer, osnt, efMe[ea,
MesieebJe DeMeeR mebleebÛÙee cenelcÙeeveW hegveerle Pee}s}eR ieebJes Deensle. Ùeeef"keâeCeeR menŒeeJeOeeRÛÙee
mebKÙesveW }eskeâ pecele Demeleele. yegefæJeeoer veeefmlekeâebÛee hejeYeJe keâ¤ve, hetpeehee",
oeveOece& DeMeeR ke=âlÙeW DeeÛejerle Demeleele. lÙeemee"eR Lees[s Mejerjkeâ°efn menve keâjleele.
mebJeÙeeRvee cegj[ Iee}tve vesnceeRÛÙee JÙeJenejeletbve yeensj he[leele. õJÙeeÛee JÙeÙe
DeefOekeâ neslees lÙeeÛeer ef#eefle yeeUieerle veeneRle. heCe lejer nW peW meJe& Ie[leW leW
YeefkeäleYeeJeeÛeW vemeleW, ieleevegieeflekeâlesÛeW DemeleW, eEkeâJee meebmeeefjkeâ JeemeveebÛÙee hetleeamee"eR
leW DeJe}befye}W peeleW. pÙee}e Yeefkeäle meeOeeJeÙeeÛeer Deens lÙeeveW nW šeU}W heeefnpes.
ceeCemeeveW MekeäÙe lej meesvÙeeceeslÙeeÛes oeefieves JeehejeJesle Je ceie lÙeebÛeW Yet<eCe efcejJeeJeW,
heCe ceeCemeW, Yet<eCe efcejefJeCÙeemee"eR meesveW, ceesleer vemetve meesvÙeeceeslÙeeØeceeCeW efomeCeeNÙee
n}keäÙee JemletbveeÛe peJeU keâjleele; lemeWÛe YepeveeÛeW nesleW. pÙeeÛÙee ceveeble celmej
DeeefCe Jele&veeble DeveeÛeej jenlees, lÙeeÛeW Yepeve nW KejW Yepeve ve "jleeb YepeveeÛeW meeWie
"jleW. pÙee YepeveeÛeW ceeieW meoeÛeejeÛeW DeefOe‰eve veeneR, efÛeòeeÛeer Megælee veeneR, Jee
lÙee efoMesveW ØeÙelveefn kesâ}e peele veeneR, leW Yepeve Skeâ {eWie "jleW. cnCetve ceeCemeeveW
efJeJeskeâeveW JeeieeJeW. DeeefCe Deehe}W Jele&ve DeefOekeâeefOekeâ meoeÛeejer nesle peeF&} DeeefCe
ceve Megæ, efvece&lmej jener} Demee ØeÙelve peeCetve-yegpetve keâjeJee. lÙeeÛÙeemee"eR
206 ceveesyeesOe
›eâceeÛeer, meelelÙeeÛeer, oerIe&keâe}eÛeer DeeJeMÙekeâlee Demeles. efkeâleerefn šekeâeJeW cnš}W,
lejer vekeâes lÙee iees°er Skeâoce megšle veeneRle. lees Ùelve heeÙejer-heeÙejerveWÛe keâjeJee
}eielees. cnCetve meceLe& `efJeJeskeWâ lepeeJee' DemeW cnCeleele. Ùee efJeJeskeâecegUW ›eâceeÛeW
Yeeve megšle veeneR. meelelÙe DeeefCe Oeerj efškeâlees. mekeâeUer }ewkeâj G"tve ceve:hetJe&keâ
kesâ}s}er ØeeLe&vee lÙee°erveW GheÙeesieer he[les. cnCetve cnš}W Deens keâeR `ØeYeeles ceveeR
jece eEÛeleerle peeJee.'
meoe jeceveeceW Jeoe hetCe&keâeceW ~
keâoe yeeefOepesveeheoe efvelÙevesceW ~~
ceoe}mÙe ne meJe& mees[esefve ÅeeJee ~
ØeYeeles ceveeR jece eEÛeleerle peeJee ~~70~~
hetCe&keâeceW jeceveeceW meoe Jeoe eEkeâJee jeceveeceW Jeoe, hetCe&keâeceW Jeoe, (Ùee)
efvelÙevesceW Deeheoe keâoe yeeefOepesvee Demee Ùee M}eskeâebleer} heefnuÙee oesve DeesUeRÛee
DevJeÙe Deens. jeceeÛeW veebJe nW meJe& keâecevee, meJe& ceveesjLe hetCe& keâjCeejW Deens. leW
meowJe GÛÛeeje eEkeâJee hetCe&keâece nesTve cnCepes mebmeej-megKeeefJe<eÙeeR le=hle nesTve
pesJe{W efceUe}W Deens DeeefCe efceUleW Deens, lesJe{W hegjsmeW ceevetve, DeefOekeâ efceUefJeCÙeeÛeer
Dehes#ee ve keâjleeb, efve<keâece YeeJevesveW meowJe veecemcejCe keâje DemeW meceLe& meebiele
Deensle. heefnuÙee ØekeâejÛÙee DeLee&veW Deele& Je DeLee&Leea }eskeâebÛeer meesÙe nesles. ogmeje
DeLe& YeeefJekeâe}e GVeleerÛeer efoMee oeKeJelees. ØeeceeefCekeâ Demes} lej Deele&, DeLee&Leea
Yekeäleefn lÙeepÙe veeneR. YeieJeble mJele:Ûe `Goeje: meJe& SJewles' (Ye. 7~18) DemeW
cnCetve lÙeeefn Yekeäleer}e Øeefle‰e osleele, leerefn Yeefkeäle mJeerkeâejleele DeeefCe cnCetveÛe
meceLeeËveeR veece nW hetCe&keâece, keâecevee hetCe& keâjCeejW DemeW cnš}W Deens DeeefCe leW KejWÛe
Deens. peW efceUCeW ÙeesiÙe Deens leW veeceeÛÙee ØeYeeJeeveW efceUleWÛe efceUleW, heCe jenJele
vemes} lej ceeieeJeÙeemeefn De[ÛeCe veeneR. heCe ØeeceeefCekeâheCeeÛeer keâmeesšer }eieles leer
Dehes#eebÛeer hetle&lee nesle veeneR lesJneb.
cee$e keâesCelÙeeefn YeeJeeveW pes veece IÙeeJeW leW meowJe Iesle}W heeefnpes, efvelÙevesceeveW
Iesle}W heeefnpes. efvelÙevesce Ùee MeyoeveW Skeâ ØekeâejÛeW JeÇleeÛejCe megÛeefJe}W peeleW.
efve‰eÙegkeäle Dee«en lÙeebletve JÙekeäle neslees. meowJe efvelÙevesceeveW DemeW veecemcejCe pesJneb
nesleW lesJneb Deeheoe cnCepes mebkeâšW yeeOele veeneRle DemeW meceLe& meebieleele–mebkeâšW ÙesleÛe
veeneRle DemeW meceLe& cnCele veeneRle nW }#eeble Iesle}W heeefnpes. Deeheòeer ve ÙesCeW DeeefCe
Deeheefòe ve yeeOeCeW Ùeeble DeekeâeMeheeleeUeÛeW Deblej Deens. Deeheòeer ÙesCeW ve ÙesCeW
owJeeOeerve Deens. owJe ØeyeU, ogye&} Demes} lÙeeØeceeCeW Ie[s}. heCe Deeheefòe ve yeeOeCeW
efJeJejCe 207
nW ceeCemeeÛÙee mJeeOeerveÛeW Deens. efmLeleØe%e, Yekeäle, iegCeeleerle FlÙeeoeRÛeeR }#eCeW
Deelcemeele keâjCÙeeÛee ØeÙelve kesâ}e lej Deeheòeer ve yeeOeCÙeeÛeer cnCepesÛe mebkeâšebleefn
ØemeVe jenCÙeeÛeer efmeefæ Øeehle nesTb Mekeâles.
lÙeemee"eR ceo cnCepes Denbkeâej DeeefCe Dee}mÙe cnCepes kebâšeUe ns oesve ogieg&Ce
mees[tve efo}s heeefnpesle. ceoecegUW, DenbkeâejecegUW, meeOeveebÛeW cenòJe hešle veeneR.
SJe{ŸeeveW keâeÙe nesF&}, ns keâMee}e mees[eÙe}e heeefnpes, ÙeeveW keâeÙe efyeIe[leW, DemeW
lÙee}e efvejefvejeàÙee ØekeâejeveW Jeešle jenleW. DeeUmeecegUW meelelÙe efškeâle veeneR.
efvelÙevesce efškeâle veeneR. lÙeeceOÙeW efJe}#eCe Keb[ he[lees. keâebneR JÙelÙeÙe ÙesTve,
efveefceòe nesTve, vesce Ûegkeâlees. DeLee&led ceie peW Ie[leW lÙeeÛee efJeMes<e GheÙeesie nesle
veeneR; Ùeemee"eR meeOekeâeveW meJe& ØekeâejÛee Denbkeâej DeeefCe DeeUme ÙeebÛee lÙeeie keâjeJee
DeeefCe efvelÙevesceeveW `ØeYeeles ceveeR jece eEÛeleerle peeJee.'
peÙeeÛesefve veeceW ceneb oes<e peeleer ~
peÙeeÛesefve veeceW ieleer heeefJepesleer ~~
peÙeeÛesefve veeceW Ie[s hegCÙe"sJee ~
ØeYeeles ceveeR jece eEÛeleerle peeJee ~~71~~
jeceveeceeÛeW ceenelcÙe meebiele Demeleebvee Je les efJeMes<eWkeâ¤ve ØeYeelekeâeUeR IÙeeJeW
Demee Dee«en Oejerle Demeleebvee meceLe& cnCeleele keâeR jeceeÛeW veece nW ceveg<ÙeeÛÙee
ef"keâeCeeR DemeCeeNÙee Deveskeâ ØekeâejÛÙee cees"Ÿeecees"Ÿee oes<eebvee Iee}efJeCeejW Deens
DeeefCe Ùeemee"eR pÙeecegUW Ùee oes<eebÛeW hees<eCe nesF&} DeMee iees°er mekeâeUeR G"tve
keâjCÙeeÛÙee SsJepeer hejcesÕejeÛÙee veeceeÛeW mcejCe keâjCeW, eEÛeleve keâjCeW ns, meJe&
peerJeve Megæ, efvece&U nesCÙeeÛÙee °erveW Heâej GheÙegkeäle DemeleW. ÙeeÛÙee G}š DeeheCe
Mejerj-ceveeJejer} leeCe Jee{leer}, efJeMes<ele: cevee}e JÙe«elee Ùesle jener} DeMeeÛe
iees°er keâjerle jenlees. Ûene DeeefCe Jele&ceevehe$eW ÙeebÛÙeeheemetve efoJemee}e DeejbYe neslees.
pÙee Jele&ceevehe$eebceOÙeW cevee}e DemJemLelee DeeCeCeeNÙee JeeleeËÛeerÛe Yejceej Demeles.
peieleeceOÙeW peCetb Megæ, meeefòJekeâ, ØemeVelee Jee{efJeCeeNÙee Iešvee Ie[leÛe veeneRle.
nòÙee, DeheIeele, ye}elkeâej ÙeebÛeeR efJemle=le JeCe&veW, vešvešŸeebÛÙee peerJeveebleer} Yeeveie[er,
jepekeâejCeer heg{eNÙeebÛeer hejmhejebÛÙee eEveoeÉs<eeveW Je mJele:ÛÙee Øeew{erveW Yej}s}eR Yee<eCeW,
efvejefvejeàÙee ØekeâejebveeR keâjceCetkeâ keâjCeejebÛes melkeâej, ÙeeÛÙeeÛe Jeelee& Demeleele. peW
peW Ûeebie}W cnCetve ceeve}W Demes} lÙeeÛeW JeŒenjCe keâjCÙeeÛeeÛe efJe[e he$ekeâejebveeR
peCetb GÛe}}s}e Demelees. Ùee meJeeËletve ceveeÛeW DemJeemLÙe Jee{le peeleW. DeeOeeRÛe
ceeCemeeÛÙee ceveeble keâece›eâesOeeefo efJekeâejebÛeeR yeerpeW eEkeâJee jesheW lejej}eR Demeleele lÙeeble
208 ceveesyeesOe
ner Yej. YekeäleerÛeW hees<eCe nesCÙeemee"eR cene|<e veejoebveeR efveef§eleheCeW Skeâ efveÙece
meebefiele}e Deens keâeR, ``ŒeerOeve veeefmlekeâJewefjÛeefj$eb ve ßeJeCeerÙeced~ Je=òehe$eW vescekeWâ
lesJe{WÛe SskeâJeleele. ceie DemJeemLÙe Jee{s} veeneRlej keâeÙe nesF&}!
Deveskeâ osMeebletve YeejleeÛee jepeotle cnCetve keâece kesâ}suÙee JÙekeäleerveW peeieeflekeâ
heefjefmLeleerÛee Dee{eJee Iesleebvee cnš}W Deens keâeR peieebleer} ceeCemeebÛeeR ceveW Yeüeble
Pee}eR Deensle. Meeblelee DeeefCe meceeOeeve keâes"Wefn Gj}s}s veeneR. ns Godieej Skeâe
DeeOegefvekeâ efJeÅeeYetef<ele jepeotleeÛes Deensle. meveeleveer hejbhejsÛee Je=Lee DeefYeceeve yeeUieCeejs
Demes pÙeebvee leLeekeâefLele yegefæJeeoer cnCeleele lÙee keâerle&vekeâej ØeJeÛevekeâejeÛes ns
Godieej veeneRle. lÙeecegUW ¢ee yegefæJeeÅeebveeefn les ÙeLeeLe& DemeuÙeeÛeW ceevÙe keâjCÙeeme
De[ÛeCe veeneR. Ùee meJe&otj hemej}suÙee DemJeemLÙeeÛeeR keâejCeW MeesOetb ies}s cnCepes
}#eeble ÙesF&} keâeR YeejleerÙe hejbhejsveW DeeJepet&ve meebefiele}suÙee veecemcejCeeefo ceve:MeebleerÛÙee
GheeÙeebheemetve Øeiele DeeefCe efMeef#ele cnCeefJeCeejs Heâej otj ies}s Deensle. mekeâeUeR,
mebOÙeekeâeUeR, YeespeveehetJeeA, je$eeR PeeWheCÙeehetJeeA veecemcejCe kesâ}W lej ceve:MeebleerÛÙee
°erveW Heâej }eYe neslees. keâejCe ceeCemeeÛÙee ceveeble}s ceocelmejeefo ceneoes<e Iee}efJeCÙeeÛeW
meeceLÙe& veecemcejCeeble DemeleW DemeW meJe& mebleebveeR Dee«enhetJe&keâ meebefiele}W Deens. leW
DevegYeJee}e Oe¤ve DemeuÙeeveW JeemleJe Deens. lees vegmelee DeLe&Jeeo veeneR.
veececenelcÙe ieeleebvee hegjeCeebveeR lej cnš}W Deens keâeR Lees[e JesU kesâ}suÙee
veeceesÛÛeejeÛÙee ef"keâeCeeR efpelekeâeR heelekeWâ Iee}efJeCÙeeÛeW meeceLÙe& Deens eflelekeâeR heelekeWâ
keâesCeleeefn ceeCetme keâ¤b MekeâCeej veeneR.
veecemcejCeeveW vegmeleW ceneoes<e peeleele FlekeWâÛe veJnW lej lÙeecegUW ceveg<Ùee}e
ØeieleerÛee, GæejeÛee ceeie& mhe°heCeW efomet }eielees. lÙee ceeiee&veW peeCÙeeÛeer DeeJe[
efvecee&Ce nesles DeeefCe lÙee ceeiee&veW Ûee}CÙeeÛeer Mekeäleerefn Øeehle nesles. cnCetve meceLe&
`ieleer heeefJepesefle' DemeW cnCeleele. veecemcejCeeÛÙee efvelÙevesceeveW hegCÙeeÛee meeb"e Jee{le
peelees DeeefCe lÙeeÛÙee yeUeJej ceeCemee}e heeefnpes lemeW megKe-meceeOeeve }eYetb Mekeâles.
megKeeÛÙee }eYeeÛee, hegCÙeeÛÙee mebÛeÙeeMeeR efvekeâšÛee mebyebOe Deens, veJns hegCÙemebÛeÙe
nWÛe megKeeÛeW ØecegKe meeOeve Deens DemeWefn cnCeleeb ÙesF&}.
JeeF&š keâeÙe Deens leW keâU}W, JeeF&še}e JeeF&š keâeb cnCeleele leW keâU}W keâeR ceie
JeeF&šekeâ[Ûeer ØeJe=efòe menpeheCeW GCeeJele peeles. peeCeerJe efpelekeâer Glkeâš eflelekeâe
lÙeeieefn lJejsves Ie[lees. DeVeeble ØeeCeIeelekeâ efJe<e efcemeU}W Deens nW keâUleebÛe ceveg<Ùe
pemee hebÛehekeäJeeVeeÛeW leeš Hesâketâve oslees lemeWÛe ogJe&le&veeÛeWefn nesTb MekeâleW. cnCetve
veecemcejCe efvelÙevesceeveW kesâ}W heeefnpes. efveoeve ØeYeelekeâeUer lejer jeceeÛeW eEÛeleve nšketâve kesâ}W
heeefnpes. lÙee ÙeesieeveW ÛeebieuÙee-JeeF&šeÛee efJeJeskeâ Jee{lees. meoeÛejCeeme yeU }eYeles.
efJeJejCe 209
ve JeWÛes keâoe «ebefLeÛeW DeLe& keâebneR ~
cegKeW veece GÛÛeeefjleeb keâ° veeneR ~~
ceneb Ieesj mebmeej Me$eg efpeCeeJee ~
ØeYeeles ceveeR jece eEÛeleerle peeJee ~~72~~
jeceveeceeÛeer cenleer hešJetve osleebvee, jeceveeceeÛeer meg}Yelee meceLe& DeeCeKeer Skeâe
ØekeâejeveW meebiele Deensle.
SKeeoer iees° keâj DemeW ceeCemee}e meebefiele}W, keâeR lees efleÛeW cetuÙeceeheve keâjlees.
ner iees° keâMeekeâefjleeb keâjeJeÙeeÛeer? lÙeecegUW ØelÙe#e }eYe keâeÙe nesF&}? leer iees°
keâjCÙeekeâefjleeb efkeâleer ßece nesleer}? efkeâleer keâ° he[leer}? hewmes efkeâleer JeWÛeeJes
}eieleer} Demee efJeÛeej ceveg<Ùe keâjlees. ØelÙeskeâ ceeCetme OebÅeeveW JÙeeheejer veme}e lejer
Je=òeerveW lemeeÛe Demelees. DeOee& heeTCeMesj Yeepeer IÙeeÙeÛeer Deme}er lejer leeme oer[
leeme eEn[tve meejer ceb[F& MeesOeCeejs }eskeâ Demeleele.
ceeCetme lemee meJe&$eÛe efnMeesyeer Demelee lej lÙeeÛeer ner Je=efòe vewmee|iekeâ mJeYeeJe
cnCetve #ecÙeefn ceeveleeb Dee}er Demeleer, heCe lemeW vemeleW. peer iees° ceeCemeeÛÙee
DeeJe[erÛeer Demeles, efpeÛeW lÙee}e JÙemeve DemeleW, efleÛÙee mebyebOeeble lees JesUsÛee,
ßeceeÛee Jee hewMeeÛee Lees[eefn efJeÛeej keâjerle veeneR. OetceüheeveemeejKeW meeOeW meYÙe ceeve}W
peeCeejW JÙemeve eEkeâJee heòes KesUCÙeeÛee veeo Ùeeble hewMeeÛee DeeefCe JesUsÛee nesCeeje
DeheJÙeÙe ceeCetme keâOeeR }#eeble Iesle veener. heCe lÙeeÛÙee DeelÙebeflekeâ efnleeÛeer SKeeoer
heejceee|Lekeâ iees° keâjeJeÙeeme meebefiele}er keâeR lÙeeÛee meJe& efnMesyeerheCee peeie=le neslees.
KejesKejerÛe jeceeÛeW veebJe Ies cnCetve meebieleebvee leW ÙeeØekeâejW hešJetve osCÙeeÛee
Øemebie meceLeeËJej ÙeeJee Ùee iees°erÛeerÛe ceeCemee}e }epe Jeeš}er heeefnpes, heCe Deens
leer JemlegefmLeefle veekeâejCÙeeble keâebneR DeLe& vemelees.
meceLe& cnCeleele–mekeâeUer G"tve efvelÙevesceeveW hejcesÕejeÛeW eEÛeleve keâj; lÙeeble
legPÙee heojÛee Skeâ veJee hewmeeefn KeÛe& nesCeej veeneR, G}š Ye}lÙeeme}lÙee iees°er
keâjCÙeeÛeer FÛÚe keâceer PeeuÙeecegUW efJe<eÙeesheYeesieemee"eR keâUle ve keâUle nesCeeNÙee
Jeejsceehe GOeUheóer}e Lees[e lejer DeeUe yemele peeF&}.
Skeâoeb Skeâe ie=nmLeeveW Skeâe ÛeebieuÙee ØeYeeJeer keâerle&vekeâeje}e meebefiele}W keâeR
legceÛeeR keâerle&veW SskeâCÙeeÛeer iees[er }eieuÙeeheemetve ceePee efÛe$eheš, veeškeWâ heenCÙeeÛee
veeo GCeeJe}e. ceefnvÙeekeâeb"eR heebÛeone ®heÙes lejer JeeÛe}s. oemeyeesOe, ieeLee, %eevesÕejer
JeeÛeCÙeebleefn Deevebo Deens nW DevegYeJeeme Dee}W DeeefCe lÙeecegUW heòes KesUCÙeeÛÙee
veeoeceOÙeW peeCeeje JesU JeeÛe}e. jeceeÛeW veebJe DemeW DeieoeR JÙeeJeneefjkeâ °erveW
210 ceveesyeesOe
®heÙes, DeeCes, hewÛÙee Yee<eWlemegæeb }eYeoeÙekeâ "¤b Mekesâ}.
ogmejer meesÙeerÛeer iees° cnCepes osJeeÛeW veebJe IesCÙeeble keâebneR keâ° veeneRle, Mejerj
ßeceJeeJeW }eiele veeneR, Ieece Ùesle veeneR, DemeW nW efJeveekeâ°eÛeW meeOeve Deens.
ÙesLeW ceeCemee}e Skeâ efJeefÛe$e Mebkeâe Ùesles. pÙeeÛÙeemee"eR hewMeeÛee JÙeÙe nesle
veeneR, peW Hegâkeâš }eYeleW DeeefCe peer iees° keâjleeb-efceUJeleebvee keâ°efn nesle veeneRle, leer
Jemleg legÛÚ Jee efve®heÙeesieerÛe Deme}er heeefnpes. DeMeer Mebkeâe ÙesTb veÙes cnCetve meceLe&
meebieleele–osJeeÛeW veebJe DemeW HegâkeâšÛeW DeeefCe meeshes Deme}s lejer heefjCeeceeÛÙee °erveW
cees}eÛeW Deens, Heâej cenòJeeÛeW Deens, DelÙeble GheÙegkeäle Deens. les kegâÛekeâeceeÛeW Deens
DemeW Jeeštb osTb vekeâe. jeceveeceeÛÙee ØeYeeJeeveW mebmeejemeejKee ceeCemeeÛÙee melele ceeieW
}eie}s}e ceneYeÙebkeâj Demee Me$eg menpeheCeW eEpekeâlee Ùeslees. mebmeej ne Me$eg lej
DeensÛe. Deveskeâ eEÛelee, JÙeLee, DemJemLelee lÙeecegUWÛe ceeCemeeÛÙee ceeieW }eieleele.
heCe lÙee}e ceneIeesj, Heâej YeÙebkeâj, Me$eg DemeW peW cnš}W Deens lÙeeÛeW keâejCe DemeW
Deens keâeR mebmeej ceeieW lej }eielees, ceeveiegšer lej yemelees, lÙeeÛeW DeesPeW Jeenleeb Jeenleeb
ceveg<Ùe Leketâve peelees, heCe nW meJe& vekeâes leW Ie[le Demeleebvee mebmeej Me$eg Deens DemeW
Jeešle veeneR. Me$etÛeW Me$eglJe }#eeble ve ÙesCeW nerÛe Ùeebleer} cees"er Ieelekeâlee Deens.
cnCetveÛe lees YeÙebkeâj "jlees. jeceveeceeÛÙee iees[erveW mebmeejeÛeW nW mJe¤he GIe[ nesTb
}eieles.
Me$etÛeW Me$eglJe }#eeble Dee}W cnCepes ØeeflekeâejeÛeer #ecelee Jee{les. meeceLÙe&
Jee{efJeleeb ÙesleW. lesJneb ne mebmeejemeejKee Ieelekeâer Me$eg eEpekeâCÙeemee"eR jeceeÛÙee veebJeeÛeW
eEÛeleve keâjeJeW.
osnsob[CesÛeW ceneb ogKe Deens ~
ceneb ogKe les veece Iesleeb ve jens ~~
meoeMeerJe eEÛeleerlemes osJeosJee ~
ØeYeeles ceveeR jece eEÛeleerle peeJee ~~73~~
DeeheuÙee keâ[er} leòJe%eeveeÛÙee ØeYeeJeecegUW osn cnCepesÛe ceer DemeW keâesCeer
menmee ceevÙe keâjCeej veeneR. heCe ØelÙe#e JÙeJenejeble Jeeieleebvee cee$e yengleskeâ ceeCemeW
osnelceJeeoer Je=òeerveWÛe Jeeiele Demeleele. leW mJeeYeeefJekeâefn Deens DeeefCe keâebneR ØeceeCeeble
leW GheÙegkeäleefn Deens. osn cnCepes ceer veeneR nW hešCÙeemee"eR DevegYeJeeÛeW #es$e GbÛeeJele
peeJeW }eieleW, JÙeehekeâ JneJeW }eieleW. Deveskeâ keâejCeebcegUW leW meieàÙeebvee meeOele veeneR.
metÙe& efHeâjle veeneR, he=LJeer efHeâjles nW efkeâleerefn KejW Deme}W lejer metÙee&Ûeer ieefle [esàÙeeveW
efomeles, he=LJeerÛeer ieefle keâOeeR peeCeJele veeneR. DevegYeJe Demelees lees osneÛÙee ceerheCeeÛeeÛe
efJeJejCe 211
DeeefCe lÙeecegUWÛe osne}e keâ° osCeW, osne}e ßeceefJeCeW, ceeCemee}e og:KeoeÙekeâ
JeešleW DeeefCe lees leW šeUlees. MejerjeÛeer megKeemeervelee lees MeesOeerle Demelees. lÙee °erveW
lees ØeÙelve keâjerle Demelees. ØelÙe#e efmeæ DeMee osneÛÙeeÛe DeejesiÙeeÛÙee °erveWefn ner
megKeemeervelee }eYeoeÙekeâ Deens keâeR veeneR ÙeeÛeeefn efJeÛeej ceie ceeCetme keâjerle veeneR.
ceeCemeeÛÙee Ùee osne}e megKeefJeCÙeeÛÙee mJeYeeJeeÛeer hegjsMeer keâuhevee DemeuÙeeves meceLe&
cnCeleele–
osne}e $eeme osCeW, keâ° osCeW, nW leg}e osnob[emeejKeW DeeefCe og:KeoeÙekeâ JeešleW
vee! jeceeÛeW veebJe Iesleebvee leW YeÙe yeeUietb vekeâes. lÙeeves Mejerje}e keâ° lej keâebneR
nesCeej veeneRleÛe heCe Flej keâebneR keâejCeebveeR Mejerje}e JÙeLee, Jesovee, keâ° peeCeJele
Demeleer} lej leW og:Keefn Ùee veecemcejCeeÛÙee veeoeble efveef§eleheCeW veeneRmes nesF&}.
ØelÙe#e YeieJeeved Mebkeâjebvee ne DevegYeJe Dee}e Deens. mecegõcebLeveeÛÙee JesUeR efvecee&Ce
Pee}s}W ceneYeÙebkeâj n}en} efJe<e ßeerMebkeâjebveer peieeÛÙee keâuÙeeCeemee"eR ØeeMeve
kesâ}W. lÙee YeÙebkeâj efJe<eeÛee heefjCeece lÙeebveeefn YeesieeJee }eie}e. efJe<eeÛÙee ØeYeeJeeveW
lÙeebÛee kebâ" keâeUeefveUe Pee}e DeeefCe lÙeebÛÙee MejerjeÛee oen nesTb }eie}e.
Dece=leceÙe ÛebõeÛeer keâ}e cemlekeâeR OeejCe kesâ}er. pes mheMee&}e Heâej ieej Deensle DemeW
meehe ieàÙeeYeeWJeleer iegb[eU}s, efncee}ÙeeÛÙee yeHeâe&ÛÚeefole efMeKejeJej Jemeleer kesâ}er
heCe efleLeuÙee efJe}#eCe ieejJÙeeveWefn efJe<eecegUs efvecee&Ce Pee}s}e oen veeneRmee Pee}e
veeneR. MesJešeR veejoebÛÙee meebieCÙeeJe¤ve lÙeebveeR jeceveeceeÛee pehe DeejbefYe}e DeeefCe
lÙeebÛee oen veeneRmee Pee}e DeeefCe lesJnebheemetve YeieJeeved Mebkeâj ns DeKeb[heCeW jeceveeceeÛeW
eEÛeleve keâjerle Demeleele Demee Ùee jeceveeceeÛee ØeYeeJe Deens.
cees"Ÿee ceeCemeeÛee DevegYeJe GodOe=le kesâ}e cnCepes meeceevÙeebÛee lÙeeÛÙeeJej
efJeÕeeme yemelees. Ùeemee"eR meceLeeËveeR ßeerMebkeâjeÛeW GoenjCe Iesle}W Deens. Mebkeâj ner
Heâej Leesj efJeYetefle cnCetve DeeheuÙee mebmke=âleerceOÙeW ceevÙelee heeJe}s}er Deens. leLeekeâefLele
DeeOegefvekeâ mebMeesOekeâebveeR lÙeebvee DeveeÙee&Ûeer cet}osJelee "jefJeCÙeeÛee ØeÙelve kesâ}e
Deme}e lejer efJeJeskeâer ceeCemeeveW lÙeecegUW yegefæYeso nesT osTb veÙes. Mebkeâj ner
DeveeÙeeËÛeer osJelee nesTb Mekeâle veeneR. jevešer ceeCemeeÛÙee owJelekeâuhevee keâOeeR GÛÛe
heeleUerJej ies}suÙee vemeleele. MebkeâjebÛeW JÙeefkeäleceòJe nW }eskeâefJe}#eCe Jeeš}W lejer
meJe& ØekeâejÛÙee YeJÙelesveW DeeefCe GoeòelesveW heefjhetCe& Deens. DeeheCe lÙeebvee meJe&
ØekeâejÛÙee %eeveeÛeW GiecemLeeve cnCelees.
lÙee lÙee $e+ef<eceb[UeRvee Øeehle Pee}s}s meJe& ØekeâejÛeW %eeve-efJe%eeve nW YeieJeeved
MebkeâjebÛÙee ke=âhesveW efceUe}s}W Deens DeMeer veeWo DeeheuÙee hejbhejsceOÙeW meJe&$e Deens.
lÙeebÛÙee LeesjJeerefJe<eÙeeR YeejleerÙe ceveeble Lees[eefn mebMeÙe veeneR. DeieoeR De}erkeâ[s
212 ceveesyeesOe
nesTve ies}suÙee Skeâe ye}ob[ meceepeJeeÅee}eefn MebkeâjebÛÙee Ùee cenòesme ceevÙelee
ÅeeJeer }eie}er Deens. MebkeâjebÛeer ner LeesjJeer }#eeble IesTve meceLeeËveer lÙeebÛeW GoenjCe
efo}W Deens.
LeesjebÛÙee DevegYeJeeÛee ØeYeeJe he[CeW nW ceveg<ÙemJeYeeJee}e Oe¤ve Deens. DeeheuÙee
YeejleerÙe hejbhejWleer} LeesjebÛeer LeesjJeer pejer keâebneR DeeOegefvekeâ megefMeef#eleebvee ceevÙe nesle
veme}er lejer DeeheuÙee hejbhejWleer} ßes‰ leòJeebÛes Øeefleheeove keâjerle Demeleebvee veesye}
heeefjleesef<ekeâ efceUefJeCeeNÙee keâesCÙee Skeâe MeeŒe%eeÛeW GoenjCe efo}W keâeR ns yegefæJeeoer
cnCeefJeCeejsefn SkeâeÅee ßeæeJeble YeeefJekeâeÛÙee Leešeble nes nes! cnCetve ceeve [es}eJetve
ceevÙelee oMe&efJeleele. DeMeebveeR lejer, DeeheuÙee hejbhejWleer} LeesjebÛeer veebJeW DeeojCeerÙe
ceeveCeeNÙeebvee veebJeW "sJetb veÙesle.
YeieJeeved Mebkeâjebvee pÙee veeceeÛÙee ØeYeeJeeveW mJemLelee }eYe}er leW jeceveece
mekeâeUeR G"tve efveÙeceeveW IÙeeJes DemeW meceLeeËÛeW Dee«eneÛeW meebieCeW Deens.
yentleebhejeR mebkeâšW meeOeveeÛeeR ~
JeÇleW oeve GÅeeheveW leW OeveeÛeeR ~
efoveeÛee oÙeeUt ceveeR Dee"JeeJee ~~
ØeYeeles ceveeR jece eEÛeleerle peeJee ~~74~~
hejceeLe&ceeieeËceOÙeW Øeieleermee"eR Deveskeâ ØekeâejÛeeR meeOeveW meebefiele}eR peeleele. Deveskeâ
ØekeâejÛes Ùeeie Deensle. lehe§eÙee&efo Deveg‰eveW Deensle. leerLe&Ùee$ee Deensle. Deveskeâ
ØekeâejÛÙee osJeleebÛÙee efvejefvejeàÙee Gheemevee Deensle. Jeececeeieea MeekeäleebÛee, keâew}ebÛee
Je keâeheeef}keâebÛee ceneYeÙebkeâj Demee JeeceeÛeej Deens DeeefCe lÙee lÙee heæleeRÛee
hegjmkeâej keâjCeejs mebØeoeÙe Deensle. lÙee lÙee heæleerÛeW Deekeâ<e&Ce DemeCeeNÙee ØeJe=òeerÛes
}eskeâefn Deensle. meceLe& Ùee meJeeËÛee veevee ØekeâejÛÙee mebkeâšebveeR Yej}s}eR meeOeveW Ùee
mJe¤heebleÛe Gu}sKe keâjleele. ÙeeceOÙeW leb$eeÛee keâebšskeâesjheCee Heâej, efJeefOeefve<esOeebÛes
efveÙece keâ[keâ, MejerjeJej DeeefCe ceveeJej leeCe he[s} DemeW Øemebie Heâej DeeefCe Lees[W
ÛegkeâleebÛe meJe&veeMe nesCÙeeÛeW YeÙe lJeefjle efmeæerÛÙee }eYee}e Yeg}uÙeecegUW Ùee DeMee
heæleeRÛÙee ceeieW }eietve mJele:ÛeW vegkeâmeeve keâ¤ve IesCeejs meeOekeâ Deveskeâ JesUeb
Yesšleele. neleeheeÙee}e keâebhejW YejCeW, veevee ØekeâejÛÙee Jesovee nesCeW, Jes[ }eieCeW,
hejceeLe& yeepet}e jentve kesâJeU mJewj ogJe&le&veeveW peerJeve JÙeehe}W peeCeW DeMee ØekeâejÛeW
efkeâleerlejer Oeeskesâ Ùee ceeiee&veW peeCeeNÙeebvee YeesieeJes }eieleele. Keje }eYe Skeâerkeâ[sÛe
jenlees.
veevee ØekeâejÛeeR JeÇleW, GÅeeheveW, Deveg‰eveW ÙeebveeR efÛeòeMegæerÛee keâebneR GheeÙe
efJeJejCe 213
keâjeJee cnš}W lej leWefn keâeceeR Ùesle veeneR. Skeâ lej Ùeekeâefjleeb Heâej hewmes }eieleele.
meieUeR meeOeveW MeeŒeeskeälejerlÙee peceefJeCeW HeâejÛe ceneie he[leW DeeefCe keâ°eÛeWefn "jleW,
mJele:}e lÙee JeÇleeoeRÛeW hegjsmeW %eeve Demele veeneR. lÙeemee"eR }eieCeejs ceb$e Ùesle
veeneRle, leb$e keâUle veeneR. keâesCÙee yeÇeÿeCeeJej YejbJemeeJes lej leesefn OebosJeeF&keâ
Demelees. lÙee}e JeÇleeÛÙee ÙeLeemeebieleshes#eeb lÙeebletve mJele:}e nesCeeNÙee oef#eCeeefo
}eYeebÛeWÛe Deekeâ<e&Ce DemeleW. Ùepeceevee}eefn eflelekeâer efve‰e vemeleW. lÙee}eefn keâebneRlejeR
Leelegjceelegj keâ¤ve JeÇleeefo iees°er heej hee[uÙeeÛeW meceeOeeve DeeefCe Oeee|cekeâ cnCetve
efceUCeeje }ewefkeâkeâ lesJe{eÛe yengOee heeefnpes Demelees. Ùee efveefceòeeveW kesâ}W peeCeejW
oeveefn 25 hewMeeÛÙee ieesØeoeveeÛÙee mJe¤heeÛeW DemeleW. oeveo#eCesmebyebOeeRÛee MeeŒeerÙe
efveÙece Demee Deens keâeR lÙeemee"eR nesCeeje JÙeÙe ne ÙepeceeveeÛÙee ßeercebleer}e meepesmee
Deme}e heeefnpes. o#eCee ner FlekeäÙee keâeceekeâefjleeb Flekeâer DeMee mJe¤heeÛeer cepegjer
veeneR. heCe ceeCemeeÛÙee mJeYeeJeebleer} meieUer keâeškeâmej DeeefCe YeeieJeeYeeieJeer Ùee
Oeee|cekeâ mJe¤heeÛÙee JeÇleeoeRJejÛe keâeWmeUles. Ùee JeÇleoeveekeâefjleeb JeWÛe}e peeCeeje
hewmeeefn yengOee Gòece JÙeJenejeveW Je vÙeeÙe ceeiee&veW efceUefJe}s}e vemelees. DeLee&leÛe
JeÇleeoeRÛes leb$eceb$e mebYeeU}s ies}s lejer meeOeveW DeMegæ DemeuÙeeveW lÙeeÛeW Heâ} heeefnpes
lemeW efceUle veener. cnCetve meceLe& cnCeleele–Ùee Yeeveie[eRle he[leebÛe keâMee}e?
hejceelcee oerveeefJe<eÙeeR oÙee yeeUieCeeje Deens. oerve cnCepes DeeEkeâÛeve, ogyeUe,
DemeceLe&. pÙee}e he[leer} les keâ° GÛe}CÙeeFlekeâer MejerjeÛeer Jee ceveeÛeer GYeejer
veeneR eEkeâJee DeeJeMÙekeâ lees KeÛe& keâjCÙeeFlekeâerefn mebheòeerÛeer Devegketâ}lee veeneR. lesJe{er
efve‰e veeneR. lesJe{er Glkeâšlee veener. FÛÚe Deens, heCe ØeÙelveebÛeer #ecelee veener.
DeMee oerve ceeCemeebÛÙee GheÙeesieer he[CeejW veeceemeejKeW ogmejW meeOeve veeneR.
YeieJeeved oÙeeUt Deens. ceeCemeebleer} GCeerJeebÛeer lÙee}e Ûeebie}er peeCeerJe Deens.
lÙeeÛÙee Deble:keâjCeeble #ecee jenles. lees mebYeeUtve Ieslees. meeOekeâekeâ[s Deehe}sheCeeveW
heenlees. lÙeeÛeW DeewoeÙe& JÙeehekeâ Deens. lesJneb ceeCemeeveW Flej DeJeIe[ meeOeveebÛÙee
veeoeR ve }eieleeb ceveeveW, Demes} lesJe{Ÿee YeeJeeveW, veecemcejCe keâjeJeW.
mecemleeceOeW meej meeÛeej Deens ~
keâUsvee lejeR meJe& MeesOetve heenW ~~
efpeJee mebMeÙees JeeGiee lees lepeeJee ~
ØeYeeles ceveeR jece eEÛeleerle peeJee ~~75~~
hejcesÕejeÛeW veebJe nW meejeÛeW meej Deens. leW JejJej efomeeJeÙee}e DeieoeR meeOeW;
meesheW Jeešle DemeuÙeeveW lÙeeÛeW KejW cenòJe menpeemenpeeR }#eeble Ùesle veeneR. cnCetve
214 ceveesyeesOe
meceLe& DeeJepet&ve meebiele Deensle keâeR yeeyee! meJe& meeOeveebceOÙeW, hejcesÕejeÛeW veebJe nW
meejYetle Deens. Jeso-mce=efle-Gheefve<eoW-hegjeCeW-veevee ØekeâejÛeeR MeeŒeW, mebleebÛeeR JeÛeveW Ùee
meJeeËÛee Oeeb[esUe Iesle}e Demeleebvee KejW neleeR }eieleW leW Skeâ veececenelcÙeÛe.
meceLeeËmeejKes cenelces meebieleele lÙeeJej efJeÕeeme yemele vemes} lej mJele:efn MeesOetve
heenCÙeeme njkeâle veeneR. MesJešeR meJeeËÛeW meej cnCetve neleeR }eieleW leW osJeeÛeW veebJe.
mebleebveeR peW meebeif ele}W leW DevegYeJeebleerÛe meebeif ele}W Deens. lÙeekeâefjleeb lÙeebveeR mJeeLe&lÙeeiehetJe&keâ
oerIe&keâe}heÙeËle lehe§eÙee& kesâuÙee Deensle, osMeefmLeefle heeefn}er Deens, meeOeveW Oegb[eU}eR
Deensle, yeejerkeâ meejerkeâ DebMeesheDebMeeJej heg<keâU eEÛeleve kesâ}W Deens DeeefCe MesJešeR
meceepeeÛee efJeÛeej keâ¤ve efveCe&Ùe efo}s}e Deens keâeR meieàÙee meeOeveebceOÙes KejesKejeRÛe
veece nWÛe meej Deens. ßeermeodieg® legkeâejececenejepe lej mhe°heCeWÛe meebieleele–``Jeso
Deveble yeesef}}e~ DeLe& FlekeâeefÛe meeefOe}e~ efJe"esyeemeer MejCe peeJes~ efvepeefve‰W
veece ieeJeW~~ mekeâ} MeeŒeebÛee efJeÛeej~ Debleer FlegkeâeefÛe efveOee&j~~ De"je
hegjeCeeR efmeæeble~ legkeâe cnCes neefÛe nsle~~'' heCe FlekeWâ peerJe lees[tve meebefiele}W
lejer ceeCemee}e leW hešle veeneR, lÙeeÛee efJeÕeeme yemele veeneR, nW Dee§eÙe& Deens.
Yejcemeeš peeefnjeleerJej DeeefCe Deekeâ<e&keâheCeW ceeb[}suÙee ogkeâeveebleer} Me=bieejeJej
Yeg}tve ceeCemeW YeesUsheCeeveW ®heÙeeÛeer Jemleg heebÛe ®heÙee}e Iesleele, DeeefCe leeRÛe
ceeCemeW mebleJeÛeveebÛee efJeÛeej keâjleebvee cee$e yegefæJeeoeÛee DeeJe DeeCeleele.
mebMeÙe IesTbÛe veÙes DemeW meceLe& cnCele veenerle. peW keâebneR Sskeâ}W, JeeÛe}W,
DevegYeJeeme Dee}W, lÙeeJej eEÛeleve keâjerle Demeleebvee efJeÛeejer ceeCemeeÛÙee ceveeble ØeMve
GlheVe nesleeleÛe. les GlheVe Pee}sÛe heeefnpesle. pÙee}e DemeW keâeb DeMeer Mebkeâe Ùesle
veeneR, ØeMve efJeÛeejeJesmes Jeešle veeneRle, lÙeebÛeer Øeieefle KegbšuÙeeJeebÛetve jenle veeneR.
cnCetve efJeÛeejer ceeCemeeveW peeCelÙee JÙekeäleer}e ØeMve efJeÛeej}sÛe heeefnpesle. Deveskeâ
ØekeâejeveW Ús[}WÛe heeefnpes. ieyeeUsheCeW SskeâeJeW DeeefCe YeesUhs eCeeveW ceeveeJeW ne yeeJeUšheCee
hejceeLeeËle Ûee}le veeneR.
Gheefve<eoebceOÙeW Skeâ Heâej yeesOeØeo keâLee Deens. Deelce%eeveeveW meJe& keâeceveebÛeer
le=efhle nesles DeeefCe meJe& }eskeâebJej meòee ØemLeeefhele nesleW, DemeW Ssketâve DemegjebÛee jepee
efJejesÛeve DeeefCe osJeebÛee jepee Fbõ DeelcÙeeÛeW %eeve efceUefJeCÙeemee"eR Øepeeheleerkeâ[s
ies}s. yeÇÿeÛeÙe& heeUtve 32 Je<exheÙeËle ØepeeheleerÛeer mesJee kesâ}er. ØepeeheleerveW lÙeebvee
heeCÙeeveW Yej}suÙee hee$eeble [eskeâeJetve heenCÙeeme meebefiele}W DeeefCe cnš}W nW peW
legcnebme heeCÙeeble efomeleW Deens leesÛe Deelcee. ØepeeheleermeejKÙee ieg¤veW meebefiele}W
cnCetve, nes cnCetve oesIesefn hejle}s. leW heentve Øepeeheleer}e JeeF&š Jeeš}W. Øepeeheefle
cnCee}e, keâmes KegUs Deensle ns! ceer peW meebefiele}s leWÛe ÙeebveeR keâebneRefn efJeÛeej ve
efJeJejCe 215
keâjleeb helkeâj}W. Deeleeb peerJeveeÛeW KejW ßesÙe Ùeebvee keâmeW }eYeCeej? ÙeebÛee hejeYeJe
nesF&}. efJejesÛeveeveW ``ieg¤veW meebefiele}W'' Ùee JeekeäÙeeÛee DeeOeej IesTve DeeheuÙee
meesÙeerÛee osnelceJeeo helkeâj}e, Fvõ cee$e peeleeb peeleeb ieg¤bÛÙee JeekeäÙeeJej efJeÛeej
keâjerle neslee. ØeefleeEyeye he[}W leW osneÛeW Je osne}e Deelcee ceeveCeW lÙee}e ÙeesiÙe
Jeeš}W veeneR. keâejCe DeelcÙeeÛÙee JeCe&veeble DeYeÙe DeeefCe Dece=le DeMeeR }#eCeW
meebefiele}eR ies}eR nesleeR. Mejerje}e Deveskeâ ØekeâejÛeeR YeÙeW Demeleele. DeeefCe leW Decejefn
vemeleW. lesJneb Fvõ hejle Dee}e. ØepeeheleerveW efJeÛeej}s; Dejs meceeOeeve heeJetve ies}e
nesleeme. hegvneb hejle keâeb Dee}eme? FvõeveW Deehe}er Mebkeâe meebefiele}er DeeefCe ceie
ieg¤veW lÙee}e Deveskeâ JesUeb lehe keâjeJeÙeeme }eJetve heeÙejerheeÙejerveW Deelce%eeveeÛee
GheosMe kesâ}e.
efpe%eemet-YeeJeeveW Mebkeâe IÙeeJÙee DeeefCe ØeMve efJeÛeejeJes ner Je=eòf e DeefOekeâejer heg®<eebveeefn
Dehesef#eleÛe Demeles. cnCetve hejceeLee&ceOÙes mebMeÙeÛe IesTb veÙes DemeW meceLe& cnCele
veeneRle. JeeJeiee, vee"eUheCeeÛee, Deehe}WÛe cnCeCeW KejW keâjCÙeeÛÙee efJeleb[Ûs ee, efve:mJeeLeea,
lehemJeer, keâveJeeUt DeMee heg®<eebÛeWefn SskeâeJeÙeeÛeW veeneR DeMee ogje«eneÛee, mebMeÙe
vemeeJee, SJe{erÛe meceLeeËÛeer Dehes#ee Deens. Deecner keâesCeeÛeW Sskeâle veeneR, Deecner
keâesCeeÛeW ceeveerle veeneR, DeeceÛÙee yegæer}e hešleW leWÛe DeecneR KejW ceeveleeW, DemeW
cnCeCeW yengOee ØeeceeefCekeâheCeeÛeW vemeleW. peW melÙe Deens lÙeeÛee mee#eelkeâej hetJeeA keâesCee}e
Pee}e veJnlee DeeefCe ceePÙeeefMeJeeÙe keâesCee}e nesCeej veeneR ne Denbkeâej JÙeLe& Deens.
lees cetKe&heCee lejer Deens Jee obYe lejer Deens. cnCetve meceLe& cnCeleele–JeeJeies mebMeÙe
šekeâe, DeeefCe MeesOetve hene. veece nWÛe meej Deens DemeW legceÛÙee ØelÙeÙeeme ÙesF&}.
ØeÙeesieheæleer}e, MeesOetve heenCÙeeÛÙee Øeef›eâÙes}e, keâebneRlejer ie=nerleke=âlÙe mJeerkeâejeJeWÛe
}eieleW. JeeJeiÙee mebMeÙeeÛee ceeCetme leWefn helkeâjerle veeneR. lÙeecegUW lees Ûee}tÛe Mekeâle
veeneR. heeWÛeeÙeÛeW mLeeve, ceeie& Dee›eâefceuÙeeveblej efceUeJeÙeeÛeW DemeleW. pesLetve efveIeeJeÙeeÛeW
lesLetve, heeWÛeeJeÙeeÛeW ieebJe keâOeeR efomele veeneR. ceeie&oMe&keâeJej efJeÕeeme "sJetveÛe jmlee
Ûee}eJee }eielees. DeeefCe ceie Skesâkeâ KeeCeeKegCee hešle hešle jmlee ÙeesiÙe Deens keâeR
veeneR leW keâUtb }eieles. DeebOeUsheCeeveW Ûee}CeW nW pemeW Ûee}CeW veJns lemeW [esUmeheCee
cnCepes meieUW efome}W lejÛe peeTb DemeWefn cnCeCeW ÙeesiÙe veeneR.
veJns keâce& vee Oece& vee Ùeesie keâebneR ~
veJns Yeesie vee lÙeeie vee meebie heener ~~
cnCes oeme efJeÕeeme veeceeR OejeJee ~
ØeYeeles ceveeR jece eEÛeleerle peeJee ~~76~~
216 ceveesyeesOe
`ØeYeeles ceveeR jece eEÛeleerle peeJee' nW ceveesyeesOeebleer} ØekeâjCe cees"W ceOegj Deens,
Heâej efnlekeâj Deens DeeefCe meeOekeâe}e Oeerj osCeejW Deens. lÙeeÛee MesJešÛee M}eskeâ
Heâej cenòJeeÛee Deens, F&MeeEÛeleveeÛeer De}ewefkeâkeâlee meebieCeeje Deens.
ceeCetme megKeemee"eR, meceeOeeve }eYeeJeW cnCetve Deveskeâ iees°er keâjerle Demelees.
lÙeeble Ssefnkeâ DeeefCe heejceee|Lekeâ oesvneRÛeeefn Yeeie Demelees. MebYej škeäkesâ veeefmlekeâ
ceeCemeW Depetve pevceeme ÙeeJeÙeeÛeer Deensle cnš}W lejer Ûee}s}. keâMeeJej lejer lÙeeÛee
efJeÕeeme Demelees. ceeveJÙeeJej, ceeCegmekeâerJej DeeceÛee efJeÕeeme veeneR DemeW cnCeCÙeeÛeW
Oee[me DeepeÛÙee keâeUeble yegefæJeeoerefn keâ¤b MekeâCeej veeneRle. meceepeeÛeer mesJee,
Dehebieebvee meneÙÙe, oef}leebÛee Gæej, meJeexoÙe, DevlÙeesoÙe Ùeeble}s keâebneRlejer kesâuÙeeJeebÛetve
Jee keâjlees DemeW oeKeefJeuÙeeJeebÛetve, efveoeve Ùee DeMee keâeÙee&efJe<eÙeeR menevegYetefle
oeKeefJeuÙeeJeebÛetve, lÙeebvee Øeeslmeenve efouÙeeJeebÛetve, DeepeÛÙee yegefæJeeÅee}eefn jenJele
veeneR. Ùee iees°erefn kegâCeer ØeeceeefCekeâheCeW keâjerle Demes} lej leesefn Oeee|cekeâÛe Deens.
F&ÕejeÛeer mesJeeÛe keâjerle Deens DemeWÛe ceer ceeveleeW. mebleeveeRefn ``pes keâeb jbpe}s
ieebpe}s~ lÙeemeer cnCeW pees Deeheg}~s leesÛe meeOet DeesUKeeJee~ osJe lesLeWeÛf e peeCeeJee~~''
DemeWÛe cnš}W DeenW. meceepemesJesÛeer Deveskeâ DebieesheebieW Deensle. DeeheuÙee mebmke=âleerleer}
hetle& Ùee keâuheveWle lÙee meJeeËÛee meceeJesMe neslees. ceeCemeeveW F°emen leWefn DeeÛejeJeW
DemeWÛe Deehe}e Oece& meebielees. lÙeekeâ[s og}&#e Pee}s Demes}, lÙee}eefn keâebneR keâejCeW
Demeleer} heCe meceepeeÛÙee leW }#eeble DeeCetve osCeW F°Ûe "js}.
Ùee keâeÙe&#es$eeble keâece keâjCeeNÙee ceeCemeebvee lejer meceeOeeve }eYeleW keâeb? DevegYeJe
lemee veeneR. ØeeceeefCekeâ menkeâeÙee&ÛÙee DeYeeJeeR, menkeâeNÙeeÛÙee mJeeLe&}es}ghelescegUW,
pÙeebÛÙeekeâefjleeb keâ°eJeÙeeÛes lÙeebÛÙee GvceòeheCeecegUW Je De[eCeerheCeecegUW, Jewleeie}s}s,
efJeš}s}s, vekeâes, nW hegjW, nW DemeW JeešCeejs Deveskeâ meeceeefpekeâ keâeÙe&keâlex Deensle.
JewÙeefkeälekeâ megKeeÛee lÙeeie keâ¤ve lÙeebveeR meceepemesJesÛeW JeÇle Iesle}W heCe lesLeWefn obYeeÛeW
oMe&ve Pee}WÛe. cnCepes lÙeeÛÙee °erveW hetCe& FnJeeoer Deme}s}e ne lÙeeieefn meeLe&keâeR
}eie}eÛe veeneR, meebie Pee}eÛe veeneR.
keâesCelÙeeefn lÙeeieeÛeW DemeWÛe nesleW. heefjefmLeleerÛeer Øeefleketâ}lee, meeOeveebÛeer DehetCe&lee,
MejerjeÛeW oewye&uÙe, efÛeòeeÛeer ÛebÛe}lee, yegæerÛeer DeefmLejlee, kebâšeUe, DeeUme FlÙeeefo
FlÙeeefo keâejCeebveer peW peW keâebneR ke⤠peeJeW leW leW meJe& DeOe&Ješ nesleW, ÙeLeemeebie nesle
veeneR. ÙeMeeheÙeMeeefJe<eÙeeRÛeer lešmLelee ve yeeCeuÙeecegUW ceeCemes mlegleerveW ngjUleele,
eEveosveW KeÛeleele, FlejebÛÙee oes<eeveW Jewleeieleele, lÙeecegUW kegâ"WÛe meceeOeeve }eYele
veeneR. ceie leW meeceeefpekeâ keâeÙe& Demees eEkeâJee Ùe%eeefo keâce&, oevehetpeeefo Oece&, ÙeesieeoeRÛee
DeYÙeeme, veevee ØekeâejÛeeR JeÇleW Jee leerLe&Ùee$ee DemeW Oeee|cekeâ, heej}ewefkeâkeâ mecepe}W
efJeJejCe 217
peeCeejW ke=âlÙe Demees. keâebneRefn ÙeLeemeebie nesle veeneR.
Ùeebleer} keâebneRÛe vekeâes cnCetve hetCe& osnelceJeeoer yevetve kegâCeer kesâJeU Ssefnkeâ
megKeesheYeesieeÛÙee ceeieW }eielees cnCes} lej lesLeWefn lÙee}e hetCe&lee DeeefCe le=efhle }eYele
veeneR. Yeesie `le=hle' keâjerle veeneRle. meeOeveW hegjeR Jeešle veeneRle, nebJe Jee{leÛe peeles
DeeefCe lÙeecegUW FlejebÛÙee °erveW SsÕeÙeeËle Deme}s}e ceeCetmeefn DemeceeOeeveerÛe Demelees.
lÙeeÛÙee Yeesie YeesieCÙeebleefn heje›eâce vemelees, JewYeJe vemeles, efJe}emeer jefmekeâlee vemeles,
lesLeWefn efceUefceUerleheCeeÛee jenlees. PeeWketâve efouÙeecegUW efceUCeejW Glkeâš megKe lesLeWefn
efceUJeleeb Ùesle veeneR. keâebneR YeesieebÛeer lej kesâJeU keâuheveeÛe jenles. vegmeleeR mJehveWÛe
"jleele leeR! keâebner cnCepes keâebneR neleeR }eiele veeneR. Yele=&njer Jewleeietve cnCelees lemeW–
``ceeleg: kesâJe}cesJe ÙeewJeveJeveesÛÚsos kegâ"eje JeÙeced'' DemeWÛe cnCeeJesmeW JeešleW.
Yeesieeble lejer meebielee Deens kegâ"W? ogyeàÙee MejerjecegUW GheefmLele YeesieebÛeeefn hegjsmee
mJeeo Iesleeb Ùesle veeneR, DemeWÛe nesle jenleW.
DeeheuÙee Øeke=âleerØeceeCeW, DeeJe[erØeceeCeW, heefjefmLeleerØeceeCeW, keâjeJeWmes Jeešs} leW
DeJeMÙe keâjerle jeneJeW, heCe lÙee meJe& iees°eRÛeer hetle&lee F&MemcejCeeveW nesleW nW efJeme¤b
veÙes. ceeCemeeÛeW keâesCeleWefn Ssefnkeâ eEkeâJee heej}ewefkeâkeâ ke=âlÙe ``mcejCeeosJe leodefJe<Cees:
mebhetCe& mÙeeled Fefle ßegefle:'' efJe<CetÛÙee mcejCeeveWÛe, F&MeeEÛeleveeveWÛe mebhetCe& nesleW DemeW
JesoeveWÛe meebefiele}W Deens. meceLe& cnCeleele–Ùee JeÛeveeJej efJeÕeeme "sJeeJee. F&MemcejCeeveW
meJe& ke=âlÙeebÛeer meJe& keâceeËÛeer, meJe& keâle&JÙeebÛeer GCeerJe otj nesTve leer meebie nesleele nW
cnCeCeW DeieoeR ÙeLeeLe& Deens.
veecemcejCeeceOÙeW ceve Skeâe«e nesle veeneR, ve nesTb os. mekeâeUeR G"uÙeeyejesyej
DeOeea Ieškeâe efvelÙevesceeveW veece IÙeeJeW. efoJemeekeâeb"eR efceUs} lees efjkeâecee JesU veecemcejCeeble
Iee}JeeJee. PeeWheCÙeehetJeea MeÙÙesJej MeebleheCeW mejU yemetve F&MeeEÛeleve keâjeJeW. Ùee
efvelÙevesceecegUW peerJeve hee}šleW Deens, ceveeÛeer ØemeVelee Jee{les Deens, Demee DevegYeJe
efveef§ele ÙesF&}. }neve ceg}W jesheebÛÙee efyeÙee hesjleele DeeefCe GieJe}W keâeb cnCetve hegvneb
hegvneb Gkeâ¤ve heenleele. leMeer DeOeerjlee cee$e vemeeJeer. efJeÕeeme "sJeeJee, Oeerj OejeJee,
DeeUme keâ¤b veÙes, meelelÙe mees[tb veÙes, Øeke=âefle-heefjefmLeleercegUW keâeU Lees[e GCee-
DeefOekeâ nesF&} FlekeWâÛe. heCe lÙeeÛee efJeÛeej keâ¤b veÙes–DeeefCe Ûe{lÙee Jee{lÙee
ØesceeveW veecemcejCe keâjerle DemeeJeW. ceveeceOÙeW F&ÕejeÛeW mJe¤he meeb"JeeJeW. lÙeeves
ceeCemeeÛeW keâuÙeeCe PeeuÙeeefMeJeeÙe jenCeej veeneR DemeW DeeÕeemeve meceLe& jeceoemeebmeejKÙee
Leesj cenelcÙeebveeR efo}s}W Deens cnCetve ``cnCes oeme efJeÕeeme veeceeR OejeJee~ ØeYeeles ceveeR
jece eEÛeleerle peeJee~~''
218 ceveesyeesOe
keâjer keâece efve:keâece Ùee jeIeJeeÛeW ~
keâjer ¤he mJe¤he meJeeË efpeJeebÛeW ~~
keâjer Úso efveÉËÉ ns ietCe ieeleeb ~
nefjkeâerle&veeR Je=efòeefJeÕeeme nesleeb ~~77~~
ceeCetme efpeLeW Deens DeeefCe efpeLeW peeTve heeWÛeeJeÙeeÛee Deens. lÙee oesve mLeeveebceOÙeW
yejWÛe Deblej DemeleW. leW DeefOekeâejeØeceeCeW }ebye-peJeU, GCeW-DeefOekeâ Demes} heCe
DemeleW nW efveef§ele. DeeheCe peJeU ÙesleebÛe heebKejW YeÙeeveW G[tve ies}eR Ùee iees°erÛeer Keble
ßeerlegkeâejececenejepeebvee Jeeš}er. Deehe}e efveJezj YeeJe Depetve hetCe&les}e ies}e veeneR
DeMeer lÙeebÛeer OeejCee Pee}er Je lÙeekeâefjleeb lÙeebveeR meeOevee kesâ}er DemeW cnCeleele.
meeceevÙe peerJeeÛÙee ceeie&oMe&veemee"er ner }er}e keâoeefÛeled cenejepeebveeR kesâ}er Demes}.
ßeerMebkeâjeÛeeÙeeËveeRefn, DeeheuÙee DebieeJej he#ÙeebveeR IejšeR yeebOeeJeeRle, DeMeer FÛÚe Skesâ
ef"keâeCeer JÙekeäle kesâ}er Deens.
pesLeW peeJeÙeeÛeW leW cet}ef"keâeCe Mejerj, FbefõÙeW, ceve DeeefCe yegefæ, ÙeebÛÙee
he}erkeâ[ÛeW Deme}s, Debeflece DeJemLeWle meeOeve cnCetve lÙee keâMeeÛeeefn GheÙeesie nesle
veme}e lejer, ØeeLeefcekeâ DeJemLeWle Ùee MejerjeoeRÛeer Ghes#ee keâ¤ve Ûee}le veeneR. Deepe
cee$e Skeâ cenble HeâmeJeW leòJe%eeve DeeheuÙee Deekeâ<e&keâ Jekeäle=lJeeÛÙee yeUeJej
ØeÛeejerle Deensle. les cnCeleele, ``hejceeLe& ner DebleÙee&$ee Deens. lÙeemee"eR keâebneRÛe
keâjeJeÙeeÛeW vemeleW. keâebneR keâjCeW ne De[LeUe Demelees. MetvÙe Jne. efjkeâeceW Jne. lemeW
nesCeW cnCepesÛe heesÛeCeW Deens. ÙesLeW keâebneR JneJeÙeeÛeW veeneR, efceUJeeJeÙeeÛeW veeneR, peW
DeensÛe lÙeeÛee DevegYeJe IÙeeJeÙeeÛee Deens. legceÛeW keâebneR keâjCeW neÛe lÙee DevegYeJeeÛÙee
JeešWle}e De[LeUe Deens. meieUs Oece&, meieUs hebLe, meieUs ieg®, legcne}e veevee
ØekeâejÛeeR meeOeveW keâjeJeÙeeme meebietve HeâmeJeerle Deensle. hetpeehee", veecepehe, leerLe&Ùee$ee,
JeÇlesJewkeâuÙeW, oeveOece& ns meJe& efve®heÙeesieer Deens. iesuÙee one npeej Je<eeËle lÙeeveW
keâesCeeÛeW keâuÙeeCe Pee}s}W veeneR. legcneR ØeieleerÛÙee, GVeleerÛÙee ceesneveW Deveskeâ iees°er
}eotve IesleuÙee Deensle. legcneR keâebneRlejer DeeoMe& [esàÙeeheg{W "sJetve lÙeemeejKes nesTb
FefÛÚlee DeeefCe kesâJeU lÙeecegUWÛe Jewleeielee. melÙeeheemetve otj peelee. keâesCeemeejKeW
nesTb vekeâe. legceÛes legcneRÛe jene. pemes Deeneble lemesÛe mJele:}e mJeerkeâeje. nerÛe
legceÛeer Kejer cegefkeäle Deens. leWÛe hejcesÕejeÛeW ¤he Deens. melÙe Deens leW SJe{WÛe.''
FlÙeeefo FlÙeeefo efJeJesÛeve ceeCemee}e cees"W Deekeâ<e&keâ JeešleW. heCe leW KejW veeneR.
leer Skeâ ØekeâejÛeer DeelceJebÛevee Deens.
Debeflece efmLeleeRle peW DevegYeJeeme ÙesleW, leW DeejbYeeRefn lemeWÛe ceeveCeW nW ÙeesiÙe veeneR.
efJeJejCe 219
ßes‰ ØekeâejÛes DevegYeJe pÙee Leesj cenelcÙeebveeR Iesle}s Deensle lÙeebveeR Deehe}er DevegYetefle
``ceer ce}e meebhe[}eW.'' ``meeOeveW ieUtve he[}eR.'' ``Deelee keâjCeW cnCetve keâebneR Gj}W
veeneR.'' ``meoe meJe&$e Skeâ DeeveboÛe Ye¤ve jeefn}e Deens.'' DemeW cnCetve JÙekeäle
kesâ}er Deens ns KejW, heCe ner efmeæeJemLee Pee}er. meeOekeâeveW lemeWÛe ceeveCeW OeeskeäÙeeÛeW Deens.
hebÛehekeäJeeVeW pesJetve le=hle Pee}s}e ceveg<Ùe ØemeVeheCeW Jeecekegâ#eer keâjerle Demelees,
lesJneb lÙee}e keâebneR keâjeJeÙeeÛeW Deens DemeW Gjle veeneR. heCe lÙeeÛeskeâ[s heentve Yegkesâ}e
ceveg<Ùeefn lemeWÛe Jeeietb cnCes} lej Ûee}s} keâeÙe? Yegkesâ}suÙee}e }ekeâ[W keâesUmes
peceefJeCÙeeheemetve, DeVe efMepeefJeCÙeeheÙeËleÛeer meJe& Kešheš keâjeJeer }eieles, Yeerkeâ lejer
ceeieeJeer }eieles eEkeâJee meJe& DeeÙeleW efceUs} DemeW mvesnmebyebOe lejer pees[tve "sJeeJes
}eieleele. cnCepes keâesCelÙee vee keâesCelÙee mJe¤heeÛes ØeÙelve keâjeJesÛe }eieleele.
heæefle mJeerkeâejeJeerÛe }eieles. keâebneRÛe keâjeÙeÛeW veeneR DemeW DeejbYeeRÛe cnCetve Ûee}le
veeneR DeeefCe nW peW keâebneR keâjeJeW }eieleW, lÙee}e FbefõÙe-ceve-yegæerÛeWÛe ceeOÙece
DemeleW. hetCe&lesÛÙee hejceesÛÛe efMeKejeJej heeWÛe}suÙee jeceoemeebmeejKÙee Leesj mebleebvee
ÙeeÛeer hetCe& peeCeerJe Demeles, keâejCe pevemeeceevÙeebÛÙee keâuÙeeCeeÛeer lÙeebÛÙee ùoÙeebleer}
leUceU ner DeefleMeÙe Glkeâš DeeefCe Heâej ØeeceeefCekeâ Demeles. cnCetve les meeOeveW
veekeâejerle veeneRle. Øeke=âefle, ØeJe=efòe, heefjefmLeefle ÙeebÛee efJeÛeej keâ¤ve meble leeR meebiele
Demeleele.
ceeCemee}e MesJešeR peer efmLeefle Øeehle keâ¤ve IÙeeJeÙeeÛeer Demeles, peer KejesKejerÛe
cegUeble lÙeeÛeer JemlegefmLeefle Demeles. efleÛeW JeCe&ve keâjeJeÙeeÛeW Pee}W lej efve<keâece,
efveÉËÉ, mJe¤heeJeefmLele Ùee MeyoebveeRÛe lÙeebleuÙee lÙeeble keâjleeb ÙesleW. heCe Ùee }#eCeebÛee
DevegYeJe ÙesCÙeemee"eR DeeheeheuÙee ÙeesiÙelesØeceeCeW heg<keâU JeešÛee} keâjeJeer }eieles.
meceLe& lÙeemee"eR efoMee oeKeJeerle Deensle.
ceveg<ÙeeÛÙee Deble:keâjCeeceOÙeW ¤heeefJe<eÙeeRÛeer Dees{, efJe<eÙeemebyebOeeRÛÙee FÛÚe DeeefCe
efvejefvejeàÙee ÉbÉeefJe<eÙeeRÛee nJeW-vekeâesÛee veeo GCÙee-DeefOekeâ ØeceeCeeble mJeYeeJele:
Demelees. meceLe& cnCeleele–ner peer ceveeÛeer mJeeYeeefJekeâ Je=efòe Deens, leer ve° keâjleeb
ÙesCeW MekeäÙe veeneR DeeefCe F°efn veeneR. leer leMeer Demeles nW ceevÙe keâ¤ve efleÛee mJeerkeâej
kesâ}eÛe heeefnpes. heCe Ùee Je=òeerÛee ØeJeen pees Yej JesieeveW DeieoeR SKeeoe ØeÛeb[ OeyeOeyee
keâeWmeUeJee lemee kesâJeU Ssefnkeâ efJe<eÙeebkeâ[sÛe Jeenle Demelees, lees jeceekeâ[s JeUJee.
Ùee vewmee|iekeâ yee¢eefJe<eÙeieeceer Je=òeeRvee F&ÕejesvcegKe keâje cnCepes legcnebme peW efceUJeeJeÙeeÛeW
Deens, meeOeeJeÙeeÛeW Deens leW efveef§eleheCeW }eYes}. ce=iepeUeÛÙee hee"erceeieW OeeJeCÙeeÛeer,
kesâJeU MeerCeÛe Jee{efJeCeejer JeCeJeCe Leebyes} DeeefCe Meeble, ØemeVe, DeeefCe heefJe$e,
YeJÙe, efoJÙe DeMee ceevememejesJejeÛÙee DebleÙee&$esÛee DeejbYe nesF&}. Ùee DebleÙee&$eWleer}
220 ceveesyeesOe
heeJe}eheeJe}eieefCekeâ megKemeceeOeeve Jee{le peeF&}. DeeveboeÛeer keâejbpeer veeÛetb }eieleer}.
efJekeâefmele nesCeeNÙee Øesceheg<heebÛee megiebOe legcne}e meceeefOe DeJemLesle Oegbo keâ¤ve šekeâer},
yee¢epeieleeÛeer peCetb peeCeerJeÛe jenCeej veener. keâyeerj cnCeleele lemeW– ``nceve nQ
FMkeâ cemleevee ncevekeâes nesefMeÙeejer keäÙee~ jns Deepeeo Ùee peiecees nceve ogefveÙeemes
Ùeejer keäÙee~'' ceeCemee}e DemJemLe keâjCeejs, og:Ke osCeejs, Demes yee¢e peieleeÛes
meieUs mebyebOe peCet ieUtve he[leer}, DeeefCe F&ÕejeÛÙee Skeâ¤helesÛÙee mee#eelkeâejeble
cnCepes mJemJe¤heele ceeCetme }erve nesTve peeF&}. nW menpeheCeeveW Ie[eJes DeMeer
YekeäleerceeieeËle}er ner meesheer Ùegefkeäle Deens. peer FÛÚe, peer Jeemevee, pees keâece ØeefleyebOe
keâjlees leesÛe lÙee hejceheg®<ee}e Dehe&Ce keâ¤ve šekeâeJeÙeeÛee cnCepes ›eâcee›eâceeveW JeemeveebÛeW
efvejmeve nesle peeleW. peeW peeW YeieJeeved jeceÛebõebmeejKÙee DeejeOÙeosJelesÛeW veÙeveceveesnj
DemeW hejcecebie} ¤he efÛeòeeceOÙeW "meeJes} leeW leeW meeiejeble efcemeU}suÙee veoerØeceeCeW
peerJee}e mJemJe¤heeÛeer DevegYetefle Ùesle peeF&} DeeefCe ceie DeLee&leÛe yee¢eefJe<eÙeebÛes
Deekeâ<e&Ce GjCeej veeneR. F&ÕejeÛÙee }er}e SskeâeJÙee. F&ÕejeÛÙee }er}e ieeJÙee. meÛÛeefj$eeÛÙee
ßeJeCeceveveeble jbietve peeJeW. F&ÕejeÛeW meJe&meceLe&lJe, meJe&%elJe hejcekeâe®efCekeâlJe, DeewoeÙe&,
DeefKe} yeÇÿeeb[ebvee }er}sveW OeejCe keâjCeejW hejceSsÕeÙe&, FlÙeeefo iegCe Dee"efJeleebvee
ceve peeW peeW DeeveboeveW Ye¤ve peeF&}, pees pees Ùee iegCeevegJeeoeÛeW JÙemeve }eies} lees
lees megKeog:Ke, ceeveeheceeve, ÙeMeeheÙeMe FlÙeeefo ÉbÉW ceveg<ÙeeÛÙee ceve-yegæerÛeer peer
efve‰Ïj Dees{eleeCe keâjleele leW Ie[tbÛe MekeâCeej veeneR. cee$e lÙeemee"eR nefjkeâerle&veeefJe<eÙeeR
Deble:keâjCeeÛÙee Je=òeeRvee efJeÕeeme Jeeš}e heeefnpes.
hejcesÕejeÛÙee }er}eJeleejer Ûeefj$eeble mJeYeeJele:Ûe Skeâ efJe}#eCe Deekeâ<e&Ce Deens.
keâeMeerÛÙee Skeâe Øeefmeæ ØeJeÛevekeâej hebef[leebveeR Deehe}e DevegYeJe Skeâoeb meebefiele}e.
les cnCee}s– ``keâeMeer}e Skeâ mebvÙeeMeebÛee ce" Deens. lesLeW ceer Gheefve<eoeJej ØeJeÛeve
keâjerle nesleeW. Skeâoeb kesâJneb lejer DeesIeeDeesIeeveW ke=â<CeÛeefj$eebleer} Skeâ Øemebie meebefiele}e
DeeefCe DeeÙeg<ÙeYej Gheefve<eoebÛee DeYÙeeme DeeefCe `leòJeceefme'Ûee efJeÛeej keâjCeejW les
mebvÙeemeer lÙee Øemebieeble Flekesâ jbie}s keâeR meJe&peCe cnCee}s– `Gheefve<eoW jentb Åee. Deeleeb
keâebneR efoJeme lejer ØelÙeneR ke=â<CekeâLeeÛe meebiee.' leòJe%eeveeÛÙee Meg<keâ keâeLÙeekegâšebletve
mJe¤hemee#eelkeâej JneJee DeeefCe Je=òeeRvee leu}ervelee ÙeeJeer lÙeehes#eeb nefjiegCe}er}e
Sskeâleebvee jbietve peeCeeNÙee Je=òeer}e lees mee#eelkeâej Heâej }ewkeâj nesF&} Demee efJeÕeeme
Deecneb}e Jeeštb }eie}e Deens DeeefCe ceie MeeŒeeryegJeebveeR lesLeW peJeUpeJeU Je<e&Yej
ke=â<CekeâLeeÛe meebefiele}er.
nefjkeâerle&veeÛeW nW meeceLÙe& De}ewefkeâkeâ Deens. mJele:}e hetCe&heCeW PeeWketâve osCÙeeFlekeâe
efJeÕeeme nJee. F&Õej}er}ebÛÙee ØeJeeneble Ùee Jee lÙee keâesCÙeeefn efkeâveeNÙee}e }eieCÙeeÛee
efJeJejCe 221
ceesn ve Oejleeb megKeeveW Jeenle jneJeW. meeOeveceeieeËleuÙee meeNÙee heeÙeNÙee DeeheesDeehe
Dees}eb[uÙee peeleer}. keâebneR keâjeJeW ve }eieleeb meJe& nesle jener}. heCe lÙeemee"eR
Deble:keâjCeeble efJeÕeeme Deme}e heeefnpes. lejÛe nW }eYes}.
Denes pÙeeb vejeb jeceefJeÕeeme veeneR ~
leÙee heeceje yeeefOepes meJe& keâebneR ~~
cenejepe lees mJeeefce kewâJeuÙeoelee ~
Je=Lee JeenCeW osnsmebmeejeEÛelee ~~78~~
pÙee}e Deehe}W efnle keâMeeble Deens leW meebefiele}W lejer keâUle veeneR, F&Õej
meJe&meceLe& Deens, meJe&%e Deens, lees ÙeesiÙe leWÛe keâjer} nW pÙee}e hešle veeneR,
cnCepesÛe pÙeeÛee jeceeJej efJeÕeeme veeneR, lÙee}e meceLe& heecej cnCeleele. heecej
cnCepes #egõ, pÙeeÛeer keâeRJe keâjeJeer Demee. ceePÙee celeeveW ceeCemee}e efo}s}er ner
meieàÙeeble JeeF&š efMeJeer Deens. heg®<ee}e vehegbmekeâ cnCeCÙeemeejKeW nW Deens. mJeeefYeceeveer
ceeCemee}e }eÛeej cnCeCÙeemeejKeW nW Deens. keâuÙeeCe keâjCÙeekeâefjleeb Oe[he[CeejW
Deble:keâjCe efvejeMesveW efheUJeštve iesuÙeeJeebÛetve DeMeer efMeJeer leeW[eJeešW ÙesCeej veeneR.
keâesCelÙeeefn }eYeeJeebÛetve ØeerleerÛee keâUJeUe Deme}s}W Deble:keâjCeÛe nW cnCetb MekeâleW.
meceLe& cnCeleele– mebmeejebleuÙee meJe& iees°er yeeOeleele lÙee, lÙee heeceje}e keâeR
pÙeeÛee jeceeJej efJeÕeeme veeneR. pÙeeÛee keâMeeJejÛe efJeÕeeme veeneR, lÙee}e Jes[ lejer
}eies} veeneRlej lees efnhheer lejer nesF&}. ieebpeeÛee Deke&â KeeTve OegboeRle he[uÙeeJeebÛetve
peerJeveeble lees ogmejW keâebneRÛe keâ¤b MekeâCeej veeneR.
ieJeleeÛee hegbpekeâe meesmeešŸeeÛÙee JeeNÙeeveW Yejkeâšle jeneJee, leMeer oMee ceeCemeeÛeer
nesF&}. Deble:keâjCeeble efJeÕeeme DemeuÙeeJeebÛetve keâesCelÙeeefn Øeefleketâ}les}e leeW[ osCeW
ceeCemee}e MekeäÙe veeneR. ceeCemeW GYeejer Oe¤b Mekeâleele leeR efJeÕeemeeÛÙee yeUeJej.
DeeheòeeRleefn efmLej jentb Mekeâleele leeR ÙeeÛe yeUeJej. DeeheCe lÙee}e heeefnpes lej
DeelceefJeÕeeme cnCee. heCe MesJešeR lees efJeÕeemeÛe Deens, ßeæeÛe Deens. DeeefCe keâesCelÙeeefn
mJe¤heeÛÙee efJeÕeemeeÛee DeeefCe ßeæsÛee mebyebOe ØelÙe#e, DeØelÙe#e eEkeâJee otjevJeÙeeveW
F&ÕejeMeeRÛe heeWÛelees. keâesCelÙee vee keâesCelÙee mJe¤heeÛee efJeÕeeme Demes} lej F&Õej
veekeâejCÙeeÛee De[eCeerheCee keâjCeW ÙeesiÙe veeneR. MeeŒehetle °erveW F&ÕejeÛÙee DeefmlelJee}e
ceeve osCeW nWÛe ceie MeneCeheCeeÛeW "jCeejW Deens. yegefæceòesÛeW leWÛe KejW }#eCe Deens.
meceLe& cnCeleele–Dejs pees F&Õej meJe&meceLe& Deens (cenejepe), yeÇÿeeb[eÛee, me=°erÛÙee
meJe& JÙeeheejeÛee efveÙeecekeâ Deens (mJeeceer), kewâJeuÙeemeejKeer DelÙeble og}&Ye, meJe&ßes‰
Jemleg DeeheuÙee Yekeälee}e menpeheCeW osCÙeeFlekeâe Goej Deens; lÙeeÛes PeeuÙeeJej,
222 ceveesyeesOe
lÙee}e Deehe}e cnšuÙeeJej, lÙeeÛÙeeJej efJeÕeeme šekeâuÙeeJej, lÙee}e efve‰e Dehe&Ce
kesâuÙeeveblej, leg}e legPÙee SJe{ŸeeMee mee[sleerve nele osneÛeer DeeefCe Skeâ yeeÙekeâes,
oesve heesjebÛÙee efÛecegkeâuÙee mebmeejeÛeer eEÛelee JeenCÙeeÛeW keâejCeÛe keâeÙe?
cevee heeJevee YeeJevee jeIeJeeÛeer ~
OejeR DeblejeR meeseE[ eEÛelee YeJeeÛeer ~~
YeJeeÛeer efpeJee ceeveJee Yetef} "s}er ~
vemes JemlegÛeer OeejCee JesLe& ies}er ~~79~~
jeceÛebõeefJe<eÙeeRÛeer DeeojeÛeer, Deeheg}keâerÛeer YeeJevee ner pejer ceeveefmekeâ Je=efòe
Deme}er lejer Ùee ceeveefmekeâ Je=òeerÛeW mJe¤he DevÙeJe=òeeRØeceeCeW efJe<eÙeebÛeer Deemeefkeäle
Jee{Jetve, efÛeòee}e ceef}ve keâjCeejW veener. G}š cevee}e efJe<eÙeebÛÙee Dees{erheemetve otj
vesTve Megæ keâjCeejs, heefJe$e keâjCeejW Deens. lesJneb DeblejbieeceOÙeW ner jeceÛebõebefJe<eÙeeRÛeer
YeefkeäleYeeJeveeÛe meowJe Â{ jener} DemeW heneJeW. lÙeecegUW mebmeejeefJe<eÙeeRÛeer Deveskeâ
ØekeâejÛeer eEÛelee megšle peeF&}. Ùee oesvneR iees°er peCetb hejmhejeJe}byeer Deensle. mebmeejeÛeer
eEÛelee megšle peeF&} lemeW lemeW Deble:keâjCe F&ÕejYekeäleeRle jces}, DeeefCe peeW peeW
F&ÕejeÛeer Dees{ }eies} leeW leeW meebmeeefjkeâ iees°eRefJe<eÙeeR eEÛelee keâjeJeer DemeW JeešCeej
veeneR; ÙeeÛeW keâejCe DemeW keâeR pÙee}e DeeheCe mebmeej mebmeej DemeW ceeveerle Demelees leerÛe
Skeâ ceeÙee Deens. lees Skeâ Yeüce Deens. veme}suÙee iees°er DeeheCe keâefuheuÙee Deensle.
DeeefCe DeeheCeÛe efvecee&Ce kesâ}suÙee Ùee ceesnpee}eble peerJe GieerÛeÛe iegjHeâštve ies}e
Deens. Mejerj-ceveeÛÙee vewmee|iekeâ DeeJeMÙekeâleshe}erkeâ[s peW nJeW-vekeâes JeešleW leW lej
meieàÙee°erveW kesâJeU YeüceelcekeâÛe Deens. Keje efpeJneUe, Kejer Deeheg}keâer lÙeeble
keâes"Wefn vemeles. meeNÙee DeeMee Deekeâeb#ee KegUsheCeeveW peesheeme}suÙee Demeleele. peW
cegUeble megKeeJen veeneR, meblees<eØeo veeneR, leòJele: lej pÙee}e DeefmlelJeefn veener,
lÙeeÛÙeeefJe<eÙeeRÛÙee DeeheCeÛe }eo}suÙee veevee ØekeâejÛÙee OeejCee pej JÙeLe& iesuÙee,
efve®heÙeesieer "juÙee lej Dee§eÙe& Jeeštb veÙes. oesjerJej meehe heneJee DeeefCe IeeyejeJeW,
SKeeÅee ÛecekeâCeeNÙee Jemlet}e meesveW, Ûeeboer Jee jlve mecepetve GÛe}CÙeemee"eR OeebJeeJeW,
lemeWÛe mebmeejeleuÙee megKeog:KeeÛÙee keâuheveebmebyebOeer DemeleW. lÙeeble}er yengleskeâ meJe&
megKeog:KeW ne ceeCemeeÛÙee keâuheveebmebyebOeer DemeleW. lÙeeble}er yengleskeâ meJe& megKeog:KeW ne
ceeCemeeÛÙee ceveeÛee KesU Demelees. oerIe&keâe}erve JeemeveebÛÙee mebmkeâejeveW lees Keje
DemeuÙeeÛee Yeeme Â{eJele peelees DeeefCe ceie KeNÙee efnleeÛee hejceeLe&Ûe Gheje "jlees.
cnCetve meceLe& cnCeleele–F&ÕejeefJe<eÙeeR YeefkeäleYeeJe yeeUiee. lÙeeÛeer heefJe$elee legcneb}e
Ùee DeheefJe$e Yeüceeheemetve otj keâjer}.
efJeJejCe 223
Oeje ßeerJeje lÙee nje DeblejeleW ~
leje ogmleje lÙee heje meeiejeleW ~~
meje Jeermeje lÙee Yeje ogYe&jeleW ~
keâje veerkeâje lÙee Keje ceÚjeleW ~~80~~
DevegØeemeÙegkeäle Meyo Deme}suÙee Ùee M}eskeâeÛeeR jÛevee DeLe& }eJeCÙeeÛÙee °erveW
Lees[er DeJeIe[ Deens. Skesâkeâe heoeÛeW Jee heomebnleerÛeW JesieJesieUs DeLe& kesâ}s Deensle. ceer
ceePÙee keâuheveWØeceeCeW meebieCeej Deens. DeeheuÙee}e keâmeW ®ÛeleW leW hene. meceLe&
cnCeleele–}#ceerheefle hejceelcÙee}e Â{ Oeje. lÙeeÛes Jne. lÙee}e Deehe}smeW keâje.
peerJe DeeefCe F&Õej ÙeebÛÙeeceOÙeW ceeÙesveW peW Deblej he[}W Deens leW %eeve-OÙeeve-Yeefkeäle-
Ùeesie ÙeebÛee ÙeLeeMeefkeäle DeJe}bye keâ¤ve veenermeW keâje.
``nje DeblejeleW''Ûee DeLe& MebkeâjebÛÙee Deble:keâjCeeble pÙeeÛee efveJeeme Deens cnCepesÛe
YeieJeeved MebkeâjebveeRefn pÙee jeceÛebõe}e mJele:ÛÙee ùoÙeeble Oe¤ve "sJe}W Deens, lÙee}e
legcneRefn lemeWÛe Oe¤ve "sJee eEkeâJee %eeveÙeesieeÛÙee heefjYee<esØeceeCeW Deblej DemeW peW ceve
leWÛe veeneRmes keâje. cevee}e Deceve keâje cnCepes lÙee Gvceveer DeJemLeWleÛe mJe¤hemee#eelkeâej
nesF&}. ne Demee mee#eelkeâej nesCeWÛe, ßeerJeje}e, hejcesÕeje}e Oe¤ve "sJeCeW Deens.
hejcesÕeje}e DemeW Oej}sle, YeefkeäleYeeJeeveW lÙee}e hekeâ[}Wle, lÙee}e Deehe}smes
kesâ}sle cnCepes SjJeer le¤ve peeCÙeemee"eR DelÙeble ogmlej, Heâej DeJeIe[ Demee pees
DeefleefJeMee} ceeÙeemeeiej lees legcneR menpe le¤ve pee}. pÙee ceeÙeWletve le¤ve peeCÙeemee"eR
kesâ}s}s meJe& ØekeâejÛes ØeÙelve DeÙeMemJeer nesleele DemeW ßeer%eevesÕejebmeejKÙee Leesj cenelcÙeebveeR
meebefiele}W Deens, leer ceeÙee meesheer nesTve peeles. ßeerMebkeâjeÛeeÙe& cnCeleele–heeb[gjbieeÛÙee
Yekeälee}e SjJeeR DelÙeble Kees} JeešCeeje YeJemeeiejefn lemee Gjle veener. Yekeälee}e lÙeeÛeer
Kees}er peemleeRle peemle keâcejsFlekeâer jenles. lemeW megÛeefJeCÙeemee"eR lej efJeú}eveW Deehe}W
nele keâcejsJej "sJe}s Deensle.' ßeer%eevesÕej cenejepe cnCeleele–Deveskeâ ØekeâejÛÙee meeOeveebveeRenf
le¤ve peeCÙeeme ogmlej Deme}s}er ner ceeÙee YeieJeodYekeälee}e Ss}erÛe Le[er Deeštve veeneRMeeR
PeeuÙeemeejKeer nesles. efleÛÙeebletve le¤ve peeCeW, nW Deeleeb keâ°eÛeW, OeeskeäÙeeÛeW, heesnCeW GjleÛe
veeneR. lej keâesj[Ÿee hee$eebletve Ûee}le peeCÙeeFlekeWâ meesheW nesleW. ``ßeerJeje Oeje'' DeeefCe
‘‘ogmleje leje'' nW cnCeCÙeeble meceLeeËÛee leesÛe YeeJe Deens. ßeerJeje}e OejeJeW leW keâmeW?
lej pÙee}e OejCeW ogYe&j Deens, pÙeeÛeer hetle&lee keâjCes, le=efhle keâjCeW ogIe&š Deens, Heâej
DeJeIe[ Deens lÙee heesše}e, Ghe}#eCesveW keâecee}e efJeme¤ve. heesšeÛeer eEÛelee keâ¤b vekeâe,
keâecele=hleerÛÙee ceeieW }eietb vekeâe. lÙeebÛee JÙeehe DeeheuÙee ceeieW }eie}e Deens nWefn efJeme¤ve
pee. Ûe}e, lÙee °erveW heg{W meje. ØeÙelvee}e }eiee. heesš keâOeeR Yejle veeneR. keâece keâOeeR
224 ceveesyeesOe
le=hle nesle veeneR. Skeâe megYeeef<elekeâejeveW ``pekeâeje: hebÛe ogYe&je:'' DeMeer cegUeR veeWoÛe
kesâ}er Deens. lees cnCelees– ``peeceelee pe"jb peeÙee peeleJesoes pe}eMeÙe:~ hetefjlee
vewJe hetÙe&vles pekeâeje: hebÛe ogYe&je:~~'' Ùeebvee hetCe& keâjCÙeeÛee, le=hle keâjCÙeeÛee efkeâleerefn
ØeÙelve keâje, lÙee}e ÙeMe cnCetve ÙeeJeÙeeÛeWÛe veeneR. lÙeebvee efJeme¤ve peeCeW, lÙeebÛÙeeheemetve
otj mejCeW neÛe keâeceeÛeer hetle&lee keâjCÙeeÛee Ûeebie}e DeeefCe meeshee ceeie& Deens. heCe Ùee
keâeceeMeeR ØelÙe#e }{CeW, lÙee}e eEpekeâCeW, lemeW meesheW veeneR. keâeceeÛeeb efJemleej ›eâesOe}esYeeÛÙee
ceeiee&veW celmejeheÙeËle Pee}s}e Demelees. celmej ne Megæ iee{JeheCee Deens. ce}e efceUeJesmeW
JeešCeW nW Skeâ JesU mecepetb Mekeâles. heCe ce}e ve efceUleeb ogmeNÙee}e efceUe}W Jee ce}e
efceUtveefn ogmeNÙee}e efceUe}W lej ceePee pees peUHeâUeš neslees lees nesCeW cnCepes Megæ
iee{JeheCeeÛe veeneR keâeb? Ùeemee"eRÛe meceLeeËveeR celmeje}e Kejb cnCepes iee{Je cnš}W
Deens. ØelÙe#e ceePeer eEveoe-mlegefle keâesCeer keâjer} lej ce}e JeeF&š Jeešs} eEkeâJee megKe
nesF&} nW mecepet Mekeâles, heCe ogmeNÙee keâesCee }sKekeâe}e, efJeÉevee}e, ie=nmLee}e Ûeebie}W
cnš}W lej ce}e JeeF&š JeešeJeW eEkeâJee lÙee}e JeeF&š cnš}W lej ce}e yejW JeešeJeW,
eEkeâJee ceePeer Øeefle‰e Jee{eJeer cnCetve ceer ogmeNÙeeÛeer eEveoe keâjeJeer Ùee celmejerJe=òeerÛeW
meceLe&ve keâmeW keâjCeej? DemeW JeešCeW ne cetKe&heCeeÛe Deens. keâece›eâesOeebÛeer ner celmej¤heeR
mebleefle iee{JeemeejKeeR cetKe& Kejer heCe Heâej yeUkeâš Deens. cnCetve leer ve° keâjCÙeemee"eR
efleÛÙeeMeeR vesševeW Pegbpe IÙeeJeer }eieles. efvekeâje keâjeJee }eielees.
ce}e efceUeJesmeW JeešCeW, ve efceUe}W lej og:Ke nesCeW, nW veeneRmes JneJeW }eieleW;
heCe leW meeOeCÙeemee"eR ogmeNÙee}e efceUe}W lej JeeF&š ve JeešCeW SJe{W lejer meeOeeJeW
}eieleW. ogYe&j Deme}suÙee keâeceeÛÙee yegbOÙeeJej Jee{}s}e, ›eâesOeeoeRÛÙee HeâebÅeebveeR
efJemleej}s}e mebmeejeÛee ne ceneØeÛeb[ Je=#e Skeâoce yegbOÙeeJejÛe IeeJe Iee}tve lees[CeW
MekeäÙe Deme}W lejer meesheW Jee meesÙeerÛeW vemeleW. lÙeeÛÙee HeâebÅeebÛee efJemleej DeeOeeR keâceer
keâjeJee Je ceieÛe yegbOÙeebJej IeeJe Iee}eJee nW yejW cnCetve meceLe& cnCeleele. celmejeMeeR
efvekeâjeveW Pegbpe Åee. lees veeneRmee keâje cnCepes ogYe&j DeMee keâecee}eefn efJemejCeW meesheW
peeF&}. yeU mebhe}suÙee Me$etkeâ[s og}&#e keâjCeW meesheW DemeleW.
cevee ceÚjW veece meeb[tb vekeâes nes ~
Deleer Deeojs ne efvepeOÙeeme jenes ~~
mecemleeceOeW veece nW meej Deens ~
ogpeer letUCee letefUleeb ner ve meens ~~81~~
Deeleeb Ùee M}eskeâeheemetve heg{W Jeerme-yeeJeerme M}eskeâeble meceLeeËveeR veececenelcÙe
meebefiele}W Deens. ceeieÛÙee M}eskeâebleer} celmejeÛee mebyebOe hegvne ÙesLeW DeeuÙeeveW ceeieer}
efJeJejCe 225
ØekeâjCeeMeeR leW peCetb pees[}W ies}W Deens.
ceveeceOÙeW celmej "sJetve veece IesCeW mees[tb veÙes DemeW peW meebefiele}W Deens leW veerš
mecepetve Iesle}W heeefnpes. celmej MeyoeveW SkeâeÅeeefJe<eÙeeRÛeer legÛÚleeyegefæ meebefiele}er
peeles. ieerlesveW celmej nW Deemegjer mebheòeerÛeW }#eCe meebefiele}W Deens, DeeefCe ßeer%eevesÕej
cenejepeebveeR lÙeeÛee DeLe& keâjleebvee meble, F&ÕejeÛes Yekeäle, cenelces, ÙeebÛeer eEveoe
keâjCÙeeÛeer Je=efòe Demee DeLe& kesâ}e Deens. heg{W 18 JÙee DeOÙeeÙeeble ieerlee keâesCee}e
meebiet veÙes lÙeeÛeW JeCe&ve keâjleebvee ``ceePÙeeefJe<eÙeeR pÙeeÛÙee ceveeble DemetÙee Deens lÙee}e
ieerlee meebiet veÙes’’ DemeW YeieJebleebveeR cnš}W Deens DeeefCe ßeer%eevesÕejcenejepeebveeR ne
oes<e YeÙebkeâj DemeuÙeeÛeW efvejefvejeàÙee Gheceebletve megÛeefJe}W Deens. Mejerj megboj DeeefCe
le®Ce DemeeJeW, oeieoeefievÙeebveeR Me=bieej}s}sefn DemeeJeW heCe lÙee Mejerjeble ØeeCe cee$e
vemeeJee, je$eerÛÙee JesUer heCeleerceOÙeW les}Jeele DemeeJeer heCe pÙeesle vemeeJeer, SkeâeÅee
JewYeJeMee}er ØeMemle Iejekeâ[s DeeßeÙeemee"eR cnCetve peeJeW leeW lesLeW efJe<eejer veeieerCe
oejeble yeme}s}er DemeeJeer, hebÛehekeäJeeVeebveeR Yej}suÙee leešeble efJe<e keâe}Je}s}W DemeeJeW
eEkeâJee SkeâeÅeeveW heesšeceOÙeW keâheš "sJetve JejJej cew$eer oeKeJeeJeer lemeW Flej meieUs iegCe
Demeleebvee ceveeceOÙeW celmej (DemetÙee) Deme}e cnCepes mecepeeJeW DemeW ßeer%eevesÕej
cenejepe cnCeleele (%ee. 18~1501-3.) celmejeveW Deble:keâjCe Yej}s}eR ceeCemeW
FlejebÛeW keâebneR Ssketâve IesCÙeeÛÙee ceve:efmLeleeRleÛe vemeleele DeeefCe ceie lÙeebvee Ieesj
DeOe:heele meesmeeJee }eielees. ieerlesÛÙee eflemeNÙee DeOÙeeÙeeceOÙeW, ‘‘DemetÙesveW ceePeW cele
mJeerkeâejerle veeneRle, DeMeer Deble:keâjCenerve ceeCemeW meJe&%eeveefJecet{ Demetve ve° Demeleele
DemeW mecepe,’’ DemeW ßeerYeieJeeved cnCeleele. ``Ùes lJesleoYÙemetÙevlees veevegefle‰efvle ces
celeced~ meJe&%eeveefJecet{ebmleeved efJeefæ ve°eveÛesleme:~~'' (Ye. 3~32.) ÙeeJej Yee<Ùe
keâjleebvee celmejerJe=òeerÛeer Yetefcekeâe ßeer%eevesÕej cenejepeebveeR met#ceheCes mhe° kesâ}er Deens.
``veelejer Øeke=âeflecebleg nesTefve~ FbefõÙeeb }Ue osTveer~ pes nW cele ceePeW DeJns®efve~
Deesmebef[leer~~ pes meeceevÙelJeW }sefKeleer~ DeJe%ee keâ¤ve osefKeleer~ keâeb ne DeLe&Jeeog
cnCeleer~ JeeÛeeUheCeW~~'' (%eeb.3/194-5)
18 JÙee DeOÙeeÙeebleefn DemetÙesÛee DeLe& keâjleebvee ``lejer ieerleeMeeŒe efvee|celee~ pees
ceer mekeâ}}eskeâMeemlee~ leÙee ceeleW meeceevÙelee~ yees}s} pees~’’ (%ee.18/1498)
DemeWÛe cnš}s Deens.
DelÙeble ßes‰, meesheW DeeefCe ØeYeeJeer Deme}s}W F&ÕejeÛeW veece IÙeeJeWmes Jeešle
veeneR, lÙeeceeieW nerÛe meeceevÙeheCeeÛeer, legÛÚlesÛeer, YeeJevee Demeles. veececenelcÙe ne
DeLe&Jeeo Jeešlees. leW, kesâJeU ieewjJeeÛeW, heeskeâU yees}CeW JeešleW, JÙeepemlegefle Jeešles
DeeefCe ceie mJeeYeeefJekeâheCeWÛe veece Iesle}W peele veeneR, efveoeve lÙee veecemcejCeeÛÙee
226 ceveesyeesOe
ceeieW DemeeJeer eflelekeâer ßeæe vemeles. DemeW nesTb veÙes cnCetve heg{ÛÙeeÛe DeesUerceOÙeW
meceLe& jeceveeceeÛee efvepeOÙeeme DemeeJee, leW meelelÙeeveW }#ehetJe&keâ IÙeeJeW, heCe les
Iesleebvee ceveeceOÙeW veeceeefJe<eÙeeR DelÙeble DeeojeÛeer YeeJevee "sJeeJeer, DemeW DeeJepet&ve
meebiele Deensle. keâejCe veece nW ceveg<ÙeeÛÙee GæejeÛeeR pesJe{eR meeOeveW Demetb Mekeâleele,
lÙee meJe& meeOeveebceOÙeW, DeieoeR meejYetle DemeW Deens. lÙeeÛÙeeMeeR leg}vee keâjlee ÙesF&}
DemeW ogmejW keâesCeleWefn meeOeve Ghe}yOe veeneR. Jeecevehebef[leebveeR veeceeÛeer Jemlegleb$elee
cees"Ÿee ØeYeeJeerheCeW meebefiele}er Deens. les cnCeleele– ``Deefpele veece Jeoes Ye}lÙee
efcemeW~ mekeâ} heelekeâ Yemce keâjerlemes~ ve keâUleeb heo DeefiveJejer he[s~ ve keâefj
oen DemeW ve keâOeeR Ie[s~'' Ùeemee"eR veeceeÛee ne ØeYeeJe peeCetve ceeCemeeves veeceeefJe<eÙeeR
Ghes#eeefn yeeUietb veÙes eEkeâJee veece IesCÙeeÛee kebâšeUeefn keâ¤b veÙes.
yent veece Ùee jeceeveeceeR legUsvee ~
DeYeeiÙee veje heeceje nW keâUsvee ~~
efJe<ee Deew<eOe Iesle}W heeJe&leerMeW ~
efpeJee ceeveJeeb eEkeâkeâje keâesCe hegmes ~~82~~
YeieJeeved jeceÛebõ ns meceLeeËÛeW DeejeOÙeowJele. jeceÛebõ ne lÙeebÛÙee DevevÙeefve‰sÛee
efJe<eÙe. lÙeecegUW jece Ùee veeceeefJe<eÙeeR meceLeeËvee DemeeOeejCe Øesce DemeCeW mJeeYeeefJekeâ
Deens. lÙeecegUW veececenelcÙe ieeleebvee meceLe& cnCeleele–osJeosJeleebÛeer menŒeeJeefOe veeceW
Deensle. heCe lÙeebleer} keâesCeleWefn veece jece Ùee veebJeeMeeR leg}vee keâjCÙeeÛÙee ÙeesiÙelesÛeW
veeneR. efveleeble ßeæsÛÙee Âef°keâesveeletve meceLeeËÛeer ner OeejCee ÙeesiÙeÛe Deens. ØelÙeskeâ
meeOekeâeÛeerefn leMeerÛe OeejCee Deme}er heeefnpes. MeeŒe°erveW DeeheuÙee DeejeOÙe osJelesÛÙee
veebJeeefJe<eÙeeR Demee efJeÕeeme vemes} lej lÙee}e veecemcejCeeÛeW Heâ} eflelekesâmeW Øeehle
nesCeej veeneR ``heefleJeÇlee vesCes DeeefCekeâebÛeer mlegefle~ meJe&YeeJeW heefle OÙeeveeR ceveeR~~’’
DemeWÛe ØelÙeskeâe}e DeeheuÙee DeejeOÙeosJelesefJe<eÙeeR Jeeš}W heeefnpeW; Ùee JeemleefJekeâ
ßes‰ ßeæsÛÙee Deveg<ebieeveW lÙee lÙee osJelesÛÙee veeceeÛeW cenòJe hešJetve osCeejer Flejefn
keâebneR keâejCeW Demetb Mekeâleele; lÙeebÛeeefn Gu}sKe kesâ}e ies}e lej meeceevÙeeÛeer ßeæe
Â{ nesCÙeeme meneÙÙe nesleW. Leesj }eskeâ peieledkeâuÙeeCeemee"er lÙeebÛeeefn GheÙeesie
keâjleele. jecej#esÛee Ghemebnej keâjleebvee jeceveeceeÛeW cenòJe Jee|Ce}s Deens keâeR ``jece
jecesefle jecesefle jces jeces ceveesjces~ menœeveece leòeguÙeb jeceveece Jejeveves~~'' SkeâÛe
jeceveece nW menœeveeceeÛÙee lees[erÛeW Deens, Demes YeieJeeve ßeerMebkeâjebveer ßeerheeJe&leer
osJeer}e meebefiele}s Deens. De}erkeâ[s efJe%eeveeÛÙee meneÙÙeeveW efvejefvejeàÙee ceb$eebÛÙee Je
ceb$emeeceLÙee&veW Ùegkeäle DeMeer OeejCee Deme}suÙee JesieJesieàÙee MeyoebÛÙee GÛÛeejeletve
efJeJejCe 227
efvecee&Ce nesCeejs mhebo, Jesie, lejbie ÙeebÛes ceeheve kesâ}s peeles. DeeefCe lÙeeJe¤ve lÙee
ceb$eeÛes Jee ceb$eceÙe MeyoeÛeW meeceLÙe& "jefJe}s peeles. Deehe}e ieeÙe$eerceb$e peieebleer} meJe&
ceb$eebceOÙes Ùee °erveW Heâej ØeYeeJeer DeeefCe cnCetveÛe ßes‰ Deens Demes Skeâe efJeÉeveebveer
Øeefmeæ kesâ}s Deens. Skesâjer MeyoeÛÙee veeceeble jece nW veebJe DemeWÛe MeyoesÛÛeej
ceeheveeÛÙee °erves Heâej ßes‰ Deens DemeW keâeMeerÛÙee Skeâe Je=æ JewÅeebveer ce}e mJele:}eÛe
meebefiele}s nesles. jkeäleoeyeeefo Deveskeâ efJekeâejebJej mhe°, oerIe&, cebo DeMee heæleerves
jeceveeceeÛÙee peheeÛee Heâej GheÙeesie neslees DemeWefn lÙeebveer ce}e meebefiele}s. efvejefvejeàÙee
ceb$eebvee, Meyoebvee, Øeke=âefleYesoeveW DemeW meeceLÙe& DemeCeW MekeäÙe Deens. lÙeemee"eR meJeeËvee
efJeÕeemeen& JeešCeeNÙee efJe%eeveeÛeerefn mee#e efveIetb Mekeâles.
meceLeeËÛee lej jeceveeceeefJe<eÙeeRÛee mJele:Ûee DevegYeJeÛe Deens. cnCetve nW veececenelcÙe
pÙee}e hešle veeneR lÙee}e meceLeeËveer DeYeeieer, heecej, DeMeeR efJeMes<eCeW efo}eR Deensle.
pes meesheW Deens, meJe&meg}Ye Deens, DelÙeble ßes‰ Deens, Heâej GheÙeesieeÛeW Deens leW
veeceefn IesCÙeekeâ[s keâesCeeÛeer ØeJe=efòe vemes} lej lÙee}e DeYeeieer, keâjbše, oerve, legÛÚ
DemeW lÙeeÛÙee efnleeÛeer keâUkeâU DemeCeejebveeR cnCeCeW mJeeYeeefJekeâÛe Deens.
jeceveeceeÛes cenòJe hešeJes cnCetve meceLe& cnCeleele– Dejs! mecegõcebLeveeÛÙee JesUeR
efJe<eØeeMeveeveW Pee}s}e oen veeneRmee nesCÙeemee"eR kesâ}s}W meJe& GheeÙe efve®heÙeesieer
"juÙeeveblej YeieJeeved MebkeâjebveeRefn nW jeceveece Deew<eOe cnCetve Iesle}s DeeefCe lÙeecegUs
lÙee heeJe&leerheleer}e efJe}#eCe }eYe Pee}e.
meeceevÙe ceeveJeer peerJeeÛÙee Deeheefòe lÙee keâeÙe? lÙeebvee DemeCeeNÙee Jesovee
efkeâleer? ceneYeÙebkeâj DeMee ne}en} efJe<eeÛeWefn og<heefjCeece pÙee veeceeÛÙee meeceLÙee&heg{W
efve<ØeYe "j}s lÙee jeceveeceeÛÙeemeceesj Ùee meeceevÙe JÙeLee-Jesoveebvee keâeÙe cetuÙe
Deens? keâesCe efJeÛeejlees lÙeebvee?
ceveeÛÙee M}eskeâeble jeceeÛeW Jee jeceveeceeÛeW cenelcÙe ieeleebvee GoenjCe cnCetve
Deveskeâ JesUe MebkeâjebÛee Gu}sKe Dee}s}e Deens. keâejCe DeeheuÙee hegjeCeebletve, efJeMes<ele:
DeOÙeelcejeceeÙeCe Je leg}meerjeceeÙeCe Ùee «ebLeebletve MebkeâjebÛeer ner jeceYeefkeäle cees"Ÿee
ieewjJeeveW Jee|Ce}s}er Dee{Ules. Mebkeâj ns owJele Heâej JÙeehekeâ #es$eeble }eskeâefØeÙe
DemeuÙeeveW lÙee ceeOÙeceeveW jeceveeceeÛee ØeÛeej DeefOekeâ nesCeW MekeäÙe Deens. cnCetve
meceLe& lemee Gu}sKe hegvneb hegvneb keâjerle Deensle. meJe&ceevÙe Deme}suÙee GoenjCeebveer
meeceevÙeebÛÙee ceveeJej Devegketâ} heefjCeece mJeeYeeefJekeâheCeW Ie[lees. cnCetve meceLe&
JeejbJeej MebkeâjeÛeW GoenjCe osleele. heg{er} 2-3 M}eskeâeble lÙeebveeR nWÛe GoenjCe
hegvneb hegvneb efo}W Deens.
228 ceveesyeesOe
pesCeW peeefU}e keâece lees jece OÙeelees ~
GcesmeeR Deleer DeeojW iegCe ieelees ~~
yent %eeve JewjeiÙe meeceLÙe& pesLeW ~
hejer Deblejer veeceefJeÕeeme lesLeW ~~83~~
pÙeeveW keâecee}e peeUtve Yemce kesâ}W, DelÙeble Øeye}, ceer ceer cnCeCeeNÙee Leesj
Leesj lehemJÙeebveeefn DeeEpekeäÙe Deme}s}e ceove, pÙeebÛÙee vegmelÙee ves$ekeâše#eeveW peUtve
ies}e, pÙeebvee keâMeeÛeerefn DeeMee Deekeâeb#ee Gj}er veeneR, keâesCelÙeeefn Ssefnkeâ, heej}ewefkeâkeâ
mJe¤heeÛee ceesn pÙeebÛÙee ef"keâeCeeR mebYeJele veeneR, les YeieJeeved Mebkeâjefn jeceeÛeW OÙeeve
keâjleele. lÙeebveeefn jeceveeceeÛeer Dees{ Deens, leW lÙeebvee efpeJeeYeeJeeves efØeÙe Deens.
DeeheuÙee efØeÙe helveer}e, heeJe&leer}e lÙeebveeR jeceeÛeW ßes‰lJe, jeceveeceeÛeW cenòJe
Deveskeâ JesUeb, Deveskeâ ØekeâejebveeR ieewjJetve meebefiele}W Deens.
YeieJeeved MebkeâjebÛeer ÙeesiÙelee ner DemeeceevÙe keâesšeRleer} Deens. les osJeeefOeosJe
Deensle, lÙeebvee ceneosJe cnCeleele. meJe& efJeÕeeÛes les Oeveer Deensle. cnCetve lÙeebvee
efJeÕeveeLe cnCeleele. meJe& ØekeâejÛeW %eeve lÙeebÛes ef"keâeCeeR Deens. JÙeekeâjCeeheemetve
JesoevleeheÙeËle DeeefCe efMeuheMeeŒeeheemetve pÙeesefle<eeheÙeËle meJe&ØekeâejÛÙee %eeveefJe%eeveMeeKeebÛes
les ØeJele&keâ Deensle. YeieJeeved MebkeâjebÛÙee ØemeeoeveWÛe leeR leeR MeeŒeW lÙee lÙee $e+<eeRvee
}eYe}eR DeMeer Deehe}er OeejCee Deens. YeieJeeved MebkeâjebÛes JewjeiÙe nW peepJeuÙe Deens.
lÙeebÛÙee lÙee JewjeiÙeeÛÙee lespeeveWÛe lej ceove peUe}e. mceMeeveeble jenCeW, efÛeleeYemce
}eJeCeW, efYe#eešve keâjCeW, neR lÙee JewjeiÙeeÛeer DelÙeble yee¢e DeMeeR efÛevnW Deensle. Ùee
%eeveJewjeiÙeemeceJesleÛe YeieJeeved MebkeâjebÛes meeceLÙe&efn De}ewefkeâkeâ Deens. ef$ehegjemegje}e
"ej ceejCeW, kewâ}eme heJe&le GÛe}tb heenCeeNÙee jeJeCeemeejKÙee DelÙeble yeef}‰
je#emee}e heeÙeeÛÙee vegmelÙee Debie"ŸeeveW menpe o[hetve šekeâCeW, DeeMeerJee&o osTve
kegâyesje}e mebheòeerÛee jepee keâjCeW, neR MebkeâjebÛÙee De}ewefkeâkeâ meeceLÙee&ÛeeR keâebneR GoenjCeW
Deensle. DeMee %eeveJewjeiÙemeeceLÙee&veW mebheVe Deme}s}s YeieJeeved Mebkeâjefn jeceeÛÙee
veebJeeJej efJeÕeeme "sJeleele. DeeheuÙee DeblejbieeceOÙeW leesÛe Skeâ OÙeeme Iesleele. lÙee
jeceveeceeefJe<eÙeeR meJe&meeceevÙe ceeCemeeveW DeefJeÕeeme oeKeJeeJee nW kesâJe{W Dee§eÙe& Deens!
efJe"esveW efMejeR Jeeefn}e osJejeCee ~
leÙee DeblejeR OÙeeme js lÙeeefme vesCee ~~
efveJee}e mJeÙeW leehemeer ÛebõceewUer ~
efpeJeeb mees[Jeer jece ne DeblekeâeUer ~~84~~
efJeJejCe 229
heb{jhetjÛÙee heeb[gjbieeÛÙee cemlekeâeR efMeJeeE}ie Deens. les OÙeeveeble IesTve meceLe&
cnCeleele–efJeú}eveW pÙeebvee cemlekeâeR OeejCe kesâ}s les YeieJeeved Mebkeâjefn jeceeÛeW OÙeeve
keâjleele. MebkeâjebÛÙee Deble:keâjCeeble leesÛe Skeâ OÙeeme Demelees DeeefCe jeceeÛeW nW cenòJe
}eskeâebvee hešle veeneR Ùee}e keâeÙe cnCeeJeW? cemlekeâeR Ûebõ OeejCe keâ¤veefn peer
Meeblelee Mebkeâjebvee }eYe}er veeneR–leer lÙeebvee jeceveeceeveW }eYe}er. ne efve:mebie lehemJeerefn
jeceveeceeveW efveJe}e, Meeble Pee}e. lÙee jeceveeceeÛee OÙeeme DeelcekeâuÙeeCeemee"eR
meJeeËveeR Iesle}e heeefnpes. ØelÙeskeâeveW ÙeLeeMeefkeäle jeceveeceeÛee pehe kesâ}e heeefnpes.
DeblekeâeUeR ogmejW keâesCeer GheÙeesieer he[CeejW veeneR. keâeU pesJneb ceeCemeeJej Peshe IesF&},
Pe[he Iee}er}, lesJneb Deehle-F°, meòeemebheefòe Ùeebleer} kegâCeerefn GheÙeesieer he[Ceejs
veeneR. ke=âlekeâcee&ÛeW ØeeÙeef§eòe cnCetve YeesieeJÙee }eieCeeNÙee Fnhej}eskeâeRÛÙee meJe&
ØekeâejÛÙee Ùeeleveebletve MesJešeR jeceeÛeW veebJe nWÛe peerJee}e mees[efJeCeejW Demeles. cnCetve
lÙeeÛeW efJemcejCe nesTb osTb veÙes.
Yepee jece efJeßeece ÙeesiesÕejebÛee ~
pehet vesefce}e vesce ieewjernjeÛee ~~
mJeÙeW veerJeJeer leehemeer ÛebõceewUer ~
legcneb mees[Jeer jece ne DeblekeâeUeR ~~85~~
SkeâÛe keâuhevee meceLe& efvejefvejeàÙee MeyoebveeR DeeUJetve meebiele Deensle. DeeheuÙee
DeejeOÙeosJelesefJe<eÙeeR DelÙeglkeâš YeefkeäleYeeJe Deme}e cnCepes leerÛe leerÛe iees° hegvneb
hegvneb meebieeJeerMeer Jeešles. heefleJeÇles}e DeeheuÙee heleerÛeW DemeWÛe keâewlegkeâ DemeleW.
Jelme} ceelee DeeheuÙee }skeâjebÛÙee yee}}er}e DeMeeÛe ieele Demeles. mJeeefceYekeäle
mesJekeâ DeeheuÙee OevÙee}e DeeefCe Skeâefve‰ efMe<Ùe DeeheuÙee ieg¤}e DemeWÛe JeeKeeCeerle
Demelees. hegve®efkeäle ne ÙesLeW oes<e veener. Deble:keâjCeeÛÙee GlkeâšlesÛeW leW Skeâ Øeleerkeâ
Deens. DeeheCe meeceevÙe ceeCemeW mJele:efJe<eÙeeR DemeWÛe yees}le Demelees. Deehe}W cenòJe
}eskeâebme hešeJeW cnCetve mJele:efJe<eÙeeRÛÙee lÙeeÛe lÙeeÛe iees°er hegvneb hegvneb DeeheCe
SskeâJeerle Demelees. Deehe}W nW DenbkeâejeveW nesles. mebleebÛeer efmLeefle ÙeeÛÙee G}š Demeles.
les YeefkeäleYeeJeeveW DeejeOÙeosJelesÛes iegCe ieeleebvee ocele veenerle.
Ùee M}eskeâeble hegve®efkeäle Jeeš}er lejer jeceveeceeÛee Skeâ Heâej cenòJeeÛee iegCe
meceLe& M}eskeâeÛÙee heefnuÙee ÛejCeeble megÛeJeerle Deensle. les cnCeleele jece ne ÙeesiesÕejebÛeeefn
efJeßeece Deens. cnCetve lÙeeÛeW Yepeve keâje. ÙeesiesÕejebÛee efJeßeece cnCeCeW nW Heâej
DeLe&hetCe& DeeefCe cenòJehetCe& Deens. Ùeesieer ceb[UeRvee Deveskeâ ØekeâejÛÙee efmeæer Øeehle
nesleele. otjoMe&ve, otjßeJeCe, YetleYeefJe<Ùe%eeve, otjieceve, ogmeNÙeeÛÙee ceveebleer}
230 ceveesyeesOe
DeesUKeCeW, DeVeheeCÙeeJeebÛetve jenCeW, peefceveeRle heg¤ve IesCeW, heeCÙeeJe¤ve Ûee}le
peeCeW, DeblejeUeR Deemeve yeebOeCeW, efvejefvejeàÙee Jemlet keâe{tve oeKeefJeCeW FlÙeeefo
FlÙeeefo }nevecees"Ÿee efmeæer ÙeesieeoeRÛÙee meeceLÙee&veW Øeehle nesleele. heCe ns Demes
efmeæer Øeehle Pee}s}s heg®<eefn DemeceeOeeveer Demeleele. keâejCe keâece›eâesOeeoeRÛes lÙeebÛes
Jesieefn meeceevÙeemeejKesÛe Glkeâš Demeleele. FyveJeletle Ùee veebJeeÛÙee Skeâe Dejyeer
ØeJeeMeeves ef}efn}s}s Yeejleebleer} ØeJeemeeÛeW JeCe&ve Øeefmeæ Deens. lÙeeble lÙeeveW Skeâe
jepeeÛÙee meYeWle DeOej Deemeve }eJeCeeNÙee ÙeesiÙeeÛee Øemebie JeCe&ve kesâ}e Deens.
Ûeebie}e ceevemevceeve ve PeeuÙeecegUW lees Ùeesieer ®° nesTve efveIetve ies}e DemeW JeCe&ve
lesLeW Deens. }iveeceOÙeW ceg}erÛÙee yeeheeveW nJee lees ceeveheeve efo}e veeneR cnCetve
®meCeejer efJenerCe DeeefCe ne Ùeesieer KejW lej SkeâeÛe peeleerÛes cnš}W heeefnpesle.
ÙeesieeveW efÛeòeJe=òeerÛee efvejesOe nesTve efÛeòe efmLej, Meeble, ØemeVe Pee}W heeefnpes.
meJe& keä}sMe efceš}s heeefnpesle. meJe& ÉbÉW Mece}eR heeefnpesle. Ùeesie MeyoeÛee leesÛe Keje
DeLe& Deens. ÙeesieeÛeW leWÛe OÙesÙe Deens. heCe lesLeW peCetb kegâCeer heeWÛeleÛe veeneR. ßeer%eevesÕej
cenejepe cnCeleele lÙeeØeceeCeW Ùeesieceeiee&veW Øeieefle nesle Demeleebvee JeešWle efmeæer
Yesšleele. lÙeebÛÙee ceesne}e iegbletve lÙee lehemJÙeebÛeer yegefæ Yeü° nesles DeeefCe ceie les kegâ"W
lejer YejkeâšuÙeemeejKes nesleele. ce"cenbleer, Øeefle‰e, veebJe}ewefkeâkeâeble iegbleleele DeeefCe
ceie meeceevÙe mebmeejer ceeCemeeØeceeCeW lesefn DemJeemLÙeeveW Iesj}s peeleele. pÙeebvee cees"scees"s
ceeve}W peeJeW lÙeebÛeWefn DemeW nesleW. lÙeebÛÙee Deble:keâjCeeble KeNÙee YekeäleerÛee GoÙe
Pee}e veeneR lej lÙeebveeefn peerJeveeble efJeßeebefle cnCetve }eYele veeneR. KeNÙee megKeemee"eR
lÙeebveeefn MesJešeR F&ÕejYekeäleerÛeeÛe DeeßeÙe keâjeJee }eielees. cnCetve meceLe& jecee}e
ÙeesiesÕejebÛee efJeßeece cnCeleele.
ÙeesiesÕej cnCepes Mebkeâj DemeWefn mecepeCeW MekeäÙe Deens. DeeefCe jeceveece nW lÙeebÛeW
efJeßeebeflemLe} Pee}W nW ØeefmeæÛe Deens. jeceveeceeÛÙee GÛÛeejeveW }eYe}suÙee mJeemLÙeeÛee
efJeÛeej keâ¤ve YeieJeeved MebkeâjebveeRefn jeceveeceeÛee pehe keâjCÙeeÛee efveÙece kesâ}e Deens.
peCet lÙeebveeR leW JeÇle Iesle}W Deens. efJeefMe° JesUeR, efJeefMe° heæleerveW, efJeefMe°
ØeceeCeeble, veeceeÛee GÛÛeej keâjCeW Ùee}e pehe Jee vesce DemeW cnCeleele. lees efveÙece
MebkeâjebveeRefn mJeerkeâej}e Deens. lÙeecegUW les mJele: lej Meeble Pee}sÛe, efJe<eoeneÛÙee
JÙeLeWletve cegkeäle Pee}sÛe, efMeJeeÙe les jeceveeceeÛee GheosMe keâ¤ve Flejefn mebmeejmeblehle
peerJeebvee efveJeefJeleele, Meeble keâjleele.
keâeMeerÛeW cenelcÙe JeCe&ve keâjleebvee cnš}W Deens keâeR keâeMeerceOÙeW ÙesTve pees
osnlÙeeie keâjlees lÙeeÛÙee DeblekeâeUeR mJele: YeieJeeved Mebkeâj lÙee cejlÙee peerJee}e
jeceveeceeÛee GheosMe keâjleele lÙeecegUW ceie lees peerJe cegkeäle neslees. jeceeÛÙee veeceeÛeW
efJeJejCe 231
DemeW cenòJe Deens.
ÙeesiesÕej YeieJeeved MebkeâjebveeRefn leW DevegYeJe}W Deens. Deveskeâ keâejCeebveeR meb$emle
Pee}suÙee Flej Leesj JÙekeäleeRÛeeefn leesÛe DevegYeJe Deens. Flej keâebneRefn GheÙeesieer
he[CeejW veeneR. ``ÙeesieÙeeieefJeefOe ÙesCeW veesns efmeæer~ JeebÙeeefÛe GheeefOe obYe Oece&~~''
DemeW veeceeJÙeefleefjkeäleÛÙee meeOeveebÛee Gu}sKe keâjleebvee %eevesÕejebveerefn cnš}W Deens.
lesJneb veeceeefJevee DeeheuÙee}e keâesCeer leejkeâ veeneR; Ùee efJeÕeemeeveW ceeCemeeveW efvelÙe
veecemcejCe keâjeJes.
cegKeeR jece efJeßeece lesLeW efÛe Deens ~
meoevebo Deevebo mesTefve jens ~~
leÙeeJeerCe lees meerCe mebosnkeâejer ~
efvepeOeece nW veece Meeskeâehenejer ~~86~~
pees DeefleMeÙe ØesceeojeveW jeceeÛeW veebJe GÛÛeejerle Demelees, jeceveece melele pÙeeÛÙee
cegKeeceOÙeW jenles, lÙee}eÛe efJeßeece }eYelees, efJeßeebefle }eYeles, megKemeceeOeeve Øeehle
nesleW, peerJeveeceOÙeW DemJeemLÙe GlheVe keâjCeejW keâesCelÙeener ØekeâejÛes leeCe lÙee}e yeeOetb
Mekeâle veeneRle.
DeeceÛÙeekeâ[Ûee Skeâeoe DeeEkeâÛeve Meslekeâjer, keâecekeâjer heb{jhetjÛeer Jeejer keâjlees,
%eeveesyeelegkeâejeceebÛeW DeYebie cnCelees, oemeyeesOe JeeÛelees, ceveeÛes M}eskeâ iegCeiegCelees
DeeefCe ieJeleeÛÙee heeKÙeeKee}eR Dees}W keâesj[W KeeTve meceeOeeveeveW jenlees. G}š meJe&
ØekeâejÛeW SsÕeÙe& GMeeheeÙeLÙeeMeeR Demeleebvee, ieesàÙee KeeuÙeeefMeJeeÙe PeeWhe Ùesle veeneR
Demes }eskeâ Deensle. hejosMeebleer} mebheòeerÛee Leešceeš DeeheuÙee}e efomelees heCe
keâ[s}esše}e heeWÛe}s}W lesLeer} meJe& ØekeâejÛeW DemJeemLÙe DeeheCe }#eeble Iesle veeneR.
Deepe eflekeâ[er} menŒeeJeefOe le®Ce ceg}W ``njsjecee njske=â<Cee''Ûeer Oetve }eJetve yemeleele
DeeefCe ne mebØeoeÙe eflekeâ[sefn JesieeveW Jee{lees Deens. lÙeebleer} meJe& DebieesheebieW cees"Ÿee
MeeŒeerÙe heæleerveW efJeÛeejeble Iesle}eR peele Deensle, DemeW cnCeleeb ÙesCeej veeneR. heCe Ùee
veeceeEÛeleveeÛee keâebneR }eYe lÙeebvee neslees Deens DeeefCe lÙeeÛeW keâebneR Deekeâ<e&Ce mebheòeer}e
efJeš}suÙee lÙee meceepeeheg{W Deens nW veekeâejleeb ÙesCeej veeneR.
ØesceeveW F&ÕejeÛeW veece IesCeejeR ceeCemeW KejesKejerÛe Øeefleketâ} heefjefmLeleeRleefn lÙeeceeveeveW
heg<keâUÛe meceeOeeveer Demeleele DemeW heneJeÙeeme efceUleW. leeheeveW HeâCeHeâCe}suÙee
ceeCemeeÛÙee DebieeJe¤ve osJeeÛeW veebJe Iesle nUtbJeejheCeW nele efHeâjefJe}e lej lÙee}e yejW
Jeešles Demeeefn DevegYeJe meebieCeejs heg<keâU Deensle.
jeceeÛeW veebJe nW DemeW Deens keâeR lÙeekeâefjleeb mLe}keâe}eÛeW yebOeve veeneR. IesCeejeÛÙee
232 ceveesyeesOe
hee$elesÛee ØeMve veeneR. leW ieg¤keâ[tveÛe Iesle}W heeefnpes Demee Dee«en veeneR. DemeW
menpemeg}Ye Demetve lÙeeÛeW efJeßeebefle osCÙeeÛes meeceLÙe& De}ewefkeâkeâ Deens. veece mJele:Ûe
meoevebo Deens. keâejCe leW yeÇÿemJe¤he Deens. lÙeeÛeW mesJeve pees YeeJeeveW keâjlees lees
Deevebo GheYeesieerle jenlees Ùeeble Mebkeâe veeneR.
Ùee veecemcejCeeJeebÛetve Flej keâebner keâ¤b peeJeW lej lÙeeveW MeerCe cee$e JeešŸeeme
Ùeslees. veeceeÛÙee meg}YelescegUW ceeCemeeme lÙeeÛÙee meeceLÙee&efJe<eÙeeR mebosn Jeešle Demelees,
DeeefCe keâškeâšerÛeeR, DeJeIe[ DeMeeR Flej meeOeveW, DeefOekeâ meceLe& Demeleer} Ùee
keâuhevesves ceeCetme leeR mJeerkeâejerle Demelees. lÙee DeJeIe[ meeOeveebJej lejer efve‰e yemeles
Jee efšketâve jenles DemeW Lees[WÛe Deens? keâebneRlejer JeWieUW kesâuÙeeÛeW meceeOeeve Lees[e JesU
efceUleW FlekeWâÛe. hejceeLee&ceOÙeW DeeheCe keâeÙe keâjleeW Ùeehes#eeb efkeâleer efJeÕeemeeveW keâjlees,
lÙeeble YeeJe efkeâleer, nW cenòJeeÛeW DemeleW. megKemeceeOeeve }eYeeJeÙeeÛeW DemeleW Ùee
YeeJeecegUW, Ùee efJeÕeemeecegUW; ``mebMeÙeelcee efJeveMÙeefle'' nW meieUerkeâ[sÛe KejW Deens.
hejceeLeeËle lej DeensÛe Deens. meeOÙee mebmeejeble megæeb mebyebefOeleebÛee SkeâceskeâebJej hetCe&
efJeÕeeme Deme}e lejÛe leeR veeleeR Jee lees menJeeme megKeeÛee neslees. ØelÙeskeâ iees°erÛee,
ØelÙeskeâ IešvesÛee, meeNÙeeÛe ke=âleeRÛee hebÛeveecee keâjeJeÙeeÛeW "jefJe}W lej peerJeve og:men
nesF&}. ØelÙeskeâeÛÙee ØelÙeskeâ ne}Ûee}erJej heneje "sJe}e lej mebmeejeble keâeÙe nesF&}?
megKeeveW Õeeme lejer Iesleeb ÙesF&} keâeÙe? JÙeeheejer efJeÕeemee}e peheleele. lemeW ve kesâuÙeeme
JÙeeheej nesCeejÛe veeneR. }eKee}eKeeÛÙee G}e{e}er vegmelÙee MeyoeÛÙee YejbJeMeeveW
nesleele. o#e DemeeJeW, meeJeOe DemeeJeW, heCe mebMeÙeeR Demetb veÙes. ßeæe [esUme keâeb
DeebOeUer ne JeeoefJeJeeo JÙeLe& Deens. leW JeeÛeejbYeCe Deens. DeebOeàÙee}e megæeb kegâCeer
DeieoeR menpeheCeW DeebOeUW cnš}W lejer DeeJe[le veeneR. DeebOeàÙee ceeCemeebÛÙee DeieoeR
yeejerkeâ meejerkeâ ne}Ûee}erveW les DeebOeUs Deensle DemeW efomele Deme}s lejer [esàÙeeÛÙee
KeebÛee efometb veÙesle cnCetve DeMeeR ceeCemeW GvneÛee Ûe<cee Iee}tve eEn[leele. lesJneb
ßeæs}e cegöece DeebOeUer nW efJeMes<eCe osCÙeeÛeW keâejCe keâeÙe? YeeJe mecepetve Iesle}e
heeefnpes. yegæerÛeW keâeÙe& mebhe}W, Leebye}W cnCepesÛe ßeæsÛeW DeejbYeleW. ßeæe ner cenejeCeer
Deens. efle}e pesLeW JeeJejeÙeÛeW Deens lÙee mLeeveeÛeer mJeÛÚlee, šehešerhe, veeršvesškeWâheCee
"sJeCÙeeÛeW keâece yegæerÛeW Deens, leW efleveW DeJeMÙe keâjeJeW. yegæerveW ßeæsÛeW Deemeve ceeb[tve
"sJeeJeW, heCe DeeheCeÛe lÙeeJej yemetb veÙes. mesJekeâeÛeer Flej DehetCe&lee mecepetb Mekeâles.
heCe lÙeeÛee Gce&šheCee Deme¢e Demelees.
yegæerveW Deehe}er ceÙee&oe DeesUKeeJeer. ßeæs}e DeeefCe efJeÕeemee}e meneÙÙe keâjeJeW
heCe lÙeebvee heoÛÙegle keâ¤b veÙes. veeneRlej Dejepekeâ ceepeleW DeeefCe ceie meJe& peerJeve
DemJeemLÙe, Jewleeie, efJe<eCCelee, ÙeebveeR Ye¤ve peeleW. lesJneb veececenelcÙeeefJe<eÙeeR
efJeJejCe 233
GieerÛe Mebkeâe IesTb veÙes. osCeW IesCeW keâebneR vemeuÙeeveW efceUs} lees efjkeâecee JesU
veecemcejCeeble Iee}efJeCÙeeble neveer keâebneRÛe veeneR. Jemlegle: veece nW meJe& ØekeâejÛÙee
MeeskeâeÛeW, mebleeheeÛeW efJeveeMekeâ Deens. leW peerJeveeÛes efvepeOeece Deens, meemegjJeeme
Deme}suÙee ceg}er}e ceensj pemeW megKeeÛeW JeešleW lemeW veecemcejCeeveW efÛeòeeÛeW nesleW.
Deveskeâ ØekeâejÛÙee o[heCeeKee}eR JeeJejCeejW mebmeejer ceve veecemcejCeeÛÙee meneÙÙeeveW
megKeeÛee ceeskeâUe Jeeje DevegYeJetb MekeâleW, cnCetve keâuÙeeCe nJeW Deme}suÙee meeOekeâeveW
veeceeÛeer Ghes#ee keâ¤b veÙes.
cegKeeR jece lÙee keâece yeeOetb Mekesâvee ~
iegCeW F° Oeeefj° lÙeeÛeW Ûegkesâvee ~~
njerYekeäle lees Mekeäle keâeceeme ceejer ~
peieeR OevÙe lees cee®leer yeÇÿeÛeejer ~~87~~
pÙeeÛÙee cegKeeble Dene|veMe hejcesÕejeÛÙee veeceeÛee pehe Demelees, lÙee}e keâece
yeeOetb Mekeâle veeneR. lÙeebÛÙee Deble:keâjCeeble keâesCelÙeeefn ØekeâejÛee keâece GlheVeÛe nesle
veeneR Demee ÙeeÛee DeLe& veeneR. keâeceeÛeeRefn OecÙe& DeeefCe DeOecÙe& DeMeeR oesve ¤heW
Deensle. ieerlesÛÙee meeleJÙee DeOÙeeÙeeceOÙeW Oecee&ÛÙee ceÙee&oWle jenCeeNÙee keâecee}e
YeieJebleeÛeW mJe¤he ceeve}W Deens, lej DeOecÙe& keâecee}e `ceneMeve', `ceneheehcee'
DeMeer efJeMes<eCeW osTve ieerlesveW eflemeNÙee DeOÙeeÙeeble lÙee}e ceveg<ÙepeeleerÛee Jewjer cnCetve
mebyeesefOe}W Deens. meesUeJÙee DeOÙeeÙeele lÙee}e vejkeâeÛeW oej cnš}W Deens.
iejpe DeeefCe Ûewve ÙeeceOe}W Deblej pÙee}e mecepeleW, lÙee}e nW mecepetb Mekesâ}.
iejpe yeeOele veeneR. Ûewve yeeOeles. DemeW yeeOeCeejs ¤he ``keâecee}e'' Ùesle veeneR nW
veeceeÛeW meeceLÙe& Deens. DeeefCe ne ieewjJe veeneR, DeLe&Jeeo veeneR, ØeÛeej veeneR,
ØeefmeæerÛeW leb$e veeneR, lej leer JemlegefmLeefle Deens. meJe&meeceevÙe ceeCemeeÛÙee ceveeceOÙeW
pÙee Je=efòe Gcešleele, lÙeebÛes efJeefMe° mhebo Demeleele. DeepeÛÙee Øeiele efJe%eeveeÛÙee
meneÙÙeeveW lÙeebÛes Dee}sKeefn Iesleeb Ùesleele DemeW cnCeleele. Ùee Je=òeerceOÙeWefn peerJevee}e,
DeejesiÙee}e, ØemeVeles}e Devegketâ} "jCeeNÙee DeeefCe Øeefleketâ} "jCeeNÙee Je=òeeRÛes ieš
Demeleele. efJeefMe° efJeefMe° veeceeÛes efJeefMe° efJeefMe° mhebo Deble:keâjCe Je=òeeRÛÙee
mheboebvee efveÙebef$ele keâ¤ve, Øeefleketâ} Je=òeeRvee Devegketâ} Je=òeer yeveJetb Mekeâleele. veecepeheeÛeW
ns meeceLÙe& Jemlegleb$e Deens. Ùee}eÛe meodYeeJeeÛeW, heefJe$e DeeÛejCeeÛeW, cnCepesÛe
meodJele&veeÛeW, meneÙÙe }eYes} lej veeceeÛeW nW nW Jemlegleb$e meeceLÙe& Deveskeâ hešerveW
Jee{s}. ØeeceeefCekeâ veeceOeejkeâeÛÙee Je=òeerceOÙeW Devegketâ} hee}š efve§eÙeeveW neslees. Ùee
efJeÕeemeeveW lej mebleebveeR ``Ûee} kesâ}emeer ceeskeâUe~ yees} efJeú} JesUesJesUeb~~''
234 ceveesyeesOe
DemeW DeeÕeemeve efo}W Deens.
veeceeÛÙee GÛÛeejecegUW F° les iegCe meeOekeâe}e Ûe{lÙee Jee{lÙee ØeceeCeeble, ›eâceeveW
menpeheCeeveW }eYeleele. veecemcejCe nW Skeâ leb$eefJe%eeve Deens. leW DeeefOeYeeweflekeâe}e
`DeOÙeelceeMeeR' pees[vt e osleW. leW efJe%eeve, DeJeiele DemeCeejs keâebneR Ûecelkeâejefn oeKeJetb Mekeâleele.
keâebneR ceÙee&efole DeLee&veW lÙeeble Lees[e DeLe&efn Demelees. KeNÙee heejceee|LekeâebveeR lÙeeÛeer Ghes#ee
keâjeJeer nW yejW. Ùeemee"eRÛe legkeâejececenejepeebveeR lÙeebÛee Ghenemeefn kesâ}e Deens.
legkeâe cnCes Yeesie meejs~ iegCee Ùesleeleer Debieejs~
keâebneR Lees[s Ûecelkeâej Ie[le Deme}s lejer leW veeceeÛeW KejW cenelcÙe veeneR.
ceebef$ekeâebveeR, leebef$ekeâebveeR, JÙeJemeeÙeeÛÙee nsletveW kesâ}s}e veeceeÛee lees og®heÙeesieÛe Deens.
meeOekeâeveW lÙee ceesne}e yeUer ve he[CeWÛe Ûeebie}W. meJe& ØekeâejÛÙee DeeheòeeRvee leeW[ osCÙeeme
OewÙee&veW GYeW jeneJeW, DemeW Oeeefj<šŸe veeceOeejkeâeme }eYeleW nWÛe veeceeÛeW KejW meeceLÙe&.
melele Devegketâ}Ûe Ie[eJes, Øeefleketâ} cnCetve keâebneR Ie[tbÛe veÙes, megKeesheYeesieeble
JÙelÙeÙe ÙesTb veÙes, jbieefJe}emeeble keâMeeÛeerefn GCeerJe he[tb veÙes, DemeW ceeCemeeme
megKeemeerveheCeW Jeešle jenleW. heCe Ùee megKeemeervelescegUW MejerjeÛeW DeejesiÙe lej veeneRmeW
nesleWÛe, heCe ceveyegæerÛeer keâeÙe&#eceleeefn GCeeJeles nW ceeCetme }#eeble Iesle veeneR.
kegâCeerlejer heefjefmLeefle hee}štve ÅeeJeer, efleÛeer Øeefleketâ}lee ve° keâjeJeer, cnCepes ce}e
megKe }eYes} DemeW JeešCeW KejW veeneR. heefjefmLeleerJej ceele keâjeJeer }eieles, leer
efleÛÙeeMeeR Peie[tve. heg®<eeLe& ÙeebleÛe Deens. lees ieepeefJeCÙeemee"er Oeeefj<šŸe }eieleW. leW
veeceeJejÛÙee efJeÕeemeeveW veeceOeejkeâeme Øeehle nesleW.
pees nefjYekeäle Deens, veeceOeejkeâ Deens, DeeUme ve keâjleeb YeeJeeveW veecemcejCe
keâjCeeje Deens, lees Mekeäle cnCepes meceLe& neslees, MeefkeäleMee}er neslees DeeefCe lÙee}e
meJe& efJekeâejebÛeW DeeefCe DeeheòeeRÛeW cetUkeâejCe Deme}suÙee `keâeceeme' eEpekeâCÙeeÛeW yeU
}eYeles. efJe<eÙeesheYeesieeÛeer Deefleefjkeäle Jeemevee DeeefCe lÙeemee"er meJe& veerefleefveÙece,
vÙeeÙeevÙeeÙe iegb[eUtve "sJetve kesâ}s}s ogje«ener ØeÙelve, nWÛe keâece Ùee Meb$etÛeW mewvÙe
Deens. veecemcejCeeÛÙee efveÙeceeveW DeemekeäleerÛeW leCeeJe efMeefLe} nesleele lÙeecegUs keâeceeÛeW
yeU legšles. ceie mJeeYeeefJekeâheCeWÛe keâecee}e ceejCeW, eEpekeâCeW meeshes peeleW. F&Õejefve‰e,
veecemcejCe, Deble:keâjCeebleer} YeefkeäleYeeJe ÙeebÛee DeeOeej Deme}e cnCepes ceeCemee}e
efJe}#eCe yeU Øeehle nesles.
ßeerlegkeâejececenejepeebÛÙeeefJe<eÙeeR Skeâ keâLee Sskeâ}er Deens leer DeMeer keâeR keâesCeer
Skeâ Ûeebie}e pÙeesefle<eer legkeâejece cenejepeebkeâ[s Dee}e DeeefCe cnCee}e–heg{ÛÙee
ceefnvÙeele legceÛÙee jeMeer}e Meefve Ùeslees Deens, lesJnebheemetve legceÛÙee mee[smeeleerme
DeejbYe nesF&}. legcneb}e veevee ØekeâejÛeeR mebkeâšW YeesieeJeeR }eieleer}. lesJneb meeJeOe
efJeJejCe 235
DemeeJeW. ßeerlegkeâejececenejepe nme}s DeeefCe cnCee}s–ne Meefve meoe meJe&oe ceePÙeeÛe
jeMeer}e jener} Demes keâebneR GheeÙe legceÛÙee MeeŒeeble Deme}s lej meebiee cnCepes les
keâjlees. pÙeesefle<eer keâeÙe yees}Ceej ÙeeJej? heeÙee he[tve efveIetve ies}e.
mee[smeeleerÛeW YeÙe meeceevÙeebvee! Leesj YeieJeodYekeälee}e efleÛeW YeÙe vemeleW. meJe&
Yeesie ns ØeejyOeeÛÙee mJeeOeerve Demeleele nW lÙeeves DeesUKe}s}W DemeleW. ØeejyOe šUle
veeneR nWefn lÙee}e "eTkeâ DemeleW. efve<keâece YeeJevesveW lÙeeÛeW mebefÛele veeneRmes nesles.
F&Õejefve‰sveW efJeefnle keâle&JÙeeJejefn lÙeeÛee Yej Â{ DemeuÙeeveW lÙeeÛes ef›eâÙeceeCe meowJe
meoeÛeejer keâuÙeeCekeâejerÛe DemeleW. jeceYekeäle nvegceeve nW Ùee°erveW Glke=â° GoenjCe
Deens. cee¤leerÛeW vewef‰keâ yeÇÿeÛeÙe&, lÙeeÛee De}ewefkeâkeâ heje›eâce, lÙeeÛeW DeodYegle yeU,
lÙeeÛeer efJe}#eCe yegefæceòee, DelÙeble efJeveceü Demee oemeYeeJe ns meJe& cee®leerÛÙee
jeceYekeäleerÛeW DeeefCe veecemcejCeeefJe<eÙeerÛÙee DeodYegle DeeJe[erÛesÛe heefjCeece Deensle.
yent Ûeebie}W veece Ùee jeIeJeeÛeW ~
Deleer meeefpejs mJeuhe meesheW HegâkeâeÛeW ~~
keâjer cetU efvecet&U Iesleeb YeJeeÛeW ~
efpeJeeb ceeveJeeb nW efÛe kewâJeuÙe meeÛeW ~~88~~
jeceeÛeW veebJe HeâejÛe Ûeebie}W Deens. Ôkeâej DeeefCe ieeÙe$eer ÙeebÛÙee lees[erÛeer
ceb$eMeefkeäle Ùeeble Deens. jece Ùee Meyoeleer} j ne DeefiveJeCe& oerIeexÛÛeejÙegkeäle Demetve
lÙeeÛeer heefjCeefle ce Ùee Meerle}, Meeble iegCeeÛÙee NnmJe JeCeeËle nesle Deens. mebleebÛeW
JeCe&ve keâjleebvee ßeer%eevesÕejebveeR `ceeleË[ pes leehenerve' Demes cnš}W Deens. DelÙeble
lespemJeer, heje›eâceer, ØeYeeJeer DeeefCe lejer Meeble, Meerle}, ØemeVe, keâesCelÙeeefn ØekeâejÛee
leehe ve osleeb megKeeJen DemeCeejW DemeW mJe¤he lÙeebletve megÛeefJe}W peeleW. leerÛe efmLeefle
jece Ùee veeceeÛeer Deens. ``vece: MeebleeÙe lespemes'' ns JeCe&ve ÙesLeWefn }eietb he[leW. lespe
vemes} lej keâeÙe&#ecelee vemeles. ØeKej Demes} lej peJeUerkeâ meeOele veeneR. jeceveeceeceOÙeW
oesvneRkeâ[tve Devegketâ}lee Deens. cnCetve meceLe& lÙeebÛeW JeCe&ve ``yent Ûeebie}W'' DeMee
Meyoebveer keâjerle Deensle.
``yent Ûeebie}W'' cnCeCÙeeÛeer DeeCeKeerefn keâebneR keâejCeW ogmeNÙee DeesUeRle meebefiele}eR
Deensle. jeceeÛeW veebJe nW meepejW cnCepes megboj Deens. Glkeâš DeeefCe MegæYeeJeeveW leW
¤heefJe<eÙe nesTb MekeâleW. OÙeeveeÛÙee DeYÙeemeeveW ØeLece Deble:Ûe#etbheg{s lÙeeÛeW meeQoÙe&
Øeieš nesleW. MegæYeeJeeÛÙee GlkeâšlesveW les Ûece&Ûe#et}eefn ieesÛej nesTb MekeâleW. keâejCe
veece DeeefCe veeceer ÙeebÛÙeeble Yeso vemelees DemeW YeefkeäleMeeŒe meebieleW. veeceeÛÙee ceeOÙeceebletve,
veeceeÛÙee meneÙÙeeveW veeceerÛee }eYe nesle DemeuÙeecegUW keâOeeRkeâOeeR veeceerhes#eebefn veecee}e
236 ceveesyeesOe
DeefOekeâ cenòJe efo}W peeleW. meeOevesJej SJe{er efve‰e Deme}erÛe heeefnpes, veeneRlej
meeOÙe keâOeeRÛe neleeR }eieCeej veeneR. cet}le: DeJee*dcevemeieesÛej Deme}s}s, kesâJeU
meòeecee$e DemeW, efveieg&Ce, efvejekeâej, yeÇÿe, veecemcejCeeÛÙee meeceLÙee&veWÛe meiegCe meekeâej
¤heeveW mee#eelkeâejeme ÙesleW. Ieve:MÙeece}, jepeerJe}esÛeve jeceÛebõeÛeW meJe& meeQoÙe&
lÙeeÛÙee `Ùee' veeceeÛeW ef"keâeCeeRefn SkeâJeš}s}W Demeles. Ùeemee"eR meceLe& `DeeflemeeefpejW'
DemeW cnCeleele. leW mJeuhe Deens. DeieoeR ÚesšW, efÛecegkeâ}W Deens. GÛÛeejCÙeeme meesheW
Deens. meg}Ye Deens. lÙeele kegâ"Wefn pees[e#ej veeneR DeeefCe les GÛÛeejCÙeemee"eR keâesCeleWefn
Oeve JeWÛeeJeW }eiele veeneR. meblecenelcÙeebÛÙee ke=âhesveW ceeveJeer peerJeebvee leW DeieoeR Hegâkeâš
}eYe}s}W Deens. heCe DemeW mJeuhe, meesheW, HegâkeâeÛeW Deme}W lejer lÙeeÛeer Meefkeäle
meeceevÙe veeneR, leer De}ewefkeâkeâ Deens. pÙeeÛÙee heeMeeble Skeâoeb meebhe[}W Demelee hegvne
megštve peeCeW Heâej ogIe&š nesles DeMee meJe&otj hemej}suÙee mebmeejeÛeW cetUÛe Ùee veeceeÛÙee
peheeveW efvecet&U nesleW, veeneRmes nesleW. Denb DeeefCe cece ner YeeJevee eEkeâJee Jeemevee nW
mebmeejeÛeW cetU Deens. ``SkeâesÓnb yengmÙeeced'' eEkeâJee ``keâecemleo«es meceJele&leeefOe''
Ùee mJe¤heeble Gheefve<eoebveeR lÙeeÛeW JeCe&ve kesâ}W Deens. F&ÕejeÛÙee ef"keâeCeeR leW MegæmeòJeelcekeâ
mJe¤heeble DemeuÙeeveW me=°erÛeer yeeOee F&Õejeme nesle veeneR. peerJeeÛeW ef"keâeCeeR leW
jpeesiegCeeveW DeeefCe leceesiegCeeveW Yeej}W peele DemeuÙeeveW hegvejeJee|le mebmeejeÛee meJe& leehe
peerJee}e YeesieeJee }eielees. YeefkeäleceeieeËle F&Õejefve‰sveW Denb megšlees DeeefCe veecemcejCeeÛÙee
meelelÙeeveW Jeemevee Megæ nesle peeTve veerjpemlece yeveleele. DeLeeËleÛe ceie lÙeebletve
mebmeej pevce IesTb Mekeâle veeneR, DeeefCe cnCetveÛe MesJešÛÙee DeesUeRle Jeemevee#eÙeeveW
mebmeej efvecet&} keâjCeeNÙee veecee}eÛe kewâJeuÙe, cees#e cnš}W Deens. mebmeej efvecet&} nesCeW
cnCepes pevcecejCeeÛÙee HesâNÙeebletve megšCeW, cetU leòJeeMeeR Skeâ¤he nesCeW DeeefCe nWÛe
cees#eeÛes eEkeâJee kewâJeuÙeeÛeW mJe¤he Deens. keâeÙe&keâejCeeÛee DeYeso MeeŒemebcele DemeuÙeeveW
veecee}e kewâJeuÙe cnCeCeW ÙeesiÙe "jleW. efve‰sÛÙee YeeJepeieleeble leW MeesYeleWefn.
peveeR YeespeveeR veece JeeÛes JeoeJeW ~
Deleer DeeojW ieÅe Iees<eW cnCeeJeW ~~
njereEÛeleveW DeVe mesJeerle peeJeW ~
lejer ßeernefj heeefJepeslees mJeYeeJeW ~~89~~
veeceeÛeW cenelcÙe ceevÙe keâ¤veefn keâebneR }eskeâ `keâeÙe keâjeJeW nes! JesUÛe efceUle
veeneR, veeneRlej DeecneRefn veecemcejCe kesâ}W DemeleW' DemeW cnCeleele. lÙeebÛÙeemee"eR
meceLe& Skeâ efveef§ele heCe meesÙeerÛeer JesU meebiele Deensle. JesU vemelees nW cnCeCeW yengOee
KejW vemeleW. jepekeâejCeeÛee keâeLÙeekegâš, he#eeshehe#eebÛÙee OÙesÙe OeesjCeebefJe<eÙeeRÛeer ÛeÛee&,
efJeJejCe 237
heoeLeeËÛeer ceneieeF&, keâejYeejebleer} Yeü°eÛeej, le®CeebÛes mJewj Jele&ve, vešvešŸeebÛeW
peerJeve, veeškeâebÛeer-efÛe$ehešebÛeeR keâLeevekeWâ, Je=æebÛes yegjmeš}s}s efJeÛeej, GieerÛeÛe
JesU KeeCeejs KesU, mJele:ÛÙee MejerjeÛeW meepeMe=bieej, Ùeeble ceeCemeeÛee efkeâleer JesU
Hegâkeâš peeleeW leW MeesOetve heeefn}W cnCepes JesU vemelees nW cnCeCeW ÙeLeeLe& vemeuÙeeÛeW
hešs}. Jejer} iees°eRle peeCeeNÙee JesUeÛee meogheÙeesie keâjeJeÙeeÛeW "jefJe}W lej ``peveeR
veece JeeÛeW JeoeJeW'' nW menpe meeOes}. heCe JesU veeneR nW KejWÛe ie=nerle Oej}W lejer
pesJeCeeÛeer JesU lej neleeble}erÛe Deens. lÙeeJesUeR veece IÙeeJeW. hetJeeA DeeheuÙeekeâ[s
ef$emegheCe&, ieerlesÛes DeOÙeeÙe cnCeCÙeeÛeer heæefle nesleer. pesJeleebvee M}eskeâ cnš}W peele
Demele. hejkeâerÙe efMe°eÛeejeÛÙee Deekeâ<e&CeeveW DeeheCe heef§eceer meYÙeles}e yeUer he[}eW
DeeefCe ceie Ùee iees°er kesâJneb megšuÙee leW keâU}Wefn veeneR. YeespeveeÛÙee JesUeR veecemcejCe
menpe MekeäÙe Deens DeeefCe lemeW kesâ}W lej lÙeeÛeW Deveskeâ }eYe Deensle.
DeVe veerš heÛele veeneR, DebieeR }eiele veeneR, Ùee}e ceve:#eesYe, Deble:keâjCeebleer}
eEÛelee, Meeskeâ, YeÙe, efÛeòee}e Deme}s}s leeCe, nW cenòJeeÛeW keâejCe Deens. veecemcejCeeveW
ne leeCe GCeeJelees, ›eâceeveW veeneRmeeefn neslees, DeeefCe lÙeecegUW DeVe megKeeveW heÛeleW,
DebieeR }eieleW.
Keeu}suÙee DeVeeÛÙee mLet} DebMeebletve pemeW jmejkeäleceebmeeefo mLet} MejerjeÛeW
hees<eCe nesleW, lemeW DeVeeÛÙee met#ce DebMeebletve ceveyegæerÛeW hees<eCe nesles. cnCetve DeVeMegæerÛee
efJeÛeej DeeheuÙeekeâ[s Heâej JÙeehekeâ ØeceeCeeble DeeefCe met#cejerleerveW kesâ}e Deens. ogozJeeveW
lees kesâJeU mheMee&mheMee&ÛÙee Deieoer {esyeU, DeieoeR yee¢e DeMee efveÙeceebÛÙee mJe¤heebleÛe
efšketâve jeefn}e Deens. DeVe keâesCeles Deens DeeefCe leW keâmeW efceUefJe}W Deens ne efJeÛeej
DeVeMegæeRle Heâej cenòJeeÛee Deens. lÙee}e keâesCe efMeJe}s Deens ns lÙeeceeveeveW HeâejÛe
ieewCe Deens. ``melÙeb leg $e+lesve heefjeEmeÛeeefce'' Ùee mebkeâuheeble DeVeMegæerÛee efJeÛeejÛe
meebefiele}e Deens. veecemcejCeeveWefn DeVeMegefæ nesleW, DeeefCe ceie ceveyegæerÛÙee Megælesmee"eR
lÙeeÛee }eYe ›eâcee›eâceeveW nesle jenlees cnCetve pesJeleebvee cees"Ÿee DeeojeveW F&ÕejeÛeW veece
Iesle peeJeW. Ùee}e lee}megjeÛeer, megj}s kebâ"eÛeer keâebneR yebOeveW veeneRle. leW heÅeceÙe, keâefJeleeyeæ
vekeâes. DeieoeR meeOÙee ieÅeeble cees"ŸeeveW cnš}s cnCepes Pee}s. Ùee veeceIees<eeÛes met#ce
mhebo Deehe}W keâece ÙeesiÙe jerleerveW keâjleer}. hejcesÕejeÛÙee veeceeÛeW eEÛeleve keâjerle pees
DeVeeÛeW mesJeve keâjlees, lÙee}e hejcesÕejeÛeer Øeeefhle menpeheCeeveW nesles DemeW meceLe& meebieleele.
``DeVeeÛeW mesJeve keâjCeW'' Ùee Meyoeble DeVe efceUefJeCeW DeeefCe ØelÙe#e KeeCeW Ùee
oesvneRÛeeefn meceeJesMe keâjCeW MekeäÙe Deens, DeeefCe hejcesÕejeÛeer Øeeefhle nW Heâ} efJeÛeejeble
Iesleeb lees lemee kesâ}eefn heeefnpes. peerJeveeble}s meJe&Ûe JÙeeheej veecemcejCeeveW hegveerle Pee}s
Deme}s heeefnpesle. DeVeYe#eCe nW lÙeeÛeW ØeJesMeÉej mecepeeJeW. Mejerjhees<eCeemee"eR DeeefCe
238 ceveesyeesOe
peerJeveOeejCesmee"eR DeVeeÛeer efveleeble DeeJeMÙekeâlee DemeuÙeeveW, veecemcejCeeveW heefJe$e
Pee}s}W DeVe peerJevee}eefn heefJe$e yeveJeer} DeeefCe ceie hejcesÕeje}e heg{W DeeCetve GYee
keâjCÙeeFlekeâer Glkeâšlee, efve‰e, veecemcejCee}e, DeieoeR ve keâUle, menpeheCeW, heCe
efve§eÙeeveW, nUtnUt Øeehle nesle peeF&}.
ve Ùes jece JeeCeer leÙee Leesj neCeer ~
peveeR JesLe& ØeeCeer leÙee veece keâeCeer ~~
njerveece nW JesoMeeŒeeR hegjeCeeR ~
yent DeeieUW yeesef}}er JÙeemeJeeCeer ~~90~~
veecemcejCeeefJe<eÙeeR DeeojYeeJe GlheVe nesle veeneR, Øesce efvehepele veeneR, Dees{
}eiele veeneR ns SkeâJesU mecepetb MekeâleW, keâejCe ØesceeJej efveÙeb$eCe vemeleW. leW GlheVe
JneJeW cnšuÙeeveW GlheVe nesle veeneR. heCe keâceXefõÙeebÛeW lej lemeW veeneR. vegmelÙee
leeW[eveW, JeeCeerveW, efpeYesveW jeceeÛeW veebJe IÙeeJeÙeeÛeW "jefJe}W lej MekeäÙe Deens. leWefn pees
Iesle veeneR, lÙeeÛeer neveer kesâJe{er nesF&} leW keâuhevesveWefn mecepeCeW keâef"Ce Deens.
megOeejCÙeeÛes meJe& ceeie& lÙeeveW DeeheuÙee neleeveW yebo keâ¤ve šekeâuÙeemeejKeW nW Deens.
leeW[eveWefn veeceeÛee GÛÛeej ve keâjCeeje}e meJe& mebleebveeR Ùeemee"eRÛe Heâej veeJeW "sefJe}eR
Deensle. keâebneRveeR lej mebleehetve efMeJÙee IeeleuÙee Deensle. ve SskeâCeeNÙee vee"eU
ceg}e}e DeeF&veW keâUJeUtve `cesuÙee' cnCeeJeW lemeWÛe nW Deens.
meceLe& cnCeleele–pees veece GÛÛeejerle veeneR, lÙeeÛeW peerJeve JÙeLe& Deens, DeeÙeg<Ùe
Hegâkeâš Deens, kesâJeU ÕeemeesÛÚdJeeme keâjlees cnCetve lÙee}e ØeeCeer cnCeeJeÙeeÛeW Demes}
lej cnCeeJeW. }esnejeÛee Yeeleeefn ÕeemeesÛÚdJeeme keâjlees, lees ØeeCeer veeneR, heCe GheÙegkeäle
Demelees. lesJe{eefn GheÙeesie ÙeeÛee veeneR. veeceeÛee GÛÛeej ve keâjCeeNÙee ceeCemee}e ØeeCeer
cnCeCÙeeSsJepeer keâeCeer cnš}W heeefnpes. keâeCeer cnCepes efJeefMe° jesieeveW Deebletve keâeUe
he[}s}e peeWOeUe. Je¤ve oeCee meeceevÙele: peeWOeàÙeemeejKeeÛe efomelees. heCe Deele}W
heer" peblegmebmeiee&veW efJe<eejer nesTve keâeUW he[}s}W efomeleW. leW DeheeÙekeâejkeâefn DemeleW.
veece ve IesCeeNÙee ceeCemeeÛeW mJe¤he DeMee keâeCeer peeWOeàÙeemeejKeW DemeleW DemeW meceLe&
cnCeleele. efkeâleerefn meebefiele}W lejer veeceeÛeW cenelcÙe Ùee }eskeâebvee keâmeW hešle veener leWÛe
}#eeble Ùesle veeneR, DemeW meceLe& cnCeleele. YeieJeeved JesoJÙeemeebveeR veecemcejCe nW
JesoMeeŒehegjeCeW Ùeebleefn, ÙeebÛÙee leg}vesveWenf Heâej JesieUW, DelÙeble ßes‰ Deens, DemeW meebeif ele}W
Deens . ``S<e ces meJe& Oecee& C eeb Oeceex Ó ef O ekeâlecees cele:~'' DemeW Jes o JÙeeme
efJe<CegmenœeveeceeÛÙee ØemleeJeveWle Yeer<cecegKeeveW cnCeleele. DeMee efmLeleeRle peW menpe keâjCeW
MekeäÙe Deens leW veeceesÛÛeejCe lejer DeJeMÙe keâjeJeW DemeW meceLe& Dee«eneveW meebiele Deensle.
efJeJejCe 239
vekeâes Jeerš ceevetb jIetveeÙeskeâeÛee ~
Deleer DeeojW yeesef}pes jece JeeÛee ~~
ve JesÛes cegKeeR meebhe[s js HegâkeâeÛee ~
keâjer Iees<e lÙee peevekeâerJeu}YeeÛee ~~91~~
SkeâÛe keâuhevee meceLe& Deveskeâ ØekeâejebveeR hegvneb hegvneb meebiele Deensle. hegvneb hegvneb
meebieCÙeeÛee ceveeJej "meCÙeeÛÙee °erveW, yegæer}e hešCÙeeÛÙee °eveW, GheÙeesie
neslees. meceLe& cnCeleele–yeeyee! ceePÙee jeceÛebõeÛee Jeerš ceevet vekeâesme, kebâšeUe keâ¤b
vekeâesme, DeefleMeÙe DeeojeveW lÙeeÛeW veebJe Ies. keâebneR KeÛe& ve keâjleeb, keâebneR ßece ve
keâjleeb veeceeÛÙee yeUeveW, hejcesÕejeÛeer Øeeefhle nesTb Mekeâles cnCetve meerleeheleerÛÙee
veebJeeÛee melele Iees<e keâjerle pee.
Deleer DeeojW meJe& ner veeceIees<eW ~
efiejerkebâojs peeF&pes otefj oes<eW ~~
njer efle‰leg lees<e}e veecelees<eW ~
efJeMes<eW nje ceevemeeR jeceheermeW ~~92~~
DelÙeble DeeojeveW pej veece Iesle}W, YeeJeeveW veeceeÛee Iees<e keâjerle jeefn}W, lej
ceeCemeeÛÙee Deble:keâjCeebleer} meJe& oes<e, keâece›eâesOeeefo efJekeâej, heeheeÛes mebkeâuhe, ns
meJe& lÙee}e mees[tve peCetb efiejerkebâojebceOÙeW, otj otj heJe&leeceOÙeW, heUtve peeleele.
eEmeneÛeer iepe&vee, Sskeâ}eR keâeR Flej JevÙe heMeghe#ÙeebÛeW pemeW nesleW lemes jeceveeceeheg{W
oes<eebÛeW nesleW. cee$e nW veece DeeojeveW GÛÛeej}W heeefnpes. veeceeefJe<eÙeeR, DeeheuÙee
DeejeOÙeosJelesefJe<eÙeeR, efveleeble Deeoj Deme}e heeefnpes. Demes Demes} lej efve§eÙeeveW
}eYe neslees.
jeceke=â<Ce hejcenbmeebÛes Skeâ efMe<Ùe nesles. Ûeebie}s meeefneflÙekeâ nesles. jeceke=â<CeebefJe<eÙeeR
lÙeebÛÙee Deble:keâjCeeble DeefleMeÙe hetpÙeyegefæ nesleer. lÙeebvee oe¤ÛeW Heâej JÙemeve nesleW.
heg<keâU ØeÙelve keâ¤veefn leW megšle veJnleW. keâesCelÙeeefn JÙemeveeÛeW DemeWÛe DemeleW.
oe¤ÛeW lej efJeMes<eÛe. Skeâoeb lÙeebveeR jeceke=â<CeebÛÙee heg{W Deehe}W nW og:Ke keâUJeUtve
meebefiele}W. lesJneb hejcenbme cnCee}s ns yeIe! ØeÙelve keâ¤veefn oe¤ megšle veeneR vee!
ceie DeieoeR jenJesveemeW nesF&} lesJneb Iesle pee. heCe lÙeeJesUeR Skeâ keâj. ceePeW mcejCe
keâ¤ve lÙee oe¤Ûee vewJesÅe ce}e oeKeJe DeeefCe ceie Ies. Yekeäle cnCee}e–"erkeâ Deens.
lÙeeveW Skeâoesveoe lemeW kesâ}Wefn, heCe Skeâoeb DeeheuÙee Ùee ke=âleerÛee lÙee}e Gyeie
Dee}e. lÙee}e Jeeš}W ßeerjeceke=â<CehejcenbmeebmeejKÙee DelÙeble Megæ, heefJe$e DeeÛejCeeÛÙee,
240 ceveesyeesOe
ceneheg®<ee}e ceer ceePÙee JÙemeveeheeÙeeR oe¤meejKeer, meJe&MeeŒeebveeR eEveoe kesâ}s}er
IeeCesj[er Jemleg Dehe&Ce keâjeJeer nW efkeâleer DeOeceheCeeÛeW Deens! he§eeòeeheeveW lÙeeÛeW
Deble:keâjCe Ye¤ve Dee}W. lÙeeveW PeškeäÙeemejMeeR oe¤ÛeeR hee$eW otj HeWâketâve Heâes[}eR
DeeefCe lÙee #eCeeheemetve lÙee meodie=nmLeeÛeer oe¤ megš}er, leer efvelÙeeÛeerÛe. jeceke=â<CeebeJf e<eÙeeR
DelÙeble DeeojeÛeer YeeJevee DemeuÙeeÛee ne heefjCeece Deens. meceLe& ØelÙeskeâ JesUeR veece
IÙee heCe Deefle DeeojeveW IÙee DemeW cnCeleele leW Ùeemee"eRÛe. veece ØesceeojeveW Iesle
jeefn}W cnCepes neletve Ie[le DemeCeeNÙee og<ke=âlÙeeefJe<eÙeeR eflejmkeâej JeešCeW menpe
nesleW. ØeeceeefCekeâ cevee}e DemeW JeešCeejÛe.
ØesceeojhetJe&keâ kesâ}suÙee veecemcejCeeveW hejcesÕej Flej keâesCelÙeeefn meeOeveebhes#eeb
DeefOekeâ mebleg° neslees DeeefCe lÙee Yekeälee}e oMe&ve osCÙeemee"eR DeeheCe nesTve heg{W
ÙesTve GYee jenlees. ``hejer leÙeebheemeeR heeb[Jee~ ceeR nejhe}e eEieJemeeJee~ pesLe
veeceIees<eg yejJee~ keâefjleer ceePee~~'' (%ee. 9~208) DemeW ßeer%eevesÕejcenejepeefn
cnCeleele. ÙesLeW veeceIees<ee}e efo}s}W ``yejJee'' nW efJeMes<eCe }#eeble Iesle}W heeefnpes.
``veenb Jemeeefce Jewkegbâ"s Ùeesefieveeb ùoÙes jJeew~ ceodYekeälee Ùe$e ieeÙeefvle le$e efle‰eefce
veejo~'' DemeW ogmejW Skeâ mebmke=âle JeÛeve Deens. lesLeW ieeÙeefvle Ùee MeyoeÛee ØeÙeesie
kesâ}e Deens. `ieeÙeefvle' cnCepes ieeleele. Ùee JeCe&veeletve YekeäleeÛee GÛebyeUlee Deevebo
DeeefCe leu}ervelee megÛeefJe}er peeles. DelÙeble Deeoj DemeCÙeeÛeeRÛe neR meJe& ¤heW
Deensle.
YeieJeeve MebkeâjemeejKÙee osJeeefOeosJeeÛeW Deble:keâjCeefn jeceveeceeÛÙee GÛÛeejeveW
Jes[eJe}s}W Deens. MebkeâjebmeejKÙee}eefn jeceeÛeW efJeMes<e Jes[ Deens. ceie meeceevÙee}e
lees veeo keâeb }eietb veÙes?
peieeR heenleeb osJe ne DeVeoelee ~
leÙee }eie}er lelJelee meej eEÛelee ~~
leÙeeÛeW cegKeeR veece Iesleeb HegâkeâeÛeW ~
cevee meebie heeb js legPeW keâeÙe JeWÛes ~~93~~
Deveskeâ ØekeâejebveeR veececenelcÙe hešJetve osleebvee meceLe& cnCeleele– Dejs! DeecneR
hegvneb hegvneb Dee«eneveW veece IÙee DemeW meebieleeW. nW DeeceÛeW cnCeCeW Sskeâ}Wme lej leW
legPÙeeÛe efnleeÛeW Deens. lÙeecegUW DeeceÛÙeeJej, KejW cnCepes osJeeJej Heâej Ghekeâej
Pee}s DemeW mecepele Deme}eme lej "erkeâ veeneR. F&ÕejeÛeW veebJe IesCÙeeble Skeâ ØekeâejÛeer
ke=âle%elee Deens. ke=âleIveheCee nW Heâej YeÙebkeâj heelekeâ Deens. lÙee}e ØeeÙeef§eòe veeneR.
``ke=âleIves veeefmle efve<ke=âefle:''
efJeJejCe 241
meJe& me=°er hejcesÕejeÛÙee ke=âhesveW Ûee}les. ceeCemeeÛeW meJe& peerJeveefn, KejW cnCepes
F&ÕejÛe Ûee}efJelees. leesÛe lÙeeÛee DeVeoelee Deens. DeeheCe nW }#eeble Iesle veeneR ner
KesoeÛeer iees° Deens.
25 Je<eeËhetJeeaÛeer iees° Deens. DeeceÛÙee leer. oeoebÛÙeekeâ[s ceje"Jee[Ÿeebleer} Skeâ
meeceeefpekeâ keâeÙe&keâlee&, keâesCÙee Skeâe OejCeeÛÙee YetefcehetpeveeÛeW Deeceb$eCe IesTve Dee}e.
Ùee OejCeecegUW MesleerÛee efkeâleer }eYe nesCeej Deens DeeefCe keâesCÙee Skeâe ceb$ÙeeÛÙee
ke=âhescegUW nW keâece keâmeW nesleW Deens leW lÙeeveW cees"Ÿee DeefYeceeveeveW ieewjJetve meebefiele}W.
lesJneb oeoe cnCee}s, ``jepÙekeâlex Yejcemee" keâj ieesUe keâjleele, cee$e Deveskeâ
ØekeâejÛÙee efJeveJeCÙee, efveoMe&veW kesâuÙeeveblejÛe ner SJe{erMeer meceepeesheÙeesieer keâeceW
keâjleele, Ùeeble ceb$ÙeebÛes Ghekeâej keâme}s? lÙeebÛee Flekeâe ieewjJe keâMee}e keâjleesme?
OejCeeÛee GheÙeesie efveef§ele Deens. heCe heeTmeÛe he[}e veeneR lej OejCe YejCÙeemee"eR
legPee ne ceb$eer keâeÙe keâjer}?
DeeheCe Heâej JejJej heenleeW, JejJej efJeÛeej keâjleeW. DeeheuÙee megKemJeeLee&Ûeer
keâuheveeÛe [esàÙeeheg{W DemeuÙeeveW Kees}Jej peeJeW, cegUeMeeR heneJeW nW keâOeeR megÛele
veeneR. lÙeecegUW Deehe}er ke=âle%eleeefn ``DeeYeejer Deens'' DemeW cnCeCÙeehegjleer JejJejÛeer
Demeles DeeefCe KejW cnCepes Ùee DeeYeej ceeveCÙeeceeieWefn mJele:ÛÙee keâle=&lJeeÛee DeefYeceeveÛe
[eskeâeJele Demelees. Yet<eCeeÛeW DemeleW cnCetve ceveg<Ùe DeeYeejer Deens DemeW cnCelees FlekeWâÛe.
veerš efJeÛeej kesâ}e, Ûeebie}W MeesOetve heeefn}W cnCepes }#eeble ÙesleW keâeR pÙee
efvemeie&efveÙeceeveW DeeefCe efvemeiee&ÛÙee meneÙÙeeveW, Deehe}W peerJeve Ûee}les, me=°erÛes JÙeeheej
Ie[leele, lees efvemeie& keâesCelÙeelejer meceLe& peeCelÙeeÛÙee efveÙeb$eCeeKee}eR keâece keâjerle
Demelees. lees pees keâesCeer Deens lÙee}eÛe DeeheCe hejcesÕej cnCelees. lees meJe&meceLe&efn
Deens, DeeefCe meJe&%eefn Deens ner meej iees° Deens. meJeeËÛeer keâeUpeer leesÛe Jeenlees.
leòJele: efJeÛeej kesâ}e cnCepes nW }#eeble ÙesleW. ceer lÙeeÛÙeemee"eR ve keâjleeb lÙeeveW ceePÙeemee"eR
efkeâleerlejer kesâ}W Deens. ceePÙee MejerjeÛee, keâeÙe&#ecelesÛee ce}e DeefYeceeve Demelees, heCe
nW Mejerj keâesCeeÛÙee meòesveW Ûee}leW ÙeeÛee efJeÛeej ceer keâOeeR keâjerle veeneR. heCe ceesjesheble
cnCeleele–``osJee let ce}e efkeâleerlejer efo}Wme keâeÙe&#ece FbefõÙeW efo}erme, ceeCemeeÛÙee
pevcee}e Ieele}sme, KeeCÙeeefheCÙeeÛeer meesÙe kesâ}erme, Ûeebie}W JeeF&š keâUCÙeeÛeer hee$elee
efo}erme, meoeÛeejeÛeer DeeJe[ efo}erme, keâerle&veßeJeCeeÛeW Øesce efo}Wme, efkeâleerlejer letb
ce}e efo}Wme.'' ke=âle%elesÛee ne YeeJe mebleebveeR yeeUie}s}e Demelees. cnCetve leW DelÙeble
veceüheCeeveW hejcesÕejeÛes iegCeevegJeeo ieeleele, DeeefCe Deecneb ceeveJeebveeefn ke=âle%e jne
cnCetve meebieleele DeeefCe keâUJeUtve cnCeleele–Dejs! nW HegâkeâšÛeW veeJe IÙeeÙe}e legPeW
keâeÙe KeÛe& nesleW? Ies vee veece! SJe{er lejer ke=âle%eleeyegefæ oeKeJe.
242 ceveesyeesOe

eflevner }eskeâ peeUtb Mekesâ keâeshe Ùesleeb ~

efveJee}e n¤ lees cegKeW veece Iesleeb ~~
pehes DeeojW heeJe&leer efJeÕeceelee ~
cnCeesveer cnCee les efÛe nW veece Deeleeb ~~94~~
mebleehe}s lej eflevner }eskeâebvee peeUtve šekeâCÙeeÛeW meeceLÙe& Deme}s}s YeieJeeved
Mebkeâjefn jeceveeceeÛÙee ØeYeeJeeveW Meeble Pee}s, megKeer Pee}W. lÙeebveeR DeeheuÙee efØeÙehelveer
heeJe&leer}eefn Ùee jeceveeceeÛee GheosMe kesâ}e, DeeefCe leer efJeÕeeÛeer peveveer peieobyee
heeJe&leerefn leW veece DeeojeveW peheles. meceLe& cnCeleele– Demee ne Fefleneme Deecner
legcneb}e meebieleeW DeeneWle Deeleeb lejer leW veece GÛÛeeje.
DepeecesU heeheer Jeos heg$ekeâeceW ~
leÙee cegefkeäle veejeÙeCeeÛesefve veeceW ~~
MegkeâekeâejCeW kegbâšCeer jece JeeCeer ~
cegKeW yees}leeb KÙeeefle pee}er hegjeCeeR ~~95~~
ßeerceodYeeieJeleeceOÙeW DepeeefceUeÛeer keâLee Deens. ne Skeâ DelÙeble ogJe&le&veer yeÇeÿeCe
neslee. meejW DeeÙeg<Ùe DeveeÛeejeble ies}W. lÙee mJewjJele&veebletveÛe lÙee}e ceg}W yeeUW
Pee}eR. lÙeeÛÙee Oeeke⚟ee ceg}eÛeW veebJe veejeÙeCe. lÙeeÛesJej DepeeefceUeÛeW Heâej Øesce
nesleW. Dejs veejeÙeCee! Dejs veejeÙeCee! cnCetve lees lÙee}e meejKeer nebkeâ ceejerle Demes.
DeblekeâeUeR peerJe keâemeeJeerme Pee}e. `Dejs veejeÙeCee OeebJe' DemeW cnš}W DeeefCe
lesJe{Ÿeeble lÙeeÛee ØeeCe ies}e. lÙee heelekeäÙee}e vesCÙeemee"eR Ùeceotle Dee}s nesles.
DeblekeâeUeR lÙeeveW veejeÙeCee OeebJe DemeW efJe<CetÛeW veebJe Iesle}W Ùee keâuhevesveW lÙee}e
vesCÙeemee"eR efJe<Cegotleefn lesLeW ÙesTve heeWÛe}s. nW kegâU Deehe}WÛe cnCetve efJe<Cegotle Je
Ùeceotle oesIesefn Yeeb[}s. Ùee Yeeb[Ceeble DepeeefceUeÛeW cejCe šU}W. lees meeJeOe Pee}e.
lÙeeÛÙee ceveeJej Ùee IešvesÛee efJe}#eCe heefjCeece Pee}e. ceg}eÛÙee efveefceòeeveW menpeheCeW
Iesle}suÙee osJeeÛÙee veeJeeÛeW pej SJe{W cenelcÙe Deens lej meoeÛeejeveW Jeeietve ØesceeojeveW
ceer veecemcejCe keâjerve lej ceePeW efkeâleer keâuÙeeCe nesF&} Demes DepeeefceUe}e Jeeš}W.
keâneCeer SskeâuÙeeÛeW nW HeâU lej Jemee IesleuÙeeÛeW efkeâleer, DemeW cnCeleele. DepeeefceU
heg{W veecemcejCeeble jbietve ies}e Je Gæj}e DemeW JeCe&ve Deens.
eEheie}e veebJeeÛeer Skeâ JesMÙee nesleer. leer DeeheuÙee heesheše}e yees}eJeÙeeme efMekeâJeerle
Demeleebvee hegvneb hegvneb jece jece cnCee}er DeeefCe lÙee yeUeveW Gæ¤ve ies}er DeMeer
Skeâ keâLee hegjeCeeble Deens.
efJeJejCe 243

veecemcejCeeveW Ieesj heelekeäÙeebÛeWefn DemeW keâuÙeeCe nesleW. lesJne ceeveJeeveW veeceeÛeer

Ghes#ee keâ¤b veÙes DemeW meceLe& cnCeleele.
ceneb Yekeäle Øeuneo ne owlÙeketâUer ~
pehes jeceveeceeJeUer efvelÙekeâeUeR ~~
efhelee heehe¤heeR leÙee osKeJesvee ~
peveeR owlÙe lees veece cetKeW cnCesvee ~~96~~
owlÙeeÛÙee kegâUeble pevcee}e Dee}s}e Øeuneo ne DeieoeR yee}heCeeheemetve, pevceeheemetve
cnš}W lejer Ûee}s}, YeieJebleeÛÙee YekeäleeRle jbie}s}e neslee. lees F&ÕejeÛeW veece meowJe
cees"Ÿee ØesceeveW GÛÛeejerle Demes. lÙeeÛee yeehe efnjCÙekeâefMehet peCetb cetefle&ceble heelekeâ
neslee. ieerlesveW meebefiele}suÙee Deemegjer mebheòeerÛeW peCetb cetle& Øeleerkeâ neslee. DelÙeble
ogjeÛeejer, DelÙeble meòee}es}ghe, Gce&š, Denbkeâejer Demee ne efnjCÙekeâefMehet mJele:Jej
lej osJeeÛeW veebJe Iesle vemesÛe heCe DeeheuÙee ceg}e}e veecepeheeÛeW Jes[ Deens, F&ÕejYekeäleeRle
lees jbietve peelees, nWefn lÙee}e heenJele vemes.
Deemegjer mebheefòe DeeefCe owJeer mebheefòe neR ieerlesÛeeR JeCe&veW keâebneR efJeÉeved mecepeleele
lÙeeØeceeCes ceveg<ÙeeÛÙee meboYeeËle vemetve osJekeâesšeRleer} DeeefCe je#emekeâesšeRleer}
JÙekeäleeRÛÙeemee"eR Deensle, DemeW mecepebt veÙes. ceveg<ÙeeÛÙee ùoÙeebleer} Ùee oesve ØekeâejÛÙee
ØeJe=efòe Deensle, DeeefCe lÙee GCÙee DeefOekeâ ØeceeCeeble ØelÙeskeâ ceeCemeeÛÙee Deble:keâjCeeble
DemeleeleÛe. Ùee ceeCemeeÛÙee ØeJe=efòe Deensle nW ``Éew Yetlemeieez }eskesâÓefmceved owJe
Deemegj SJe Ûe~'' (Ye. 16~6) Ùee Meyoeble ieerlesveW mhe° kesâ}W Deens. peieeÛee kegâCeer
efveÙeblee Deens nW veekeâejCeW, me=°erleer} meJe& heoeLeeËvee kesâJeU GheYeesieeÛeeR meeOeveW
ceeveCeW, keâeÙe&keâejCeYeeJeeÛeer JÙeehekeâlee veekeâejCeW, DeheIeele Jee ÙeesieeÙeesie ÙeebveeÛe
leòJe%eeve ceeveCeW, mJele:ÛÙee megKeefJe}emeemee"eR DevÙeeÙeeveWefn meòee-mebheefòe efceUefJeCeW,
ùoÙeeceOÙeW Denbkeâej, mJele:ÛÙee MekeäleerÛeer peeCeerJe, keâece, ›eâesOe, celmej, obYe,
ohe&, Ùee efJekeâejebÛeW ØeeyeuÙe DemeCeW, neR Deemegjer Øeke=âleerÛeeR }#eCeW Deensle. pÙeebÛeer
Meefkeäle keâceer he[les les efnjCÙekeâefMeheg, jeJeCe PeeuÙeeÛeW efomele veeneRle FlekeWâÛe.
owJeer mebheefòe cnCetve meebefiele}suÙee meodiegCeebÛÙee yeUeJej, ceeCemeeveW Ùee ogieg&CeebJej
ceele keâjeJeÙeeÛeer Demeles. hetpeehee"eefo Oeeefce&keâlesÛes mebmkeâej lÙee}e Ùee °erveW meneÙÙekeâ
nesleele. heCe ceeCemeeÛeer Gvceòelee DeeefCe ke=âleIvelee DeMeer efJe}#eCe Deens keâeR lees
F&ÕejÛe cegUeble veekeâejlees, DeLeeËleÛe F&Õejer Øemeeo efceUJetve osCeejeR veecemcejCeeefo
meeOeveW efPe[keâejlees. efnjCÙekeâefMehetmeejKÙee meeceLÙe&mebheVeeÛeW "erkeâ Deens. lÙeeÛeW GheõJecetuÙe
heg<keâU DemeuÙeeveW lÙeeÛÙee efJeveeMeemee"eR YeieJeblee}e mJele: ÙeeJeW }eie}W DeeefCe
244 ceveesyeesOe
lÙeecegUW lÙee og°eÛeeefn }eYeÛe Pee}e. ogye&}eveW lees ohe& efcejefJeCÙeeble keâebneR DeLe&
veeneR, lÙeeveW veceü DeeefCe Deeefmlekeâ DemeCeWÛe hejceeLeeËle }eYeoeÙekeâ Deens. heCe
ceeCemeW ne efJeJeskeâ keâjerle veeneRle, veecemcejCeeÛeer Ghes#ee keâjleele. lemeW keâ¤b veÙes
cnCetve lej mebleebÛeer leUceU Demeles.
efnjCÙekeâefMehet, Øeehle Pee}suÙee JejeÛÙee ÙeesieeveW Heâej meceLe& Pee}e neslee,
DeeefCe cnCetve lÙeeÛee GvceòeheCeeefn šeWkeâe}e ies}s}e neslee. kegâCeer F&ÕejYeefkeäle keâjerle
Demes} lej lÙee}e Deehe}e mJele:ÛeeÛe Deheceeve neslees Deens DemeW Jeešle Demes.
celmejer yegæerÛeer ner heefjmeercee Pee}er. lÙeeveW DeeheuÙee ceg}e}e DeeOeeR mecepeeJetve
meebieCÙeeÛes heg<keâU ØeÙelve kesâ}s, heCe lees Sskeâle veeneR DemeW heenleebÛe lÙee}e veevee
ØekeâejebveeR "ej ceejCÙeeÛesefn ØeÙelve kesâ}s. DeeceÛÙee leer. oeoebveeR JeCe&ve kesâ}W Deens-
keâ[ŸeeJe¤ve }esefš}e heefj ve ce=lÙeg Dee}e cegUeR ~
lemeeÛe efmLej jeefn}e hejce G«e oeJeeveUeR~ ~
meceLe& veÛe peen}W efkeâceefhe MeŒe ceejeJeÙee ~
KejeÛe nefjYekeäle lees ieefCele vee keâMeeÛÙee YeÙee ~~
MesJešeR mJele:ÛÙee ceneheefle›elee helveerkeâ[tve, ØeuneoeÛÙee DeeF&keâ[tve, Øeuneoe}e
efJe<eefn osJeefJe}W. lÙeeÛeeefn GheÙeesie Pee}e veeneR. lesJneb efnjCÙekeâefMehet HeâejÛe mebleehe}e.
lÙeeveW Øeuneoe}e oj[eJetve efJeÛeej}W, pÙeeÛÙee DeeOeejeJej letb SJe{e efveYe&Ùe Pee}e
Deensme lees legPee j#eCekeâlee& keâesCe Deens? kegâ"W Deens? Øeuneo nbmetve cnCee}s-lees
meJe&$e Deens. meowJe Deens. Heâej keâeÙe lees ceePÙeeble Deens DeeefCe legceÛÙeebleefn Deens.
``meJe&$eeefmle meoeefmle efkebâyeng efieje lJeÙÙeefmle ceÙÙeefmle Ûe~'' ceie Ùee meceesjÛÙee
Keebyeeleefn lees Deme}eÛe heeefnpes. DemeW cnCetve efnjCÙekeâefMehetveW Deehe}er ieoe lÙee
KeebyeeJej neCe}er DeeefCe ØeuneoJejo vejefmebn DelÙeble, G«e, YeÙebkeâj DeMee mJe¤heeble
Øeieš Pee}s. lÙeebveer efnjCÙekeâefMehet}e, JejeveW Øeehle Pee}suÙee meJe& Dešer heeUtve, "ej
kesâ}W. lÙee DelÙeble jewõ mJe¤heeveW meieUs osJe Lejkeâebhe}W. YeieJeeved Mebkeâjefn heg{W
nesF&veele. ØelÙe#e }#ceer}eefn heg{W peeTve lÙee ¤heeÛeW MeebleJeve keâjCÙeeÛeW OewÙe&
nesF&vee. MesJešeR Yekeälejepe Øeuneo ØesceeojeveW heg{W mejmeeJe}W. lÙeebveer vejefmebneÛÙee
ÛejCee}e Jeboveemee"eR mheMe& keâjleebÛe YeieJeeve Meeble Pee}s. Deeleeb leW owJele G«e
jeefn}W veeneR. }#ceerve=efmebneÛÙee mJe¤heeble leW hejcecebie} Pee}s}W Deens. DeveskeâebÛeW leW
kegâ}owJele Deens.
veeceeÛeW cenelcÙe meebiele Demeleebvee meceLeeËvee ØeuneoeÛeer ner keâLee DeefYeØesle
Deens. Ùee M}eskeâebleer} JeCe&veeÛÙee meboYeeËle keâebneR iees°er peeCetve IesleuÙee heeefnpesle.
meceLeeËveeR DepeeefceUe}e heeheer DemeW efJeMes<eCe efo}s Deens, DeeefCe lÙeeveW GÛÛeej}s}W
efJeJejCe 245
veece ns efveOee&jeÛeW veJnleW Je YeieJeblee}e GösMetveefn veJnleW, heCe ÙeesieeÙeesieeveW, DeieoeR
DeekeâefmcekeâheCeW lÙee}e YeieJebleeÛÙee veeceeÛeW cenelcÙe }#eeble Dee}W DeeefCe hetJe&peerJeveeÛee
he§eeòeehe nesTve lees mevceeiee&}e }eie}e DeeefCe Gæj}e.
meceLeeËveeR Øeuneoe}e ceneYekeäle cnš}W Deens. YekeäleebÛeer veeceeJe}er meebefiele}er
peele Demeleebvee cenef<e& veejoebÛÙeeefn DeeOeeR ØeuneoeÛÙee veebJeeÛeer ieCevee kesâ}er peeles.
SJe{e lÙeeÛee DeefOekeâej YeefkeäleceeieeËle Deens. DeieoeR yee}heCeeRÛe les veeceOeejkeâ Pee}s.
efMe#ekeâebveeR OegUe#ejW efiejefJeleebvee efMekeâefJe}suÙee ÔÛÙee heefnuÙee GÛÛeejeveWÛe peCetb
lÙeebÛeer YeeJemeceeefOe }eie}er DeeefCe Yeefkeäle nWÛe peerJeve Pee}W. DepeeefceU, Øeuneo,
Ùee oesIeebÛÙee Ûeefj$eebceOÙeW DeekeâeMe-heeleeUehes#eebefn DeefOekeâ Deblej Deens. DeeefCe lejer
veececenelcÙe meebieleebvee GoenjCe cnCetve Skeâeceeieesceeie Skeâ oesIeebÛesefn Gu}sKe kesâ}s
ies}s Ùeebleer} cece& DeesUKe}s heeefnpes. veeceeÛeW meeceLÙe& De}ewefkeâkeâ Deens. lÙeeÛÙee
peheeveW meJe& heeheW ve° nesleele, nW KejWÛe Deens, heCe veecepehe cnCepes ogJe&le&veemee"eR
mebceeflehe$e veJnW. DelÙeble ogjeÛeejerefn Gæjleele heCe DevevÙeYeeJeeveW YepeuÙeeveblej. ne
DevevÙe-YepeveeÛee Deeveboefn lÙeebvee DevegleeheleerLeea vneuÙeeveblej Øeehle neslees, DemeW
ßeer%eevesÕejcenejepe cnCeleele leW Heâej cenòJeeÛeW Deens.
heelekeâebÛeW DeesPeW meesmesveemeW Pee}W cnCepes ceie veeceeÛeW cenelcÙe Ssketâve osJeeÛeW
veebJe GÛÛeejeJeW, kesâJeU JeeCeerveW GÛÛeejeJeW, keâejCe leMeer meJe[ DemeuÙeeÛeW mebleebveeRÛe
meebefiele}W Deens DeeefCe hetJeeAÛeeR meieUeR heelekeWâ ve° Pee}eR Ùee YeeJevesveW veJÙee
GlmeeneveW hegvneb heelekeWâ keâ¤b }eieeJeW, ØelÙe#e meJe&veeMe Dees{JesheÙeËle neÛe ›eâce Ûee}tb
"sJeeJee. veececenelcÙeeÛee Demee DeLe& }eJeCeW DeieoeR ÛegkeâerÛeW Deens. veececenelcÙeeÛÙee
DeeOeejeveW hegvneb hegvneb heelekeWâ keâjerle jenCeW nW ÙeesiÙe veJns. Ùeeble heelekeâebefJe<eÙeeR
Devegleehe veeneR DeeefCe veeceeefJe<eÙeeR DevevÙeleeefn veeneR ``ceveeR vemes lejer vemees~ hejer
JeeÛes lejer Jemees~~'' ner meJe[ ceeCemeeÛeer Deieeflekeâlee, DehetCe&lee, ogye&}lee }#eeble
IesTve efo}s}er Deens. lÙeeÛee DeLe& oebefYekeâheCeW keâ¤b veÙes. veece Ieslees Ùee yeUeJej
DeveeÛeejeveW Jeeielees nW Ûee}le veeneR.
``DevÙe#es$es ke=âleb heeheb hegCÙe#es$es efJeveMÙeefle ~
hegCÙe#es$es ke=âleb heeheb Je»e}shees YeefJe<Ùeefle ~’’
nW Ùee meboYeeËleefn }#eeble "sJe}W heeefnpes. Ûegketâve }eie}suÙee mebJeÙeer Skeâoce ve°
nesle vemeuÙeeveW, ceesneveW heehe Ie[CeW nW mecepet MekeâleW, heCe DeeJepe&tve heelekeWâ keâjeJeeR
DeeefCe veeceesÛÛeejeveW ceeskeâUs Pee}eW DemeW mecepeeJeW ne obYe Deens. DeeefCe hejceeLeeËle
lÙee}e keâOeeRÛe #ecee veeneR. Ùee DeMee oebefYekeâlesÛÙee veecemcejCee}e GösMetve keâefyejeÛes
leW Øeefmeæ JeÛeve Deens.
246 ceveesyeesOe
``jeceveece meye keâesF& }sle, "keâ "ekegâj De® Ûeesj ~
efpeme veecemes OeÇgJe Øeuneo lejs, Jen veece kegâÚ Deewj ~~''
veeceeÛÙee GÛÛeejebleer} ne Yeso De#ejebÛee, mJejebÛee Je lee}eÛee veeneR, lees
ceveesJe=òeerÛee Deens, nW }#eeble Iesle}s heeefnpes. Flejebvee "keâefJeCÙeekeâjleeb Ûeesjefn
veeceOeejkeâ cnCetve efcejJelees. ieesmeeJeer, yewjeieer, Jeejkeâjer, jeceoemeer, ÙeebÛeer meeWies
IesTve Je lÙeebÛÙee heæleerveW Yepeve keâjerle }gÛÛes Ûeesjefn Deehe}e keâeJee meeOele Demeleele.
``Deefpele veece Jeoes Ye}lÙee efcemes'' ÛeW meJe[MeeŒe ÙesLeW keâeÙe keâeceeÛeW?
lesJneb obYee}e DeeefCe JebÛekeâles}e JeeJe veeneR, ns }#eeble "sJe}WÛe heeefnpes. DepeeefceU
hetJee&Ùeg<Ùeeble efkeâleerefn heelekeâer Deme}e lejer veececenelcÙeeÛee mee#eelkeâej PeeuÙeeveblej
lÙeeves keâesCeleWefn ogJe&le&ve kesâ}W veJnleW nW Heâej cenòJeeÛeW Deens. Yekeälee«eCeer ØeuneoeÛÙee
efJe<eÙeeble lej ogJe&le&veeÛee ØeMveÛe Gj}e veener.
DeeCeKeerefn Skeâ iees° Ùee Deveg<ebieeveW }#eeble IesCÙeemeejKeer Deens. jeceÛebõ nW
meceLeeËÛeW DeejeOÙeowJele, jeceYekeäleerÛee Øemeej nW lÙeebÛes peerefJelekeâeÙe&. lesJneb veeceeÛeW
cenelcÙe meebiele Demeleebvee ``jece'' Ùee veebJeeÛee GÛÛeej keâjCeW DeieoeR mJeeYeeefJekeâ
Deens. heCe F&ÕejeÛeW keâesCeleWefn veece, veecemcejCeeÛÙee °erveW meejKeWÛe cenòJeeÛeW
Deens, nWefn meceLeeËvee ceevÙe Deens nW DepeeefceUeÛeer DeeefCe ØeuneoeÛeer keâLee meboYee&mee"eR
Iesle}er Deens, lÙeeJe¤ve }#eeble ÙesF&}. DepeeefceUeÛÙee meboYeeËle lÙeebveer veejeÙeCe nW
JesieUW veece mhe°heCeWÛe meebefiele}W Deens. nefj efkebâJee ßeernefj Ùeeefn veeceeÛee les Gu}sKe
keâjleele. ``cevee Jeemevee JeemegosJeeR Jemees os'' Ùee ÛejCeeceOÙeW JeemegosJe ns veece Dee}s
Deens. Øeuneo ne efJe<CegYekeäle. lÙeeÛeWmee"eR ve=efmebneJeleej Pee}e. lesJneb lÙeeÛeW leeW[eR
peheemee"er jece nWÛe veece Demes} DemeW mecepeCÙeeÛes keâejCe veeneR, ÙesLeW jeceveece Ùee
MeyoeÛee DeLe& meeceevÙeheCeW ``F&ÕejeÛeW veece'' DemeeÛe kesâ}e heeefnpes. meeOegmebleebÛeer ner
Devee«ener Je=efòe mJele:ÛÙee mebØeoeÙeeÛeW DeeÛeej efve‰sveW meebYeeUerle Demeleeveebefn keâMeer
peeie=le DemeleW, les ÙeeJe¤ve meeOekeâeveW }#eeble IesCÙeemeejKeW Deens. veece DecegkeâÛe
DemeeJeW Demee Dee«en veeneR. Deehe}er DeeJe[, kegâ}eÛeej, mebØeoeÙe Jee ieg¤Ûee GheosMe
ÙeeØeceeCeW, ØesceeojeveW DeeefCe DeeUme šeketâve veece IÙeeJeW nW cenòJeeÛeW.
cegKeeR veece veeneR leÙee cegefkeäle keQâÛeer ~
DenbleeiegCeW Ùeelevee les HegâkeâeÛeer ~~
heg{W Deble ÙesF&} lees owvÙeJeeCee ~
cnCeesefve cnCee js cnCee osJejeCee ~~97~~
ceeCemeeÛÙee SketâCe heefjefmLeleerÛee efJeÛeej keâjleeb F&Õejefve‰e DeeefCe veecepehe
efJeJejCe 247
ÙeebefJevee lÙeeÛÙee GæejeÛeW KejW lej ogmejW meeOeve Ghe}yOe veeneR. heCe Ùee meeOeveebÛee
mJeerkeâej lees keâjerle veeneR. Denbkeâeje}e yeUer he[lees DeeefCe GieerÛeÛe veeveeØekeâejÛÙee
Ùeelevee Yeesieerle jenlees. F&ÕejeJej ßeæe "sJe}er veeneR, veecemcejCeemeejKeW DeefleMeÙe
meeshes, meeOeW, meesÙeerÛeW meeOeveefn kesâ}W veeneR lej peerJeve efvejeOeej nesF&} DeeefCe ceie
lÙeeÛee MesJešefn oerveJeeCee PeeuÙeeefJevee jenCeej veeneR. MejerjeÛeer keâeÙe&#ecelee efšketâve
Deens, Ssefnkeâ megKeesheYeesieeÛeer meeOeveW hegjsMeer Ghe}yOe Deensle, leeWJej F&Õej ceeveerle
veeneR cnCeCÙeeÛeer cetKe& Ssš Lees[er lejer efveYeles DemeW cnCeleeb ÙesleW, heCe pesJne Mejerj
ogyeUs nesF&}, efJe<eÙeesheYeesieeÛeer Meefkeäle FbefõÙeebvee jenCeej veeneR, Oeveeefo meeOeveW
GCeeJeleer}, heefjJeejebleer} }eskeâ kebâšeUe keâ¤b }eieleer}, JesU KeeÙe}e G"s},
lesJneb ceie peerJeve keâmeW ÙeeleveeceÙe Je oerve yeveles leW veeefmlekeâeÛÙee }#eeble ÙesF&}, heCe
lesJneb Heâej GMeerj Pee}s}e Demes}. ns nesTb veÙes cnCetve meceLe& cnCeleele-yeeyee!
osJeeÛÙee veebJeeÛee ØesceeveW GÛÛeej keâj DemeW DeecneR leg}e hegvneb hegvneb meebieleeW DeeneW leW
DeeleebÛe }#eeble Ies.
njerveece vescemle hee<eeCe leejer ~
yent leeefj}s ceeveJeosnOeejer ~~
leÙee jeceveeceeR meoe pees efJekeâuheer ~
Jeosvee keâoe peerJe lees heehe¤heer ~~98~~
keâesCelÙeeefn ØekeâejÛes Ûeslevee veme}s}s DelÙeble efvepeeaJe Demes oie[, lesefn veeceeÛÙee
yeUeves efve§eÙeeveW lej}W DemeW meceLe& meebiele Deensle. }bkesâ}e peeleebvee veUeveW mecegõeJej
pees mesleg yeebOe}e, lÙeeÛÙee mebyebOeerÛÙee keâLes}e GösMetve ne ÛejCe Dee}e Deens.
veUeÛÙee neletve oie[ heeCÙeele lejleer} Demee lÙee}e Jej neslee cnCetve mesleg
yeebOeCÙeeÛeW keâece veUekeâ[s Dee}W. DeeheuÙee Ùee keâle=&lJeeÛee veUe}e DeefYeceeve Jeeštb
}eie}e DeeefCe lÙeecegUW mesleg yeebOeCÙeemee"eR oie[ efmLejeJesvee. lesJneb cee®lejeÙeebveeR
ØelÙeskeâ oie[eJej jece jece DeMeeR De#ejW ef}efn}er DeeefCe lÙeecegUW oie[ JÙeJeefmLeleheCeW
lejbietve mesleg JÙeJeefmLeleheCeW hetCe& Pee}e. nW MesJešeR jeceveeceeÛeWÛe meeceLÙe& "j}W. Skeâe
mebmke=âle megYeeef<elekeâejeveW ner iees° mhe°Ûe kesâ}er Deens. lees cnCelees-
Ùes ceppeefvle efveceppeÙeefvle Ûe hejeved les Øemleje ogmlejs ~
JeeOeew Jeerj lejefvle JeevejYeševed mevleejÙevlesÓefheÛe ~~
vewles «eeJeiegCee ve JeeefjefOeiegCee vees JeevejeCeeb iegCee: ~
ßeerceöeMejLes: Øeleeheceefncee meesÙeb mecegpe=cYeles ~~
248 ceveesyeesOe
``mJele: yeg[Ceejs DeeefCe peJeU kesâ}s lej ogmeNÙee}eefn yeg[efJeCeejs Demes pe[
oie[, le¤ve peeCÙeeme DelÙeble keâef"Ce Deme}suÙee mecegõeble, mJele: lej}s DeeefCe
lÙeebveeR JeevejJeerjebveeefn lee¤ve ves}W. nW peW Ie[}W lÙee}e oie[eÛes iegCe keâejCe
veeneRle, keâesCee Jeevejeble les meeceLÙe& veJnleW. efkebâJee leer Meefkeäle mecegõeÛeerefn veJns.
YeieJeeved oeMejefLe jeceeÛÙee meeceLÙee&Ûee lees ceefncee Deens. nerÛe iees° meceLe& ``njerveece
vescemle hee<eeCe leejer'' Ùee DeesUeRle meebiele Deensle. oie[megæeb lejleele, Gæ¤ve
peeleele, Demee YeeJe Ùee ÛejCeeble Deens. oie[Ûe lesJe{s lejleele. le¤ve peeÙe}e
Deecner keâeÙe oie[ DeeneW? Demee leke&âšleerLeea DeLe& kegâCeer keâe{tb veÙes. cnCetve meceLe&
ogmeNÙee DeesUeRle }iesÛe ``yent leeefj}s ceeveJeosnOeejer'' DemeW meebieleele. ceeveJeer osn
OeejCe keâjCeejsefn DemebKÙe peerJe veecemcejCeeÛÙee yeUeJej Gæ¤ve ies}s.
vegmeleW ceeveJe DemeW ve cnCeleeb ceeveJe osnOeejer Demee MeyoØeÙeesie keâjCÙeeble keâebneR
efJeMes<e nsleg DemeCÙeeÛeerefn MekeäÙelee Deens. YeejleerÙe leòJe%eeveeÛee Skeâ efJeMes<e lÙeebletve
Øeieš neslees DemeW ce}e JeešleW. Deehe}W leòJe%eeve ØelÙeskeâ YetlepeeleeÛÙee ef"keâeCeeR
Jemletcee$eeÛÙeeef"keâeCeeR, ÛewlevÙe Ye¤ve jeefn}W Deens DemeW meebieleW. DeÉwle leòJe%eeveeÛee
lej lees ieeYeeÛe Deens. lesJneb ce=efòekeâe, hee<eeCe, Je=#eJeu}er, ke=âefcekeâerškeâ, heMeghe#eer
nsefn osnÛe Deensle, DeeefCe efJeefMe° efJeefMe° ØemebieeveW, keâejCeeveW ÛewlevÙe lÙeebvee OeejCe
keâjleW DemeW Deehe}e Oece& meebielees. cnCetve YeeJeeJesMeeble Deme}suÙee meodYekeäleebveeR, Flej
keâes"Wlejer JewYeJeMee}er jepeIejeCÙeeble heCe Yeefkeälenerve Demee ceeCemeeÛee osn efceUCÙeeÛÙee
SsJepeer, Deecneb}e vebovebove YeieJeeved ieeshee}ke=â<CeeÛÙee efJenejYetceerJejer}, lÙeeÛÙee
ÛejCele}eRÛes Oetef}keâCe nesCÙeeÛes YeeiÙe }eYe}W lejer leW DeefOekeâ ßesÙemkeâj Deens DemeW
cnš}W Deens. DeMee DeLee&ÛeW Godieej ØesceeÛeer Glkeâšlee JÙekeäle keâjCeejs Deme}s lejer
ceeleerÛes keâCe Jee oie[ieesšs ns osn Deensle DeeefCe keâejCehejlJeW peerJe leW OeejCe keâjlees
ner OeejCeeÛe lÙeeletve mhe° nesles. lesJneb oie[eÛÙee ¤heeble Deme}s}s pe[peerJeefn
Gæjleele, lej ÛeslevesÛeer hetCe& DeefYeJÙeefkeäle Deme}s}s, ceveg<ÙeMejerj OeejCe keâjCeejs
peerJe, veecemcejCeeveW efveef§eleheCeWÛe Gæjleer} DemeW meceLeeËvee megÛeJeeJeÙeeÛeW Demes}.
ceeveJe osnOeejer DemeW cnCeCÙeeble pÙeebÛeW Mejerj kesâJeU ceeCemeeÛeW Deens heCe
JeeieCeW cee$e ceeCemee}e MeesYeCÙeemeejKeW veeneR, Demesefn pes keâesCeer heelekeâer, heeflele
Deensle lÙeebÛeeefn Gæej veecemcejCeeveW nesTb Mekeâlees DemeWefn cnCeeJeÙeeÛeW Demes}.
cenef<e& JeeuceerkeâeRÛÙee meboYeeËle ¤{ Deme}s}er Skeâ keâLee Ùee°erveW efJeÛeejeble IesCÙeemeejKeer
Deens.
Jeeuceerefkeâ ns hetJeea efnbmekeâ, Ieelekeâer Demes efve<eeo nesles. DeeuÙeeiesuÙee Jeešme¤}e
}gštve les lÙeeÛee Ieele keâjerle Demele. Skeâ ceeCetme ceej}e keâeR lÙeeÛÙee veebJeeveW Skeâ
efJeJejCe 249
Ke[e jebpeCeeble šeketâve Deehe}e heje›eâce ceespeeJeÙeeÛee DeMeer lÙeebÛeer heæefle nesleer.
DeMee Ke[ŸeebveeR meele jebpeCe Yej}s nesles cnCes! owJeÙeesieeveW Skeâoeb Ùee JeeuÙeeÛeer
veejoebMeeR ieeb" he[}er. veejoeJej lÙeeveW Deehe}W MeŒe Gieej}W.
veejoebveeR efJeÛeej}W, DeMeer efve<heehe ceeCemeeÛeer nlÙee letb keâeb keâjerle Deensme?
JeeuÙee cnCee}e-yeeÙekeâeheesjebÛÙee YejCe-hees<eCeemee"eR.
heCe legPÙee heelekeâeble les DebMeYeeieer nesCeej Deensle keâeb?
keâeb veeneR? efceUe}suÙee mebheòeerÛee pej les GheYeesie Iesleele lej leer mebheefòe
pÙeecegUW efceUe}er lÙeebleefn lÙeebveeR Jeebšskeâjer Pee}sÛe heeefnpes.
nW legPeW cele. lÙeebvee keâOeeR ØelÙe#e efJeÛeej}W Deensme keâeÙe? veejo nbmetve
cnCee}s-pee, hene, efJeÛee¤ve Ùes. ceer ÙesLeWÛe Leebyelees. ceePÙee osJeeÛeer MeheLe IesTve
meebieleeW ceer heUtve peeCeej veeneR.
keâo&vekeâeUemeejKÙee JeeuÙeeÛÙee Gieej}suÙee MeŒeeheg{W FlekeäÙee efveYe&Ùe ØemeVelesveW
GYee jenCeeje DeeefCe menpeheCeW ØeMve keâjCeeje, DeodYegle ceeCetme JeeuÙeeveW ØeLeceÛe
heeefn}e. lees ØeYeeefJele Pee}e. ne ØeMve efJeÛeej keâjCÙeemeejKee Deens DemeW lÙee}e
Jeeš}W. veejoebvee LeebyeeJeÙeeme meebietve lees DeeheuÙee ie{erJej Dee}e. lÙeeveW yeeÙekeâe-
ceg}ebvee efJeÛeej}W. Gòej menpeheCeW vekeâejeLeea Dee}W. heelekeWâ ØelÙe#e keâ¤veefn heelekeâebÛee
heefjCeece YeesieCÙeeÛeer efmeælee ceeCemeeÛeer vemeles, DeMee heefjefmLeleeRle pÙee heelekeâebMeeR
mebyebOe otjevJeÙeeveW Deens lÙeebÛes heefjCeece YeesieCÙeeÛeW keâesCe ceevÙe keâjCeej? heCe
JeeuÙeeÛÙee YeeJeveebvee cee$e Oekeäkeâe yeme}e. lÙeeÛÙee ùoÙee}e lees DeeIeele menve Pee}e
veeneR. lees efJe<eCCe Pee}e. Kee}eR ceeve Iee}tve hejle}e. ke=âlekeâcee&ÛÙee he§eeòeeheeveW
lÙeeÛeW Deble:keâjCe Ye¤ve ies}W. lÙeeveW ÙesTve veejoebÛes heeÙe Oej}s DeeefCe ieefnbJej}suÙee
kebâ"eveW DeeheuÙee GæejeÛee ceeie& lÙeebvee efJeÛeej}e. veejoebveeR lÙee}e Oeerj efo}e
DeeefCe jeceveeceeÛee pehe keâjCÙeeme meebefiele}W. JeeuÙee efve‰sveW DeeefCe efve«eneveW pehe
keâ¤b }eie}e. lÙeeÛeW leW lehe FlekeWâ efoJÙe nesleW keâeR lÙeeÛÙee neleebleer} }ekeâ[eÛÙee
JeeU}suÙee ob[e}e keâeWJeUeR hee}Jeer Hegâš}er. JeeuÙeeÛeW Deecet}e«e heefjJele&ve Pee}s
DeeefCe leesÛe heg{W DeeÅekeâefJe cenef<e& Jeeuceerefkeâ Ùee veeJeeveW Øeefmeæerme Dee}e.
ner keâLee efJeÕemeveerÙe ceeveCÙeemeejKee keâesCeleeefn hegjeJee Jeeuceerefkeâ jeceeÙeCeeble
veeneR. lesLeW lÙeebvee ØeÛeslemed ØepeeheleerÛes heg$e cnCetve Gu}sefKe}s}s Deens. heCe keâebneR
hegjeCeebletve ner keâLee JeeuceerkeâerÛÙee mebyebOeele Dee}er Deens, DeeefCe DeeheuÙee hejbhejsceOÙeW
Deveskeâ mebleebveeR peJeUpeJeU ÙeeÛe heæleerveW veececenelcÙeemee"eR efleÛee GheÙeesie kesâ}e
Deens. lesJneb ner keâLee cenef<e& JeeuceerkeâeRÛÙee hetJeeaÛÙee pevceebleer} SkeâeÅee IešvesMeeR
mebyeæ DemeeJeer. ceeveJeeÛee osn OeejCe keâjCeejeR JeeuÙeemeejKeeR og°, efnbmekeâ, ›etâj
250 ceveesyeesOe
DeMeeR heelekeâeR ceeCemeWefn veeceØeYeeJeeveW Gæ¤ve peeleele, lÙeeÛeW keâuÙeeCe nesleW,
lÙeebÛee YeefJe<ÙekeâeU GpJe} neslees, lej ceie meJe&meeOeejCe Ye}eR ceeCemeW, peeR DeMeeR
Jee FlekeâeR JeeF&š veeneRle, Demetb Mekeâle veeneRle, leeR veecemcejCeeÛÙee yeUeveW lejleer}
Ùeeble keâebbneRÛe veJe} veeneR.
meblecenelcÙeebveeR Demes DevegYeJe Deveskeâ Øekeâejebveer meebeif ele}s Deensle DeeefCe veececenelcÙe
hejeshejerves ieeefÙe}W Deens. lejermegæe veeceeefJe<eÙeeR pej keâesCeeÛÙee ceveeble mebMeÙe jenle
Demes} DeeefCe veece IÙeeJeW, veecemcejCe keâjeJeW, DemeW Jeešle vemes} lej Ùee ogozJee}e
keâeÙe cnCeeJeW? meceLe& Deieoer mebleehetve DeMee mebMeÙeer ceeCemee}e ``heehe¤heer'' cnCele
Deensle. Flej ØekeâejW heelekeWâ keâjCeeje ne Keje heeheer veJns. keâejCe veecemcejCeemeejKee
lÙeeÛÙee GæejeÛee ceeie& lÙee}e ceeskeâUe Deens. heCe neletve heelekeWâ lej Ie[}eR
Deensle, hegvneb hegvneb Ie[leensle, heefjCeece }iesÛe HeâUe}e ve DeeuÙeecegUW ``DeeceÛeW
keâeÙe efyeIe[}W, heg{W lejer keâeÙe efyeIe[Ceej Deens?'' ne Denbkeâej yeUeJelees Deens,
lÙeecegUWs ogJe&le&vee}e Gvceòe DeMee mJewjlesÛeW ¤he Ùesle Deens DeeefCe veeceeJej efJeÕeeme
vemeuÙeeveW GæejeÛee ceeie& cee$e Gj}s}e veeneR. Deeleeb Ùee JÙekeäleer}e ``heehe¤heer''
cetefle&ceble heehe DemeW cnCeCeWÛe ÙeesiÙe Deens.
DeeceÛee osJeeJej efJeÕeeme veeneR heCe Deecner vÙeeÙeveerleerveW Jeeielees, meoeÛejCeeveW
jenlees DemeW keâebneR }eskeâ cnCeleele. DeieoeR ceÙee&efole DeLee&veW leW KejWefn DemeleW. heCe
SketâCe ceeveJeer peerJeveeÛee efJeÛeej keâjleeb veeefmlekeâeÛeW meoeÛejCe nW JejJejÛeW DemeleW.
keâejCe ÛeebieuÙee JeeF&šeÛee Keje efveCe&Ùe efJe%eeveeveW Iesleeb Ùesle veeneR, ßes‰b-keâefve‰lesÛeer
Kejer hejer#ee kesâJeU yegefæJeeoeJej lekeâe&veW keâjleeb Ùesle veeneR, keâesCelÙeeefn meoeÛejCee}e
keâeÙe, veerleer}e keâeÙe, Jee vÙeeÙee}e keâeÙe, ßeæsÛes, efJeÕeemeeÛesÛe DeefOe‰eve DemeeJes
}eieles. veeefmlekeâ ner ßeæeÛe veekeâejlees. Deeleeb heeÙeeJeebÛetve lÙeeÛeW meoeÛejCeeÛeW Iej
GYeW keâmeW jneJeÙeeÛeW? heentb veÙes leW [esUs heneleÛe veeneRle, yees}tb veÙes leW JeeCeer
yees}leÛe veeneR, keâ¤b veÙes leW ceveebleÛe Ùesle veeneR, DeMeer peerJeveeÛeer heefJe$elece
DeJemLee Øeehle nesCeW nW meeOeejCe keâece veeneR. lÙeemee"eR Deveskeâ pevceebÛÙee hegCÙeeF&Ûeer
DeeJeMÙekeâlee Deens. meeceevÙe ceeCemeeveW ne Denbkeâej efcejJebt veÙes. lÙee}e ceveyegæerJej
efveÙeb$eCe "sJetveÛe JeeieeJeW }eieleW. DeeefCe lejer ceesnJeMe FbefõÙeW lÙee}e kesâJneb DeeefCe
keâmee meoeÛeejeheemetve otj vesleer} leW meebielee Ùesle veeneR. DeMee efmLeleeRle pÙeebletve
ceveyegefæÛee efve§eÙe Â{eJelees, OÙesÙeeJejÛeW }#e {Ule veeneR, ØeÙelveeÛeW yeU Jee{leW,
Glmeene}e OewÙe& }eYeleW, lees osJeeJejer} efJeÕeeme, Yeüecekeâ yegefæJeeoeveW Pegieej}e lej
heLeYeü° nesCÙeeJeeÛetve, heelekeâebÛÙee ojeRle keâesmeUCÙeeJeebÛetve, DevÙe ieleerÛe GjCeej
veener.
efJeJejCe 251
Ùeemee"eR meceLe& cnCeleele-veeceeefJe<eÙeeR mebMeÙe yeeUietb vekeâe; lemeW kesâ}Wle lej
heehe¤he Jne}.
peieeR OevÙe JeejeCemeer hegCÙejemeer ~
leÙesceeefpe peeleeb ieleer hetJe&peebmeer ~~
cegKeW jeceveeceeJeUer efvelÙe keâeUeR ~
efpeJee nerle meebies meoe ÛebõceewUer ~~99~~
keâeMeer, JeejeCemeer, nW YeeefiejLeerÛÙee leerjeJejÛeW meJe& efnbogmLeeveeble DelÙeble Øeefmeæ
Deme}s}W hegCÙe#es$e. Skeâ pÙeesefleef}Ëie pesLeW Deens leW heefJe$e mLeeve. YeejleerÙe efJeÉòesÛeW
ceensjIej. pÙee ef"keâeCeeR peeTve osn "sJe}e Demeleeb ceeCemee}e cees#e efceUlees, DeMeer
YeejleerÙeebÛeer Â{ ßeæe Ùeeefn keâeUeble efšketâve Deens, lesLeW iebieeefkeâveeNÙeeJej }neve
}neve heCe&keg⚟ee Deensle. lesLeW jenCeeje}e Lees[smeW DeVe efceUCÙeeÛeer meesÙe Deens.
lÙee Peeshe[Ÿeeble jentve osnheeleeÛeer Jeeš heenCeejeR ßeæeJeble ceeCemeW Deensle. hebef[le
jepesÕejMeeŒeer õefJe[ebÛÙee meceeieceW peeTve, PeeWhe[eRle jenCeeNÙee DeMee Skeâe Je=æe}e
ceer heeefn}W Deens. lÙee meodie=nmLeebÛeW JeÙe SWMeerÛÙee Deemeheeme DemeeJes. neleheeÙe
ogye&}, Mejerj ke=âMe, cegõe megkeâ}s}er heCe mJej KeCeKeCeerle Je [esUs lespemJeer. ie=nmLe
Skeâ IeeWie[er šeketâve KeešsJej he[}s nesles. De#ejMe: Ûeej Ieeme DeVe DeeefCe iebieepe}
ÙeeefMeJeeÙe keâebneR Iesle veJnles. lÙeebvee IejeR keâjCeejeR, efJeÛeejCeejeR meieUeR, veelesJeeF&keâ
ceb[UeR nesleeR. meebheefòekeâ efmLeleerefn Ûeebie}er. ØeehebefÛekeâ keâle&JÙeW heej he[leebÛe les Je=æ
ÙesLeW ÙesTve jeefn}s nesles, ce=lÙetÛeer Jeeš henele. Deew<eOe-heeCeer Iesle vemele. Megßet<esmee"eR
keâesCee}e peJeU jent osle vemele. ceer Heâej DeeojeveW lÙeebvee vecemkeâej kesâ}e. lÙeebÛÙee
meeefòJekeâ lÙeeieeveW, De}esš OewÙee&veW DeeefCe DemeeOeejCe efve‰sveW ceer YeejeJeuÙeemeejKee
Pee}eW neslees. hejbhejeiele ßeæe keâMeer efšketâve Deens lÙee meboYeeËle ceer nW meebielees Deens.
keâeMeerJeemeeÛeW nW peW HeâU Deens leWefn Jemlegle: keâeMeerJeemeeÛeW veener. keâeceonve
YeieJeeve, Ûebõceew}er Mebkeâj meJe&oeÛe DelÙeble efnlekeâj Demee jeceveeceeÛee GÛÛeej,
DeMee cejlÙee peerJeeÛÙee keâeveeble keâjleele DeeefCe Deblekeâe}eR ßeJeCeeR he[}suÙee Ùee
jeceveeceeÛÙee yeUeveW peerJe Gæ¤ve peelees. cnCepes keâeMeerceOÙeW cees#e efceUlees nW megæe
veececenelcÙeÛe Deens. pees meowJe veecemcejCeeble jce}s}e Deens lÙee}e ceie osn
"sJeCÙeemee"eR keâeMeeRleÛe ies}s heeefnpes DemeW veeneR. DeeojeveW kesâ}suÙee veecemcejCeeveW
hejcesÕejÛe lÙee YekeäleeÛee $e+Ceer neslees. `les $e+CeJewheCe osKeesefve DebieeR ~ ceer
Deehegef}ÙeeefÛe GòeerCe&lJee }eieeR ~ YekeäleeefÛeÙee leveglÙeeieeR ~ heefjÛeÙee& keâjeR ~~
cnCeesefve osnebleerÛeW meekeâ[s ~ ceeefPeÙee keâeneRefÛe ve he[s ~ ceer Deeheg}erÙeeleW
252 ceveesyeesOe
Deeheg}erkeâ[W ~ megKeWefÛe DeeCeer ~~'' (%ee. 8~131, 34) Demee osJeeveW efo}suÙee
DeeÕeemeveeÛee Gu}sKe %eevesÕej cenejepe keâjleele. Ùeemee"eR pemeW nesF&} lemeW, efpelekesâ
nesF&} eflelekeWâ, meeOes} lÙee heæleerveW veecemcejCe keâjerle DemeeJes. leWÛe meesÙeerÛeW Deens,
ßesÙemkeâjefn Deens.
ÙeLeemeebie js keâce& leW ner Ie[svee ~
Ie[s Oece& leeW hegCÙe ieeb"er he[svee ~~
oÙee heenleeb meJe& YetleeR Demesvee ~
HegâkeâeÛeW cegKeeR veece leW ner Jemesvee ~~100~~
veece leWÛe lesJe{W keâMeemee"eR IÙeeJeÙeeme heeefnpes? mejU heenleebvee lÙeebÛÙeeefnhes#eeb
DeefOekeâ cenòJeeÛÙee DemeCeeNÙee iees°er DeecneR keâjlees, DemeW ceeCemee}e JeešleW,
JÙeJenejeble lemeW efomelesenf . ceeCemes Ùe%eÙeeie, hetpeehee", leerLe&Ùee$ee, nescenJeve, ›eleJewkeâuÙeW,
DeMee Deveskeâ iees°er keâjerle Demeleele. veeefmlekeâ cnCeefJeCeejeÛÙee Iejebleefn nW nesleW.
lÙeemee"eR, keâOeeR Jeef[}ebÛeer, keâOeeR helveerÛeer, keâOeeR Flej Deehles°ebÛeer, {e} Jeehej}er
peeleW. DeVemeblehe&CeW nesleele, oef#eCee efo}er peeles, nW meJe& nesleW heCe leW ÙeLeemeebie nesleW
keâeÙe? DemeW meceLe& efJeÛeejleele leW Heâej cenòJeeÛeW Deens. KejesKejerÛÙee Meejerefjkeâ,
DeeefLe&keâ oewye&uÙeeveW Jee heefjefmLeleerÛÙee Øeefleketâ}lesveW peW GCeW he[s} leW mees[tve efo}W
lejer DeeUme, Ghes#ee, legÛÚlee, JebÛevee, Deßeæe, efJehejerle OeejCee, ÙeecegUW peW
ÛegkeâleW lÙeeÛeW ØeceeCe efkeâleer DemeleW? ne efJeÛeej ceeCemeeveW keâOeeR kesâ}e Deens keâeÙe?
hegCÙeenJeeÛeveeÛÙee megheeNÙee, nesceeÛeW lethe DeeefCe JeeCeemee"eR efo}e peeCeeje KeCe
ÙeebÛeW mJe¤he keâmeW DemeleW leW keâOeer }#eeble Iesle}W peeleW keâeb? megheeNÙee FlÙeeefo Jemlet
keâMeemee"eR heeefnpes Deensle leW JeeCeerÛe efJeÛeejlees. mevceeveveerÙe heengCÙee}e osCÙeemee"eR
Jee veJeerve peebJeÙeeÛÙee GheÙeesieemee"eR DeeCe}suÙee JemletÛeer peer Øele Demeles, leerÛe
Oeeefce&keâ keâejCeemee"eR DeeCe}suÙee JemletbÛeerefn Deme}er heeefnpes, DemeW keâOeeR JeešleW
keâeb? }ie>emeejKÙee cenòJeeÛÙee mebmkeâejeÛes JesUeR peeR Oece&ke=âlÙeW keâjeJeÙeeÛeeR leeR
veJejosJeeÛÙee Dee«enecegUW keâMeerlejer Gjkeâ}eR peeleele. DeeefCe mJeeiele meceejbYeeÛesJesUeR
leesÛe veJeje ceg}iee, cees"Ÿee DeeveboeveW hee§eelÙe hees<eeKeeveW iegocej}s}e peerJe meebYeeUerle,
Ûeej Ûeej leeme leeškeâUle yemelees. mebheVe Iej, Ûeebie}W megmeppe DemeleW. keâheyeMeebÛes
Deveskeâ ØekeâejÛes mebÛe DeeefCe veevee ØekeâejÛeeR keâebÛehee$eW ÙeebveeR keâheešW Yej}s}eR Demeleele,
heCe mebOÙesmee"eR Jee osJehetpesmee"eR meeOeW heUerhebÛehee$eer DeeefCe leecnve keâebneR efceUle
veeneR. ceb[he, Jeepeb$eer, heengCÙeebÛeW Deeiele-mJeeiele, efJepesÛee }Ke}Keeš, Hegâ}ebÛes
meepeMe=bieej Ùeeble efkeâleerefn hewmee ies}e lejer lees megKemeblees<eebveeR JeWÛeCeejeR ceeCemeW
efJeJejCe 253
efoJemeYej jeyeCeeNÙee Yešpeer}e 5-10 ®heÙes DeefOekeâ ÅeeJes }eie}s lej kegâjkegâjleele.
DeeheCe pÙee}e DeVeoeve mecepelees lÙee pesJeCeeJeUeRle heVeeme heeveW Ieele}eR Deme}eR
lej lÙeebleer} hebÛesÛeeUerme veele}ieebÛeeR Je ne pÙeebÛÙeekeâ[W hetJeeA Deveskeâ JesUeb pesJe}e
Deens, pÙeebvee hejleHesâ[ermee"eR Skeâoeb lejer pesJeeÙe}e yees}eefJe}W heeefnpes DeMeebÛeeR
Demeleele. SKeeoe oerve oefjõer Deieeblegkeâ lÙeeJesUeR Dee}e lej ÙepeceeveeÛeW efheòe
Jee{leW. Deeleeb Ùee meJe& iees°eRvee Oece&ke=âlÙeW cnCeeJeÙeeÛeeR keâeb DeeheuÙee efJehejerle
OeejCesØeceeCeW }ewefkeâkeâ DeeefCe Øeefle‰e mebYeeUCÙeeÛeW leb$e cnCeeJeÙeeÛeW? DeeheCe
}ewefkeâkeâemee"eR, Øeefle‰smee"eR Goej Demelees. Oece&ke=âlÙeW ke=âheCeheCeeveW mebkeâesÛe}s}eR
jenleele. megKeefJe}emeemee"eR hewmes KeÛe& keâjleebvee DeeheuÙee nelee}e ne[ jenle
veeneR, hejbleg osJeeheg{W, heesLeeRheg{s, ®heÙee lej jenes heebÛeone hewmes "sJe}s lejer DeeheCe
keâebneR efJeMes<e kesâ}W DemeW DeeheCeeme JeešleW. ceveg<Ùe peeW peeW ßeerceble leeW leeW lÙeeÛee ne
ke=âheCeheCee peemleÛe JÙekeäle neslees. efNnÙee osÙeb, efYeÙee osÙeb nW }eskeâ }#eeble "sJeleele.
heCe efßeÙee osÙeb, mebefJeoe osÙeb nW cee$e }#eeble "sJeerle veeneRle. meieUe DeeUme,
meieUer JebÛevee, meieUer YeeieJeeYeeieJeer, Oece&ke=âlÙeebÛÙee JeešŸee}e Ùesles. kesâ}eR peeCeejeR
ke=âMeogye&} Oece&ke=âlÙeWefn }ewefkeâkeâemee"eR jeyeefJe}eR peeleele. Deeoj, Øesce, ßeæe, ÙeebÛeW
yeU lÙeeceeieW vemeleW.
Ùee Oece&ke=âlÙeemee"eR JeWÛe}e peeCeeje hewmeeefn mejU JÙeJemeeÙeebletve efceUe}s}e
vemelees. lÙee mebheòeerÛeer efveefce&efle DeeefCe Jee{ lemkeâjer, keâeUe JÙeeheej, Yeü°eÛeej,
DehenjCe, Mees<eCe Ùeebletve Pee}s}er Demeles DeeefCe DemeeÛe hewmee osJeOecee&ÛÙee keâeceeR
DeefOekeâ ØeceeCeeble }eJe}e peelees. Gòece JÙeJenejeveW kegâCeer Oeve pees[erle veeneR. DeeefCe
lemeW pees[}s}W Oeve Goej efJeÛeejeveW, Oeeefce&keâ ke=âlÙeemee"eR, kegâCeer JeWÛeerleefn veeneR.
Deeleeb Ùee OeveeveW kesâ}s}er Oece&ke=âlÙeW hegCÙemebÛeÙeeÛÙee °erveW }eYeoeÙekeâ keâMeeR "jCeej?
Deveskeâ efÚõs Deme}suÙee Yeeb[Ÿeeble Yej}s}W heeCeer pemeW mee"JeCeerÛÙee GheÙeesiee}e Ùesle
veeneR lemeWÛe Ùee Oece&ke=âlÙeebÛeW nesleW.
keâebneR ceeCemeW mJele:}e oÙeeUt mecepeleele, keâOeeR keâOeeR lemeW efomeleWefn. heCe ner
oÙee meJe&YetleeR Demeles keâeb? ``oÙee keâjCeW pes heg$eemeer ~ leWefÛe oemee DeeefCe
oemeer ~~'' DemeW mJe¤he keâesCeeÛÙee oÙes}e Øeehle nesleW keâeb? jbpeuÙee ieebpe}suÙee}e
keâesCeer heesšebletve Deehe}W cnCele veeneRle. lÙeeÛÙeeefJe<eÙeeR eflejmkeâejeÛeer, efveoeve legÛÚlesÛeer,
lejer YeeJevee Deble:keâjCeeble Demeles. leer JÙekeäle Demeles, meesÙeerÛeer vemes} lesJneb DeJÙekeäle
jenles, heCe oerveeefJe<eÙeeR JeešCeeje keâveJeUe Keje vemelees. lÙeeble osKeeJÙeeÛee Yeeieefn
Demetb Mekeâlees. meJe& YetlepeeleebefJe<eÙeeR lej lees vemeleesÛe vemelees. oeKeefJeuÙee peeCeeNÙee
keâveJeàÙee}e, kesâuÙee peeCeeNÙee oÙes}eefn ``ceer-ceePeW'’Ûeer ceÙee&oe he[}s}er Demeles.
254 ceveesyeesOe
ØelÙeskeâJesUeR jbefleosJeemeejKeW Jee jIegjepeemeejKeW meJe&mJe mecehe&Ce keâjeJeW }eieleW DemeW
veeneR. Deehe}W peerJeveÛe De[ÛeCeeRle ÙesF&} FlekeWâ oeve ÅeeJeW DemeW MeeŒekeâejefn cnCele
veeneRle. `ve leod oeveb ØeMebmeefvle Ùesve Je=efòeefJe&heÅeles ~ oeOeb Ùe%e<le keâce& }eskesâ
Je=efòecelees Ùele: ~~’ DemeW JeÛeve YeeieJeleeble Deens. heCe peW efo}W peeleW leW ßeercebleeR}e
meepesmeW DemeeJeW }eieleWÛe. leWefn Ie[le veeneR. lÙeecegUW oÙeeUt mJeYeeJeeÛee cnCetve pees
heejceeefLe&keâ }eYe ceeCemee}e efceUeJeÙeeÛee, leesefn efceUle veeneR. meceLe& cnCeleele-
Oeeefce&keâlesÛÙee veebJeeKee}eR Ùee pÙee Deveskeâ iees°er legcner keâjleeb lÙee KeNÙee DeLee&veW
legceÛÙee GheÙeesieer he[CeeNÙee vemeleele. lÙeebÛeer Øele Ûeebie}er vemeles. Deew<eOeeÛee pees
iegCe Ùeslees lees Deew<eOeer õJÙeebÛÙee vescekesâheCeeÛee DeeefCe Glke=â°lesÛee. yeeš}erJejÛeW
veebJe, Deekeâ<e&keâ Jes°Ce, yeeš}erÛee Deekeâej Jee KeNÙee Deew<eOeemeejKeW efomeCeejW
Deebleer} heoeLee&ÛeW jbie¤he Ùeebvee keâebneR iegCe vemelees. lesJne ceeCemeeveW DeMee Ùee
ÙeLeemeebie ve Ie[CeeNÙee Oece&ke=âlÙeebÛee Jee cegUeRÛe JÙeehekeâ veme}suÙee oÙeeyegæerÛee
YejbJemee OejCÙeeble DeLe& veeneR. veecemcejCeeÛeeÛe efJeÕeeme lÙeebveer Oej}e heeefnpes. heCe
leW meeOeW-meesheW-HegâkeâeÛes cnCetve lÙee}e IÙeeJesmeW Jeešle veeneR. Skeâe keâejKeeveoejeveW
meebefiele}W, ‘SkeâeÅee JemletÛeW cetuÙe mJemle "sJe}W lej efieNneFkeâe}e leer Jemlet ÛeebieuÙee
ØeleerÛeer Deens Demes Jeešle veeneR. cetuÙe Yejhetj "sJe}W DeeefCe leer hejosMeer yeveeJešerÛeer
Deens DemeW meebefiele}W keâeR ceie efieNneF&keâ lÙee JemletJej legštve he[leW.’ Flej Deveskeâ
›eleJewkeâuÙeeØeceeCeW veecemcejCeeÛee Kehe veeneR, lÙeeÛeW keâejCe DemeWÛe Deens. ne ieyeeUsheCee
ceeCemeeveW mees[}e heeefnpes. Ûeebie}er Jemlet keâOeeR keâOeeR ceneie Demetb Mekeâles heCe peW peW
ceneie leW leW Ûeebie}W mecepeCeW Yeüefce°heCeeÛeWÛe Deens. ceeCemeeveW ne KegUsheCee keâ¤b
veÙes. veece meeOeW, meeshes Deme}s lejer lÙeeJejÛe efJeÕeeme "sJeeJee.
peÙee veeJe[s veece lÙee Ùesce peeÛeer ~
efJekeâuheW G"s leke&â lÙee veke&â Ûeer Ûeer ~~
cnCeesveer Deleer DeeojW veece IÙeeJeW ~
cegKeW yees}leeb oes<e peeleer mJeYeeJeW ~~101~~
veececenelcÙeeÛÙee ØekeâjCeeÛee Ghemebnej keâjleebvee meceLe& jeceoeme mJeeceer efve#etve
meebiele Deensle keâeR pÙee}e veecemcejCeeÛeer DeeJe[ veeneR, lÙee}e ÙeceeÛee peeÛe menve
keâjeJee }eielees. keâebneRlejer efJekeâuhe IesTve JÙeLe& mebMeÙe Oe¤ve, pes veeceeefJe<eÙeeR leke&âšW
jÛeerle yemeleele, lÙeebvee vekeâe&me peeJeW }eieleW. Úer! Úer! efkeâleer JeeF&š heefjefmLeefle ns
mebMeÙeelces neleeveW GieerÛeÛe Dees{Jetve Iesle Deensle.
meceLeeËÛeer pevekeâuÙeeCeeefJe<eÙeeRÛeer leUceU Ùee DeesUeRletve GlkeâšlesveW JÙekeäle
efJeJejCe 255
nesle Deens. peMeer leer ßeerlegkeâesyeejeÙeebÛÙee ``veece ve Jeos pÙeeÛeer JeeÛee~'' Ùee DeYebieebletve
Øekeâš nesles.
ceveg<ÙeeÛeW, Deveskeâ ØekeâejÛÙee efJekeâejebveer Yej}s}W peerJeve, pÙee meeOeveeÛÙee
ÙeesieeveW nUtnUt heCe efveef§eleheCeW megOeejle peeleW, pÙeeÛÙeemee"eR Oeve JeWÛeeJeW }eiele
veeneR, Mejerje}e keâebneR keâ° he[le veeneRle, Decegkeâ ØekeâejÛÙee DeemeveeJej yemetveÛe
IÙeeJes DemeW peeÛekeâ JeešCeejs keâesCeleWefn efveÙece pÙeemee"eR Dee«eneveW meebefiele}W veeneRle,
IesCeeNÙeeÛÙee ÙeesiÙelesÛee, hee$elesÛee, pÙeeÛÙeeMeeR efJeMes<e mebyebOe veeneR, Demes mejU,
meeOeW, meesheW veece Iesleebveeefn }eskeâ DeeUme keâjleele, veeceeefJe<eÙeeR Deßeæe oeKeefJeleele,
lesJne }eskeâkeâuÙeeCeemee"eRÛe DeJeleerCe& Pee}s}s meble og:KeeveW keâUJeUleele, JeelmeuÙeeves
mebleeheleele DeeefCe ceie DeeF&veW vee"eU heesje}e efMeJÙee Iee}eJÙee lemes yees}leele.
Ùece veeJeeÛeer kegâCeer osJelee veeneR DeeefCe veke&â veeJeeÛee kegâCeer }eskeâ veeneR. lesLes
peerJee}e ke=âlekeâcee&mee"eR cesuÙeeveblej peeJeW }eieleW Je Ùeelevee menve keâjeJÙee }eieleele
nW KejW veeneR, DemeW keâesCee}e yegefæJeeoeÛÙee yeUeJej cnCeeJeÙeeÛeW Demes} lej
cnCeeJeW. keâejCe ne efJe<eÙe MesJešeR DeieoeR Lees[e DevegceeveeÛee DeeefCe heg<keâUmee Meyo
ØeeceeCÙeeÛeeÛe Deens. keâce&efJeheekeâeÛee pees efmeæeble DeeheuÙee leòJe%eeveeveW efveef§eleheCeW
mJeerkeâej}e Deens, lÙeeÛeeÛe ne Deveg<ebefiekeâ Yeeie Deens. hegjeCeemeejKÙee Jee*dceÙeeceOÙeW
Ùee vejkeâkeâuhevesÛee heg<keâUÛe efJemleej Deens. heCe hegjeCeW ner jesÛeveeLe& Deensle.
lÙeecegUW lÙeeble Deveskeâ iees°er ØeÛeejemee"eR Jee heefjCeecekeâejkeâ JneJÙee cnCetve Keg}Jetve
Hegâ}Jetve meebefiele}suÙee Demeleele, DemeW yegefæJeeoer ceeveleele. hegjeCeebÛÙee ceeb[CeeRÛee
ne efJeMes<e Deens DemeW ceevÙe kesâ}W lejer hegjeCeW neR keâebneRlejer efvejeOeej DeMee DemelÙe
iees°erÛee hee"hegjeJee keâjleele DemeW cee$e cnCetb veÙes. DeeheuÙee leòJe%eeveebleer} MeeŒeerÙe
efmeæebleÛe hegjeCeebveeR meJe&meeceevÙe }eskeâebveebefn hešeJesle DeMeemee"eR Deekeâ<e&keâheCeW,
heefjCeecekeâejkeâ jerleerveW meebieCÙeeÛee ØeÙelve kesâ}s}e Deens. hegjeCeW jbieJetve meebieleele
heCe KeesšW meebiele veeneRle. lÙeebleer} meejefmeæeble ØeeceeefCekeâ Demelees, melÙeÛe Demelees.
hegjeCeebÛee efJe<eÙe yeepet}e "sJe}e lejer Gheefve<eoebmeejKÙee leòJe%eeveeÛee efJeÛeej
iebYeerjheCeW keâjCeeNÙee DeefleØeeÛeerve Jee*dceÙeeble DeeefCe lÙeeÛe ÙeesiÙelesÛÙee cenef<e& JÙeemeebveeR
rjÛe}suÙee yeÇÿemet$eeble heelekeâer peerJee}e cejCeesòej vejkeâJeeme YeesieeJee }eielees DemeW
JeCe&ve Dee}s}s Deens. ``mebÙeceves lJevegYetÙeslejs<eeb DeejesneJejesnew leodieefleoMe&veeled''
(3-1-13) Ùee Je Ùeeheg{er} leerve met$eeble ne vejkeâeÛee efJe<eÙe mhe°heCeW ceeb[}s}e
Deens. keâ"esheefve<eoebleefn Gvceòe Pee}s}s cetKe& }eskeâ hegve: hegvneb ÙeceeÛÙee leeJe[eRle
meebhe[leele, Demee efJeÛeej ceeb[}e ies}e Deens. (keâ"-2-6) YeieJeeved MebkeâjeÛeeÙeeËveeRefn
``Deelce%eeveefJenervee cet{e: les heÛÙevles vejkeâefveiet{e:'' Demes meebefiele}W Deens DeeefCe
256 ceveesyeesOe
G}š ``meke=âoefhe Ùesve cegjeefjmeceÛee& ef›eâÙeles lemÙe Ùecesve ve ÛeÛee&'' Demes DeeÕeemeve
efo}W Deens. %eevesÕejcenejepeebveeRefn Deveskeâ meboYeeËle vejkeâeÛee Gu}sKe kesâ}e Demetve
13 JÙee DeOÙeeÙeeble De%eeveeÛeW JeCe&ve keâjleebvee %eeveesyeejeÙe cnCeleele ``heefj heehe
cepe nesF&} ~ keâeb vejkeâÙeelevee ÙesF&} ~ nW keâebneRÛe heg{er} ~ osKes vee pees ~~ leÙeeÛeWefve
Deebie}ieW ~ De%eeve peieeR oešgieW ~ peW me%eeveeefn mebieW ~ PeeWyeeW mekesâ ~~ (13~779-
80) %eevesÕejcenejepeebveeR ÙesLeW De}erkeâ[ÛÙee yegefæJeeÅeebÛÙee efJeÛeejmejCeerÛeeÛe peCetb
Gu}sKe kesâ}e Deens.
leelheÙe& nW keâer vejkeâeÛeer keâuhevee ner legÛÚ ceevetve HeWâketâve osCÙeemeejKeer veeneR.
efle}e keâebneR iebYeerj DeLe& Deens DeeefCe Deehe}W efnle DemeeJeW DemeW JeešCeeNÙeebveeR lejer
peerJeveeÛÙee GheÙeesieeÛee cnCetve lÙeemebyebOeer efJeÛeej kesâ}e heeefnpes.
Gheefve<eoebleer} õ°s $e+ef<e, cenef<e& JÙeeme, ßeerMebkeâjeÛeeÙe&, ßeer%eeveesyeejeÙe ns
ceneheg®<e Øe%esÛes cenemeeiej DeeefCe heebe[f lÙeeÛes efncee}Ùe Deensle. lÙeebÛÙeemeceesj leLeekeâefLele
yegefæJeeoeveW Denbkeâej ve efcejefJeleeb efJeveceü YeeJe OeejCe keâjCeWÛe MeesYes}. efJe%eevee}e
ceevÙelee osCeeNÙeeveW veeefmlekeâJeeoer Deme}WÛe heeefnpes DemeW mecepeCÙeeÛeW keâejCe veeneR.
keâebneR megKemeeOeveW Ghe}yOe nesle DemeuÙeeveW peerJeveeble efJe%eeveeÛee GheÙeesie Deens.
Ùeemee"eR efJeJeeo DemeCÙeeÛeW keâejCeÛe veeneR. efJe%eevee}e ceÙee&oe Deens. leW mece=efæ
efvecee&Ce keâjer} heCe leer mece=efæ Meeefhele DemeCÙeeÛeer MekeäÙelee Deens, veJns mece=æ
je°^ebleer} ØelÙe#e DevegYeJe lemee Deens. efJe%eeveeveW efvecee&Ce kesâ}suÙee megKeer peerJeveebleer}
efjkeâecee JesU, ceeCemeeÛÙee ceveeble Deveskeâ ØekeâejÛÙee efJeke=âefle efvecee&Ce keâjlees ne
DevegYeJe, Deeleeb Deveskeâ Øeiele osMeeble, efJeÛeejJebleebÛÙee [eskesâogKeerÛee DeeefCe je°^eheg{er}
iebYeerj mecemÙesÛee efJe<eÙe Pee}e Deens. Ùee efJeke=âleerveW }neve yee}keWâefn heÚe[}eR peele
Deensle DeeefCe lÙeecegUW meeceeefpekeâ peerJeve nW meJe& ØekeâejÛeer mece=efæ Demetveefn mebIe<e&ceÙe,
YeÙe«emle DeeefCe DemJemLe Pee}W Deens.
vejkeâeefJe<eÙeeRÛÙee DeßeæsveW peCetb ceeveJemeceepeeJej ne met[ GieJe}e Deens. efleveW
Fn}eskeâeRÛÙee mece=æ peerJevee}eÛe DemJemLelee Je DeMeeblelesÛÙee ¤heeveW vejkeâJeemeeÛeer
keâUe DeeCe}er Deens. Ùeebletve megšeJeÙeeÛeW Demes} lej leòJe%eeveeveW oeKeefJe}suÙee,
Oece&MeeŒeeveW DeeKetve efo}suÙee, mebleebveeR GheoseMf e}suÙee DeeefCe Leesj heg®<eebveeR DeeÛeefj}suÙee
ceeiee&veWÛe peeJeÙeeme heeefnpes.
F&Õejefve‰e, efJeefnle keâle&JÙeeÛeW hee}ve, meoeÛejCe neÛe lees ceeie& nesÙe. veecemcejCe
ner Ùee ceeiee&JejÛÙee Jeešme¤Ûeer efMeoesjer Deens. efleÛee Deveeoj keâjCeW ÙeesiÙe veJns.
cnCetve meceLe& hegvneb Skeâoeb DelÙeble DeeojeveW veece IÙee DemeW meebiele Deensle. meceLe&
Heâej JÙeJenejJeeoer Deensle. les veece ØesceeveW IÙee DemeW HeâejmeW cnCele veeneRle. keâejCe
efJeJejCe 257
Øesce keâeÙe efkebâJee Yeefkeäle keâeÙe ns YeeJe GlheVe nesCeW keâesCeeÛÙee mJeeOeerve veeneR. leW
yeUeveW efvecee&Ce keâjleeb Ùesle veeneRle. hetJe&megke=âle, meblemebieefle DeeefCe F&Õejerke=âhee ÙeebÛeW
hee"yeU lÙeemee"eR DemeeJeW }eieleW. ØesceeÛeer pÙeesle cees"er DeodYegle Deens. leer mJeØeÙelveeveW
hesšefJeleeefn Ùesle veeneR DeeefCe efJePeefJeleeefn Ùesle veeneR. lÙeemee"eR Deieeflekeâ nesTve
DevevÙeYeeJeeveW ØeeLe&vee keâjCeW SJe{WÛe Heâej lej ceeCemeeÛÙee mJeeOeerve jenles. DeeojeÛeW
lemeW veeneR. lees yeeUielee Ùeslees, "sJeleeb Ùeslees, DeeefCe oeKeefJeleebefn Ùeslees. DeeheuÙee
OeceeËleer} efMe°eÛeejeble Ùeemee"eRÛe Deeoj oeKeefJeCÙeeÛeW keâebneR efveÙece meebefiele}s ies}s
Deensle. mJeÛÚlee, Megælee, melkeâej, efJeveÙe, veceülee Ùeeheæleerves lees oeKeefJeleeb
Ùeslees, DeeefCe Jee{efJeleebefn Ùeslees. veecemcejCeeefJe<eÙeeR nerÛe YeeJevee "sJeeJeer. ceveebletve
Øesce GlheVe nesCeW meesheW veeneR DeeefCe lÙeeÛee Heâejmee Dee«enefn Oe¤b veÙes, cegKeeveW
ÙeLeeJemej, ÙeLeeMeefkeäle ØeeceeefCekeâheCeW osJeeÛeW veebJe Iesle peeJes. Ùee DeYÙeemeeÛee
heefjCeece peerJeveeJej efveef§eleheCeW neslees. keâeÙe&#ecelee Jee{leW. efJeJeskeâ peeie=le neslees,
Deemeefkeäle GCeeJeleW, keâece›eâesOe FlÙeeefo efJekeâejebÛeW yeU legšles. efvejeMee, DemJemLelee,
efJeHeâ}lee otj jent }eieleele. peerJeve meceeOeeveer, Deeveboer nesTb }eieleW. meblees<e Iej
ng[keâerle Ùeslees. ØemeVelee ØemeVe nesles. DeeefCe nW meJe& ve keâUle nesles, efJeveeÙeeme nesleW.
osJeeÛes veebJe leeW[eveW GÛÛeej}s cnCepes oes<e mJeYeeJele: veenermeW nesleele DemeW meceLeeËveeR
Ùeemee"eRÛe cnš}W Deens.
veeceeÛeW meeceLÙe& Jemlegleb$e Deens. keâlÙee&ÛÙee hee$elesÛee Jee keâewMeuÙeeÛee lesLeW
efJeMes<e mebyebOe veeneR. DeeheuÙee}e megOeejeJeÙeeÛeW Deens, oes<e mecepe}s Deensle leW
šeUeJeÙeeÛeW Deensle, SJe{W meeceevÙeheCeW }#eeble "sJetve veecemcejCe kesâ}W lejer lÙeeÛee
}eYe nUtnUt, ›eâcee›eâceeveW heCe efveef§eleheCeW nesle peelees. yegefæhegjmmej DeJens}vee
keâ¤b veÙes. veece Ieslees Deens, Deelee hegvneb hegvneb heelekesâ keâjerle jeefn}W lejer keâeÙe YeÙe
Deens DemeW ceevetb veÙes DeeefCe DeeUme yeeUietb veÙes. SJe{s mebYeeU}W cnCepes Pee}W.
Flej iees°eRÛeer o#elee veece mJele:Ûe IesF&}.
Deleer }ervelee meJe& YeeJeW mJeYeeJeW ~
pevee meppevee}eefie meblees<eJeeJeW ~~
osns keâejCeeR meJe& }eJeerle peeJes ~
meietCeeR Deleer DeeojWmeer YepeeJeW ~~102~~
ceeCemeebÛeW peerJeve GVele keâMeeveW nesF&}? lÙeeÛÙee DeeOÙeeeflcekeâ ØeieleeRÛee ceeie&
keâesCelee les meceLe& jeceoememJeeceer Ùee M}eskeâeble meebiele Deensle. ceeCemeeveW efJeveÙeer
DemeeJeW, veceü DemeeJeW, DeefleMeÙe }ervelesveW JeeieeJeW. ner }ervelee meJe&°eRveer, meJe&
258 ceveesyeesOe
ef"keâeCeer DemeeJeer, DeeefCe leer mJeYeeJeeveW DemeeJeer, heesšeletve DemeeJeer. meesÙeermee"eR
oeKeefJeCÙeeÛee Øekeâej lesLeW vemeeJee. }ervelee ne iegCe cenòJeeÛee Keje heCe ogefce&U
Deens. lÙeeÛee ØeeceeefCekeâ DeeefJe<keâej HeâejÛe keäJeefÛeled Dee{Ulees. mJeeLee&mee"eR ogmeNÙee}e
ØemeVe keâjCÙeeÛes Jee }eskeâefØeÙelee efceUefJeCÙeeÛeW Skeâ meeOeve cnCetve ceeCemeW }ervelesÛee
osKeeJee keâjleele. keâcejsle Jeekeâleele, nele pees[leele. cemlekeâ veceefJeleele, YesšerÛeW
meceeOeeve oeKeefJeCeejW GhejW nemÙe Dees"ebJej DeeCeleele, meceesjÛÙeebÛeer leeW[Ye¤ve
mlegefle keâjleele, melkeâejhetJe&keâ ceevehe$e Deefhe&CÙeeÛee meceejbYeefn neslees; heCe nW meJe&
JejJejÛeW DemeleW. menslegkeâ Demeles. ceeCemeeÛee Denbkeâej Deeble Heâej peeie=le Demelees
DeeefCe lÙeecegUW mJele:efMeJeeÙe ogmeNÙee}e cees"s ceeveeJeÙeeme ceveeheemetve kegâCeer efmeæ
vemeles.
peJeU efJeMes<e keâebneR vemeleeveeefn ner efmLeefle Demeles. ceie pÙeeÛÙeepeJeU keâ}e-
keâewMeuÙe, meeefnlÙe, Jekeäle=lJe, efJeÉòee, yegefæceòee, Meefkeäle, meòee, mebheefòe, meeQoÙe&
Ùeebleer} keâebneR Demes} lÙeebÛeW lej heneJeÙeemeÛe vekeâes. pÙeebÛÙeepeJeU keâebneR veeneR
lÙeebÛeer veceülee ner Skeâ ØekeâejÛeer }eÛeejer Deens. lÙeeble keâebneR efJeMes<e veeneR, Yet<eCe
veeneR. pÙeebÛÙeepeJeU keâebneR Deens les efJeveÙeer Demeleer} lej leW KejW. hejcesÕej keâMeeveW
Yesšlees les meebieleebvee %eevesÕej cenejepe cnCeleele- ``cnCeesefve LeesjheCe heNnebefÛe
meebef[peW ~ JÙeglheefòe DeeIeJeer efJemeefjpes ~ pew peiee OeekegâšW nesF&pes ~ lew peJeefUkeâ
ceePeer ~~ (%ee. 9~378). LeesjheCe, meodiegCeeÛÙee yeUeJej Øeehle nesCeeje Keje
}ewefkeâkeâ Deme}e heeefnpes, heCe lees otj meej}e heeefnpes. JÙeglheefòe, efJeÉòee Deme}er
heeefnpes, heCe leer efJemej}er heeefnpes. ceer cnCepes kegâCeer efJeMes<e Deens DemeW ve Jeešleeb
peieebleer} Jemlegcee$eeheg{W KeNÙee YeeJevesveW veceü neslee Dee}W heeefnpes. lejÛe hejceelcee
Yesšlees Demes ßeer%eeveesyeejeÙe cnCeleele.
ner Kejer veceülee cees"er MeefkeäleMee}er Demeles. keâesCelÙeeefn DeefYeÛeej ceb$eehes#eeb efleÛeW
JeMeerkeâjCe meeceLÙe& Heâej cees"W DemeleW. iegCe«eenkeâlee, ØeMebmee, mlegefle, neR Ùee
}ervelesÛeeR yee¢e}#eCeW nesle. cee$e lÙeebÛee GheÙeesie KeNÙee iegCe«eenkeâlesveW, efve:mJeeLe&heCeW
meppeveebvee mebleg° keâjCÙeekeâ[s JneJee. Skeâe veeškeâeefJe<eÙeeR Skeâe mebheeokeâeveW DelÙeble
Øeefleketâ} cele ØelÙe#e YesšeRle JÙekeäle kesâ}W. heCe lÙeebÛÙee Je=òehe$eeble cee$e Ûeej mlebYe
Ye¤ve lÙeeÛe veeškeâeÛeer ØeMebmee Øeefmeæ Pee}er nesleer. ceer efJeÛeej}s-Denes! nW keâmes?
les cnCee}s-ner JÙeJemeeÙeeÛeer yeebefOe}keâer Deens. Dee" JesUeb lÙee veeškeâeÛeer peeefnjele
keâjCÙeeÛes hewmes DeeieeTÛe efceUe}s Deensle. JÙeJenej ne Demee Ûee}lees. ``Ûe}veeefn
ye[e cegefMkeâ} nw iee{s oesveeW keâece ~ meebÛesceW lees peie veneR Pet"e efce}s ve
jece ~~'' Kejer GVeefle }eYeeJeer DeMeer pej FÛÚe Demes} lej ceeCemeeveW meppeve
efJeJejCe 259
ceb[UeR mebleg° JneJeeRle ÙeeÛe °erveW Deehe}W Jele&ve "sJe}W heeefnpes. leer. oeoebveeR,
``meblees<e mebYeeefJele meppeveebÛee ~ Jekeäle=lJeeveW meeOeCeW meeÛee ~ n}keâšebÛÙee JeenJeeÛee ~
yeeUe }esYe Oe¤b vekeâes ~~'' DemeeÛe DeeosMe keâerle&veØeJeÛeveeÛes efveÙece meebieleebvee efo}e
Deens.
pÙeeveW mebleg° keâjeJeÙeeÛeW leesefn mJeeLeea DeeefCe pÙeebvee mebleg° keâjeJeÙeeÛeW lesefn
mJeeLeea; Deeleeb lesLeW meJe& KeesšsheCeeÛe Yej}s}e jener} Ùeeble veJe} keâeÙe? ÛeebieuÙeebvee
mebleg° keâjeJeÙeeÛeW Demes} lej DeeheCe DeeOeeR Ûeebie}W Deme}W heeefnpeW. peeR ceeCemeW
KejeRÛe meppeve Deensle lÙeebÛee meblees<e }eUIeesšsheCee, nebpeernebpeer, heg{W heg{W keâjCeW,
}ebiet}Ûee}ve, Yeeš nesCeW ÙeebveeR efceUle vemelees. meppeve ceeCemeW efve:mhe=n Demeleele.
lÙeebvee kesâJeU meodiegCeebÛeer DeeefCe meoeÛejCeeÛeerÛe Ûee[ Demeles. lesJneb lÙeebvee mebleg°
keâjCÙeemee"eR Jele&ve KejWÛe Ûeebie}W DemeeJeW }eieleW. meòee lÙeebvee JeekeâJetb Mekeâle veener,
mebheòeer lÙeebvee ceesnJet Mekeâle veener. mlegefle lÙeebvee Yeg}Jet Mekeâle veeneR.
efve<keâece yegæerveW kesâ}s}er mesJee cee$e meppeveebvee meblees<eJetb Mekeâles. cnCetve meceLe&
cnCeleele- ``osnskeâejCeeR meJe& }eJeerle peeJes.'' meJe& keâejCeeR meJeeËÛÙee keâeceemee"eR,
Mejerj keâ°Jeerle peeJeW. Mejerj nW ceeCemeeÛee Skeâ veeskeâj Deens, Skeâ meeOeve Deens.
lÙee}e megKeemeerve nesTb ve osCeW nW mJele:ÛÙee DeejesiÙeeÛÙee °erveWefn ßesÙemkeâj Deens.
veeveeØekeâejÛÙee keâeceebceOÙeW Mejerje}e iegbleJetve "sJeCeW nW ceveyegæerÛÙee mJeemLÙeeÛÙee
Âef°veWefn efnlekeâjÛe Deens. lesJneb DeepeÛÙee Yee<eWle pÙee}e meceepeeÛÙee mesJesÛeeR keâeceW
cnCeleele DeMeeR hejeshekeâejeR ke=âlÙeW MejerjeveW Peštve keâjeJeer. efvejefvejeàÙee Oeeefce&keâ Jee
meeceeefpekeâ keâeceebceOÙeW ceeCetmeyeUeÛeer Heâej DeeJeMÙekeâlee Demeles. DeMee keâeÙeeËle Debie
cees[tve jeyeeJeW. Decegkeâ Skeâ keâece Øeefle‰sÛeW DeeefCe Decegkeâ Skeâ keâece nervelee DeeCeCeejW
DemeW keâOeeRefn ve ceeveleeb peW JeešŸeeme ÙesF&} DeeefCe peW DeeheCeebme MekeäÙe Demes} leW
DeeUme mees[tve Peštve keâjeJeW, o#elesveW keâjeJeW. YeieJeeved ßeerke=â<CeeveW Oece&jepeeÛÙee
jepemetÙe Ùe%eeble G°eR keâe{}eR nesleeR. lees DeeoMe& ØelÙeskeâeveW [esàÙeeheg{W "sJeeJee DeeefCe
Ùee ØekeâejÛÙee mesJeWletve keâMeeÛeerefn Dehes#ee vemeeJeer. ve ceeveeÛeer, ve OeveeÛeer, ve
keâewlegkeâeÛeer. DeMeer Dehes#ee Oe¤ve keâeceW keâjCeW ner mesJee vemetve lees JÙeeheej Deens, Oeboe
Deens. les hejceeLee&ÛeW meeOeve keâOeeRefn nesTb MekeâCeej veeneR. G}š efve<keâece YeeJevesveW
keâece keâjCeW ns Meejerefjkeâ lehe "js}. ceie lÙeebÛeW mJe¤he heefjefmLeleerØeceeCeW Jee
Øeke=âefleYesoeveW keâesCeleWefn Demet Mekesâ}. Deepe pÙeebvee meceepemesJee cnCeleele lÙeeØekeâejÛeeR
keâeceW mebleebveeR veekeâej}eR veeneRle. ``DeLeJee ØeJeemeW keâeb heer[e ~ keâeb efMeCe}s pes
meebkeâ[e ~ les peerJe megjJee[e ~ DeeefCepeleer ~~'' (%eeves. 17~205) Ùee %eeveesyeejeÙeebÛÙee
DeesJeeRle meJe& ØekeâejÛÙee meceepemesJesÛee Gu}sKe Deens DemeW cnCeleeb ÙesF&}. Oeeefce&keâ
260 ceveesyeesOe
hejbhejWle ¤{ Deme}s}eR Ùe%eÙeeie, GlmeJe-ceneslmeJe, osJehetpee, osJee}ÙeeÛeer JÙeJemLee,
DeeF&Jeef[}ebvee megKe osCeW, meodieg¤Ûeer Jee mebleebÛeer mesJee keâjCeW, FlÙeeefo keâeceW osn
keâejCeer }eJeCÙeeÛÙee °erveW, efJeÛeejeble IesCÙeemeejKeeR Deensle. DeeheuÙee MekeälÙevegmeej
ØeeceeefCekeâheCeW leer keâjeJeeRle.
ner mesJee ØelÙe#e Ie[}er heeefnpes. Mejerj lÙee lÙee keâeceeR Jemlegle: jeye}s heeefnpes.
ceveeble Deme}W cnCepes Pee}W, ceveeveW keâjCeWÛe Heâej cenòJeeÛeW Deens, DemeW cnCetve
Mejerje}e keâ° osCeW šeU}W peeleW. osneÛes ßece JeeÛeefJe}s peeleele. FbefõÙeJÙeeheejebveeefn
cenòJe Deens nW og}&ef#e}W peeleW. lemeW nesTb veÙes cnCetve meceLe& ``meietCeeR Deefle
Deeojsmeer YepeeJes'' DemeW cnCeleele.
ceevemehetpeeYÙeeme ßes‰ Keje, heCe lees KeNÙee DeLee&veW meeOeCÙeekeâefjleeb meeOekeâeÛeer
heg<keâUÛe Øeieefle Pee}s}er DemeeJeer }eieles. ceve iegbletve jenCeW DeeefCe Skeâe«e nesCeW
Ùeemee"eR lÙeeÛee GheÙeesie neslees. heCe Mejerj keâ°efJeCeW DeeUmeeveW vekeâes Jeešles.
megKeemeervelesÛee ceesn mees[Jele veeneR. DeeefCe Oeeefce&keâ ke=âlÙeemee"eR meeOeve-meece«eer
peceJeleebvee peW Oeve JesÛeeJeW }eieleW leW mJeeYeeefJekeâheCeW JeebÛeleW DeeefCe ceie leW Ûewveermee"eR
DeefOekeâ ØeceeCeeble Jeehejleeb ÙesleW, cnCetve ceevemehetpee keâesCeer keâjerle Demes} lej lees
obYeeÛeej "js}. lesJne meble¤heeveW, meodieg®¤heeveW, hetpeveerÙe JÙekeäleeRÛÙee ¤heeveW Jee
DeejeOÙe osJelesÛÙee cetefle& FlÙeeefo ØeleerkeâeveW, Deehe}W owJele efveJe[tve IÙeeJeW DeeefCe
lÙeeÛeer DeefleMeÙe DeeojeveW, veceülesveW YeeieJeeYeeieJeer ve keâjleeb, veevee ØekeâejebveeR mesJee
keâjeJeer.
ceveyegæer}e JeUCe }eJeCÙeemee"eR DeeOeeR FbefõÙeebvee JeUCe }eJeeJeW }eieleW
DeeefCe lÙeemee"eR MejerjeÛÙee ØelÙe#e ne}Ûee}eRvee cenòJe DemeleW. DeeheuÙeekeâ[s
DeeojmelkeâejeÛeer Jee hetpee-DeÛexÛeeR keâeceW keâjeJeeRle DemeW Ùeemee"eRÛe meebefiele}W Deens.
lÙeele DeOeeefce&keâlee efMej}er; leW vegmeleW keâce&keâeb[ Pee}W; lÙeebleefn heUJeeše MeesOeuÙee
iesuÙee, nW KejW, heCe lÙeeÛÙee kebâšeàÙeeveW cetU ke=âlÙeÛe šeketâve osCes F° veeneR.
SskeâleeW Deens, heenleeW Deens, osleeW Deens, keâjleeW Deens DeMeer vegmeleer keâuhevee
keâjCÙeehes#eeb MekeäÙe Demes} lesJneb Je MekeäÙe Demes} eflelekeWâ SskeâCeW, heenCeW, osCeW,
keâjCeW, nW DeefOekeâ cenòJeeÛeW Deens, leW šeUtb veÙes. efveieg&Ce efvejekeâejeceOÙeW ceve jceCeW
ner iees° Heâej keâef"Ce Deens. leW meeOe}W Deens Demee Yeüce efveoeve meeOekeâeveW lejer yeeUietb
veÙes. meiegCeYeefkeäle nW Mejerj, FbefõÙeW, ceve, yegefæ Ùeebvee Ûeebie}W JeUCe }eJeCÙeeÛeW
meJe&ßes‰ meeOeve Deens. efleÛÙeekeâ[s hee" efHeâjefJeCeW nW DeeheuÙeeÛe heeÙeeJej OeeW[e
hee[tve IesCÙeemeejKes Deens. ``cegkeäle ef›eâÙee Øeefleheeoer ~ meiegCeYeefkeäle GÛÚsoer ~ mJeOece&
DeeefCe meeOeve efveboer ~ lees Skeâ he{le cetKe& ~~ veeneR YekeäleerÛeW meeOeve ~ veeneR JewjeiÙe
efJeJejCe 261
vee Yepeve ~ ef›eâÙesJeerCe yees}s yeÇÿe%eeve ~ lees Skeâ he{le cetKe& ~~'' (oemeyeesOe 2~10)
ner meceLeeËÛeeR JeÛeveW meeOekeâeveW }#eeble "sJe}eR heeefnpesle.
nefjkeâerle&veW Øeerefle jeceeR OejeJeer ~
osnsyegefæ veer¤heCeeR JeermejeJeer ~~
hejõJÙe DeeCeerkeâ keâeblee hejeJeer ~
ÙeoLeeA cevee meebef[ peerJeeR keâjeJeer ~~103~~
meiegCe YekeäleerceOÙeW keâerle&ve ner Skeâ cenòJeeÛeer Yeefkeäle Deens. lÙee keâerle&veecegUW
mJele:Ûeer Øeieefle nesles DeeefCe ßeeslÙeebveeefn keâuÙeeCeeÛee ceeie& efometb Mekeâlees. keâerle&vee}e
cenòJe Deens leW ÙeecegUWÛe. heCe Ùee keâerle&veeble F&ÕejeefJe<eÙeeR Øesce Deme}W heeefnpes.
keâerle&ve nW keâjceCegkeâerÛeW mJemle meeOeve yeveleeb keâecee veÙes ner iees° keâerle&vekeâejeveW
DeeefCe ßeeslÙeebveeR oesIeebveeRefn }#eeble "sJe}er heeefnpes. ßeerSkeâveeLe cenejepeebveeR mebleebÛÙee
IejÛeer keâerle&veceÙee&oe mhe°heCeW DeebKetve efo}er Deens.
meiegCeÛeefj$eW hejce heefJe$eW meeoj JeCee&JeeR ~
meppeveJe=boW ceveesYeeJeW DeeOeeR JeboeJeeR ~~
meblemebieW DeblejjbieW veece yees}eJeW ~
keâerle&vejbieeR osJeemeefVeOe megKeWefÛe [es}eJes ~~
Yeefkeäle%eeveeefJejefnle iees°er Flejeb ve keâjeJÙee ~
ØesceYejW Jee JewjeiÙeeÛÙee Ùegefkeäle efJeJejeJÙee ~
pesCeW keâ¤veer cetefle& "meeJeer DeblejeR ßeernjerÛeer ~
Ssmeer keâerle&ve ceÙee&oe Deens mebleebÛÙee IejÛeer ~~
pesCeWkeâ¤ve ßeernjerÛeer cetefle& Deblejbieeble "mes} Demes mJe¤he keâerle&veeÛes Deme}s
heeefnpes. ogozJeeveW ns }#eeble Iesle}W peele veeneR.
ceePÙee heefjÛeÙeeÛeW Skeâ meppeve ie=nmLe Skeâe keâerle&vee}e ies}s, DeeefCe 2-2~~
leeme Kee}eR ceeve Iee}tve yeme}s. keâejCe lÙee keâerle&veeceOÙeW DeeÛejš efJeveeso DeeefCe
DeM}er} Me=bieej ÙeebJeebÛetve ogmejW efJeMes<e keâebneR veJnleWÛe. DemeW keâeb yees}leeb DemeW
keâerle&vekeâeje}e lÙeebveeR veblej efJeÛeej}W– keâerle&vekeâej hekeäkeâe cegj}s}e. lees cnCee}e–
``%eevesÕejeRle Me=bieej veeneR keâeÙe? ŒeermeeQoÙee&ÛeW }gme}gefMele JeCe&ve lÙeebveeRefn kesâ}W
Deens. ``keâeR ØeLeceJeÙemeekeâeUeR ~ }eJeCÙeeÛeer veJneUer ~ Øeiešs pewmeer DeeieUer ~
DebieveeDebieeR ~~'' (%eeves. 1~42) Ùee DeesJeeRle leW mhe° efomeleW. jeceoememJeeceeRveeRefn
``veevee veJe jefmekeâ Me=bieeefjkeâ ~ ieÅeheÅeeÛeW keâewlegkeâ ~ veevee JeÛeveW ØeemleeefJekeâ ~
MeeŒeeOeejW yees}eJeeR ~~'' Demee DeeosMe efo}e Deens. }eskeâebvee leW DeeJe[leW. legcneR
262 ceveesyeesOe
šerkeâe keâeb keâjlee?'' ßeesleeefn mhe°Jekeälee neslee. lees cnCee}e– ``yegJee! %eevesÕejerÛÙee
9000 DeesJÙeeble Me=bieeefjkeâ cnCelee Ùesleer} DeMee 9 DeesJÙeeÛe Heâej lej meebhe[leer},
DeeefCe lÙeeefn DeefleMeÙe meYÙe DeeefCe meespJeU Deensle. legceÛÙee 2-2~~ leemeebÛÙee
keâerle&veeble heeÛe-one JeekeäÙeW megæeb leMeeR meespJeU veJnleeR. jeceoeme mJeeceeRveerÛe
``Me=bieeefjkeâ veJejefmekeâ ~ ÙeebceOÙeW meeb[eJeW Skeâ ~ efŒeÙeeefokeâebÛeW keâewlegkeâ ~ JeCet& veÙes
keâeR ~~'' (oemeyeesOe 14~5) DemeW cnš}W Deens. leW legcner }#eeble Iesle}s}W veeneR.
}eskeâebvee DeeJe[les cnCetve keâeÙe meebielee ?'' šJeeUe DeeJe[s efJeveeso ~ Gvceòeeme
veevee Úbo ~ leecemeeme DeØeceeo ~ iees[ Jeešs ~~ (oeme-79) DemeWefn meceLe& cnCeleele.
Ùee DeeJe[er keâerle&vekeâejebveeR hegjJeeJeÙeeÛÙee veeneRle. DeeceÛÙee leer. oeoebveeR ``vekeâ}e
efJeveeso leceeMee ~ ieeÙeveeÛee mebieerle pe}mee ~ DeeJe[W }eskeâebÛÙee ceevemee ~ hejer leW
heehe keâerle&veeR ~~ vescemle ieeÙeve keâjeJeW ~ efJeveeso meYÙe DemeeJes ~ Øeew{, iebYeerj
yees}eJeW ~ efLeu}jlee ve efMeJees ÅeeJeer ~~ }eskeâmeb«ene }eskeâjbpeve ~ keâebneR DebMeeR
DeJeMÙe peeCe ~ hejer leW meeOeeÙeekeâejCe ~ Deeheg}er heeÙejer mees[tb veÙes ~~ Demee GheosMe
keâerle&veeÛÙee meboYeeËle Úe$eyeesOeeble kesâ}e Deens.
keâerle&veeble keâesCeleeefn jme JepÙe& veeneR nW KejW, heCe meJe& jme F&ÕejYekeäleerÛeeR
DebieesheebieW Deme}s heeefnpesle, DeeefCe les keâerle&veeÛÙee Meeble, heefJe$e, Goeòe, Yetefcekesâ}e
MeesYe}s heeefnpesle, hees<ekeâ Pee}s heeefnpesle. hebÛehekeäJeeveebÛÙee pesJeCeebleer}, ÛešCeer-
ceer"-keâesefMebefyejeRmeejKes les Deme}s heeefnpesle. MejerjeÛes hees<eCe ne DeenejeÛee cegKÙe
GösMe }#eeble ve Ieslee kesâJeU ®efÛe DeeefCe mJeeoekeâ[s heentve kesâ}s}W pesJeCe pemeW
Ieelekeâ "jles, lemeWÛe F&ÕejYeefkeäle ne cegKÙe efJe<eÙe }#eeble ve Ieslee kesâ}suÙee keâerle&veeÛes
nesleW. keâerle&vee}e peeCeejebveerefn ns efJemejlee keâecee veÙes. ``kesâveeefhe ieerÙeceeves nefjieerles
JesCegveeos Jee ~ DeevevoeefJeYee&Jees ÙegiehelmÙeeo<šmeeefòJekeâesõskeâ: ~~'' Demes
ßeerMebkeâjeÛeeÙeeËveeR ØeyeesOemegOeekeâjeceOÙeW ßeeslÙeebÛÙeemee"eR meebefiele}W Deens. Øesce F&ÕejeÛÙee
}er}e SskeâCÙeeÛeW DemeeJeW, meblekeâLee SskeâCÙeeÛeW DemeeJeW, meebieCeeje keâesCe Deens
DeeefCe lees keâMee heæleerves meebielees Deens Ùee}e ßeeslÙeebveeR cenòJe osTb veÙes. keâUeJeW,
hešeJeW, "meeJeW, DeeÛejCeeble GlejeJeW, cnCetve keâerle&ve SskeâeJeÙeeÛes DemeleW. DeejbYeeR
DeejbYeeR SskeâeJesmeW JeešeJeW cnCetve jbpekeâlesÛeeefn DeJe}bye kesâ}e peelees. heCe ßeJeCeeÛeer
Yetkeâ Kejer Deme}er heeefnpes. nW Heâej cenòJeeÛeW Deens. Kejer Yetkeâ ÛeJeerkeâ[s }#e osle
veeneR, Kees[Ÿee keâe{erle veeneR, DecegkeâÛe nJeW Demee nó Oejerle veeneR. keâerle&veefJe<eÙeeble
lemeWÛe DemeeJeW.
F&ÕejeÛÙee DeeefCe F&Õejefve‰ebÛÙee keâLee Sskeâle Demeleebvee ceve jcetve ies}W heeefnpes.
meJeeËieeÛes keâeve keâ¤ve SskeâeJeW DeMeer Dees{ efvecee&Ce Pee}er heeefnpes, Sskeâleebvee ùoÙe
efJeJejCe 263
GÛebyeUtve Dee}W heeefnpes, JesUsÛeW Yeeve megš}W heeefnpes. ``keâerle&ve Ûeebie keâerle&ve Ûeebie ~
nesÙe Debie nefj¤he ~'' DeMeer DevegYetefle Dee}er heeefnpes. nW Skeâoce nesCeej veeneR nW KejW.
heCe FÛÚsÛeer DeeefCe ØeÙelveeÛeer efoMee leerÛe DemeeJeer. veejoerÙe heæleeRleer} hetJe&jbieeÛee
GösMe neÛe Demelees. Jeejkeâjer heæleerÛeW leWÛe Skeâcee$e JewefMe°Ÿe Deens. cnCetve veejoerÙe
heæleerÛÙee hetJe&jbiee}e DeeefCe Jeejkeâjer keâerle&vee}e `efve¤heCe' nW veebJe efo}W peeleW.
ceeCemeeÛÙee Deble:keâjCeeble F&ÕejeefJe<eÙeeR Øesce vemeleW. leer Dees{ lÙee}e }eiele
veeneR. lÙeeÛeW KejW keâejCe DemeW keâeR ceveg<ÙeeÛeer osnyegefæ Heâej peeie=le Demeles. Mejerje}e
megKe nJeW DemeleW. FbefõÙeW efJe<eÙeebkeâ[s Dees{ Iesleele, ceve nJeW-vekeâesceOÙes iegbletve jenleW.
ceevemevceeveeÛeer DeefYe}e<ee Glkeâš Demeles DeeefCe yegæerÛes ØeÙelve lÙee °erveW Devegketâ}
ceeie& MeesOeCÙeemee"eR Demeleele. Demes}-vemes} leer meJe& Meefkeäle ÙeeÛe keâeceeR JeWÛe}er
peeles. meieUe JesU ÙeeÛe keâejCeeR }eie}s}e Demelees. ceer DeeefCe ceePeW Ùeehe}erkeâ[s
efJeÛeej keâjCÙeeme kegâCee}e peCetb meJe[ vemeles nerÛe osnyegefæ. efnÛeer hekeâ[ ef{}er
PeeuÙeeJeebÛetve F&ÕejeefJe<eÙeeRÛeW Øesce efvecee&Ce nesTb Mekeâle veeneR. šCekeâ, keâef"Ce YetceeRle
yeerpe Debkegâjle veeneR lemeWÛe ns Deens. Mesle veebie¤ve YegmeYegMeerle keâjeJeW }eieleW. nW keâece
efve¤heCe keâjleW.
ceer keâesCe? lÙeeÛeW mJe¤he keâeÙe? osn keâmee Deens? Deble:keâjCe cnCepes keâeÙe?
ceer DeeefCe ceePeW, ner YeeJevee keâeb efvecee&Ce nesles? me=°erÛeW mJe¤he keâeÙe? efleÛee keâlee&
efveÙeblee keâesCe? lÙeeÛee ceePÙeeMeeR keâeÙe mebyebOe? peieleebceOÙeW ceePeW mLeeve keâeÙe?
keâece›eâesOeeefo efJekeâej keâeb yeUeJeleele? lÙeebvee ceÙee&oe keâeb Deme}er heeefnpes? meoeÛejCe
keâmeW DemeleW? lÙeeÛee DeJe}bye keâeb keâjeJee? mJewjJele&ve efnleeÛeW keâeb veeneR? FlÙeeefo
efJe<eÙe efve®heCeebletve ÛeefÛe&}s peeleele. Jekeälee DevegYeJeer, peeCelee DeeefCe ßeeslee DeJeOeeve
osTve SskeâCeeje Je efJeÛeej keâjCeeje Deme}e cnCepes ceie lÙee}e Skesâkeâ iees° Gceietb
}eieles, GoenjCeebveeR hešles, efJeJeskeâeveW "meles, efve‰sveW DeeÛejCeeble Gle¤b }eieles. osnOeejCe
nW meeOÙe veeneR, meeOeve Deens, DeJeKeU FbefõÙeebvee mebÙeceeÛeW yebOeve Deme}W heeefnpes,
ceve nW efJekeâejebÛÙee neleÛeW KesUCeW yeveleeb keâecee veÙes. yegæer}e vescekesâ efnleeÛeW DeeefCe
efmLej efveCe&Ùe Iesleeb Dee}s heeefnpesle. nW keâU}W DeeefCe JeU}W keâeR ceie osnyegefæ Gjle
veeneR. Deble:keâjCeeÛÙee ef#eeflepeeJej F&Õejer ØesceeÛee hetCe&Ûebõ GieJelees DeeefCe lÙeeÛÙee
DeeuneooeÙekeâ ØekeâeMeeble, meeOekeâ, peerJeveebleer} megKe-meceeOeeve DeeefCe Je=òeeRÛeer ØemeVelee
DevegYeJet Mekeâlees. keâerle&veebleer} efve¤heCeeveW nW JneJeW DeMeer meceLeeËÛeer Dehes#ee Deens.
osnyegefæ megšCÙeeÛÙee °erveW, meceLe&, Jemlegle: keâesCee}eefn MekeäÙe Deme}s}e
Skeâ meeOee heCe cenòJeeÛee GheeÙe meebiele Deensle. jeceoememJeeceer cnCeleele-hejõJÙe
DeeefCe hejŒeer ÙeebÛÙee efJe<eÙeeRÛeer DeefYe}e<eeefn Deble:keâjCeeble ÙesTb osTb vekeâe.
264 ceveesyeesOe
Oeve efceUJetbÛe veÙes, vÙeeÙÙe-ceeiee&veW efceUCeejs efJe<eÙeesheYeesie IesTbÛe veÙesle,
mebmeejeble jcetb veÙes, yeeÙekeâes šekeâeJeer DemeW meceLe& meebiele veeneRle. lemeW meebieCÙeeÛeer
DeeJeMÙekeâleeefn vemeles. GheYeesieeÛÙee DeeflejskeâeveW Pee}s}W DepeerCe& veeneRmes JneJeW
cnCetve heLÙe meebieeJeW }eie}W lej lees Yeeie efvejeUe. osnOeejCesmee"eR Øeke=âefleYesoeveW
GCÙeeDeefOekeâ ØeceeCeeble efJe<eÙeebÛeW mesJeve keâjeJeW }eieleW. lÙeecegUW MejerjeÛeW j#eCe nesleW.
cevee}e ØemeVelee }eYeles. vÙeeÙeveerleerÛeer ceÙee&oe ner lÙeemee"eRÛe efvecee&Ce Pee}er Deens.
meblecenbleebÛeer efle}e ceevÙelee Deens. lÙeebveeR veekeâej}er Deens leer Deemeefkeäle. efve<esOe
kesâ}e Deens lees DeeflejskeâeÛee. lÙeebvee lÙeepÙe Jeešles leer mJewjlee.
hejõJÙe DeeefCe hejŒeer ÙeebÛÙeeefJe<eÙeeR meebieleebvee ØelÙeskeâ ceveg<Ùe GIe[ GIe[
ÛeesNÙee keâjlees, ojes[s Iee}lees, efkebâJee JÙeefYeÛeejeÛeW peerJeve peielees DemeW mebleebveeR
ie=nerle Oej}s}W veeneR. keâejCe nW DemeW ogJe&le&ve MejerjeveW ØelÙe#e Ie[leW DeMeeR ceeCemeW
Heâej Lees[eR Demeleele. leer FÛÚe, leMeer mebOeer Je lesJe{er Meefkeäle meJeeËvee vemeles nW
GIe[Ûe Deens. yengmebKÙe ceeCemeW meeceevÙele: meppeveÛe Demeleele. MejerjeveW ogJe&le&ve
keâjerle veeneRle, keâejCe meoeÛejCeeÛeer, veereflevÙeeÙeeÛeer, lÙeebvee Ûee[ Demeles. meceepeeÛee
Oeekeâ leeR yeeUieleele. lÙeecegUW Mejerj heefJe$e jenleW. JÙeJenejeÛÙee °erveW nW ÙeesiÙe
Deens DeeefCe DeeJeMÙekeâefn Deens. mebleebÛeer Dehes#ee Ùeehes#eeb DeefOekeâ Deens. leer Lees[er
met#ce Deens. hejõJÙe DeeefCe hejŒeer ÙeebÛÙeeefJe<eÙeeR DeefYe}e<ee ceveebleefn Ùesleeb keâecee
veÙes, lejÛe hejceeLe&ceeieeËle ØeJesMe keâjCÙeeÛee DeefOekeâej Øeehle nesF&}, DemeW mebleebvee
meebieeJeÙeeÛeW DemeleW. DeMeer DeefYe}e<ee pesJneb Debkegâjles, Jee{les, ›eâceeveW yeUeJeles,
lesJnebÛe heelekeWâ pevceeme Ùesleele. cnCetve meeJeOe jeneJeW }eieleW.
Demes efJeÛeej DeeceÛÙee ceveebleefn Ùesle veeneRle DemeW cnCeCÙeeÛeW Oee[me meeceevÙeebveeR
menmee keâ¤b veÙes. lees DeefOekeâej kesâJeU mebleebÛee Deens. FlejebveeR lemeW cnCeCeW Jee
ceeveCeW De%eeveeÛeW lejer Deens efkebâJee oebefYekeâlesÛeW lejer Deens. pej lemeW KejWÛe DemeleW lej
mJele:ÛÙee mebmeejele ceeCemeW megKeer DeeefCe mebleg° efome}eR DemeleeR. efceUe}W lesJe{W Oeve
hegjsmeW Jeešle veeneR, efceUe}er leer yeeÙekeâes Ûeebie}er Jeešle veener. yeekeâer meieUW Ûeebie}W
Deme}W lejer peCetb }ie> nesCeW neÛe Skeâ oes<e "jlees. ogmeNÙeeÛeer yeeÙekeâes Ûeebie}er Jeešles
DeMee DeLee&Ûeer Skeâ hejkeâerÙe Yee<eWleer} cnCe Deens leer ceveg<ÙeeÛÙee ceveesJe=òeerJej
ØekeâeMe šekeâCeejer Deens.
ÛeebieuÙee}e Ûeebie}W cnCeCeW, megboje}e megboj cnCeCeW, nW pej veekeâejeJeÙeeÛeW lej
leW jefmekeâleW}e mees[efÛeúer osCÙeemeejKeW Deens. DemeW hejŒeer megboj JeešCÙeeÛÙee ceveesJe=òeerÛeW
meceLe&ve keâebneR }eskeâ keâjleele. leW KejW veeneR. megboje}e megboj cnCeCÙeeble keâebneRÛe oes<e
veeneR. meeQoÙe& keâUCÙeemee"eR jefmekeâlee nJeer Demeles nW efveef§eleÛe. heCe JemletÛeW meeQoÙe&
efJeJejCe 265
peeCeJeleebÛe leer Jemleg ce}e Øeehle JneJeer, DemeW Jeeštb }eieleW lÙeeÛeW keâeÙe? peheeJeW
}eieleW leW Ùee}e. cnCetve lej meceLe& ``hejõJÙe DeeCeerkeâ keâeblee hejeJeer ~ ÙesoLeea cevee
meebef[ peerJeeR keâjeJeer ~~'' DemeW efve#etve meebiele Deensle.
hejõJÙeeefJe<eÙeeRÛee efJeÛeej ceeieW veJeJÙee M}eskeâeJejer} efJeJejCeeble Dee}s}e Deens.
hejõJÙe DeeefCe hejŒeer ÙeebÛÙeeefJe<eÙeeRÛeer DeefYe}e<ee Deble:keâjCeeble efvecee&Ce Pee}erÛe
veeneR, keâeR DeemekeäleerÛeW Skeâ #es$e efpebkeâuÙeemeejKeW nesleW. efJe<eÙeesheYeesieeÛeer peer Dees{
Demeles efleÛee hegjJe"e legšlees, yeU IešleW, Me$egmewvÙeeÛeer jmeo lees[CeW ne Ùegæ
efpebkeâCÙeeÛee Skeâ cenòJeeÛee ceeie& DemeuÙeeÛeW ÙegæMeeŒe meebieleW. leWÛe ÙesLeWefn nesleW.
keâejCe ÙeecegUW Deens lÙeeble meblees<e ceeveCÙeeme efMekeâeJeW }eieleW DeeefCe ceie efJe<eÙeesheYeesieebleer}
efnlekeâjlesÛeer ceÙee&oe ner mhe°heCeW }#eeble ÙesTb }eieles.
ef›eâÙesJeerCe veeveehejeR yeesef}pesleW ~
hejer Ûeerle og§eerle leW }epeJeerleW ~~
cevee keâuhevee Oeerš mewješ OeebJes ~
leÙee ceeveJee osJe kewâmesefve heeJes ~~104~~
meceLeeËÛee mhe°JekeälesheCee Ùee M}eskeâeble ÛeebieuÙee jerleerveW JÙekeäle neslees. osJe Deens
Ùee keâuhevesJej ceeCemeeÛee efJeÕeeme Demelees. osJe Yesš}e lej nJee Demelees, keâebneR Lees[s
lÙee °erveW ØeÙelveMeer}efn Demeleele, DeeefCe lejer osJe lÙeebvee Yesšle veeneR ner
JemlegefmLeleer Demeles. lÙeeÛeer keâejCe ceerceebmee meceLe& Ùee M}eskeâeble keâjerle Deensle.
osJeeÛee DevegYeJe veeneR cnCetve osJe veeneR Demes cnCeCeejs heg<keâUÛe Deensle, heCe
lÙeebÛes ns efJeÛeej DeieoeR GLeU Demeleele. ØelÙe#eJeeoeÛeW leòJe%eeve GYeW keâjCeW JeešleW
lesJe{W meeshes veeneR. keâMeeJejefn ßeæe veme}s}e Demee MebYejeR MebYej veeefmlekeâ ceeCetme
Depetve pevceeme ÙeeJeÙeeÛee Deens. Skeâ ÛeeJee&keâ lesJe{e ØelÙe#eJeeoer nesTve ies}e,
DeeefCe lÙeecegUW lees DeekeâeMe ceneYetle ceeveerle vemes. he=LJeer, Deehe, lespe, JeeÙeg ner
ÛeejÛe YetleW lees ceeveer. keâejCe ØelÙe#eeÛÙee JÙeeKÙesØeceeCeW DeekeâeMeeÛeW ØelÙe#e nesTÛe
Mekeâle veeneR, cnCetve leW veeneR DemeW lÙeebÛeW cele nesleW. ØelÙe#eJeeo mJeerkeâej}e keâeR
ÛeeJee&keâeÛeW nW cele lÙeeÛÙeeMeeR ØeeceeefCekeâ Deens. heCe DeepeÛÙee keâebneR yegefæJeeÅeebveeR
ÛeeJee&keâeÛee ne ØelÙe#eJeeo JÙeJenejeble DebieeMeeR Ùeslees cnCetve ÛeeJee&keâeÛeW ØelÙe#e nW
JÙeehekeâ ØelÙe#e nesleW, keâebneR ØeceeCeeble DevegceeveeÛeeefn lÙeeble meceeJesMe neslee, JesoevlÙeebveeR
ÛeeJee&keâeÛeW Keb[Ce keâjCeW meesÙeerÛeW peeJeW cnCetve, ØelÙe#e keâuhevesÛee yegefæhegjmmej
mebkeâesÛe kesâ}e Deens, DeeefCe ÛeeJee&keâ Keje keâeÙe neslee leW mecepetb veÙes cnCetve lÙeeÛes
«ebLe ve° kesâ}s Deensle Demee efyeveyeg[eÛee Deejeshe kegâefš}heCeW kesâ}e Deens. kesâJeU
266 ceveesyeesOe
ØelÙe#eJeeoer jenleeb Ùesle veeneR cnCetve ØelÙe#eJeeoeÛeW leòJe%eeve efmeæ keâjCÙeemee"eR
Jeehej}s}er ner HeâmeJeer Ùegefkeäle Deens.
melÙe peeCetve IÙeeJeÙeeÛeW Demes}, peerJeveeble veerš peieeJeÙeeÛeW Demes} lej,
ØelÙe#e Devegceeve DeeefCe Meyo Ùee eflevneR ØeceeCeebÛee mJeerkeâej keâjeJeeÛe }eielees.
ØelÙe#e ØeeceeefCekeâ DemeeJeW }eieleW, Devegceeve ÙeLeeLe& DemeCes DeeJeMÙekeâ Deens DeeefCe
Meyo efJeÕemeveerÙe Deme}e heeefnpes, Ùeeble Jeeo veeneR. lÙeemee"eR neR ØeceeCeW ceeveCeejebveeR
heg<keâU MeeŒeeLe& kesâ}s}e Deens. kesâJeU ØelÙe#e ceeveeJeÙeeÛeW "jefJe}W lej Deepe
DeeheCee meJeeËvee ceevÙe Deme}s}eR Deveskeâ MeeŒeerÙe melÙeW veekeâejeJeeR }eieleer}.
metÙe&cee}shegjlee efJeÛeej keâjleeb metÙe& efmLej Deens DeeefCe he=LJeer efHeâjles neÛe Keiees}MeeŒeeÛee
efmeæevle Deens, heCe lemee DevegYeJe keâesCee}eefn veeneR. DevegYeJe Deens lees he=LJeer efmLej
Je metÙe& efHeâjlees neÛe. Deeleeb kesâJeU ØelÙe#e ØeceeCeeÛeW keâeÙe keâjeJeÙeeÛeW? Ùee DeMee
De[ÛeCeeRcegUWÛe ÛeeJee&keâeÛes leòJe%eeve ceevÙe Deens DemeW ceeveCeeje Heâej cees"e DevegÙeeÙeer
Jeie& ÛeeJee&keâe}e efceUe}s}e veeneR, lejer JÙeJenejle: 90 škeäkesâ }eskeâ ÛeeJee&keâceleevegÙeeÙeerÛe
Deensle DeMeer šerhe kesâlekeâjebveeR %eevekeâesMeeble efo}er Deens, leer Heâej ceeefce&keâ Deens.
F&Õej Deens nW kegâCeer DeceevÙe keâjerle veeneR heCe lÙeekeâefjleeb DeeJeMÙekeâ lÙee
meoeÛejCe, vÙeeÙe, veerefle, mebÙece, Skeâe«elee, heeefJe$Ùe, ceveeÛeer Megælee Ùee iees°er
cee$e keâesCeer ØelÙe#e Jele&veeble GlejefJeCÙeeÛee ØeÙelve keâjerle veeneR. F&ÕejØeeefhle DeeefCe
leoveg<ebefiekeâ iees°er Ùee kesâJeU iees°erÛe jenleele. lees keâerle&veØeJeÛeveebÛee DeeefCe kesâJeU
ßeJeCeeÛee efJe<eÙe jenlees. keâerle&ve-ØeJeÛeveW JÙeJemeeÙe cnCetve nesleele DeeefCe Lees[s
ceveesjbpeve JneJes Ùeemee"eRÛe ßeJeCe Ie[leW.
keâ}ew }gyOee veje veeÙeex JÙe«ee: mebmeejkeâce&efCe ~
#eCeb ›eâer[efvle efJeßeevlÙew meeÙeb JesoevleÛeÛe&Ùee ~~
DemeW Skeâe hebef[leeveW HeâškeâUheCeW cnš}W Deens. lees cnCelees-efJe<eÙe-megKeeÛeer
DelÙeble Dees{ Deme}s}s Œeer-heg®<e (}gyOee), ØehebÛeeÛÙee Ssefnkeâ iees°eRleÛe DeeheuÙee
meJe& MekeäleerefveMeeR iegbletve he[}s}s Demeleele (JÙe«ee:), DeeefCe ceie mebOÙeekeâeUer Lees[e
JesU Lees[er keâjceCetkeâ cnCetve, keâebneR efJejbiegUe cnCetve (efJeßeevlÙew), JesoevleeÛeer ÛeÛee&
keâjerle Demeleele. Ùee keâef}Ùegieeble Ie[leW leW DemeW (keâ}ew).
efJe%eeveebleer} }neve-meneve iees°erceeieÛes efveÙece keâUCÙeemee"eR, melÙe
DeekeâUCÙeemee"eR, Heâej keâ° keâjeJes }eieleele, Deieoer osnYeeve efJeme¤ve Skeâe«e
JneJeW }eieleW. Deeefke&âefce[erpe, vÙetšve, ceeoece keäÙetjer Ùee mebMeesOekeâebÛeer Ûeefj$eW Ùee
°erveW }#eeble IesCÙeemeejKeeR Deensle. Ùee DeMee keâ°ebveeÛe DeeheuÙeekeâ[s lehe cnCeleele.
lehe DeeÛejeJeÙeeÛeW lej osnyegefæ mees[tve OÙesÙeefve‰e Debefiekeâej}er heeefnpes. vegmelÙee
efJeJejCe 267
yees}IesJe[sheCee}e meeOÙeeÛeer Øeeefhle nesCÙeeÛÙee °erveW keâebneR cetuÙe veeneR. hejcesÕej ns
lej DelÙeble met#ce, efJe%eeveeÛÙee °erveW Heâej otjÛeW, DemeW hejce melÙe Deens. lÙeeÛeer
Øeeefhle megKe}es}ghe yees}IesJe[sheCeeveW keâMeer JneJeÙeeÛeer?
ceeCetme vegmeleW yees}lees. Demes keâjeJes, lemeW keâjeJeW, nW ßes‰ Deens, nW cenòJeeÛeW
DeenW Demes vegmeles yees}lees, ØelÙe#e keâjerle veeneR. ÙeeÛeW keâejCe cevee}e leer Dees{
vemeles, ceve Megæ vemeleW, ØemeVe vemeleW, Skeâe«e vemeleW. leW Ye}Ye}lÙee keâuheveWle
jbie}s}W DeeefCe vekeâes leer OeeJeheU GieerÛe keâjCeejW DemeW DemeleW. ceveeÛeW JÙeeheej
efJeÛeejeble Iesle}s lej Deehe}W DeeheuÙee}eÛe Dee§eÙe& JeešeJes DeMeer efmLeefle nesles.
``ù°b keâoeefhe ®°b efMe°b og°b Ûe efvevoefle mleewefle ~ efÛeòeb efheMeeÛeceYeJeled je#emÙee
le=<CeÙee JÙeehleced '' ~~ nW MebkeâjeÛeeÙeeËveeR kesâ}s}W ceveeÛeW JeCe&veÛe meceLeeËvee ogef§ele
DeeefCe mewješ OeebJeW Ùee MeyoebveeR DeefYeØesle Deens. ceveeÛes ns JÙeeheej KejesKejerÛe lÙeebÛeer
}epe JeešeJeer DeMee mJe¤heeÛes Demeleele. ceeCetme Ûeebie}e osJeIejeble Demelees, hetpee
keâjlees, heesLeer JeeÛelees, keâerle&ve Sskeâlees, leeW[eveW mlees$ehee" cnCele Demelees, DeeefCe
lÙee JesUs}e ceve cee$e vescekeWâ vekeâes lÙee iees°er Dee"Jeerle yemeleW. yengleskeâebÛee neÛe
DevegYeJe Deens. veerleerÛeer ceÙee&oe jeKeCÙeemee"eR, GJe&MeermeejKÙee $ew}eskeäÙemegbojer}e
menpeheCeW veekeâejCeeNÙee, Depeg&veemeejKÙee Leesj cenelcÙeeÛeeefn DevegYeJe DemeeÛe Deens.
DelÙeble ÛebÛe} DeeefCe Dee[oeb[ DeMee cevee}e keâmeW DeeJejeJeW? ne ØeMve lÙee}eefn
Yes[meeJele neslee. ceie meeceevÙeebÛeW keâeÙe nesle Demes} lÙeeÛeer keâuheveeÛe kesâ}s}er yejer.
lÙee°erveW Denefve&Me ØeÙelve kesâuÙeeJeebÛetve meJe&mLeUeR, meJe&keâeUeR, meJe& efoMeebveeR
meeJeOe jenCÙeeJeebÛetve, cevee}e ÙeesiÙe leW JeUCe }eieCeW MekeäÙe veeneR.
keâerle&ve-ØeJeÛevekeâeje}e osJe Yesšlees ne Yeüce Deens. }eskeâefn lemeW ÛegkeâerveW mecepeleele.
yees}lees keâmeW? meebielees keâeÙe? Ùeehes#eeb, Jeeielees keâmeW? keâjlees keâeÙe? nW cenòJeeÛeW
Deens DeeefCe nW pÙeeÛeW lÙee}e vescekesâ mecepeleW.
pÙeeÛeW ceve ÛebÛe} Deens, Jeemevee iesuÙee veeneRle, JewjeiÙe yeeCe}W veeneR,
keâece›eâesOe DeeJej}s veeneRle, Denbkeâej GCeeJe}e veeneR, cnCepesÛe ceve efvece&}, Meeble,
ØemeVe Pee}W veeneR, lÙeeÛeW YeeiÙe keâOeeR GoÙeeme ÙesCeejÛe veeneR, DeeefCe osJe YesšCÙeeÛeer
lej MekeäÙeleeÛe veeneR.
efJeJeskeWâ ef›eâÙee Deeheg}er hee}šeJeer ~
Deleer DeeojW MegOe ›eâerÙee OejeJeer ~~
peveeR yees}CÙeemeeefjKes Ûee} yeehee ~
cevee keâuhevee meesef[b mebmeejleehee ~~105~~
268 ceveesyeesOe
cevee}e DeeJejCÙeemee"eR, ceve Megæ, Meeble, ØemeVe keâjCÙeemee"eR keâeÙe keâjeJeW
lÙeeÛee GheeÙe meceLe& jeceoememJeeceer Ùee M}eskeâeble meebiele Deensle.
Depeg&veemeejKÙee}eefn ceve DeeJejCeW keâ"erCe Jeeš}W lesLeW DeeceÛeer ÙeesiÙelee leer keâeÙe?
keâmeW peceCeej nW Deecne}e? DeheÙeMe heojeR ÙesCÙeehes#eeb lÙee Yeeveie[eRle ve he[}s}WÛe
yejs, Demes keâesCeeme Jeešs}; heCe lemeW Jeeštb osTb veÙes cnCetve DeeF&Ûes ùoÙe Deme}s}s,
meblepeve meJeeËvee meeOe}s Demes ceeie& oeKeefJele Demeleele, GheeÙe megÛeJeerle Demeleele.
ÙeesiÙelee ner keâebneR DeekeâeMeeletve he[Ceejer Jee KeeCeeRle meebhe[Ceejer iees° veJns.
›eâcee›eâceeveW, heeÙejerheeÙejerveW; ØeÙelvehetJe&keâ lÙee lÙee keâeÙee&mee"eR ÙeesiÙelee Øeehle keâ¤ve
Iesleeb Ùesles. ``veeJeskeâ efJejkeäleg ~ peen}e osJeOeceea efveÙeleg ~ lejer leesefÛe veJns JÙeJeefmLeleg ~
DeefOekeâeefjÙee ~~'' (%ee. 6~342) DemeW %eevesÕejcenejepe meebieleele. Deemeefkeäle megšle
veeneR DeeefCe FbefõÙeebJej efveÙeb$eCe vemeleW nW ceveeÛÙee ÛebÛe}lesÛeW keâejCe Deens. DeeefCe
ceveeÛeer ÛebÛe}lee FbefõÙeebvee DeefOekeâÛe mJewj yeveefJeles. Skeâceskeâebheemetve hees<eCe Iesle
oesvneR Jee{le Demeleele. Mejerj DeeJejCeW lÙeebleuÙee lÙeeble DeefOekeâ MekeäÙe Deens.
cnCetve ef›eâÙee hee}šCÙeeJej meceLeeËveeR Yej efo}e Deens. Ûeebie}W keâeÙe, JeeF&š keâeÙe,
keâeÙe keâjeJeW, keâeÙe keâ¤b veÙes, ÙeeÛeer peeCeerJe Oecee&veW, MeeŒeeveW, hejbhejsves, ¤{erveW,
LeesjebÛÙee, Je[er}OeeNÙeebÛÙee GheosMeeveW, Pee}s}er Demeles. heCe lÙeeØeceeCeW Jele&ve cee$e
Ie[le veener. efJeJeskeâeveW Demee hee}š yegefæhegjmmej Ie[Jetve DeeCeeJee }eielees.
efyeIe[}s}er iees° Skeâoce keâOeeR megOeejle vemeles. efkeâlÙeskeâ JesUeb Skeâoce megOeejCÙeeÛee
ØeÙelve keâjCeWefn Deefve° "jleW. efJeJeskeâeÛeer DeeJeMÙekeâlee Demeles leer lÙeemee"eR. efkeâlÙeskeâ
JesUeb mJeleb$eheCeW efJeÛeej keâjleeb-Jee leeefòJekeâ YetefcekesâJe¤ve-Skeâeoer iees° JeeF&š Demeles,
lÙeepÙe Demeles. heCe lejer JÙeJenejeceOÙeW Jeeieleebvee, lemeW JeeieCÙeeÛeer meJe[ "sJeeJeer
}eieles, osMekeâe}heefjefmLeleerÛee, Øeke=âefle-ØeJe=òeerÛee, Deveg›eâceeveW efJeÛeej keâjeJee }eielees.
DeeleebÛe, }iesÛe, veeneR lej keâOeeRÛe veeneR, DemeW ØelÙeskeâ JesUeR cnCetve Ûee}le veeneR.
meieUWÛe meeOeeJeÙeeÛeW Deme}W lejer leW Skeâoce keâOeeRÛe meeOele veeneR ns }#eeble "sJeeJeW
}eieles. efJeJeskeâ keâjeJee }eielees lees Ùeemee"eRÛe. Mejerje}e }eie}suÙee mebJeÙeer Je
cevee}e JeešCeejW nJeW-vekeâes ÙeebÛee yeejkeâeJÙeeveW efJeÛeej keâ¤ve lÙeebleer} vekeâes leW
›eâcee›eâceeveW šeUerle ies}W heeefnpes, F° leW nUt nUt meeOeerle ies}W heeefnpes. Ûeebie}er
Yetkeâ }eie}er lejer heeveeble Jee{}suÙee keâ{le efKeÛe[eRle ceOÙeWÛe nele Iee}tve cees"e
Ieebme IesCeW F° vemeleW; lÙeeveW yeesšs Yeepeleele Je efpeYes}eefn Ûeškeâe yemelees. heeveeble
Jee{}s}er efKeÛe[er keâ[skeâ[sveW, }neve }neve Ieeme GÛe}erle, KeeCeWÛe MeneCeheCeeÛeW
"jleW. oerIe&keâe}heÙeËle ve Ieeme}s}eR leebyÙeeefheleUsÛeeR Yeeb[eR Skeâe IeemeCÙeeveW mJeÛÚ
nesle vemeleele. heeNÙeebleer} DeMegæW keâe{tve šekeâCÙeemee"eR lÙeeÛeW leerve JesUeb TOJe&heeleve
efJeJejCe 269
keâjeJeW }eieleW. keâeÙe keâjeJeÙeeÛeW Deens nW efveef§ele Pee}W lejer leW keâmeW keâjeJeW, kegâ"W
keâjeJeW, efkeâleer keâjeJeW, kesâJneb keâjeJeW ÙeeÛeW leejlecÙe yeeUieeJeWÛe }eieleW. neÛe efJeJeskeâ.
kebâšeUe, DeeUme ne pemee Ûeebie}e veeneR, lemee DelÙeglmeenefn Ûeebie}e veeneR.
oerIe&met$eerheCee šeUCeW pemeW DeeJeMÙekeâ DeeefCe efnleeÛeW lÙeeØeceeCeWÛe Heâej IeeF& keâjCes
Ieelekeâ nWefn }#eeble "sJe}W heeefnpes. efkeâleerner Yetkeâ }eie}er lejer DeVe IeebmeeIeemeeveW
KeeJeW }eieleW, efkeâleerefn leneve }eie}er lejer heeCeer IeesšeIeesševeW hÙeeJeW }eieleW.
DeeefCekeâefn Skeâ iees° }#eeble "sJeeJeer }eieleW. keâjCeW DeeefCe ve keâjCeW, mJeerkeâejCeW
DeeefCe šekeâCeW nW Deehe}er mJele:Ûeer heefjefmLeefle, Øeke=âefle, heentve "jJeeJeW }eieleW.
ogmeNÙeeÛeW heentve, lemeW Jeeietve Ûee}le veeneR. ef›eâÙee hee}šeJeer }eieles, JÙemeveW
mees[eJeeR }eieleele. ogJe&le&ve šeU}W heeefnpes. mJewj JeeieCeW Ûeebie}W veeneR, nW KejWÛe,
heCe lÙeemee"eR meJe&°erveW mJele:Ûee efJeÛeej keâjeJee }eielees. ogmeNÙeeÛeW GoenjCe
kesâJeU Øesjkeâ cnCetve GheÙeesieer he[leW. nW meJe& }#eeble "sJetve JeeieCeW cnCepesÛe efJeJeskeâ
keâjCeW nesÙe.
hee}šeceeieÛeer ØesjCee ner peW Ûeebie}W cnCetve JeešleW, lÙeeÛÙeeefJe<eÙeeRÛÙee DeeojeveW
efvecee&Ce nesles DeeefCe ceie peW Ûeebie}W, peW ßes‰, peW Megæ, peW heefJe$e, leW ›eâcee›eâceeveW
Jele&veeble cegjJeerle ies}s heeefnpes.
efJe<eÙeesheYeesie IÙeeJeÙeeÛee lees DeejesiÙeMeeŒe }#eeble "sJetve, MejerjOeejCesÛÙee
°erveW Iesle}e heeefnpes. JÙeJenej-Oeboe keâjleebvee DeeheuÙeeheemetve keâesCee}e keâ° nesCeej
veeneRle, keâesCeeÛeer ieebpeCetkeâ nesCeej veeneR, keâesCeer }gyee[}e peeCeej veeneR, keâesCeer
HeâmeefJe}e peeCeej veeneR, ÙeeÛeer o#elee Iesle}er heeefnpes. hetpeehee" keâjleebvee les ØesceeveW
Je efve‰sveW kesâ}s heeefnpesle. oeveOece& keâjleebvee ØeeceeefCekeâheCeW Goej Deme}W heeefnpes.
meeceeefpekeâ keâeceW keâjleebvee mJeeLee&}e otj meej}W heeefnpes. kegâšgbyeele Jeeieleebvee mejUheCee
efve keâle&JÙeyegefæ "sJe}er heeefnpes. mJeeefYeceeveer DemeeJeW heCe Denbkeâejer Demeleeb keâecee
veÙes. DevÙeeÙe meesmetb veÙes, heCe DevÙeeÙe keâ¤befn veÙes. DeeheCe keâesCeeÛeer efveboe keâ¤b
veÙes Je Deehe}er mlegefle FlejebveeR keâjeJeer DeMeer Dehes#ee keâ¤b veÙes. og:efKeleebefJe<eÙeeR
keâveJeUe DemeeJee. oerveebÛÙee mee¢eeme OeebJetve peeJeW. DeeheCe mJele: Ûegketbâ veÙes.
FlejebÛÙee JeeieCÙeeÛee efJeÛeej #eceeMeer} nesTve keâjeJee. F&ÕejeJej efJeÕeeme "sJeeJee.
mJeje°^eMeeR Skeâefve‰ DemeeJeW. meceepeeÛeW Je osMeeÛeW $e+Ce ceevÙe keâjeJeW. leW Hesâ[CÙeemee"eR
o#e DemeeJeW. LeesjebÛee Deeoj keâjeJee. }neveebÛÙeeJej Øesce keâjeJeW. peW keâebneR ogmeNÙeeÛeW
Deens, lÙeeÛeer DeefYe}e<ee Oe¤b veÙes. És<e celmej keâ¤b veÙes. lee"ŸeeveW Jeeiet veÙes.
keâece›eâesOeebvee DeeUe Iee}eJee. FbefõÙeebvee heer[e osTb veÙes heCe lÙeebÛeW }e[efn keâ¤b
veÙesle. mJeÛÚlee DeeefCe heeefJe$Ùe ÙeebÛeer DeeJe[ DemeeJeer. DeeefCe ns meJe& osKeeJÙeemee"eR
270 ceveesyeesOe
veJnW lej mJeYeeJe cnCetve, Dees{ cnCetve ØelÙe#e Jele&veebletve Øeieš JneJes. `Deleer DeeojW
Megæ ef›eâÙee OejeJeer' DemeW meceLe& cnCeleele les Ùee °erveW OÙeeveeble Iesle}W heeefnpes.
efJekeâejebvee yeUer he[uÙeecegUW, mJewjeÛeejecegUW, ogJe&le&veecegUW ceeCemeeÛeW vewmeefie&keâ
meeceLÙe& GieerÛeÛe JeebÙee peeleW. Meefkeäle efveÙebef$ele Demes} lejÛe leer ØeYeeJeer "jleW. DeeefCe
cnCetve Megæ ef›eâÙesÛÙee ¤heeveW MekeäleerÛee mebÛeÙe keâjCÙeeme meceLe& meebiele Deensle,
DeeefCe ns meJe&, Mejerj meceLe& Deens, FbefõÙeW keâeÙe&#ece Deensle, efkeâleerefn efJeÛeej kesâ}e,
efÛebleve kesâ}W lejer yegæerJej leeCe Ùesle veeneR, [eskesâ keâ}keâ}le veeneR, ceve Ûeebie}W
Glmeeefn Deens, GYeejer efšketâve jentb MekeâleW leeWÛe Pee}s heeefnpes.
meJe& Âef°veW Ûeebie}W JeeieCÙeeÛee GheosMe Sskeâ}e cnCepes ceeCemeW cnCeleele– ``DeecneR
Deehe}W meeceevÙe. kegâCeer %eevesÕej-legkeâejece veeneR }eietve ies}es. DeeceÛeW JeeieCeW Demes
Deehe}W FleheleÛe DemeeJeÙeeÛeW'' F. heCe nW KejW veeneR. ØelÙeskeâ ceeCemeeÛeer ÛeebieuÙee
JeeF&šeÛeer peeCe Ûeebie}er leer›e Demeles. met#ceefn Demeles. mJele:ÛÙee keâesCelÙeeefn ÛegkeâerÛÙee
JeeieCÙeeÛeW meceLe&ve lees Deveskeâ ØekeâejeveW keâjerle Deme}e lejer leMeerÛe efkebâJee lÙeehes#eebefn
}neve Ûetkeâ pesJneb ogmeNÙeekeâ[tve Ie[les lesJneb ns }#eeble ÙesleW. lÙeeÛÙee neletve Ûegkeâ}s
ÙeeceeieWefn ÙeesiÙe, meceLe&veerÙe, #ecÙe keâejCe Demet Mekesâ} nW kegâCeer }#eeble Iesle veener.
lÙeeJesUeR ceeCemeeÛÙee efJeÛeejeÛee keâebše DeieoeR OeejJee[er neslees, veJns lÙeeJesUer lÙeeveW
Jeehej}s}e lejepet Deieoer jemeeÙeefvekeâ lejepetJej leeCe keâjCeeje Demelees. ÛeewLÙee
oMeefcekeâeheÙeËleÛeer veeWo (Fourth decimal) lesLeW veeWo}er peeleW. DeeefCe ceie Gheneme,
DeJens}vee, DeefOe#eshe, efveboe Ùee mJe¤heele leer JÙekeäle nesleW. nW }#eele IesTveÛe meceLeeËveer
yees}CÙeeØeceeCeW Ûee}eJeW, JeeieeJeW DeMeer ÛesleeJeCeer efo}er Deens.
keâerle&vekeâej, ØeJeÛevekeâej, GheosMekeâ, heg{ejer ÙeebveeÛe kesâJeU GösMetve nW JeÛeve
veeneR. meeceevÙe ceeCemeW JÙeeKÙeeveW osle veme}eR lejer efvejefvejeàÙee efveefceòeeveW Je
ØemebieeveW iehhee, iees°er, ÛeÛee&, JeeoefJeJeeo keâjerleÛe Demeleele; Leóe, efšbie}, efveboe,
mlegefle Ùeeble kesâJnevee kesâJneb lejer Yeeie IesleÛe Demeleele. les meJe& yees}CeWÛe Deens. Ùee
DeMee yees}CÙeeletve ÛeebieuÙee JeeF&šeÛee efJeÛeej keâes"W vee keâes"W ÙesleesÛe. leesÛe mJele:
Jeeieleebvee }#eeble "sJe}e heeefnpes. ßeer%eevesÕej-legkeâejeceebÛÙee heeleUerJej keâesCee}e
Skeâoce peeleeb ÙesCeej veeneR nW ceevÙe keâjlee ÙesF&}. les meble, Goeòe Ûeefj$eeÛes
ieewjerMebkeâj Deensle. DeeheuÙee}e Skeâoce lemeW neslee ÙesCeej veeneR nW KejW, heCe
mevceeiee&veW Jeeieleeb ÙesCeej veeneR ns KejW veeneR. ceeCemeeveW ØeÙelve kesâ}e, Ûeebie}s
nesCÙeeÛee Dee«en ØeeceeefCekeâheCeW Oej}e, lej lÙee}e lees Deens lÙee efmLeleeRletve DeefOekeâ
Øeiele, DeefOekeâ GVele nesCeW cegUeRÛe DeJeIe[ veeneR. ceeCemeeÛÙee peJeUÛeW meghle
meeceLÙe& De}ewefkeâkeâ Deens, ØeÛeb[ Deens. lÙeeÛee MeesOe }eie}e, ÙeesiÙe Jeehej keâjleeb
efJeJejCe 271
Dee}e lej ``vejkeâe veejeÙeCe yeve peeÙe,'' heCe ``vej keâjveer keâjs lees.'' ÛejCeoeme
veebJeeÛes Skeâ melheg®<e cnCeleele.
keâjveer efyeve keâLeveer Fmeer pÙeeW meefmeefyeve jpeveer ~
efyeve meenme pÙeeW metjcee Yet<eCe efyeve mepeveer ~
yeeBPe Peg}eJew hee}vee, yee}keâ veefn ceeneR ~
yemleg efyenervee peeefveÙes peneB keâjveer veeneR ~~
yeng ef[efcYe keâjveer efyevee keâefLekeâefLe keâjcetS ~
mevlees keâefLe keâjveer keâjer nefjkesâ mece ngS ~~
keâjCÙeeJeebÛetve yees}CeW ns ÛebõeefJevee Deme}suÙee je$eermeejKeW Deens. Deble:keâjCeeble
MeewÙe&-OewÙee&Ûee }Je}sMe veme}suÙee ceeCemeeveW nlÙeej IesTve jCeebieCeele peeJes lemeW
Deens. efpe}e cet} nesle veener DeMee ŒeerveW efJejbiegàÙeemee"eR efjkeâecÙee heeUCÙee}e
Peeskesâ osle yemeCeW pemeW KegUsheCeeÛeW Deens lemeWÛe nW Deens. oebefYekeâ ceeCemeW vegmeleerÛe
yees}le jenleele. DeeefCe vegmeleeRÛe ce¤ve peeleele. meble cee$e yees}uÙeeØeceeCeW Jeeieleele
DeeefCe hejcesÕejeÛÙee hee$eleWle peeTve heesÛeleele.
Jele&veele Glejle veeneR leW yees}CeW meceLeeËveeefn ceevÙe veeneR. lÙee °erveW ØeeceeefCekeâ
ØeÙelve lejer efveoeve ceeCemeeves keâjerle jeefn}WÛe heeefnpes. lÙee °erveW ceeCemeeble megOeejCee
nesCÙeemee"er Skeâ Deieoer cet}Yetle keâuhevee meceLe& meebiele Deensle, ‘‘cevee keâuhevee
meesef[ mebmeejleehee.’’ ‘keâuhevee mees[er’DeeefCe ‘mebmeejleehee mees[er’ eEkeâJee ‘mebmeejleehee
keâuhevee mees[er.’ keâuheveebÛee lÙeeie keâ¤ve mebmeejleeheeletve cegkeäle nes eEkeâJee mebmeej ne
leeheoeÙekeâ Deens ner keâuhevee mees[tve os. GieerÛe keâebneRlejer keâuhevee keâ¤ve mebmeejeÛÙee
megKeog:Keele iegbletve jent vekeâesme. nW lÙeeleer} meej.
Jesoevle MeeŒeeØeceeCes mebmeej ne pej Yeüceelcekeâ Deens lej lÙeebleer} megKeog:KeW neR
melÙe DemeCÙeeÛeer MekeäÙeleeÛe veeneR. leeR KejeR Deensle DemeW ceevetve Ûee}uÙeecegUW lej
ceveg<Ùe lÙee ceesneble iegbletve, vekeâes efleLeW, vekeâes lemeW, Jeeielees DeeefCe ceie lÙeeÛeW JeeieCeW
ogJe&le&veeÛÙee, heelekeâeÛÙee heeleUerJej GlejleW. Ùeemee"eR MeeŒeerÙe melÙeeÛee mJeerkeâej
kesâ}e heeefnpes. keâuheveebÛee lÙeeie kesâ}e heeefnpes. meceLeeËveeR ne efJeÛeej ceveeÛÙee
M}eskeâeble Deveskeâ ØekeâejebveeR, Deveskeâ ef"keâeCeeR, meebefiele}e Deens. ``cevee keâuhevee
JeeTieer les ve keâerpes'' (128) ``cevee keâuhevee les vekeâes Jeer<eÙeeÛeer'' (5) ‘‘efJeJeskeWâ
kegâ[er keâuhevee hee}šerpes'' (40) ‘‘cevee keâuhevee keâefuheleeb keâuhekeâesšer ~ veJns js
veJns meJe&Lee jeceYesšer’’ (59) ``cevee keâuhevee Oeerš mewješ OeebJes ~ leÙee ceeveJee osJe
kewâmesefve heeJes'' (104) ``ceveW keâefuheleeb keâuhevee les mejeJeer'' (164) ``mHegâjW Jeer<eF&
keâuhevee les DeefJeÅee'' (172) ``efceUs vee keâoeb keâuhevesÛes efve cesUeR'' (54) ``cevee
272 ceveesyeesOe
keâuhevee}sMe lees ner vemeeJee'' (58). JemlegefmLeleer yeeOekeâ vemeles, JemlegefmLeeflemebyebOeeR
kesâuÙee peeCeeNÙee keâuhevee yeeOekeâ nesleele. leòJe%eeveevegmeejer MeeŒeeceOÙeW Ùeemee"eRÛe
megKeog:Keehes#eeb Meeskeâceesne}e DeefOekeâ Ieelekeâ ceeve}W Deens, keâejCe lÙeebÛee pevce
keâuheveWletve neslees. hejceeLeeËle Øeieefle keâ¤b FefÛÚCeejeveW efleÛee lÙeeie keâjeJee }eielees.
ÙesLeer}efn lÙeepÙe cnCetve meebefiele}s}er peer keâuhevee Deens, leer keâefJeØeefleYesÛee efJe}eme
Deme}s}er keâuheveeMeefkeäle cee$e veJns, nW }#eeble Iesle}W heeefnpes.
yejer mveevemebOÙee keâjer Ùeskeâefve‰e ~
efJeJeskeWâ cevee DeeJejer mLeeveYeü°e ~~
oÙee meJe& YetleeR peÙee ceeveJee}e ~
meoe ØesceUg YeefkeäleYeeJeW efveJee}e ~~106~~
ceeCemeeveW Deehe}W peerJeve efJekeâefmele keâmeW keâ¤ve IÙeeJeW, leW DeefOekeâeefOekeâ heejceeefLe&keâ
keâmeW Ie[JeeJeW DeeefCe DeOÙeelce DeefOekeâeefOekeâ keâmeW Deehe}WmeW keâjeJeW, ÙeeÛeW met$e
ßeermeceLe& ÙesLeW meebiele Deensle.
mJeÛÚleskeâefjleeb mveeve Je Megæleskeâefjleeb mebOÙee Demee ›eâce ÙesLeW Deens. Skeâ
Mejerjekeâefjleeb Deens, Skeâ ceveekeâefjlee Deens. MejerjeÛeer mJeÛÚlee mveeveeveW nesles,
ceveeÛeer Megælee mebOÙesveW meeOeles. mJeÛÚlesÛeer peeCeerJe DeeheCe JÙeJenejeceOÙeW yeNÙeeÛe
ØeceeCeeble "sJeleeW. IejeÛeer Pee[}esš keâjleeW, keâhe[s OegleeW, Yeeb[eR IeemeleeW, Yeepeerhee}e
OegJetve IesleeW, DebIeesUner yengOee ØeefleefoveeR nesles. hetJeeA pesJeCe-mJeÙebheekeâeÛÙee DeeOeeR nW
efveÙeceeveW nesle Demes. Deelee lees keâše#e "sJe}e peele veeneR. mJeÙebheekeâeÛÙee G<CelesveW
Ieeceš JeešleW cnCetve veblej mveeve keâjCÙeeÛeer leNne De}erkeâ[s Deens. DemJeÛÚ
MejerjeveW kesâ}suÙee mJeÙebheekeâe}e DemJeÛÚlee Ùesles, efveoeve DeMegælee lejer ÙeslesÛe,
lÙeeÛee efJeÛeej kegâCeer keâjerle veeneR. heCe ne efJe<eÙe met#ce Deens.
ceeCemeW mebOÙeeefn keâjleele. Je[er}OeeNÙeebÛee Oeekeâ cnCetve, ¤{er cnCetve, hejbheje
cnCetve, keâebneRlejer osJeeÛeW kesâ}s}W DemeeJeW leW yejW cnCetve. mebOÙee Jee lelmece ke=âlÙeW
ceeCemeW keâjleele, KejW cnCepes Gjketâve šekeâleele. hetpee-hee", mlees$eW-cenelcÙeW JeeÛeCeW,
osJee}e peeTve ÙesCeW FlÙeeefo meJe& mebOÙesÛeeRÛe Ghe}#eCeW Deensle. mebOÙee MeyoeveW leeRefn
ie=nerle OejeJeeRle. nW meJe& Ie[leW heCe leW yejW vemeleW, Skeâefve‰sÛeW vemeleW. DeeefCe meceLe&
lej ‘yejer mveevemebOÙee keâjer Skeâefve‰e' DemeW meebieleele.
hetJeea mveeveebleer} mJeÛÚleskeâ[s HeâejmeW }#e vemes. De}erkeâ[s leW Lees[s DeefOekeâ Deens.
hetJeea yengleskeâebÛeW mveeve cnCepes DebIeesU (Debie Dees}b) Demes. Debie DeeefCe vesmeleeR JeŒeW
Dees}eR Pee}eR keâeR DebIeesU Pee}er. mveeveeÛee mebbyebOe MejerjeÛÙee mJeÛÚlesMeeR Deens nW }#eeble
efJeJejCe 273
Iesle}W lejÛe les yejW mveeve. ÛeebieuÙee mJeÛÚ mveeveeveW ceveefn šJešJeerle, Glmeener, ØemeVe,
nesJet Mekeâles.W mveeve Pee}W vemes} lej keâesCelÙeeefn Oeeefce&keâ ke=âlÙeeble Yeeie IesCÙeeÛee DeefOekeâej
Øeehle nesle veeneR DeMeer Deehe}er OeejCee Deens. mveeve nW ›ele Deens, ef$ekeâe}mveeve keâjCeW
Oeeefce&keâlesÛÙee °erveW Heâej ØeMemle ceeve}W peeleW. ceÙee&efole DeLee&veW lÙee}eefn cenòJe Deens.
pÙeebvee keâMeebleÛe Glmeen Jeešle veeneR DeMee efKeVe ceveesJe=òeerÛÙee }eskeâebveeR oesve JesUeb,
leerve JesUeb mveeveeÛee efveÙece keâ¤ve heenCÙeemeejKee Deens.
mebOÙee ner metÙee&Ûeer Gheemevee Deens. meJe& ÛewlevÙeeÛee DeeefCe me=°erÛÙee JÙeeheejeÛee
Øesjkeâ metÙe& Deens, lees hejcesÕejeÛes cetle& Øeleerkeâ Deens. mebOÙesÛÙee ceeOÙeceebletve lÙeeÛÙeeMeeR
mebyebOe ØemLeeefhele neslees DeeefCe ceie ÛewlevÙeeÛes Øesjkeâ DebMe DeeheuÙee}eefn }eYet
Mekeâleele. mebOÙesÛee ØeeCeYetle Deme}s}e ieeÙe$eerceb$e ne meJe& ceb$eebÛee, Ûe›eâJeleea meceüeš
Deens. lÙeeÛeW Deveg‰eve efpelekeäÙee efve‰sveW nesF&} eflelekeWâ leW }eYeoeÙekeâ nesleW. pees
mebOÙee keâjerle veeneR lees hetpee keâjlees, pehe keâjlees, heesLeer JeeÛelees. DeeheuÙeekeâ[s
DeefOekeâejYeso mJeerkeâej}e DemeuÙeeveW DeMeer efJeefJeOelee nesles. cnCetve %eevesÕej cenejepeebveerenf
``efÉpeemeerÛe yeÇÿemet$e ~ Ùesjeb mlees$e keâeb veece ceb$e ~'' DeMeer efJeYeeieCeer keâ¤ve
mJeeOÙeeÙe meebefiele}e Deens.
nW peW meJe& keâjeJeÙeeÛeW leW yejW kesâ}W heeefnpes, Skeâefve‰sveW kesâ}W heeefnpes, keâmeWlejer
GjkeâCÙeeÛeer, šekeâCeW šekeâuÙeeÛeer YeeJevee, lÙeeceeieW Demetb veÙes. mebOÙeehetpeeefo iees°er
keâjCÙeeble DeemLee heeefnpes, ßeæe heeefnpes. keâesCe keâeÙe keâjlees, nW cenòJeeÛeW DeensÛe
heCe keâmeW keâjlees, efkeâleer keâjlees, Ùee}e lÙeentveefn DeefOekeâ cenòJe Deens. keâjCÙeeceeieW
DeeJe[, Øesce, DeefOekeâmÙe DeefOekebâ Heâ}b ner YeeJevee DemeCeW DeeJeMÙekeâ Deens. peW
keâjCeW leW ceveeheemetve kesâ}W heeefnpes, }#e }eJetve kesâ}W heeefnpes, meeJeOe jentve kesâ}W
heeefnpes, nW meieUs }#eeble IesTve keâjCeW cnCepesÛe Skeâefve‰sveW keâjCeW Deens. DeeheCe
Demes keâjlees keâeb ÙeeÛee efJeÛeej ØelÙeskeâeveW keâjeJee.
keâesCeekeâesCee}e keâerle&veØeJeÛeveeble nšketâve Peeshe Ùesles. Peeshe ner kegbâYekeâCee&Ûeer
yeeÙekeâes. kegbâYekeâCe& ces}e lesJneb leer yeehe[er efjkeâeceer Pee}er DeeefCe lesJnebheemetve JesU
Iee}JeCÙeemee"eR cnCetve keâerle&veØeJeÛevee}e ÙesTb }eie}er, DeMee DeLee&ÛeW Skeâ mebmke=âle
megYeeef<ele Deens. Ùeebleer} efJeveeso mees[tve Åee. heCe heg<keâUpeCe Demes PeeWheleele nW KejW.
keâerle&ve keâebneR kegâCeer lÙeebÛÙeeJej }eo}s}W vemeleW. DeeheCe nesTve Lees[e $eeme meesmetve
Dee}s}s Demeleele. lejer lÙeebvee Peeshe }eieles. Skeâ JesU DebLe®CeeJej he[tve Peeshe
ÙesCeej veener. heCe keâerle&veeble Ùesles. Deeleeb nW Ûeebie}s veeneR. lejerheCe lÙeeble PeeWhe
IesCeejebÛee oes<e Lees[e Deens. ner iees° vekeâUle nesles. DeieeflekeâheCes nesles. heCe DeMee
PeeWhe IesCeejekeâ[s heentve PeeWhe ve ÙesCeeNÙee pÙee DevÙe kegâCee}e GhenemeeveW nbmet ÙesleW les
274 ceveesyeesOe
peemle oes<eer Deensle, keâejCe les meeJeOe Deensle DeeefCe keâerle&veeble lÙeebÛeW }#e veeneRÛe.
pÙee}e PeeWhe Ùesles lees efveoeve oebefYekeâ lejer veeneR. DemeW meJe&$eÛe nesleW. ßeJeCe, hetpee,
mlees$ehe"Ce, heesLeerJeeÛeve nW meJe& ceeCetme keâjlees heCe yejW keâjerle veeneR. Deble:keâjCeeble
Kejer efve‰e vemeles, Øesceeoj vemelees. ne DeeheuÙee GæejeÛee ceeie& Deens nW ceveeheemetve
hetCe&heCeW heš}s}W vemeleW. keâjlees les ieleevegieeflekeâ cnCetve, veeneR kesâ}W lej heehe
}eies}, mebkeâšW YeesieeJeeR }eieleer} DemeW YeÙe JeešleW cnCetve. Ùee ke=âlÙeeceOÙeW ceve
}eiele veeneR, yegefæ efmLejeJele veeneR; nele, [esUs, peerYe, ÙeebÛeer lesJe{er ne}Ûee}
nesle jenless. Skeâ efnboer keâefJe cnCelees–
cee}e lees keâjceW efHeâjw, peerYe efHeâjw cegKeceeefn ~
cevegJee lees ome efoefme efHeâjw, Ùen lees megefcejve veeefn ~~
pehe keâjeÙe}e cnCetve yemelees lesJneb neleeble}er ceeU efHeâjles, leeW[eble}er peerYe
ne}les DeeefCe lÙeeÛeJesUeR ceve cee$e oener efoMeebvee Yeškeâle Demeles Ùee}e veecemcejCe
efkebâJee pehe nW veebJe keâmeW osleeb ÙesF&}? ceveyegæerÛeeR keWâõW JejÛÙee heeleUerJejÛeeR Deensle,
met#ce Deensle. neleeÛeer, [esàÙeeÛeer, efpeYesÛeer ne}Ûee} pÙeeÛÙeecegUW nesleW leeR Øesjkeâ
keWâõW mLet} Deensle, Kee}ÛÙee heeleUerJejÛeeR Deensle. Ùee JesieUsheCeecegUW cevee}e Jee
yegæer}e keâjerle Deme}suÙee keâeceeble jceefJeCeW, Skeâe«e keâjCes DeJeIe[ peeleW. iee[erJeeveeveW
iee[er}e pegbhe}suÙee yew}e}e Skeâoeb nekeâeJeW DeeefCe ceie keâemeje Kee}er "sJetve PeeWheer
peeJes lemeW Ùee ke=âlÙeebÛeW nesleW. DemeW nesTb veÙes cnCetve meceLeeËveeR ``efJeJeskeWâ cevee DeeJejer
mLeeveYeü°e'' DeMeer ogmejer DeesU meebefiele}er Deens. cevee}e iees[er JeešeJeer, ceve
jceeJeW, veblej les Skeâe«e JneJeW, efmLej JneJeW Demee Gòejesòej JejÛee Jeie& Deens. vegmeleW
keâjCeW ne DeieoeR yee}Jeie&. Skesâkeâe FÙeòeWle, lÙeebleefn yee}JeieeËle efkeâleer Je<ex yemeeJeÙeeÛeW
lÙeeÛee efJeÛeej iebYeerjheCeW keâjeJeÙeeme vekeâes keâeb?
Deveskeâ efJekeâejebcegUW ÛebÛe} nesTve, keâjerle Deme}suÙee Oece&ke=âlÙeebletve hegvneb
mLeeveYeü° nesCeeNÙee cevee}e, efJeJeskeâeveW DeeJe¤ve, JejÛesJej ceeieea }eJeCÙeeÛee,
JeUefJeCÙeeÛee, efmLej keâjCÙeeÛee, ØeÙelve keâjeJee }eielees. Ùee hegvneb hegvneb keâjCÙeeÛee
kebâšeUe yeeUietve Ûee}le veeneR. cevee}e JeUefJeCÙeeÛee lÙeehes#eeb ogmeje ceeie&efn veeneR.
veeškeâeble efkebâJee meke&âMeeRle DeefYeveÙe efkebâJee keâmejle hegvneb hegvneb keâjerle jneJeW }eieles.
ieeÙekeâe}e Skesâkeâ mJej ieàÙeeble yemeeJee cnCetve efkeâlÙeskeâ efoJemeheÙeËle lÙeeÛee efjÙeepe
keâjeJee }eielees. ieefCele keâjCÙeeÛeer jerle mecepe}er cnCepes lesJe{ŸeeveWÛe Yeeiele veeneR,
lÙee peeleerÛeeR efvejefvejeUeR GoenjCeW JeejbJeej mees[JeeJeeR }eieleele. ceveeÛÙee ØekeâjCeeRefnb
leWÛe keâjeJeW }eieleW. ceve Heâej Ûegkeâej Deens. hetpes}e yemeuÙeeJej Jee [esUs efcešuÙeeJej
lÙeeÛÙee vee"eUheCee}e peCetb Tle Ùeslees. SjJeer ceveele keâOeeR Dee}W vemeleW leW lÙeeJesUeR
efJeJejCe 275
vescekeWâ ÙesleW. Ùeemee"eR cevee}e ceekeâ[eÛeer Ghecee efo}er Deens. heCe Skeâoeb iees[er
}eie}er keâeR ceie leW jceles DeeefCe efmLejeJeles ne lÙeeÛee iegCeefn Deens. lÙeemee"eR lÙee}e
meeceoeceeoeRveeR JejÛesJej JeUJeerle jeneJeW, DeeJejerle jeneJeW. }ewkeâj G"CeW, iees°er
JesUÛÙeeJesUeR keâjCeW, JÙeJeefmLele DeeefCe šeheefšheerveW keâjCeW, ÙeeÛeer mebJeÙe peMeer
ØeÙelvehetJe&keâ }eJetve IÙeeJeer }eieles lemeWÛe ceve jceefJeCÙeemee"eRefn keâjeJeW }eieleW.
ßeJeCeeÛeer heefjCeefle ceveveeble, ceveveeÛeer efveefoOÙeemeveeble JneJeer }eieles. lemeWÛe
hetpeeoeRÛeer heefjCeefle Skeâe«eleWle DeeefCe Skeâe«elesÛeer ØemeVeleWle Pee}er heeefnpes. ceve nW
lÙeeÛeW meeOeve Deens. leW meejKeW YeškeâleW. kesâJneb efvemešleW leW keâUle veeneR. lÙee}e
DeeJejeJeW }eieleW leW keâmeW lÙeeÛee Skeâ ceeie& meceLe& megÛeJeerle Deensle. ``oÙee meJeËYetleeR
peÙee ceeveJee}e.'' lees efveJelees, Meeble neslees, ØemeVe neslees Demes meceLeeËveeR cnš}W
Deens. meJe& Yetlecee$eebÛÙee ef"keâeCeeR meeOekeâebÛÙee Deble:keâjCeeble oÙeeYeeJe Deme}e heeefnpes.
ogmeNÙeebÛeW og:Ke heentve keâUJeUe Ùeslees keâeb? meJe& mees[tve keâesCelÙeeefn heefjefmLeleeRle
lÙeeÛÙee mee¢eeme peeJeW DemeW JeešleW keâeb? ne ceePee, ne hejkeâe, ne Me$eg, ne efce$e.
ne ceePÙee GheÙeesieer he[}e efkebâJee heg{W keâOeeR he[s} DeMee YeeJevesveW oÙee Ùesles keâeb?
meJe& ef"keâeCeeR, keâesCeleeefn YesoeYeso ve keâjleeb, mJeYeeJe cnCetve, oÙee Ùesles ÙeeÛee
efJeÛeej kesâ}e heeefnpes.
Yeerce leeheš neslee. iebOeJeeËveeR ogÙeexOevee}e hekeâ[tve ves}W ns Ssketâve lÙee}e yejW
Jeeš}s. heCe ÙegefOeef‰je}e lemeW Jeeš}W veeneR. ogÙeexOeveeÛeerefn lÙee}e oÙee Dee}er.
cnCetve ÙegefOeef‰j meble "j}e.
pÙeeÛÙee Deble:keâjCeeble oÙee vemeles, lÙeeÛÙee Deble:keâjCeeble Øesce, Yeefkeäle efvecee&Ce
nesTb Mekeâle veeneR, lÙeekeâefjleeb Deble:keâjCeeÛeer keâesJeUerkeâ heeefnpes. oÙee ns Deble:keâjCeeÛÙee
keâesJeefUkesâÛeW yee¢e ¤he Deens. leer oeKeJeeJeÙeeÛeer cnCepes megKeemeervelesÛee lÙeeie
keâjeJee }eielees, efJe<eÙeesheYeesiee}e DeeUe Iee}eJee }eielees, mJeeLee&}e cegj[ Iee}eJeer
}eieles, keâle&JÙe YeeJevesveW, efve<keâece yegæerveW, meneÙÙee}e OeeJeeJeW }eieleW. lÙeemee"eR
nesCeejs keâ° meesmeeJes }eieleele. nW DemeW Deme}W keâeR ceie lÙee Deble:keâjCeele ØesceYeefkeäle
GlheVe nesTb Mekeâles, F&Õejefve‰sveW leer Jee{le peeles, DeeefCe ceie DeMee ØesceU cevee}e
Meebefle efceUles, ØemeVelee Øeehle nesles.
cevee keâeshe DeejesheCee les vemeeJeer ~
cevee yegefæ ns meeOegmebieeR JemeeJeer ~
cevee ve° Ûeeb[eU lees mebie lÙeeieeR ~
cevee nesF& js cees#eYeeieeR efJeYeeieer ~~107~~
276 ceveesyeesOe
ceeieÛÙee M}eskeâeble efveJee}e, Meeble Pee}e, ØemeVe Pee}e DemeW JeCe&ve Dee}W
Deens. ner Meebefle, ØemeVelee, efmLejeJe}er heeefnpes. ÙeeÛes GheeÙe meebefiele}s Deensle.
jeie, mebleehe, ÙesT osT veÙes ne heefn}e GheeÙe. mebmeejeceOÙeW leMeer heefjefmLeefle
YeeWJeleer yengleskeâ JesUeR DemelesÛe. peW nJeW DemeleW, DeeJe[leW, leW efceUle veeneR, peW Ie[tb
veÙes DemeW JeešleW, leW Ie[le DemeleW. mebyebefOele }eskeâ, yees}t veÙes, Jeeietb veÙeW, lemeW
Jeeiele Demeleele, yees}le Demeleele. Øeefleketâ} Øemebie Dees{Jele Demeleele DeMeeJesUeRefn
Meeble jenCÙeeÛee DeYÙeeme kesâ}e heeefnpes. keâebner JesUe keâle&JÙeyegæerveW jeieeJeCeW DeeJeMÙekeâefn
Demes} heCe lees ›eâesOe Dee}s}e Demeleeb keâecee veÙes, DeeCe}s}e Deme}e heeefnpes.
`keâeshe DeejesheCee les vemeeJeer' ÙeeÛee DeLe& jeie Ghepet osTb veÙeW, GlheVe nesTb osT veÙes
ne pemee Deens lemeeÛe jeiee}e Ûe{tb osTb veÙes, lÙeeveW DeeheuÙee [eskeäÙeeJej yemetb veÙes,
Demeeefn DeLe& keâjlee ÙesF&}. kegâCeer jeieJele veener, mebleehele veener DemeW pej Skeâoe
keâU}W lej lÙee ceeCemeeÛeer peerJeveele hejJe[ PeeuÙeeefJevee jenCeej veeneR. cnCetve
mebleeheeÛÙee DeeOeerve nesT veÙes nW efpelekeWâ KejW, eflelekeWâÛe ØemebieefJeMes<eeR keâle&JÙeyegæerveW
›eâesOe DeeCeleeb Dee}e heeefnpes nsefn KejWÛe. `keâeshe DeejesheCee vemeeJeer' cnCeCÙeeble
meceLeeËvee leWÛe DeefYeØesle DemeeJeW.
jeieeÛÙee mJeeOeerve PeeuÙeecegUW ceeCemeeÛeW JeeieCÙee-yees}CÙeeble}s leejlecÙe megšleW.
mJele:ÛÙee Øeke=âleerJejner og<heefjCeece nesleele. heefjefmLeleeRle megOeejCee nesle veeneR leer
veeneRÛe. Ùeemee"eR meeJeOe jentve efJeÛeej kesâ}e heeefnpes. jeie ÙeeJee DemeW ogmejs Jeeieleele
DemeW peW JeešleW lÙeeceeieW lemeW JeeieCeejeÛÙee °erveWefn keâebner ÙeesiÙe keâejCeW Demetb
Mekeâleele leeR efJeÛeejeble Iesle}er ies}er heeefnpesle. DeeheCee}e DeeJe[le veeneR, hešle
veeneR DemeW peW JeešleW, lesefn ÙeesiÙeÛe DemeleW DemeW veeneR. DeeheuÙee mJeYeeJeecegUW
jpeesiegCeeÛÙee, leceesiegCeeÛÙee, ØeeyeuÙeecegUW Deehe}er DeeJe[ nerÛe cegUeble Deefve°
DemeCÙeeÛeer MekeäÙelee Deens nWefn efJeÛeejele Iesle}W ies}W heeefnpes. yeensjÛÙee IešveebcegUW
DeeheuÙee ceveele GlheVe nesCeeNÙee Øeefleef›eâÙeebÛeer DeMeer efÛeefkeâlmee keâjleeb Dee}er lej
›eâesOe ceeCemeeÛÙee [eskeäÙeeJej Ûe{CeW MekeäÙe veeneR. lees lÙeeÛee Dee%eeOeejkeâ mesJekeâ
nesTve jener}.
cevee}e Meeble jeKeCÙeeÛee ogmeje GheeÙe, meble meppeveebÛÙee mebieleerle jenCeW ne.
mebleebÛes DeeÛeej-efJeÛeej-GheosMe ÙeebÛee heefjCeece hejceeLee&ÛÙee °erveW Heâej Ûeebie}e
nesT Mekeâlees. cee$e lÙeemee"er ceeCemeeÛes ceve mebmkeâej#ece DemeeJeW }eieleW, veceü
meeOekeâeÛeW DemeeJeW }eieleW. Ùeemee"eRÛe meceLeeËveeR meppeveebÛÙee mebieleerle jeneJeW DemeW
vegmeleWÛe ve cnCeleeb yegæerefn meeOetbÛÙee mebieleerle jeefn}er heeefnpes DemeW DeeJepet&ve cnš}s
Deens. mebieleerÛee, JeeleeJejCeeÛee ceeCemeeJej heefjCeece neslees nW efveef§eleÛe. menJeemeeble
efJeJejCe 277
Deme}suÙee }eskeâebÛeW DeeÛeej-efJeÛeej ns heefjCeece keâjerle Demeleele. lÙeeÛeW Ûeebie}s
efkebâJee JeeF&š mebmkeâej ceeCemeebJej keâebneR ØeceeCeeble lejer nesleele. meppeveebÛÙee menJeemeecegUs
JeeF&š mebmkeâejeÛeW YeÙe šUles DeeefCe ÛeebieuÙee mebmkeâejeÛee mebYeJe Jee{lees.
heCe Ùeemee"eR menJeemeeble jenCeeNÙee JÙekeäleerÛeer Je=efòe Devegketâ} DemeeJeer }eieles.
lÙee Je=òeeRle mJeeLe&, Denbkeâej, DeeUme, Ghes#ee, legÛÚlee, Demeleeb keâecee veÙes. OÙesÙe
efveef§ele Deme}W heeefnpes, lÙee °erveW Øeieefle keâ¤ve IesCÙeeÛeer FÛÚe Glkeâš Deme}er
heeefnpes. efJeJeskeâ peeie=le Deme}e heeefnpes. pes heeefn}W, Sskeâ}W, lÙeebÛeW cetduÙeceeheve
keâjlee Dee}s heeefnpes. GheosMeeØeceeCeW JeeieCÙeemee"eR ØeÙelveMeer} Deme}s heeefnpes. ner
yegefæ pej vemes} lej meppeveebÛÙee mebieleerÛee keâener efJeMes<e }eYe nesCeej veeneR.
cees"cees"Ÿee meblecenelcÙeebÛeW–lÙeebÛÙee mesJesle, menJeemeeble, oerIe&keâe}eheÙeËle jeefn}s}s–
efMe<Ùeefn DeeheuÙee ieg®ÛÙee meceesjÛe efkebâJee ceeIeejer mebheòeermee"eR, DeefOekeâejheoemee"eR
Deehemeeble Yeeb[uÙeeÛeer GoenjCeW ØeeÛeerve-DeJee&Ûeerve keâeUeRefn keâeneR Lees[eR veeneRle.
melmebieleerÛee ceefncee keâUsvee ~ melmebie keâes"s ßeceuÙee efceUsvee ~ melmebieerves legšles
kegâyegefæ ~ melmebie PeeuÙee yengmee} efmeefæ ~~'' Ùee Øeefmeæ M}eskeâebleer} MesJešÛÙee
oesve DeesUer Deieoer ÙeLeeLe& Deensle; heCe lÙeebÛeer DevegYetefle ÙesCÙeeÛÙee °erveW heefn}er
DeesU cenòJeeÛeer Deens. melmebieleerÛee ceefncee keâUeJee }eielees. leWÛe nesle veener ner
De[ÛeCe Deens. DeeefCe lÙeecegUW mebleebÛeer mebieefle og}&Yeefn nesleW. ceeCemeW mebleebÛee
Deeojmelkeâej keâjleele. DeieoeR heeÙeebJej [eskesâ "sJetve vecemkeâej keâjleele. menJeemeele
jenleele. heCe yengOee leerLeeËleuÙee ieesšŸeemeejKeer peMeerÛÙee leMeerÛe Demeleele.
Ùeemee"er efve<esOe ¤heeveW meceLe& eflemeje GheeÙe meebiele Deensle.
efJe<eÙeebÛee mebie, Deemeefkeäle, Heâej Ieelekeâ Deens. DelÙeble og° Deens. leer šeUeJeer,
efleÛÙeeheemetve otj jeneJeW, lÙeemee"eR ØeÙelveebÛeer hejekeâe‰e keâjeJeer. mebie neÛe MesJešer
yegefæveeMeeheÙeËle vesTve heeWÛeefJelees DemeW YeieJebleebveer mhe°Ûe meebefiele}s Deens. lÙeemee"eR
lej meceLeeËveeR lÙee}e Ûeeb[eU cnCetve efMeJeer Ieele}er Deens. mebie Ieelekeâ Deens heCe
lÙeeÛeW mJe¤he Ieelekeâ Jeešle veeneR, G}š }esYeveerÙe JeešleW, Deekeâ<e&keâ JeešleW.
mebieeÛee ne keâhešerheCee DeefOekeâ Ieelekeâ Deens. meòJeiegCe ner ceveeÛeer Øeke=âefle Kejer, heCe
Je=òeeRle ØeYeeJeer Demelees lees jpeesiegCe. DeeefCe lees Ùee mebieeÛeer, DeemekeäleerÛeer Ye}eJeCe
keâjerle Demelees DeeefCe ceie ceeCetme ceesneves yeUer he[lees. cnCetve meeJeOe jeefn}W
heeefnpes. keâejCe Ùee efJe<eÙemebieeveWÛe Denbkeâej Jee{lees, mJeeLe& yeUeJelees, efJekeâej Gvceòe
nesleele. DeejbYeeR megKeemeervelesÛeer Ûeškeâ }eieles, leer efve®heõJeer Jeešles DeeefCe lÙeebletveÛe
heg{W DeveLe& Dees{Jelees.
cenef<e& veejoebveeRefn DeeheuÙee YekeäleerÛÙee ØekeâjCeeble mebieeefJe<eÙeeR heg<keâUÛe meebefiele}W
278 ceveesyeesOe
Deens. YekeäleerÛeW meeOeve meebiele Demeleebvee lÙeebveeR ØeLece mebielÙeeieeÛee Gu}sKe kesâ}e
Deens. keâece, ›eâesOe, ceesn, mce=efleYeübMe, yegefæveeMe DeMeer meJe&veeMe keâjCeejer keâejCes
DeejbYeer Deieoer }neve Jeeš}er lejer mebieecegUW leeR meJe& mecegõemeejKeeR ØeÛeb[ nesleele
DeeefCe ceeCemee}e yeg[Jeleele, DemeW osJeef<e& veejoebveeR cnš}W Deens. ceeÙeWletve keâesCe
lejlees lÙeeÛeW Gòej osleebvee lÙeebveeR Ùe:mebieebmlÙepeefle Ùees cenevegYeeJeb mesJeles Ùees
efvece&cees YeJeefle ~ DemeW efo}W Deens. meceLeeËÛÙee Ùee M}eskeâeble G}šŸee ›eâceeveW leesÛe
efJeÛeej Dee}e Deens, DeeefCe ns leerve pÙee}e meeOe}s lees le¤ve peelees, Gæ¤ve peelees
cnCepesÛe cees#eeÛee Jeebšskeâjer neslees DemeW meceLe& meebieleele. M}eskeâeÛÙee ÛeewLÙee DeesUerletve
leW mhe° nesleW.
`cees#eYeeieer efJeYeeieer nes' ÙeeÛee DeLe& cees#eeble legPee Yeeie DeensÛe, lees let efceUJe
Demee Deens. ØelÙeskeâ ceveg<Ùe cees#eYeeieer cnCepes cees#eeÛee DeefOekeâejer DeensÛe. lees ceveg<Ùe
cnCetve pevcee}e Dee}e lÙee#eCeeRÛe lÙeeÛeW veebJe hešeJej ef}efn}W ies}W Deens, heCe
lÙeeveW lees DeefOekeâej ØemLeeefhele kesâ}e heeefnpes. ner Yee<ee JÙeJenejebleer} iees°er Ghecesmee"eR
ie=efnle Oe¤ve kesâ}s}er Deens. cees#e ne keâebneR mLeeJej pebiece mebheòeermeejKee FbefõÙeiecÙe
efJe<eÙe veeneR. lÙeeÛeer JeešCeer nesles, cnCepes Ûelekeâesj, DeOee& JeešŸee}e Ùeslees, lees hetCe&
jenle veeneR. DemeW lÙeecegUs ceeveleeb Ùesle veeneR. cees#eeÛeW mJe¤he mecepeeJetve meebieleebvee,
``ve cees#ees veYeme: he=‰s ve heelee}s ve Yetle}s ~ cees#ees efn Ûeslees efJece}b
mecÙekedâ%eeveefJeyeesefOeleced ~’’ DemeW JeCe&ve Dee}s}W Deens. cnCepes Megæ, efvece&U,
ØemeVe efÛeòe neÛe cees#e. lees Øeehle keâ¤ve Iesle}e heeefnpes. ceve lÙee heeleUerJej keâmeW
heeWÛeJeeJeW Ùeemee"er lej ceveesyeesOeeÛee, ceveeÛÙee M}eskeâebÛee DeJeleej Deens.
Megæ, efvece&}, Meeble, ØemeVe, DemeCeW nWÛe ceveeÛeW cet}Yetle mJe¤he Deens Je leWÛe
lÙeeveW Øeehle keâ¤ve IÙeeJeÙeeÛeW Deens. keâehetme, cegUeble mJeYeeJele: MegYeü heeb{je Demelees,
cnCetve JeŒeefn cegUeble MegYeü heeb{jW DemeleW leW ceUleW, leW mebmeiee&veW. YeóeRle Ieele}W Je
Oegle}W keâeR Gheje ceU veeneRmee neslees DeeefCe JeŒeeÛeer cetUÛeer mJeÛÚlee Øeieš nesles.
heeb{jsheCee keâebneR yeens¤ve lÙeeÛÙeeJej }eo}e peele veeneR. ceveeÛeWefn lemeWÛe mecepeeJes.
GheeOeercegUW leW efJekeâejer nesleW. meeOevesveW GheeefOe ve° keâjeJeÙeeÛÙee Demeleele.
meoe meJe&oe meppeveeÛesefve ÙeesieW ~
ef›eâÙee hee}šs YeefkeäleYeeJeeLe& }eies ~~
ef›eâÙesJeerCe JeeÛeeUlee les efveJeejeR ~
legšs Jeeo mebJeeo lees nerlekeâejer ~~108~~
ceveg<Ùe peelÙeeÛe yegefæceeved DemeuÙeeveW lees efJeÛeej keâjlees. SskeâCes, JeeÛeCes,
efJeJejCe 279
DevegYeJeCes, heenCes, ÙeecegUW lÙeeÛÙee efJeÛeejebvee Ûee}vee efceUles. yegæerÛeer ceÙee&oe,
Øeke=âefle, mJeYeeJe, Ùeebleer} efYeVelee, heefjefmLeleerÛeW mJe¤he ÙeecegUW efJeÛeejebvee efvejefvejeàÙee
efoMee }eietb Mekeâleele. JesieJesieUeR celeW yeveleele. leeR keâOeeR melÙeeÛÙee peJeU Demeleele.
keâOeeR otj, keâOeeR DemelÙee}e melÙe Je melÙee}e DemelÙe ceeveCeejeR DeMeeRr Yeüeble, keâOeeR
efveef§ele, keâOeeR Dee«ener, keâOeeR ogje«ener, keâOeeR ÛebÛe}, mej[ŸeeÛÙee jbieeØeceeCeW
hee}šCeejeR, DeMeeRefn leeR Demeleele. lÙeecegUW oesve efYeVe celeeÛÙee JÙeefkeäle Skeâ$e
DeeuÙee, lej ÛeÛee& nesles, DeeefCe Øeke=âefleYesoeveW Ùee ÛeÛex}e JeeoefJeJeeoeÛeW mJe¤he Øeehle
nesleW. Ùee JeeoefJeJeeoeÛeWefn keâebneR }eYe efveef§ele Deensle. yegæer}e Ûee}vee efceUles,
efJeÛeeje}e vescekesâheCee Ùeslees. Deehe}W cele ceeb[CÙeeÛeW keâewMeuÙe }eYeleW, Jee{leW, heCe
keâebneR leesšsefn nesleele. nóerheCee, ogje«en, Øeeflehe#eeJej ceele keâjCÙeeÛee DeefYeefveJesMe,
ns Deefve° iegCeefn JeeoecegUW Jee{erme }eieleele. vegmeleeÛe yees}Yeeb[heCee Ùeslees. efJeÉlesÛes
ØeoMe&ve keâjCÙeeÛeer Denblee Jee{les. nW meJe& meeOekeâeÛÙee °erveW Deefve° Deens. cnCetve
meceLe& ÙesLetve heg{W 5±3 DeMee Dee" M}eskeâebveeR Jeeo efnlekeâejer DemeeJee, megKemebJeeo
nW lÙeeÛeW mJe¤he DemeeJeW DemeW GheosMeerle Deensle.
ceveg<Ùe peW Jeeielees, lÙeeÛÙeeceeies lÙeeÛÙee keâeneR OeejCee Demeleele, keâebneR mebmkeâejefn
JeeieCÙeeJej heefjCeece keâjerle Demeleele. meceepeefnleeÛÙee °erveW meceLeeËvee meoeÛeejer,
meÉle&veer Demee ceeCetme Dehesef#ele Deens. lÙeeveW Ûeebie}s keâeÙe leW mecepetve Iesle}W
heeefnpes, lÙeeÛes efJeÛeej efveef§ele Deme}s heeefnpesle. lees efve‰eJeble Pee}e heeefnpes, SketâCe
ceeCemeeÛeW JeeieCeWefn ÛeebieuÙee DeLee&veW megOeej}W heeefnpes, DemeW meceLeeËvee JeešleW DeeefCe
cnCetve les lÙee °erveW keâeÙe keâjeJeW leW meebieleele.
ceeCemeeÛÙee OeejCee DeeefCe lÙeeÛeW JeeieCeW ÙeeJej meYeeWJeleerÛÙee JeeleeJejCeeÛee
heefjCeece cees"e Demelees.DevÙeLee SjJeeR DeÛejšheCeeÛÙee "juÙee DemelÙee DeMee Jee
heefjCeeceeR Deefve° Deme}suÙeeefn Deveskeâ iees°er DeÅeÙeeJeledheCeeÛÙee veebJeeKee}eR efMeef#ele
JeieeËleefn ¤{ PeeuÙee vemelÙee. cnCetve meceLeeËveeR meeOekeâe}e meppeveeÛÙee mebieleeRle
jenCÙeeme meebefiele}W Deens.
ÙesLeer} meppeve MeyoeveW meble, melheg®<e DeefYeØesle Deensle. meJe&meeceevÙe Ye}e
ceeCetme SJe{eÛe ceÙee&efole DeLe& ÙesLeW meppeve MeyoeÛee veeneR. cevee}e meppeve cnCeleele,
lesJneb lees DeLe& DeefYeØesle Demelees. pÙeeÛeer ef›eâÙee hee}šeJeÙeeÛeer lees, cnCepesÛe pÙeeÛeW
Jele&ve megOeejCeW DeeJeMÙekeâ Deens lees DeeefCe pÙeeÛÙee mebieleeRle jentve ef›eâÙee hee}šles,
JeeieCeW megOeejles, Jele&vee}e YekeäleerÛee YeeJeeLe& }eYelees lees, ns oesvner Skeâe heeleUerJejÛes
DemeCeW MekeäÙe veeneR.
Ùee °erveW ceeCetme mecepetve IesCÙeemee"eR ceeCemeeÛes leerve Jeie& ceer keâefuhe}s Deensle.
280 ceveesyeesOe
pees MejerjeveWefn vekeâes lemee Jeeiele Demelees, ogJe&le&ve keâjleebvee, DeveeÛeej keâjleebvee
pÙee}e }epe Jeešle veeneR lees DeOece. lÙee}e ogpe&ve cnCeeJeW. pÙeeÛÙee ceveeble keâebner
JesUeblejer vekeâes lÙee iees°er keâjCÙeeÛeer FÛÚe nesles heCe MejerjeveW pees lemee keâOeeR Jeeiele
veeneR, keäJeefÛeled SKeeÅee JesUeR ceesneveW Jeeieleebvee Ûetkeâ Pee}er lej }iesÛe pÙee}e Keble
Jeešles, he§eeòeehe neslees, lees ceOÙece. lÙee}e meppeve cnCeeJeW. DeeefCe JeeF&š JeeieeJeW,
DeveeÛeej keâjeJee DemeW pÙeeÛÙee keâOeeR ceveebleefn Ùesle veeneR ceie MejerjeveW Ie[CÙeeÛeer
iees° otjÛe jeefn}er, Demee pees, lees Gòece. lÙee}e melheg®<e cnCeeJeW.
meceepeeceOÙeW ceOÙece JeieeËleuÙee, meppeve cnCeeJeW DeMee }eskeâebÛeer yengmebKÙee
Demeles, DeeefCe les ceOÙece DemeuÙeecegUW, ceOÙemLe DemeuÙeecegUW heefjefmLeefleJeMeeled les
Fkeâ[s efkebâJee eflekeâ[s keâ}tb Mekeâleele. cnCetve mebj#eCeeÛeer efkebâJee mebmkeâejeÛeer DeeJeMÙekeâlee
lÙeebveeÛe Demeles.
meYÙe ne DeeCeKeer Skeâ Jeie& Deens. Øeefleef<"leheCee efceUefJeCÙeemee"eR ogmeNÙee}e
ØeYeeefJele keâjCÙeemee"eR, JeeieCÙeeÛeer Skeâ efJeefMe° heæefle keâebneR }eskeâebÛeer Demeles.
JejJej heenleebvee les DeefleLÙeMeer}, veceü, Deepe&Jeer, Deeheg}keâer, efpeJneUe Deme}s}s
DemeW Jeešleele. lÙeebÛes JeeieCeW, yees}CeW, vescemle, šeheefšheerÛeW DemeleW. cegj}s}s Oetle&
jepekeâejCeer DeeefCe JÙeJenej-Ûelegj JÙeeheejer ner Ùee JeieeËle}eR GoenjCeW. heCe ner peer
meYÙelee Deens leer JejJejÛeer Deens, Ghejer Deens, osKeeJÙeeÛeer Deens. mJeeLe& lej meeOeeJee
heCe lees keâesCee}e Heâejmee yeesÛetb veÙes efkebâJee DeeheuÙee mJeeLeeaheCeekeâ[s keâesCeeÛeW }#e
peeTb veÙes Jee lees keâesCeeÛÙee }#eeble ÙesTb veÙes, DeMeemee"eR meYÙelesÛeW heebIe¤Ce Iesle}s
peeleW. Ùee meYÙe JeeieCÙeeble pej keâebneR ØeeceeefCekeâheCee Demes} lej lees ceOÙece Jeiee&le
cnCepes meppeveebÛÙee iešebleÛe Iee}eJee }eies}.
melheg®<eeÛÙee JeeieCÙee-yees}CÙeeble hees<eeKeer meYÙelee DemeCÙeeÛeer MekeäÙeleeÛe
veeneR. cnCetve lej meble DeesUKeCeW DeJeIe[ peeleW. veejoebveeR Ùee°erveWÛe melmebiee}e
DeiecÙe cnš}W Deens.
Ûeebie}W JeeieCeW nWÛe cegUeble vewmeefie&keâ Deens, efvemeiee&}e peJeUÛeW Deens. Ùee
vewmeefie&keâlescegUWÛe, mJeeYeeefJekeâlescegUWÛe Ûeebie}W nW Ûeebie}W "jleW. Jeemevee-mebmkeâejebveeR
efJeke=âleer efvecee&Ce nesleele. efJeke=âleer JeeF&še}e ¤{efJeleele. DeveJeOeeveeves lÙeeble oerIe&keâe}
peelees, lÙeeÛeer mebJeÙe }eieles. ceie heg{W lÙeeÛes og<heefjCeece efometb }eie}W keâer ceeCetme
meeJeOe neslees. heCe mebJeÙeercegUW Ûeebie}W nWÛe og<keâj nesTve yeme}s}s DemeleW. leW hegvne
megkeâj JneJeW Ùeemee"eR meppeveebÛÙee mebieleerveW }eYe neslees. Ûeebie}W keâeÙe DeeefCe leW keâmeW
MekeäÙe Deens nW meppeveebÛÙee mebieleeRle DevegYeJeeme ÙesleW. lÙeebÛÙee meodYeeJeeÛeer Glkeâšlee
peeCeJeles. osKeeJÙeeÛeW meYÙe Jele&ve DeeefCe ØeeceeefCekeâ Megæ Ûeeefj$Ùe Ùeebleer} Deblej
efJeJejCe 281
melheg®<eebÛÙee peerJeveeble ØelÙeÙeeme ÙesleW. lÙeebÛee Jesoevle keâerle&ve-ØeJeÛeveehegjlee vemelees.
lÙeebÛÙee efJeÉòes}e DenbkeâejeÛee ohe& Ùesle veeneR. lÙeebÛÙee Oecee&ÛejCee}e ØeefmeæerÛeer nebJe
Demeles. lÙeebÛÙee Deepe&JeeÛÙee heesšeble mJeeLe& Demele veeneR. lÙeebÛeer veceülee Oetle& vemeles.
efJekeâejeÛes les oeme vemeleele. mJeeceer Demeleele. lÙeebÛeer F&ÕejYeefkeäle DeLee&Leea vemeles.
meeOevesÛeW Dee[byej les keâjerle veeneRle. lÙeebÛÙee keâesce} ùoÙeeble F&ÕejeÛeW Øesce Ye¤ve
jeefn}s}W DemeleW. efJeJeskeâ ne lÙeebÛee menÛej Demelees. ogmeNÙeeÛÙee keâuÙeeCeeÛeer lÙeebÛeer
FÛÚe ØeeceeefCekeâ Demeles. efJeÛeejer ceeCetme GIe[Ÿee [esàÙeeveW DeMee melheg®<eeÛÙee mebieleeRle
oerIe&keâe} jenlees. lesJneb DeeheCe keâmeW neslees, keâmeW Deenesle, DeeefCe keâmeW JneJeÙeeme
heeefnpes nW lÙee}e GceieleW DeeefCe ceie lÙeeÛeer ef›eâÙee hee}šles, Jele&ve megOeejleW. Deble:keâjCeeble
YekeäleerÛee efpeJneUe GlheVe neslees. ke=âleer}e YeeJeeÛee megiebOe }eYelees.
ke=âleerÛÙee ceeieÛeer YeefkeäleYeeJeeÛeer Yetefcekeâe nerÛe cenòJeeÛeer. ke=âleerceOÙeW hee}š Pee}e
Deens keâeR veeneR, megOeejCee Pee}er keâeR veeneR, nW YeefkeäleYeeJeeJe¤ve "jJeeJeÙeeÛeW Demeles.
yee¢ele: ke=âleer JesieJesieàÙee Demetb Mekeâleele. Øeke=âefle-ØeJe=òeerÛÙee JesieUsheCeecegUW, keâesCe
keâMeeble jces} leW meebieCeW keâef"Ce Deens. keâesCeer hetpeWle, keâesCeer heesLeeRle, keâesCeer keâLeWle,
keâesCeer peheeble, keâesCeer OÙeeveeble, keâesCeer leerLe&Ùee$esle, keâesCeer mesJesle, keâesCeer ›ele-efveÙeceeble,
keâesCeer oeveeble, keâesCeer hejeshekeâejeble Demee peerJeeYeeJeeveW efve‰sveW jbie}e Demes}. Ùee
ke=âlÙeeble Skeâ¤helee veeneR, lejer Deblejbieebleer} YeefkeäleYeeJeecegUW lÙeebÛeW heejceeefLe&keâ cenòJe
meejKeWÛe ßes‰ Demetb MekeâleW. efve<"e, Øesce nW lÙeebleer} cetU leòJe Deens.
ceeCemeeÛeW Deenej Øeeble YesoeveW JesieJesieUW Deensle. keâeefMcejer, efmebOeer, hebpeebyeer,
ceneje°^erÙe, keâvee&škeâer, leeefceUer ÙeebÛÙee Deenejebleer} heoeLe& DeieoeR JesieJesieUs Deensle.
les Skeâceskeâebvee DeeJe[Ceej veeneRle, keâoeefÛeled ceeveJeCeej veeneRle. cnCetve Skeâ ØekeâejÛeW
DeVeÛe meieàÙeebveeR Iesle}W heeefnpes Demee Dee«enefn Oejleeb Ùesle veeneR. heCe Ùee efJeefJeOe
Deenejeble}eR, MejerjeÛeW hees<eCe keâjCeejer cet}leòJeW cee$e, Skeâ¤heÛe Deensle. Jele&veeÛeW,
GheemevesÛeWefn lemeWÛe Deme}W heeefnpes.
ßeerveejoebveer cnšuÙeeØeceeCeW ``leodeJf emcejCes hejceJÙeekegâ}leself e ~'' DeMeer Glkeâšlee
Øeehle Pee}er heeefnpes. mebleebÛÙee menJeemeeÛee }eYe lÙee°erveW Heâej neslees.
pees vegmeleeÛe yees}IesJe[e veeneR, lÙee}e nW meJe& peeCeJeleW Je lÙee°erveW lees
ØeÙelveMeer}efn Demelees. kesâJeU yees}IesJe[s Demetb veÙes DemeW meceLeeËveer meebefiele}W Deens.
peW peW ßes‰, Ûeebie}W, DeeojCeerÙe cnCetve meebefiele}W peeleW, yees}}W peeleW, ceeve}W
peeleW, leW leW meJe& Jele&veeble GlejefJeCÙeeÛÙee °erveW ceeCemeeveW Dee«ener Deme}W heeefnpes.
`ef›eâÙesJeerCe JeeÛeeUlesÛeW' JeeoefJeJeeo nW JÙekeäle mJe¤he DemeleW. mecepeeJetve meebieCeW
DeeefCe peeCetve IesCeW, Ùeemee"eR nesCeejW mebYee<eCe meceLeeËvee F°Ûe Deens. leesÛe lej Ùee
282 ceveesyeesOe
ØekeâjCeeÛee efJe<eÙe Deens. heCe JeeoefJeJeeoeÛeer Yetefcekeâe leMeer vemeles. Øeeflehe#ÙeeJej ceele
keâjCÙeeÛÙee FÛÚsveW kesâ}e peeCeeje Jeeo ne ve mebheCeeje Deens. ieerlesveW Jeeo nW YeieJebleeÛeW
mJe¤he meebefiele}W Deens lesJneb lees ve mebheCeeje DemeCeW mJeeYeeefJekeâÛe Deens. yegefæceòee,
efJeÉòee DeeefCe keâewMeuÙe ns iegCe Deme}s keâer JeeoefJeJeeoeceOÙeW keâesCee}eefn efJepeÙe efceUJeleeb
Ùeslees. pÙeeÛeW ns iegCe mejme Deensle lees efpebkeâlees. lÙeentve ßes‰ keâesCeer Yesš}e keâeR
hejeefpele neslees. oesIes leguÙeyeU Demeleer} lej leCeeleCeer Jee{les DeeefCe kebâ"Mees<e heojeR
Ùeslees. cnCetve ÛeÛee& peer Deens leer mJeceleØeefle‰ehevesmee"eR ve nesleeb, melÙe keâeÙe Deens
leW peeCetve IesCÙeemee"eR JneJeer. cnCepes %eeve Jee{leW, celeheefjJele&ve nesTb MekeâleW. Jeeo
efcešlees. ØeeceeefCekeâ efpe%eemee DeeefCe efvejnbkeâejer veceü Je=efòe ner pej ÛeÛeXÛeer DebieW Demeleer}
lej Jeeo ne megKemebJeeo "jlees. DeeefCe lesJnebÛe lees efnlekeâjefn neslees.
MeyoeveW DeeefCe lekeâe&veW Jeeo legšle veeneRle keâejCe peW peeCetve IÙeeJeÙeeÛeW Deens leW
leòJe ßeer%eeveesyeejeÙeebveer cnšuÙeeØeceeCeW ``nW MeyoW efJeCe mebJeeefopes ~ FbefõÙeeb vesCeleeb
Yeesefiepes ~ yees}e DeeOeeR PeeWefyepes ~ ØecesÙeemeer ~~'' (%eeves. 1~58) DeMee mJe¤heeÛeW
DemeuÙeeveW leW peeCetve IesCÙeemee"eR ùoÙeeble ceeo&Je Deme}W heeefnpes. ``SsmeW nUgJeejheCe
pew ÙesF} ~ lejerÛe nW Ghesiee peeF&} ~ ÙesjJneR DeeIeJeer ieesef" nesF&} ~ cegkeâÙee
yeefnefjÙeeÛeer ~~'' (%eeves. 6~26)
peveeR JeeoJesJeeo mees[tefve ÅeeJee ~
peveeR metKemebJeeo metKeW keâjeJee ~~
peieeR lees efÛe lees Meeskeâmebleehenejer ~
legšs Jeeo mebJeeo lees nerlekeâejer ~~109~~
JeeoefJeJeeoecegUW ØeMveeÛeer le[ }eies}, melÙeeÛee efveCe&Ùe nesF&}, Ùee keâuhevesveW
kegâCeer ÛeÛee& keâ¤b cnCes} lej lÙeeble yengOee ÙeMe Ùesle veeneR. (SkesâkeâeUeR ce}e Ùee
iees°erÛeer Heâej newme nesleer, ceer Deveskeâ iees°eRJej DeveskeâebMeeR Jeeo kesâ}e Deens.) heCe
efve®òej nesTveefn Deehe}W cnCeCeW keâesCeer mees[erle veeneR. SKeeÅee iees°eRleer} melÙe
mecepetve IesCÙeemee"er pÙee oesIeebÛee lÙeeÛÙeeMeeR mebyebOe Deens, lÙeebvee meceesjemeceesj
DeeCetve, KejW peeCetve IesCÙeeÛee ØeÙelveefn ÙeMemJeer nesle veeneR. oesIesefn hejmhejebvee letb
KeesšW yees}leesme DemeWÛe cnCeleele. keâesCeeÛeer mee#e keâe{eJeer lej leerefn GheÙeesieer he[le
veeneR. keâejCe leesÛe DemelÙe yees}CÙeeÛee Deejeshe hegvneb neslees. MesJešeR efÛe[eefÛe[
DeeefCe keäJeefÛeled j[ej[efn nesles. pÙeeble keâesCeeÛes mJeeLe&mebyebOe iegble}s DemeCÙeeÛeer
MekeäÙelee veeneR, DeMee leeefòJekeâ ÛeÛexleefn Ùeehes#eeb JesieUW Ie[le veeneR. Skeâe efJeÉeved,
efve‰eJeble meodie=nmLeeMeeR %eeveesòej YekeäleerÛÙee mebyebOeeble Skeâoeb ceer leeW[er DeeefCe }sKeer
efJeJejCe 283
heg<keâU Jeeo kesâ}e heCe DeeceÛeW keâesCeeÛeWÛe celeheefjJele&ve Pee}s veeneR. ceneYeejleeÛÙee
mebyebOeele ceer DemeeÛe Skeâoeb Skeâe Øeefmeæ efJeÉeve JÙekeäleerMeer yees}CÙeemee"er ies}eW
neslees. cegKÙe efJe<eÙe yeepet}eÛe jeefn}e DeeefCe lÙee efJeÉeveebveeR efMeJeepeerjepeebÛÙee
ce=lÙetveblej mebYeepeeRveW keâeÙe kesâ}W leWÛe efJemleejeveW meebefiele}W. cnCetve meceLe& cnCeleele–
`}eskeâeceOÙeW JeeoefJeJeeo keâjCeW mees[tve Åee. lÙee Yejerme he[tb vekeâe.'
ßeerveejoebveeRefn ``Jeeoes veeJe}cyÙe: yeenguÙeeJekeâeefMelJeeled DeefveÙelelJeeÛÛe''
DemeWÛe meebefiele}W Deens. Mebkeâeefvejmeveemee"eR efpe%eemet yegæerveW megKemebJeeo DeJeMÙe
keâjeJee heCe iebcele DeMeer Deens keâeR ceeCemeW efleLeWÛe ceewve heeUleele. SjJeeR JÙeLe&
JeeoefJeJeeoeble cee$e lÙeebÛee Glmeen Demelees. Deieoer #egu}keâ iees°efn JeeoeÛee efJe<eÙe
yeveles. mejkeâejer Ùee$eer-efveJeemeebleer} Kees}erÛeW Yee[W DeefOekeâ Deens keâeb ÙeesiÙe Deens
ÙeeJejefn ncejerlegcejer nesles. DeeefCe lÙeeefveefceòeeveW GKeeàÙeeheeKeeàÙeeefn efveIeleele.
Demes Jeeo keâeÙe keâeceeÛes? DeeheuÙee celeeefJe<eÙeeR F&<ÙeeË Deble:keâjCeeble Demes} lej
efve®òej nesCÙeeÛee Øemebie Dee}e lejer legceÛÙee meejKeW Deecneb}e yees}leeb Ùesle veeneR,
heCe legceÛeW cnCeCeW hešle veeneR DemesÛe cnCeCeej. Deehe}e Dee«en mees[Ceej veeneR.
%eeve}e}mee vemeles, efpe%eemee vemeles, kesâJeU Denbkeâej Demelees, cnCetve nW DemeW nesleW.
pÙee}e ieg® cnCetve DeeojCeerÙe ceeveeJeÙeeÛeW lÙeeÛÙeeefn mebyebOeele nW DemeW Ie[leW.
ieg¤MeeR yees}leebveeefn ceeskeâàÙee ceveeveW yees}le veeneRle Je Sskeâle veeneRle. leer. oeoebÛeW
Skeâ megYeeef<ele Deens. les cnCeleele–
Dee%eeOeejkeâ DeeheCee cnCeJegveer JeeoeefJeJeeoe keâjer ~
Keb[eÙee ieg®JeekeäÙe lelhej peCetb JeeoešJeeRÛee nefj ~
leeW[er yees}tve meodieg®, ceveeR Oejer lÙeeÛÙeemeJeW les{ leer ~
keâesCÙee osefMeefn }#eCeW ve yegOenes meu}#eCeeR cees[leeR ~
Ùee DeMee JeeoefJeJeeoecegUW [eskeWâ GieerÛe leeheleW, kebâ"Mees<e heojeR he[lees, leòJeyeesOe
nesleÛe veeneR. cnCetve Demes JeeoefJeJeeo keâ¤b veÙesle. efpe%eemet Je=òeerveW megKemebJeeo
keâjeJee. Sskeâ}W, JeeÛe}W, heeefn}W, lej Mebkeâe DeeuÙee heeefnpesle. efJeÛeej kesâ}e, ceveve
kesâ}W, lej lÙee Ùesleeleefn. ØeMve GlheVe nesleele, les IeesšeàÙeebleefn hee[leele. cnCetve
mebkeâesÛe ve keâefjleeb kegâCeer peeCelee Yesš}e lej lÙee}e efJeÛeej}W heeefnpeW, MebkeâebÛeW
efvejmeve keâ¤ve Iesle}W heeefnpes, ØeMve mees[Jetve Iesle}W heeefnpesle. DeMee ØeeceeefCekeâeMeer
yees}leebvee %eevÙee}eefn Deevebo neslees. Depegv& eeÛeW efpe%eemetyegæeRves ØeMve efJeÛeejCeW YeieJeblee}eefn
Heâej DeeJe[le nesleW DemeW %eevesÕejcenejepe cnCeleele– ``hew Depeg&vee Deecnebner Jee[skeâes[s ~
284 ceveesyeesOe
DeKeb[ yees}bt DeeJe[s ~ hejer keâeÙe keâerpeW ve pees[s ~ hegmeles Ssmes ~~ Deepeer ceveesjLeemeer
HeâU ~ peesef[}emeer let kesâJeU ~ pes leeW[ Yejesefve efveKeU ~ Dee}emeer hegmees ~~''
(%ee. 15~448-449) heCe Demee Ùeesie keäJeefÛeleÛe Ùeslees. kesâJeU keâjceCetkeâ cnCetve
SskeâCeejsÛe Heâej.
legšs Jeeo mebJeeo lÙeeleW cnCeeJeW ~
efJeJeskeWâ DenbYeeJe ÙeeleW efpeCeeJeW ~~
DenbleeiegCeW Jeeo veevee efJekeâejer ~
legšs Jeeo mebJeeo lees nerlekeâejer ~~110~~
pesLeW Jeeo efcešlees lees mebJeeo. efveCe&Ùe }eielees, melÙe GcepeleW, cnCeCeW hešles,
DeeÛejCeeble DeeCeCÙeemeejKeer iees° Demes} lej lemeW JeeieCÙeeÛee ØeÙelve keâjeJeemee
Jeešlees, kesâ}e peelees, DemeW efpeLeW Ie[leW lees mebJeeo. heCe DemeW nesle veeneR. keâejCe
DenbYeeJe. Denbkeâej neÛe megKemebJeeoeble}e cegKÙe De[LeUe Deens. ve hešCÙeeÛeer cegKÙele:
oesve keâejCeW Demeleele. heefn}W keâejCe De%eeve, ogmejW keâejCe Debnkeâej. heefn}W keâejCe
meJe&meeceevÙe Deens. ogmejW keâejCe cegKÙele: efJeÉeveebÛÙee DeeßeÙeeveW jenleW.
Skeâe ÛeÛexmee"eR oesve Øeefleef‰leebvee Deeceb$eCe nesles. lÙeeble}s Skeâ Lees[W DeeOeeR
Dee}W. Deeleeb ogmejs Dee}s lej lÙeebÛÙee mJeeieleekeâefjleeb ce}e G"tve GYeW jeneJeW }eies}
nerÛe Deeheefòe heefnuÙee}e Jeeš}er. lÙeebveeR lemeW mhe° yees}tveefn oeKeefJe}W, DeMee
Denbkeâejer YetefcekeWâletve efvecee&Ce Pee}s}er ÛeÛee& efveCe&Ùeeme keâMeer ÙesCeej?
De%eeveer ceeCemeepeJeUefn Denbkeâej vemelees DemeW veeneR. DeeheuÙee yegæerÛeer Meefkeäle
efkeâleer? Deehe}e DevegYeJe kesâJe{e? Deehe}e DeYÙeeme JeeÛeve keâeÙe Deens? Ùeeble}W
keâebneRÛe efJeÛeejeble ve Iesleeb ceeCetme lee[keâved nW ce}e hešle veeneR DemeW cnCelees. keâeb
hešle veeneR. lÙeeÛeer ceerceebmeeefn lees keâ¤b Mekeâle veeneR keâejCe De%eeveecegUW leW
meeceLÙe&Ûe lÙeeÛÙeepeJeU vemeleW.
efJeÉeveebÛee Denbkeâej DeefOekeâ G«e Demelees. iesuÙee one npeej Je<ee&le keâesCee}e peW
keâU}W veener. leW ce}e mecepe}s Deens DeeefCe leWÛe ceer legcne}e meebieCeej Deens, DemeW
cnCeCeW nW Gce&š DenbkeâejeÛeW Åeeslekeâ Deens. DenbkeâejecegUW Jeeoebleefn efJeke=âefle efveceeËCe
nesles. ceie Deehe}s cnCeCeW efmeæ keâjCÙeemee"eR HeâmeJeeR GoenjCeW efo}eR peeleele. Keesšs
hegjeJeW oeKeefJeCÙeeble Ùesleele. yees}Ceeje yengßegle Deme}e, MejerjeÛeer {ye Úehe he[Ceejer
Deme}er, Jekeäle=lJe ØeYeeJeer Deme}W keâeR keâesCeleWefn cele keâebneR JesU lejer YeejeJetve
ies}suÙee ßeeslÙeebÛÙee ieUeR GlejefJeleeb ÙesleW. heCe efnlekeâejkeâ melÙe lesJnener otjÛe
jenles. mJeeLee&mee"er pÙeebvee DeeheuÙee celeeÛee ØeÛeej keâjeJeÙeeÛee Deens lÙeebvee ner
efJeJejCe 285
meeOeves GheÙeesieer he[le Deme}eR lejer lÙeecegUW meeOekeâeÛeer neveer nesles. lÙeeveW peeie¤keâ
jentve DeeheuÙee keâuÙeeCeemee"er efnlekeâj mebJeeo keâesCelee leW DeesUKe}W heeefnpes.
efnleekeâejCeW yees}CeW melÙe Deens ~
efnleekeâejCeW meJe& MeesOetefve heens ~~
efnleekeâejCeW yeb[ hee<eeb[ Jeejer ~
legšs Jeeo mebJeeo lees nerlekeâejer ~~111~~
efnle nsÛe melÙe Deens. efnleekeâefjleeb melÙeeÛee MeesOe Iesle}eÛe heeefnpes. efnle DeeefCe
melÙe ns SkeâeÛe veeCÙeeÛes oesve he=‰Yeeie Deensle. ÙeLeeLe&heCeW melÙe Deme}suÙee
JemlegefmLeleerÛee ØeeceeefCekeâheCeW mJeerkeâej kesâ}e keâeR lÙeeÛee heefjCeece efnlemeeOeveeble
neslees. DeeheuÙee}e DeeheuÙee De[eCeerheCeecegUW, yegæerÛÙee oewye&uÙeecegUW, DevegYeJeeÛÙee
leesškesâheCeecegUW, keâOeeR melÙeeÛeW, lej keâOeeR efnleeÛeW, lej keâOeeR oesvneRÛesefn JeemleJe
mJe¤he keâUle veeneR.
DeeheuÙee}e peW ÙeesiÙe JeešleW lÙee}e DeeheCe melÙe cnCelees. heCe Ùee ÙeesiÙeeÙeesiÙeeÛee
efveCe&Ùe osCeejer yegefæ jpeesiegCeeveW, leceesiegCeeveW JÙeeefhe}s}er veeneR vee, nW heeefn}s}W
vemeleW. pÙeeÛÙee [esàÙee}e jbie vescekeâe DeesUKeCÙeeÛeW meeceLÙe& veeneR, lÙeeveW efÛe$eeÛeW
meeQoÙe& DeeefCe jbiemebieefle ÙeeJej cele ÅeeJeW efkebâJee pÙee}e megjs}heCee ner keâeÙe Jemleg
Deens nW Ssketâveefn ceeefnle vemeles lÙeeveW meleejerÛÙee Jee lebyeesNÙeeÛÙee leeje pegUJeCÙeeÛee
ØeÙelve keâjeJee cnCepes pemeW nesleW, lemeWÛe jepeme leeceme yegæerveW melÙe "jJetb iesuÙeeme
nesleW. efJe<eÙe}es}ghe FbefõÙeebÛee oeme Deme}s}e ceeCetme, lÙee}e lÙee lÙee JesUeR
megKeeJen JeešCeeNÙee Jemlet}e, efnlekeâj mecepetb }eie}e lej ÙeesiÙe "js} keâeÙe?
cnCetve melÙe keâeÙe ÙeeÛÙeemebyebOeer heg<keâU Sskeâ}s heeefnpes. Leesj Leesj leòJeJesòes,
efve:mhe=n cenelces, peielkeâuÙeeCeemee"eR DeJelej}s}s melheg®<e, peveefnleemee"eRÛe melÙeeÛeW
Øeefleheeove keâjerle Demeleele. efnleekeâefjleebÛe les melÙe yees}le Demeleele. lÙeebÛeW yees}CeW
melÙe DeeefCe efnlekeâejkeâÛe Demeles.
DeeheCe DeeheuÙee efnleemee"eR, melÙeeÛeer neR ØeefleheeoveW veerš MeesOetve heeefn}eR
heeefnpesle. Decetkeâ SkeâpeCe meebielees cnCetve les KejW ceeveeJeW DemeW kegâCeerÛe meebiele veeneR.
SKeeÅeeÛee mJele:ÛÙee efveCee&Ùekeâ yegæerJej hetCe& efJeÕeeme Demes} lej lÙeeveW DeieoeR
MebkeâjeÛeeÙe&, ßeer%eevesÕej ÙeebÛeWefn meebieCeW DeceevÙe kesâ}W lejer Ûee}s}, heCe lees efveCe&Ùe
ØeeceeefCekeâheCeW, lÙeeÛee mJele:Ûee Deme}e heeefnpes, DeeefCe DeYÙeemehetJe&keâ hetCe& efJeÛeej
keâ¤ve lees Iesle}e Deme}e heeefnpes. heCe kegâCeerlejer ØeYeeJeer JÙeefkeälecelJe DeeefCe
Jekeäle=lJe Deme}s}e SKeeoe YeieJeeve meebielees Jee JeefMeuÙeeveW vesce}e ies}s}e SkeâeÅee
286 ceveesyeesOe
efJeÅeeheer"eÛee efJeYeeie-ØecegKe meebielees, heg<keâU Kehe Deme}suÙee Je=òehe$eeÛee mebheeokeâ
meebielees, }šhešer KešhešerveW DeefKe} YeejleerÙe heefj<eosÛee DeOÙe#e Pee}s}e meeefneflÙekeâ
meebielees, ØeefmeæerÛÙee ceeieW }eie}s}e DeeefCe veevee ØekeâejeveW KegÛeea}e efÛekeâštve jeefn}s}e
heg{ejer meebielees, leW ce}e yejW JeešleW, ceer ceeveleeW, DemeW cee$e Demelee keâecee veÙes.
ceekeäme& DeeefCe øeâe@F&[ ns De}erkeâ[ÛÙee keâeUeble cees"s efJeÛeejJeble nesTve ies}s.
yegefæcebleebÛÙee JewÛeeefjkeâ peieleeble lÙeebveer Deehe}e ØeYeeJe efvecee&Ce kesâ}e. }ef}le
Jee*dceÙeeÛeW keâ}e#es$eefn lÙeebÛÙee efmeæevleeveW ØeYeeefJele Pee}W DeeefCe `keâ}skeâefjleeb
keâ}e’Jeeoerefn keâUtve ve keâUtve lÙee efJeÛeejebÛes ØeÛeejkeâ yeve}s. DeeefCe Demes Demeleebveeefn
heVeeme heeTCeMeW Je<eeËle ceekeäme& DeeefCe øeâe@F&[ÛeW Deveskeâ efmeæevle DemelÙe "j}s,
keâe}yee¢e "j}s, DehetCe& "j}s. ceekeäme&JeeÅeebveeefn ceekeäme&}e iegb[eUtve "sTve JeešÛee}
keâjeJeer }eie}er. øeâe@F&[ÛÙee ØelÙe#e efMe<ÙeeveWÛe DeeheuÙee ieg¤ÛeeR efJeOeeveW Kees[tve
keâe{}eR. KÙeeleveece efJeÛeejJebleebÛÙee yeeyeleeRle pej nW DemeW nesleW, lej ceie Jej
Gu}sefKe}suÙee Deveskeâ mJeÙebYet heg{eNÙeebÛÙee MeyoeJej efJeÕeemetve ßeer%eevesÕejebmeejKÙee
Leesj cenelcÙeebÛÙee JeÛeveebvee DeØeceeCe ceeveCeW ÙeesiÙe veeneR, efnleeÛeW veeneR, nW }#eeble
Iesle}WÛe heeefnpes. meceLe& efnleekeâefjleeb meJe& MeesOetve heneJeW DemeW cnCeleele. lemeW MeesOetve
heeefn}W cnCepes MebkeâjeÛeeÙe&-%eevesÕejeefo cenelces efkeâleer Leesj Deensle, leW keâUs}.
lÙeebÛÙee ÛejCeeJej cemlekeâÛe "sJe}s heeefnpes DemeW ceer ceer cnCeCeeNÙee Øe%eeJeblee}eefn
Jeešs}. MeesOetve heenCeW efnleekeâefjleeb Demes} lej nWÛe Ie[s}.
veerš MeesOe IesCeeNÙee Øe%eeJebleeÛÙee nW }#eeble ÙesF&} keâeR Gheefve<eoebleer} õ°s
$e+ef<e, MebkeâjeÛeeÙee&efo leòJeJesòes, %eevesÕejeefo cenelces legkeâejece-jeceoemeebmeejKes
peieledkeâuÙeeCeemee"eR leUceUCeejs melheg®<e ns peW meebieleele-lesÛe melÙe Deens DeeefCe
efnleeÛeW Deens. lÙeeÛÙeeefJe®æ pees keâesCeer meebielees lees heeKeb[er Deens. lÙeeÛeW nW }eskeâebvee
HeâmeefJeCeejW yeb[ cees[tve keâe{}WÛe heeefnpes. ns heeKeb[er cees"s Oetle& Demeleele. Deehe}e
mJeeLe& meeOeeJeÙeeÛee lej keâmeW Jeeie}W heeefnpes nW lÙeebvee Ûeebie}W keâUleW, DeeefCe
lÙeecegUW pegvÙee leòJeJesòÙeebÛÙee efJeÛeejebÛeer GmeveJeejer keâjerle, lÙeeÛÙee ceeOÙeceebletve
Deehe}er heeKeb[eR celeW les }eskeâebÛÙee ieUeR GlejJeerle Demeleele. efveJe[ keâjCÙeeÛeer Âef°
veme}s}s Jee JÙeehekeâ DeYÙeemeeÛeW meeOeve veme}s}s leLeekeâefLele yegefæJeeoerefn ner YesmeU
keâewlegkeâeveW mJeerkeâejleele. heeKeb[ŸeebÛes yeb[ ceepeleW leW ÙeecegUWÛe. efve‰gjheCeW leW cees[tve
keâe{}W heeefnpes. keâ[keâ MeyoebveeR lÙeebÛee efve<esOe kesâ}e heeefnpes. hegjeJÙeeefveMeeR lÙeeÛeW
Keb[ve kesâ}s heeefnpes. peeTb Åee keâeR cnCetve Ghes#ee keâjCeW, kegâ"W Ùee JeeÛeeUebÛÙee
leeW[e}e }eiee cnCetve DeeUme keâjCeW, nW MeesYeCeejW veeneR. Gæšemeer Gæš DeeefCe
Kešvešemeer Kešveš Pee}WÛe heeefnpes. JewÙeefkeälekeâ DeeefCe meeceeefpekeâ efnleekeâefjleeb
efJeJejCe 287
lÙeeÛeerefn Heâej DeeJeMÙekeâlee Deens. cnCetve pÙee}e pÙee}e keâebneR keâUleW lÙee
ØelÙeskeâeÛeW nW keâle&JÙe Deens. cnCetve meceLe& mhe°heCeW DeeosMe osle Deensle keâeR,
``efnleekeâejCeW yeb[ hee<eeb[ Jeejer ~~''
vesmetÛeer }bieesšerefn osTve šekeâCÙeeFlekesâ Goej Deme}s}s legkeâejece cenejepeefn
``Oecee&ÛeW hee}ve ~ keâjCeW hee<eeb[Keb[ve ~ nWefÛe Deecne keâjCeW keâece ~ yeerpe
Jee{JeeJeW veece ~~ leer#Ce GòejW ~ neleeR IesTefve yeeCe efHeâjs ~~ veeneR Yeer[Yeej ~
legkeâe cnCes meevee Leesj ~~'' DemeWÛe cnCeleele. SkeâeÅee }neveMee Ûeeshe[Ÿee}e,
MeemekeâerÙe heeefjleesef<ekeâ efceUe}s}e keâesCeer meeceevÙe meeefneflÙekeâ Demes} Jee }eskeâebvee
Yeg}Jetve lÙee }eskeâefØeÙelesÛÙee yeUeJej mJele:}e YeieJeeved cnCeJetve IesCeeje keâesCeer Leesj
Jekeälee Demes}, lÙeeÛÙee meebieCÙeebleer} DemelÙe, lÙeeÛÙee yees}CÙeeleer} heeKeb[
cees[tve keâe{}WÛe heeefnpes. lÙeeÛÙeemee"eR leer#Ce MeyoebÛeeR MeŒeW heepeUtve meppe Deme}W
heeefnpes. hejceeLe&-efmeæerÛeW yeerpe Deme}suÙee veecemcejCeemeejKÙee heefJe$e, meespJeU
meeOeveeÛee hegjmkeâej kesâ}eÛe heeefnpes. meewpevÙeeÛeW DeeefCe meeefòJekeâlesÛeW cegkegâšceefCe
Deme}s}s ßeer%eeveesyeejeÙeefn ``ÙesNnJeeR ØeehleW celeeblejs ~ Leelebyetveer Deebie Yejs ~ yeesef}pew}
les ve mejs ~ legcnebheemeer ~~ (%eeves. 13-318) DemeWÛe cnCeleele. Yeüeble celeebÛeW Keb[ve
DeeJeMÙekeâ DeenW DemeW lÙee DeeF&hes#eebefn Jelme} ùoÙe Deme}suÙee ceneheg®<ee}e
JeešleW. Megæ ØecesÙeeYeeWJeleerÛeW Mebkeâekegâb MekeâebÛeW ieoU keâe{tve šekeâ}WÛe heeefnpes. heeCÙeeJejer}
MesJeeU otj keâjCeW nW pemeW DeeJeMÙekeâ DemeuÙeeveW keâ°eÛeW ceeveleeb keâecee veÙes, lemeWÛe
heeKeb[ŸeebveeR ceepeefJe}s}W yeb[ otj keâjCÙeemebyebOeeRefn ceeve}W heeefnpes. Ùee JeeoeveW
heeKeb[er megOeejCÙeeÛeer MekeäÙelee veeneR, leMeer Dehes#eeefn veeneR, heCe lÙeeÛÙee yees}CÙeeÛÙee
ØeYeeJeecegUW meeceevÙeebÛee pees yegefæYeso Pee}s}e Demelees lees veeneRmee nesTb Mekeâlees.
cnCetve ne Jeeoefn MesJešeR efnlekeâejer mebJeeoÛe "jlees. leesefn DeeJeMÙekeâ lesLeW kesâ}e
heeefnpes.
peveeR meebieleeb Sskeâleeb pevce ies}e ~
hejer JeeoJesJeeo lewmeeefÛe "s}e ~~
G"s mebMeÙees Jeeo ne obYeOeejer ~
legšs Jeeo mebJeeo lees efnlekeâejer ~~112~~
DeieoeR Jeeuceerefkeâ-JÙeeme ÙeebÛÙeeheemetve les %eevesÕej-legkeâejece-jeceoeme ÙeebÛÙeeheÙeËle
Jee lÙeeveblejefn Pee}suÙee jeceke=â<Ce hejcenbme, jceCecenef<e&, mJe¤heevebo, oemeieCetcenejepe,
ÙeebÛÙeeheÙeËle Deveskeâ Leesjecees"ŸeebveeR Ûeebie}W keâeÙe, efnleeÛeW keâeÙe leW meebefiele}W. leke&âkeâke&âMe,
yeewefækeâ Jeeo keâ¤ve meebefiele}W, Jee keâeJÙejmeeveW DeesLebye}suÙee ceOegj-jmeeU MeyoeveW
288 ceveesyeesOe
meebefiele}W. Dee«en, keâ"esjheCee ÙeebÛee DeJe}bye kesâ}e, lemesÛe mecepetle Iee}CeW,
DevegveÙe keâjCeW, ÙeebÛeeefn DeJe}bye kesâ}e. keâOeeR jeieeveW Heâškeâej}W lej keâOeeR JeelmeuÙeeveW
nvegJešer Oe¤ve mecepeeefJe}W. heCe keâebneR Lees[s DeheJeeo JeieU}s lejer ceveg<Ùepeele
megOeej}er DemeW Pee}W veener. ceePeW keâesCeer Sskeâle veeneR Demee GÉsie JÙeemeeveeRefn Øeieš
kesâ}e. DeeefCe ßeerOejmJeeceeRveeefn DeblekeâeUeR leWÛe og:Ke nesleW. meebielee-Sskeâleebvee pevce
ies}e, heCe Mebkeâe DeeefCe ØeMve, DeeefCe lÙeebÛÙee efvejmeveekeâefjleeb kesâ}s}s JeeoefJeJeeo
efpeLeuÙee efleLeW, pemesÛÙee lemesÛe jeefn}s.
Leesj cenelces mJele:hegjles lejer cegkeäle nesles, keâesCeer yeæ peerJe veJnles. les
}eskeâkeâuÙeeCeemee"eR DeJeleej IesTve Dee}s nesles. Deehe}W keâeÙe& mebheleeÛe efveIetve ies}s.
YeieJebleeMeeR Skeâ¤he Pee}s. Flej yeehe[s SskeâCeejs lej keâeÙe heCe meebieCeejsefn
ef"keâÛÙeeef"keâeCeeR jeefn}s. keâerle&vekeâej, ØeJeÛevekeâej, hegjeefCekeâ, JÙeeKÙeeles GYeW DeeÙeg<Ùe
JÙeeKÙeeve-ØeJeÛeveeble Iee}efJeleele. lÙeebÛÙee MekeäleerØeceeCeW, hee$elesØeceeCeW lÙeebvee ßeeslesefn
efceUleele. les 5-10efn Demeleele DeeefCe menœeeJeOeerefn Demeleele. heCe MesJešeR
heefjCeece keâeÙe? peJeU-peJeU keâebneRÛe veeneR. meebieCeeje leeboUeÛÙee ef{ieeJej °er
"sJetve meebieCeej Je SskeâCeeje Hegâkeâšele Ûeebie}e JesU peelees Jee yejer keâjceCetkeâ nesles
cnCetve SskeâCeej. meebieCeeje}e DevegYeJe veeneR. SskeâCeeje}e efpe%eemee veeneR. nW DemeW
meebieCeW-SskeâCeW keâeÙe keâeceeÛeW?
Heâej pegveer iees° Deens. ceer Skeâoe Mebkeâe Je lÙee efJeÛeejCeeje ÙeebÛeer peb$eer "sJe}er
nesleer. Skeâoe Skeâe MebkesâÛeW efvejmeve Pee}W cnCepes lÙeeveblej hegvneb lÙeeÛe JÙekeäleerveW
lejer ogmejer keâebneR veJeerve Mebkeâe efJeÛeejeJeer keâeR veeneR. hejbleg ce}e DemeW Dee{U}W Deens
keâeR leerÛe leerÛe JÙeefkeäle hegvneb hegvneb lÙeeÛe lÙeeÛe Mebkeâe efJeÛeejles. SkeâÛe Mebkeâe,
SkeâeÛe JÙekeäleerveW, Skeâe Je<eeËle, leerveoeb efJeÛeej}er DemeWefn Dee{U}W. Mebkeâe lÙeeÛe
Demeleele. F&Õej Deens keâeb? Deens lej DevegYeJe keâeb Ùesle veeneR? Ûeebie}W Jeeietveefn
og:Ke keâeb YeesieeJeW }eieleW? ØeejyOe Demes} lej ØeÙelvee}e DeLe& keâeÙe? hetpeehee"eble
ceve }eiele veeneR keâeÙe keâjeJeW? Oeeefce&keâ efomeCeeje ceveg<Ùeefn meoeÛeejer keâeb vemelees?
ceve Skeâe«e keâeb nesle veeneR? peerJeyeÇÿeeÛeW SskeäÙe keâmeW? FlÙeeefo. meebieCeeje yengOee
vegmelee hegmlekeâerhebef[le Demelees. lÙee}e DevegYeJe vemelees, DevegYeJeemee"eR peW keâjeJeW
}eieleW leW lÙeeÛÙeeefn peerJeveeble vemeleW. lees hegmlekeWâ heentve meboYe& ieesUe keâ¤ve
meebieCeej, DeeefCe DeeheCe keâeÙe efJeÛeej}W nesleW, keâMee keâefjleeb efJeÛeej}W nesleW nWefn ve
Dee"JeCeeje, ßeJeCeeble DeJeOeeve veme}s}e Demee ßeeslee SskeâCeej. Deeleeb mebMeÙe lemesÛe
Ùesle jeefn}s lej veJe} veeneR. DevegYeJe vemeuÙeecegUW meebieCeejeÛee, DeeefCe ØeeceeefCekeâ
efpe%eemee vemeuÙeecegUW SskeâCeejeÛee meebieCeW DeeefCe SskeâCeW ne kesâJeU obYeeÛeej "jlees.
efJeJejCe 289
`DekeâjCeeled cebokeâjCeb ßesÙe:’ Ùee vÙeeÙeeveW keâebneR keâje heCe veeboe DemeW cnCetve leWefn
yejW cnCeeJeÙeeÛeW FlekeWâÛe.
meebieCeeje ke=â<CeemeejKee Deme}e heeefnpes keâeR pees efJeÕeemeeveW meebies}. ``Denb lJeeb
meJe&heehesYÙees cees#eefÙe<Ùeeefce cee MegÛe:'' (Ye. 18~66) DeeefCe SskeâCeeje Depegv& eemeejKee
heeefnpes, pees hegvneb hegvneb efJeÛeejer}, DeieoeR HeâškeâUheCeW efJeÛeejer}, heCe MesJešeR
cnCes} ``efmLeleesÓefmce ielemebosn: keâefj<Ùes JeÛeveb leJe ~'' (Ye. 18~73) ne Jeeo
Keje mebJeeo, DeeefCe leesÛe efnlekeâejer cnCetve lej cnš}s Deens keâeR ieerlee megieerlee
keâle&JÙee efkeâcevÙew: MeeŒeefJemlejw:~
peveeR nerle heb[erle meeb[erle ies}s ~
DenbleeiegCeW yeÇÿeje#esme pee}s ~~
leÙeentefve efJelheVe lees keâesCe Deens ~
cevee meJe& peeCeerJe meeb[tefve jens ~~113~~
``legšs Jeeo mebJeeo lees nerlekeâejer'' nW hee}gheo veme}W lejer ns 113-14-15
DemeW eflevneR M}eskeâ DeeMeÙeeÛee efJeÛeej keâjleeb JeeoefJeJeeoemebyebOeerÛesÛe Deensle. 115 JÙee
M}eskeâeJe¤ve leW mhe° nesleW.
MeeŒekeâejebveeR, mebleebveeR, mJele:ÛÙee Jee*dceÙeebletve ceeCemeeÛÙee efnleeÛeW leW keâeÙe nW
heg<keâU meebeif ele}W Deens. efJeÉeveebvee leW Ûeebie}W DeJeiele DemeleW. lÙeeÛÙee DeeOeejW les ØeJeÛeveW
keâjleele, JÙeeKÙeeveW osleele, JeeoefJeJeeo keâjleele, Keb[veceb[ve keâjerle efHeâjleele, heCe
mJele: Jeeieleebvee cee$e lÙee MeeŒeeÛee GheÙeesie keâjerle veeneRle, mJele:ÛÙee efnleeÛeW peW leW
vescekesâ šeketâve osleele, DeeefCe DemeW JeeieCÙee}eefn hegvneb MeeŒeeOeej Deens DemeW meebieleele.
Skeâe le%eeveW Skeâe jesiÙee}e Skeâ Deew<eOe ef}ntve efo}s. ®iCeeveW efJeÛeej}W-keâmeW
JeehejeJeÙeeÛeW? efÛeefkeâlmekeâ ie[ye[eRle neslee. lees cnCee}e lÙee yeeš}erJej ef}efn}W
Demes} lemeW keâje. Deew<eOe DeeCe}W. yeeš}erJej ef}efn}s}W nesleW keâer `keep the
bottle tightly corked.'' nW Ûeebie}W "Ukeâ nesleW. Jeerme hebÛeJeerme efoJemeeveblej Yesš
PeeuÙeeJej JewÅeeveW efJeÛeej}s-``keâeÙe cnCeles Øeke=âefle?'' ``Deens leMeerÛe Deens.'' ``Deew<eOe
DeeCe}b veeneRle keâeb?'' ``DeeCe}b keâeR.’’ ``ceie Iesle}ble vee!'' ``keâmes IesCeej?''
``cnCepes?'' ‘‘legcnerÛe meebefiele}b nesleb keâeR yeeš}erJej metÛevee Demes} lemeb keâje.
yeeš}erJej "Ukeâ De#ejeble ef}efn}s}W nesleW, yeeš}er Ieó yetÛe }eJetve "sJee. ceer
yeeš}er leMeerÛe "sJe}er.'' ``DemeW keâmes?'' DemeW JewÅeeveW cnCeleebÛe lees Heâej MeneCee
jesieer JewÅeeMeerÛe Yeeb[t }eie}e keâeR legcneRÛe meebefiele}W nesleW cnCetve.
efJeÉeveebÛes, hebef[leebÛeW DemeWÛe nesleW. meieUW heebef[lÙe Øeef›eâÙesÛeW. Øeef›eâÙee keâMeemee"eR
290 ceveesyeesOe
leW kegâCeer }#eebleÛe IesCeej veeneR. nW cnCepes yetÛe Ieó }eJetve "sJeCeWÛe Deens.
DenbkeâejecegUW nW DemeW nesleW. les DeeheCentve efnleekeâ[W peeCeej veeneRle. ÙeesieeÙeesieeves
keäJeefÛeled efnleÛe ÙeebÛÙeemeceesj Dee}W, lej ns lÙee}e [eJe}tve ogmejerkeâ[s peeCeej
DeeefCe lejer Deehe}W Ûegkeâ}W DemeW lÙeebvee JeešCeej veeneRÛe. nerÛe Denblee. ceePÙeemeejKee
ogmeje keâesCeer MeneCee veeneR, ce}e JeešleW leWÛe ÙeesiÙe, ceePÙee efJe¤æ keâesCeer Demeleeb
keâecee veÙes. keâesCeer lemee Demes} lej lees cetKe&. ceerÛe keâmee ÙeesiÙe Deens, leW lÙee}e
hešJetve efo}WÛe heeefnpes, Ùee efJeÛeejeveWÛe meoe JeeieCeej. DeeÙeg<Ùe DemeWÛe peeles. Demes
hebef[le ces}s cnCepeW lÙeebÛÙee DenbkeâejeÛÙee oes<eecegUW leW yeÇÿeje#eme nesleele, Demes
meceLeeËveer cnš}s Deens. YetleefheMeeÛÛeehewkeâer yeÇÿeje#eme ne Skeâ Jeie& Deens. Ùee ÙeesveeRletve
}ewkeâj megškeâe nesle veeneR DemeW ceeve}W peeleW.
ßeerJeecevehebef[leebÛeer Skeâ iees° Øeefmeæ Deens. lÙeebvee JeeoefJeJeeo keâjCÙeeÛeer Heâej
DeeJe[. les ef"keâef"keâeCeerR peeTve JeeoeceOÙeW hebef[leebvee nejJeerle DeeefCe DeefpebkeäÙehe$eW
efceUJeerle. lÙeebvee efoJemee ceMee}er }eJetve efnb[CÙeeÛee ceeve neslee DemeW cnCeleele. ne
ceeve osCeeje cees"e efJeveesoer Deme}e heeefnpes. Demees. Jeecevehebef[le efoefiJepeÙe keâjerle
efnb[le Demeleebvee lÙeebvee keâebneR De[ÛeCeercegUW Skeâe efhebheUeÛÙee heejeJej je$e keâe{CÙeeÛee
Øemebie Dee}e. Deheje$eeR efleLeW oesve YegleW SkeâceskeâebMeeR yees}le nesleeR. Skeâ lÙee efhebheUeJejÛe
jenle nesleW. ogmejW heengCes Dee}W nesleW. leW heengCes Yetle cnCele nesleW, ``Ûeebie}e Deens
js ne efhebheU ! legPÙee MespeejÛÙee ogmeNÙee HeâeboerJej ceer jentb keâeb?'' ``Ús ! Ús leer
Heâeboer jeKetve "sJe}eR Deens.'' ``keâesCee keâefjleeb?'' ``Jeecevehebef[leebkeâefjlee. ne Denbkeâejer
efJeÉeve peÙehe$eW efceUJeerle efnb[le Demelees. lees cesuÙeeJej yeÇÿeje#eme nesCeej Deens. lees
ÙesCeej Deens Ùee HeâeboerJej. letb Deehe}er meesÙe ogmejerkeâ[s hene.''
nW Ss k et â ve Jeeceveheb e f [ leeb v ee Heâej he§eeleehe Pee}e. les Denb k eâej šeket â ve
ßeerjeceoememJeeceeRvee MejCe ies}s. meJe& FefleJe=òe lÙeebveer lÙeebvee keâUefJe}W DeeefCe DeYeÙe
ceeietve yeesOe keâjCÙeeÛeer efJevebefle kesâ}er. les heg{W cees"s YeieJeodYekeäle cnCetve Øeefmeæ Pee}s.
DenbkeâejecegUW heebef[lÙe efve¤heÙeesieer "jleW. hetJeea peerefJekesâmee"eR yeÇeÿeCe Jeiee&}e
heebef[lÙe mebheeove keâjeJeW }eiele Demes. DeeefCe ceie efJeÉòesÛee Denbkeâej lÙeebvee Gce&š
yeveJeer. meJeeËkeâ[s leW legÛÚlesveW heenle. heefjCeeceer les DeOeesieleer}e peele. cnCetve
ßeerlegkeâesyeejeÙe DeeheuÙee Skeâe DeYebieele cnCeleele– ``yeje osJee kegâCeyeer kesâ}eW ~
veeneR lejer obYesefÛe Demelees ces}eW ~~ Ye}W kesâ}s osJejeÙee ~ veeÛes legkeâe }eies
heeÙeeb ~~ efJeÅee Demeleer keâebneR ~ lejer he[leeW DeheeÙeeR ~~ mesJee Ûegkeâlees mebleebÛeer ~
veeieJeCe ns HegâkeâeÛeer ~~ ieJe& neslee lee"e ~ peelees ÙecehebLes Jeeše ~~ legkeâe cnCes
LeesjheCeW ~ vejkeâ nesleer DeefYeceeves ~~'' efJeÉòesMeer, efJeÅesMeeR, LeesjheCeeMeeR efJejesOe
efJeJejCe 291
veeneR. lÙeepÙe Deens lees DeefYeceeve, ieJe&, lee"e.
efJeÉòesveW Kejs cnCepes veceü DemeeJeÙeeme nJeW. efJeÅee efJeveÙeeveW MeesYeles DemeW
cnCeleele. efJeÅee cnCepes %eeve. %eeve F&ÕejeÛeW DeefmlelJe hešJetve osleW. lÙeeÛeW meeceLÙe&,
lÙeeÛes meJe&%elJe meebieles. lÙeeÛÙee mJe¤heeÛee yeesOe keâjleW. Deeleeb Ùee F&Õejer meòesheg{W
keâesCeer cees"e, ßes‰, Leesj, efJeÉeved "jCeW MekeäÙe Deens keâeÙe? Jeso neR pÙeeÛeeR
efveÕeefmeleW Deensle lÙeeÛÙeentve DeefOekeâ MeneCeheCe keâesCeepeJeU DemeCeW MekeäÙe DeenW?
meJe&meceLe& F&ÕejeÛÙee Ùee Deveble Deheej me=°eRle ceerÛe Skeâ lesJe{e kegâCeer hebef[le DemeW
cnCeCeW ns [yekeäÙeebleuÙee ceemeesUerveW ØeÛeb[ osJeceeMeeÛeW DeefmlelJe veekeâejCÙeemeejKeW
Deens. ceu} vekeâes Deefleceu} Ieves js ~ Iej veneR lees yeenj yenglesjs ~~ ns MeneCee
cnCeefJeCeejeveW lejer efJemejleeb keâecee veÙes.
ceeCemeepeJeU MeneCeheCe, efJeÉòee, ÛeelegÙe&, yegefæceòee, Jekeäle=lJe ns meJe& iegCe
DemeeJesle. veme}s lej les efceUefJeCÙeeÛee ØeÙelve keâjeJee, lÙeekeâefjleeb ßece keâjeJesle,
DeYÙeeme keâjeJee. heefjßecehetJe&keâ heebef[lÙe efceUJeeJeW. FlejebveeR Jeeš}s lej Ùee iegCeebÛeer
peeCeerJeefn "sJeeJeer. heCe ns iegCe pÙeeÛÙeepeJeU Deensle lÙee}e cee$e lÙeeÛeer DenbleehetJe&keâ
peeCeerJe vemeCeW nWÛe Yet<eCeeÛeW Deens, heCe lemeW keäJeefÛeleÛe Dee{Ules. iegCe vemeCeejeefn
mJele:}e meodiegCeebÛee hegleUe mecepelees, DemeCeeje lej keâeÙe efye[eÛÙee }esKeb[emeejKee
lee" Demelees. ceeCemee}e heeÙe DemeeJesle. les yeUkeâšefn DemeeJesle. Demeleeleefn. heCe
lÙeebÛee GheÙeesie mJele:ÛÙee ceeieeËves Ûee}CÙeekeâefjlee keâjeJeÙeeÛee Demelees. ogmeNÙee}e
}eLee ceejCÙeemee"er veeneR. mJele:ÛÙee peJeUÛÙee iegCeebÛeW lemeWÛe DemeeJes. ogmeNÙee
keâesCeeÛÙee }#eeble DeeCetve osCÙeemee"eR Jee lÙee}e efnCeJeCÙeemee"eR iegCeebÛeer peeCeerJe
"sJet veÙes. ‘yees}CeejeÛeer ieepejs efJekeâ}er peeleele, ve yees}CeejeÛeer keâmlegjerefn efJekeâ}er
peele veener’, DemeW cnCeleele. JÙeeheejOebÅeeble Øeefmeæer DeheefjneÙe& ceeve}er peeles, heCe
les efveoeve OebÅeehegjles lejer DemeeJes. lees mJeYeeJe nesTb veÙes, lÙee}e }eskesâ<eCesÛes mJe¤he
ÙesTb veÙes, heCe lesJe{W leejlecÙe jenle veeneR.
Deef}keâ[s lej DeeheuÙee iegCeebÛeer ogmeNÙee}e peeCeerJe keâ¤ve osCeW nWÛe cenòJeeÛeW
ceeve}W peeles. Skeâe }sKekeâeveW mJele:Ûes Skeâ veJeerve ef}efn}s}W hegmlekeâ Je=òehe$eekeâ[s
DeefYeØeeÙeekeâefjleeb hee"efJe}W. Skeâ mebheeokeâ lÙee}e JeešWle Yesš}s DeeefCe DeeheCentve cnCee}s.
‘Denes! yejsÛe efoJeme Pee}s legceÛÙee hegmlekeâeJej DeefYeØeeÙe ÅeeÙeÛee jeefn}e Deens.’
`"erkeâ Deens. ÙesT Åee meeJekeâeMe.'
`keâe DemeW keâjlee?'
`keâeÙe?'
`legcnerÛe ef}ntve hee"Jee vee!'
292 ceveesyeesOe
`Denes, DemeW keâmeW? ns ÙeesiÙe veener.'
`meieUs DemeWÛe keâjleele. Deecner les keâešÚeštve Øeefmeæ keâjlees. DeefYeØeeÙe osCeejer
DeefOekeâejeÛeeR ceeCemeW lejer kegâ"W Deensle? DeeceÛÙeekeâ[s De}erkeâ[s hegmlekeWâ Ùesleele leer
ØeMebmeehej DeefYeØeeÙeeÛes keâeieo Iee}tveÛe. legceÛeWÛe Skeâ vegmeles Dee}s cnCetve ceeieW
he[}W.’ lÙee }sKekeâeveW Deehe}eR hegmlekeWâ hegvneb DeefYeØeeÙeekeâefjlee kegâ"W hee"Je}eRÛe veeneRle.
nW DeelceØeefmeæerÛeW Ùegie Deens. DemeW kesâ}WÛe heeefnpes veeneRlej ceeieW he[eJeW }eies}
DemeW }eskeâ ceeveleele. mJele:}e les keâjleeb Ùesle vemes} lej keâesCee ØeMebmee keâjCeejeÛeer
efveÙegefkeäle kesâ}er heeefnpes. lÙeekeâefjleeb meOÙeeb heg<keâU efJeÉeved Yee[ŸeeveW efceUCÙeemeejKes
Demeleele. `ÙesLeW efJeÉeved Yee[ŸeeveW efceUleer}' Demee Skeâ }sKeÛe 30-35 Je<eeËhetJeeA
ØekeâeefMele Pee}e neslee. Deeleeb nW ØeceeCe DeeCeKeerveÛe Jee{}W Demes}. efveJe[tve
ÙeeÙeÛeW Demes} lej oesve iees°eRÛeer DeeJeMÙekeâlee Deens. Kethe hewmee, keâesCelÙeeefn ceeiee&veW
efceUJe}s}s oesve-heebÛe }eKe ®heÙes DeeefCe mJele:Ûeer ØeMebmee keâjerle Deehe}e cees"sheCee
meebiele DeKeb[ efnb[CeW. nW De}erkeâ[s DeeJeMÙekeâefn Demes}, heCe ÙeesiÙe Deens DemeW
ce}e Jeešle veeneR. }eskeâmeòeelcekeâ JÙeJemLesÛee SjJeeR Ûeebie}e Deme}s}e MeemeveØekeâej
DeÙeMemJeer Pee}e, Yeü°eÛeejebveeR efkeâ[}e, lees ÙeecegUWÛe. pÙeeÛÙeepeJeU Ûeebie}s iegCe
Deensle lÙee}e }eskeâebveeR DeeheCentve efveJe[tve efo}W DemeleW lej }eskeâjepÙe keâuÙeeCekeâejer
"j}W DemeleW. Deepe les mJele:ÛeW Deme}s-veme}s iegCe efcejJeCeeNÙee, ØeÛeejleb$eW Deelcemeele
kesâ}suÙee, mJeÙebcevÙe, mJeeLeea heg{eNÙeebcegUW, mJeenekeâejer "j}W Deens. Ssefnkeâebleefn
mJele:ÛÙee iegCeebÛeer ØeMebmee heefjCeebceer }eYeoeÙekeâ "jle veeneR, hejceeLeeËle lej leer
HeâejÛe Ieelekeâ "jles. cnCetve meceLe& DeeJepet&ve meebiele Deensle `cevee meJe& peeCeerJe
meeb[tefve jens.'
HegâkeâeÛeW cegKeeR yees}leeb keâeÙe JeWÛes ~
efomeWoerme DeYÙeblejeR ieJe& meebÛes ~~
ef›eâÙesJeerCe JeeÛeeUleeb JesLe& Deens ~
efJeÛeejW legPee letb efÛe MeesOetefve heens ~~114~~
Meeefyokeâ heebef[lÙe efceUefJeCeW meesheW Deens. lÙee yeUeJej }eskeâebvee Deekeâ<e&keâ
Jeešs} DemeW yees}CeWefn meesheW Deens. Deepekeâe} cegõCe efJeheg} DemeuÙeecegUW efvejefvejeUs
metefÛekeâesMe, meboYe&keâesMe, efJe<eÙeJeejerveW meb«eefnle megYeeef<eleW, mebleebÛÙee JeÛeveebÛes meb«en,
keâesCee}eefn menpe Ghe}yOe Deensle. DeeefCe lÙeebÛÙee meneÙÙeeveW, lÙeeceeveeveW DeieoeR
Lees[s ßece keâ¤ve Jekeäle=lJe jbieefJeCeW meesheW Deens. heCe nW meJe& yees}CeW Hegâkeâš Deens;
vegmeleW yees}eÙe}e keâeÙe }eieleW? lÙeeÛee keâebneR GheÙeesie veeneR.
efJeJejCe 293
Lees[s yejW yees}leeb Dee}s, keâebneR hee"eblej Deme}W, efJe<eÙeevegjesOeW mebleJeÛeveebÛeW
hegjeJes Skeâeceeietve Skeâ efo}s keâeR, meeceevÙepeve Deeke=â° nesleele, JeenJee efceUles,
}ewefkeâkeâ Jee{lees, JÙeeKÙeeves-ØeJeÛeveebkeâefjleeb Deeceb$eCes Ùesleele. }eskeâ YepeveeR }eieleele.
ceevemevceeve efceUlees, cenbleer Jee{les. heCe ne meJe& JÙeJenej Pee}e, JÙeJemeeÙe Pee}e,
Oeboe Pee}e. heejceeefLe&keâ°Ÿee heojeble keâebneRÛe he[}W veeneR, G}š neefve Pee}er.
keâejCe Lees[er JeenJee efceUtb }eie}er, ceeveceevÙelee Jee{}er keâeR ceeCemeeÛee Denbkeâej
heg° nesTb }eielees DeeefCe ceie Ùee DenbkeâejeÛeer Yetkeâ Jee{le peeles. efoJemeeefoJemeebveeR,
›eâcee›eâceeveW, ne Denbkeâej mJemeblees<eemee"er hewmee, GheYeesie, keâerelf e& ÙeebÛÙeeceeieW DeefOekeâeefOekeâ
ØeceeCeeble }eielees. mejUheCee, meeOesheCee, meewpevÙe ÙeebÛee }eshe neslees. ceeCetme
ceeCetmeefn jenle veeneR. cnCetve meceLe& cnCeleele– `ef›eâÙesJeerCe JeeÛeeUlee JÙeLe& Deens.'
pÙee meebieCÙee yees}CÙeeÛee ØelÙe#e DeeÛejCeebMeeR keâebneR mebyebOe veeneR, DemeW yees}CeW
vegmeleer JeeÛeeUlee Deens. JÙeLe& ye[ye[ Deens, efleÛee keâebneR GheÙeesie veeneR.
Ùee meboYeeËle %eevesÕej cenejepeebveeR Heâej Úeve meebefiele}W Deens. les cnCeleele–
``hew leeW[ Yejes keâeb efJeÛeeje ~ DeeefCe Deble:keâjCeeR efJe<eÙeebmeer Leeje ~ lejer veeleg[W
OevegOe&je ~ ef$eMegæer ceer ~~ neb iee JeewmeCeleÙeeefÛeÙee «ebLeer ~ keâeF& legšleer
mebmeejiegbleer ~ keâeR heefjJeefme}sÙee heesLeer ~ JeeefÛe}er nesÙe ~~ vee vee yeebOeesefveÙee
[esUs ~ IeÇeCeeR }eefJepeleer cegkeäleeHeâUW ~ lejer leÙeebÛeW keâeÙe keâUs ~ cees}ceeve ~~
lewmee efÛeòeeR Denbles "eJees ~ DeeefCe efpeYes mekeâUMeeŒeebÛee mejeJees ~ Ssmesefve keâes[er
Skeâ pevce peeJees ~ hejer ve heefJepes ceeles ~~ '' (%ee. 15~393-96) ``leeW[eletve
veevee ØekeâejÛes efJeÛeej peCetb iebieWÛÙee DeesIeemeejKes KeUeUtve Jeenleensle heCe Deble:keâjCeeble
cee$e efJe<eÙemegKeeÛeer DeefYe}e<ee Ye¤ve jeefn}er Deens. DeMee efmLeleeRle Depeg&vee leg}e
efve§eÙeeveW ef$eJeej meebieleeW, lÙee JÙekeäleer}e ceePeer Øeeefhle nesCÙeeÛeer keâebneRÛe MekeäÙelee
veeneR. PeeWheWle ye[ye[eJeW lemeW yee<keâU Deme}s}s «ebLe DeeOeeje}e Iesle}s lej lÙeeveW
mebmeejebleer} iegbleeiegble megšCÙeele meneÙÙe nesleW keâeÙe? heesLeer}e vegmeleeÛe mheMe& kesâ}e,
DeieoeR efleÛÙeeJej [eskeWâ "sJetve vecemkeâej kesâ}e, lej ve JeeÛeleebÛe efleÛÙeebleer} %eeve
keâOeeR [eskeäÙeeble efMejleW keâeÙe? SKeeÅeeÛes [esUs Ieó yeebOe}s DeeefCe megboj lespemJeer
Demes iees} cees"s ceesleer lÙeeÛÙee veekeâe}e }eJe}s lej lÙee ceeslÙeebÛeer efkebâcele lÙee}e
keâjleeb Ùesles keâeÙe? ns pemes keâOeeRefn MekeäÙe veeneR, lemeWÛe keâce&, Yeefkeäle, %eeve, Ùeesie,
meebKÙe, leke&â, ceerceebmee, hegjeCeW, mebleJeÛeveW, mce=efle DeeefCe Oece&MeeŒeW ÙeebÛÙeeJej
Jekeäle=lJeeÛÙee °erveW, JÙeeKÙeeve-ØeJeÛeveebÛÙee °erveW efkeâleerefn ØeYeglJe Deme}W, menœeeJeefOe
ßeeslÙeebvee 3-3 leemeheÙeËle JesUsÛee efJemej hee[tve jbieJetve, efKeUJetve "sJeCÙeeÛeW
meeceLÙe& pejer JeeCeer}e Deme}W, lejerheCe DeMee efJeÉeve ØeYeeJeer JekeälÙeeÛÙee Deble:keâjCeeble
294 ceveesyeesOe
DenbkeâejÛe Ye¤ve jeefn}e Demes}, meewpevÙe, veceülee, YeefkeäleYeeJe ÙeebÛee }Je}sMeefn
lesLeW vemes} lej nW meJe& heebef[lÙe Demetve vemeuÙeemeejKeW Deens. Ùee hebef[leeveW keâesšŸeJeefOe
pevce pejer Iesle}s lejer lees ceePÙeeheÙeËle ÙesTve heeWÛeCÙeeÛeer Lees[erefn MekeäÙelee veeneR.''
vegmeleer JeeÛeeUlee keâeb vemeeJeer leW ÙeeJe¤ve mhe° nesles. Ûeejer Jeso cegKeesodiele
Deme}suÙee Denbkeâejer yeÇeÿeCeehes#eeb, kesâJeU Skeâ ieeÙe$eer ceb$e lesJe{e Ùesle Deme}s}e
heCe meoeÛeejer yeÇeÿeCe ßes‰ Deens DemeW cevetveWefn cnš}W Deens.
efvejnbkeâejer meÉle&ve, veceü meoeÛejCe hejceeLee&le lej keâeÙe heCe megKeer, meceeOeeveer
mebmeejemee"eR, Ye}sheCee efceUefJeCÙeemee"eR, JÙeJenejebleefn GheÙeesieer Deens.
DeeheCe lemeW DeeneW keâeR veeneR nW pÙeeÛeW lÙee}e vekeäkeâer keâUleW. FlejebÛes DeefYeØeeÙe
oesvneR °erveW HeâmeJes Demetb Mekeâleele. ogmeNÙeebveeR kesâ}s}er efveboemlegefle ÙeLeeLe& vemeles.
efveboe És<ecelmejebletve pevcee}e Ùesles. mlegleerÛÙee ceeieW obYe Jee mJeeLe& Demetb Mekeâlees.
cnCetve ceer keâmee Deens leW ceePeW ce}eÛe "jefJe}W heeefnpes ``melÙe DemelÙeeMeeR ceve
kesâ}s iJeener ~ ceeveerÙe}s veeneR peveceleeb ~~ DemeW mebleebveer cnš}W Deens leW
Ùeemee"eRÛe. Lees[s lešmLeheCeeveW heenleeb Dee}W keâeR Deehe}s oes<e, DeeheuÙee Ûegkeâe,
DeeheuÙee }#eeble ÙesTb Mekeâleele. osn-FbefõÙe-ceve ÙeebÛÙeeMeeR Deehe}W leeoelcÙe Pee}s}W
DemeleW DeeefCe cnCetve Deehe}W peW Deens leWÛe DeeheuÙee}e ÙeesiÙe Jeešle jenleW.
MeebleheCeeveW, Lees[e meeOekeâ-yeeOekeâ efJeÛeej kesâ}e lej Deehe}W KejW-KeesšW DeeheuÙee}e
keâUtb MekeâleW DeeefCe leWÛe ØeeceeefCekeâ DemeleW. cnCetve meceLe& ``legPeW letbÛe hene heCe
efJeÛeejeves MeesOetve hene.'' Demes meebieleele.
legšs Jeeo mebJeeo lesLeW keâjeJee ~
efJeJeskeWâ DenbYeeJe ne hee}šeJee ~~
peveeR yees}CÙeemeejKeW DeeÛejeJeW ~
ef›eâÙeehee}šs YeefòeâhebLeW efÛe peeJeW ~~115~~
108 JÙee M}eskeâeheemetve 8 M}eskeâebÛeW nW ØekeâjCe Ûee}t Deens. lÙeeÛee Ghemebnej
Ùee M}eskeâeveW nesle Deens. meJe& ØekeâjCeeÛeW meej Ùee M}eskeâeble «eefLele Pee}s}W Deens.
efpeLeW Jeeo legšlees, efveCe&Ùe }eielees, %eeveeble Yej he[les, MebkeâekegâMebkeâebÛeW efvejmeve
nesleW, KejW keâeÙe leW mecepetve ÙesleW leW DeeÛejCeeble keâmeW GlejJeeJeW lÙeeÛeer heæefle
keâUles, FlÙeeefo }eYe pÙee ÛeÛexletve heojeR he[leele, lÙee ÛeÛex}e mebJeeo cnCeleele.
ne mebJeeo lesJe{e keâjeJee. SjJeeR Keb[veceb[veeÛÙee Yejer}e he[tve JeeoefJeJeeo keâ¤b
veÙes. lÙeeÛee keâebneR GheÙeesie nesle veeneR. Denbkeâej Ûeebie}eÛe Göece Demelees. lees
Deehe}er ÛegkeâerÛeer celeWefn ogje«eneveW mees[erle veener. keâoeefÛele efve®òej nesF&}. heCe
efJeJejCe 295
celeheefjJele&ve nesCeej veener. JeeoeveW celeheefjJele&ve ne keâeU MebkeâjeÛeeÙe&-ceb[veefceßeebÛÙee
yejesyej mebhe}e Deens. lesJneb meeOekeâeveW DenbkeâejeÛee lÙeeie keâjeJee DeeefCe efpe%eemet
YeeJeeveW ßeJeCe keâjeJes.
kesâJeU Jekeäle=lJeeveW ØeYeeefJele nesTb veÙes. Deehe}er efJeJeskeâMeefkeäle peeie=le "sJeeJeer.
Deehe}W yees}CeW DeeefCe DeeÛejCe Ùeeble cesU DemeeJee. DeeheuÙeeMeeR keâesCeer KeesšW yees}t
veÙes, DeeheuÙee}e keâesCeer HeâmeJet veÙes, DeeheuÙee}e keâesCeer $eeme osTb veÙes, ÚUt veÙes,
SJe{W lejer DeeheuÙee}e keâUleW vee? Ye}s Flej MeeŒeebleer} efJeefOeefve<esOe ve keâUesle.
nW peW DeeheuÙee}e keâUleW, leW lejer ogmeNÙeeMeer Jeeieleebvee DeeheCe }#eeble "sJetve veerš
Ûeebie}W JeeieeJeW. neÛe meoeÛeej. neÛe Oece&. ``DeelceJeled meJe& Yetles<eg Ùe: heMÙeefle me
heMÙeefle'' DemeW MeeŒeJeÛeveÛe Deens. %eeve, %eeve cnCeleele leW nWÛe. DemeW pees Jeeielees
lÙeeÛeWÛe %eeve mee#eelkeâeje}e Ùesles. ef›eâÙesceOÙeW hee}š JneJeÙeeÛee Demelees lees ÙeeÛe
°erveW. hee}š Pee}e veeneR lej Yeefkeäleceeiee&}e }eieCÙeeÛee DeefOekeâejÛe Øeehle nesle
veeneR. nW meieUW Skeâoce meeOeCeej veeneR; heCe ØeÙelve lejer lÙee Â<šerveW meelelÙeeveW
keâjerle jeefn}s heeefnpeW. lesLeW DeeUme vemeeJee, DeelceJebÛevee vemeeJeer.
ogJe&le&veemen `njs jece' GheÙeesieer he[le veeneR. DeOeceheCeeveW Jeeielees DeeefCe
meceeefOe }eieles nW mebYeJeveerÙe veener. DeveeÛeej keâjerle Deme}suÙee JÙekeäleerÛeer kegbâ[ef}veer
keâesCelÙeeefn ceeiee&veW peeie=le nesCÙeeÛeer MekeäÙelee veeneR. hejceeLe&ceeiee&le keâesCelÙeeefn
efoMesveW Øeieefle keâ¤ve IÙeeÙeÛeer Deme}er lejer ef›eâÙesceOÙeW hee}š JneJeeÛe }eielees.
Jele&ve megOeejeJeWÛe }eieles. FbefõÙeebÛes efJe<eÙeesheYeesie mevceeieeAÛe DemeeJes }eieleele.
lÙee°erveW mJele: ØeÙelveMeer} DemeeJeW }eieles.
Skeâe ie=nmLeeveW DeeheuÙee Iejeble efpekeâ[s eflekeâ[s efncee}Ùeebleer} heefJe$e leerLe&#es$eebÛeeR,
cebefojebÛeeR DeeefCe ceveesnj efvemeie&ÂMÙeebÛeeR megboj megboj efÛe$eW }eJetve "sJe}s}eR nesleeR.
`Demes keâeb' cnCetve efJeÛeejuÙeeJej ie=nmLeebveeR Gòej efo}W. `ce}e efncee}ÙeeÛeer Heâej
DeeJe[ Deens. efÛe$eebcegUW lesLeW iesuÙeeÛee Deevebo efceUlees.' mJele: ie=nmLe keâOeeR $e+ef<ekesâMe}eefn
ies}e veJnlee. efoveoefMe&keâeJejer} efÛe$eW neÛe lÙeeÛee efncee}Ùe. ceePeW Iej efncee}ÙeceÙe
Deens DemeW Jej Yet<eCe. efÛe$eoMe&veeveW efncee}Ùeeble peeCÙeeÛeer ØesjCee efvecee&Ce JneJeer.
lemeW pej Ie[}WÛe veeneR lej les kesâJeU MeesYesÛeW Pee}W, ØeoMe&ve "j}W. meceLeeËÛee Yej
ef›eâÙesÛÙee hee}šeJej Deens lees Ùeemee"erÛe. ceveeÛÙee M}eskeâeble DeieoeR DeejbYeeheemetve
lÙeebveeR ne efJe<eÙe hegve:hegvne "ebmetve meebefiele}e Deens. `peveeR JebÅe leW meJe& YeeJeW keâjeJeW.'
(2) `meoeÛeej ne Leesj meeb[tb veÙes lees’ (3) `cevee Oece&lee veerefle mees[tb vekeâes nes' (4)
‘osns lÙeeefieleeb keâerefle& ceeieW GjeJeer ~ cevee meppevee ns efÛe ›eâerÙee OejeJeer ~’ (8) `cevee
efceLÙe leW efceLÙe mees[tefve ÅeeJeW' (19) `mJeOecex efÛe Ûee}s meoe GòeceeÛee' (48)
296 ceveesyeesOe
`ef›eâÙee Yeefkeäle Gheemevee efvelÙe vesceW, (57) `osns keâejCeeR meJe& }eJeerle peeJeW'
(102) `efJeJeskeWâ ef›eâÙee Deeheg}er hee}šeJeer' (105) `ef›eâÙee hee}šs YeefkeäleYeeJeeLe&
}eies' (108) `peveeR Ûee}CeW Megæ vescemle jenes' (132) `ef›eâÙesJeerCe JeeÛeeUlee les
efÛe cees"er' (182) DeMee jerleerveW ØelÙe#e DeeÛejCeeÛee ceefncee meceLeeËveeR Deveskeâ
ØekeâejebveeR ieeefÙe}e Deens. keâesCelÙeeefn meeOevesÛÙee °erveW lÙeeÛeW Heâej cenòJe Deens.
ef›eâÙeWle hee}š nesTve Jele&ve megOee¤ve Yeefkeäleceeiee&}e }eieeJeW DemeW meebeif eleuÙeeveblej,
YekeäleerÛeer LeesjJeer keâUeJeer, lÙeeceeiee&veW peeCÙeeÛeW Deekeâ<e&Ce GlheVe JneJeW cnCetve
meceLe& efvejefvejeàÙee DeJeleej}er}e JeCe&ve keâ¤ve YekeäleeÛÙee j#eCeemee"eR osJe keâmee
lelhej Demelees, leW hegvneb Skeâoeb heg{er} 10 M}eskeâebletve meebieCeej Deensle. nW ØekeâjCe
hegjeCekeâLeebJej DeeOeeefjle Deens.
yent ßeeefheleeb keâ°}e Debye$e+<eer ~
leÙeeÛeW mJeÙeW ßeernefj pevce meesMeer ~~
efoune #eerjefmebOet leÙee Gheceeveer ~
veghes#eer keâoe osJe YekeäleeefYeceeveer ~~116~~
JewJemJemle cevetÛÙee heesšeR veYeie veebJeeÛee Skeâ heje›eâceer jepee Pee}e. lÙeeÛee
ceg}iee veeYeeie. keâebneR ef"keâeCeeR ÙeeÛee cevetÛee heg$e cnCetveÛe Gu}sKe Deens. ne veeYeeie
jepee cees"e Oeeefce&keâ neslee. lÙeeveW keâOeeR ceebmeenej kesâ}e veeneR DemeW lÙeebÛeW JeCe&ve
Deens. ne cees"e Metj, Heâej heje›eâceer, Demee jepee neslee. Debyejer<e ne lÙeeÛee heg$e. ne
DeeheuÙee yeeheeØeceeCeWÛe cees"e heje›eâceer Je Oeeefce&keâ Demee neslee. menœeeJeefOe jepeebÛÙee
meJeW Ske⚟eeveW }{tve lÙeeveW efJepeÙe Øeehle keâ¤ve Iesle}s, DemeW lÙeeÛeW JeCe&ve
ceneYeejleeble Deens. ÙeeveW oerIe&keâeUheÙeËle DelÙeble ÛeebieuÙee jerleerveW jepÙe Ûee}Je}W
Demee lÙeeÛee Gu}sKe keâewefšuÙeeveW DeeheuÙee DeLe&MeeŒeeble kesâ}e Deens. ne Debyejer<e
SkeâeoMeerÛeW ›ele cees"Ÿee efve‰sveW keâjerle Demes. ÉeoMeer}e metÙeexoÙe nesleebÛe ›eleeÛeer
heejCee keâjer. Skeâoeb cenemebleeheer ogJee&me $e+ef<e DeefleefLe cnCetve lÙeeÛeskeâ[s Dee}s.
ÉeoMeerÛes efoJeMeeR mekeâeUeR les mveeve-mebOÙeemee"eR veoerJej cnCetve ies}s. lÙeebÛeer mebOÙee
}ebye}er. metÙeexoÙe nesTve ies}e lejer $e+ef<e hejle Dee}s veeneRle. DeefleLeerÛÙee DeeOeeR
Yeespeve keâjleeb ÙesF&vee DeeefCe metÙeexoÙe nesleebÛe heejCee kesâ}er heeefnpes DemeW SkeâeoMeerÛeW
›ele cees[leeb ÙesF&vee. jepee Oece&mebkeâšeble he[}e. MesJešeR lÙeeveW efJe<CetÛÙee DeefYe<eskeâeÛes
leerLe& IesTve heejCee kesâ}er. Yeespeve cee$e kesâ}W veeneR. heCe lesJe{ŸeeveWefn ogJee&me mebleehe}s
DeeefCe lÙeebveeR leg}e keâebneR heMegÙeesveeRle DeeefCe keâebneR ceveg<ÙeÙeesveeRle Demes one pevce
IÙeeJes }eieleer} Demee Meehe efo}e. lesJneb efJe<CetbveeR lees Meehe mJele:Jej Iesle}e DeeefCe
efJeJejCe 297
Deehe}e Yekeäle Debyejer<e ÙeeÛeW mebj#eCe kesâ}W.
ogJee&meebveeR mebleehetve Debyejer<eeJej ke=âlÙee mees[}er. DeMeerefn Skeâ keâLee Deens. heCe
efJe<CetveeR megoMe&ve mees[tve ke=âlÙesÛee veeMe kesâ}e. veblej leW megoMe&ve Ûe›eâ ogJee&meebÛÙeeÛe
ceeieW }eie}W. ogJee&me yeÇÿe}eskeâ, kewâ}eme, Jewkegbâ" ÙesLeWefn DeeßeÙeebmee"eR ies}W heCe
GheÙeesie Pee}e veeneR. veejoebÛÙee meebieCÙeeJe¤ve les MesJešeR Debyejer<ee}eÛe MejCe
Dee}s, DeeefCe ceie Debyejer<eeveW megoMe&ve Ûe›eâe}e vecemkeâej keâ¤ve leW hejleefJe}W. ner
keâLee DeefOekeâ Øeefmeæ Deens. YeeieJeleeble efleÛee Gu}sKe Deens. meceLeeËveeR cee$e heefn}er
DeJeleejefJe<eÙekeâ keâLeeÛe ie=nerle Oej}er Deens. DeeheuÙee Skeâefve<" Yekeäleekeâefjleeb
YeieJeble lÙeeÛeer mebkeâšW mJele: meesmelees. DeeF& ceg}ekeâefjleeb nJeW les keâ° Ghemeles, lemeWÛe
JeelmeuÙe YekeäleeefJe<eÙeeRenf F&ÕejeÛÙee Deble:keâjCeeble Demeles. cnCetve Yeefkeäleceeiee&}e }eieeJeW.
ogmejer keâLee GhecevÙetÛeer. ne Jeefme‰ kegâ}eslheVe Skeâ ceb$eõ°e $e+ef<e. }neveheCeeR
ne DeeheuÙee ceeceemeJeW Skeâe Ùe%eeble ies}e Demeleebvee lesLeW lÙee}e Gòece DemeW ieeÙeerÛeW
otOe hÙeeJeÙeeme efceUe}W. IejeR hejle DeeuÙeeJej lÙeeveW DeeF&peJeU ogOeekeâefjleeb nó
Iesle}e. IejeR oeefjõŸe nesleW. DeeF&veW DeeheuÙee ceg}eÛÙee mecepegleermee"eR heeCÙeeble heer"
keâe}Jetve lÙee}e efo}W. efpeYes}e KeNÙee ogOeeÛeer ceOegj ÛeJe keâU}er DemeuÙeeveW
yee}keâeveW leW heer"-heeCeer veekeâej}W DeeefCe ogOeemee"eR leW Dee›eâesMe keâ¤b }eie}W. DeeF&
cnCee}er– yeeU, DeeheCe oefjõer DeeneWle. ceePÙeepeJeU j[tve keâeÙe nesCeej! legPeW
Je[er} DeÙeeefÛele Je=òeerveW jenleele lesefn leg}e otOe osTb MekeâCeej veeneRle. leg}e otOe
heeefnpes Demes} lej osJeepeJeU ceeie. lees meJe&meceLe& Deens. GhecevÙet DeeF&}e vecemkeâej
keâ¤ve OeÇgJeeÛÙee efve§eÙeeveW yeensj he[}e, DeeefCe lÙeeveW YeieJeeved Mebkeâjebvee DeeheuÙee
G«e lehe§eÙexveW DeeefCe Glkeâš YekeäleerveW ØemeVe keâ¤ve Iesle}W. YeieJeeved MebkeâjebveeR lÙee}e
ogOeemee"eR cnCetve #eerjmeeiejÛe Yesš cnCetve efo}e. ÙeeÛe GhecevÙetveW ßeerke=â<Cee}e
efMeJemenœeveeceeÛee GheosMe kesâ}e DemeW JeCe&ve ceneYeejleele Deens.
YeieJeeved Heâej Goej Deens. YekeäleerveW lees ØemeVe Pee}e lej ``Deveble nmles
keâce}eJejeveW osleeb efkeâleer IesMeer} oes keâjeveW'' DeMeer efmLeefle ceeCemeeÛeer nesles.
cnCetve Yeefkeäleceeiee&}e }eiee. osJe DeeheuÙee YekeäleeÛeer keâOeeR Ghes#ee keâjerle veeneR DemeW
meceLe& meebieleele.
Oeg¤ }skeâ¤b yeeheg[s owvÙeJeeCeW ~
ke=âhee Yeeefkeâlee oerOe}er Yesefš pesCeW ~~
efÛejbpeerJe leejebieCeeR ØesceKeeCeer ~
veghes#eer keâoe osJe YekeäleeefYeceeveer ~~117~~
298 ceveesyeesOe
metÙe&JebMeeceOÙeW Gòeeveheeo veebJeeÛee jepee nesTve ies}e. OeÇgJe ne lÙeeÛee heg$e.
lÙeeÛÙee DeeF&ÛeW veebJe megveerefle. ne cees"Ÿee ØesceeveW DeeheuÙee Jeef[}ebÛÙee ceeb[erJej
yeme}e Demeleebvee lÙeeÛÙee meeJe$e DeeF&veW, meg®ÛeerveW jepeeÛÙee }e[keäÙee jeCeerveW,
lÙee}e GòeeveheeoeÛÙee ceeb[erJe¤ve celmejeveW Kee}eR Dees{}W, DeeefCe }eLe cee¤ve
nekeâ}tve efo}W. }e[keäÙee yeeÙekeâesÛÙee ceg"eRle ies}s}e yeehe keâebneR yees}tb Mekeâ}e veeneR.
ner Deieeflekeâlee OeÇgJee}e Heâej yeesÛe}er. lÙeeÛeer DeeF& megveerefle lÙee}e cnCee}er– yeeU,
Demee Meeskeâ keâ¤b vekeâesme. YeieJeblee}e Deehe}emee keâj. lees DeveeLeebÛee veeLe Deens.
heebÛe Je<ee&Ûee OeÇgJe DeeF&}e vecemkeâej keâ¤ve Iejeyeensj he[}e. cenef<e& veejoebÛÙee
GheosMeeØeceeCeW lÙeeveW ßeerveejeÙeCeeÛeer DeejeOevee kesâ}er. lÙeebÛÙee efve‰sveW YeieJeeved
ØemeVe Pee}s. Meecemegboj ÛelegYeg&pe DeMee ¤heeble lÙeeÛÙeeheg{W Øekeâš Pee}s. OÙeeveemee"eR
[esUs efceš}s}s Demeleebveeefn hejceelcÙeeÛeW DeeuneooeÙekeâ, Meerle} leWpe OeÇgJee}e
peeCeJe}s. OÙeeveefveceie> OeÇgJeeveW Ûeefkeâle nesTve Deehe}s ves$e GIe[}s DeeefCe heeefn}s lees
lÙee meiegCe¤heeÛes efmcele nemÙe OeÇgJeeJej ØemeVelesÛee Dece=leJe<ee&Je keâjerle nesleW. OeÇgJeeveW
nele pees[}s, cemlekeâ veceefJe}W, heeÙe Oej}s, heCe efkeâleer JesU ies}e lejer keâeÙe
yees}eJeW leW lÙee}e megÛesvee. lesJneb ßeerveejeÙeCeeveW DeeheuÙee efoJÙe MebKeeÛee mheMe&
OeÇgJeeÛÙee iee}e}e kesâ}e, DeeefCe OeÇgJeeÛÙee efpeYesJej peCetb ØesceYekeäleerveW vne}s}er
mejmJeleer Øeieš Pee}er.
ÙeesÓvle: ØeefJeMÙe cece JeeÛeefceceeb Øemeghleeb ~
mebpeerJeÙelÙeefKe}MeefkeäleOej: mJeOeecvee ~~
DevÙeeb§e nmleÛejCeßeJeCelJeieeoerved ~
ØeeCeeved vecees YeieJeles heg®<eeÙe legYÙeced ~~
YeeieJelekeâejebveeR meb«eefnle kesâ}s}er ner OeÇgJemlegefle Goeòe YeefkeäleYeeJeeveW DeesLebye}s}er
Deens. YeieJeeved ØemeVe Pee}s}sÛe nesles. lÙeebveeR ÛejCeeR }erve Pee}suÙee OeÇgJee}e GÛe}tve
ùoÙeeMeeR Oej}W. JeelmeuÙeeveW lÙeeÛeW cegKe kegâjJeeU}W, lÙeeÛÙee keâheeUeÛeW Ûegbyeve
Iesle}W. DeeefCe lÙee}e ceOegjJeeCeerveW cnCee}s–yeeU OeÇgJee! keâeÙe heeefnpes leg}e? ceeie.
legPÙee YekeäleerveW mebleg° nesTve ceer leg}e Jej osCÙeemee"eR Dee}eW Deens. OeÇgJe cnCee}e,
``YeieJeved Deehe}W oMe&ve Pee}W. DeeheuÙee keâce}entve keâesce} Deme}suÙee JejonmleebveeR
DeeheCe ce}e kegâjJeeU}W Ùeentve ceeieeJeÙeemeejKeW keâeneR GjleW keâeÙe? ceePeW peerJeve
ke=âleeLe& Pee}W, OevÙe Pee}W.''
Ùee efve<keâece YekeäleerveW hejceelcee veejeÙeCe DeefOekeâÛe mebleg° Pee}s. OeÇgJee}e
DeeJeMÙekeâ Jeeš}W veJnleW lejer meg®ÛeermeejKÙee mJeeLeea, Denbkeâejer Je=òeerÛÙee }eskeâebvee
peeCeJeeJeW cnCetve, OeÇgJeeÛeer ÙeesiÙelee cnCetve Jee OeÇgJeeÛÙee YekeäleerÛÙee $e+Ceebletve Lees[W
efJeJejCe 299
lejer GlejeF& JneJeW cnCetve osJeebveeR lÙee}e mecegõJe}Ùeebefkeâle he=LJeerÛeW meeceüepÙe DeeefCe
veblej ve#e$eceb[Uebleer} keWâõmLeeveeR Deme}suÙee mehle<eeAveeRefn, lÙeeÛÙeeYeeWJeleer Øeoef#eCee
Iee}eJeer DeMee De{U OeÇgJeheoeÛeW Jejoeve efo}W. osJe DeeheuÙee YekeäleeÛeer Ghes#ee
keâjerle veeneR, leW }#eeble ÙeeJeW cnCetve meceLe& OeÇgJeeÛÙee keâLesÛee Gu}sKe DeieoeR
yee}yeesOeheCeW keâjerle Deensle.
iepeWõt ceneb mebkeâšeR Jeeme heens ~
leÙeekeâejCeW ßeernjer OeebJeleens ~~
G[er Ieele}er peen}e peerJeoeveeR ~
veghes#eer keâoe osJe YekeäleeefYeceeveer ~~118~~
heeb[Ÿe osMeeÛee, FbõÅegcve cnCetve Skeâ jepee neslee. lees Skeâoeb hetpeemeeOeveWle
OÙeevemLe Demeleebvee Deieefmle $e+ef<e lesLeW Dee}s. jepee DeeheuÙee meeOeveWle efveceie>
DemeuÙeeveW lÙeeveW G"tve lÙee Leesj $e+<eeRÛeW DeeefleLÙe kesâ}W veeneR. $e+ef<e jeieeJe}s.
DeeefCe lÙeebveeR jepee}e let Gvceòe Pee}e Deensme cnCetve ceoesvcele nòeer nesMeer} Demee
Meehe efo}e. jepeeveW veblej ØeeLe&vee keâ¤ve #ecee ceeefiele}er. lesJneb $e+<eeRveeR G:Meehe
efo}e keâeR letb keâebneR mebkeâšeble meebhe[tve YeieJebleeÛee OeeJee keâjMeeR} lesJneb YeieJeble
ØelÙe#e OeebJetve ÙesTve legPee Gæej keâjleer}. ne nòeer Pee}s}e FbõÅegcve iepeWõ Ùee
veebJeeveW DeesUKe}e peelees. lees nòeeRÛÙee Skeâe keâUheeÛee veslee neslee.
Skeâoe ef$eketâš heJe&leeJej mebÛeej keâjerle Demeleebvee pe}›eâer[ms ee"eR lees Skeâe mejesJejeJej
Dee}e. lesLeW Skeâe ceiejeveW Ùee iepeWõeÛee heeÙe hekeâ[}e. ne ceiejefn osJe}$e+<eeRÛÙee
MeeheeveW ›etâj pe}Ûej cnCetve pevcee}e Dee}s}e ngnt veebJeeÛee iebOeJe& neslee. iepeWõeveW
Deehe}e heeÙe mees[Jetve IesCÙeeÛee ØeÙelve kesâ}e, heCe lÙeeÛÙee lÙee ØeÙelveeme ÙeMe
Dee}W veeneR. keâUheebleer} Flej nòeer-nòeerCeerefn DeeheuÙee Ùee veslÙee}e, Deveskeâ ØekeâejW
ØeÙelve keâ¤veefn, mebkeâšcegkeäle keâ¤b Mekeâ}s veeneRle. ßece keâ¤veefn DeeheCeebme ÙeMe
veeneR DemeW Dee{UuÙeeJej, iepeWõeme lÙee mebkeâšeble lemeWÛe mees[tve, keâUhe hejle efHeâj}e.
Deehe}W cnCeeJeÙeeme iepeWõe}e keâesCeer Gj}W veeneR. pÙeebÛÙee j#eCeemee"eR iepeWõeveW lÙeehetJeeA
Deveskeâ Pegbpeer efouÙee neslÙee les meJe& lÙee}e mees[tve efveIetve ies}s.
iepeWõ Lekeâ}e, nleeMe Pee}e DeeefCe MesJešeR lÙeeveW keâUJeUtve YeieJebleeÛee OeeJee
kesâ}e. YeieJebleeÛeW mJe¤he, veebJe lÙee}e keâebneRÛe ceenerle veJnleW. hetJe&pevceeÛÙee mebmkeâejeveW,
peieleeÛee keâesCeer Oeveer Deens DeeefCe leesÛe oerve-DeveeLeebÛee $eelee DemeCeej, Ùee
keâuhevesveW iepeWõeveW lÙeeefn efmLeleeRle mejesJejeble Hegâ}}suÙee keâceUehewkeâeR Skeâ keâceU
meeW[sves Gheš}W DeeefCe leWÛe YeieJeohe&CeyegæerveW DeekeâeMeeceOÙeW HeWâketâve lÙeeveW DelÙeble
300 ceveesyeesOe
Deele&lesveW F&Õejeme nekeâ ceej}er. lÙeemejMeeR YeieJeeved efJe<Ceg leele[eRveW OeeJetve Dee}s Je
lÙeebveeR Ûe›eâ Hesâketâve ve›eâe}e "ej kesâ}W DeeefCe iepeWõeÛee Gæej kesâ}e. lÙee}e
ve›eâcegKeebletve Je heMegosnebletveefn mees[Je}W. Jewkegbâ"}eskeâeceOÙeW YeieJebleebÛee mesJekeâ cnCetve
jenCÙeeÛeW YeeiÙe FbõÅegcvee}e }eYe}W. he©ehegjeCeeble DeeefCe YeeieJeleeble ner keâLee
meefJemlejheCeW Dee}s}er Deens. ßeer%eevesÕejcenejepeebveeRefn Ùee keâLesÛee Gu}sKe kesâ}e
Deens. ``heenW heeb meeJepeW neefle¤b Oeefj}W ~ lesCeW leÙee keâekegâUleer ceeleW mceefj}W ~
keâeR leÙeeÛeW JeeJees heMeglJe peen}W ~ lesCeW heeleef}Ùee ceeleW ~~ (%ee. 9~442).
YeefkeälecenelcÙeeceOÙes Ùee keâLesÛee Gu}sKe DeveskeâebveeR Deveskeâ ØekeâejebveeR kesâ}e Deens. ner
Heâej }eskeâefØeÙe keâLee Deens. DevevÙeYeeJeeveW Deele& nesTve F&ÕejeÛee OeebJee keâjleebÛe lees
DeeheuÙee YekeäleeÛeer Ghes#ee keâMeer keâjerle veeneR, nebkesâmejmee keâmee OeebJetve Ùeslees, les Ùee
keâLesÛÙee DeeOeejW meceLeeËveeR JÙekeäle kesâ}W Deens.
DepeecesU heeheer leÙee Deble Dee}e ~
ke=âheeUgheCeW lees peveeR cegkeäle kesâ}e ~~
DeveeLeeefme DeeOeej ne Ûe›eâheeCeer ~
veghes#eer keâoe osJe YekeäleeefYeceeveer ~~119~~
DepeeefceUeÛeer keâLee DeeefCe lelmebyebOeer efJeJesÛeve 95 JÙee M}eskeâeble meefJemlejheCeW
Dee}s Deens. ``Deefhe Ûesled megogjeÛeejes Yepeles ceeb DevevÙeYeekedâ ~ meeOegjsJe me
cevleJÙe: mecÙeied JÙeJeefmelees efn me:~~'' (Ye. 9~30) DeMeer YeieJebleebÛeer Øeefle%eeÛe
DemeuÙeecegUW heelekeäÙee}eefn Gæ¤ve peeCÙeeÛee ceeie& ceeskeâUe Deens. Yeefkeäleceeiee&ÛeW leW
JewefMe°Ÿe Deens DemeWefn cnCeleeb ÙesF&} cee$e ``Ùee}eefie Â<ke=âleer peNner peen}e ~
lejer DevegleeheleerLeeA vne}e ~ vneTveer cepeDeebleg Dee}e ~ meJe&YeeJeW ~~''
(%eeves. 9~420) ner %eeveesyeejeÙeebÛeer DeesJeer (Ùee meboYee&le Deme}s}erÛe) meeJeOeheCeW
}#eeble Iesle}er heeefnpes. he§eeòeeheeveW DelÙeble lehle nesTve YeieJebleeÛeer keâ®Cee Yeekesâ},
Yeefkeäleceeiee&}e }eies} lej lees efveef§eleÛe Gæ¤ve peeF&}. pemeW DepeeefceUeÛeW Pee}W.
DepeeefceUefn Ûegketâve ceg}eÛeW veejeÙeCe nW veebJe Iesle}W lÙee#eCeeR Gæj}e veeneR. lÙee
DeodYegle ÙeesieeÙeesieeveW lÙee}e ke=âlekeâcee&Ûee he§eeòeehe Pee}e, lÙeeveW YeefkeälemeeOevee kesâ}er
Je ceie lees Gæj}e. `heelekeâer neslee' Demee YetlekeâeUeÛee ØeÙeesieÛe Deme}e heeefnpes.
Deeleeb ceer Yeefkeäle keâjlees, veece IesleeW, ceie ce}e heelekeWâefn keâjerle jeneÙe}e De[ÛeCe
veeneR, Demee Dehemecepe kegâCeerefn DeeheuÙee ceveeMeeR yeeUiet veÙes. DepeeefceUemeejKes
heefjJele&ve Pee}W Demes} lejÛe YeieJeble DeeheuÙee YekeäleeÛeer Ghes#ee keâjerle veeneR nW
DevegYeJeeme ÙesF&}.
efJeJejCe 301
efJeOeerkeâejCeW peen}e ceÚ JesieeR ~
Oejer ketâce&¤heW Oeje hegef°YeeieeR ~~
pevee j#eCeekeâejCeW veerÛe Ùeesefve ~
veghes#eer keâoe osJe YekeäleeefYeceeveer ~~120~~
Ùee M}eskeâeceOÙeW one DeJeleejebhewkeâeR celmÙe, ketâce&, Jejen DeMee heefnuÙee leerve
DeJeleejebÛee Gu}sKe meceLeeËveer kesâ}e Deens.
25JÙee keâuheeÛÙee MesJešeR yeÇÿeosJeeÛeer je$e DeeefCe me=°erÛee Øe}Ùe Ûee}t Pee}e
neslee. yeÇÿeosJe efveõeOeerve Demeleebvee, nÙe«eerJe veebJeeÛÙee Skeâe ceneye}e{Ÿe owlÙeeveW
me=°erÛÙee GlheòeerÛeW meeOeve Deme}s}s Jeso heUefJe}s DeeefCe lees lÙee Øe}Ùe-meeiejeble
keâes"Wlejer }hetve yeme}e. yeÇÿeosJe peeiee Pee}e DeeefCe Jeso heUefJe}s ies}s Deensle DemeW
heeefnuÙeeveblej efkebâkeâle&JÙecet{ nesTve lÙeeveW YeieJeeved efJe<CetÛeer ØeeLe&vee kesâ}er Je Jeso
mees[Jetve DeeCeCÙeeme efJeveefJe}W. lÙeeØeceeCeW YeieJebleebveeR celmÙeeJeleej OeejCe keâ¤ve
nÙe«eerJe owlÙeeÛee veeMe kesâ}e. Jeso mees[Jetve DeeCe}s, DeMeer keâLee Deens. leerÛe ÙessLeW
``efJeOeerkeâejCeW peen}e ceÚ JesieeR'' cnCeleebvee meceLeeËvee DeefYeØesle Deens.
cevetÛÙee meboYeeËle celmÙeeJeleejeÛeer DeeCeKeer Skeâ keâLee meebefiele}er peeles leer ÙesLeW
DeefYeØesle veeneR.
ogmeje ketâcee&Jeleej. mecegõcebLeveeÛÙee JesUeR #eerjmeeiej IegmeUCÙeemee"eR jJeer (cebLee)
cnCetve Iesle}s}e cebojeÛe}, IegmeUleebvee efmLej jenervee, Kee}eR Kee}eR peeTb }eie}e,
lesJneb osJeebveeR ØeeLe&vee kesâuÙeeJe¤ve efJe<CetveW keâemeJeeÛeW ¤he OeejCe kesâ}W, DeeefCe lees
heJe&le DeeheuÙee hee"erJej OeejCe kesâ}e. lesJneb mecegõcebLeve ÙeMemJeerjerlÙee heej he[}W.
lÙeebletve veevee ØekeâejÛeeR jlveW Je Dece=le }eYe}W DeMeer Øeefmeæ keâLee Deens. heCe leer
ÙesLeW meceLeeËvee DeefYeØesle veeneR DemeW efomeleW. efvecee&Ce Pee}s}er me=°er DeeheuÙeeÛe
YeejecegUW mecegõeble yeg[tb }eie}er. lesJneb hejcesÕejeveW keâemeJeeÛeW ¤he OeejCe keâ¤ve
he=LJeer}e DeeheuÙee hee"erÛee DeeOeej efo}e Je leer lees}tve Oej}er, yeg[tb efo}er veeneR.
pÙeeble keâesCeeefn owlÙeeÛee JeOe keâjCÙeeÛee Øemebie Dee}e veeneR Demee ne SkeâÛe DeJeleej
efomelees. peÙeosJeeveW DeeheuÙee De°heoerle
ef#eeflejefleefJeheg}lejs leJe efle‰efle he=‰s ~
OejefCeOejCeefkeâCe Ûe›eâ-ieefj‰s ~
kesâMeJe Oe=lekeâÛÚhe¤he, peÙepeieoerMe njs ~
DemeeÛe Ùee DeJeleejeÛee Gu}sKe kesâ}e Deens.
302 ceveesyeesOe
meceLeeËveeRefn `Oejer ketâce&¤hes Oeje hegef°Yeeieer' DemeWÛe JeCe&ve kesâ}W Deens.
eflemeje DeJeleej JejeneÛee. keâMÙeheeÛÙee, efoleer veebJeeÛÙee helveeRÛÙee heesšeR pevce}suÙee,
efnjCÙee#e veeJeebÛÙee Skeâe owlÙeeveW meJe& he=LJeeRÛesÛe njCe keâ¤ve efle}e heeleebUele
ves}er. lesJneb efJe<CetveW Jejen¤heeveW Øeieš nesTve efnjCÙee#eeÛee JeOe kesâ}e Je he=LJeer
DeeheuÙee megàÙeeJej IesTve yeensj keâe{}er. he=LJeerÛÙee j#eCeemee"eR veerÛe heMetÛeW ¤he
OeejCe keâjleeveebefn YeieJebleebveeR mebkeâesÛe yeeUie}e veeneR, ÙeeJe¤ve lÙeebÛeW keâle&JÙeeefJe<eÙeerÛeW
Øesce metefÛele nesleW. Jejen ¤heeceOÙeW YeieJebleebÛeer DeejeOevee keâjCÙeeÛeer heæefle Skesâ
keâeUeR YeejleJe<eeËle efJeMes<e ØeceeCeeble ØeÛeef}le nesleer DemeW Deveskeâ ef"keâeCeer meebhe[}suÙee
JejeneÛÙee ØeeÛeerve cetleeaJe¤ve Dee{UleW.
peieledkeâuÙeeCeemee"eR Jee Yekeälemebj#eCeemee"eR hejcesÕej efkeâleer lelhej Demelees les
Ùee eflevneR keâLeebJe¤ve JÙekeäle nesles. ceneØeÛeb[ DeMee he=LJeerÛee Gæej pÙeeveW }er}Ùee
kesâ}e, lÙee}e DeeheuÙee YekeäleebÛeW j#eCe keâjCÙeeble keâebneRÛe ßece veeneRle nW meebieeJeÙeeme
vekeâesÛe. ceie lees YekeäleeÛeer Ghes#ee keâeÙe cnCetve keâjer}?
ceneb Yekeäle Øeuneo ne keâ°efJe}e ~
cnCeesveer leÙee keâejCeW efmebn Pee}e ~~
ve Ùes pJeeU Jeer<eeU mebVeerOe keâesCner ~
veghes#eer keâoe osJe YekeäleeefYeceeveer ~~121~~
ceeieer} 96 JÙee M}eskeâeble ØeuneoJejo vejefmebneÛeer keâLee meefJemlejheCeW meebieCÙeeble
Dee}erÛe Deens. ØeuneoemebyebOeer Skeâ iees° lesLeW Gu}sefKeCÙeeÛeer jeefn}er. Øeuneoe}e
ceneYekeäle DemeW meceLeeËveer keâeb cnš}W leW lesLeW meebefiele}W Deens. ÙesLes Øeuneoe}e
ceneYekeäle cnš}W Deens. ØeuneoeÛeW De}ewefkeâkeâ cees"WheCe DemeW keâeR lÙeebveer YeieJeeved
vejefmebn ØemeVe Pee}s Demeleebvee DeeheuÙee Ske⚟eeÛÙee GæejeÛeer Dehes#ee kesâ}er veeneR.
les cnCeleele-YeieJeeved! meieUsÛe peCe cees#eeÛÙee Dehes#esveW meeOevee keâjleele. ceePeer
Ske⚟eeveW cegkeäle nesCÙeeÛeer FÛÚe veeneR. mebmeejmegKeeÛÙee ceesneble iegjHeâštve leg}e
Deblej}suÙee Ùee oerve peveebÛeeefn Gæej JneJee DeMeer ceePeer FÛÚe Deens. ``vewleeved
efJeneÙe ke=âheCeeved efJecegceg#eg Skeâ:'' Ùee Deheej keâ®CescegUsÛe Øeuneo ceneYekeäle
"j}s. ßeerlegkeâejece cenejepeebveerefn ‘‘yeg[le ns peve osKeJesvee [esUe ~ cnCetve
keâveJeUe Ùeslees cepe ~'' DemeWÛe cnš}W Deens. mebleebÛÙee ùoÙeeÛeer ner efJeMee}lee, ner
GoejleeÛe lÙeebÛÙee DemeeceevÙe cees"sheCeeÛeW keâejCe Deens.
efJeJejCe 303
ke=âhee Yeeefkeâleeb peen}e JepjheeCeer ~
leÙeekeâejCeW Jeeceveg Ûe›eâheeCeer ~~
efÉpeebkeâejCeW Yeeie&Je ÛÙeeheheeCeer ~
veghes#eer keâoe osJe YekeäleeefYeceeveer ~~122~~
ye}er ne heje›eâceer Demegj jepee, efJejesÛeveeÛee heg$e DeeefCe Yekeälee«eCeer ØeuneoeÛee
veelet neslee. ØeuneoeÛÙee mebmkeâejecegUs keâoeefÛeled lees Je=òeerveW Oeeefce&keâ Deme}e lejer lemee
lees Goej DeeefCe efve<keâece Yekeäle veJnlee DemeW efomeleW. Ùe%eÙeeieeefo Oeeefce&keâ ke=âlÙeebveer
meeceLÙe& efceUJeeJeW DeeefCe lÙeeÛee GheÙeesie meòee-mebheefòe efceUefJeCÙeekeâ[s keâjeJee DemeW
lÙeebÛeW OeesjCe nesles. lÙeeveW Skeâoeb FbõheoeÛeer DeefYe}e<ee Oe¤ve cees"W Ùe%eme$e ceeb[}W.
lesJneb Ieeyej}suÙee FbõeveW YeieJeeved efJe<CetbÛeer ØeeLe&vee kesâ}er DeeefCe ye}erheemetve ceePeW
j#eCe keâje DemeW efJeveefJe}s. lÙeeØeceeCeW efJe<Cetbveer, keâMÙehe-DeefoleerÛÙee heesšer Jeeceve
¤heeveW DeJeleej Iesle}e DeeefCe les yeštÛÙee Jes<eeble Ùe%eceb[heele GheefmLele Pee}W. ye}erveW
lÙeebÛee mevceeve keâ¤ve DeIÙe&heeÅe Dehe&Ce kesâ}W DeeefCe oeve ceeieCÙeeme meebefiele}s. lÙee
lespemJeer yeÇÿeÛeeNÙeeveW leerve heeJe}W Yetefce ceeefiele}er. ye}er}e leer nemÙeemheo Jeeš}er
lejer yeštÛÙee Dee«enecegUW lÙeeveW ef$eheeo YetceerÛeW Gokeâ mees[}W. Meg›eâeÛeeÙeeËveeR Ùeebleer}
Oeeskeâe DeesUKetve De[LeUe DeeCeCÙeeÛee ØeÙelve kesâ}e heCe lÙeebvee ÙeMe Dee}W veeneR.
neleeJej Gokeâ he[leebÛe JeeceveeveW efJeješd ¤he OeejCe kesâ}W. heefnuÙee heeJe}eveW meJe&
he=LJeer JÙeehe}er, ogmeNÙee heeJe}eveW Åeg}eskeâ JÙeehe}e DeeefCe eflemejW heeT} kegâ"W
"sJeeJeW DeMeer he=ÛÚe kesâ}er. ye}erveW meJe& peeCe}W DeeefCe lÙeeveW mJele:ÛeW cemlekeâ heg{W
JeekeâJetve lesLeW eflemeje heeÙe "sJeCÙeeme meebefiele}W. ye}er MesJešeR ØeuneoeÛee veeletÛe
neslee. efJe<Cet ØemeVe Pee}s Je heg{er} cevJevlejeR letb Fbõ nesMeer} Demee Jej osTve lÙeeme
heeleeUeble ves}s DeeefCe efJe<Cet mJele: ye}erÛes Éejhee} nesTve jeefn}s DemeWefn JeCe&ve
ÙesleW. DeepeÛÙee jepÙekeâlÙeeËØeceeCeW DeeheuÙee ceeCemeebvee mebleg° keâjCÙeemee"eR DeefOekeâejheoW
Jee{efJeCÙeeÛeW leb$e osJeeveW Jeehej}W veeneR. veeneR lej lÙee}eefn Deeleeb pemes oesve
GhehebleØeOeeve, lÙeeØeceeCeW oesve Fbõ vescetve oesIeebveeefn mebleg° keâjleeb Dee}W DemeleW. heCe
F&Õejer jepÙe vÙeeÙeeveW Ûee}les, lesLeW keâesCeeÛÙee lejer mJeeLee&mee"eR IešveWle hee}š kesâ}e
peele veeneR. F&ÕejeveW FbõeÛeWefn j#eCe kesâ}W DeeefCe ye}erÛeWefn MesJešeR keâuÙeeCeÛe Pee}W.
keâesCelÙeeefn heeleUerJejÛÙee YekeäleeÛeer Ghes#ee nesle veeneR leer DeMeer. ceie lees Yekeäle
Deele& Demees keâeR DeLee&Leea Demees. keâesCelÙeeefn DeJemLeWleer} YeefkeäleYeeJe ne ßesÙemkeâjÛe Deens.
meòee-mebheòeerveW Gvceòe Pee}suÙee #eef$eÙe jepÙekeâlÙeeËveeR Meeble-lehemJeer DeMee
efJeÅeeJÙeemebieer yeÇeÿeCeebJejefn DeveefvJele DelÙeeÛeej kesâ}s. lÙeebÛÙee heeefjhelÙeemee"eR
304 ceveesyeesOe
YeieJeeved efJe<CetveW peceoie>erÛÙee heesšeR hejMegjece¤heeveW DeJeleej Iesle}e. GvceòeebÛee
mebnej kesâ}e. ner keâLee Øeefmeæ Deens. ogozJeeveW Ùee hejMegjecekeâLesÛeW De}erkeâ[s Heâej
efJeke=âleerkeâjCe Pee}W Deens. kegâCeer lÙee}e yeÇeÿeCe efJe®æ #eef$eÙe DeMee peeleerÙeJeeoeÛeW
¤he efo}W, lej keâesCeer hejMegjeceeÛÙee ke=âlÙeebÛeW, je#emeerJe=òeerveW Iesle}s}e DeebOeUe
DeefJeJeskeâer met[, DemeW cetuÙeceeheve kesâ}W. Ùee oesvneR ØekeâejÛeW JeCe&ve ner efJeke=âefle Deens,
DeefleMeÙeesefkeäle Deens. hejMegjeceeÛee heje›eâce JeCe&ve keâjCÙeeÛÙee ceeieW, yeÇeÿeCeebÛee
efJeMes<ele: Ye=iegJebMeerÙeeÛee peeleerÙe Denbkeâej Demelee lej, heg{W #eef$eÙe jeceeveW yeÇeÿeCe
hejMegjeceeÛee hejeYeJe kesâuÙeeÛeW JeCe&ve hejbhejWle mevceeve heeJe}W vemeleW, yeÇeÿeCe keâJeeRveeRefn
jmeeUheCeW ieeefÙe}W vemeleW. meblekeâJeer ßeerleg}meeroemeebveeR DeeheuÙee ``jeceÛeefjle ceeveme''
Ùee DelÙeble }eskeâefØeÙe Deme}suÙee cenekeâeJÙeeble ne Øemebie Heâej jmeeUheCeW JeCe&ve
kesâ}s}e Deens. DemeW Demeleebvee hejMegjeceeÛÙee ke=âlÙee}e Skeâ met[eÛee ØeJeeme cnCeeJeW
nW DeefJeJeskeâeÛeW Deens. je°^erÙe heeleUerJej meesefMekeâheCee ne ogieg&Ce Deens. DevÙeeÙeeÛee
Øeeflekeâej DeeheuÙee meJe& MekeäleerefveMeeR G«eheCeeveW kesâ}e heeefnpes. lÙee °erveW Dee›eâceCe
nWÛe KejW mebj#eCe Deens DemeW pÙeebÛeW cele Deens, lÙee mebheeokeâebveeRefn hejMegjeceeefJe<eÙeerÛÙee
Ùee efJeke=âle Âef°keâesvee}e Øeefmeæer ÅeeJeer nW ve mecepeCeejW Deens. YeeefJekeâebveer hegjeCekeâLeWleer}
Fefleneme efJeke=âle kesâ}e DemeW cnCeCeeNÙee yegefæcebleebveeR veJeerve Âef°keâesve Je mebMeesOeve
Ùee veebJeeKee}eR Øeefmeæ nesCeeNÙee ØeeÛeerve IešveebÛÙee DeeefCe JÙekeäleeRÛÙee Ieelekeâ
efJeke=âleerkeâjCeeÛee KejW cnCepes Kejhetme meceeÛeej IÙeeJeÙeeme nJee neslee. heCe lemeW
Pee}W veeneR. hejbhejsveW ceevÙe Deme}suÙee ØeeÛeerve cetuÙeebJej leke&â DeeefCe vÙeeÙe iegb[eUtve
DeeIeele keâjCeW nWÛe peCetb yegefæceòesÛeW DeeefCe Øeiele efJeÛeejebÛeW iecekeâ "j}W Deens.
IejeceOÙeW {sketâCe DeeefCe efhemeJee Heâej PeeuÙee DemeuÙee lej lÙeebÛee veeMe keâjCÙeemee"er
leer#Ce Deew<eOeW HeâJeejeJeeRle, heCe IejÛe hesšJetve osCeW MeneCeheCeeÛeW veener ner iees°
Øeieleerhej efJeÛeejebÛes DeeOegefvekeâ yegefæceble }#eeble Iesleer} lej yejW. meceLeeËmeejKÙee
je°^erÙe efJeÛeejeveW Yej}suÙee, meceepekeâuÙeeCeeÛeer leUceU Deme}suÙee, efve:mhe=n
ceneheg®<ee}e melele MeŒe Giee¤ve GYee Deme}s}e hejMegjece DeeojCeerÙe Jeešlees
DeeefCe osJe YekeäleeÛeer Ghes#ee keâjerle veeneR, Ùee meboYeeËle Gu}sKeveerÙe Jeešlees nW Heâej
cenòJeeÛeW Deens. mJeÛÚ ceveeves DeeheCe leW mecepetve Iesle}W heeefnpes.
Deefn}s meleeR}eefie DeejCÙehebLeW ~
kegâ{eJee heg{W osJe yeboer leÙeeleW ~~
yeUW meesef[leeb, IeeJe Iee}er efveMeeCeer ~
veghes#eer keâoe osJe YekeäleeefYeceeveer ~~123~~
efJeJejCe 305
FbõeÛÙee mebmeiee&veW Yeü° Pee}suÙee, ieewlecehelveer DenuÙesÛÙee Gæejemee"eR jeceÛebõ
DejCÙeebleer} efleÛÙee efvece&veg<Ùe DeeßeceeceOÙeW DeeJepet&ve Dee}s DeeefCe efleÛee Gæej
kesâ}e DeMeer keâLee Deens. leer meJeeËvee heefjefÛele Deens. ceeieW 32 JÙee M}eskeâeble ne
Gu}sKe Dee}e Deens.
jeceÛebõeveW jeJeCeeÛÙee yeboerletve osJeebvee mees[efJe}s. Ùee ØemebieeÛee Gu}sKeefn
31 JÙee M}eskeâeble Deens. F&ÕejeÛÙee Yekeälemebj#ekeâ Ùee yeÇeroeÛee meJe& FeflenemehegjeCeebletve
peCetb [bkeâe Jeepelees Deens. nW peeCetve ceeCemeeveW lees Deehe}er Ghes#ee keâjCeej veeneR Ùee
YejbJeMeeveW Yeefkeäleceeiee&}e }eieeJeW.
Deveskeâ ef"keâeCeeR Ùee M}eskeâeÛee ÛeJeLee ÛejCe ``veghes#eer keâoe jece oemeeefYeceeveer''
Demee Dee}s}e Deens. keâebneR ef"keâeCeeR lej nW meJe& ØekeâjCeÛe veghes#eer keâoe jeceoemeeefYeceeveer
Ùee 28 les 37 ÙesLeW SkeâJeej ÙesTve ies}suÙee hee}gheoeveWÛe Dee}s}W Deens. meceLeeËvee
kesâJeU jeceeJeleejeÛeW veJns lej hejceelcÙeeÛeWÛe YekeäleeÛeer Ghes#ee ve keâjCÙeeÛeW yeÇero
Deens DemeW meebieeJeÙeeÛeW DemeuÙeeveW Ùee ØekeâjCeeble lÙeebveer jece nW efJeefMe°leeJeeÛekeâ
veebJe šeUtve osJe nW meJe&meeOeejCe F&ÕejJeeÛekeâ veebJe mJeerkeâej}W Deens. Ùee meboYeeËle
ÙesLeW jeceeJeleejeleer} IešvesÛÙee JeCe&veehegjleW ``veghes#eer keâoe jeceoemeeefYeceeveer'' nW
hee}gheo IesCeW cnCepes jece ne F&Õejehes#eeb kegâCeer JesieUe Deens DemeW meceLeeËvee Jeešle
DemeuÙeeÛee Dehemecepe ie=nerle OejCeW Deens. lemee mebYeJe jentb veÙes cnCetve `veghes#eer keâoe
osJe YekeäleeefYeceeveer' nWÛe hee}gheo mJeerkeâejCeW yejW DemeW ce}e JeešleW.
leÙes õgheoerkeâejCeW }eieJesieW ~
lJejW OeebJeleg meJe& meeb[tefve ceeieW ~~
keâUer}eefie pee}e DemeW yeesOÙe ceewveer ~
veghes#eer keâoe osJe YekeäleeefYeceeveer ~~124~~
Deele& YekeäleerÛee DeeoMe& cnCetve õewheoerÛeW Ûeefj$e }#eeble Iesle}W heeefnpes.
ceesne}e yeUer he[tve ÙegefOeef‰j keâewjJeebÛÙee meYeWleer} keâhešÅegleeble [eJeeceeietve
[eJe nj}e. JewYeJe, jepÙe ies}W. Åetleeble YeeJeebvee DeeefCe mJele:}e heCee}e }eJetve lees
nj}e. heeb[Je keâewjJeebÛes oeme Pee}s. ÅegleeÛee DeefYeefveJesMe Deeleeb ÙegefOeef‰jeÛÙee
[eskeäÙeeble Ûe{}e neslee. MekegâveerveW efKepeJeuÙeecegUW lÙeeveW meeOJeer õewheoer}eefn heCee}e
}eJe}s DeeefCe lees hegvneb nj}e. ogÙeexOeveeÛee GvceòeheCee Deelee efMeies}e heeWÛe}e
neslee. kegâeflmele Yee<eCe keâ¤ve, keâCee&veW DeOeceheCeeveW lÙeeble Yej Ieele}er. jpe:mJe}e,
SkeâJeŒee, õewheoer HeâjHeâšle Dees{tve meYeWle DeeCe}er ies}er. mJemebj#eCeemee"eR õewheoerveW
yegefæJeeo kesâ}e. heCe lÙee lespeefmJeveerÛeW ÛeelegÙe& efve<HeâU "j}W. Yeer<ce-õesCe Gòej osTb
306 ceveesyeesOe
Mekeâ}s veeneRle. efJeogjeÛeW DeeefCe efJekeâCee&ÛeW Yee<eCe DejCÙe®ove "j}W. Oece&heeMeeveW
nele yeebOe}s ies}s}s heeb[Je Kee}eR ceevee Iee}tve yeme}s}s nesles. vejeOece og:Meemeve
JeŒee}e nele Iee}tve KeWÛet heenle neslee. lesJneb KeeškeâeÛÙee megNÙeeKee}eR ieeÙe
nbyejeJeer, leMeer õewheoer nbyej}er. Deieeflekeâ nesTve DevevÙeYeeJeeveW efleveW ke=â<CeeÛee OeebJee
kesâ}e. ``ieesefJevo ÉejkeâeJeeefmeved ke=â<Ce ieesheerpeveefØeÙe ~ keâewjJew: heefjYetleeb ceeb efkebâ
ve peeveeefme kesâMeJe ~~ ns veeLe ns jceeveeLe ›epeveeLeeefle&veeMeve ~ keâewjJeeCe&Jeceie>eb
ceecegæjmJe peveeo&ve ~~ ke=â<Ce ke=â<Ce ceneÙeesefieved efJeÕeelceved efJeÕeYeeJeve ~
ØeheVeebheeefn ieesefJevo kegâ®ceOÙesÓJemeeroleerced ~~ YeieJeeved OeebJele Dee}s DeeefCe peCetb
lÙeebveeR JeŒeeJeleej OeejCe kesâ}e. DeieefCele JeŒeW õewheoer}e hegjefJe}eR. JeŒeW Dees{leeb
Dees{leeb Lekeâ}s}e og:Meemeve MesJešeR ieef}leiee$e nesTve keâeWmeU}e. õewheoerÛeW j#eCe
Pee}W. ``ne DebyejeJeleej efßele}ppeej#eCeeLe& DekeâjeJee ~ ØeYegcele Demes meoJeveeR
Dee«en Jes<eeR keâoeefhe ve OejeJee'' ~~ DemeW hebef[leebveeR kesâ}s}W JeCe&ve DeieoeR ÙeLeeLe&
Deens. veblej Deeleeb keâef}Ùegie }eie}W DemeuÙeeveW F&Õej yeewæeJeleej OeejCe keâ¤ve ceewve
IesTve yeme}e Deens. keâef}ÙegieeceOÙeW YekeäleeRleer} oebefYekeâheCee Jee{}e, efve‰e GCeeJe}er,
Glkeâšlee Gj}er veeneR, cnCetve osJe ceewveer Pee}e Deens DemeW JeešleW. Jemlegle:
YekeäleebÛee F&Õej neslee lemeeÛe Deens ``heeef}lee ieeshemegboÙe&: me ke=â<Ce: keäJeeefhe vees
iele:'' DemeW Skeâ JeÛeve Deens leW DeeMeÙeeÛÙee °erveW ÙeLeeLe& Deens. ieesheeRÛee ke=â<Ce,
YekeäleebÛee ke=â<Ce kegâ"W ies}e veeneR. lees DeensÛe. Yekeäleebkeâefjleeb lemeeÛe o#e Deens.
Deehe}er Yeefkeäle DeJÙeefYeÛeejer vemeles, heefle›elesÛÙee efve‰sÛeer vemeles, cnCetve DevegYeJe
Ùesle veener. hejer#ee JneJeer }eieles. hejer#es}e GlejeJes }eieles. lesJneb osJe heeJelees.
Meemeveekeâ[tve Devegoeve efceUJeeJeÙeeÛeW Demes} lej ceevÙe keâ#eWleer} Ùeespevee veerš
DeebKetve efJevebefle keâjeJeer }eieles lejer oesve oesve Je<ex Gòej Ùesle veeneR. SkeâeveW DemeW keâeb
ÙeeÛeer ÛeewkeâMeer kesâ}er lesJne meefÛeJeeves meebefiele}W-Denes! heeskeâU HeâmeJÙee Ùeespevee
De}erkeâ[s Heâej Ùesleele. lesJneb meieUeR ØekeâjCeW meieàÙee °erveW veerš heejKetve IÙeeJeeR
}eieleele cnCetve JesU }eielees. legceÛeer efJevebefle ØeeceeefCekeâ Deens DemeW Dee{Utve Dee}W
Deens. }ewkeâjÛe ceeieea }eies}, efÛeblee ke⤠vekeâe. leelheÙe&, ceewve OeejCe kesâ}s Demes}
lej lees hejer#ee heenlees Deens DemeW mecepeeJeW. heCe Yetefcekeâe ØeeceeefCekeâ Demes} lej
og}&#e nesleW nW YeÙe yeeUieCÙeeÛeW keâejCe veeneR. osJe DeeheuÙee YekeäleeÛeer keâOeeR Ghes#ee
keâjerle veeneR Demee Â{ efJeÕeeme meeOekeâeves yeeUieeJee.
meceLeeËveer Ùee °erveW Ùee one M}eskeâebÛÙee ØekeâjCeebletve efvejefvejeàÙee mJe¤heeÛeeR
GoenjCeW osTve, DeJeleejkeâeÙeeËleer} Iešvee meebietve YeieJebleeÛeer YekeäleJelme}lee hegvneb
hegvneb ieewjJetve meebefiele}er Deens.
efJeJejCe 307
DeveeLeeb efoveebkeâejCeW pevceleens ~
keâ}bkeâer heg{W osJe nesCeej Deens ~~
peÙee JeefCe&leeb meerCe}er JesoJeeCeer ~
veghes#eer keâoe osJe YekeäleeefYeceeveer ~~125~~
DeMeejerleerveW YeieJebleebveer DeepeJej oerve-DeveeLeebÛÙee j#eCeemee"eR Deveskeâ DeJeleej
Iesle}s Deensle. one DeJeleej Øeefmeæ Deensle. lÙeebleer} veT Pee}s Deensle. keâukeâer
efkebâJee keâ}bkeâer ne oneJee DeJeleej Depetve JneJeÙeeÛee Deens. lees keâef}ÙegieeÛÙee MesJešeR
MesJešeR nesF&} DemeW cnCeleele. lÙeele DeeÙe&-mebmke=âleerÛÙee, Jewefokeâ mebmke=âleerÛÙee efJejesOeer
DemeCeeNÙee, mJewjeÛeejer, DeveeÛeejer, DelÙeeÛeejer c}WÛÚebÛee veeMe YeieJeble keâjleer}
DeeefCe ceie hegvneb melÙeÙegiee}e DeejbYe nesF&}. YeieJebleeÛeW nW GppJe} Ûeefj$e, De}ewefkeâkeâ
meeceLÙe&, <e[diegCewÕeÙe& JeCe&ve keâjCeW JÙeemeebmeejKÙee De}ewefkeâkeâ Øe%esÛÙee DeeefCe ØeefleYesÛÙee
ceneheg®<ee}eÛe keâeÙe, heCe Jesoebveeefn meeOeCeejW veeneR, lesJneb ßegefle-mce=efle-mebleebveer peW
meebefiele}W Deens lÙeeJej efJeÕeeme "sJeeJee DeeefCe mevceeiee&veW, Yeefkeäleceeiee&veW Ûee}eJeW.
osJe lÙeeÛeer keâOeeR Ghes#ee keâjCeej veeneR.
peveekeâejCeW osJe }erUeJeleejer ~
yentleeb hejeR DeeojW Jes<eOeejer ~~
leÙee vesCeleer les peve heehe¤heer ~
ogjelceW ceneb ve° Ûeeb[eU heeheer ~~126~~
hejcesÕej DeJeleej Ieslees lees Yekeäleemee"eR, pevekeâuÙeeCeemee"eR, }eskeâebÛÙee Gæejemee"eR.
lÙeeÛÙee ef"keâeCeeR keâme}er GCeerJe veeneR, lÙee}e keâme}er De[ÛeCe veeneR, lÙee}e
keâMeeÛeer Dehes#ee veeneR. lees meJee&Lee&veW hetCe&keâece Deens. lejer DevevÙe YekeäleeÛeer, DeJÙeefYeÛeejer
YekeäleeÛeer, %eeveer YekeäleeÛeer lÙee}e Dees{ Deens. YekeäleebÛee Ùeesie#esce JeenCeW nW lÙeeÛeW
JÙemeve Deens. mebleebÛes mebj#eCe DeeefCe Oecee&ÛeW mebmLeeheve nW lÙeeveW Deehe}W keâle&JÙe
cnCetve "jefJe}W Deens. Yekeälepeveebmee"er lej YeieJeeved Jes[e neslees. %eeveesyeejeÙe cnCeleele–
``lees heenJee ns [esnUs ~ cnCetve DeÛe#etbmeer cepe [esUs ~ neleeRÛesefve }er}ekeâceUW ~
hetpetb leÙeeles ~~ oesveerJejer oesveer ~ Yegpee Dee}eW IesTefve ~ Deeef}bieeJeÙee}eiegveer ~
leÙeeÛes Deebie ~~'' (%ee. 12~223-24) DeMeer YeieJebleeÛeer efmLeefle Demeles.
ßeerveeceosJe, ÛeesKeesyeejeÙe, peveeyeeF&, oeceepeer, SkeâveeLe FlÙeeefo mebleebÛÙee Ûeefj$eeceOÙeW
F&ÕejeÛeer YekeäleeefJe<eÙeeRÛeer ner Dees{, nW JeelmeuÙe, ne efpeJneUe Deveskeâ ¤heebveeR Øeieš
Pee}e Deens. ``leÙeeÛeW Deecne JÙemeve ~ lees DeecegÛeW efveefOeefveOeeve ~ efkebâyengvee
308 ceveesyeesOe
meceeOeeve ~ lees efceUs leQ ~~' (%ee. 12~237) DemeW YeieJebleebÛeW cnCeCeW %eevesÕej
ceeT}eRveeR GodOe=le kesâ}W Deens. leW Deveskeâ mLeUeR, ØekeâejebveeR JeejbJeej, mee#eelkeâejeme
Dee}W DeenW. YeieJebleeÛeer leerefn Skeâ }er}eÛe Deens. lÙee}e keâesCelÙeeefn ¤heeveW Øeieš
nesCÙeeÛeer DeeefCe Yekeäleemee"eR keâesCeleeRefn keâeceW keâjCÙeeÛeer peCetb newme Demeles.
``meblemebj#eCeeLeeËÙe mebYeJeeefce #eCes#eCes ~~'' Demes ceePee pÙes‰ yebOeg legkeâejece ÙeeveW
ieerlesÛeW DevegkeâjCe keâjerle cnš}W Deens leW cees"W ceeefce&keâ Deens.
ceeCekeâespeer yeesOeuÙeebÛes efMe<Ùe ieeshee}veeLe ÙeebÛeer hejer#ee heenCÙeemee"eR lees
JeeIeeÛÙee ¤heeveW Øeieš Pee}e. peW peW Yesšs Yetle ~ leW leW ceeefvepeW YeieJeble (%ee. 10~118)
Ùee DeJemLeWle veeceosJejeÙe Dee}s keâeR veeneRle nW heenCÙeemee"eR Õeeve¤heeveW lÙeeveW ieekeâj
heUefJe}s. veeLeebÛÙee Iejer ßeerKeb[Ÿee cnCetve jeye}e. oeceepeermee"eR cenejeÛÙee Jes<eeveW
ies}e. meblemeKetmee"eR keâNne[eble efleÛÙee meemejeR meKetÛÙee YetefcekeWâle ŒeerJes<eeveW veebo}e.
DeMee ùoÙe Ye¤ve DeeCeCeeNÙee Deveskeâ keâLee Deensle. cnCetve meceLe& cnCeleele–
yentleebhejer DeeojW Jes<eOeejer nesTve, osJe }eskeâebmee"er Deveskeâ ØekeâejÛÙee DeJeleej}er}e
keâjlees. DeeF& pemes ceg}ebmee"eR keâ° Ghemeles DeeefCe lejer efMeCele veeneR, leWÛe JeelmeuÙe
YeieJebleeÛÙeeefn ùoÙeeble Deens. cee$e nW meJe& Yekeäleebmee"eR Deens. F&ÕejeÛeer Deveskeâ¤heW
Deensle. leeR meJe& }eskeâebÛÙeemee"eRÛe Deensle. Meemeve ieewjJe keâjleW, Devegoeve osleW,
meesÙeer heenleW, Megßet<ee keâjleW, efMe#eCe osleW, vÙeeÙe keâjleW, efMe#eeefn "es"eJeleW. F&ÕejeÛeW
DeJeleejke=âlÙeefn DemeWÛe Deens. F&Õej meneÙÙeeme OeeJe}e DemeW JeCe&ve Sskeâ}W keâeR
ceeCemeW ngjUuÙeemeejKeeR nesleele, heCe YeieJeble DeeheuÙee efØeÙe Yekeäleemee"eR leW keâjlees
lÙee}e keâesCeles Yekeäle efØeÙe Deensle les lÙeeveWÛe mJele: ieerlesÛÙee 12 JÙee DeOÙeeÙeeble
``Ùees ceodYekeäle: me ces efØeÙe:'' DemeW JeejbJeej cnCetve mhe° kesâ}W Deens leW }#eeble
Iesle}W heeefnpes.
nW meJe& heneJeÙeeme heeefnpes lemeW kegâCeer henele veeneR DeeefCe ceie meceLeeËmeejKes meble
jeieeJeleele, keâUJeUtve efMeJÙee Iee}leele. Deveskeâ leke&âšer Deensle les F&Õej veeneRÛe
cnCeleele. Deveskeâ hebef[le Deensle, %eeveer Deensle les F&ÕejeÛÙee meiegCe meekeâej ¤hee}e
ceeve osle veeneRle. Deveskeâ efJeÉeve Deensle les F&ÕejeÛÙee YekeäleJeelmeuÙee}e DeLe&Jeeo
ceevetve otj meejleele. DeefOekeâejYesoeveW meJe& mebYeJeveerÙe Deens ne efJeJeskeâ cee$e kegâCeer
keâjerle veeneR lÙeecegUW meJe&meeceevÙe peerJeve Skeâerkeâ[s veeefmlekeâebÛÙee mJewjeÛeejeveW lej
ogmejerkeâ[s leLeekeâefLele Oeeefce&keâebÛÙee obYeeÛeejeveW yegpeyegpe}s}W jenleW. meeceevÙe ceeCetme
cee$e KejW keâeÙe leW ve keâUuÙeeveW YeebyeeJe}s}e jenlees. ceie ceeveefmekeâ meceeOeeveemee"eR
keâebneRlejer Lees[W keâ¤ve osJeeÛeW ÙeLeeMeefkeäle kesâ}W Ùee mecepegleerKee}eR ØehebÛeeÛÙee veJÙee
veJÙee JÙeeheeble iegjHeâštve peelees.
efJeJejCe 309
meeceevÙe ceveg<Ùe DeelcekeâuÙeeCe keâ¤ve IesTb Mekeâle veeneR Jee Gæ¤ve peeJeW
DeMeer Glkeâš FÛÚeefn lÙeeÛÙee ceveeble GlheVe nesle veeneR. Ùee}e keâejCe Deensle les
F&ÕejeÛeW DeJeleejke=âlÙe ve peeCeCeejs leke&âšer-veeefmlekeâ Jee {eWieer-Oeeefce&keâ. cnCetve
meceLe& lÙeebvee cetefle&ceble heehe¤he DemeW cnCeleele. DeeefCe efÛe[tve peeTve, mebleehetve
ogjelces, ceneve°, Ûeeb[eU DeMee efMeJÙee Iee}leele. meceLe& Flekesâ jeieeJeleele lÙeeÛes
keâejCe DemeW keâeR leke&âšer Jee {eWieer ceeCemeW mJele: lej Deehe}er neveer keâ¤ve IesleeleÛe,
heCe lesJe{WÛe kesâJeU Ie[leW lej les De%eeveer "j}s Demeles, cetKe& "j}W Demeles. heCe
SJe{ŸeeveW Yeeiele veeneR. ns leke&âšer, ns {eWieer, mJewjeÛeejeÛeW, DeveeÛeejeÛeW Skeâ HeâmeJeW
leòJe%eeve GYes keâjleele, DeeefCe meeceevÙeebvee YegjU hee[tve efJeveeMeeÛÙee ceeiee&}e
vesleele. meceLe& lÙeebvee heeheer, ve°, ogjelces, Ûeeb[eU cnCeleele les ÙeecegUW.
peieeR OevÙe lees jecemetKeW efveJee}e ~
keâLee Sskeâleeb meJe& leu}erve Pee}e ~~
osnsYeeJevee jeceyeesOeW G[e}er ~
ceveesJeemevee jece¤heeR yeg[e}eR ~~127~~
ceeieÛÙee M}eskeâeble meceLeeËveeR lÙeepÙe keâesCe, pÙeeÛee efOe:keâej keâjeJee Demee
keâesCe, leW meebefiele}W. Deeleeb Ùee M}eskeâeble les, DeefYeveboveerÙe keâesCe, pÙeeÛeW JeUCe
IÙeeJeW Demee keâesCe, leW meebiele Deensle.
meceLe& cnCeleele– lees OevÙe nesÙe, pÙeeÛeW megKe jeceeceOÙeW Deens. ßeerjeceÛebõeÛÙee
veecemcejCeeble, efÛebleveeble, keâLeeßeJeCeeble, mesJeWle pÙee}e DeefleMeÙe megKe nesles, DeeefCe
lÙee De}ewefkeâkeâ efoJÙe DeMee YeefkeälemegKeeveWÛe pees le=hle neslees, Meeble neslees, DeeCeKeer
JesieUW keâebneR heeefnpes DeMeer nebJe lÙeecegUW pÙee}e Gj}s}er vemeles, leesÛe OevÙe nesÙe.
melheg®<eebÛeW, meblecenelcÙeebÛeW, OevÙelesÛeW nW ceeheÛe keâebneR JesieUW Deens. les pÙee}e
OevÙe cnCeleele, YeeiÙeJeeved cnCeleele, lÙeeÛeW leW cees"WheCe DeeheuÙee}e hešs} keâeR
veeneR DeeefCe keäJeefÛeled heš}W lejer ceeveJes} keâeR veeneR keâesCeeme "eTkeâ? DeeefCe
lÙeecegUWÛe lej meble, meble Demeleele DeeefCe DeeheCe DeeheCeÛe Demelees. ßeerMebkeâjeÛeeÙe&
cnCeleele, ``keâewheerveJevle: Ke}g YeeiÙeJevle:'' pÙeeÛÙeepeJeU vegmeleer }bieesšerÛe
}ppeej#eCeehegjleer Deens lees YeeiÙeJeeved, leesÛe YeeiÙeJeeved. cee$e ne }bieesšerJee}e
oefjõer veeneR, heecej veeneR, yeeheg[JeeCee efYekeâejer veeneR. ne Deens- ‘‘JesoevleJeekeäÙes<eg
meoe jcevle:~ osneefoYeeJeb heefjJepe&Ùevle: ~ DeelceeveceelcevÙeJe}eskeâÙevle: ~
keâewheerveJevle: Ke}g YeeiÙeJevle: ~~'' ßeerlegkeâejece cenejepe cnCeleele, ``YeeiÙeJeble
cnCees leÙee ~ MejCe ies}s heb{jerjeÙee ~'' lÙeebÛeeÛe ogmeje Skeâ DeYebie Deens lÙeeble les
310 ceveesyeesOe
cnCeleele–``efJe"esyeeÛes DeKeb[ efÛebleve pÙeebÛÙee Deble:keâjCeeble DemeleW, pes ieerlee
DeeefCe YeeieJele ØesceeveW Sskeâleele, DeMee jerleerveW DeeheuÙee efnleemee"eR pes meowJe peeie=le
Demeleele, nerÛe meeeflJekeâ DeeJe[ Deme}s}s keâvÙeeheg$e lÙeebÛÙee kegâUeR pevcee}e Ùesleele,
lÙeebÛes DeeF&Je[er}efn OevÙe nesle. ceie leW mJele: OevÙe Demeleele nW meebieeJeÙeeme
vekeâes.’’
ßeerMebkeâjeÛeeÙeeËÛeW OevÙee°keâ cnCetve Skeâ }nevemeW ØekeâjCeÛe Deens. lÙeele kegâ"Wner
pÙeebÛÙeepeJeU cees"e yebie}e Deens, hewmee-Dee[keâe efJeheg} Deens, KeeCÙeeefheCÙeeÛeer
ÛebieU Deens, DeefOekeâej heoeJej Dee¤{ Deens, ceg}W Ûeebie}er efceUJeleeR Deensle,
yeeÙekeâes megboj Deens, megiejCe Deens, heg<keâU }eskeâ heg{s GYes jentve nebpeer nebpeer keâjerle
Deensle, Ûeebie}e Jekeälee Deens, efJeÉòesÛÙee heoJÙee efceUefJe}suÙee Deensle, keâerle&ve-
ØeJeÛeve Gòece keâjlees FlÙeeefo iees°eRÛee cegUeRÛe Gu}sKe veeneR. Deehe}er OevÙelesÛeer
keâuhevee DeeefCe Ùee Leesj heg®<eebÛeer OevÙelesÛeer OeejCee Ùeeble DeekeâeMe-heeleeUeFlekeWâ
Deblej Deens. Deecner Heâej lej }eskeâefØeÙe }ef}le meeefnlÙe ef}efnCeeje}e Je lÙeecegUWÛe
meceepeeceOÙeW JeenJee efceUleW DeMee}e OevÙe mecepetb. veešŸe-ve=lÙe-ieeÙeve Ùeeble pÙee}e
efJeMes<e jme Deens lÙee}e OevÙe ceevetb. heCe melheg®<e OevÙelesÛÙee °erveW Ùeebleer}
keâesCee}eefn ceespeerle veeneRle. les cnCeleele–jeceYekeäleeRle pÙee}e megKe Deens, F&ÕejeÛÙee
}er}e Sskeâleevee pees leu}erve nesTve peelees, lees OevÙe. DeeheCe Sskeâleebvee leu}erve
neslees. heCe les Jekeälee Ûeebie}e jmeeUheCeW yees}Ceeje, KegmeKegMeerle efJeveeso keâ¤ve
nmeefJeCeeje, vekeâ}e keâjCeeje FlÙeeefo Deme}e lej. Gòece ieeCeW DeeefCe Leóe efšbie}
nW Deehe}W keâerle&veebleer} Deekeâ<e&Ce. F&ÕejeÛÙee DeJeleej}er}e efkebâJee mebleebÛeer Ûeefj$eW
SskeâCÙeeÛeWÛe Øesce DeeheCeeme KejesKejer Demeles keâeÙe? meebieCeeje keâeÙe meebielees ns Kejs
cnCepes cenòJeeÛes. lÙeeble DeeheCe leu}erve nesle veeneR. DeeheuÙee leu}erveles}e keâesCe
meebielees DeeefCe keâmeW meebielees ner keâejCeW Demeleele. DeeheCe Yeefkeäle ØeOeeve ceeveerle
veeneR, YeeJee}e ceeveerle veeneR, keâjceCetkeâ nWÛe peCetb DeeheuÙee ßeJeCeeÛeW ØeÙeespeve
DemeleW. DeeefCe leer pesJneb nesle veeneR lesJneb ßeeslee yengOee PeesheWle }erve neslees. meceLeeËvee
OevÙelesmee"eR jeceeÛeer keâLee Sskeâleebvee nesCeejer leu}ervelee DeefYeØesle Deens.
ceer Skeâ iees° Sskeâ}er Deens. Skeâ MeeŒeeryegJee jecekeâLee meebiele Demele. DeeefCe
ßeeslÙeebceOe}e Skeâ YeeefJekeâ "eketâj cees"Ÿee ØesceeveW leer Sskeâle Demes. MeeŒeeryeesJee ceveeveW
Heâej keâesce} nesles. les meerleenjCe DeeefCe lÙee heg{ÛeW jeceeÙeCe keâOeeR meebiele vemele.
meerleeefJeÙeesie DeeefCe lÙeecegUW jeceÛebõebvee Pee}s}W og:Ke lÙeebvee JeCe&Jele vemeW. Skeâoe
MeeŒeeryegJeebvee keâebneR cenòJeeÛÙee keâeceeefveefceòe yejsÛe efoJeme hejieeJeer peeCeW Yeeie nesles,
cnCetve efMe#eCe mebhetve vegkeâlÙeeÛe hejle Dee}suÙee DeeheuÙee ceg}e}e lÙeebveer 8-10
efJeJejCe 311
efoJeme jeceeÙeCe meebieCÙeeme meebefiele}W. ceg}ieeefn Ûeebie}e Jekeälee neslee, efJeÉeve
neslee, lÙeecegUW ßeesles efšketâve jeefn}W, Lees[s Jee{}sefn. heCe ceg}eveW jeceeÙeCe keâLee
mejUheCeW heg{W ves}er, megJeCe&ce=ie, ceejerÛeJeOe, lÙeeveW `}#ceCee! OeeJe' cnCetve ceej}s}er
nekeâ, }#ceCeeÛÙee ùoÙee}e IejW he[CeejeR, meerlesveW kesâ}s}eR DeefJeJeskeâer og®òejW,
}#ceCeeÛes jeceekeâ[W ÙesCeW, jeJeCeeveW ieesmeeJÙeeÛÙee ¤heeveW Øeieš nesCeW, meerles}e
heUJetve vesCeW, FlÙeeefo Øemebie lÙeeveW Keg}Jetve meebefiele}s. ßeesles lÙee veJeerve YeeieeceOÙeW
jbietve ies}s nesles. jeJeCe DeeheuÙee cetU¤heele Øeieš}e Je lÙeeveW meerles}e GÛe}tve
ves}W, leer Dee›eâesMe ke⤠}eie}er, Demee Gu}sKe ÙesleeÛe lees YeeefJekeâ "eketâj lee[keâved
GYee jeefn}e. lÙeeveW DeeheuÙee keâcejsÛeer le}Jeej Gheme}er DeeefCe lees Deesj[tve
cnCee}e, ``ceePÙeemeejKee jeceYekeäle FLeW GheefmLele Demeleevee jeJeCe meerleeceeF&}e
veslees cnCepes keâeÙe? kegâCeerkeâ[s ies}e lees ! meebiee.'' Ùee DeeJesMeeveW hegjeefCekeâ ieebiej}e
Je lees ÛeebÛejle cnCee}e oef#eCeskeâ[s, lesJe{W SskeâleeÛe ne "eketâj cebefojeyeensj GYÙee
Deme}suÙee DeeheuÙee Iees[ŸeeJej yeme}e DeeefCe lÙee}e šebÛe cee¤ve oef#eCeskeâ[s
oew[le efveIee}e. KeebÛeKeUies, veoer-vee}s, Pee[W-Peg[heW, oie[-ieesšW keâMeeÛeerefn
ef#eefle ve yeeUieleeb lees Iees[e heUJeerle neslee. MesJešer Skeâe keâ[ŸeeÛÙee šeWkeâeJe¤ve
keâesmeUCÙeeÛee Øemebie Dee}e. lejer Ùee efve‰eJeblee}e Yeeve veJnleW. lÙeeÛee lees Glkeâš
YeeJe heentve mJele: YeieJeeved jeceÛebõ Øeieš Pee}W, lÙeebveer Iees[e De[Je}e DeeefCe lÙee
"ekegâje}e cnCee}W, ``Dejs! jeJeCeeÛee mebnej keâ¤ve ceer mJele:Ûe meerles}e mees[Jetve
DeeCe}s Deens'' Deeleeb leg}e keâ° keâjCÙeeÛeW keâejCe veener.
ce}e JeešleW yengleskeâ ßeesles lÙee "ekegâje}e Jes[e cnCetve nme}s Demeleer}, keâejCe
les meJe& osneJej nesleW, DeeefCe neÛe lesJe{e osnYeeve efJemej}e neslee. "ekegâjeÛes nW Jes[
KejWÛe. heCe leW veJeme keâ¤ve ceeietve IÙeeJeW DemeW Deens. jeceeÛÙee vegmelÙee keâLeeßeJeCeeveW
lÙeeÛeW osnYeeve njhe}W, lÙee}e mLe}keâe}eÛeer peeCeerJe Gj}er veeneR. Demes pes
Demeleele lÙeebvee meceLeeËveeR OevÙe cnš}W Deens.
osneÛÙee he}erkeâ[s `ceer' }e DeefmlelJe Deens nW mecepeuÙeeJeebÛetve osnYeeJe peeCeej
veeneR. ce=lÙetveW ne osn peeF&}. peeleesÛe. heCe lÙeeveW osnYeeJevee ve° nesle veeneR. leer
leMeerÛe jenles, cnCetve lej pevcecejCeeÛes Hesâjs ceeies }eieleele. mebmeejebletve cegkeäle nesleeb
Ùesle veeneR. jecekeâLesveW leu}ervelee Dee}er keâeR osneÛes yebOe efMeefLe} nesleele, DeeefCe ceie
peerJe keâmee? F&Õej keâesCe? ÙeebÛes mebyebOe keâeÙe? FlÙeeefo yeesOeeveW osneefJe<eÙeeRÛeer Denblee
veeneRMeeR nesles, nesTb Mekeâles. heCe lÙeemee"eR ceeCemeeÛÙee meJe& DeeMeeDeekeâeb#ee jece¤heeble
yeg[euÙee heeefnpesle. ceveeceOÙes kesâJeU F&ÕejeÛeWÛe Øesce Deme}W heeefnpes. Jeemevee SJe{erÛe
DemeeJeer keâeR F&ÕejeÛee mee#eelkeâej JneJee, F&ÕejeÛeer Yeefkeäle }eYeeJeer.
312 ceveesyeesOe
DeeheuÙee}e kesâJneblejer osJeOeceeËle}W keâener ßeJeCe Ie[eJeW, hetpee keâjeJeer, hee"
JeeÛeeJee DemeW JeešleW. cegUeRÛe Jeešle veeneR, DemeW veeneR cnCetve lej keâerle&ve-ØeJeÛevekeâejebÛeW
yejW Ûee}leW. ce"eÛeW GlheVe Jee{les. cenbleebvee YeeJe Ùeslees. cebefojW, leerLe&#es$eW iepeyepetve
peeleele. heCe SJe{WÛe nesleW. DeeheuÙee ceveebleuÙee Jeemevee hegve:hegve: Deveskeâ ØekeâejÛÙee
meebmeeefjkeâ efJe<eÙeebkeâ[s OeebJe Iesle jenleeleÛe. lÙee jece¤heeble, osJeYekeäleeRle, DeOÙeelceeble
yeg[tve peele veeneRle. osJeOecee&ÛÙee iees°er Ùee leelhegjlÙee, JejJejÛÙee, GlkeâšlesÛee mheMe&
veme}suÙee DeMeeÛe jenleele DeeefCe cnCetve OevÙeles}e hee$e nesle veeneRle. efÛeòeJe=efòe
F&ÕejÛejCeeR leu}erve nesF&} lejÛe OevÙe cnCelee ÙesF&}.
cevee Jeemevee JeemegosJeeR JemeeW oW ~
cevee keâecevee keâecemebieeR vemeeW oW ~~
cevee keâuhevee JeeGieer les ve keâerpes ~
cevee meppevee meppeveeR Jeefmle keâerpes ~~128~~
meceLeeËveeR Ùee M}eskeâeble Jeemeveebvee hejceeLee&ceOÙeW keâmeW yeg[JeeJeW ÙeeÛeW meeOeve ØelÙe#eheCeW
meebefiele}W Deens, heÙee&ÙeeveW meebefiele}s}W, }#eCesveW meebefiele}s}W, OJevÙeLee&veW megÛeefJe}s}W,
meieàÙeebÛÙeeÛe }#eeble ÙesleW DemeW veeneR. meJe& JesUeR leW GheÙeesieeRefn he[le veeneR. cnCetve
keâebneR JesUeb lejer mhe°heCeW DeeosMe ÅeeJee }eielees lemee lees ÙesLeW efo}e Deens.
Jeemevee hetCe&heCeW hejceeLeeËle yeg[tve peeleer} lesJneb peeleer}; heCe lÙeemee"eR
DeejbYeer lejer lÙee kegâ"W "sJeeJÙee leW meebefiele}W heeefnpes. }ie> PeeuÙeeJej heeefle›elÙeOecee&Ûeer
Dehes#ee keâjeJeer nW ÙeesiÙeÛe Deens. heCe Jej MeesOeleebveeefn o#elee Iesle}erÛe heeefnpes. Œeer
heefle›elee DemeeJeer. leer heefle›eleeOecee&}e yeUer peeCeW ÙeesiÙe veeneR. cnCetve meceLe&
Jeemevesmee"eR Skeâ Glke=â° DeefOe‰eve meebiele Deensle. ceveesJe=òeer}e Deekeâ<e&keâ efJe<eÙe
hegjJeerle Deensle.
meceLe& cnCeleele–cevee ! legPÙee meJe& Jeemevee, meJe& nJeW JeešCeW, meieàÙee
DeeMee-Deekeâeb#ee JeemegosJeeÛÙee ef"keâeCeeR jentb osle.
meceLeeËÛÙee }sKeer jece DeeefCe ke=â<Ce Ùeeble GheemevesÛÙee °erveW Yeso veeneR, nW
ÙesLeer} JeemegosJe Ùee ke=â<CeJeeÛekeâ MeyoeÛÙee GheÙeesieeJe¤ve efmeæ nesles. meceLe& mJele:
jeceesheemekeâ Deensle. heCe ke=â<CeYeefkeäle keâjCeeje JeebÙee peelees Demee meebØeoeefÙekeâ ogje«en
lÙeebÛes ef"keâeCeeR veeneR. lÙeebletve Dees{ }eieCÙeemee"eR DeeJeMÙekeâ Deme}suÙee ØeeLeefcekeâ
Deekeâ<e&CeeÛee efJeÛeej keâjleeb meJe&meeOeejCeeb keâefjleeb lejer ke=â<CeÛeefj$e nW DeefOekeâ Deekeâ<e&keâ
Deens nW efveef§eleÛe. jeceÛeefj$e SskeâleebÛe jeceeefJe<eÙeeR Deeoj Jeešlees. Øesce efvecee&Ce
nesCÙeemee"eR lesLeW efve‰sveW Gheemevee keâjeJeer }eieles. ke=â<CeÛeefj$eeceOÙeW keâesCee}eefn
efJeJejCe 313
efpeJneUe JeešeJeÙee}e }eJeleer} Demes iegCe DeefOekeâ Deensle. lesJneb JeemevesÛee efJe<eÙe
cnCetve meceLeeËveeR ke=â<CeeÛee Gu}sKe kesâ}e Deens nW "erkeâÛe Pee}W.
keâeÙe keâjeJeW leW meebietve PeeuÙeeveblej, keâeÙe keâ¤b veÙes leW meebefiele}WÛe heeefnpes,
lejÛe DeeosMee}e hetCe&lee Ùesles. meeceevÙeebkeâefjleeb lejer leW HeâejÛe DeeJeMÙekeâ Deens.
cnCetve meceLe& meebieleele-yee cevee! legPÙee keâecevee keâeceeÛÙee mebieleeRle vemeeJÙee cnCepes
ceeCemeeÛÙee nJeW-vekeâes}e DeemekeäleerÛeW, efJe<eÙe-}es}ghelesÛeW mJe¤he ÙesTb veÙes. meJe&Ûe
nJeW vekeâes mebheCeW ner Heâej keâ"erCe iees° Deens. osn Deens leesheÙeËle Yetkeâ }eieeJeÙeeÛeerÛe,
}eie}erÛe heeefnpes. heCe Yetkeâ ÙeesiÙe les DeVe ceeieles. Yeepeer-Yeekeâjer efceUe}er lejer
Meeble nesles, efÛeJe[e nJeemee Jeešlees, }e[t KeeJesmes Jeešleele. ner KeNÙee DeLee&veW Yetkeâ
veeneR. cnCetve meceLe& keâeceveeÛe vekeâes. keâuheveeÛe vekeâes, DemeW cnCele veeneRle. heCe
Yegkesâ}e DeemekeäleerÛeW mJe¤he ÙesTb veÙes, keâecevesveW Ûewveer}eÛe iejpe ceevetb veÙes, DemeW
lÙeebvee meebieeJeÙeeÛeW Deens. cnCetve JeeJeiÙee keâuhevee vemeeJÙee, efJeke=âle keâuhevee keâ¤b
veÙes, efJeÛeejebvee Yejkeâštb osTb veÙes, DemeW meceLee&ÛeW meebieCes Deens.
Ùeemee"eR Jeemevee-keâecevee-keâuheveebvee Ûeebie}W JeUCe }eieCeW DeeJeMÙekeâ Deens.
vewmeefie&keâ ØesjCee pesJneb megmebmkeâej Iesleele lesJneb ceeCemeeÛÙee GVeleerÛee ceeie& ceeskeâUe neslees.
cnCetve meceLe& meebieleele keâeR letb meppeveeÛÙee mebieleerle jne cnCepes Ûeebie}s mebmkeâej nesleer}
DeeefCe megOeejMeer}. heCe meppeve nes DeeefCe ceie meppeveeÛÙee mebieleerle jne.
megOeejCÙeemee"eRenf , megOeejCeW nW Ûeebie}W Deens, DeeJeMÙekeâ Deens DeeefCe lemeW Pee}WÛe heeefnpes
DeMeer ØeeLeefcekeâ OeejCee lejer DemeeJeer }eieles. neÛe ceveeÛee meppeveheCee. lemes Pee}s
cnCepes ceie leW ceve meppeveeÛÙee mebieleerveW, lesLeer} heefJe$e meeefòJekeâ JeeleeJejCeeble Megæ
nesleW, GVele nesleW.
cebefoj cees"W Deens, Meeble Deens, mJeÛÚ Deens, megboj Deens, cetleea Deekeâ<e&keâ
Deensle, Me=bieej}suÙee Deensle, hegpeejer YeeefJekeâheCeW hetpeeDeÛee& veeršvesškeâer DeeefCe
MeeŒeMegæ jerleerveW keâjlees Deens. Ùee meJe& JeeleeJejCeeÛee ceeCemeeÛÙee ceveeJej Ûeebie}e
heefjCeece Ie[lees. heCe ieoeale efKemes keâeheeJeÙeeme efceUleer} ÙeeÛe YeeJevesveW pees efleLeW
peelees lÙee Ûeesje}e cebefojeÛeW heeefJe$Ùe keâeÙe GheÙeesieer he[Ceej? cnCetve mebleebÛÙee
mebieleerÛee }eYe JneJee Ùeemee"eRefn cevee}e meppevelesÛee keâebneR mheMe& Deme}eÛe heeefnpes.
ieleerkeâejCeW mebieleer meppeveeÛeer ~
celeer hee}šs metceleer ogpe&veeÛeer ~~
jleerveeefÙekesâÛee heleer ve° Deens ~
cnCeesveer ceveeleerle nesTefve jenW ~~129~~
314 ceveesyeesOe
meppeveebÛÙee mebieleeRle jenCÙeeÛee Keje }eYe, hejceeLee&ÛÙee °erveW yegæeRle F°
lees hee}š nesCeW, ne Deens. yegefæ pÙee jerleerveW efJeÛeej keâjles lÙeeÛejerleerves ceeCemeeÛeer
Øeieefle-hejeieefle, GVeefle Jee DeOeesieefle nesle Demeles. F&Õejeves ceeCemee}e yegefæ efo}er,
efJeÛeej keâjCÙeeÛeW meeceLÙe& efo}W, Iešvesceeieer} keâejCeW MeesOetve keâe{CÙeeÛeer efpe%eemee
efo}er, yegæer}e mJeeleb$Ùe efo}W, DeeefCe nJeW lemeW JeeieCÙeemee"eR ceeCemee}e ceeskeâUW mees[}W.
ceeCemeeveW cee$e Ùee FlekeäÙee ÛeebieuÙee mebOeerÛee Heâejmee meogheÙeesie keâ¤ve Iesle}e
veeneR. efJe<eÙeesheYeesieebleer} DeeJeMÙekeâlesÛeW Yeeve ve "sJeleeb lees megKee}e }e}ÛeeJe}e,
efJe<eÙeeOeerve Pee}e DeeefCe ceie ›eâcee›eâceeveW Mejerj-ceve-yegefæ Ùeebveeefn Deefve° JeUCe
}eie}W, Mejerj megKeemeerve Pee}W, ceve efJe<eÙeeÛÙee Dees{erveW ÛebÛe} yeve}W, DeeefCe
Yee[ŸeeveW Iesle}suÙee efJeÉeveebØeceeCeW yegæerefn Mejerj-cevee}e Devegketâ} DemesÛe efveCe&Ùe
osTb }eie}er. ÙeeÛeerÛe mebJeÙe }eie}er, JÙemeve pe[}W DeeefCe pevcepevceeblejerÛÙee Ùee
oerIe&keâe}erve mebmkeâejeveW leWÛe ÙeesiÙe Deens DemeWefn Jeeštb }eie}W. ØelÙe#eeble JesieUWÛe
Ie[le nesleW, DevegYeJe Ûeebie}e veJnlee, heCe lejer lÙeeÛeer ceerceebmee cee$e ÙeesiÙe jerleerveW
keâjleeb Ùesle veJnleer. yegæerÛee Yeüce otj JneJee DemeW JeeleeJejCeÛe veJnleW. leW efceUeJeW
cnCetve meceLeeËveeR meppeveebÛÙee mebieleeRle DeeojeveW jne, lÙeecegUW DeieoeR ogpe&ve Deme}e
lejerefn lÙeeÛeer yegefæ hee}šles, kegâyegæerÛeer megyegefæ nesles, Ûeebie}s DeeefCe JeeF&š vescekeWâ
keâUtb }eieleW, Ûeebie}W mJeerkeâej}s heeefnpes nW keâUtb }eieleW Demee GheosMe kesâ}e Deens.
heCe Ùee ceeieeËle Skeâ De[LeUe Deens. lees cnCepes jefleheefle ceoveeÛee, keâeceeÛee,
efJe<eÙeemekeäleerÛee. ne keâece og°, ogjelcee Deens, ve° Ûeeb[e} Deens, Ieelekeâ-HeâmeJee
Deens. Deveskeâ ØekeâejÛeeR Øe}esYeveW lees efvecee&Ce keâjlees. megKee}eÛe efnle YeemeJelees.
DemelÙee}eÛe melÙeeÛeW hegš osTve ceeCemeeÛeer JebÛevee keâjlees. Ùee keâeceeveW pej yegefæ
ØeYeeefJele Pee}er lej mJewjeÛeejeÛeer leòJe%eeveW efvecee&Ce nesleele, DeeefCe ceie ceeCemeeÛeW
keâeÙe nesF&}, meceepe kegâ"W peeF&} leW meebieCeW keâef"Ce nesleW. SNnJeer yejeR JeeieCeejeR
efve®heõJeeR ceeCemeWefn, DemJeemLÙe DeeefCe mebIe<ee&ÛeeR yeUer "jleele. DeveefvJele mebkeâšW
lÙeebÛÙee JeebšŸee}e Ùesleele. og:Keebletve, owvÙeebletve keâesCeeÛeerÛe megškeâe nesle veeneR.
og:KeeÛee efJemej he[CÙeemee"eR ceeCemeW JÙemeveeOeerve nesleele DeeefCe ceie DeOe:heelee}e
meercee jnele veeneR. efJe<eÙeemekeäleer}e DeeJej ve IeeleuÙeeÛes ns heefjCeece Deensle.
keâecee}e ve° cnš}W Deens leW Ùeemee"eRÛe.
Ùee ve° keâeceeÛÙee, Deefleefjkeäle DeemekeäleerÛÙee leeJe[eRletve megšCÙeeÛee ceeie& SkeâÛe
Deens DeeefCe lees cnCepes ceveeÛÙee Deleerle nesTve jenCeW ne. ceveeÛÙee Deleerle nesCeW
cnCepes keâesCelÙeeefn Je=òeer ceveeble G"Ceej veeneRle DeMeer efmLeefle nesCeW. Ùee efmLeleeRle
meJe& ØekeâejÛeW nJeW-vekeâes mebhe}W heeefnpes. ceve hetCe&heCeW efveefJe&keâej Pee}W heeefnpes.
efJeJejCe 315
cevee Deuhe mebkeâuhe lees ner vemeeJee ~
cevee melÙe mebkeâuhe efÛeòeeR JemeeJee ~~
peveeR peuhe Jeerkeâuhe lees neR lepeeJee ~
jceekeâeble Ùeskeâeble keâeUeR YepeeJee ~~130~~
ceveeleer} nesTve jenCeW keâeÙe Je leW keâmeW Ie[eJeW ÙeeÛee GheeÙe meceLe& Ùee
M}eskeâeble meebiele Deensle.
ceveeveW keâesCelÙeeefn jerleerÛee mebkeâuhe keâ¤b veÙes. DeveJeMÙekeâ Demes keâesCelesefn efJeÛeej
ceveeble ÙesTb osTb veÙesle. YeeWJeleer Deveskeâ ØekeâejÛÙee Iešvee Ie[le Demeleele, ceve lÙeeefJe<eÙeeR
GieerÛeÛe efJeÛeej keâjleW. veeveeØekeâejÛeW DeheIeele Ie[leele, JeeoUW nesleele, keâ[s keâeWmeUleele,
De°«ener, hebÛe«ener keâesCelÙeelejer jeMeer}e Ùesles. heg{ejer Yeeb[leele, efJeÉeveebÛeeR JekeäleJÙeW
Øeefmeæ nesleele, meYee-heefj<eoe Yejleele. Je=òehe$eW lÙeebÛÙee Jeelee& "UkeâheCeW Øeefmeæ
keâjleele. JeeÛekeâebÛÙee he$eJÙeJenejebletve Devegketâ}-Øeefleketâ} celeebÛeW jCe ceepeleW. Deeleeb
Ùee meJe& iees°eRÛee DeeheCeebMeeR efkeâleer mebyebOe Demelees? lejer ÙeemebyebOeeRÛes efJeÛeej GieerÛeÛe
ceveeceOÙeW IeesUle jenleele. DeeefCe keâOeeRkeâOeeR lÙeeJej JÙeLe& ÛeÛee&efn nesle jenleele.
ÙeeÛÙeeÛe pees[er}e Yej cnCetve ceeCemee}e veevee ØekeâejÛeeR mJehe>W he[le Demeleele DeeefCe
leesefn efÛebleveeÛee efJe<eÙe nesleeW. YeeWJeleer Ie[CeeNÙee ØelÙe#e IešveebÛÙee megKeog:KeeÛeeefn
ceeCemeeveW efJeÛeej keâ¤b veÙes. lÙeeheemetve Deef}hle jeneJeW DemeW MeeŒe meebieles. DeeefCe
ceeCemeW lej mJehe>W neR YeefJe<ÙemetÛekeâ Deensle ns ie=nerle Oe¤ve efJeÛeejebÛee IeesU Iee}erle
yemeleele. pÙee}e ceveeleerle JneJeÙeeÛeW Deens, lÙeeveW Ùeeble}W keâebneR keâ¤b veÙes.
ceve DeieoeR efjkeâeceW jenCeW Heâej keâef"Ce Deens. lÙee}e pej keâebneR Ûeebie}e GÅeesie
}eJetve efo}e veeneR, lej leW peCetb efheMeeÛÛeeÛÙee mJeeOeerve nesleW cnCetve ceveeveW
melÙemebkeâuhe keâjeJee. Ûeebie}s efJeÛeej keâjeJesle, ÛeebieuÙee mebyebOeeR efJeÛeej keâjeJesle.
F&ÕejeÛÙee }er}ebÛeW, mebleebÛÙee Ûeefj$eebÛeW mcejCe keâjeJeW. meogheosMeebÛeW efÛebleve keâjeJeW.
leòJe%eeveeÛee efJeÛeej keâjeJee. mevceeiee&Ûee MeesOe IÙeeJee. meeOevee yeUeJes} DemeW
heneJeW. yeÇÿeemebyebOeerÛeW %eeve leWÛe melÙe, meJe&oe lÙeeÛe DevegmebOeeveeble DemeeJeW, GieerÛe
ye[ye[ keâ¤b veÙes. IeesU Iee}erle yemetb veÙes. Dehemecepe keâ¤ve IesTb veÙes.
Deens lÙeehes#eeb keâebneR JesieUW ceveeble ÙesCeW ne efJekeâuhe. Devegketâ} Ie[eJes DemeW
Jeešle jenCeW ne mebkeâuhe. ceve Ie[ŸeeUeÛÙee }byekeâeØeceeCeW Ùee mebkeâuhe-efJekeâuheeble
ns}heešle jenleW. ceer SkeâeoeR yejer Jemleg SKeeÅee}e efo}eR, SKeeÅeekeâefjleeb keâebneR
Lees[smes kesâ}W keâeR lÙeeves cepeefJe<eÙeeR ke=âle%elee JÙekeäle kesâ}er heeefnpes, `ceer legceÛee
DeeYeejer Deens' Demes cnš}s heeefnpes, DemeW ce}e Jeešles ne mebkeâuhe. lÙeeveW lemeW
316 ceveesyeesOe
cnš}W veeneR, keâeR leW peeCeJeleW. meeOee efMe°eÛeejefn Ùee}e keâUle veeneR. ne efMe°
Deens, Denbkeâejer Deens, Gce&š Deens, DemeW Jeešles ne efJekeâuhe. DeesUKe jenle veeneR.
DeesUKele veeneR, DeesUKe osle veeneR. Deeceb$eCe efo}W peele veeneR, DeefleLÙeele GCeerJe
he[les, Je=òe keâUle veeneR, keâUefJe}W peele veeneR. Ùee DeMee iees°eRletve Dehemecepe
Jee{leele. Ùee efJekeâuheebcegUWÛe DeieoeR peJeUÛÙee veelesJeeF&keâeble Je efce$eebefce$eebleefn
efJeleg° ÙesleW. DeieoeR heleer-helveerefn meceeOeeveeveW veebot Mekeâle veeneRle. DemeWÛe ogmeNÙee
efJe<eÙeer Pee}s}s Dehemecepe Ûeej ÛeewIeeble yees}tve oeKeefJeCÙeeÛeerefn ceeCemee}e Heâej
IeeF& nesles. efveoeve DemeW yees}CeW lejer ceeCemeeveW šeUeJeW. HeâejÛe yeesÛe}s Demes} lej
ØelÙe#e lÙee JÙeefkeäle}eÛe efJeÛee¤ve efvejekeâjCe keâ¤ve IÙeeJeW. heCe keâesCeeÛÙee hee"erceeies
lÙeeÛÙeeefJe<eÙeeR keâesCelÙeener ØekeâejÛeer efveboe keâjCeW ceeCemeeveW šeUeJeW. Ùee DeMee
efveboscegUW efJekeâuhe keâjCÙeeÛeer ØeJe=efòe DeefOekeâeefOekeâ yeUeJeleW, les šeUeJeW.
ceve efveefJe&keâej JneJeW, ceveeceOÙeW vesnceer Ûeebie}sÛe efJeÛeej ÙeeJesle. efJekeâuheeÛeer
MekeäÙelee GCeer nesle peeJeer, Ùeemee"eR meceLe& GheeÙe meebieleele keâer ``Skeâebleeble peeTve
F&ÕejeÛeW Yepeve keâje.''
ceve efveefJe&keâej nesle veeneR, efjkeâeceW ceve efheMeeÛÛeeÛeW ›eâer[ebieCe nesleW. F&Õejer
Yepeve ne lÙeeJejÛee Gòece GheeÙe. ceve keâesCelÙee vee keâesCelÙee ØekeâejeveW F&Õejer
Yepeveeble iegble}W lej mebkeâuhe-efJekeâuheeÛeer ie[ye[ Meeble nesTb Mekeâles. ceve hetCe&
efjkeâeceW, hetCe& efveefJe&keâej nesF&} lej ceveeÛeW ceveheCeÛe peeF&}, ceve Deceve nesF&};
Gvceveer DeJemLee Øeehle nesF&}. heCe nW meesheW veeneR. Deveskeâ efJe<eÙeebÛeer Deemeefkeäle
Deme}suÙee cevee}e Deceve lej keâeÙe heCe Skeâe«e keâjCeWefn keâef"Ce Deens. he=LJeerÛÙee
ieg®lJeekeâ<e&CeeÛÙee keâ#eWle keâesCeleerefn Jemleg DeOej "sJeleeb Ùesle veeneR. Heâej otj DeblejeUeble
Jemleg leMeer jentb Mekeâles cnCeleele. he=LJeerÛÙee keâ#eWle cee$e Jemleg šebietve "sJeeÙeÛeer
PeeuÙeeme Kegbšer nJeer Demeles. ceve mebkeâuhe-efJekeâuhe keâjleW leW efJe<eÙeeÛÙee Dees{erveW.
F&MeYepeveeÛÙee Kegbšer}e leW Ùeemee"eR De[keâJetve "sJe}W heeefnpes.
pesJneb pesJneb Skeâeble efceUs} lesJneb lesJneb F&MemcejCe keâjeJeW efkebâJee MekeäÙeleeW
Skeâebleeble peeTve F&MemcejCe keâjeJeW, Demee oesvneR ØekeâejeveW ÛeewLÙee DeesUerÛee DeLe&
keâjlee ÙesF&}.
SkeâebleeceOÙeW Skeâe«elee Jee{CÙeeme ceole nesles. efJe<eÙe ØelÙe#e meceesj vemeuÙeecegUW
FbefõÙes Meeble jenleele. mJeeYeeefJekeâ ceveefn ceeskeâUW jent MekeâleW. JeemleefJekeâ SkeâebleeÛee
efJeÛeej Lees[e otj "sJe}e lejer, Skeâe iees°erÛee DeeheuÙeehewkeâeR yengleskeâebvee Ûeebie}e
DevegYeJe Demes}. DeeheCe leerLe&Ùee$ee GlmeJe-ceneslmeJe Ùee}e peelees. IejÛeW efvelÙeeÛes
JÙeehe lÙeeJesUeR YeeWJeleer vemeleele lÙeecegUW lesLeer} keâeÙe&›eâceeble ceve DeefOekeâ jceleW, yejW
efJeJejCe 317
JeešleW. keâeneR }eskeâ keâewlegkeâeveW cnCeleele keâeR IejÛeer Dee"JeCemegæeb Flekesâ efoJeme
Pee}er veeneR. nW keâebneRmes KejWefn DemeleW. keâejCe IejeÛÙee °erveW ne SkeâebleÛe efceUe}s}e
Demelees. Skeâeble peeW peeW meJeeËieerCe nesle peeF&} leeW leeW ceveeÛeer Skeâe«elee Jee{le
peeF&} DeeefCe leW Yepeveeble jcetb }eies}.
meeOekeâeveW megKeemee"eR DejCÙeeble peeJeW DemeW meceLeeËveeR ceeieW Skeâe M}eskeâeble
meebefiele}W Deens. lÙeeÛeeefn GösMe Skeâeble efceUeJee neÛe Deens. heCe Iejeble kegâCeer
veme}W keâeR Iej KeeÙe}e G"leW DeMeer pÙeebÛeer Je=òeer Deens, lÙeebvee hetCe& SkeâebleeÛee }eYe
nesCÙeeÛeer MekeäÙelee vemeles. lÙeebveeR ›eâcee›eâceeveWÛe SkeâebleJeemeeÛeer mebJeÙe }eJetve Iesle}er
heeefnpes.
YepeeÙee peveeR heenleeb jece Ùeskegâ ~
keâjeR yeeCe Ùeskegâ cegKeeR Meyo Ùeskegâ ~~
ef›eâÙee heenleeb GOejs meJe& }eskegâ ~
Oeje peevekeâerveeÙekeâeÛee efJeJeskegâ ~~131~~
meceLe& jeceoeme mJeeceer ns jeceYekeäle Deensle. DeeheuÙee DeejeOÙeosJelesÛeW cenelcÙe
Deveskeâ ØekeâejebveeR ieeJeW DemeW mHegâjCe lÙeebvee nesle DemeleW. meeOekeâe}e Deekeâ<e&Ce
JeešeJeW, lÙeeÛeer ßeæe Â{ JneJeer, Demeeefn, GösMe Ùee JeCe&veeÛÙee ceeieW Demelees.
meceLe& cnCeleele- pÙeeÛeW Yepeve keâjeJeW DeMee ÙeesiÙelesÛeW jeceÛebõ nW SkeâÛe owJele
Ùee peieleebceOÙeW Deens. jeceÛebõemeejKee SkeâyeeCeer, SkeâJeÛeveer DeJeleej ogmeje veeneR.
SkeâyeeCeer cnCepes Oeveg<ÙeeJej Skeâ yeeCe Skeâoeb }eJe}e keâeR vesce }eie}eÛe heeefnpes.
nW Ghe}#eCe Deens. ÙeeJe¤ve Skeâ iees° meeOeCÙeemee"eR peW keâjeJeÙeeÛeW leWÛe vescekeWâ
DeeefCe ÙeesiÙe jerleerveW kesâ}W peeleW ne iegCe SkeâyeeCeer Ùee efJeMes<eCeebletve megÛeefJe}e peelees.
SkeâJeÛeveer cnCepeW SkeâoebÛe yees}Ceeje, peW yees}}W lÙee Meyoebvee Oe¤ve jenCeeje,
Meyo ve hee}šCeeje. ceer DemeW yees}}eWÛe veJnleeW, ceePÙee yees}CÙeeÛee DeLe& lemee
veJnlee, lÙeeJesUÛÙee heefjefmLeleeRle cnCetve lemeW yees}}es, FlÙeeefo mhe°erkeâjCeW osCÙeeÛee
Øemebie pÙeeÛÙeeJej Ùesle veeneR Demee ceeCetme. ns oesvneR iegCe veslÙeeÛÙee Debieer DemeCeW
DeeJeMÙekeâ Deens. lÙeecegUW DevegÙeeÙeebÛÙeeJej he§eeleehe keâjCÙeeÛee Øemebie keâOeeR Ùesle
veeneR. ns iegCe Deme}s lejÛe heg{ejer efJeÕeemeen& "jlees. jeceÛebõeÛÙee ef"keâeCeeR ns oesvneR
iegCe Deensle, DemeW lÙeebÛeW Ûeefj$e meebieleW.
jeceÛebõebÛeW meJe& Jele&ve nW hetCe&heCeW efve:mJeeLeea nesleW, }eskeâebÛÙee keâuÙeeCeemee"eR
nesleW, }eskeâebÛÙee ceeie&oMe&veemee"eR nesleW. efJeÕeeefce$eebÛÙee Ùe%ej#eCeeheemetve les meerleelÙeeieeheÙeËle
meJe& IešveebÛee met#ce °erveW efJeÛeej kesâ}e cnCepes jeceÛebõebÛÙee ke=âleerceeieÛeer efoJÙe
318 ceveesyeesOe
Goeòelee peeCeJeuÙeeJeebÛetve jenle veener. cnCetve meceLe& cnCeleele-peevekeâerveeÙekeâeÛee,
YeieJeeve jeceÛebõeÛee DeeßeÙe keâje, legceÛÙee YepeveeÛee, mcejCeeÛee, efÛebleveeÛee efJe<eÙe
leesÛe Skeâ Demetb os. peevekeâer veeÙekeâeÛee efJeJeskeâ Oeje cnCeCÙeeble nWÛe DeefYeØesle Deens.
ÙesLeer} efJeJeskeâ MeyoeJe¤ve DeeCeKeerefn Skeâ iees° peeCetve Iesle}er heeefnpes. Heâej
Leesj JÙekeäleeRÛeW cees"WheCe meeceevÙe ceeheeveW ceespetve Ûee}le veeneR. LeesjebÛeeR Ûeefj$eW
JeeÛeleebvee Demee ceesn Heâej JesUeb neslees. heg<keâU JesUeb Ye}er ceeCemeWefn Ùee ceesne}e
yeUer he[leebvee efomeleele. jepÙelÙeeie, Methe&CeKesÛeer efJešbyevee keâjCeW, megJeCe&ce=ieeÛÙee
ceeieW }eieCeW, meerlesÛÙee efJejneveW Meeskeâekegâ} nesCeW, Jee}erJeOe, meerleelÙeeie, Mebyetkeâ-
ob[ve, FlÙeeefo Øemebie Jemlegle: jeceÛebõebÛÙee LeesjJeerÛeW Deveskeâeveskeâ hew}t ØeiešefJeCeejsÛe
Deensle. heCe nW veerš mecepetve Iesle}W heeefnpesle cnCetveefn meceLe& efJeJeskeâ MeyoeÛee
GheÙeesie keâjleele.
efJeÛee¤efve yees}s efJeJebÛetefve Ûee}s ~
leÙeeÛesefve meblehle les ner efveJee}s ~~
yejW MeesOeuÙeeJeerCe yees}eW vekeâes nes ~
peveeR Ûee}CeW MegOe vescemle jenes ~~132~~
meceLeeËÛeW meceLe&heCe, pÙee keâebneR M}eskeâebletve efJeMes<e jerleerveW JÙekeäle nesleW,
lÙeebÛÙee DevegYeJe-#es$eeÛeer efJeMee}lee }#eeble Ùesles, DeeosMeebleer} vescekesâheCee hešlees,
lÙeebleer} ne Skeâ M}eskeâ Deens. DeeceÛes leer. oeoe meceLeeËvee DeOÙeelceeÛÙee efJeÅee}ÙeeÛes
cegKÙeeOÙeehekeâ cnCele. cegKÙeeOÙeehekeâekeâ[s DeOÙeeheveefJe<eÙekeâ keâeceebhes#eeb JÙeJemLeeheveefJe<eÙekeâ
keâeceWÛe DeefOekeâ Demeleele. meceLeeËveeR Ùee M}eskeâeceOÙeW pÙee}e Ye}s JneJeÙeeÛeW Deens,
Ye}sheCee efceUJeeJeÙeeÛee Deens, lÙeeÛÙee peerJeveeÛeW JÙeJemLeeheve meebefiele}W Deens.
peerJeve megKeeveW DeeefCe meceeOeeveeveW peeJeW DeMeer meeceevÙele: meJeeËÛeeRÛe Dehes#ee
Demeles. Heâej cees"Ÿee Dehes#ee DeeefCe cenòJeekeâeb#ee meeceevÙeebÛÙee heg{W menmee vemeleele.
DeLee&led leMee DemeuÙee lejer Ùee M}eskeâebleer} DeeosMe lÙee}eefn GheÙeesieeR he[CeejeÛe "js}.
peerJeveeceOÙes mebleg° nesCÙeeÛee Øemebie ÙesTb veÙes. Demes Jeešle Demes} lej DeeefCe
ogmeje kegâCeer Demee meblehle Demes} lÙee}e keâmeW Meeble keâjeJeW nW peeCetve IÙeeJeÙeeÛes
Demes} lej ne M}eskeâ Gòece ceeie&oMe&ve keâjer}. meceLe& oesve iees°er mhe°erkeâjCeemen
meebiele Deensle.
`efJeÛee¤efve yees}s'ÛeW mhe°erkeâjCe eflemeNÙee DeesUeRle DeeefCe `efJeJebÛetefve Ûee}s'ÛeW
mhe°erkeâjCe ÛeJeLÙee DeesUeRle Deens.
`efJeÛee¤efve yees}s' ÙeeÛeWefn oesve Yeeie Deensle. efJeÛeej keâ¤ve yees} DeeefCe
efJeJejCe 319
le%eeÛee efkebâJee MeeŒeeÛee efJeÛeej IesTve yees}.
pesJneb kesâJneb yees}eJeÙeeÛeW, ef}neJeÙeeÛeW lesJneb leW veeršheCeW meJe& ØekeâejÛee meeOekeâ
yeeOekeâ efJeÛeej keâ¤ve, le%eebÛeeR celeW Ûeebie}eR heejKetve, MeeŒeJeÛeveW Ûeebie}eR MeesOetve,
LeesjebÛÙee JeekeäÙeebÛee DeeOeej IesTve, ceieÛe ef}neJeW Jee yees}eJeW. ef}efnCÙeehes#eeb yees}CeW
keâceer iebYeerjheCeeÛeW Deens, lesJneb yees}leebvee efJeMes<e keâeUpeer Iesle}er veeneR lejer
Ûee}s}, DemeW mecepetb veÙes. ef}efnCÙeeFlekeWâÛe yees}CeWefn cenòJeeÛeW Deens, DemeWÛe
mecepetve Jeeie}W heeefnpes. KejW cnCepes yees}CeW nWÛe cenlJeeÛeW Deens. ef}efnCeW ne lÙeeÛee
Deeveg<ebefiekeâ heÙee&Ùe Deens. cnCetveÛe meceLeeËveer ef}efnCÙeeÛee Gu}sKeÛe kesâ}e veeneR,
kesâJeU keâmeW yees}eJes lesJe{WÛe meebefiele}W Deens. hejbleg De}erkeâ[ÛÙee cegõCemeg}YelesÛÙee
keâeUeble ef}efnCÙee}eÛe DeefOekeâ JÙeehekeâlee Ùesle DemeuÙeeveW yees}CÙeeÛÙee meboYeeËle
ef}efnCeWefn ie=nerle OejeJeW, DemeW ce}e JeešleW.
efJeÛeej keâ¤ve, efJeÛeej IesTve yees}}W cnCepes leW melÙeeÛÙee DeefOekeâ peJeUÛeW
DemeleW DeeefCe efnlekeâejkeâ "jleW. ogozJeeveW Deepekeâe} efJeÉeved cnCeCeejeR ceb[UeRefn
lÙeekeâ[s og}&#e keâjleele. kesâJeU DeeOegefvekeâ cnCetve peMeer Skeâeoer iees° JeeF&š vemeles,
lÙeeØeceeCeWÛe kesâJeU, hejbhejsveW mJeerkeâej}s}er cnCetveefn Skeâeoer iees° DemelÙe vemeles,
lÙeepÙeefn vemeles. heCe ne efJeÛeej efJeÉeve ef}efnleeb-yees}leebvee keâjerle veeneRle. hejbhejeiele
OeejCeebJej DeeIeele keâjleebvee lÙeebvee efJe}#eCe mHegâjCe ÙesleW, DeeefCe lÙee DeefYeefveJesMeeble
ceie og° lekeâe&Ûee DeeefCe DemelÙeeÛeeefn hegjmkeâej kesâ}e peelees. jeceeÙeCe ceneYeejleeJejÛeW
ef}efn}s}W DeeOegefvekeâebÛeW efJeefJeOe ØekeâejÛeW ef}KeeCe Ùee iees°erÛeer mee#e osF&}. ceneYeejleeÛeer
Jee jeceeÙeCeeÛeer keâesCeleerefn Øele ØeceeCe ceeve}er lejer Ùee DeeOegefvekeâebveeR kesâ}suÙee
Deveskeâ efJeOeeveebvee lÙeeble DeeOeej efceUCeW MekeäÙe veeneR. lÙeebÛÙee efJeOeeveeÛÙee G}š
JeÛeveWefn Deveskeâ Deensle lejer }sKekeâ Deehe}e mJewjeÛeej mees[erle veeneRleÛe.
YeejleerÙe hejbhejWle hegjesefnleebÛeer meJeËkeâ<e meòee keâOeeR veJnleeR, Deepeefn veeneR,
DeeefCe lejeR yeÇeÿeCeebefJe®æ Dee#eshe Iesleevee ne efJeÛeej kegâCeer keâjerle veeneR. Skeâoeb
Skeâe DeeOegefvekeâ meceepeJeeoer efJeÉeveeveW ceePÙee yew"keâeRleÛe ceePÙeemeceesj cnš}W keâeR
`efnbot OeceeËle hegjesefnleMeener DeMeer keâOeeRÛe veJnleer. heCe Deecner DemeW cnš}W lej Ùee
meveeleveer }eskeâebvee yeU efceUs} cnCetve DeecneR leW yees}le veeneR.' mebIe<e& Jee{lee
jeneJee DeMeerÛe pÙeebÛeer Je=efòe Demes} les DemeWÛe JeeieCeej. heCe nW ``yejW MeesOeuÙeeJeerCe''ÛeW
yees}CeW Pee}W. lÙeecegUW }eYe keâesCeeÛeeÛe veeneR. JewÙeefkeälekeâ DeeefCe meeceeefpekeâ peerJeveele}W
DemJeemLÙe lesJe{W Jee{Ceej, JeeleeJejCe meblehle jenCeej mJele:ÛÙee heesàÙee Yeepetve
IesCÙeemee"eR leWÛe keâesCee}e F° Jeešle Demes} lej JesieUW. Meeblelee, mJeemLÙe nJeW
Demes} lej DemeW yees}leeb keâecee veÙeW.
320 ceveesyeesOe
meceLeeËÛee ogmeje DeeosMe mebleeheMeceveemee"eR Deens, lees efJeJebÛetefve Ûee}CÙeeÛee,
efJeJeskeâhetJe&keâ JeeieCÙeeÛee, ke=âefle keâjCÙeehetJeeA hetCe&heCeW meeJeOe jenCÙeeÛee. pÙee iees°erÛee
he§eeleehe keâjeJee }eies} DemeW ceeCemeeÛÙee neletve keâebneR Ie[leeb keâecee veÙes. peeW peeW
ceeCemeeÛeW DeefOekeâejheo GbÛe DeeefCe keâeÙe&#es$e JÙeehekeâ, leeW leeW lÙeeveW meeJeOe jenCÙeeÛeer
o#elee DeefOekeâeefOekeâ Iesle}er heeefnpes. efJeÛeej keâjleebvee meeOekeâyeeOekeâ efJeÛeej keâjeJeÙeeÛes
DemeuÙeeveW DeieoeR šeskeâeJej peeTve efJeÛeej kesâ}s lejer SkeâJesU Ûee}leele, heCe
Jeeieleebvee cee$e DemeW šeskeâ ieeb"tve Ûee}le veeneR. lesLes vesnceeR ceOÙece›eâceÛe DeJe}befye}e
heeefnpes. meceLeeËveeR Ùeemee"eRÛe ‘efJeJebÛetefve Ûee}s’ Ùee DeeosMee}e `peveeR Ûee}CeW Megæ
vescemle jenes' DeMeer hegmleer pees[}er Deens.
›eleW-JewkeâuÙeW, hetpee-hee", meesJeUW-DeesJeUW, KeeCÙeeefheCÙeemebyebOeeR efveÙece, kebâpet<eheCee
Jee GOeUheóer, Jes<eYet<ee, DeeojeefleLÙe, efJe<eÙemesJeve Ùee meJe& ØekeâjCeele ceeCemeeveW
vescemleheCee OejeJee, ceOÙece›eâce DeJe}byeeJee cee$e cegUeble nW JeeieCeW Megæ, efvece&U,
meoeÛeejer DemeeJeW. Ùee °erveW Skeâ mebmke=âle JeÛeve ceeefce&keâ Deens. ``DeveeÛeejmleg
ceeef}vÙeb DelÙeeÛeejmleg cetKe&lee ~ efJeÛeejeÛeejmebÙeesie: me meoeÛeej GÛÙeles ~''
Je<ee&vegJe<e& ve Oegle}s}er OeeyeUer Jee keâo nW pemeW meesJeUW veeneR lemeWÛe jmlÙeeÛeeR
heeÙeleCeW Iee}tve Iejeble efnb[CeW ner megOeejCeeefn veJns.
Megæ, meeefòJekeâ jenleeb Ùesle veeneR, heCe kesâJeU leeceme nesTb veÙes. Jele&veeceOÙeW
meeefòJekeâlesÛeW ØeeOeevÙe jener} DeMeer o#elee IÙeeJeer. ner Megæleeefn Deens DeeefCe
vescemleleeefn Deens. peerJeveeble vesnceeRÛe lees} jeKetve Ûee}eJeW }eieleW. leWÛe Ùee vescemle
MeyoeveW megÛeefJe}W Deens. OÙesÙe efveef§ele Deme}W Je heefJe$e Deme}W keâeR ne vescemleheCee
Megæ "jlees.
njerYekeäle Jeerjkeäle efJe%eevejemeer ~
pesCeW ceevemeeR mLeeefhe}W efve§eÙeemeer ~~
leÙee oMe&veW mheMe&veW hegCÙe pees[s ~
leÙee Yee<eCeW ve° mebosn cees[s ~~133~~
nefjYekeäle keâmee Demelees les Ùee M}eskeâeble meceLe& meebiele Deensle, DeeefCe lÙeeÛÙee
mebieleerveW meeOekeâe}e keâesCelee }eYe efceUlees leWefn meceLeeËveer mhe° kesâ}W Deens.
meceLe& cnCeleele-nefjYekeäle cnCepes melheg®<e. ne efJejkeäle Demelees, JewjeiÙeÙegkeäle
Demelees. lÙeeÛÙee Deble:keâjCeeble efJe<eÙemesJeveeÛeer Deemeefkeäle }Je-cee$e vemeles. lemesÛe
lees %eeveefveefOe Demelees, %eeveeÛee meeiej Demelees. lÙeeÛÙeepeJeU %eeveefJe%eeveebhewkeâeR
DeeJeMÙekeâ leW meJe& hegjshetj DemeleW. KejW cnCepes %eeve nW Skeâ¤he Deens. yeÇÿeeÛeW efkebâJee
efJeJejCe 321
DeelcÙeeÛeW ÙeLeeLe& %eeve nW lÙeeÛeW mJe¤he Deens. lesJneb KeNÙee DeLee&veW lÙee}e
%eeveefveefOe efkebâJee %eevemeeiej DeMeeR meb«enJeeÛekeâ efJeMes<eCeW osCeW eflelekesâmeW ÙeesiÙe veJnW.
efJe%eeveeÛÙee ØekeâjCeeble lemeW cnCeCeW SkeâJesU Ûee}s}. meceLeeËveeR ÙesLeW efJe%eeve Meyo
Jeehej}e Deens. cee$e Ùee efJe%eeveeceOeW lÙeebvee %eeve cnCepes DeOÙeelce%eeve nWefn ie=nerle
Deens. keâejCe ner nefjYekeäleerÛeer }#eCeW Deensle. efJe%eeve Ùee MeyoeÛee DeLe& keâebneR
ef"keâeCeer ØehebÛeemebyebOeeRÛeW %eeve Demee ve keâjlee DeOÙeelce%eeve DemeeÛe kesâ}e Deens.
ßeer%eeveosJeebveeR cee$e %eeve cnCepes Deelce%eeve, efJe%eeve cnCepes ØehebÛeefJe<eÙekeâ %eeve
DeeefCe ØehebÛee}e melÙe ceeveCeW cnCepes De%eeve DemeW cnš}W Deens. ``lewmeer peeCeerJe
pesLe ve efjIes ~ efJeÛeej ceeiegleeb heeT}eR efveIes ~ lekeg&â DeeÙeCeer vesIes ~ DeebieeR
peÙeeÛeeb ~~ Depeg&vee Ùee veebJe %eeve ~ Ùesj ØehebÛeg nW efJe%eeve ~ lesLe melÙeyegefæ leW
De%eeve ~ nWefn peeCe ~~'' (%eeves. 7~5-6) DeMee lÙeebÛÙee DeesJÙee Deensle.
ieerlesÛÙee lesjeJÙee DeOÙeeÙeeble DeceeefvelJe-DeobefYelJeeefo %eeveeÛeeR De"je }#eCeW
meebefiele}er Deensle. neR meJe& pÙeeÛÙee ef"keâeCeer JÙekeäle Demeleele lees %eevejeMeer. ieerlesÛÙee
ÛeewoeJÙee DeOÙeeÙeeceOÙeW Deelce%eeveeÛes meefJemlej JeCe&ve keâ¤ve PeeuÙeeveblej hebOejeJÙee
DeOÙeeÙeeÛeW ØeÙeespeve meebieleebvee %eevesÕej cenejepeebveeR ``lejer efJejkeäleerJeebÛetve keWâner ~
%eeveemeer leieCes veeneR ~ ns efJeÛee¤efve "eF& ~ "WefJe}W osJes ~~'' (%eeves. 15~36)
DemeW cnš}W Deens. %eeve nesF&} keâoeefÛele, heCe les efškeâ}s heeefnpes, lejÛe GheÙeesieeÛeW.
DeeefCe %eeveeÛeW efškeâCeW nW Deble:keâjCeeÛÙee MegælesJej cnCepesÛe efJejkeäleerJej, JewjeiÙeeJej
DeJe}byetve Deens. Ùeemee"eR meceLeeËveeR nefjYekeäle DeeOeeR efJejkeäle DeeefCe ceie %eevejeMeer
Demelees DemeW cnš}W Deens.
efJejkeäle Jee JewjeiÙe ner Deble:keâjCeeÛeer efmLeefle Deens. peJeUÛÙee meb«eneJe¤ve Jee
heefj«eneJe¤ve lÙeebÛeW mJe¤he Jee ØeceeCe "jefJelee ÙesCeej veeneR. peJeU keâebneR veme}s}e
SKeeoe DeefkebâÛeve efYekeâejer efJejkeäle vemes}. G}š SsÕeÙee&ves mebheVe Deme}s}e jepee
pevekeâ efJejkeäle neslee. MegkeâeÛeeÙeeËveeRefn lÙeebÛes efMe<ÙelJe helkeâjeJes Demee lÙeeÛee DeefOekeâej
neslee. ßeerjib eveeLemJeeceer efveie[erkeâj ns melheg®<e Kejs, heCe yewjeieer veJnles. DeefOekeâejheoeJejer}
SKeeÅee ßeercebleeØeceeCeW les Leešeble jenle, Iees[ŸeeJe¤ve efnb[le, Yeejer keâhe[s Jeehejerle,
De}bkeâej OeejCe keâjerle. lesJne efJejkeäle ne Meyo DeeheCe mecepelees lÙee JejJejÛÙee
DeLee&veW GheÙeesefpeCeW JeemleJe "jCeej veeneR. Deehe}er ceeheW ØeeceeefCekeâ DemeleeleÛe DemeW
veeneR. Ùee meboYee&le leer. Jew. meesvegceecee oeb[skeâj Skeâ GoenjCe ieceleerveW meebiele Demele.
les cnCele-Skeâ ie=nmLe ceePÙeekeâ[s Dee}e DeeefCe Ûeej DeeCes Åee cnCee}e. ceer les
efo}s. }iesÛe lees ceePÙeeefJe<eÙeeR meebiele efHe⤠}eie}e keâeR meesveeheble cnCepes keâeÙe !
}eKe ceeCetme ! hegvneb Skeâoeb lees ie=nmLe ceePÙeekeâ[s Dee}e. lÙeeveW DemeWÛe oesve Ûeej
322 ceveesyeesOe
DeeCes ceeefiele}W. ceer les efo}W veeneRle. lesJneb lÙeeveW meebieeJeÙeeme meg¤Jeele kesâ}er keâeR
meesveeheble ! ns: !! lÙeebÛeW %eevesÕejer meebieCeW keâeÙe peeUeÙeÛeW, keâebneR GheÙeesie veeneR!
Ûeej DeeCes osCeW efkebâJee ve osCeW nW ceeCemeeÛeer ÙeesiÙelee "jJeCÙeeÛeW ceehe Demet MekeâleW
keâeÙe?
ceeCetme keâmee Jeeielees, keâmee jenlees, keâeÙe vesmelees, keâeÙe Keelees, SJe{ŸeeJe¤ve
lÙeeÛeW Kejs mJe¤he keâUCeej veener.
nefjYekeäleeÛes DeeCeKeeR Skeâ }#eCe meceLe& meebiele Deensle. lÙeeÛÙee ceveeleer}
efve§eÙe Â{ Demelees. Oejmees[, ÛebÛe}heCee, mej[ŸeeÛÙee jbieeØeceeCeW hee}šCeejW efJeÛeej
DemeW lÙeeÛÙeepeJeU vemeleele. DeLee&leÛe DeMee nefjYekeäleeÛÙee mebieleerle ceeCemee}e yejW
JeešleW. lÙeeÛeer Yesš Pee}er, lÙeeveW heeefn}s, oesve JeekeäÙeW lees yees}}e, lÙeeveW ØesceU
neleeveW kegâjJeeU}s, lÙeeÛÙee JejonmleeÛee Lees[emee mheMe& cemlekeâe}e Pee}e, lejer
ceeCemeeÛee mebleehe, Keso veeneRmee neslees, ceve Meeble nesleW, Je=òeeRvee ØemeVelee }eYeles.
DeMee Leesj nefjYekeäleeveW Ûeej JeekeäÙes pejer GÛÛeej}eR lejer ceeCemeeÛÙee Deble:keâjCeebleer}
veevee ØekeâejÛeW mebosn otj nesleele, ßeæe yeUeJeleW, yegefæ efmLejeJeles. cee$e Ùeemee"eR
nefjYekeäleeÛÙee mebieleerle peeCeeNÙeeÛeW ceve mejU Deme}W heeefnpes, ØeebpeU Deme}W
heeefnpes lees efJeveÙeer Deme}e heeefnpes, Denbkeâejer Demeleeb keâecee veÙes. veenerlej heeCÙeele
DeKeb[ efYepetveefn megmejerÛÙee hee"er}e ceTheCee pemee Ùesle veeneR, leer leMeerÛe keâ"esj,
Ke[ye[erle jenles, lemeWÛe ÙeeÛeWefn JneJeÙeeÛeW.
vemes ieJe& DeebieeR meoe Jeerlejeieer ~
#ecee Meebefle Yeesieer oÙeeo#e Ùeesieer ~~
vemes }esYe vee #eesYe vee owvÙeJeeCee ~
FneR }#eCeeR peeefCepes ÙeesefiejeCee ~~134~~
meceLe& Ùee M}eskeâeble ÙeesiÙeeÛeeR, melheg®<eeÛeeR, hetCe& heg®<eeÛeeR, }#eCeW meebiele
Deensle. Ùeesieer Dee{UeJee, melheg®<e YesšeJee, DemeW yengleskeâebvee Jeešles. DeeheCe
DeeheuÙee ceeheeveW keâesCeekeâesCee}e Ùeesieer, melheg®<e, cenejepe, YeieJeeved "jefJelees?
}eskeâefJe}#eCe Jes<eYet<ee, Jee{}suÙee oe{erpeše, iebOeebÛes efšUs, ceeUebÛes Jes{s,
keâerle&veØeJeÛeveebleer} jbie{bie, cees"e JewYeJeer ce", npeejeWÛeer pesJeCeeJeU Deme}s}s
GlmeJe ceneslmeJe, ceveeble}W DeesUKeCeW, YetleYeefJe<Ùe meebieCeW, jesie Iee}efJeCeW, DeodYegle
jerleerveW Yemce, kegbâketâ, Øemeeo keâe{tve osCeW, mebleeflemebheòeerÛeer FÛÚe hetCe& keâjCeW,
mebkeâšebletve mees[efJeCeW FlÙeeefo FlÙeeefo heentve DeeheCe meeOet "jefJelees. nW jlveeÛee lees}
keâjleebvee JeKeejeRle}e keâebše JeehejCÙeemeejKeW Deens.
efJeJejCe 323
Jej Gu}sefKe}suÙee iees°er keâesCeepeJeU Demeleer} lej lÙee}e Heâej lej leb$e%e
mecepeeJeW. keâeceehegjlee lÙeeÛee GheÙeesieefn heeefnpes lej keâ¤ve IÙeeJee. lÙee OebosJeeF&keâeÛeW
keâebneR Megukeâ Demes} lej leWefn ÅeeJeW. keâece Pee}W lej meewpevÙeeveW lÙeeÛes DeeYeejefn
ceeveeJesle, heCe lÙee}e keâesCeer meeOeg, cenelcee, Ùeesieer mecepetve lÙeeÛesheg{W ``Iee}erve
}esšebieCe Jeboerve ÛejCe'' Demes keâ¤b veÙes. neR DeMeeR ceeCemeW yengOee mJeeLe&meeOet
Demeleele, hejceeLee&ÛeeR DeefOekeâejer vemeleele. KeNÙee meeOetÛeer DeesUKe DeeheCee}e
hešCeW keâef"Ce Deens. yengOee Deehe}er HeâmeieleÛe nesles. ``ÙeesefieÙeebÛÙee KegCee Ùeesieer
peeCeW'' DemeW cnCeleele. Ùeemee"eR Ùee ØekeâjCeeR meceLeeËmeejKÙee DeefOekeâejer heg®<eebÛesÛe
efJeÛeej Sketâve Iesle}s heeefnpesle.
efvejnbkeâejer DemeCeW nW melheg®<eeÛeW heefn}W }#eCe. DeeheuÙee ÙeesiÙelesÛeer, cees"hs eCeeÛeer,
DeeheuÙee DebieerÛÙee meeceLÙee&Ûeer, meodiegCeeÛeer lÙee}e peeCeerJe vemeles. Deehe}er LeesjJeer,
Deehe}er ÙeesiÙelee, FlejebÛÙee }#eeble DeeCetve osCÙeemee"eR lees ØeÙelve keâjerle veeneR,
nmles-hejnmleW mJele:Ûeer KÙeeefle Jee{Jeerle veeneR, YeeWJeleer mlegeflehee"keâebÛee cesUe peceJeerle
veeneR. Deehe}e ceevemevceeve JneJee DemeW lÙee}e Jeešle veeneR. lÙee}e melkeâejeÛeer
Dehes#ee vemeles. mlegleerveW lees Keg}le veeneR, Ûe{le veeneR, keâejCe Ùee meJe& iees°er
DenbkeâejeÛÙee heesšeR pevcee}e Ùesleele, DeeefCe meeOetpeJeU Denbkeâej vemeleesÛe. DenbkeâejeÛee
mheMe&Ûe pÙee}e veeneR, lÙeeÛÙeepeJeU lee"e, ohe&, ceo, ieJe&, neR DenbkeâejeÛeer
DeJemLeeblejW DemeCÙeeÛeer MekeäÙeleeÛe veeneR.
Jeerlejeie cnCepes DeemekeäleerÛÙee heej ies}s}e. efvejnbkeâejer ceveg<Ùe mJeYeeJele:Ûe
Deveemekeäle Demelees. pÙeeÛeW `ceer' megš}W lÙeeÛÙeepeJeU `ceePeW' cnCetve keâebneR GjleÛe
veeneR. lÙee}e efJe<eÙeesheYeesieebÛeer DeefYe}e<eeÛe vemeles. KeeCeW, efheCeW, }sCeW, jenCeW
Ùeemee"eR DecegkeâÛe heeefnpes, FlekeWâÛe heeefnpes, Demee lÙeeÛee Dee«en vemelees. SsÕeÙee&Ûeer,
JewYeJeeÛeer, mebheòeerÛeer keâecevee lees keâjerle veeneR.
meeOeg ne GheYeesie Ieslees heCe #ecesÛee DeeefCe MeebleerÛee. lÙeecegUW efveboe, DeJens}vee,
Deheceeve, eflejmkeâej, Ghes#ee efkeâleerefn pejer Pee}er, veevee ØekeâejÛeeR mebkeâšW keâesmeU}eR,
Deeheòeer DeeuÙee, lejer lÙeeÛeer efÛeòeJe=efòe efveJeeble peeieeR lesJeCeeNÙee veboeoerheeØeceeCeW
ØemeVe DeeefCe Meeble Demeles. lees #eceeMeer} Demelees, menveMeer} Demelees. heCe lees
Deieeflekeâ vemelees, ogye&} vemelees. }eÛeej, ogyeUe ceeCetme efve®heeÙeeveW menve keâjlees,
heCe lÙeeÛes ceve ÛejHeâ[le DemeleW. ÙeeÛeW ceve Meeble DemeleW, DeeefCe ¢eecegUW #eceeMeer}lee
lÙee}e GheYeesieeÛeW megKe osles.
#ecee, Meebefle ns JewÙeefkeälekeâ meodiegCe Deensle. JÙeefkeälepeerJeveeÛeW les DeeoMe& Deensle,
ne JÙeef°Oece& Deens. DeeheCe efnbot ceeCemeW cee$e vescekesâ G}šs Jeeielees. meeceeefpekeâ
324 ceveesyeesOe
heeleUerJej, je°^eÛÙee heeleUerJej DeeheCe meesefMekeâ, Meeble, Goej Deenesle. efnbot
cnCetve DeeceÛÙeeJej Deveskeâ Deeheòeer DeeuÙee, DeeceÛes vÙeeÙÙe DeefOekeâejefn }gyee[}s
ies}s, DeeceÛÙee osMeeÛeeR Úkeâ}W G[e}eR, mJeeLeea GvceòeebveeR ›etâjheCeW Deehe}e }eYe
keâ¤ve Iesle}e, DeeefCe lejer DeecneR MeebleÛe jeefn}eW. JewÙeefkeälekeâ heeleUerJej cee$e
DeeceÛee celmej peeie=le Demelees. Deecner met[yegæerveW JeeieleeW. yeebOeeÛÙeecegUW ies}suÙee
JeerleYej peeiesmee"eR vÙeeÙee}Ùeeble Yeeb[le yemeleeW. meble Demes Demele veeneRle. les
JewÙeefkeälekeâ }eYeneveerÛee efJeÛeej keâjerle veeneRle. DeeefCe cnCetveÛe les Meeble DeeefCe
#eceeMeer} jenCÙeele Deevebo DevegYeJet Mekeâleele. DeieeflekeâheCeW le[Heâ[CeejW mJeeLeea
ceve nW megKe efceUJet Mekeâle veeneR.
oÙeeMeer}lee DeeefCe DeKeb[ o#elee nerÛe melheg®<eeÛeer ÙeesiemeeOevee Demeles. veevee
ØekeâejÛÙee DeeheòeeRveeR jbpe}s ieebpe}s}s }eskeâ efJe<eÙemegKee}eÛe meJe&mJe ceevetve lÙeeble
jbie}s}s heecej, ÙeebÛÙeeefJe<eÙeeR melheg®<eeÛÙee Deble:keâjCeeble oÙee Demeles. GvneàÙeeceOÙeW
lenevesveW le[Heâ[CeejW iee{Je heentve ßeerSkeâveeLe cenejepeebÛes Deble:keâjCe õJe}W DeeefCe
lÙeebveer keâeMeerntve jecesÕeje}e Iee}CÙeemee"eR Jeentve DeeCe}s}er, iebiesÛeer keâeJe[ lÙee
oerve cegkeäÙee ØeeCÙeeÛÙee cegKeeble Deesle}er. DeeheuÙee neletve nW Ie[}W vemeleW. melheg®<eebÛÙee
Deble:keâjCeebleer} oÙee ner hetCe&heCeW efvejhes#e DeeefCe JÙeehekeâ Demeles. Deeheòeerle meebhe[}suÙee
DeehleebefJe<eÙeeR DeeheCee}e peW Jeešs} leW mebleebvee Yetlecee$eeefJe<eÙeer Jeešle Demeles.
melheg®<e o#e Demelees. DeeJeMÙekeâ iees°er lees JesUÛÙeeJesUeR, ÙeesiÙe jerleerveW keâjCeejÛe.
meceLeeËÛee Ùee o#elesJej Heâej Yej Deens. ceveg<ÙeeÛeW peerJeve ne Skeâ ØeJeeme Deens, DeeefCe
ØeJeeMeeveW o#e jeefn}WÛe heeefnpes, veeneRlej lees }gš}e peeF&}, peeÙeÛeW efleLeW lees ÙeesiÙe
jerleerveW heesÛeCeej veeneR. JeWOeUsheCee, ieyeeUsheCee, oerIe&met$eerheCee ne keâebneR meodiegCe
veeneR DeeefCe melheg®<e Deebletve lejer lemee keâOeeRÛe vemelees. DeeUMeer ceeCemeeveW Deehe}e
veekeâlexheCee }heefJeCÙeemee"eR hejceeLee&Ûeer {e} JeehejeJeer DeeefCe F&ÕejeÛeer FÛÚe Demes}
lemeW nesF&} cnCeeJes. ne }gÛÛesheCee Deens. DeecneR efÛe$ehešeÛeW, veeškeâeÛeW Deemeve }ebye
DeesUerle GYes jentve DeeOeeR Deejef#ele keâjCeej, vegmelee KesU heenCÙeemee"eR }ebyeÛee
ØeJeeme keâjCeej; DeeefCe Ùee$es}e keâeb ies}e veeneRme DemeW cnš}W lej F&ÕejeÛeer FÛÚe
Demes} lesJneb Ie[s} DemeW meebieCeej, ner }yee[er Deens. melhegg¤<e keâle&JÙee}e DeesPeW
ceeveerle veeneR. Meejerefjkeâ keâ°e}e kebâšeUle veeneR. ßeceeveW keâOeeR Jewleeiele veeneR.
efJeefnlekeâce& lees keâOeeR šeUerle veeneR. lees hejceeLee&mee"eR meJe&oe o#e Demelees.
melheg®<e efve}exYeer Demelees. JeerlejeielesÛes, JewjeiÙeeÛes, ns ÂMÙe ¤he Deens.
pÙeeÛÙee Deble:keâjCeeble Deveemeefkeäle veeboles, lÙeeÛes ef"keâeCeer }esYe mebYeJeleÛe veeneR.
GheeefOe lees Jee{Jeerle veeneR. meb«eneÛeer lÙee}e newme vemeles. pees Jeerlejeie Deens,
efJeJejCe 325
efve}exYeer Deens, lees mJeeYeeefJekeâheCeWÛe efveef§eble Demelees. lÙeecegUW lÙeeÛes ef"keâeCeeR
keâesCelÙeeefn ØekeâejÛee #eesYe vemelees. pÙee}e keâMeeÛeer efHeâefkeâj veeneR lees Heâkeâerj. meble
KeNÙee DeLee&veW Demee Demelees.
pÙeeÛÙee Deble:keâjCeeble mJeeLe& veeneR, Denbkeâej veeneR, pÙee}e keâMeeÛeer DeefYe}e<ee
veeneR, pÙeeÛeW nJeW-vekeâes mebhe}s}W DemeleW, lÙee}e #egyOe nesCÙeeÛeW keâejCeÛe vemeleW.
ßeer%eevesÕejcenejepeebÛeW peerJeve lÙee °erveW DeeoMe& Deens. meceepeeveW Deveskeâ ØekeâejÛee
ÚUJeeo kesâ}e Demetveefn les keâOeeR #egyOe Pee}s veeneRle. Ûeer[, mebleehe, YeÙe, GÉsie,
Ùeebheemetve les hetCe& cegkeäle nesles. }eskeâebkeâ[tve Flekeâer ieebpeCetkeâ meesmetveefn pevekeâuÙeeCeeefJe<eÙeeRÛeer
lÙeebÛÙee Deble:keâjCeebleer} YeeJevee keâOeeR GCeeJe}er veeneR. ØesceU DeeF&ÛÙee JeelmeuÙeeveWefn
}epeeJeW, DeMeer peerJeeDeeieUer ceeÙee lÙeebveer }eskeâebÛÙeeJej kesâ}er. pevceoe$eer ceeleeefn
Flekesâ Øesce keâ¤b Mekeâle veeneR. Lees[e Øeke=âefleYeso Deme}e lejer meJe& meble DemesÛe
Demeleele. DeeheCe cee$e SJe{Ÿee lesJe{Ÿee keâejCeebveeR Ye[ketâve G"leeW. DeieoeR HegâmekeäÙee
efveefceòeeveWefn DeecneR DemJemLe nesleeW. DeeceÛee mebleehe DeveeJej neslees. met[eÛÙee YeeJevesveWefn
Deecner hesšleeW. DeeceÛÙee leeW[ebletve DeheMeyoebÛeer yejmeele Pe[les. DeeefCe meble DelÙeble
Øeefleketâ} heefjefmLeleeRleefn Meeble-ØemeVe jenleele. hejcesÕejeÛeW `De#eesYÙe' nW veebJe lÙeebveeefn
hetCe&heCes MeesYeleW.
mebleeÛÙee ef"keâeCeÛeer ner oÙee, #ecee, Meebefle meòJeiegCeeÛee heefjCeece Demelees.
lÙeele Deieeflekeâlee veeneR, }eÛeejer veeneR, owvÙe veeneR. lees Deuhemebleg° Demelees.
DeÙeeefÛeleJe=òeerveW jener}, keâoeefÛeled efYe#ee ceeies}, heCe lees oerveJeeCee efYekeâejer veeneR.
G}š Deelcele=hle DemeuÙeeveW F&Õejer Øesceeble jbietve iesuÙeecegUW hejcesÕejeJejer} Â{
efJeÕeemeeveW, mebleebÛÙee ef"keâeCeeR keâebneR JesieàÙee ØekeâejÛeer cemleerÛe heg<keâUJesUeb efometve
Ùesles. Deelceeveboeble les Oegbo Demeleele. peieeÛes heeMe lÙeebvee KesÛetb Mekeâle veeneRle.
keâefyejebÛes Skeâ cees"W megboj heo Deens. les cnCeleele- ``nceve nw FMkeâ cemleevee ncevekeâes
nesefMeÙeejer keäÙee ~ jns Deepeeo Ùee peieceW nceve ogefveÙeemes Ùeejer keäÙee ~~'' meble oerve
veeneRle, yeeheg[JeeCeW veeneRle. keâejCe lÙeebÛÙeepeJeU keâesCelÙeeefn °erveW hejmJeeOeervelee
vemeleW, les hetCe&heCeW mJeleb$e Demeleele. keâesCeeJejefn lÙeebÛeW peerJeve DeJe}byetve vemeles.
lÙeebÛÙee mebyebOeeble peW keâebneR Ie[le Demeles leW meJe& YeieJebleeÛÙee ØesjCesveW nesle DemeleW
DeeefCe cnCetve meceLe& mJele:Ûe Skesâ ef"keâeCeeR ``Deecner keâeÙe kegâCeeÛeW Keelees js ~ lees
jece Deecneb}e oslees js ~~'' DemeW cnCeleele. ne [ew} meeceevÙe veeneR.
meceLeeËveeR melheg®<eeÛeeR }#eCeW meebieleebvee Ùeesieer Meyo Jeehej}e Demetveefn Ùee
M}eskeâeble Jee DevÙe$eefn, Deef}keâ[s Heâej meeshÙee Pee}suÙee kegbâ[ef}veerÛÙee peeie=leerÛee
Jee efmeæeRÛee, ÛecelkeâejebÛee Gu}sKe kesâ}e veeneR. Goeòe DeMeer Deble:keâjCeeÛeer
326 ceveesyeesOe
DeJemLeeÛe Deveskeâ meodiegCeebÛÙee ceeOÙeceeveW meebietve Ùee }#eCeeJe¤ve meble, Ùeesieer
DeesUKeeJee DemeW meceLe& cnCeleele, nW }#eeble Iesle}W heeefnpes.
Oejer js cevee mebieleer meppeveeÛeer ~
pesCeW Je=efòe ns hee}šs ogpe&veeÛeer ~~
yeUW YeeJe meodyegefæ mevceeie& }eies ~
ceneb ›etâj lees keâeU efJe›eâeU Yebies ~~135~~
meppeveeÛÙee mebieleerÛeW nW cenelcÙe Lees[Ÿee efvejeàÙee Meyoeble 129JÙee M}eskeâeble
Dee}W Deens.
keâmlegjerÛÙee mebieleerveW ceeleer}eefn megiebOe }eielees. lemeW meppeveebÛÙee mebieleerveW
ceeCemeeÛeW nesles. ÙesLeer} meppeve ne melheg®<e Deens. meeceevÙe meYÙe ie=nmLe veJns.
melheg®<eeÛÙee mebieleerveW ceveg<ÙeeÛÙee Deble:keâjCeebleer} meodYeeJe Jee{leele. Ûeebie}W keâeÙe
les yegæer}e hešleW. yegefæ melÙeeÛee efve§eÙe keâ¤b Mekeâles. mevceeiee&veW peeCÙeeÛeer,
meoeÛejCeeveW JeeieCÙeeÛeer ØesjCee efvecee&Ce nesles. nW peCetb melheg®<eeÛÙee ØeYeeJeeveW,
yeUeveW Ie[efJeuÙeeØeceeCeW efJeveeÙeeme Ie[leW, menpeheCeW Ie[leW.
ceeCemeW melÙe mees[leele, leW keâesCelÙeelejer YeÙeeheesšeR. ›eâewÙe& keâeÙe efkebâJee heUhegšsheCee
keâeÙe, oesvner YeÙe Ùee YeeJevesÛesÛe DeeefJe<keâej DeenWle DemeW ceevemeMeeŒe meebieleW.
mebleebÛÙee mebieleerveW ceeCemeeÛÙee ef"keâeCeeR efveYe&ÙeheCee ÙesTb Mekeâlees. DelÙeble ›etâj Demee
efJe›eâeU keâeUefn peCetb cees[tve he[lees, cnCepes ce=lÙetÛeWefn YeÙe JeešsveemeW nesleW. keâejCe
melheg®<eepeJeU Glkeâš jerleerveW Jeeme keâjCeeNÙee owJeer mebheòeerÛeW DeYeÙe nW heefn}W
}#eCe DemeuÙeeÛeW ieerlesveW meebefiele}W Deens.
YeÙeW JÙeeefhe}W meJe& yeÇÿeeb[ Deens ~
YeÙeeleerle les meble Deeveble heenW ~
peÙee heenleeb Éwle keâebneR efomesvee ~
YeÙe ceevemeeR meJe&Leeefn Demesvee ~~136~~
meJe& yeÇÿeeb[ YeÙeeveW JÙeehe}s}s Deens. ceveg<ÙeeÛÙee peerJeveeble Skeâefn Jemleg DeMeer
veeneR keâeR efpe}e keâMeeÛeWefn YeÙe veeneR. Yele=&njerveW Skeâe M}eskeâele keâebneR YeÙeebÛee
Gu}sKe kesâ}e Deens DeeefCe MesJešeR efveYe&Ùe keâeÙe leWefn lÙeeveW meebefiele}W Deens.
Yeesies jesieYeÙeb kegâ}s ÛÙegefleYeÙeb efJeòes ve=hee}eodYeÙeced ~ ceeves owvÙeYeÙeb ye}s
efjhegYeÙeb ¤hes le®CÙee YeÙeced ~ MeeŒes JeeoYeÙeb iegCes Ke}YeÙeb keâeÙes ke=âleevleeodYeÙeced ~
meJeË Jemleg YeÙeeefvJeleb YegefJe ve=Ceeb efJe<Cees: heob efveYe&Ùeced ~~ `JewjeiÙecesJeeYeÙeced ~'
efJeJejCe 327
Demeeefn Skeâ hee" Deens.
Demes DemeuÙeecegUW meeceevÙee}e efveYe&Ùe neslee Ùesle veeneR. keâejCe DeemekeäleerveW lees
me=°erMeeR pees[}e ies}s}e Demelees. me=°erÛÙee ceeieW Deme}suÙee cet}leòJeekeâ[W lees PeWhe
IesTb Mekeâle veeneR, lÙeecegUW YeÙeeleerle nesTb Mekeâle veeneR. mebleebveeR cee$e Ùee efomeCeeNÙee,
ØelÙeÙeeme ÙesCeeNÙee, JÙeJeneje}e DeeOeej nesCeeNÙee, peieleeceeieÛeW Deveeefo, Deveble,
DeJÙeÙe, DeKeb[, DeefveJe&ÛeveerÙe DemeW leòJe mee#eelkeâejeveW peeCe}s}W DemeleW DeeefCe
lÙeecegUW les YeÙeeÛÙee Deleerle nesleele, YeÙeeÛÙee he}erkeâ[s peeleele. ``efÉleerÙeeled Jew YeÙeb
YeJeefle'' DemeW MeeŒe meebieleW. pesLeW pesLeW Éwle Deens, efYeVelesÛeer, JesieUsheCeeÛeer, YeeJevee
Deens, lesLeW lesLeW YeÙe jenleW. mebleebÛÙee }sKeeR meJe& Éwle mebhe}s}W DemeleW; meJe&, ÉbÉW
efceš}s}eR Demeleele DeeefCe lÙeecegUW lÙeebvee keâMeeÛeWefn YeÙe Gjle veeneR. meJe& Yetlepeele
lÙeebvee Deelce¤he Pee}W DemeuÙeeveW ceveeceOÙeW YeÙe JeešCÙeeÛeW keâebneR keâejCe GjleÛe
veeneR, les meJe&Lee efveYe&Ùe nesleele.
DeeheuÙee}e Ske⚟ee}e keâjcele veeneR cnCetve DeeheCe Éwle ieesUe keâjlees. lÙeeveW
DeejbYeeR Lees[W yejW JeešleW. heCe nW yejW JeešCeWÛe ceeCemee}e ceesneble hee[tve efJeJeskeâYeü°
keâjleW, DeeefCe ceie meJe& peerJeve YeÙeeveW «emle nesleW. lÙeemee"eR leelhegjles GheeÙe MeesOe}s
peeleele, heCe leW hegJeeU}suÙee IeeJee}e Je¤ve ce}ceheóer kesâuÙeemeejKeW nesleW. leòJeeÛeW
%eeve neÛe lÙeeÛÙeeJejer} Keje GheeÙe Demelees. mebleebÛÙee mebieleeRle leodefJe<eÙekeâ efpe%eemee
peeie=le nesles DeeefCe lÙeebÛÙee GheosMeeveWÛe le=hle nesles.
efpeJeeb ßes‰ les he° meebieesefve ies}s ~
hejer peerJe De%eeve lewmes efÛe "s}s ~~
osnsyegefOeÛeW keâce& KeesšW šUsvee ~
pegveW "sJeCeW ceerheCeW DeekeâUsvee ~~137~~
GheosMe keâjleebvee peW peW ceeCemeeÛÙee efnleeÛeW leW ßes‰ebveeR cnCepes LeesjebveeR, mebleebveeR
DeieoeR mhe°heCeW meebietve "sJe}s}W Deens.
Ùee M}eskeâebleer} ßes‰ Meyo ne peerJee}e peW ßes‰ cnCepes efnleeÛeW, les ßes‰
cnCepes meble mhe°heCeW meebietve ies}s Deensle DeMee oesvneR DeLee&veeR Jeehejleeb ÙesF&}. ßes‰
Meyo efnleJeeÛekeâ ceeve}e lej meble Meyo DeOÙeeùle ceeveeJee }eies} DeeefCe ßes‰ Meyo
mebleJeeÛekeâ ceeve}e lej efnle Meyo DeOÙeeùle ceeveeJee }eies}.
keâebneR }eskeâ Deehe}e cees"sheCeeb efškeâefJeCÙeemee"eR meieàÙee iees<šer mhe° meebiele
veeneRle, GIe[ keâjerle veeneRle. keâebneR efnleeÛeW jeKetve "sJeleele, Ûees¤ve "sJeleele.
Deehe}er DeeJeMÙekeâlee YeemeeJeer DeMee jerleerveW, DeOe&JešheCeW, meebieleele. OebÅeeÛeer
328 ceveesyeesOe
iegefheleW kegâCeer GIe[ keâjerle vemelees; heCe melheg®<e efve:mJeeLeea Deensle, lÙeebvee keâMeeÛeerÛe
nebJe vemeles. }ewefkeâkeâ efceUJeeJee, ØeKÙeeefle JneJeer, DeveskeâebveeR YeeWJeleer YeeWJeleer DemeeJes,
DemeW lÙeebvee keâOeeR Jeešle veeneR. lÙeecegUW lÙeebÛeW meebieCeW DeieoeR mhe°, GIe[ DeeefCe
jeskeâ"eskeâ DemeleW.
DeMee efmLeleeRle DemebKÙe }eskeâebveeR Deehe}W efnle meeOetve Iesle}W heeefnpes keâeR
veeneR? keâejCe efnle cnCepes keâeÙe? leW keâmeW DeesUKeeJeW? efnle meeOeveeÛee ceeie&
keâesCelee? meeOeveW keâesCeleeR? nW DeieoeR mhe°heCeW, menpe mecepeeJeW, DeMee jerleerveW,
DeveskeâebveeR, Deveskeâ ØekeâejebveeR, JeejbJeej heg{s ceeb[tve "sJe}W Demetveefn, ceeCemeW yengOee
efpeLeW nesleeR, peMeeR nesleeR, leMeeRÛe Deensle, efleLeWÛe Deensle. lÙeebÛeW De%eeve DeeefCe
leppevÙe Denbkeâej, efJe<eÙe}es}ghelee, mJeeLeeËOelee FlÙeeefo ogieg&Ce pemesÛÙee lemesÛe Deensle.
keâesCeer meble meceepee}e ceeie&oMe&ve keâjCÙeemee"eR Deepe heg{W Ùesle veeneR, lemee
kegâCeer ßes‰ meble efomele veeneR, cnCetve ceeCemeW Gæ¤ve peele veeneRle, efnle meeOetve
IesTb Mekeâle veeneRle, DemeW j[ieeCeW ieeCÙeeble keâebneR DeLe& veeneR. me=°erÛeW JÙeeheej nesle
Deensle lÙeeDeLeea keâesCeer meble DeefmlelJeeble veeneRle Ùee cnCeCÙee}e keâebneR DeLe& veeneR.
les DeeheuÙee}e DeesUKeleeb Ùesle vemeleer} nW MekeäÙe Deens. heCe les cegUebleÛe veeneRle ns
mebYeJeleÛe veeneR. meble ØelÙe#e meceesj efomele veme}s lejer Deehe}er De[ÛeCe nesCÙeeÛeW
JeemleefJekeâ keâejCe veeneR. ßeermeceLeeËÛÙee Ûeefj$eebleer}Ûe Skeâ Øemebie Deens.
meceLeeËÛee osn megšCÙeeÛee keâeU peJeU Dee}e. lÙeebveeR DeeheuÙee heefjJeejebleer}
ceb[UeRvee lemeW meebefiele}W, lesJneb meJe&oe menJeemeeble Deme}s}eR leer ceb[UeR keâemeeJeerme
Pee}eR, efJe}#eCe og:Ke keâ¤b }eie}eR. lÙeebÛÙee [esàÙeeÛeW heeCeer KeUsvee, Gjeble
ngbokesâ ceeJesveele. MeeskeâeveW lÙeebvee keâebneR megÛesveemeW Pee}W. lesJne meceLe& lÙeebvee nebmetve
cnCee}s-Dejs ! Meeskeâ keâMeeÛee keâjleeb? ceePÙeepeJeU Flekesâ efoJeme jentve nWÛe
efMekeâ}ele keâeb ? ceePeW pe[ Mejerj cnCepes ``ceer'' keâeb ? ceer MejerjeveW Deens keâeR veeneR
Ùee}e keâeÙe cenòJe Deens? Deelceejece DeeefCe oemeyeesOe nW ceePeW mJele:efmeæ ¤he
Deens. leW keâes"W peeCeejW veeneR. leW legceÛÙeepeJeU Deens, legceÛÙee mJeeOeerve Deens. ceie
KegàÙeemeejKee Meeskeâ keâeb keâefjleeb? ceeleerÛÙee MejerjeÛee }esYe keâeb Oejleeb ?
ne Øemebie Heâej GodyeesOekeâ Deens. YeejleerÙe mebmke=âefle Ùee °erveW Heâej mebheVe Deens.
ceneYeejle, ßeerceodYeeieJele ÙeebÛÙee ¤heeveW YeieJeeved JÙeemecenef<e& DeeheCeebceOÙeW JeeJejle
Deensle. Dece=leevegYeJe, %eevesÕejer Ùee ¤heeveW ßeer%eevesÕej cenejepe DeeF&ÛÙee JeelmeuÙeeveW
DeeheCeeme YejJeerle Deensle. ieeLesÛÙee ¤heeveW ßeerlegkeâesyeejeÙe mevceeie& oeKeJeerle Deensle.
oemeyeesOe, ceveesyeesOeeÛÙee ¤heeveW ßeermeceLe& jeceoememJeeceer veevee ØekeâejeveW he{Jeerle
Deensle. keâyeerj Deensle, veevekeâ Deensle, efle®Jeu}tj Deensle, MebkeâjeÛeeÙe& Deensle,
efJeJejCe 329
jeceke=â<Ce Deensle, jceCe Deensle. DeeheuÙee jmeeU DeeefCe GodyeesOekeâ Jee*dceÙeeÛÙee
¤heeveW Depejecej Deme}s}eR ner ceb[UeR DeeceÛÙee DebJeleerYeesJeleeR Deensle, Deecneb}e
peeieJeerle Deensle, meeJeOe keâjerle Deensle.
Deecner cee$e lÙeebÛeskeâ[s }#e osle veeneR. vee"eU, DeeUMeer heesjeveW, Ssve hejer#esÛÙee
efoJemeeleefn mekeâeUeR }ewkeâj G"tb veÙes, Ie[ŸeeUeÛee iepej Lehhe[ cee¤ve yebo keâjeJee,
hegmlekeWâ kesâJeU GMeer cnCetve GheÙeesieeble DeeCeeJeeRle, DeeF&veW peeieW kesâ}W lejer kegâjkegâ¤ve
hegvne cegjiegš ceejeJeer, Heâej lej `nes G"lees' cnCetve veJÙee oceeveW leeCetve ÅeeJeer,
DemeWÛe DeeceÛeWefn nesle DemeleW. lÙee De%eeveer heesje}e PeeWhesÛee ceesn DeeJejle veeneR,
DeeUmeeble megKe Jeešles. Deecne}e efJe<eÙeeÛeeb ceesn megšle veeneR. FbefõÙeebvee nesCeeNÙee
megKeehe}erkeâ[s keâebneR Ûeebie}W DeeefCe efnleeÛeW Deens nW hešle veeneR. DeeceÛeer ner
osnyegefæ HeâejÛe Glkeâš Demeles. ceer cnCepes osn DeeefCe osneÛeW megKe leW ceePeW megKe,
ner OeejCeeÛe osnyegefæ Ùee MeyoeveW DeefYeØesle Deens. kesâJeU osnyegæerveW peKe[}s}e
ceveg<Ùe keâebneR Ûeebie}W keâ¤b Mekeâle veeneR, keâebneR efnleeÛeW meeOetb Mekeâle veeneR.
F&Õej veeneR, hej}eskeâ ner Keesšer keâuhevee Deens, hegvepe&vce nW Leesleeb[ Deens, DemeW
pÙeebvee cnCeeJeÙeeÛeW Demes} lÙeebÛeW nW leke&âš ie=nerle Oe¤veefn Demes }eskeâ kesâJeU
MejerjmegKeehegjleW heenleer} lejer lÙeebÛeW keâebneR Ye}W nesCÙeeÛeer MekeäÙelee veeneR. MejerjeÛeW
efnle peW DeejesiÙe, leW efJeÛeejeble IÙeeJeÙeeÛeW "jefJe}W lejer MejerjmegKe ØeOeeve ceevelee
ÙesCeej veeneR. efleLeWefn mebÙece, lÙeeie, meelelÙe, ØeÙelve, keâ° keâesCelÙee vee keâesCelÙee
mJe¤heeble mJeerkeâejeJesÛe }eieleer}. FbefõÙeebvee JeešCeejW megKe nW KejW megKe veeneR nW
ceevÙe keâjeJeWÛe }eies}. JewÙeefkeälekeâ efnleeÛee efJeÛeej keâjleebveeefn nW }#eeble IÙeeJeW
}eieleW. ceie kegâšgbye, meceepe, je°^ Ùee DeefOekeâeefOekeâ JÙeehekeâ #es$eeÛee efJeÛeej keâjleebvee
mebÙeceeoeRÛeW cenòJe }#eeble IesCeW YeeieÛe Deens. heCe osnyegefæ ne efJeÛeejÛe keâ¤b osle
veeneR. cnCetve lej efleÛeW keâce& KeesšW Deens DemeW meceLe& cnCeleele.
Ùee osnyegæercegUWÛe, melÙemJe¤heeÛÙee De%eeveeÛee heefjCeece Deme}suÙee Ùee
osnelceJeeoecegUWÛe, efnleeÛeW peW keâeÙe leW DeeOeeR SskeâeJesmeWÛe Jeešle veeneR, Sskeâ}W lejer
keâUle veeneR, keâU}W lejer JeUle veeneR.
efnle ner Jemleg keâebneR hee}šCeejer vemeles. osMekeâe}heefjefmLeleerÛee efleÛÙeeJej KeNÙee
DeLee&veW keâebneR heefjCeece nesle veeneR. efJe%eeveÙegieebleefn hee}š}eR Deensle leer megKemeeOeveW.
efnle keâebneR veJeerve JneJeÙeeÛeW veeneR, veJeerve keâUeJeÙeeÛeW veener. efnleeÛeW "sJeCeW nW
pegveWÛe Deens. ceerheCeeveW, osnyegæerÛÙee DenbkeâejeveW lÙeeÛeW Deekeâ}ve nesle veener FlekeWâÛe.
meceLeeËveeR osnyegefæ ner Ûeebie}er veeneR efleÛee efvejeme kesâ}e heeefnpes, leer šekeâ}er
heeefnpes, leerÛe ceveg<ÙeeÛÙee mevceeie&meeOevesleer} cees"e De[LeUe Deens, efleÛÙeecegUWÛe
330 ceveesyeesOe
DeveskeâØekeâejÛÙee Deeheòeer ceeCemee}e YeesieeJÙee }eieleele, DemeW Ùee ceveesyeesOe ØekeâjCeeble,
DeejbYeeheemetve MesJešheÙeËle Deveskeâ ØekeâejebveeR, Deveskeâ M}eskeâebletve, meebefiele}W Deens.
efJeJeskesâ osnsyegefOe mees[tve ÅeeJeer (12), osnsyegefOe veer¤heCeeR JeermejeJeeR (103),
osnyegefOeÛee efve§eÙees pÙee šUsvee (138), osnsyegefOe les DeelceyegOeer keâjeJeer (163),
GheeOeer osnsyegefæ les Jee{efJeles (168), osnsyegefOeÛee Dee"T vee"JeeJee (169),
osnsyegefOe ns %eeveyeesOeW lepeeJeer (170), osnsYeeve nW %eeveMeŒes Keg[eJeW (188),
osnyegefOeÛee efve§eÙees pÙee šUsvee ~ leÙee %eeve keâuheeblekeâeUeR keâUsvee (191), leÙee
heenlee osnyegOeer Gjsvee (197) Ùee JÙeefleefjkeäle ØelÙe#e osnyegefæ Demee Meyo Jeehej}e
veme}e lejer osnemebyebOeerÛeer Ghes#ee OeejCe kesâ}er heeefnpes DeMee DeLee&ÛeeR JeÛeveW Flejefn
M}eskeâebletve Dee}s}eR Deensle. osne}e meJe&mJe ceeveCÙeeÛÙee Je=òeerJej heefjCeece JneJee Je
ceeCemeeveW efJeJeskeâ keâjeJee, neÛe nsleg Ùee hegvneb hegvneb meebieCÙeeÛÙee ceeieW Deens.
YeüceW vee[Us Jeerle les ieghle pee}W ~
efpeJeeb pevceoeefjõ "eketâefve Dee}W ~~
osnsyegefæÛee efve§eÙees pÙee šUsvee ~
pegveW "sJeCeW ceerheCeW DeekeâUsvee ~~138~~
ceeieÛÙee 137 JÙee M}eskeâeheemetve ``pegveW "sJeCeW ceerheCeW DeekeâUsvee'' DeMee
hee}gheoeÛeW heeÛe M}eskeâebÛeW ØekeâjCe DeejbYe}s}W Deens. meOÙeebÛÙee keâeUeble Ùee efJeÛeejeÛeW
DeefOekeâÛe cenòJe Deens. Øeieefle-GVeefle ns DeepeÛes hejJe}erÛes Meyo Deensle. keâeU
hee}šle Demelees. heefjefmLeefle efvelÙe veJeW ¤he OeejCe keâjerle Demeles. DeeheCe efleÛÙeeMeeR
peceJetve Iesle}W heeefnpes, keâeUeveg¤he heefjJele&ve kesâ}W heeefnpes, DemeW meejKeW SskeâefJe}W
peeleW. DemeW meebieCeW, ceeveCeW nWÛe yegefæJeeoeÛeW iecekeâ "j}W Deens. efJeÛeejJeble cnCeefJeCeejs
ÙeeÛe celeeÛee meelelÙeeveW ØeÛeej keâjerle Demeleele. DeeefCe meceLe& cee$e ``pegveW "sJeCeW
ceerheCeW DeekeâUsvee'' DemeW cnCetve Denbkeâej mees[e, legceÛÙeepeJeU legcneb}e SsÕeÙe&mebheVe,
megKeer, meceeOeeveer keâjCeeje, GVele efJeÛeejebÛee, Goeòe Ûeeefj$ÙeeÛee yengcees} "sJee
hegjeleve keâeUeheemetve Deens lees DeesUKee, peeCetve IÙee, Demee Dee«en Oejerle Deensle.
lesJneb Skeâoeb Meeble ceveeveW, meeOekeâ yeeOekeâ efJeÛeejeveW, hetCe& peeie=le efJeJeskeâeveW Øeieefle,
heefjJele&ve, hee}š, keâeUemeJeW OeebJeCeW Ùee MeyoebÛÙee ceeieÛeer Yetefcekeâe veerš peeCetve
Iesle}er heeefnpes.
Øeehle nesCeW MekeäÙe Demee pees DeeoMe&, lees efceUle veeneR leeWheÙeËle lÙeeÛÙee efoMesveW
heg{W heg{W heeJe}W šekeâerle jenCeW ner Øeieefle Deens. heJe&leeÛÙee heeÙeLÙeeheemetve heJe&leeÛÙee
efMeKejekeâ[s peeleebvee keâ°eÛes Ûe{Gleej OewÙee&veW heej hee[eJes }eieleele. Ûee}le jneJeW
efJeJejCe 331
}eieleW. leW ØeieleerÛeW DemeleW. efMeKejeJej heeWÛeuÙeeveblej heg{W šekeâ}W peeCeejW ØelÙeskeâ
heeT} nW DeOeesieleerÛeW }#eCe DemeleW.
pevcee}e Dee}s}W cet} Jee{tb }eieleW. JeermehebÛeJeerme Je<eeËheÙeËle lÙeeÛÙee Mejerjeble,
ne}Ûee}eRle, DeJeÙeJeebÛÙee meeceLÙeeËle, ›eâceeveW heefjJele&ve nesle jenleW, efJekeâeme nesle
jenlees. hebÛeefJemeeJÙee Je<eea JÙeefkeäleceòJee}e meJe&°erveW hetCe&lee Ùesles, DeeefCe MejerjeÛÙee
heeleUerJej lejer heg{W 10-12, Je<eX leW vewmeefie&keâheCeW pemeWÛÙee lemeW efšketâve jenleW. heg{W
vekeâUle Gleej }eieleeW. heVeeMeerveblej leW Lees[W peeCeJet }eieleW, DeeefCe heg{W-heg{W leW
Ûeebie}WÛe JÙekeäle nesleW. cneleejheCeeÛeer }#eCeW Øeieš nesleele. MejerjeÛeW yeU GCeeJeleW.
FbefõÙeebÛeer keâeÙe&#ecelee peeles. DeeefCe heg{W peerJeve jeefn}WÛe lej leW YeejYetle Pee}s}W
DemeleW. meeceevÙele: nW DemeW Ie[leW. JÙeefkeälehejlJeW 5-10 Je<eeËÛeW Deblej jenleW
FlekeWâÛe. Deelee pevceeheemetve JeÙeeÛÙee hebÛeefJeMeerheÙeËle nesCeejW heefjJele&ve nW heefjJele&veÛe
DeeefCe heefmleMeerveblej DevegYeJeeme ÙesCeeje hee}š nWefn heefjJele&veÛe. oesvneRefn meejKeerÛe
F° DeeefCe DeeJeMÙekeâ ceeveeJeeRle keâeÙe? heefmleMeerveblej DevegYeJeeme ÙesCeejW heefjJele&ve
nW nesle vemes} efkebâJee }ebyele Demes} lej leW JneJeW cnCetve Jee lÙeeÛee Jesie Jee{JeeJee
cnCetve ceeCemeeveW ØeÙelveMeer} DemeeJeW keâeÙe? heVeeMeeR G}š}s}eefn Skeâeoe ceeCetme
keWâme keâeUsYeesj Deme}s}e, Skeâefn oeble ve he[}s}e, heebÛe-one keâeWme Ûee}CÙeeÛee
Øemebie Dee}e lejer ve [ieceieCeeje, oeble yeUkeâš, Âef° Yesokeâ, keâeve efleKeš, nele
meMekeäle, DeMee keâeÙe&#ece MejerjeÛee, hebÛeefJeMeerleuÙee le®Cee}eefn }epeefJeCeeNÙee
GlmeeneÛee Deme}e lej lÙee}e DeØeiele, ceeieeme}s}e cnCeeJeW keâeÙe? DeeefCe efleMeeRleÛe
pÙeeÛÙee MejerjeJej cneleejheCeeÛeer DeJekeâUe efomet }eie}er Deens lÙee}e Øeiele
mecepeeJeW keâeÙe?
Heâej hetJeeA, Oetj DeeskeâCeeNÙee Ûeg}erJej, keâoeefÛeled ceeleerÛÙee Yeeb[Ÿeebletve leebotU
efMepeJetve, he$eeJeUerJej Jee{tve pesJeerle Demele. Deepe Jew%eeefvekeâ mebMeesOeveecegUW meeOeveW
JesieUeR Deensle. pJe}veMeer} JeeÙetbÛÙee Mesie[ŸeebJej DelÙeeOegefvekeâ DeMee oeyeeÛÙee
heeÛevehee$eeble (ØesMej-kegâkeâj) DeVe efMepeefJe}W peeleW. pesJeCeemee"eR GÛÛeemeveW Je YeespevecebÛe,
keâebÛehee$eW, ÛekeâÛekeâerle LeeàÙee DeeefCe keâebšsÛeceÛes ÙeebÛeer meesÙe Demeles. heCe Ùee
DeeOegefvekeâ meeOevemebYeejeble efMepeefJe}s peeleele les [eU-leebotUÛe. lÙeeble keâebneR heefjJele&ve
Pee}W veeneR.
ceveg<Ùe, ceveg<Ùe cnCetve Ùee me=°eRle JeeJe¤b }eie}e lesJnebheemetve lÙeeÛeer MejerjjÛevee
DeeefCe Mejerjef›eâÙee peMeer nesleer leMeerÛe Deens. menŒeeJeefOe Je<eeËÛee keâeU }esš}e lejer
FbefõÙeebÛeeR mLe}W hee}š}eR veeneRle, DeJeÙeJeebÛÙee ef›eâÙee JesieàÙee PeeuÙee veeneRle.
heefjJele&ve ner vewmeefie&keâ DeeJeMÙekeâlee Demeleer lej ÙesLeWefn heefjJele&ve Dehesef#ele nesleW.
332 ceveesyeesOe
heefjJele&veJeeÅeebveeR, melele ØeieleerÛee Oees<ee }eJeCeejebveeR, Ùee iees°erÛee iebYeerjheCeW
efJeÛeej kesâ}e heeefnpes.
ve ces mlesvees peveheos ve keâoÙeex ve ceÅehe: ~
veeveeefnleeefie>vee&efJeÉeved ve mJewjer mJewefjCeer kegâle: ~~
Gheefve<eodkeâe}erve Skeâe jepeeveW ceePÙee jepeJešeRle keâesCeer Ûeesj veeneR, ke=âheCe
veeneR, oe®[e veeneR, DeOeeefce&keâ veeneR, DeefMeef#ele veeneR, keâesCeer mJewjeÛeejer heg®<e
veeneR lej ogJe&le&veer Œeer DemeCeW keâmeW mebYeJeveerÙe Deens, DemeW cnš}W Deens. Ùeeble
keâewšgbefyekeâ, DeeefLe&keâ, JewÙeefkeälekeâ, meeceeefpekeâ megKemJeemLÙeeÛeW peW mJe¤he Deens lÙeehes#eeb
DeefOekeâ Ûeebie}er meceepejÛevee keâuhevesveW lejer megÛeefJeCeW MekeäÙe Deens keâeÙe? melele
hee}šle jeefn}W heeefnpes DemeW meebietve DeeheCeebme keâeÙe efceUJeeJeÙeeÛeW Deens? mebIe<e&,
DemJeemLÙe DeeefCe Øeot<eCe neRÛe Deehe}eR OÙesÙeW Deensle keâeÙe?
me=°erceOÙeW efJeefJeOelee efveef§ele Deens. meJe&Ûe me=° heoeLeeËle leer Deens. DeÛesleveeble
Deens leMeer leer meÛesleveebleefn Deens. lÙee efJeefJeOelesÛeW cetuÙeebkeâve Øeke=âefle, ØeJe=efòe,
heefjefmLeleerØeceeCeW JesieJesieUW nesleW, DeeefCe lÙeebletve pevceeme Dee}s}er efJe<ecelee keâOeeR
keâOeeR Heâej peeÛekeâ nesles Je leer mebIe<e& DeeefCe DemJeemLÙee}e pevce osleW. YeejleerÙe
mebmke=âleerveW Ùee efJeefJeOelesÛee mecelees} jneJee, efJeefJeOelesÛÙee DeeßeÙeeveW DemeCeeNÙee
meeceLÙee&ÛeW keWâõerkeâjCe nesTb veÙes, efvejefvejeàÙee Meefkeäle efJekeWâefõle jneJÙee, meJeeËvee
Deehe}s efnle meeOeleeb ÙeeJeW, ØelÙeskeâe}e meceeOeeve }eYeeJeW, kegâCeer Ghesef#ele jentb veÙes,
}gyee[}e peeTb veÙes, Dee›eâcekeâ nesTb veÙes, cnCetve Skeâ efJeefMe° meceepeJÙeJemLee
efvecee&Ce kesâ}er. Ùee JÙeJemLeWle yeÇeÿeCe, #eef$eÙe, JewMÙe, Metõ Demes Ûeej JeCe&; yeÇÿeÛeÙe&,
ie=nmLe, JeeveØemLe DeeefCe mebvÙeeme Demes Ûeej Deeßece; Oece&, DeLe& keâece, cees#e Demes
Ûeej heg®<eeLe&; keâce&, Yeefkeäle, Ùeesie, %eeve Demes Ûeej ceeie&; ÙeebÛee meceeJesMe kesâ}e
DeeefCe menœeeJeefOe Je<eeËÛÙee oerIe&keâe}eheÙeËle meceepe SsÕeÙe&Mee}er, mebheVe, megKeer,
mebleg°, megefmLej DeeefCe meceeOeeveer jener} DeMeer JÙeJemLee kesâ}er. nW "sJeCeW pegveW
Deme}s lejer efMeUW veeneR, cnCetveÛe kegâpekeWâ veeneR, me[}s}W veeneR, DeLee&leÛe lÙeepÙe
veeneR, eflejmkeâejen& veeneR. keâebneR oes<e, keâebneR ceef}velee keâesCelÙeeefn JÙeJemLeWle efMe¤
Mekeâles. ØelÙeskeâ jÛevesÛÙee, keâebneR mJeeYeeefJekeâ GCeerJeeefn Demeleele. oes<e, ceU keâe{tve
šekeâeJes }eieleele. keâebneR DeheefjneÙe& GCeerJee meblees<eeveW meesmeeJÙee }eieleele.
meceepeJÙeJemLesÛÙee °erveW meJe&oeÛe Mele ØeefleMele Gòece, Ûeebie}W Jee efveoex<e DemeW
keâebneR Demetb Mekeâle veeneR. lesLeW keâceer JeeF&š DeeefCe DeefOekeâ Ûeebie}W, ne efvekeâ<e
}eJetveÛe heÙee&Ùe MeesOeeJee }eielees. meceepeJÙeJemLesÛeer YeejleerÙe OeejCee ner Ùee °erveW
meceepejÛevesÛÙee keâesCelÙeeefn heæleerhes#eeb, keâuheveshes#eeb, Jeeoehes#eeb DeefOekeâ Ûeebie}er
efJeJejCe 333
Deens, keâceer JeeF&š Deens DeeefCe cnCetveÛe efve:MebkeâheCeW ßesÙemkeâj Deens.
ogozJeeveW iesuÙee Deveskeâ MelekeâebÛÙee heejleb$ÙeecegUW peeCetve, vesCetve Yeü° Pee}suÙee
Jee Yeü° kesâ}suÙee, Yeüeble yegæer}e nW hešsveemeW Pee}W Deens, cnCetve meceLe& ``YeüceW
vee[UW JeeRle les ieghle pee}W'' DemeW cnCeleele. mebheefòe peJeU Deens, heg{W Deens,
YeJÙeesoeòe mebmke=âleerÛeW Oeve neleeMeeR Deens. leW meJe& megKeeÛeW meeOeve Deens. heCe leW lemeW
Deens nW YeüceeveW DeeheCe peeCetve Iesle veeneR DeeefCe lÙeecegUW ieYe&ßeercebleeÛÙee GojeR
ÙesTveefn mebheòeerÛee "sJee kegâ"W Deens leW efveef§ele ve mecepeuÙeeveW pevceoeefjõŸe YeesieeJeW
}eieeJeW, leMeeR efmLeefle Deehe}er Pee}er Deens. oejeMeeR Dee}suÙee keâeceOesvet}e kegâCeer
Yeekeâ[ ieeÙe mecepe}e, efÛebleeceefCe keâesCee}e ieejieesšer Jeeš}er, keâuheJe=#eeKee}eR
yemetve kegâCeer mebkeâšeÛeerÛe keâuhevee kesâ}er lej lees oes<e lÙeeÛeeÛe Deens. meJe& Devegketâ}lee
Demeleebvee ogozvÙeeÛÙee ¤heeveW lÙeeÛeer efMe#ee DeeheCe Yeesieerle DeeneWle.
osnyegefæ mees[uÙeeJeebÛetve DeeheCeeble megOeejCee nesCeej veeneR. FbefõÙemegKeebvee meJe&mJe
mecepeCeeNÙee osnelceJeeoeÛee, Yeeweflekeâ Øeieefle cnCepesÛe meieUW keâebneR DemeW ceeveCeeNÙee
pe[Jeeoer leòJe%eeveeÛee, lÙeeie kesâuÙeeJeebÛetve peW efnleeÛeW Deens, DeeheuÙee mJeeOeerve
Deens, leW DeeheCe peeCetb MekeâCeej veeneR. osnyegæerÛee efve<esOe meceLeeËveeR "eÙeeR "eÙeeR
kesâ}e Deens lees Ùeemee"eRÛe.
`pegveW "sJeCeW' efnleeÛeW Demetve efomele veeneR. leW keâebneR leW KeNÙee DeLee&veW ieghle Deens
cnCetve veJns. leW ieghle veeneR, Øeieš Deens, GIe[ Deens heCe lÙeekeâ[s heenCÙeeÛeer
Deehe}er Âef° veerš veeneR. yegæerÛeer leke&âØeCee}er mejU veeneR. nUJee DeeefCe IeeÙekegâlee
ceeCetme pemee meowJe efJehejerle keâuheveeÛe keâjerle Demelees, IešveebÛes DeLe& Øeefleketâ}Ûe
heenlees, lemeW Deehe}W DeeheuÙee meebmke=âeflekeâ "sJÙeeÛÙee mebyebOeeble nesleW. leke&âyegæer Megæ
Demes}, efJeÕeeme Â{ Demes} lej DemeW nesCeej veeneR.
heg{W heenleeb meJe& ner keâeWo}Wmes ~
DeYeeiÙeeme nW ÂMÙe hee<eeCe Yeemes ~~
DeYeeJeW keâoe hegCÙe ieeb"eR he[svee ~
pegveW "sJeCeW ceerheCeW DeekeâUsvee ~~139~~
Deehe}s leòJe%eeve meebieleW keâeR nW meieUW yeÇÿeÛe Deens. ``meJe& Ke}g Fob yeÇÿe''
heenCeeje, efJeÛeej keâjCeeje pees ceer lees, DeeefCe lÙee ceerÛÙee Âef°heLeeble, efJeÛeejheLeeble
ÙesCeejW DeeefCe ve ÙesCeejW, hejceeCetheemetve Keiees}ebleer} ØeÛeb[ «enleeNÙeebveeR Yej}s}W,
met#celece ke=âefcekeâerškeâeheemetve ceveg<ÙeeheÙeËleÛÙee veeveeefJeOe peerJeebvee meceeefJe° keâ¤ve
IesCeejs, Deveskeâ ØekeâejÛÙee efJeefJeOelesveW veš}s}W, nW efJeMee} yeÇÿeeb[ cnCepes yeÇÿeÛe
334 ceveesyeesOe
Deens, yeÇÿeeÛee Skeâ DeeefJe<keâej Deens. efJeÛeej keâjCeejeefn yeÇÿe DeeefCe pÙeeÛee efJeÛeej
keâjlees leWefn yeÇÿeÛe. heCe DeYeeiÙee}e, keâjbšŸee}e, De%eeve peesheemetve lÙeebleÛe jceCeeNÙee
heeceje}e, cee$e JeemleJelesÛeW nW Yeeve Ùesle veeneR. lees nW meJe& pe[ ceevelees, hee<eeCe
ceevelees, GheYeesieeÛeW Skeâ meeOeve ceevelees.
ßeæsveW mebmkeâeefjle DeMeer yegefæ veeneR efkebâJee efJeÛeejeveW, efJeJeskeâeveW, mejU ØeeceeefCekeâ
lekeâe&veW heefj<ke=âle DeMeer YeeJevee veeneR lÙeecegUW nW DemeW nesleW. FbefõÙeW peW DevegYeJeleele,
cevee}e peW hešleW, yegæer}e peW JeešleW, leW ØeeceeefCekeâ ÙeLeeLe& Jee JeemleJeheCeeveW melÙe
DemeleWÛe DemeW veeneR. FbefõÙe, ceve, yegefæ neR %eevemeeOeveW KejeR heCe leeR keâeÙe&#ece,
Megæ, efvece&} DemeeJeeR }eieleele. lemeW vemes} lej lÙeebÛÙee DeeßeÙeeveW DemeCeejs oes<e
ceeCemee}e melÙeeÛÙee mee#eelkeâejeheemetve otj vesleele. nW pesJneb De%eeveeveW Ie[s},
efvejeieme De%eeveeveW Ie[s}, DeefJekeâefmele DeJemLeWleer} yee}YeeJeeveW Ie[s}, lesJneb les
#ecÙe Demes}. keâejCe lÙeeJesUeR megOeejCee nesCÙeeÛeer hetCe& MekeäÙelee Demeles. heCe pesJneb
cet}Yetle De%eeveeJej, YeüceeJej Denbkeâejeves yegefæJeeoeÛeeR hegšW Ûe{leele Je leWÛe KejW
ceeveCÙeeÛee ogje«en yeUeJelees lesJneb cee$e nW #ecÙe vemeles. meceLe& lÙee}e DeYeeieer,
keâjbše cnCeleele leW Ùeemee"eR. pesLeW MekeäÙelee veeneR, mebYeJe veeneR, lesLeW kegâCeer peeCelee
ceeCetme Heâejmee oes<e osle veeneR.
heebÛe Je<eeËÛÙee }neve DepeeCe yee}keâekeâ[tve, lÙeeveW Gheefve<eoW JeeÛe}eR heeefnpesle,
mecepetve Iesle}eR heeefnpesle DeMeer Dehes#ee kegâCeer keâjerle veeneR; heCe ceje"er meeefnlÙe
mebces}veeÛee DeOÙe#e pej ‘%eevesÕejer ceer JeeÛe}er veeneR’ DemeW Yet<eCeeveW efcejJeerle Demes}
lej lÙee}e DeYeeieer Jee keâjbše cnCeCÙeeJeebÛetve ogmejW keâeÙe cnCeCeej? %eevesÕejer ceer
JeeÛe}er veeneR cnCeCÙeeceeieW, DeepeÛÙee efJe%eeveÙegieebleer} Øeiele keâe}eÛÙee °erveW
DeblejeUeble mebÛeej keâjCeeNÙee, ÛebõeJej peeTve heeWÛe}suÙee ceeveJeeÛÙee °erveW,
%eevesÕejeRle GheÙeesieer he[CeejW keâebneR veebneR, cnCetve leer JeeÛeCÙeeble keâebneR DeLe& veeneR,
DemeW peeCetve ceer leer JeeÛe}er veeneR, DemeW Ùee ØeefLeleÙeMe meeefneflÙekeâebvee cnCeeJeÙeeÛeW
DemeleW. keâes"Wefn, keâMeeJejefn YeeJe veme}s}s ns Deßeæ leke&âšer mJele:ÛÙee DeeefCe
FlejebÛÙeeefn keâuÙeeCeeÛeer neefve keâjerle Demeleele. lÙeebÛee yegefæJeeo cees"e efJe}#eCe
Demelees. nW meieUW yeÇÿe Deens vee ! meefÛÛeoevebo Deens vee ! ceie peieeble pe[lee
keâMeer? og:KeW keâeb ? YeÙeevekeâ efJe<ecelee keâeb Dee{Utve Ùesles? yeÇÿe pej meJe&JÙeehekeâ
Deens lej efMeuhekeâej efpe}e heeÙeeKee}eR Oe¤ve Ie[efJelees lÙee oie[eÛÙee cetleea}e osJe
cnCetve JeboveerÙe keâeb ceeveeJeÙeeÛeW? efleÛeer hetpee keâMee}e keâjeJeÙeeÛeer? yeÇÿe pej meJe&$e
DeesleØeesle Ye¤ve Deens lej heehe-hegCÙeeÛeer keâuhevee Leesleeb[ veeneR keâeÙe? heehe-
hegCÙeeÛÙee keâuhevesJej DeeOeej}s}s efJeefOeefve<esOe peerJeveeÛes ceeie&oMe&keâ cnCetve keâMeemee"eR
efJeJejCe 335
ceeveeJeÙeeÛes? ``DeelceJeled meJe&Yetleeefve Ùe: heMÙeefle me heMÙeefle'' nW yeÇÿeeÛÙee
JÙeehekeâlesJej DeeOeej}s}W leòJe%eeve KejW Demes} lej YeejleerÙe mebmke=âleerveW Yeer<eCe DeMee
peeefleYesoeÛee hegjmkeâej keâMeemee"eR kesâ}e ? FlÙeeefo FlÙeeefo Dee#eshe Iesle}s peeleele.
DeJemLee›eâce }#eeble ve IesleuÙeeveW nW DemeW leke&âš kesâ}W peeleW. peieleebleer}
meieàÙee Jemlet Oeve-$e+Ce efJeÅegledkeâCeebveeR Yej}suÙee Deensle. lÙeebÛÙeeJeebÛetve ogmejer
Jemlegmeòee veeneR. DemeW DeepeÛeW Øeiele efJe%eeve meebieleW. DeeefCe lejer efJe%eeveJeeoer,
efJe%eeveeÛes ceevÙe heoJeerOej JemletbÛeer GheÙeesefielee Jee cetuÙe SkeâÛe ceeveerle veeneRle. efnje
DeeefCe keâesUmee ÙeebÛÙee GheÙeesieeble DeeefCe cetuÙeeble DeekeâeMe-heeleeUeÛeW Deblej jenleW.
cet} Ieškeâ efJeÅegledkeâCe Demetveefn lÙeebÛÙee GCÙeeDeefOekeâ ØeceeCeebveeR DelÙeble efJeefYeVe
iegCeOeceeËÛes heoeLe& efvecee&Ce nesleele. lÙeebÛÙee ef›eâÙee-Øeefleef›eâÙee DeieoeR JesieJesieàÙee
Demeleele. ceeveJeer Mejerjefn DebleeR lÙeeÛe cet} IeškeâebÛeW DemeleW. lejer lÙeeÛe cet}
IeškeâebÛÙee efJeefJeOe Jemlet MejerjeJejer} heefjCeeceeÛÙee °erveW DeVe, Deew<eOe DeeefCe efJe<e
DeMee efYeVe efYeVe iešeble meceeefJe° nesleele. cet}Yetle Skeâlee DeeefCe Skeâ¤helee,
Debeflece melÙe Demeleebveeefn, lÙeeÛeer ÙeLeeLe&lee DeyeeefOele Demeleebveeefn, MejerjeÛÙee
heeleUerJej DeVe DeeefCe efJe<e nW keâOeeR meejKeWÛe ceeveleeb ÙesF&} keâeÙe? YetefceleeRleuÙee
efyebog}e }ebyeer, ®boer, pee[er keâebneR veeneR lejer lees peeiee JÙeehelees. DeeefCe DeeheCe
efkeâleerner met#ceheCeW keâe{}s}e keâesCeleeefn efyebot }ebyeer, ®boer, pee[erÛÙee, efJejefnle
vemelees. cetUebleer} JÙeeKÙesÛeW Deeleeb keâeÙe keâjeJeÙeeÛeW? efJe%eeveefve‰ cnCeefJeCeeNÙee
DeeheuÙee efvelÙeeÛÙee JÙeJenejeble DeMee efkeâleerlejer iees°er Deensle. lÙee KeheJetve IesCeeNÙeeveW
hejceeLeeËleer} meeOekeâesheÙeesieer JÙeJenejeJej Dee#eshe IesCeW De[eCeerheCeeÛeW Deens.
keâeÙe&#ece FbefõÙeebÛÙee yegefæceeved ceeCemee}eefn MejerjeÛÙee cnCetve keâebneR ceÙee&oe
Demeleele lÙee ie=efnle Oe¤veÛe lÙeeveW ceeie& keâe{eJeÙeeÛee Demelees. Ùeemee"eRÛe hejyeÇÿe,
F&Õej, DeJeleej, ßes‰ JÙeefkeäle, DeMee DeJemLeebÛee efJeÛeej keâjCeW Yeeie nesleW. oeefievee
cnCepes meesveW veJns heCe meesvÙeeÛee mJeerkeâej keâjleebvee leW keâesCelÙee vee keâesCelÙee
Deekeâejeble DemeeJeÙeeÛeWÛe. Deekeâeje}e cenòJe veeneR nW leòJele: ceevÙe keâ¤veefn oeefievÙeeÛeer
GheÙegkeälelee keâe{tve Iesleeb Ùesle veeneR, Øeefle‰e veekeâejleeb Ùesle veeneR. cnCetve meesveW
DeesUKeeJeW, oeefievee mJeerkeâejeJee. yeÇÿe peeCeeJeW, peieeble jeneJeW, F&Õej ceeveeJee,
cetefle&hetpee keâjeJeer.
meeQoÙe& ner keâeÙe Jemleg Deens ? leer JemlegÛÙee ef"keâeCeeR Deens keâeb õ<šŸeeÛÙee
YeeJeeble jenles, ÙeeÛee leeefòJekeâ DeeefCe ÙeLeeLe& efveCe&Ùe yegefæJeeoeÛÙee heeleUerJej keâjleeb
ÙesF&} keâeÙe? Øeiele efJe%eeveÙegiee}e MeesYeCÙeemeejKeW efveef§ele efveÙece Ùee ØekeâjCeeble
meebieleeb Ùesleer} keâeÙe? DeeefCe lejer peeCelÙee jefmekeâe}e Jee*dceÙe, efÛe$e, efMeuhe,
336 ceveesyeesOe
ve=lÙe, mebieerle, Ùee keâ}ebÛee DeemJeeo IesTve DeeveboeÛee DevegYeJe efceUlees keâeR veeneR ?
heefle›elesÛeW Øesce, ceelesÛeW JeelmeuÙe, osMeYekeäleeÛeer YeeJevee, Ûeeefj$ÙemebheVeebÛes JÙeJenej,
Ùeebvee Yeeweflekeâ efveÙeceebÛeer keâmeesšer }eJeleeb ÙesF&} keâeÙe? kesâJeU pe[JeeoeÛee mJeerkeâej
kesâ}e lej Meesef<eleebefJe<eÙeeR, oef}leebefJe<eÙeeR menevegYetefle JeešCeW MekeäÙe Deens keâeÙe ?
je°^eÛee OJepe, he#eeÛeW Øeleerkeâ, celeebÛÙee Iees<eCee, Ùeebvee KejeÛe DeLe& Gjlees keâeb ?
jmeeÙeve DeeefCe heoeLe&efJe%eeve MeeŒeebhes#eeb ceevemeMeeŒe, meceepeMeeŒe, jepÙeMeem$e
JesieUsheCeeveW mJeerkeâejeJeW }eieleW keâeR veeneR ? peerJeMeeŒeeÛes efveÙece kesâJeU jmeeÙeveMeeŒeeÛÙee
DeeefCe heoeLe&efJe%eeveeÛÙee Ûeewkeâšerle yemeJelee Ùesleer} keâeÙe? Ùeele}s pej keâenerÛe nesle
vemes} DeeefCe lejer heoeLe&efJe%eeveMeeŒe efkebâJee lÙeeefnhes#eeb met#ce Demes hejceeCetefJe%eeveMeeŒe
pej cet}Yetle melÙe Demes} lej `meJeË KeefuJeob yeÇÿe' Ùee JesoevleeJej Dee#eshe Ieslee
ÙesCeej veeneRle.
jepÙeMeemeve DeeefCe hejceeCeteJf e%eeve ÙeebÛee efpelekeâe mebyebOe Deens, lÙeehes#eeb cetelf e&hetpeeefo
meeOeveebÛee Jee heehehegCÙe keâuhevesJej DeeOeej}suÙee efJeefOeefve<esOeebÛee `meJeË Ke}g Fob
yeÇÿe' Ùee leòJe%eeveeMeeR DeefOekeâ efvekeâšÛee mebyebOe Deens. lees mecepeeJetve IÙeeJeÙeeÛeeÛe
veeneR Jee lees peeCetve IesCÙeeble DeLe& veeneR, DemeW "jefJe}W DemeuÙeeveW DeeheuÙee
hejbhejeiele DeeÛeej-efJeÛeejebÛeW JeemleJe cenòJe }#eeble Ùesle veeneR.
ßeæs}e, YeeJeves}e, efJeÕeemee}e, yegæerFlekesâÛe, lekeâe&FlekesâÛe, efkebâyengvee Lees[W
DeefOekeâ cetuÙe Deens. yegefæ lÙeepÙe veeneR heCe YeeJevee DeefOekeâ GheÙegkeäle Deens.
DeejbYeeheemetve MesJešheÙeËle meeLe osCeejer Deens. yegæerveW YeeJevesÛee lees} jeKeeJee.
ßeæsÛee jmlee mJeÛÚ keâjeJee. YeeJevesÛeer mesefJekeâe JneJes, meKeer JneJes. mJeeefceveer
nesCÙeeÛeer Dehes#ee Oe¤b veÙes. kesâJeU yegefæJeeoeveW keâebneR heojeble he[le veeneR. Ûeebie}W
JeeF&š "jefJeleeb Ùesle veeneR. heojeble hee[tve IesCÙeemee"eR Ûeebie}W keâeÙe, nW mecepetve
IesCÙeemee"eR YeeJevesÛeeÛe DeeOeej Iesle}e heeefnpes. lÙeeefJevee ieefle veeneR. YeeJevee ner
mebmkeâejebletve heesme}er peeles. efle}e hejbhejsÛee, mJekeâcee&Ûee, oerIe&keâe}eÛee DeeOeej
Demelees. DeeJe[er-efveJe[er, nJeW-vekeâes, kesâJeU yegefæJeeoeveW "jle veeneR. lÙeebleer}
F°eefve° mecepetve IesCÙeemee"eR MeeŒeebÛee cnCepesÛe efve:mhe=n DeeefCe peeCelÙee heg®<eebÛÙee,
oerIe&keâe}erve DevegYeJe JÙekeäle keâjCeeNÙee, MeyoebÛee DeeOeej IÙeeJee }eielees.
MeeŒeJeÛeveebJej, mebleJeÛeveebJej efJeMJeeme "sJe}e veeneR DeeefCe Deble:keâjCeeble YeeJe
vemes} lej keâeneRefn Ûeebie}W cnCetve Ie[CeW MekeäÙe veeneR. efnleeÛee ceeie& efomeCeej veeneR.
meceLe& ``DeYeeJeW keâoe hegCÙe ieeb"er he[svee'' cnCeleele leW Ùeemee"eRÛe.
Deehe}W DeeheuÙee}eÛe heneJeÙeeÛeW Demeles, heCe lÙeemee"eR Deejmee Ûeebie}e
DeeefCe mJeÛÚ DemeeJee }eielees. DeejMeeÛeer keâebÛe mecele} veme}er, lÙeeble pej GbÛe-
efJeJejCe 337
meKe}heCee Deme}e efkebâJee DeejMeeJej ceU meebÛe}e Deme}e, les}keâšheCeecegUW lees
hekeäkeâe Pee}e Deme}e, lej DeejMeeble efomeCeejW Deehe}WÛe Øeefleefyebye pemeW efomeeJeÙeeme
heeefnpes lemeW efomele veeneR. cnCetve DeejMeeÛeer keâebÛe efveoex<e DemeeJeer }eieles DeeefCe
efleÛÙeeJejÛee ceU keâebneR jemeeÙeefvekeâ ÛetCex Jee Deew<eOeer õJÙeW ÙeebveeR keâe{eJee }eielees.
DeeheuÙee Deble:keâjCeeÛeW lemeWÛe Deens. leW ÙeceefveÙeceebveeR mecele} nesleW DeeefCe
OÙeevehetpeveeefo meeOeveebveeR mJeÛÚ nesleW. ceie ``Denb yeÇÿeeefmce''Ûee mee#eelkeâej neslees
DeeefCe ``meJeË KeefuJeob yeÇÿe'' DevegYeJeeme ÙesleW.
``Deeoew yeÇÿeencemceerlÙevegYeJe Gefoles KeefuJeob yeÇÿe he§eeled ~'' DemeW ßeerceled
MebkeâjeÛeeÙeeËveeR cnš}W Deens. OÙeeveeefo meeOevesveW ceer yeÇÿe Deens Demee mee#eelkeâej
Pee}e keâeR ceie YeeWJeleer efomeCeejW, YeemeCeejW peieledefn yeÇÿeeJeebÛetve JesieUW veeneR, leW
meJe& pemeWÛÙee lemeW yeÇÿe¤heÛe Deens, yeÇÿeÛe Deens, DemeW ØelÙeÙeeme ÙesleW, Demes DeeÛeeÙe&
cnCeleele.
meeOevee ner meeOevee Deens, efmeefæ veJns. lÙee ceeiee&veW ØeÙelve kesâuÙeeme efmeefæ
efceUtb Mekeâles. Øeefleefyebye efomeleW leW DeejMeeble. Deejmee mJeÛÚ keâjCeeNÙee ÛetCeeËle
Øeefleefyebye efomele veeneR. lemeW heentb peeCeeje Jee efomele veeneR cnCetve ÛetCe& efve®heÙeesieer
ceeveCeeje KegUe "jlees. yeÇÿe%eeveeheÙeËle vesTve heeWÛeefJeCeeNÙee meeOeveebkeâ[sefn lÙeeÛe
°erveW heeefn}W heeefnpes. ne efJeJeskeâ kesâ}e keâeR ceie peielee}e pe[ mecepeCÙeeÛee Jee
cetleea}e Skeâ hee<eeCe ceeveCÙeeÛee DeYeeieerheCee, keâjbšsheCee, neletve Ie[Ceej veeneR.
hejbleg DemeW Ie[CÙeemee"eR Denbkeâej mees[tve, veceüheCeW, hejbhejehetle efJeÛeej, pegves
"sJeCeW, peeCetve Iesle}W heeefnpes.
peÙeeÛeW leÙee Ûetkeâ}W Øeehle veeneR ~
iegCeW ieeWefJe}W peen}W ogKe osneR ~~
iegCeeJesieUer Je=efòe les ner JeUsvee ~
pegveW "sJeCeW ceerheCeW DeekeâUsvee ~~140~~
leòJe%eeve, yeÇÿe%eeve, Deelce%eeve ns keâebneR Flej heoeLe&peeleeÛÙee %eeveeØeceeCeW
yeens¤ve efceUCeejW GhejW %eeve veeneR. Deelcee keâeÙe, yeÇÿe keâeÙe efkebâJee F&Õej keâeÙe, ns
kegâ"W lejer yeensj efJeefMe° mLe}eR, otj DeblejeJej Deensle DemeW veeneR. MeeŒe meebieleW–
``leòJeceefme'' leWÛe letb Deensme. pÙee}e ceer cnCepes peerJe mecepeleesme lees Deelcee cnCepes
yeÇÿeÛe Deens. YeieJeble mJele:Ûe ieerleWle meebiele Deensle keâeR– F&Õej: meJe&Yetleeveeb
ùösMesÓpeg&ve efle‰efle ~' (Ye. 18~61) F&Õej ne ØelÙeskeâ ØeeefCecee$eeÛÙee ùoÙeeble
Jeeme keâjlees. lÙee ùoÙemLe F&ÕejeÛeW JeCe&ve veejeÙeCeesheefve<eoeveW lej HeâejÛe megboj
338 ceveesyeesOe
DeeefCe ØelÙeÙekeâejer Yee<esveW kesâ}s}s Deens. ùoÙeebleuÙee onjekeâeMeeble, efveàÙee cesIeeletve
leUheCeeNÙee efJepesØeceeCeW lespemJeer DeeefCe veerJeejMetkeâeØeceeCeW met#ce, DeMeer Skeâ
pÙeesle, megJeCe&ØekeâeMeeveW lesJele Demeles. lÙee pÙeesleeRle hejceelcee Jeeme keâjlees. ``lemÙee
efMeKeeÙeeceOÙes hejceelcee JÙeJeefmLele: ~'' ØeeefCecee$eebÛÙeeÛe keâeÙe heCe Yetlecee$eeÛÙee,
JemletpeeleeÛÙee mebyebOeeble nW melÙe Deens. Ùee JemlegefmLeleerÛee kesâJeU mee#eelkeâej keâ¤ve
IÙeeJeÙeeÛee Demelees, heCe leWÛe Ie[le veeneR. cnCetve lej meceLe& cnCeleele- ``peÙeeÛeW
leÙee Ûetkeâ}W Øeehle veeneR.''
``legPeW Deens legpeheeMeeR ~ heefj letb peeiee Ûegkeâ}emeer ~~'' DeMeer ceeCemeeÛeer
efmLeefle nesles. `keâeKeWle keâUmee DeeefCe ieebJee}e JeUmee' ner cnCeefn leòJele: neÛe
DeLe& meebieles. KejW cnCepes DemeW nesTb veÙes; heCe DemeW nesleW nW KejW. DeieoeR
JÙeeJeneefjkeâ, FbefõÙeiecÙe DeMee iees°eRleefn Ùee efJemce=leerÛee DevegYeJe Ùeslees. DeeheCe
vescekeâer meebhe[eJeer cnCetve DeeJepet&ve SKeeoer Jemleg "sJe}s}er Demeles DeeefCe heeefnpes
lesJneb MeesOe keâ¤veefn leer meebhe[le veeneR.
veekeâe}e peje pe[ Jeešt }eie}s}er veLe }ie>keâeÙee&ÛÙee ie[ye[eRle kegâ"Wlejer
keâe{tve "sJeCÙeehes#eeb }eies} lesJneb }iesÛe Iee}leeb ÙeeJeer cnCetve cebieUmet$ee}e De[keâJetve
"sJe}er, DeeefCe ceie hegCÙeenJeeÛevee}e yemeCÙeeÛÙee JesUeR leer meebhe[svee. DebieYej heoj
IesCÙeeÛÙee heæleercegUW Flej keâesCee}eefn ieàÙeeble De[keâefJe}s}er veLe efomeCeW MekeäÙe
veJnleW. veLe KeNÙee efnNÙeeÛeer, YeejerÛeer. lÙeecegUW }ie>IejeÛeW ieeWOeUIejeble ¤heeblej
Pee}W. mebMeÙe, keâeJeekeâeJe, Deej[eDeesj[e Ùeebvee GOeeCe Dee}W.
DemeW efkeâleeroeb lejer nesleW. keâheeUeJej mejkeâefJe}s}e Ûe<cee kegâ"W "sJe}e cnCetve
ng[keâCeejeR ceeCemeW JeejbJeej Dee{Uleele.
Jes[ŸeeÛeer DeJemLee lej Ùee °erveW efveef§eleÛe efJeÛeejeble IesCÙeemeejKeer Deens.
Skeâoeb Skeâ cegKÙeceb$eer, Skeâ Jes[ŸeeÛeW ®iCee}Ùe heeneJeÙeeme ies}s. yeje nesle
Dee}s}e Skeâ Jes[e yeeiekeâece keâjerle neslee. heg{ejerheCee}e DeeJeMÙekeâ lees efpeJneUe
oeKeefJeCÙeeÛÙee °erveW ceb$ÙeebveeR lÙee Jes[ŸeeÛÙee hee"erJej nele "sJetve Deeheg}keâerÛÙee
jmeeble yeg[efJe}suÙee MeyoebveeR lÙeeÛeer ÛeewkeâMeer kesâ}er. Jes[e Ûeceketâve, neleele}W keâece
šeketâve, mejU GYee jeefn}e DeeefCe lÙeeveW ceb$Ùee}e efJeÛeej}s- ``legcner keâesCe?'' ``ceer
Ùee jepÙeeÛee cegKÙeceb$eer.'' ceb$ÙeebveeR [ew}eble Gòej efo}W. ``}ewkeâjÛe yejs Jne}. ceerefn
mJele:}e DemeWÛe mecepele neslees. ÙesLeW Dee}ele leW yejW Pee}W'' -Jes[e cnCee}e. ceb$eer
DeesMeeU}s. keâeÙe yees}eJeW leW lÙeebvee megÛesvee. ÚeÙeeefÛe$ekeâejebveeR lees YeeJe vescekeâe efšhe}e.
ceePee mJele:Ûeeefn DevegYeJe cees"e efJeefÛe$e Deens. hegCÙeeÛÙee DeeÙegJexo ceneefJeÅee}Ùeeble
DeOÙeehekeâ Demeleebvee ceer efJeÅeeLÙeeËvee ÙesjJe[ŸeeÛeW Jes[ŸeebÛeW ®iCee}Ùe oeKeefJeCÙeemee"eR
efJeJejCe 339
ies}eW nesleeW. Deecneb}e ceeie&oMe&ve keâjCeejs lesLeer} efÛeefkeâlmekeâ keâebneR keâeceeble iegble}s
nesles. cnCetve lÙeebÛeer Jeeš henele JeeÛevee}Ùekeâ#eeble ceer Leebye}eW nesleeW. ceg}W Fkeâ[seflekeâ[s
efnb[le nesleeR. ceePÙee meceesjÛe Skeâ ie=nmLe veeršvesškeäÙee keâhe[Ÿeeble}s, meYÙe efomeCeejs,
Je=òehe$e JeeÛeerle nesles. Lees[ŸeeÛe JesUeble les ceePÙeeMeeR yees}tb }eie}s. ceer keâesCe,
kegâ"}e ÙeeÛeer ÛeewkeâMeer kesâ}er. ceer efJeÛeejuÙeeJe¤ve Deehe}W veebJe, ieebJe, JÙeJemeeÙe
lÙeebveeR meebefiele}e. 5-7 efceefvešW DeeceÛeW mebYee<eCe JÙeJeefmLele Ûee}}W nesleW. ceOÙeWÛe
lÙeebveeR ce}e efJeÛeej}W ``FLeuÙee DeefOekeâejer efÛeefkeâlmekeâeÛeer legceÛeer DeesUKe Deens
vee?'' ``nes! Deens Lees[er.'' ``ceePeW Skeâ keâece keâjleeb keâeb? keâjeÛe.'' ``keâeÙe yejW?''
``ce}e mees[tve ÅeeÙe}e meebiee. ce}e ÙessLeW GieerÛe De[keâJetve "sJe}s Deens, Jes[e
mecepetve.'' ceePÙee [eskeäÙeeble lesJneb ØekeâeMe he[}e. ne ie=nmLe Jes[e Demes} DemeW
lelhetJeeA ce}e Jeeš}W veeneR. Jes[ŸeeÛeer megæeb ØelÙeskeâ ke=âefle Jes[ŸeemeejKeerÛe Demeles
DemeW veeneR. SjJeerÛeW JeeieCeW heg<keâUmeW meJe&meeceevÙeebmeejKeWÛe DemeleW, heCe lejerefn leeR
ceeCemeW Jes[eRÛe Demeleele.
DeeheCe Jes[s DeeneWle nW ve keâUCeW, ns Jes[eÛeW cees"WÛe }#eCe Deens. ceeCemeeÛeW
DeelcÙeeefJe<eÙeerÛeW De%eeve Ùee Jes[emeejKeWÛe Deens. yeÇÿe ceeÙesveW DeeJe=le Deens. heg®<e
Øeke=âleerÛÙee heeMeeble iegble}s}e Deens. YeieJeeved mJele:Ûe cnCeleele, ``veenb ØekeâeMe:
meJe&mÙe ÙeesieceeÙeemeceeJe=le: ~ cet{esÓÙeb veeefYepeeveeefle }eskeâes ceecepeceJÙeÙeced ~~''
(Ye. 7-25). F&MeeJeemÙeesheefve<eoeveW melÙeeÛeW cegKe meesvÙeeÛÙee PeebkeâCeeveW Peebkeâ}s}W
jenleW DemeW JeCe&ve kesâ}W Deens. Ûeebie}e yegefæceeved ceeCetmeefn cet{ "jlees lees ÙeecegUWÛe.
lees ceeÙesÛÙee ØeYeeJeebletve otj nesTb Mekeâle veeneR. Øeke=âleerÛÙee DebieYetle DeMee meòJe-jpe-
leceebÛee he[oe lÙeeÛÙee %eeveMekeäleer}e kegbâef"le keâjlees. melÙeehes#eeb lÙeeÛÙee PeebkeâCeeÛeWÛe
Deekeâ<e&Ce lÙee}e Jeešles, peMeer heg<keâU les}W yeeš}erÛee megboj Deekeâej DeeefCe
efÛe$eefJeefÛe$e jbieebÛes megjsKe Jes°Ce ÙeecegUWÛe DeefOekeâ Keheleele. les}eble}s iegCe efJeÛeejeble
Iesle}s peeleÛe veeneRle.
ceveg<Ùe Deelce%eeveeheemetve ogjeJelees lees ne Demee. Jes[ŸeemeejKeer lÙee}e DeelceefJemce=elf e
Pee}s}er Demeles. KegàÙee efieNneFkeâemeejKee lees Jes°Cee}e Yeg}lees. melÙeeheÙeËle heeWÛet
Mekeâle veeneR. keâebneR JesieUW melÙe ÙeeceeieW Deens DeeefCe leW peeCetve Iesle}W heeefnpes
DemeWefn lÙee}e Jeešle veeneR. %eeveeÛeeR meeOeveW Deme}s}er FbefõÙeW, ceve, yegefæ neR meJe&
GCÙeeDeefOekeâ ØeceeCeeble meòJejpeleceebveeR JÙeehe}s}eR jenleele, cnCetve otef<ele Demeleele.
leer melÙeeÛeW ÙeLeeLe&%eeve keâ¤ve osTb Mekeâle veeneRle. KejW efnle keâMeeble, KejW megKe
keâMeeble, leW keâUle veeneR, DeeefCe ceie mJeeYeeefJekeâheCeWÛe veeveeØekeâejÛeeR og:KeW YeesieeJeeR
}eieleele.
340 ceveesyeesOe
pÙeeÛee lÙeeie kesâ}e heeefnpes leW šekeâeJesmes Jeešle veeneR, IesTb veÙes les mJeerkeâejeJesmeW
JeešleW, keâ¤b veÙes leW kesâ}W peeleW. DeeefCe ceie og:Ke YeesieCÙeeJeebÛetve ieefle vemeles.
Deble:keâjCeeÛeer, Deble:keâjCeJe=òeeRÛeer, Ùee iegCeebÛÙee heeMeebletve megškeâe Pee}er lejÛe KejW
keâeÙe les keâUs}, DeeefCe og:Ke šUs}, heCe nWÛe DeJeIe[ Deens. YeieJebleebveeR Depeg&vee}e
efveŒewiegCÙe nes DemeW meebefiele}W Deens leW Ùee°erveWÛe.
Je=òeerJejer} iegCeebÛes mebmkeâej Flekesâ ye}Jeeved Demeleele keâeR lÙeebletve megšCÙeemee"eR
kesâ}suÙee peeCelÙee ceeCemeeÛÙee ØeÙelveebveeefn ÙeeJeW lemeW ÙeMe Ùesle veeneR. F&ÕejeÛÙee
ke=âhesÛeer, YeieJeledØemeeoeÛeerÛe, lÙeemee"eR Dehes#ee Demeles. melÙeoMe&veemee"eR YeieJebleeÛeerÛe
keâ®Cee YeekeâeJeer }eieles, ØeeLe&vee keâjeJeer }eieles keâeR-ns YeieJeved ! DelÙeble Deekeâ<e&keâ
DemeuÙeeveW, melÙee}e }heefJeCeeNÙee Ùee meesvÙeeÛÙee PeebkeâCee}e otj keâjCeW, keâe{tve
šekeâCeW, DeeceÛÙee MekeäleerÛÙee yeensjÛeW Deens. DeeheCeÛe ØemeVe Jne DeeefCe oÙeeUtheCeeveW
nW PeebkeâCe keâe{tve Åee. lejÛe melÙe heenCÙeeÛeer FÛÚe DemeCeeNÙee Deecneb}e melÙeeÛeW
oMe&ve nesF&}.
ner ØeeLe&vee F&ÕejeveW SskeâeJeer Demee Glkeâš YeeJe ùoÙeeble vemelees, veceülee vemeles,
DenbkeâejeveW ØeeLe&vesÛeW cenòJe mecepele veeneR, DeeefCe ceie Deehe}erÛe pegveer "sJe DeeheuÙee}e
ieJemele veeneR.
cnCes oeme meeÙeeme lÙeeÛes keâjeJes ~
peveeR peeCelee heeÙe lÙeeÛes OejeJes ~~
ieg® DebpeveWJeerCe leW DeekeâUsvee ~
pegveW "sJeCeW ceerheCeW leW keâUsvee ~~141~~
pegveW "sJeCeW cnCepes Deehe}er hejbheje, Deehe}W Oece&MeeŒe, Deehe}W DeOÙeelce,
Deehe}e DeLe&keâeceeÛee efJeÛeej, DeeheuÙee YeejleJe<ee&ceOÙeW ceevÙelee Øeehle Deme}s}er
meceepeefJe<eÙekeâ OeejCee, Deehe}s veerefleefveÙece, Deehe}W leòJe%eeve, Deehe}e ØeeÛeerve
Fefleneme, Jeso, Gheefve<eoW, jeceeÙeCe, ceneYeejle, nW Deehe}W Jee*dceÙe ceeCemee}e
heMeglJeebletve osJelJeeÛÙee heoJeerJej vesTve mees[CeejW, vejeÛee veejeÙeCe keâjCeejW meeceevÙee}eefn
meledheg®<eeÛÙee heoeJej Ûe{CÙeeÛeer mebOeer osCeejW, meJeeËÛeer meesÙe keâ¤ve efnleeheÙeËle
heeWÛeefJeCeejW, nW meieUW Deehe}W pegveW "sJeCes Deens. les Heâej pegveW Deens, JesoebFlekeWâ,
ceneYeejleeFlekeWâ ØeeÛeerve Deens. Fefleneme mebMeesOekeâebvee Ûekeäkeâj ÙeeJeer FlekeäÙee hetJeeaÛee
ne keâeU Deens, DeeefCe lÙeecegUWÛe ceeCemee}e SsÕeÙe&Mee}er yeveefJeCeeje ne mece=æ "sJee
menpeemenpeer DeesUKeleeb Ùesle veeneR. meceLe& cnCeleele-lÙeemee"eR meeÙeeme kesâ}s heeefnpesle,
ØeÙelve kesâ}s heeefnpesle, o#elesveW, efJeJeskeâeveW, meelelÙeeveW ßece kesâ}s heeefnpesle. DeeUme
efJeJejCe 341
keâjleeb keâecee veÙes, oerIe&keâe}heÙeËle keâjeJÙee }eieCeeNÙee keâ°ebvee kebâšeUleeb keâecee
veÙes. DeebyÙeeÛÙee Pee[eÛeeR HeâUW jeshe }eJeleebÛe Ûeej mene ceefnvÙeeble neleeR he[le
veeneRle, 5-10 Je<ex lÙeekeâefjleeb Jeeš heneJeeR }eieles, nW }#eeble "sJe}W heeefnpes.
nW meieUW ceeCemeeÛÙee veeršheCeW OÙeeveeble Ùesle veeneR, cnCetve lÙee}e keâesCeeÛeW lejer
ceeie&oMe&ve helkeâjeJeW }eieles. ceeCemeeÛeW nW JewefMe°Ÿe Deens. heeefnpes lej JewiegCÙeefn
cnCeeJeW. ceeCemee}e efMekeâefJeCeeje, mecepeeJetve osCeeje }eieleesÛe }eielees. vewmeefie&keâ
ØesjCesveW lÙee}e HeâejÛe Lees[W meeOeCeW MekeäÙe Deens, lÙee°erveW lees heMeghe#ÙeebFlekeâe
efkebâJee ke=âefcekeâerškeâebFlekeâeefn mJeleb$e veeneR. meJe& peerJekeâesšerceOÙeW ceveg<Ùe ßes‰ Keje heCe
nW ßes‰lJe DevegYeefJeCÙeemee"eR lÙee}e heoesheoer ceeie&oMe&ve helkeâjeJes }eieleW. cnCetve
meceLe& cnCeleele Deehe}W efnle, Deehe}W keâuÙeeCe, Deehe}er Øeieefle, Deehe}er GVeefle
meeOeeJeÙeeÛeer Demes} lej ceeCemeeveW peeCelÙeeÛeW, %eelÙeeÛes, le%eeÛes heeÙe Oej}s heeefnpesle.
DeeheuÙee yegefæceòesÛee Denbkeâej otj mee¤ve DevegYeJeer heg®<ee}e MejCe ies}W heeefnpes.
%eeve osCeeje melheg®<e efve:mhe=n, Goej, keâveJeeUt Deme}e lejer %eeve IesCeejeÛeer hee$elee
efmeæ JneJeer }eieles. leer efJeveceüheCeW vecemkeâej keâjCÙeeveW, efpe%eemesveW, efJeveÙeeveW hegvneb
hegvneb ØeMve efJeÛeejuÙeeveW DeeefCe DeeUme ve keâjleeb kesâ}suÙee mesJesveW efmeæ JneJeÙeeÛeer
Demeles. Ùeemee"eRÛe ieerlesveW `leefÉeefæ ØeefCeheelesve heefjØeMvesve mesJeÙee'' ~ ceie ``Gheos#Ùeefvle
les %eeveb %eeefveve: leòJeoefMe&ve:'' (Ye. 4~34) DemeW cnš}W Deens. meceLeeËveeRefn
``heeÙe lÙeeÛes OejeJes'' cnCetve meebefiele}W Deens. lÙeele ne Flekeâe YeeJe Deens.
DeeheCe efMe°eÛeej cnCetve, Skeâ ¤{er cnCetve efkebâJee ceveeble veme}W lejer }ewekf eâkeâeceOÙes
veceülee efmeæ JneJeer cnCetve, vecemkeâej keâjCeW, peefceveerJej [eskeWâ šskeâCeW, heeÙeebJej
[eskeWâ "sJeCeW, mee°ebie ob[Jele Iee}CeW, DemeW vecemkeâejeÛes Deveskeâ Øekeâej keâjlees. heCe
lÙeeble Keje efJeveÙe, Keje YeeJe, Kejer ßeæe vemeles. heb{jhegjeceOÙeW heeÙeebJej [eskeWâ
"sJetve hejmhejebvee vecemkeâej keâjCÙeeÛeer heæle DeÅeeheerefn ¤{ Deens. ``heb{jerÛÙee
}eskeâeb veeneR DeefYeceeve ~ heeÙee he[s peve Skeâceskeâeb ~~'' Ùee mebleJeÛeveeÛee lees heefjCeece
DemeeJee. heCe les KejesKejerÛe efvejnbkeâejer Je=òeerveW Ie[leW keâeÙe ? pÙeeÛÙee heeÙeeJej
[eskeWâ "sJetve vecemkeâej keâjeJeÙeeÛee, lÙeeÛÙee efJe<eÙeeR vecemkeâej keâjCeejeÛÙee Deble:keâjCeeble
pej És<e, celmej, efvebÅelesÛeer YeeJevee Demes} lej heeÙeeJej [eskeWâ "sJeCeW Ùee ef›eâÙes}e
keâebneR DeLe& jenele veeneR. heeÙe ns MejerjeJeÙeJeebceOÙeW efveke=â°. [eskeWâ ns MejerjeJeÙeJeebceOÙeW
Glke=â°. cnCetve lÙee}e Gòeceebie DemeW cnCeleele. ceePeW nW cemlekeâefn legceÛÙee heeÙeebhes#ee
keâceer ÙeesiÙelesÛeW Deens, DeMeer hejceeojeÛeer YeeJevee JebovekeâlÙee&ÛÙee ceveeble DemeeJeÙeeme
nJeer. heCe leMeer yengOee vemeles. lÙeecegUs Demee ne vecemkeâej Skeâ GheÛeej cee$e "jlees.
DeeceÛes leer. oeoe Skeâoeb LeósveW cnCee}s nesles, ``heb{jhetjÛee ne vecemkeâej efveoeve
342 ceveesyeesOe
keâebneR }eskeâ lejer letb ceePeW meebiet vekeâesme, ceer legPeW meebiele veeneR, Ùeemee"eR keâjleele.''
YeeJeveeMetvÙelesJejÛeer ner šerkeâe Deens. %eevemebheeoveemee"eR pÙeeveW vecemkeâej keâjeJeÙeeÛee
lÙee efpe%eemetÛÙee Deble:keâjCeeble lÙeeJesUeR Deeoj efve veceülee ns YeeJe Deme}sÛe heeefnpesle.
ßeæe, efJeMJeemeeÛeeRÛe leeR DebieW Deensle. %eeve efceUJeeJeÙeeÛeW lej efpe%eemet ßeæeÙegkeäle,
lelhej DeeefCe mebÙeceMeer} DemeeJeeÛe }eielees lejÛe %eeve efceUleW. ``ßeæeJeeved }Yeles
%eeveb lelhej: mebÙelesefvõÙe: ~'' (Ye. 4~39) DemeW ieerlesveW mhe°heCeW cnš}W Deens.
%eeve efceUJeeJeÙeeÛeW lej ieg¤Ûeer lÙeemee"er efveleeble DeeJeMÙekeâlee Deens. ieg®JeeÛetve
Øeehle Pee}s}W %eeve DemeeJeW lemeW ÙeLeeLe& Demele veeneR. cnCetve DeeheuÙeekeâ[s Deieoer ØeeÛeerve
keâe}eheemetve ieg¤Ûeer DeeJeMÙekeâlee mJeerkeâej}s}er Deens. ``leodeJf e%eeveeLe& ieg¤cesJeeefYeieÛÚsled
meefcelheeefCe:ßeese$f eÙeb yeÇÿeefve‰ced ~'' yeÇÿeeÛeW %eeve efJeMes<ejerleerveW Øeehle keâ¤ve IesCÙeemee"eR
yeÇÿeefve‰ DeeefCe ßeesef$eÙe DeMee ieg¤}e neleeceOÙeW meefceOee IesTve MejCe ies}W heeefnpes.
``meefcelheeefCe'' nW efMe<ÙeeÛeW efJeMes<eCe cees"s ceeefce&keâ Deens. meefceOee peMee JeeU}suÙee
Demeleele, lemee ne efJejkeäle Deme}e heeefnpes. meefceOee Deengleermee"eR Demeleele. leMeer
ÙeeÛeer lÙeeieeÛeeR efmeælee Deme}er heeefnpes. JeekeäÙeebleer} `SJe' keâej cenòJeeÛee Deens.
ieg¤}eÛe MejCe ies}W heeefnpes DeeefCe ieg¤}e MejCe ies}WÛe heeefnpes Flekeâe DeLe& lÙee
`SJe' keâejeÛee Deens. ``DeeÛeeÙe&Jeeved heg®<ees Jeso ~'' ieg® kesâuÙeeveblejÛe heg®<ee}e %eeve
efceUtb MekeâleW DemeWefn Gheefve<eoeveW meebefiele}W Deens. peieodieg® ßeerMebkeâjeÛeeÙee&veeR %eeveoelÙee
meodieg¤}e osCÙeemeejKeer leguÙeyeU GheceeÛe meebhe[t Mekeâle veeneR, DemeW efve§eÙeeveW meebeif ele}W
Deens. ßeer%eevesÕejcenejepeefn ``cnCeesefve YeeiÙe peW meevegketâU ~ peeef}Ùee kesâ}W Giece
meoe meHeâU ~ lewmeW ßegleeOeeRle mekeâU ~ ieg®ke=âhee meeÛe ~~ keâeb Fbeõf ÙeW JeeÛee ØeeCe ~
Ùee peeef}ÙeebÛeW lewefÛe meeLe&keâheCe ~ pew ÛewlevÙe ÙesGefve DeeheCe ~ mebÛejs ceeefpe ~~
lewmeW Meyo peele Dee}esef[}W ~ DeLeJee Ùeesieeefokeâ peW DeYÙeeefme}W ~ leW lewefÛe cnCeeW
Ùes Deeheg}W ~ pew meevegketâ} ieg® ~~ (%eeves-10~168, 71, 72) DeMeerÛe ßeerieg¤Ûeer
DeeJeMÙekeâlee Øeefleheeove keâjleele.
DeeceÛÙee leer. oeoebveerenf ``DeelcemJe®hee heenCeW DemeuÙee ohe&Ce IÙee ieg® neleeR ~
nW veÛe kesâuÙee heentb iesuÙee nesF&} DeJeIeer Heâefpeleer ~~'' DemeWÛe cnš}W Deens.
ßeerlegkeâejececenejepeefn ``meodieg®JeebÛeesefve Øesle¤heer JeeCeer'' DemeWÛe ieg¤ÛeW cenòJe
meebieleele DeeefCe pÙeeveW ieg¤ kesâ}e veeneR lÙeeÛee ``efveiegje DeKeb[ meglekeâeUe ~''
Demee efve<esOe keâjleele.
meceLeeËveeRefn oemeyeesOeeble ``Demees peÙeemeer cees#e JneJee ~ lesCeW meodieg® keâjeJee ~
meodieg¤efJeCe cees#e heeJeeJee ~ nW keâuheebleeR ve Ie[s ~~'' DemeW meebefiele}W Deens.
(oemeyeesOe 5~1~44)
efJeJejCe 343
DeOÙeelceceeieeËle meodieg¤ÛeW DemeW efvejheJeeo cenòJe DemeuÙeeveW ``ieg¤ DebpeveWJeerCe
leW DeekeâUsvee'' DemeW meceLe& Ùee M}eskeâeble meebiele Deensle. efJeefMe° jerleerveW ceb$eefmeæ
kesâ}s}W Debpeve [esàÙeeble Iee}leebÛe Yetefceiele õJÙe heenCÙeeÛeW meeceLÙe& [esàÙeeble ÙesleW,
DemeW cnCeleele; leesÛe ØeYeeJe ieg®ke=âhesÛee Deens, Demee efve§eÙe mecepeeJee. melÙeoMe&veemee"eR
ieg®ke=âhesÛeer efveleeble DeeJeMÙekeâlee Deens cnCetve lej %eevesÕejebmeejKes, yegefæceòesÛÙee
DeekeâeMeebleer} metÙee&meejKes lespemJeer Deme}s}s, Øe%eeJeeved ceneheg®<eefn, ieg®YekeäleerveW
Jes[s nesleele. ieg¤ÛeW mleJeve keâjleebvee lÙeebÛÙee efoJÙe ØeefleYes}e efJe}#eCe mHegâjCe
Ûe{leW. ØelÙe#e hejyeÇÿeehes#eeb ieg® keâesCeer JesieUe Deens DemeW les ceeveerleÛe veeneRle.
De}erkeâ[s cee$e Ùee ieg®hejbhejs}e legÛÚ }sKeCÙeeÛeer efJeÛeejOeeje Øemeej heeJele
Deens. Skeâe DeefOekeâejer Leesj heg®<eeÛÙee JÙeeKÙeeveeÛee ne Skeâ cenòJeeÛee efJe<eÙe
Demelees. les cnCeleele - ieg® ceevetb vekeâe, «ebLeebJej efJeÕeeme "sJetb vekeâe, legceÛee legcneR
efJeÛeej keâje.
legceÛee legcneR efJeÛeej keâje Ùee DeeosMee}e, yegæer}e Ûee}vee osCÙeeÛÙee °erveW,
keâebneR cenòJe efveef§ele Deens. meceLeeËveeRefn ‘‘meJe& MeesOetve heens’’ DemeW meebietve efJeJeskeâe}e,
efJeÛeeje}eÛe, peeie=le kesâ}W Deens. heCe keâesCeeÛeWefn Ssketâ vekeâe ne hetJee&Oe& cee$e ÙeesiÙe
veeneR. lees hetCe&heCes DeeÛejCeeble DeeCeeJeÙeeÛeW "jefJe}W lej ceeCemee}e Skeâefn heeT}
heg{W šekeâleeb ÙesCeej veeneR. efnle keâUCeW DeeefCe efnle efceUefJeCeW Ùee oesvneR °eRveeR
lÙeeÛee IeeleÛe nesF&}. legceÛee legcneR efJeÛeej keâje, keâesCeeÛeWefn Ssketbâ vekeâe cnCeCeejeÛeW
lejer Sskeâ}WÛe heeefnpes vee ! nW efJeOeeveÛe DebleefJe&jesOeer Deens. yejs ! nW SJe{W Skeâ JeekeäÙe
GÛÛee¤ve YeeieleW keâeÙe? legceÛee legcneR efJeÛeej keâje Ùee efmeæebleeÛÙee Øeefleheeoveemee"eR
Skesâ efoJeMeeR oer[ leeme DeMeer 5-7 efoJemeebÛeer JÙeeKÙeevecee}e DeeÙeesefpele kesâ}er
peeles. ner DeMeer Deekeâ<e&keâ, ØeYeeJeer Yee<esves meebefiele}s}er JÙeeKÙeeveW SskeâCeejeÛeW ceve,
mJeleb$eheCeW efJeÛeej keâjCÙeeFlekeWâ ceeskeâUW jentb MekeâCeej veeneR.
‘‘legceÛee legcneR efJeÛeej keâje’’ nW lejer ceeCemee}e meebieeJeW }eieleW, hešJetve ÅeeJeW
}eieleWÛe vee? ceie ‘‘meodieg®JeebÛeesefve meebhe[svee meesÙe’’ DemeW cnCeCeejeÛeer DeJens}vee
keâeÙe cnCetve keâjeJeer? ieg¤Jej efJeÕeeme "sJeeJee, «ebLeebÛeW ceveve keâjeJeW, cnCepes
meeOekeâyeeOekeâ efJeÛeej ve keâjleeb DeebOeUWheCeeveW Ûee}eJeW DemeW veener. Gheefve<eoebleer}
Øepeeheefle efJejesÛeveeÛeer keâLee Ùee °erveW }#eCeerÙe Deens. ieg®JeÛeve DeebOeUsheCeeveW
mJeerkeâejCeeNÙee efMe<ÙeeÛee lesLeW mJele: ieg¤veWÛe Gheneme kesâ}e Deens.
Depeg&veeÛÙee Deble:keâjCeele ke=â<CeYekeäleer DelÙeble Glkeâš Demetveefn lÙeeveW ßeerke=â<CeeÛÙee
Deveskeâ efJeOeeveebJej Dee#eshe IesTve lÙeebvee Dee[Jes-efle[Jes ØeMve efJeÛeej}s Deensle
DeeefCe meodieg®efve‰ %eevesÕejebveer Depeg&veeÛeW nW yegefækeâewMeuÙe ieewjefJe}W Deens. lesJneb
344 ceveesyeesOe
ieg¤heosMe mJeleb$e efJeÛeeje}e Ieelekeâ Demelees DemeW mecepeCÙeeÛeW keâeneRÛe keâejCe veeneR.
ieg® ne meJe&oeÛe ceeie&oMe&keâ Demelees, meneÙÙekeâ Demelees, DeeefCe lemes meneÙÙe
ØeieleerÛeer FÛÚe DemeCeejebveeR Iesle}WÛe heeefnpes. Iesle veeneR cnCeCeW ne Denbkeâej DeenW.
DeieoeR yee}Jeiee&heemetve les heoJÙegòej hejer#esÛÙee ØeyebOeemee"eR efMe#ekeâeÛeer DeeefCe ceeie&oMe&keâeÛeer
DeeJeMÙekeâlee DemelesÛe. ceeie&oMe&keâeJeebÛetve, efJeÅeeheer" DelÙeble GÛÛe hejer#esÛee ØeyebOeefnb
mJeerkeâejerle veener. Skeâe jerleerveW ner efveiegje cnCetve kesâ}s}er DeJens}veeÛe Deens. lesJne
ceeCemeeveW DeeheuÙee efnleeÛeW pegves "sJeCeW keâeÙe Deens, kegâ"W Deens; nW mecepetve IÙeeJeÙeeÛeW
Demes} lej ce}e meieUW keâUleW ne ceerheCee yeepet}e "sJetve lep%eebÛeW ceeie&oMe&ve
veceüheCeeveW helkeâj}WÛe heeefnpes.
keâUsvee keâUsvee keâUsvee, {Usvee ~
{Us, vee{Us, mebMeÙees ner {Usvee ~~
ieUsvee ieUsvee Denblee ieUsvee ~
yeUW DeekeâUsvee efceUsvee efceUsvee ~~142 ~~
‘efÉye&æb megyeæb YeJeefle’ Demee Skeâ efveÙece Deens. oesveoeb yeebOe}W keâeR veerš yeebOe}W
peeleW. megštb veÙes cnCetve ieeb" ceejeJeÙeeÛeer Deme}er lej SkeâeJej Skeâ 2-3 ieeb"er
ceejeJÙee }eieleele. lemeW, meebieeJeÙeeÛee efJeÛeej Â{heCeeveW "meeJee cnCetve meceLe&
lÙeeÛe lÙeeÛe ef›eâÙeeheoeÛee leerve leerve JesUeb GheÙeesie keâ¤ve DelÙeble cenòJeeÛÙee
Deme}suÙee pegvÙee "sJeCÙeeÛeW, heejbheefjkeâ cetuÙeeÛeW Deekeâ}ve nesCeW, Denblee mees[uÙeeefMeJeeÙe
keâef"Ce Deens ns meebiele Deensle.
ceveg<Ùee}e KejesKejerÛe heg<keâUJesUeb peW vescekesâ keâUeJeÙeeme nJeW les Ûeebie}Wmes
keâUle veeneR. lÙeeÛÙee Deble:keâjCeebleer} mebMeÙe veenermes nesle veenerle. veevee keâejCeebveeR,
efveefceòeeveer les hegve:hegvneb ÙesleÛe jenleele. ÙeeÛeW cenòJeeÛeW keâejCe Deens Denbkeâej
veeneRmee ve nesCeW nW. Deehe}er efJeÉòee, Deehe}er yegefæceòee, Deehe}s efveCe&ÙekeâewMeuÙe,
Deehe}W ÛeelegÙe&, Deehe}er Deekeâ}veMeefkeäle, Deehe}er mcejCeMeefkeäle, keâeceW keâjCÙeebleer}
mJele:Ûes keâewMeuÙe ÙeeJej ceeCemeeÛee Heâej efJeÕeeme Demelees DeeefCe lÙeecegUW DeeheuÙee}e
JeešleW lÙeebhes#eeb JesieUW keâeneR melÙee}e DeeefCe efnlee}e DeefOekeâ peJeUÛeW Demetb MekeâleW
nW lÙee}e hešleÛe veeneR. melÙeeÛeW %eeve nesCÙeemee"eR yegæerÛee OemecegmeUe nó GheÙeesieeR
he[le veeneR. yegæer}e YeeJevesÛeW, lekeâe&}e LeesjebÛÙee ceevÙelesÛeW, efJeJeskeâe}e efJeÕeemeeÛes
hee"yeU DemeeJeW }eieleW, lejÛe melÙe, efnle ÙeLeeLe&heCeW mecepeleW. DevÙeLee ØeÙeesieeJeejer
ÛeebÛehe[le, Jewleeiele peerJeve kebâ"eJeW }eieleW.
efJeJejCe 345
DeefJeÅeeiegCeW ceeveJee Tcepesvee ~
YeüceW Ûetkeâ}W nerle leW DeekeâUsvee ~~
hejer#esefJeCeW yeebOe}W Â{ veeCeW ~
hejer melÙe efceLÙee DemeW keâesCe peeCeW ~~143~~
ceeCemee}e FbefõÙeW, ceve, yegefæ neR %eeve«enCeeÛeeR meieUeR meeOeveW Ghe}yOe
Deensle. heCe lÙeeJej DeefJeÅesÛeW, ceeÙesÛeW, jpeleceebÛeW DeeJejCe DemeuÙeeveW melÙe cnCetve
peW keâebneR Jemlegle: Deens leW ceeCetme heentb Mekeâle veeneR.
DeefJeÅee, DeOÙeeme, ceeÙee ÙeebÛee JesoevleeÛÙee heefjYee<eeMeeŒeeble Øeef›eâÙeebÛÙee
°erveW JesieJesieUe efJeÛeej kesâ}s}e Deens. heCe GheÙeesieeÛÙee °erveW eflelekeäÙee Kees}Jej
peeTve, keâeLÙeeketâš keâjCÙeeÛeW DeeheCeebme keâejCe veeneR. DeeheuÙee JÙeJenejebleer}
DevegYeJeeÛee efJeÛeej kesâ}e cnCepes DeeheCe melÙeeheemetve ogjeJe}eW DeeneWle, DeeefCe
Deehe}W efnle Pee}s}W veeneR SJe{er mecepe Lees[emee efJeÛeej keâjCeeNÙee keâesCee}eefn ÙesTb
Mekeâles. nW DemeWÛe DemeeJeÙeeÛeW, ne keâeUeÛee ØeYeeJe Deens. heefjefmLeleerÛee heefjCeece
Deens, DemeW cnCetve keâesCee}e efvejeMeeJeeo hemejJeeÙeÛee Demes} lej iees° efvejeUer.
jesie Deens heCe lÙeeÛeW og:Ke pÙee}e peeCeJele veeneR lees jesieer yeje nesCÙeeble}e veeneR
DemeW peeCeeJeW nW JewÅekeâMeeŒe meebieleW.
meieUW Skeâ Demeleebvee JesieUWheCee YeemeCeW DeeefCe leesÛe Keje JeešCeW nW De%eeveeÛeW,
DenbkeâejeÛÙee ¤heeveW Øeieš nesCeejW, heefn}s mJe¤he. ne Denbkeâej pees pees ye}Jeeve
nesle peeF&}, lees lees Jeemevee, efJekeâej Jee{le peeleele, DeeefCe lÙeeØeceeCeeble Yeüceefn
nesle jenlees. cnCetve Deehe}W efnle efomeeJeW Ùeemee"eR ceeCemeeveW Denbkeâej¤he De%eevee}e
otj "sJetve DeeheuÙee efomeCÙeeÛeW, JeešCÙeeÛeW, hejer#eCe keâjerle ies}s heeefnpes. les
efve:mhe=n %eelÙeeÛÙee celeeMeeR lee[tve heeefn}W heeefnpes. DeeheCe pÙee}e MeeŒe-MeeŒe
DemeW cnCelees lees ØeeceeefCekeâebÛÙee oerIe&keâe}erve DevegYeJeebÛee meb«en Demelees. cnCetve
Deehe}W JeešCeW nW MeeŒeeÛÙee keâmeesšer}e GlejCeejW vemes} lej les DeÙeesiÙe Deens,
lÙeemebyebOeerÛee efJeÛeej hegvneb veJÙeeveW kesâ}e heeefnpes, SJe{er lejer peeCeerJe ceveg<Ùeeme
JneJeÙeeme nJeer.
ve leheemeleeb mJeerkeâej}s}s KeesšW veeCeW MesJešeR mJele:ÛeeÛe leesše keâjleW, Je
De[ÛeCeeRle šekeâleW. ceer yeBkesâle YejeJeÙeeme ves}s}er veesš Keesšer efveIee}er lej leer Yej}er
peele veeneR Je lÙeecegUW ceePee leesše lej nesleesÛe DeeefCe Jej ner legceÛÙeepeJeU keâes"tve
Dee}er, keâMeer Dee}er, ÙeemebyebOeeble efJeÛeejuÙee peeCeeNÙee Dee[JÙee efle[JÙee ØeMveebvee
GòejW osle yemeeJeW }eieleW, cnCetve veesše Iesleebvee, efveoeve DeefOekeâ efkebâceleerÛÙee veesše
346 ceveesyeesOe
Iesleebvee lÙee heejKetve IesleuÙee heeefnpesle. Keesšer veesš ner KesUebleuÙee veesšsmeejKeer
menpeemenpeer JesieUsheCeeveW DeesUKeleeb Ùesle veeneR. leer KeNÙee veesšsmeejKeer peMeerÛÙee
leMeerÛe efomeles. melÙe, efceLÙeeÛeW lemeWÛe nesleW. pes melÙe Deens leW hešle veeneR. peW efceLÙee
Deens leW Gceiele veeneR. heefjCeeceer efnle }eYele veeneR. FbefõÙeebÛÙee Devegketâ} Øeefleketâ}
mebJesovee Ùee DeieoeR leelkeâeef}keâ DemeuÙeeveW lÙeebJe¤ve peerJeveeÛÙee j#eCeeÛes efveÙece
yeebOet ies}W lej DeheeÙe Ie[lees. lee[eÛÙee Pee[eKee}eR yemetve SKeeoe otOe heerle Deme}e
lejer DeeheCe lÙee}e lee[er efhelees DemeW mecepeCeej DeeefCe osJeerÛeW leerLe& Ùee veebJeeKee}er
kegâCeer oe¤ heerle Deme}e lej DeeheCe lÙee}e Oeeefce&keâ ceeveCeej. Deehe}s nW oesvner
efveCe&Ùe DeieoeR GLeU DeeefCe HeâmeJes Deensle, melÙeeÛÙee keâmeesšer}e efškeâCeejs veeneRle.
meieUerkeâ[s yengOee DemesÛe nesleW. cnCetve meeJeOe jeefn}s heeefnpes.
peieeR heenleeb meeÛe leW keâeÙe Deens ~
Deleer DeeojW melÙe MeesOetefve heenW ~~
heg{W heenleeb heenleeb osJe pees[s ~
Yeüces Yeüebefle De%eeve nW meJe& cees[s ~~144~~
DemeCeW DeeefCe efomeCeW Skeâ¤he veeneR. DemeCeW DeeefCe YeemeCeWÛe veJns lej efomeCeW
DeeefCe YeemeCeWefn JesieUs jenles. cnCetve melÙeeÛee %eeveemee"eR MeesOe IÙeeJee }eielees,
ØeÙelve keâjeJes }eieleele, meelelÙeeveW ßeceeJeW }eieleW DeeefCe nW meeOeCÙeemee"eR Deble:keâjCeeble
melÙeeefJe<eÙeeRÛeer Dees{ DemeeJeer }eieles, MeeŒeJeÛeveebefJe<eÙeeRÛee Deeoj DemeeJee }eielees.
lemes vemes} lej Yeücee}e yeUer he[eJeW }eieleW.
Denb JewMJeevejes YetlJee ØeeefCeveeb osnceeefßele: ~ ØeeCeeheevemeceeÙegkeäle: heÛeecÙeVeb
ÛelegeJf e&Oeced ~’’ (Ye. 15~14) Ùee JeekeäÙeeÛee GheÙeesie pej kegâCeer efMepeJeCeW šeUCÙeemee"er
kesâ}e lej Ûee}eJeÙeeÛes veeneR. heesšeble Iee}ebJeÙeeÛeW DeVe efMepeJetveÛe Ieele}s heeefnpes.
pe"jeiveerÛeW keâeÙe& nW Ûeg}eRleer} peeUehes#eeb efvejeàÙee mJe¤heeÛeW Deens. Jemlet efJeveeMe
heeJele veeneR, matter cannot be destroyed, ÙeeÛee GheÙeesie SkeâeÅee JeWOeàÙee
JÙekeäleerveW neletve keâebÛesÛeeR hee$eW Hegâš}er cnCepes keâ¤b veÙes, MeesOetve heneJeW }eieleW leW
Ùeemee"eR.
Deepe DeeheuÙee}e Dee§eÙe&Ûeefkeâle keâjCeejer efJe%eeveeÛeer Øeieefle Skeâe efoJemeebleefn
Pee}s}er veeneR DeeefCe DeÛeevekeâefn Pee}s}er veeneR. MeWkeâ[eW mebMeesOekeâebveeR Skesâkeâ
yeejerkeâ yeejerkeâ iees° MeesOetve keâe{CÙeemee"eR leneveYetkeâ efJeme¤ve heefjßece kesâ}s Deensle.
ØeÙelvee}e ÙeMe Dee}W veeneR lejer efvejeMe ve nesleeb veJÙee GlmeeneveW les oerIe&keâe}heÙeËle
efMeCe}s Deensle. DeeheuÙee}e melÙeeheÙeËle, F&ÕejeheÙeËle, heeWÛeeJeÙeeÛes DeenW lesJneb IeeF&
efJeJejCe 347
Ûee}Ceej veeneR, Glkeâš YeeJeeveW OewÙe& Oe¤ve, melele meeOeveeb kesâ}eR heeefnpes. ‘‘DeLeË
Jee meeOeÙesled osnb Jee heeleÙesled ~’’ Demee Dee«en Deme}e heeefnpes. yegefæ Megæ
heeefnpes, YeeJevee Glkeâš heeefnpes. YeeJe ØeeceeefCekeâ nJee. ceie cee$e ØelÙeskeâ heeT}
osJeeÛÙee peJeU vesleW DeeefCe G}š ØelÙeskeâ heeJe}eieefCekeâ Yeüce, Yeüebefle, De%eeve ns
efJekeâej GCeeJele peeleele, efMeefLe} nesleele, ieUtve he[leele.
meoe Jeer<eÙees efÛebefleleeb peerJe pee}e ~
DenbYeeJe De%eeve pevceeefme Dee}e ~~
efJeJeskeWâ meoe memJe¤heeR YejeJeW ~
efpeJee Tieceer pevce veeneR mJeYeeJeW ~~145~~
De%eeveeves DenbYeeJe OeejCe keâ¤ve peerJe yeefnceg&Ke neslees DeeefCe DeKeb[ efJe<eÙeeÛeW
efÛebleve keâjlees, Je lÙeecegUW efJe<eÙeesheYeesieeefJe<eÙeeRÛeer Jeemevee lÙee}e hegvneb hegvneb pevce
IesCÙeeme Yeeie hee[les. peerJeeÛeer pevce-cejCeeÛÙee HesâNÙeebletve megškeâe nesle veener.
Ùeemee"er ceeCemeeveW efJeJeskeâ keâjeJee. melÙe keâeÙe, efceLÙee keâeÙe, MeeÕele keâeÙe, ÛebÛe}
keâeÙe, efnlekeâj keâeÙe, Deefnlekeâj keâeÙe leW peeCetve IÙeeJeW, ØeÙelvehetJe&keâ mecepeeJeW,
DeeefCe melÙe, MeeÕele efnle DemeW peW Deehe}W cetU mJe¤he lesLeWÛe }erve nesTve jneJeW.
Ùee Deelce%eeveebleÛe efmLej jneJeW.
ner mebmeej¤he ceeÙee veoer cegUeble pesLetve Giece heeJe}er lesLeW peeTve heeWÛeeJeW,
cnCepes }#eeble ÙesF&} keâeR lÙee cetU Megæ ef"keâeCeeR peW DeenW leW meejW mJeÛÚ Deens,
efvece&} DeenW. lesLeW efJeefJeOeleeÛe vemeuÙeeveW efJekeâejebÛes DeeefCe efJe<ecelesÛeW ieoU cegUeRÛe
veeneR. meejW keâmeW Meeble, meeefòJekeâ, heefJe$e Deens. JesieUe Demee peerJeYeeJeÛe vemeuÙeeves
lÙee ef"keâeCeeR pevce veeneR DeLee&led cejCeefn veeneR.
me=°erÛÙee cegUeMeeR, efJeÕeeÛÙeeefn DeejbYeeR pes keâener Meeble, efMeJe, DeÉwle, DeefveJe&ÛeveerÙe,
DeKeb[wkeâ¤he, DemeW peW keâebneR nesleW leWÛe yeÇÿe. lÙee}e keâeb keâesCeeme "eTkeâ heCe
‘‘Skeâ: Denb’’ ceer SkeâšeÛe Deens DemeW peeCeJe}W. ner peeCeerJe nWÛe ceeÙesÛeW ¤he Deens.
Ske⚟ee}e Ûewve he[le veeneR (Skeâekeâer ve jceles) cnCetve lÙee}e heg<keâU JneJesmeW
Jeeš}W (yengmÙeeced) DeeefCe lees lemee Pee}e (ØepeeÙesÙe) DeMeejerleerveW me=°erÛee ØeJeen
Jeentb }eie}e.
keâesCeleeefn pe}ØeJeen pesLeW Giece heeJelees, lesLeW lees Megæ efvece&} DemeeÛe Demelees.
heCe pemee pemee heg{W Jeentb }eielees lemeslemes lÙee pe}ØeJeeneceOÙeW Flejefn DeesIe
efcemeUleele. veoer cees"er nesle peeles, heCe pe}eÛeer ceef}veleeefn Jee{le peeles. iebiesÛeW
mJe¤he iebiees$eerMeeR DeeefCe lÙeeefn Jej ieescegKeeMeeR mHeâefškeâeØeceeCeW mJeÛÚ DeeefCe
348 ceveesyeesOe
efvece&} Deens. heCe leWÛe heg{W keâ}keâòÙeepeJeU Dee}W keâeR ÛetU YejCÙeeÛeerefn FÛÚe
nesTb veÙes DemeW ceef}ve Pee}s}W Demeles. cnCetve mJeÛÚlee, Megælee, efvece&}lee ÙeebÛeer
Dehes#ee Demes} lej ØeJeeneÛÙee G}š efoMesveW Gieceekeâ[s DeefOekeâeefOekeâ JejJej ies}W heeefnpeW.
DeeheCe pÙee JÙeJenejer peerJeveeble JeeJejlees lees keâ}keâlÙeepeJeUÛee iebiesÛee ØeJeen
Deens. Ùeemee"eR GieceeÛee JesOe Iesle Iesle JeešÛee} kesâ}er heeefnpes. F&ÕejeÛeW oMe&ve,
yeÇÿeeÛee mee#eelkeâej nesF&heÙeËle meeOevee¤heeR Ùee$ee kesâ}er heeefnpes. lesLeW peeTve heeWÛe}W
cnCepes }#eeble ÙesF&} keâeR Deehe}W mJe¤he, mJemJe¤he nWÛe Deens. nW }#eeble Dee}W
keâeR ceie Flej keâebneR Deekeâ<e&keâ JeešCeejÛe veeneR, peerJe lesLeWÛe jcetve jener}.
efomeW }esÛeveer leW vemes keâuhekeâes[er ~
Dekeâmceele Deekeâej}W keâeU cees[er ~~
heg{W meJe& peeF&} keâebner ve jens ~
cevee meble Deeveble MeesOetefve heenW ~~146~~
ÙesLetve heg{W heebÛe M}eskeâeble meceLe& SkeâØekeâejW yeÇÿe%eeveeÛee ØeJeeme Ie[Jeerle
Deensle. pÙee}e KejW meblelJe DeenW, cnCepes meòee Deens, DeefmlelJe Deens, leW leòJe
DeefJeveeMeer Deens, Deveble Deens, DeceÙee&o Deens. keâesCelÙeeefn ceÙee&osveW, meercesveW leW yeæ
nesle veeneR. nW pes cet}leòJe, peW ef$ekeâe}eleerle DeeefCe meJe&JÙeehekeâ Deens, mLe} DeeefCe
keâe}efn pesLeW ieUtve he[leele, leW leòJe MeesOe}W heeefnpeW DeeefCe lÙeeÛee mee#eelkeâejefn
keâjJetve Iesle}e heeefnpes.
peW [esàÙeeveW efomeleW leW oerIe&keâe}heÙeËle efškeâle veeneR. ‘‘Ùeod °b leVe<šb ~’’
efomeleW leW kesâJneb vee kesâJneb lejer veeneRmeW nesCeejW DemeleW. DeeOeeR keâebneR vemeleW efleLeW leW
SkeâeSkeâer Deekeâeje}e ÙesleW. neR Deekeâej¤heW veevee ØekeâejÛÙee efJekeâejebvee efveefceòe
nesleele. GoenjCe cnCetve Skeâe iees°erÛee efJeÛeej keâjleeb ÙesF&}.
«eer<ceeceOÙeW Yetefce keâesj[er, jKejKeerle, ¤#e efomeles. ce=ieeÛeer heefn}er mej keâesmeU}er
keâeR ce=odiebOe meieUerkeâ[s ojJeUlees DeeefCe ceie oesveÛeej efoJemeebleÛe veevee ØekeâejÛÙee
DebkegâjebveeR me=°er efnjJeer nesles. ner efnjJeU efJeefJeOelesveW Yej}s}er DemeleW. lÙeeble keâebšsjer
Peg[heW Demeleele, efJe<eejer Jevemheleer Demeleele, Je[-efhebheUemeejKÙee ceneJe=#eebÛes keâeWye
Demeleele, iegjebvee ceeveJeCeejW ieJele DemeleW. ceeCemee}e ®efÛe osCeejer Yeepeer Demeles.
megboj jbieeÛeeR Hegâ}W Demeleele. Deekeâ<e&keâ DeekeâejeÛeeR heeveW Demeleele, MesleW lejejleele,
efhekeWâ [g}tb }eieleele. 2-4-6 ceefnves nW SsÕeÙe& efškeâleW. ceie Jevemheleer JeeUtb
}eieleele. lÙeebÛeer efJeefJeOelee DeeefCe meeQoÙe& neR }eshe heeJeleele. efMeefMejeÛÙee JeeJešUerveW
nW megkeâ}s}W G[tve peeleW DeeefCe hegvneb Gpee[}s}W jeve heeJemeeÛeer Øeleer#ee keâjerle
efJeJejCe 349
Dees"bietve jenleW.
GCÙee-DeefOekeâ ØeceeCeele meJe& me=°erÛeW DeeefCe efleÛÙeeleer} YetlepeeleebÛeW DemeWÛe
nesleW. ke=âefce-keâerškeâebmeejKÙee keâebneR YetleebÛeW DeeÙeg<Ùe #eCeYejeble mebheleW lej keâebneR ØeeCeer
MebYejentve DeefOekeâ Je<eX peieleele. ceneJe=#eebÛeW DeeÙeg<Ùe heebÛe-mene MelekeâebÛeW Demetb
MekeâleW, lej [eWiej DeeefCe heJe&le Deveskeâ menœekeâebÛee keâe} heenleele heCeb ØelÙeskeâe}e
kesâJneb vee kesâJneb lejer Heâej }ewkeâj efkebâJee GefMeje veeneRmeW JneJeW }eieleWÛe.
me=°erÛeW mJe¤he nW DemeW DemeuÙeeveW efJeÛeejJebleebveeR, efJe<eÙeeefYe}e<ee DeeefCe FbefõÙeebÛeer
megKeW ÙeebÛÙee ceesneble ve iegbleleeb, Deehe}W DeeÙeg<Ùe DevebleeÛee MeesOe IesCÙeeble keâejCeeR
}eJe}W heeefnpes.
Hegâšsvee legšsvee ÛeUsvee {Usvee ~
meoe mebÛe}W ceerheCeW leW keâUsvee ~~
leÙee Ùeskeâ¤heeefme otpeW ve meens ~
cevee meble Deeveble MeesOetefve heens ~~147~~
meJe& me=° heoeLe&, efJeÕeebleer} Jemlegpeele pejer veÕej Deme}s, #eCeYebiegj Deme}W,
kesâJneb vee kesâJneb lejer veeneRmes nesCeejW Deme}W lejer lÙeeÛÙee cegUeMeeR Deme}s}W Megæ
leòJe, pÙee}e melÙe efkebâJee yeÇÿe Ùee veebJeeveW DeesUKe}W peeleW leW cee$e keâOeeR Hegâšle
veeneR, legšle veeneR, ÛeUle veeneR Jee {Uleefn veeneR. leW DeeheuÙee efveieg&Ce, efvejekeâej,
meJe&JÙeehekeâ, DeKeb[, DeMee mJe¤heeble meoe meJe&oe hetCe&heCes Ye¤ve jenleW. ceeCetme
mJele:ÛÙee ef"keâeCeeR Deme}suÙee DenbkeâejecegUW lÙeeÛeer efveieg&Celee, efvejekeâejlee, JÙeehekeâlee
Jee DeKeb[lee peeCetb Mekeâle veeneR. lÙee cet}leòJeeÛeer Skeâ¤helee, kesâJe}lee, meòeecee$elee
DeeOeeR peMeer nesleer leMeerÛe Deeleebefn Deens DeeefCe heg{Wefn jenCeej Deens. lÙeeÛÙee
ef"keâeCeeR lÙee SkeâeefMeJeeÙe ogmejW keâebneRefn KeNÙee DeLee&veW mebYeJeleÛe veeneR. Deveble
Demee meble peeCetve IÙeeJeÙeeÛee Deens lees ÙeeÛe °erveW.
heeCÙeeJej Deveskeâ ØekeâejÛes }nevecees"s lejbie Gcešleele. meesmeešŸeeÛÙee JeeoUer
JeeNÙeeveW lÙeebvee ceneYeÙeevekeâ DeMee }ešebÛeWefn mJe¤he ÙesleW. lÙeebÛÙee le[eKÙeeveW
efJeMee}keâeÙe veeQkeâe G}šŸee nesTve yeg[leele. leerjeJejÛeer IejWÛe keâeÙe heCe oejWefn
nesleeR keâeR veJnleeR DeMeer nesTve peeleele. heCe Ùee keâesCelÙeeefn efmLeleeRle heeCÙeeÛÙee
heeCeerheCeeble keâebneRefn Deblej he[le veeneR. lejbie vemeleebveeÛÙee Meeble efmLeleeRle, lejbie
Gcešle Demeleebvee lÙee ¤heeble efkebâJee cees"cees"Ÿee }eše JesieeveW GmeUle Demeleebvee
lÙee Deekeâejeble, heeCÙeeÛee heeCeerheCee pemeeÛÙee lemeeÛe Demelees. }ešebÛÙee nesCÙeepeeCÙeeveW
lÙeeble keâebneR Deblej he[le veeneR. heeCeerheCee efJeÛeejeble Iesle}e lej }eš DeeefCe lejbie
350 ceveesyeesOe
Ùee Meyoebvee lÙee heeleUerJej keâebneR DeLe&Ûe jenele veeneR.
Ûet}, jebpeCe, yeesUkeWâ, ceeb", hejU, Jeerš, yeeng}er Jee keâew} Ùee mJe¤heebleer}
ceeleer GheÙeesieeÛÙee °erveW efJeefJeOe keâeceeR Ùesle Deme}er lejer ceeleerheCeeveW Skeâ¤heÛe
Demeles. oeefievÙeeÛÙee ¤heeble meesvÙeeÛes DemesÛe nesles. hesšer, heeš, Ûeewjbie, he}bie,
oeb[e, veeš Jee efkeâ}ÛeCe, HeâUer Jee Keebye Ùee ¤heeble }eketâ[efn DemeWÛe jenles.
cnCetve efJeefJeOelesÛÙee cegUeMeeR Deme}suÙee Skeâ¤helesÛee efJeÛeejÛe cenòJeeÛee ceeve}e
heeefnpes. ‘‘leÙee Skeâ¤heemeer otpes ve meens’’ Demes meceLe& cnCeleele leW Ùee °erveWÛe.
efJeÕeeceOÙeW YeemeCeejer efJeefJeOelee ner pejer DeefmLej, hee}šCeejer, meehes#e mebyebOeeJej
DeeOeej}s}er cnCetve efceLÙee Deme}er lejer efleÛÙee cegUeMeeR Deme}s}W leòJe cee$e efmLej,
efvejhes#e DeeefCe cnCetveÛe melÙe DemeW Deens. keâebneR efJeÉeve, MeeMJele, ef$ekeâe}eyeeefOele
Debeflece DemeW melÙe cnCetve keâebneR Deens nWÛe ceevÙe keâjerle veeneRle. heCe leW ÙeesiÙe veeneR.
}nevecees"Ÿee nesTb MekeâCeeNÙee heefjIeeÛÙee ceOÙeeMeeR pemee efveef§ele DeeefCe ve hee}šCeeje
Demee keWâõefyebot Demelees, lemeWÛe efJeÕeeÛÙee cegUeMeeR Deme}suÙee melÙeeÛeW Deens. ef$epÙesÛÙee
Dehes#esveW heefjIe hee}šlees lemeW DenbÛÙee Dehes#esveW efJeefJeOelee meekeâejles. ne Denb
pÙee#eCeeR veeneRmee nesF&}, lÙee#eCeeR keWâõ Ghe}yOe Pee}s}W Demes}.
efvejekeâej DeeOeej yeÇÿeeefokeâebÛee ~
peÙee meebieleeb meerCe}er JesoJeeÛee ~~
efJeJeskeWâ leoekeâej nesTefve jenW ~
cevee meble Deeveble MeesOetefve heenW ~~148~~
cet} leòJe pÙee}e melÙe efkebâJee yeÇÿe DemeW cnCeeJeÙeeÛeW leW DeJee*dcevemeieesÛej
Deens. JeeCeerveW lÙeeÛeW JeCe&ve keâjleeb Ùesle veeneR. cevee}e lÙeeÛeW Deekeâ}ve nesle veeneR.
yegæer}e lÙeemebyebOeeR efJeÛeej keâjleeb Ùesle veeneR, efveCe&Ùe Iesleeb Ùesle veeneR. Jeso ner
hejcesÕejeÛeer peieledkeâuÙeeCeemee"eR DeJeleerCe& Pee}s}er Deheew®<esÙe DeMeer efoJÙe JeeCeer,
heCe Jesoe}eefn yeÇÿeeÛeW JeCe&ve meceeOeevekeâejkeâjerlÙee keâjleeb Dee}W veeneR. lÙee}eefn
‘‘vesefle vesefle – Demeb veeneR’’ FlekeWâÛe meebieleeb Dee}W.
JeCe&ve keâ¤ve meebieCÙeemee"eR ceÙee&efoleheCee DeeefCe Éwle Ùee iees°er ie=neRle OejeJÙee
}eieleele. peer peer iees° ce}e mecepeles, heenleeb Ùesles Jee JeCe&ve keâ¤ve meebieleeb Ùesles,
leer leer ØelÙeskeâ peeCeCeeje pees ceer lÙeeÛÙeehes#eeb JesieUer Demeles. leer Skeâceskeâerhes#eebefn
JesieUer Demeles. cnCepesÛe efle}e meercee, ceÙee&oe Demeles. yeÇÿe ns meJe&Ûe °erveW DelÙeble
efJe}#eCe DeMeer Jemleg Deens. leW efvemmeerce Deens, Deveble Deens, efveieg&Ce Deens, efvejekeâej
Deens, DeKeb[ Deens, Skeâjme Deens, leWÛe leW SkeâšW kesâJeU Deens. lÙeeÛÙeehes#eeb efYeVe
efJeJejCe 351
keâebneRefn, keâes"Wefn, kesâJnebefn veeneR. cnCetve lÙeeÛeW JeCe&ve keâjleeb Ùesle veeneR. yeÇÿee,
efJe<Ceg, censMeeefo osJelee, Keiees}eceOÙeW efomeCeejeR ve#e$eW, Yetiees}eJej efomeCeejeR efJeefJeOe
õJÙeW, mepeerJe-efvepeeaJe, pe[-Ûesleve, Ûe}-DeÛe}, mLet}-met#ce DemeW Jemlegpeele ns
meJe& lÙee yeÇÿeeÛÙee DeeOeejeJejÛe veebole Deens.
mecepeeJetve meebieCÙeemee"eR meebieCeejebveeR mJele:ÛÙee OeejCesØeceeCeW efJeJele&JeeoeÛee
Jee heefjCeeceJeeoeÛee DeeßeÙe keâjeJee. Ùee JeeoebÛes efvejefvejeàÙee Âef°keâesveebletve DeeCeKeer
Øekeâej hee[eJesle. lÙee}e DeeheuÙee ®ÛeerØeceeCeW ceeÙeeJeeo, DeveOÙemle efJeJele&Jeeo,
DeefJeke=âle heefjCeeceJeeo, efÛeefÉ}emeJeeo DeMeeR veebJeW ÅeeJeeRle. JeÛeveebÛes keâerme keâe{eJesle.
MeyoebÛes OJeveer MeesOeeJesle DeeefCe ÛeÛee& keâjeJeer. Heâ} MesJešeR SkeâÛe. DeeefCe leW cnCepes
efveef§ele keâebneR meebieleeb Ùesle veeneR nW. efJeÛeeje}e Ûee}vee efceUefJeCÙeemee"eR Ùee ÛeÛe&sÛee
Lees[eyengle GheÙeesie neslees. veeneR DemeW veeneR. Øeke=âefleYesoeveW ØelÙeskeâeÛeer heeleUer DeeefCe
®efÛe JesieJesieUer DemeuÙeeveW lÙeebvee ceeveJes} DeMeer celeØeCee}er Ùee efJeefJeOe ØekeâejÛÙee
ÛeÛe&sletve Ghe}yOe nesles. lesJneb meeOekeâeveW DeeheuÙee ØeJe=òeer}e peW YeeJeleW leW efveJe[tve
IÙeeJeW. neÛe efJeJeskeâ. DeeefCe ceie Skeâefve‰sveW melele ØeÙelveMeer} jentve DeeheuÙee
OÙesÙeeMeeR Skeâ¤he nesleeb ÙesF&} DeMeer meeOevee keâjeJeer.
keâesCelesefn leòJe kesâJeU MeyoeÛÙee yeUeJej keâOeeRefn peeCe}W peele veeneR. leW
DevegYeJeemeÛe ÙeeJeW }eieleW. leWÛe yeÇÿeeÛÙee mebyebOeebleefn nesleW. Skeâ pegveW JeÛeve Deens
‘‘keâmeW yeesševes oeKeJetb leg}e ~ Ies DevegYeJe ieg®ÛÙee ceg}e.’’ yeesševeW oeKeefJeleeb ÙesCÙeemeejKeer,
ner Decegkeâ Decegkeâ cnCetve JeCe&ve keâ¤ve meebieCÙeemeejKeer, yeÇÿe ner Jemleg veeneR. leer
DevegYeJeeme ÙesTb Mekeâles. iee{ PeeshesmeejKeW nW Deens. cnCetve lej MeeŒekeâejebveeR efveõs}e
yeÇÿeevebomenesoj DemeW efJeMes<eCe efo}W Deens. meeceevÙele: ØelÙeskeâ ceveg<Ùe jespe iee{
PeeWhe DevegYeJele Demetveefn, leer Demeles lesJneb efleÛeer peeCeerJe vemeles. keâMeer Ùesles, Dee}er
cnCepes keâeÙe nesleW Jee efleÛeW mJe¤he keâeÙe ? ÙeeÛeW efveefMÛele JeCe&ve keâjleeb Ùesle veeneR.
yeÇÿeeveboeÛeW lemeWÛe Deens. iee{ Peeshe }eYeeJeer cnCetve pemeW meJe& peerJeve keâebneR efveÙeceeveW
efveÙebef$ele keâjeJes }eieles, lemeWÛe yeÇÿeeveboeÛÙee DevegYeJeemee"eRefn meeOevee keâjeJeer }eieles.
PeeWhe ne MejerjeÛee vewmeefie&keâ Demee pe[ efJekeâej Demetveefn nJeW lemeW keâjerve, nJee lemee
Jeeiesve, nJeW les KeeF&ve Jee KeeCeej veeneR DemeW cnCetve Ûee}le veeneR. ÙeebleuÙee Deveskeâ
iees°eRcegUW Peeshe ogjeJeles DeeefCe je$eje$e leUceUle keâe{eJeer }eieles Jee efveõeveeMeeÛee
ne efJekeâej šeUCÙeemee"eR DeefOekeâ Ieelekeâ DeMee efJe<eejer õJÙeeÛee GheÙeesie keâjeJee
}eielees. cnCetve efveõsÛeW megKe DevegYeJeeJeÙeeÛeW Demes} lej peerJeve nW DeejesiÙeMeeŒeeÛes
efveÙece meebYeeUtve peieeJeW }eieleW. DeeUme Jee Deefleßece, Gheemeceej Jee DepeerCe&, DeelÙebelf ekeâ
DeefYe}e<ee, ›eâesOe, efÛeblee, YeÙe, Meeskeâ ÙeebÛee lÙeeie keâjeJee }eielees.
352 ceveesyeesOe
pes menpeØeehle DemeeJeÙeeÛes lÙee efJe<eÙeeblemegæeb Flekeâer o#elee IÙeeJeer }eieles lej
pevcepevceevlejeRÛÙee Deefve° mebmkeâejebveeR efJeke=âle Pee}suÙee Deble:keâjCeJe=òeeRvee, yeÇÿe%eeveeÛÙee
DevegYeJeeme cegkeâeJeW }eies}, Ùeeble keâebneRÛe Dee§eÙe& veeneR. mJele:ÛÙee peerJeve›eâceeble,
FbefõÙeebÛÙee ØeJe=òeeRle, Deble:keâjCeeÛÙee OeejCeWle, yeÇÿe%eeveeÛÙee °erveW Devegketâ} heefjJele&ve
PeeuÙeeJeebÛetve yeÇÿe%eeve nesCeW ogjeheemle Deens. Jej Gu}sefKe}suÙee pegvÙee JeÛeveeceOÙeW
DevegYeJe IesCÙeemee"eR ieg®heg$e JneJeW }eieleW DemeW Dehesef#e}W Deens. keâejCe nW keâ¤ve
IÙeeJeÙeeÛeW Devegketâ} heefjJele&ve, ceeie&oMe&veeefMeJeeÙe nesCeW ogIe&š Deens. Ùeemee"eRÛe
meceLeeËveer keâoeefÛeled Deveble MeesOetve heenCÙeeDeeOeer meble MeesOetve heeefn}e heeefnpes Demee
OJeefve keâe{leeb ÙesF&} DeMeer MeyojÛevee kesâ}er DemeeJeer.
yeÇÿeeMeer leoekeâejlee ÙeeJeÙeeÛeer, yeÇÿe¤he JneJeÙeeÛes, cnCepes ceePeW DeeefCe ceer ns
oesvner YeeJe megšeJes }eieleele. ‘‘ceer’’ cegUW ‘‘ceePeW’’ Jee{le peeleW DeeefCe ‘‘ceePes’’
cegUW ‘‘ceer’’ heg° nesle peelees. ÙeecegUW meeOeve›eâceeble ‘ceePeW’ keâceer JneJeW Ùee GösMeeveW
DemlesÙe, Deheefj«en, mebÙece, JewjeiÙe Ùee iegCeebÛee mJeerkeâej keâjeJeÙeeme meebefiele}e
Deens. ns iegCe Ûeebie}s peesheeme}s, FbefõÙe-ceve-yegæerÛÙee heeleUerJejefn les Ûeebie}s
yeeCe}s cnCepes ‘ceer’ megšCes meesheW peeleW, MekeäÙe nesleW. ne meeOevee›eâce JÙeefkeälehejlJeW
vescekesâheCeeveW meebieCÙeemee"eR DevegYeJeer ceeie&oMe&keâ }eielees. meble lemee Demelees. lees
efceUe}e keâeR DevebleeÛee MeesOe IesCeW megkeâj nesles.
peieeR heenleeb Ûece&Ûe#eeR ve }#eW ~
peieeR heenleeb %eeveÛe#eeR ve j#es ~~
peieeR heenleeb heenCeW peele Deens ~
cevee meble Deeveble MeesOetefve heens ~~149~~
Gheefve<eoeceOÙeW yeÇÿeeÛeW JeCe&ve keâjleebvee ‘‘Ùeled Ûe#eg<ee ve heMÙeefle Ùesve Ûe#etbef<e
heMÙeefle ~ leosJe yeÇÿe lJeb efJeefæ’’ (kesâve. 1~6) DemeW JeCe&ve kesâ}s Deens. [esUs
pÙee}e heentb Mekeâle veeneRle heCe [esàÙee}e heenCÙeeÛeW meeceLÙe& pÙeeÛÙeecegUW Øeehle
nesleW, leW yeÇÿe Deens, DemeW letb peeCe Demee GheosMe lesLes Deens. lÙeeÛÙeeÛe heg{W ceveeveW
pÙeeÛeW efÛebleve nesTb Mekeâle veeneR heCe cevee}e efÛebleve keâjCÙeeÛes meeceLÙe& pÙeeÛÙee
MekeäleerveW efceUleW leWÛe yeÇÿe cnCetve DeesUKeeJeW DemeWenf efleLeW meebeif ele}W Deens. Gheefve<eoeÛÙee
Ùee efmeæebleeÛee DevegJeeoÛe meceLeeËveeR heefnuÙee oesve DeesUeRle kesâ}e Deens.
pees Deveble MeesOeeJeÙeeÛee Deens. lees Ûece&Ûe#etbveeR efomeCÙeemeejKee veeneR Jee Flej
FbefõÙeebveeRefn lÙeeÛeW %eeve nesCÙeemeejKeW veeneR. [esUs ÙesLeW Ghe}#eCeemeejKeW Deensle.
[esàÙeebveeR efomeCeej veeneR, cnCepes keâesCelÙeeÛe FbefõÙeebveeR mecepeCeej veeneR DemeW ÙesLeW
efJeJejCe 353
meebieeJeÙeeÛeW Deens.
ceve yegæer ner keâeve, veekeâ, [esUs Ùee FbefõÙeebÛÙeehes#eeb DeefOekeâ leer#Ce met#ce,
JÙeehekeâ DeeefCe otjieeceer meeceLÙe& Deme}s}eR %eevemeeOeveW Deensle. lÙeebveeefn yeÇÿeeÛeW
%eeve keâ¤ve IesCÙeeÛÙee efJe<eÙeeble HeâejÛe Lees[W meeOeleW. KejW cnCepes keâebneRÛe meeOele
veeneR. keäJeefÛeled mecepeuÙeemeejKeW JeešleW heCe leW HeâmeJeW DemeleW.
[esUs, veekeâ, keâeve, peerYe, lJeÛee ns Ûece&Ûe#et DeeefCe ceve yegefæ ns %eeveÛe#et. ns
oesvner yeÇÿeeheg{W heebiegUleele. meceLeeËveeR oemeyeesOeeble ‘Ûece&Ûe#eg %eeveÛe#eg ~ ne leeW
DeJeIee Ûe hetJe&he#eg ~ efveieg&Ce "eF&Ûee De}#eg ~ }#eJesvee ~~’ (oemeyeesOe 13~2~16)
DemeW mhe°Ûe cnCetve oesvneR %eevemeeOeveebÛeeR DehetCe&lee mhe° kesâ}er Deens. lesJneb ogmeNÙee
DeesUeRle ‘%eeveÛe#eeR efvejer#es’ Demee hee"Yeso mJeerkeâejCeW Jee ‘ve j#es’ heo pees[tve lÙeeÛee
DeLe& ‘efvej#es keâjCes’ efkebâJee ‘ve j#es’ Ùee heoebletve %eeveÛe#etbveeR yeÇÿeeÛeW %eeve nesleW heCe
jeKe}W peele veener, efškeâle veener, Demee DeLe& keâjCeW, DeveJeMÙekeâ JeešleW. leW DeLee&led
ns Demes DeLe& keâjCÙeemee"eR ‘‘ÂMÙeles lJeiedNÙeÙee yegæŸee’’ Ùee Gheefve<eodJeÛeveeÛee keâebneR
DeeOeej DeensÛe.
Ùee M}eskeâeÛeer eflemejer DeesU cees"er DeodYetle Deens. yeÇÿee}e heentb ies}s cnCepes
heenCeWÛe veeneRmeW nesleW. %eelee DeeefCe %esÙe DemeW keâebneR GjleÛe veeneR. efce"eÛÙee
yeeng}erveW mecegõeÛee leU MeesOeCÙeeÛee ØeÙelve keâjeJee cnCepes pemeW nesF&} lemeWÛe yeÇÿe
heeneCeejeÛeW nesleW. heenCÙeemee"eR heenCeeje DeeefCe peW heeneJeÙeeÛeW leW JesieUs DemeeJes
}eieleele, JesieUs jneJes }eieleele. Heâej peJeUerkeâ megæe heenCÙeeÛÙee ef›eâÙes}e
Øeefleketâ} DemeleW. [esàÙeeble Ieele}s}W keâepeU ÙeecegUWÛe efometb Mekeâle veeneR. ÙesLes
vegmeleer peJeUerkeâ veeneR lej Skeâ¤heleeÛe Demeles. lesJneb keâesCe keâesCee}e heenCeej?
‘le$e kesâve kebâ heMÙesled’ Demee ne heenCesheCee ieUtve he[lees DemeW pesLeW Ie[leW. lesLeW
peeTve heeWÛeCeW cnCepesÛe yeÇÿeeÛee MeesOe IesCeW Deens.
vemes heerle vee MJesle vee Meece keâebneR ~
vemes Jeskeäle DeeJeskeäle vee veerU veeneR ~~
cnCes oeme efJeMJeemeleeb cegefkeäle }ens ~
cevee meble Deeveble MeesOetefve heens ~~150~~
meble Demee Deveble efkebâJee meble DeeefCe Deveble MeesOetve heneJee Demes meebieCeeNÙee
M}eskeâ-hebÛekeâebleer} ne MesJešÛee M}eskeâ Deens. yeÇÿeeÛÙee DeefveJe&ÛeveerÙelesÛeW keâejCe
DeeefCe yeÇÿeeÛÙee ØeehleerÛeW DeefOekeâ meesheW meeOeve DemeW oesvnerefn Ùee M}eskeâeble mhe°heCeW
oeKeefJe}W Deens. yeÇÿe efveieg&Ce, efvejekeâej Deens nW mhe° keâjleebvee meceLeeËveeR ÙesLeW ¤he
354 ceveesyeesOe
Ùee iegCeeÛee efJeMes<ele: GheÙeesie kesâ}e Deens. lÙeeJe¤ve nWÛe Flej iegCeebÛÙee meboYee&leefn
peeCetve IÙeeJeW DemeW lÙeebvee Dehesef#ele DemeeJeW. Flej FbefõÙeebÛÙeehes#eeb ¤he Ùee efJe<eÙeeÛeW
«enCe keâjCeejW ves$e nW FbefõÙe, nW DeefOekeâ JÙeehekeâ keâeÙe&#es$eeble ØeYeeJeer "jle DemeuÙeeveW
lÙeeÛÙee efJe<eÙeeble peW melÙe Deens leW Flejefn FbefõÙeebvee }eiet he[CÙeemeejKeW DemeuÙeeveW
JeCe& ne efJe<eÙe ØeOeeve ceevetve lÙeeÛee Tneheesn kesâ}e Deens DemeW mecepeeJeW. yeÇÿee}e
keâesCeleeefn jbie veeneR, leW efheJeUW veeneR, heeb{jW veeneR, meebJeUW veeneR, efveUW veeneR
DeeefCe DemeW DemeuÙeecegUW leW JÙekeäle Jee DeJÙekeäle keâebneRÛe meebielee Ùesle veeneR.
JemletÛeer }ebyeer-®boer-pee[er efkebâJee GbÛeer Jee Kees}er cnCepesÛe JemletÛee Deekeâej
[esàÙeebveeR efomelees DemeW DeeheCe ceeveerle Deme}eW lejer JemletÛee jbie lesJe{eÛe [esàÙeebvee
efomele Demelees. efYeVe heeMJe&YetceerJej efkebâJee ÚeÙeeØekeâeMeeÛÙee meeneÙÙeeveW DeeheCeebme
Deekeâejeefo iees°erÛeW %eeve nesleW. pÙee}e jbieÛe veeneR, lÙeeÛeW ¤he efomeCeW MekeäÙeÛe
veeneR. cnCetve JeCe&nerve yeÇÿe JÙekeäle nesTb Mekeâle veeneR DemeW meceLe& cnCeleele.
yeÇÿee}e DeefmlelJe Deens. ÂMÙe peieleeÛee leW DeeOeej Deens. Deveskeâ ØekeâejÛÙee efJeefJeOelesÛeW
leW DeefOe‰eve nesTb MekeâleW. lÙeecegUW yeÇÿe nW mebhetCe& DeJÙekeäle Deens DemeWefn cnCeleeb
Ùesle veeneR. cnš}W lej Deens cnš}W lej veeneR ner JeCe&veeÛeer Megefæhe$eeØeceeCes hegCesjer
ØeLee ceeCemee}e IeesšeàÙeeble hee[les. vescekeWâ %eeve osTb Mekeâle veener. heCe yeÇÿeeÛeer
JemlegefmLeleerÛe DeefveJe&ÛeveerÙe DemeuÙeeveW, veevee ØekeâejÛes efmeæeble lÙeeÛÙee DeeOeejeJej
veeboleele, celeØeCee}er pevceeme Ùesleele, mebØeoeÙe GYes jenleele, Éwle, ÉwleeÉwle,
efJeefMe°eÉwle, MegæeÉwle, DeÉwle DeMeeR leòJe%eeveW meekeâejleele. pÙee}e keâebneRÛe keâjeJeÙeeÛeW
vemeles lÙee yegefæJeeÅee}e ne ieeWOeU Jeešlees.
efpeÛeer Peshe yeÇÿeeheÙeËle heeWÛeCÙeeÛeer MekeäÙelee veeneR DeMee kesâJeU yegæerÛee DeeOeej
Iesle}e cnCepes DemeWÛe JneJeÙeeÛeW. DeebOeàÙeeveW efÛe$eeÛeW cetuÙe "jJeeJeW, yeefnNÙeeveW
mebieerleeÛee megjs}heCee efveefMÛele keâjeJee, lemeWÛe nW Deens. yeÇÿe ner lekeâe&veW keâUCeejer
Jemleg veeneR. efve:mhe=n peeCelÙeebJej, keâveJeeUt mebleebJej, Â{ efJeMJeeme "sJetve lÙeebÛÙee
DeeosMeeÛeW ßeæsveW hee}ve kesâ}W lejÛe yeÇÿeeheÙeËle heeWÛeleeb ÙesF&}. cegkeäle neslee ÙesF&}.
efJeMJeeme neÛe kegâ"Wefn keâeÙee&Ûee Øesjkeâ Demelees. Deble:keâjCeeble efJeÕeeme vemelee lej
MeeŒe%eebveeR ØeÙeesie kesâ}sÛe vemeles. hegvneb hegvneb DeheÙeMe ÙesTveefn veJeerve veJeerve ØeÙeesie
keâjeJesmes Jeešleele, les efJeÕeemeeÛÙee yeUeJejÛe. meeOevee DeMeerÛe keâjeJeÙeeÛeer Demeles.
efleÛeW ceeie&oMe&ve MeeŒe, meble meodieg® keâjerle Demeleele. lÙeebÛÙeeJej YejbJemeCeW DeeefCe
Gheemevee keâjerle jenCeW neÛe Deveble DeMee meblee}e, efvemmeerce DeMee melÙee}e,
meJe&JÙeehekeâ DeMee yeÇÿee}e MeesOeCÙeeÛee ceeie& Deens.
efJeJejCe 355
KejW MeesefOeleeb MeesefOeleeb MeesOeleens ~
cevee yeesefOeleeb yeesefOeleeb yeesOeleens ~~
hejer meJe& ner meppeveeÛesefve ÙeesieW ~
yeje efve§eÙees heeefJepes meevegjeieW ~~151~~
meejKes meejKes MeesOeerle ies}W cnCepesÛe MeesOe }eielees. hegvneb hegvneb yeesOeeÛeW «enCe
kesâ}W cnCepesÛe yeesOe neslees. Skeâoeb Ssketâve Jee jespe veJeW-veJeW Ssketâve Jee JeeÛetve cevee}e
yeesOe nesle veeneR. meieUW veeršheCeW DeekeâUle veeneR, G}ie[le veeneR. peW Sskeâ}W JeeÛe}W
lÙeeJej efÛebleve-ceveve-efveefoOÙeemeve meelelÙeeveW Ie[}W heeefnpes. ‘‘ßegleb njefle heeheeefve’’
ne DeieoeRÛe ØeeLeefcekeâ efJeÛeej Deens. KesoeÛeer iees° DeMeer keâeR Heâkeäle ne SJe{eÛe
efJeÛeej keâeÙe&Jeenerle Deens.
keâerle&ves-ØeJeÛeves-JÙeeKÙeeves Ùeebvee ßeeslÙeebÛÙee DeeJe[erveg¤he DeeefCe JekeälÙeeÛÙee
keâewMeuÙeeveg¤he heg<keâU ceeCemeW peceleele, Kethe oešer nesles. heCe SJe{WÛe nesleW.
JekeälÙeeveW keâeÙe meebefiele}W cnCetve Lees[Ÿee JesUeveW efJeÛeej}W lej leW veeršheCeW kegâCeer
meebietb Mekeâle veeneR. Leóe, efJeveeso iees° keäJeefÛeled }#eeble jenles. JekeälÙeeveW ne
DeeheuÙee}e šesceCee ceej}e Deens DemeW ßeeslÙee}e Jeeš}W lej leesefn }#eeble jenlees.
heCe keâesCelÙee efmeæebleeÛÙee Jee meeOevesÛÙee meboYeeËle nW Dee}W Deens, leW keâesCeeÛÙee
}#eeble vemeleW ÙeeÛeW KejW keâejCe DemeW keâeR ßeJeCe ne keâebneR }eskeâebÛee ceveesjbpeveeÛee,
JesU Iee}efJeCÙeeÛee efkebâJee hegCÙe }eieles Ùee keâuhevesÛee efJe<eÙe Demelees. efmeæeble
mecepetve Iesle}s heeefnpesle DeeefCe leovegmeej meeOevee kesâ}er heeefnpes, Ùee cenòJeeÛÙee
iees°erkeâ[s }#eÛe vemeles. cnCetve lÙee }#eeble jenle veeneRle. ßeJeCeeÛeW DemeW nesTb veÙes
cnCetve meceLeeËveeR ‘‘cevee yeesefOeleeb yeesefOeleeb yeesefOeleens’’ DemeW meebietve efÛebleveceveveeJej
Yej efo}e heeefnpes nW megÛeefJe}W Deens.
MeesOe }eieCeW efkebâJee yeesOe nesCeW, Ùee menpeemenpeeR nesCeeNÙee, meeOeCeeNÙee iees°er
veJnsle. lÙeekeâefjleeb ØeÙelveebÛeer hejekeâe‰e keâjeJeer }eieles. Fn}eskeâeMeeR mebyeæ Deme}suÙee
pe[ DeMee efJe%eeveebleer} me=°erÛes efveÙece MeesOeleeveebefn mebMeesOekeâ MeeŒe%eebveeR Deehe}er
DeeÙeg<ÙesÛÙee DeeÙeg<ÙeW JeWÛe}eR Deensle. DeeheuÙee meJe&MekeäleerefveMeeR oerIe&keâe}heÙeËle efÛebleveeÛes
DeeefCe ØeÙeesieeÛes keâ° Gheme}s Deensle. Jes[ŸeeØeceeCeW Flej meJe& efJeme¤ve Skesâkeâe
iees°erÛeeÛe hee"hegjeJee kesâ}e Deens. Fn}eskeâeRÛÙee pe[ efJe%eeveeble DemeW nesleW lej
hejelhej ÛewlevÙeeÛeW Deekeâ}ve nesCÙeemee"eR ‘‘Demes} ceePee njer ~ lejer cepe osF&}
KeešuÙeeJejer ~’’ cnCetve keâmeW Ûee}s}? lÙeemee"eR DeeheuÙee meJe& MekeäleerefveMeeR melele
ØeÙelve keâjerle jeefn}s heeefnpes.
356 ceveesyeesOe
melÙeeÛee MeesOe IesCeW Demees Jee lÙee leòJeeÛee cevee}e yeesOe JneJeÙeeÛee Demees,
oesvneRmee"eR DevegYeJeer peeCelÙeeÛeW ceeie&oMe&ve JejÛesJej efceUe}W heeefnpes. cnCetve meceLeeËveeR
‘‘hejer meJe&efn meppeveeÛesefve ÙeesieW’’ Demes eflemeNÙee ÛejCeeble cnš}W Deens. melheg®<eeÛÙee
mebieleerÛee ceefncee meceLeeËveeR ÙeehetJeeA Deveskeâ M}eskeâebletve ieeefÙe}s}e DeensÛe. lÙeeÛeW
ÙeLeeMeefkeäle efJeJejCeefn lÙee lÙee ef"keâeCeeR kesâ}s}W Deens. ‘‘Oegbef[leeb Oegbef[leeb osJees
melmebieW meebhe[s peveeR ~’’ Demes meceLeeËveeR Ùee meboYeeËle Flej$eefn cnš}W Deens.
melmebieleerÛee }eYe nesCÙeemee"eR kesâJeU Ùeebef$ekeâ meenÛeÙe& GheÙeesieer he[le veeneR.
meeOekeâeÛÙee Deble:keâjCeeble, meeOevesefJe<eÙeeR, melÙeeÛÙee %eeveeefJe<eÙeeR DeeefCe pÙeeÛÙee
mebieleeRle jeneJeÙeebÛeW lÙee melheg®<eeefJe<eÙeeR, meodieg®efJe<eÙeeR Devegjeie Deme}e heeefnpes.
Øesce Deme}W heeefnpes, Yeefkeäle Deme}er heeefnpes. lejÛe melÙeeÛee efveMÛeÙe keâjleeb ÙesF&}
efkebâJee yeesOe efmLejeJes}. DevÙeLee DeKeb[ heeCÙeeble jentveefn Deebletve keâef"Ce Je Je¤ve
keâesj[e Deme}suÙee vece&osleuÙee ieesšŸeemeejKeer efmLeefle nesF&}.
yentleeb hejeR ketâmejerr leòJePee[e ~
hejer heeefnpes DeblejeR lees efveJee[e ~~
cevee meej meeÛeej leW JesieUW js ~
mecemleebceOeW Ùeskeâ leW DeeieUW jW ~~152~~
leòJeeÛee Pee[e osCÙeeÛeW ÛeelegÙe& pejer heg<keâU Deme}W lejer Deble:keâjCeeÛeer mee#e
hešsheÙeËle, melÙeeÛee efveCe&Ùe kesâJeU Meyoheebe[f lÙeeveW nesTb Mekeâle veeneR. IešhešeÛeer Kešheš
efkebâJee DeJeÛÚsokeâeJeefÚVeeÛeer }šheš ÙeebÛÙee meneÙÙeeveW, ogyee&sOe heeefjYeeef<ekeâ meb%eebÛÙee
DeeOeejeJej, Øeef›eâÙeebÛeW Øeefleheeove heg<keâU keâewMeuÙeeveW kesâ}s}W Dee{UleW. peieodieg¤
ßeerMebkeâjeÛeeÙeeËveeR Øeefleheeo}suÙee DeÉwle celeebleefn ‘‘meJeË Ke}g Fob yeÇÿe’’ ne efmeæeble
efmeæ keâjCeeNÙee efvejefvejeàÙee 128 Øeef›eâÙee Deensle DemeW cnCeleele. SKeeÅeeveW lÙee
meJeeËÛee Kethe heefjßecehetJe&keâ DeYÙeeme kesâ}e lej lees efJeÉeved cnCetve ceevÙelee heeJes} heCe
mee#eelkeâejer nesTb MekeâCeej veeneR. nW meJe& Jekeäle=lJeecegUW Jee ØeyebOeecegUW }ewefkeâkeâeÛeW meeOeve
"js}, heCe lÙeebletve DevegYeJe Ghe}yOe nesTb MekeâCeej veeneR, lÙeemee"eR Deble:keâjCeeveWÛe
efveJee[e JneJeÙeeme nJee, yegæerveWÛe efJeJeskeâ kesâ}e heeefnpes.
pÙeeÛeer ÛeÛee& kesâ}er peeles, pÙeeefJe<eÙeeR Kethe yees}}W peeles, JeeoefJeJeeo jbieleele,
leW cetU melÙe Jee leòJe meej¤heeveW KejesKejeRÛe Ùee MeyoebÛÙee hemeeNÙeehes#eeb JesieUWÛe
jenleW. meieàÙee efomeCeeNÙee, YeemeCeeNÙee, efJeefJeOeleWle leW YesoeleerleheCeW Skeâ DemeWÛe
jenleW. efJeefJeOeleWleer} keâesCelÙeeefn iegCeeÛee mheMe& lÙee}e nesle veeneR. lÙeeÛeW mJe¤he
JeCe&veeleerle DemeW DeeieUWÛe Deens. cnCetve lej DevegYeJeemee"eR Heâej heefjßece keâjeJes
efJeJejCe 357
}eieleele. JejJejÛÙee Meeefyokeâ %eeveeveW leW meeOele veeneR.
veJns efheb[%eeveW veJns leòJe%eeveW ~
meceeOeeve keâebneR veJns leeveceeveW ~~
veJns ÙeesieÙeeieW veJns YeesielÙeeieW ~
meceeOeeve leW meppeveeÛesefve ÙeesieW ~~153~~
KejesKejerÛeW meceeOeeve Øeehle keâ¤ve IÙeeJeÙeeÛeW Demes}, Deble:keâjCe meJe&oe le=hle,
Meeble, ØemeVe jeneJeW DemeW Jeešle Demes} lej JejJejÛes GheÛeej lÙeemee"eR hegjsmes
veeneRle. nW, meceLe& Ùee M}eskeâeble DeefOekeâ mhe°heCeW meebiele Deensle.
efheb[%eeve cnCepes MejerjemebyebOeerÛeW %eeve. Ùeeble heebÛe keâesMeebÛee efJeÛeej Ùeslees. DeVeceÙe,
ØeeCeceÙe, ceveesceÙe, efJe%eeveceÙe, DeeveboceÙe, Demes SkeâeÛÙee Deeble Skeâ Deme}s},s DeefOekeâ
met#ce DeeefCe lej} nesle peeCeejs, ns heebÛe keâesMe Deensle. Mejerj, FbefõÙes, ceve, yegefæ,
ÙeebÛÙee meKees} efJeÛeej Ùee eEhe[%eeveele meceeefJe° neslees. Mejerj DeeefCe leobleie&le FbefõÙeeefo
YeeJe ns, DeeÛejCeeje, keâlee& Ùee °erves GheemevesÛeW Skeâ cenòJeeÛeW Debie DemeuÙeeveW
lÙeebÛÙeeefJe<eÙeeRÛeW %eeve keâ¤ve IesCeW DeeJeMÙekeâ nesleW. leòJe%eeve Ùee MeyoeveW ÙesLeW
efheb[eJÙeefleefjkeäle me=ef°Ûee efJeÛeej kesâ}e Deens. me=°erÛeer Glheefòe, lesLeer} ›eâce, GlheòeerÛeer
cetU ØesjCee, GlheòeerÛeW DeefOe‰eve Ùee meJeeËÛee efJeÛeej ÙesLeW Ùeslees. hebÛeceneYetleebÛee efJeÛeej
ne lÙeebleer} cenòJeeÛee Yeeie. ns efheb[%eeve DeeefCe leòJe%eeve oesvneR pejer Skeâ efpe%eemet
cnCetve keâesCeer peeCetve Iesle}W Deme}W lejer kesâJeU lesJe{Ÿeeves meceeOeeve Øeehle nesle veener.
MejerjeÛeer jÛevee peeCetve Iesle}er, MejerjeÛes JÙeeheej keâmes Ûee}leele leW keâU}W
DeeefCe DeejesiÙeMeeŒeeÛee DeYÙeeme kesâ}e lejer kesâJeU lesJe{Ÿeeves ceveg<Ùe efvejesieer,
mJemLe nesCÙeeÛeer MekeäÙelee veeneR. hejer#eshegjleW DeejesiÙeMeeŒeeÛes efveÙece hee" keâ¤ve
DeejesiÙemebheVelee Ùesle veeneR. leerÛe efmLeefle leòJe%eeveeÛeer. efvelÙe keâeÙe DeeefCe DeefvelÙe
keâeÙe, efškeâCeejs keâesCeleW-cejCeejW keâesCeleW, DeeheuÙee efnleeÛÙee °erves keâeÙe IÙeeJes,
keâeÙe šekeâeJes, nW keâUeJeW, lÙee °erves GlheVe nesCeeNÙee FÛÚe, Deekeâeb#ee, Jeemevee Ùee
heejKetve Ieslee ÙeeJÙeele cnCetve leòJe%eeve GheÙeesieer he[leW. leòJe%eeveeOeejW Jele&ve Ie[}s
veeneR lej ceie ns Meeefyokeâ leòJe%eeve meceeOeeve osTb MekeâCeej veeneR. DeejesiÙeeÛes
efveÙece Ûeebie}s %eele Deme}s}e JewÅeefn DeheLÙe keâjer} lej JÙeeOeerves heer[}e peeF&}Ûe;
lemesÛe leòJe%eeveeÛee efJeÉeved pej efveefjÛÚ, mebÙeceer, meoeÛejCeer vemes} lej leesefn
Meeskeâceesn«emle nesTve og:KeeveW leUceUCeejÛe.
keâebneR }eskeâ efÛeòeeÛÙee meceeOeeveemee"eR ve=lÙe, ieeÙeve, Jeeoveeefo Jee lÙeebÛÙee
Ghe}#eCesveW keâeJÙe, keâLee veeškeâeefo }ef}lekeâ}ebÛee DeeßeÙe Iesleele. Ùee keâ}ebÛÙeecegUW
358 ceveesyeesOe
keâebneR ceveesjbpeve nesF&} heCe lesJe{sÛe nesF&}. ns leelhegjles yejW JeešCeW cnCepes keâebneR
KejW meceeOeeve veJns. Ùee efvejefvejeàÙee keâ}ebceOÙeW Ûelegj Deme}s}s KÙeeleveece keâ}eJebleefn
hejmhejebeJf e<eÙeeRÛÙee És<ecelmejebveer Yej}s}s Demeleele DeeefCe JewÙeefkeälekeâ peerJeveeble keâece›eâesOeebveeR
Je leppevÙe veeveeØekeâejÛÙee JÙemeveebveeR efkeâ[}s}s jenleele. hegJeeU}suÙee iebYeerj ›eCeeJej
kesâJeU yeensjÛeer ce}ceheóer peMeer GheÙeesieer he[le veeneR, lemeWÛe ceve:mJeemLÙeeÛÙee
ØekeâjCeeR Ùee }ef}lekeâ}ebÛes nesleW.
leòJe%eeveeÛÙee DeeOeejeJej MeeŒeeveW ceveg<ÙeeÛÙee efÛeòeMegæermee"eR ÙeesieÙeeieeefo
meeOeveW meebefiele}er Deensle. lÙeebÛee DeJe}byeefn kegâ"s kegâ"s yeNÙeeÛe ØeceeCeeJej neslees.
ÙeesieeÛee DeLe& Deens, efÛeòeJe=efòe-efvejesOe. Jeemevee efveÙebef$ele keâ¤ve efÛeòeMegæer nesCÙeemee"er
Ùe%eÙeeieeÛee GheÙeesie neslees. heCe ns oesvner GösMe ÙeesieeÙeeieebÛee DeJe}bye keâjCeeNÙee
ceveeble efkeâleer ØeceeCeeble Demeleele leW meebieCeW keâef"Ce Deens. ÙeesieeÛee DeYÙeeme keâjCeejs
yengOee, DeejesiÙeemee"eR GheÙegkeäle Deme}suÙee Deemeve ØeeCeeÙeeceebÛee efJeÛeej keâjleele.
ÙeesieebÛeeR Deieoer ØeeLeefcekeâ DebieW Deme}s}W Ùece-efveÙece Ùeebkeâ[s lÙeebÛeW }#e vemeleW.
ØelÙeenejefn les DeesUKeerle veeneRle. keäJeefÛeled keâebneR }eskeâ Deemeve-ØeeCeeÙeeceebletve
OÙeeveeJej PeWhe IesTb Mekeâleele.
keâebneR ÙeesieeYÙeemeer ÙeesieceeieeËletve Øeehle nesCeeNÙee efmeæeRÛeer DeefYe}e<ee yeeUieleele.
mJele: ÙeesieMeeŒekeâejebveerÛe efmeæer Ùee meceeOeer}e efJeIveYetle Deensle DemeW efveMÛeÙeeveW
meebefiele}s Deens. Ùeesieceeiee&leer} meJe& ›eâceebÛee efJeÛeejefn kegâCeer meelelÙeeveW, Â{ efveMÛeÙeeves
keâjerle veeneR. Ùeesieceeiee&leer} DeeJeMÙekeâ Deme}s}s efJeefOeefve<esOe heeUCeWner yengleskeâebvee
MekeäÙe nesle veeneR. meJe&meeceevÙeebÛeer Øeke=âefle DeeefCe ØeJe=òeeRefn ÙeesieeÛÙee °erveW Devegketâ}
vemeles. cnCetve %eevesÕejcenejepe cnCeleele. lÙeeØeceeCeW- cnCeesefve ÙeesieeefÛeÙee Jeeše ~
pes efjiee}s iee megYeše ~ leÙeeb og:KeeÛeeefÛe Jeebše ~ Yeeiee Dee}e ~~ (%ee. 12~69)
DeMeer efmLeefle meeOekeâeÛeer nesles.
MeefkeäleheeleeveW kegbâ[ef}veer peeie=le nesTve Ùeesieebleer} meceeOeerÛee }eYe nesTb Mekeâlees.
lÙeemee"eR ÙeceefveÙeceeoeRÛeer hetJe&efmeælee DemeCÙeeÛes keâebneR keâejCe veener, DemeW keâebneR
}eskeâ Dee«eneveW Øeefleheeefoleele. ÙesLeW lÙeeefJe<eÙeeR ÛeÛee& ve keâjCeW yejs, meeOekeâeveW Ùee
efJe<eÙeeble Heâej meeJeOe jeefn}s heeefnpes, SJe{W cee$e Dee«eneveW megÛeJeeJesmeW JeešleW.
ßeer%eevesÕejcenejepeebmeejKee ÙeesieÙeesiesMJej Ùeesiee}e }esKeb[eÛÙee ÛeCÙeeÛeeR Ghecee oslees,
Ùee ceeiee&veW peeCeeje}e efvelÙe veJee Deefie>ØeJesMe meesmeeJee }eielees, DemeW OecekeâeJelees,
les }#eeble IesCeW DeeJeMÙekeâ Deens. Ùee ceeiee&veW DeefJeJeskeâeveW peeCeejeÛeer efmLeefle ``ngjU}er
ceW{er, }eie}er }eb[iÙeehee"eR'' Ùee cnCeerØeceeCeW nesles.
Ùe%eÙeeieeoeRÛee Øekeâejefn he[eJee lemee GheÙeesieeR he[le veeneR. Ùe%eÙeeieeleer}
efJeJejCe 359
keâce&keâeb[ DelÙeble efkeâÛekeâš Deens. Ùe%eeÛeer meeOevemeece«eer peceefJeCeW DeJeIe[ Deens.
efÛeòeMegefæ ne ØeOeeve GösMe "sJetve nW kegâCeer keâjerle veeneR. neR ke=âlÙeW yengleskeâ }ewefkeâkeâemee"eR
lejer Demeleele Jee mekeâece lejer Demeleele. DeLee&leÛe lÙeebletve KejW meceeOeeve }eYele veeneR.
veeveeefJeOe efJe<eÙeebÛee jefmekeâlesveW GheYeesie IesCeW, efJeheg} mebheòeerveW Øeehle nesCeeNÙee
SsMJeÙeeËle efJe}emeerheCeW jenCeW, Ùee}e meceeOeeveeÛee GheeÙe mecepetve JeeieCeejs }eskeâ Deensle.
lÙeebÛeW peerJeve leMeer meesÙe vemeCeeNÙee Flejebvee, cees"W megKeeÛeW DeeefCe Deekeâ<e&keâefn Jeešle
DemeleW. ØelÙe#eeble cee$e Ùee ßeercebleebvee yengOee PeeWhesÛÙee ieesàÙee efveÙeceeveW IÙeeJÙee }eieleele.
efJe}emeeble jceCeeNÙee DeveskeâebÛeeR MejerjW jesieebveeR heesKej}s}eR Demeleele DeeefCe ceve veevee
ØekeâejÛÙee leeCeebcegUW efJeke=âle Pee}s}s jenleW. KejW meceeOeeve, Keje meblees<e, lesLeW keäJeefÛeleÛe
Dee{Ulees. meeOÙee Meeble peerJevee}eefn les yeehe[s heejKes Pee}s}s Demeleele. YeesieebÛÙee
DeefYe}e<eWletve efvecee&Ce Pee}s}W megKe ns, JesMÙee pemes Øesce keâjles, lÙeemeejKes Deens.
kegâ}Meer}Jeleer meeOJeerÛÙee GpJe} ØesceeÛeer mej lÙee}e keâMeer ÙesCeej? MesJešeR Yeesieemekeäle
heg®<ee}e MejerjeÛÙee DeeefCe ceveeÛÙeeefn °erveW heMÛeeleehe keâjCÙeeÛeeÛe Øemebie Ùeslees.
keâebneR }eskeâebvee lÙeeieecegUW meceeOeeve }eYes} DemeW JeešleW les mebmeejeÛÙee JÙeeheeveW
Jewleeieleele DeeefCe leehešheCeeveW peCetb Debiee}e jeKe Heâemetve jeveeJeveele efveIetve peeleele.
heCe Jeemeveeyeerpe lemeWÛe jeefnuÙeeveW, leW veeneRmeW keâjCÙeeÛee ›eâceyeæ ØeÙelve ve kesâuÙeeveW,
DeMeer lÙeeieer ceeCemeW nskeâš, IeeÙekegâleer, SJe{Ÿee-lesJe{ŸeeveW mebleeheCeejeR, vesnceer [eskeWâ
Ûe{}s}eR, DeemeheemeÛÙee }eskeâebveeefn Jewleeie DeeCeCeejeR DeMeeR jenleele, efkebâJee lÙeeieeÛeW
Yeeb[Je} keâ¤ve obYeeves cenbleer Jee{efJeleele. lÙeecegUW lÙeebÛeerefn ceveesJe=efòe DemJemLeÛe
Demeles. mejU ceeiee&veW hewmee ve efceUefJeCeeNÙee JÙeeheeNÙeebØeceeCeW les YeÙe«emle Demeleele.
ceveeÛÙee meceeOeeveemee"eR }ewefkeâkeâeble ceevÙelee heeJe}s}s yengleskeâ meJe& GheeÙe Demes
Heâ}ØeehleerÛÙee °erveW efve¤heÙeesieer "jleele, cnCetve meceLeeËveeR melheg®<eeÛeer mebiele
OejeJeer ne ØeYeeJeer GheeÙe meebefiele}e Deens. melheg®<e ne DeeheuÙee ØelÙe#e peerJeveeble
Meeble, meeefòJekeâ, veerefleceeved, efvemhe=n, ØesceU, F&MJejefve‰ Demee DemeuÙeeveW, lees
DeeoMe& [esàÙeeheg{W DemeuÙeecegUW, menJeemeebleer} meeOekeâe}e Jele&veeÛeW lemeWÛe JeUCe
}eieleW. lÙeebletve Deveskeâ ØeMve menpeheCeW megšleele. DevegYeJeer meblee}e meeOekeâeÛÙee
Øeke=âefle-ØeJe=òeerØeceeCeW keâeÙe keâjeJeW, keâeÙe keâ¤b veÙes, keâesCelÙee ›eâceeveW peeJeW nW vescekeWâ
meebieleeb ÙesleW. lÙeecegUW heg<keâU keâ° JeeÛeleele. De[ÛeCeer keâesCelÙee Ùesleele DeeefCe
lÙeeJej GheeÙe keâeÙe nWefn keâUleW. meeOevesÛee Glmeen Jee{lees. mebÙeceeÛeW cenòJe hešleW.
heefJe$e JeeleeJejCeecegUW ceve ØeYeeefJele nesleW. nW meJe& melheg®<eeÛÙee menJeemeeble Ie[leW.
cnCetve Deble:keâjCeeÛÙee meceeOeeveemee"eR YejbJeMeeÛee Demee leesÛe Skeâ GheeÙe Deens
DemeW meceLe& meebieleele.
360 ceveesyeesOe
ceneJeekeäÙe leòJeeefokeWâ hebefÛekeâCeX ~
KegCeW heeefJepes meblemebieW efJekeâCeX ~
efÉleerÙesefme mebkeWâle pees oeefJepeslees ~
leÙee meeb[gefve Ûebõcee YeeefJepeslees ~~154~~
OÙesÙeYetle DeMee melÙeeÛeer ÙeLeeLe& DeesUKe hešJetve osCeejW peW %eeve, lÙeebÛeW Dehejes#e
%eeve DeeefCe hejes#e %eeve Demes oesve Yeso JÙeJenejeÛÙee °erveW keâjleeb Ùesleele. Ùeebleer}
Dehejes#e %eeve nW mee#eelkeâejeMeeR, DevegYeJeeMeeR mebyeæ DemeleW. ceneJeekeäÙeW nW %eeve keâ¤ve
osleele DeMeer OeejCee Deens. `leòJeceefme,' `Denb yeÇÿeeefmce,' `Øe%eeveb yeÇÿe,' `DeÙeceelcee
yeÇÿe' ner, Ûeej JesoebÛeeR, Ûeej ceneJeekeäÙeW, meJe& Jesoevle leòJe%eeveeÛeW DeefOe‰eve cnCetve
Deensle. DeefOekeâejer ieg® pesJneb DeeheuÙee ÙeesiÙeleeØeehle efMe<Ùee}e Ùee ceneJeekeäÙeeÛee GheosMe
keâjlees lesJneb efMe<Ùee}e Dehejes#e %eeve Øeehle nesleW. lees yeÇÿemee#eelkeâejer neslees. Ùee
yeÇÿemee#eelkeâejeJÙeefleefjkeäle peW keâebneR %eeve Deens leW hejes#e %eeve nesÙe. hejes#e cnCepes
DeØelÙe#e. mee#eeled veJnW leW. nW %eeve leòJeeÛeer ceeefnleer keâ¤ve osleW. me=°erÛee efJeÛeej,
F&Õej DeeefCe peieled, peerJe DeeefCe peieled ÙeebÛeW mebyebOe, F&Õej, peerJe, peieled ÙeebÛeW mJe¤he
FlÙeeefo FlÙeeefo. %eeve-efJe%eeve ne hejes#e %eeveeÛeeÛe Yeeie Deens.
peerJe-peieleeMeeR mebyeæ DeMeeR cet}leòJeW kegâCeer oesve, kegâCeer leerve, kegâCeer heebÛe,
kegâCeer ÛeesJeerme, kegâCeer Úòeerme, DeMeeR ceeve}s}eR Deensle. mebØeoeÙeYesoeveW Ùee heoeLeeËÛeer
mebKÙee DeeCeKeerefn efvejefvejeUer Deens. meele, meesUe, hebÛeJeerme, Skeâleerme, meoesleerme,
DemeWefn lÙeebÛeW ØeceeCe GCeW-DeefOekeâ Deens. Ùee mebKÙesÛÙee mebyebOeeble meJe&meeceevÙe
efpe%eemetveW Heâejmee Dee«en OejCÙeeÛeW ØeÙeespeve veeneR. kegâCeer celeJeeoer pÙee}e Skeâ
cnCetve ceespelees lÙeeble Yeso keâuhetve ogmeje celeJeeoer leer mebKÙee Jee{efJelees. nWÛe
G}šWefn nesleW. lÙeecegUW Ùee mebKÙeebÛÙee efJeefJeOelesÛeer keâebneRSkeâ JÙeJemLee }eiet Mekeâles.
hebÛeerkeâjCe ner DeMeerÛe Skeâ me=°erÛee efJeÛeej keâjCeejer JÙeJemLee Deens. he=LJeer, Deehe,
lespe, JeeÙeg, DeekeâeMe neR ›eâceeveW DeefOekeâeefOekeâ met#ce DeeefCe JÙeehekeâ nesle peeCeejeR heebÛe
YetleW. Ùee ØelÙeskeâ Yetleebletve Skeâe YetleeÛee DeOee& Yeeie, Flej ÛeejebÛee efceUtve DeOee& Yeeie
DemeW ceneYetle leÙeej nesleW. GoenjCeeLe&-he=LJeer ceneYetle cnCepes DeOee& Yeeie he=LJeer DeeefCe
Deehe, lespe, JeeÙeg, DeekeâeMe, Ùee ÛeejebÛee Skesâkeâ DebMe efceUtve DeOee& Demes meJe& efceUtve
he=LJeer nW ceneYetle yeveleW. Flej Ûeejer ceneYetleebÛÙee mebyebOeeble DemeWÛe mecepeeJeW. cee$e Ùee
hebÛeceneYetleebÛÙee veebJeeJe¤ve he=LJeer ceneYetle cnCepes ceeleer, Deehe cnCepes DeeheCe
gefheCÙeeOegCÙeekeâefjleeb JeehejleeW leW heeCeer, lespe cnCepes efMepeefJeCÙeemee"eR JeehejCÙeeble ÙesCeeje
Deefie>, JeeÙeg cnCepes Jeeje, DeekeâeMe cnCepes heeskeâUer Demee mLet} DeLe& JejJej heenleeb
efJeJejCe 361
efomelees, lemee IesTb veÙes. ner ceneYetleebÛeer keâuhevee mLet} vemetve met#ce Deens. iebOe ne
iegCe DeeefCe pe[lee ne Oece& pÙee met#ce õJÙeeÛÙee DeeOeejW jenlees leW he=LJeer nW Yetle. jme
ne iegCe DeeefCe efheb[erYeeJe nsleglJe (oesve efkebâJee DeefOekeâ keâCeebvee hejmhejebMeeR pees[vt e "sJeCÙeeÛeer
Meefkeäle) ne Oece& pÙeeÛÙee DeeßeÙeeveW jenlees leW Deehe nW Yetle. ¤he ne iegCe DeeefCe heÛeve,
heefjJele&ve ne Oece& pÙeeÛÙee DeeßeÙeeveW jenlees leW lespe nW Yetle. mheMe& ne iegCe DeeefCe
ieefle, ØesjCee ne Oece& pÙeeÛÙee DeeßeÙeeveW jenlees leW JeeÙeg nW Yetle. Meyo ne iegCe DeeefCe
DeJekeâeMe osCeW, jÛeveeefJeMes<eeme meneÙÙe osCeW ns Oece& pÙeeÛÙee DeeßeÙeeveW jenleele leW
DeekeâeMe nW Yetle. DeMeeR ner ceneYetleebÛeeR mJe¤heW Deensle. lÙeebÛÙee mebÙeesieebletve me=°eRleer}
meJe& Jemlegpeele efvecee&Ce nesleW. hebÛeerkeâjCe MeyoeveW ner YetlemebÙeesieeÛeer keâuheveeÛe DeefYeØesle
Deens. nW meJe& veerš mecepe}W cnCepes DeOÙeelceeÛÙee GheÙeesieeÛÙee °erveW me=°erÛee efJeÛeej
hetCe& neslees. DeepeÛeW Øeiele efJe%eeveefn Ùee hebÛeYetleebÛeeÛe efvejeàÙee JeieeakeâjCeebletve, efvejeàÙee
°erveW efJeÛeej keâjerle DemeleW. Ieve¤he, õJe¤he, JeeÙeg¤he, Meefkeäle¤he DeeefCe DeJekeâeMe¤he
nW JeieeakeâjCe mLet}ceeveeveW efJe%eeveeveW mJeerkeâej}W Deens. lÙeemebyebOeerÛeW efJemle=le efJeJesÛeve
DeeheCeebme ÙesLes DeefYeØesle veeneR.
neR `ceneJeekeäÙeW' leòJemebKÙee DeeefCe hebÛeerkeâjCeeÛeer Øeef›eâÙee, ÙeebÛeW meebieesheebie
efJeJejCe DevegYeJeer hebef[leeÛÙee, %eeveer melheg®<eeÛÙee menJeemeebletve nesleW. megowJeeveW
``Meeyos hejs Ûe efve<Ceeleb'' DeMee melheg®<eeÛeer ieeb" he[uÙeeme yeÇÿe%eeveeheÙeËle peeTve
heeWÛeCÙeeÛÙee °erveW Ùee %eeveeÛee meefJemlej Tneheesn nesle peelees DeeefCe lÙeebleer} cece&
vescekeWâ }#eeble ÙesleW, KetCe hešles.
cee$e nW meJe& %eeve, hejes#e %eeve Deens. ØelÙe#e yeÇÿemee#eelkeâejeMeeR lÙeeÛee lemee
mebyebOe veeneR. JÙeJenejeceOÙeW }neve ceg}e}e DeekeâeMeeceOeW efomeCeejer efÉleerÙesÛeer Ûebõkeâesj
oeKeefJeCÙeemee"eR pemee SKeeÅee Pee[eÛÙee HeâeboerÛee GheÙeesie neslees, lemeWÛe yeÇÿeeÛeer
DeesUKe hešefJeCÙeemee"eR Ùee leòJe%eeveeÛeW, hejes#e %eeveeÛeW nesleW. Ùee}e `MeeKeeÛebõvÙeeÙe'
DeMeer meb%ee Deens. DeekeâeMeebleer} ÛebõeÛeW mLe} }#eeble ÙesTve lÙeeÛeer DeesUKe hešCeW
nW cenòJeeÛeW. Deeleeb ÙeeJesUeR efoioMe&veemee"eR SkeâeÅee HeâeboerÛee GheÙeesie nesle Deme}e
lej leer Heâeboer cenòJeeÛeer veeneR. GÅee efkebâJee DeeCeKeer Lees[Ÿee JesUeveW lees Ûebõ lÙee
HeâeboerJej efomeCeej veeneR. Ûebõ oeKeefJeCÙeeme GheÙeesieer cnCetve HeâeboerØeceeCeW, SkeâeÅee
cebefojeÛeW efMeKej, Skeâeoe Keebye, SkeâeÅee GbÛe IejeÛÙee ieÛÛeerÛee keâesheje, FlÙeeefo
Jemletefn GheÙeesieer he[tb Mekeâleer}. DeesUKe hešJetve IÙeeJeÙeeÛeer Demeles leer ÛebõeÛeer, Ùee
ef"keâeCeer cenòJe Deens leW ÛebõefJe<eÙekeâ %eevee}e, leW PeeuÙeeveblej lešmLe }#eCe
cnCetve GheÙeesieeR he[CeeNÙee efMeKej, Heâeboer, ÙeebÛeer DeeJeMÙekeâlee }eies}Ûe DemeW
veeneR. yeÇÿe%eeve DeeefCe Øeef›eâÙesÛeW heebef[lÙe ÙeebÛeW DemeWÛe Deens.
362 ceveesyeesOe
efpe%eemet meeOekeâeveW Øeef›eâÙeebÛÙee JeeoefJeJeeoeble ve IeesšeUleeb, yeÇÿemee#eelkeâejeÛÙee
°erveW ØelÙe#e meeOevesÛee DeJe}bye keâjeJee, Heâeboer mees[eJeer DeeefCe Ûebõ peeCetve IÙeeJee
DemeW meceLeeËveeR meebefiele}W Deens leW Ùeemee"eRÛe.
KegCee Ùee MesJešeR KegCeeÛe Demeleele. lÙeebveeR }#eeble ÙesCeeNÙee mebkesâleeÛeW cenòJe
Deens. Deebkeâ[s eEkeâJee De#ejW ÙeebÛeer efÛevnW efvejefvejeUeR Deme}eR lejer mebkesâleeveW mecepeCeeje
DeLe& SkeâÛe Demelees. leesÛe cenòJeeÛee. GÛÛeejeÛÙee °erveW ef}heerÛÙee °erveW, efvejefvejeàÙee
Yee<eebletve SkeâÛe Jemlet efvejefvejeàÙee mJejJeCeeËveeR oMe&efJe}er peeles. cenòJe Deens les
DeLee&}e, ØelÙe#e Jemlet}e, efleÛee heefjÛeÙe keâ¤ve osCeeNÙee efÛevne}e, Yee<es}e veeneR.
efÛevnW Jee Meyo nW DeLee&ÛeW Jeenve Deens. ØelÙe#e DeLe& veJns. ne efJeÛeej meJe&
meebØeoeefÙekeâ keâjleer} lej celeefYeVelesÛee yeeT keâ¤ve nesCeejeR Yeeb[CeW efcešleer}.
És<ecelmejebvee mLeeve jenCeej veeneR. Skeâeshee DeeefCe mecebpemeheCee Jee{s}.
efomesvee peveeR leW efÛe MeesOetefve heenW ~
yejW heenleeb ietpe lesLeW efÛe Deens ~~
keâjer IesGb peeleeb keâoe Dee[Usvee ~
peveeR meJe& keâeWoeš}W leW keâUsvee ~~155~~
me=°erÛÙee cegUeMeeR peW keâebneR leòJe Deens, leW menpeemenpeeR efomeCeejW, YeemeCeejW
Jee ØelÙeÙeeme ÙesCeejW veeneR. lÙee cet}leòJeeÛeW %eeve nesCÙeemee"eR ÛeebieuÙee ØekeâejW
lÙeeÛee MeesOeÛe Iesle}e heeefnpes. JejJej efJeÛeej kesâ}e lej, JÙeJenejeÛÙee °erveW lÙee
MeesOeeÛee ØelÙe#e }eYe keâebneR efJeMes<e Deens DemeW meebielee ÙesCeej veeneR. lejerheCe meJe&
°erveW meebieesheebie efJeÛeej kesâ}e lej ceeveJecee$eeÛeW efnle JneJeW, Øeieefle-GVeefle JneJeer,
efJekeâeme meeOeeJee, Ùeemee"eR peW ØelÙeÙeeme ÙesleW lÙeeÛÙee cegUekeâ[s, MeesOe Iesle peeCeW
nWÛe GheÙeesieeÛeW Deens; FlekeWâÛe veJns lej Heâej DeeJeMÙekeâ DemeWefn Deens.
DeepeÛeer efometve ÙesCeejer Jew%eeefvekeâ Øeieefle ner MeesOeerle peeCÙeeÛÙee efpe%eemeWletve
DeeefCe lÙeemee"eR keâjeJÙee }eieCeeNÙee Deve}me ØeÙelveebletveÛe pevceeme Dee}er Deens.
DeypeeJeefOe ®heÙes KeÛe& keâ¤ve DeeefCe Deveskeâ ØekeâejÛes Oeeskesâ helkeâ¤ve ceeveJeeveW
ÛebõeJej heoehe&Ce kesâ}W. ßeer. lesveeEmeie veeskexâ ÙeeveW ``jeOeeveeLe'' efMeKejeJej DeejesnCe
kesâ}W, Deveskeâ ØekeâejÛÙee DeeheòeeRvee ÙeMemJeerjerlÙee leeW[ osTve oef#eCe OeÇgJeeJej PeW[e
jesJe}e, DeMeemeejKÙee iees°eRÛeW peieYej menpe keâewlegkeâ Pee}W. Ùeeble ØelÙe#e }eYe keâeÙe
Pee}e cnš}W lej meebieCeW keâef"Ce Deens. heCe ceeveJepeele GbÛeeJeles leer DeMee
IešveebcegUWÛe. Ùee IešveebÛeW cenòJe Ûeebie}e efJeÛeej kesâ}e lejÛe }#eeble ÙesTb MekeâleW.
yeÇÿe%eeveeÛeWefn lemeWÛe nesleW.
efJeJejCe 363
yeÇÿe%eeve ner menpeemenpeer GÛe}tve Iesleeb ÙesCÙeemeejKeer mLet} Jemleg veeneR. leW
efomeCeeNÙee, YeemeCeeNÙee, keâuhevesveW peeCeuÙee peeCeeNÙee meJe& efJeÕeeceOÙeW DeeefCe
efJeÕeebleer} ÙeÛÛeÙeeJeled Jemlegcee$eeceOÙeW, DeKeb[heCeW, DeesleØeesle Ye¤ve jeefn}s}W Deens.
keâUle veeneR, efomele veeneR, nW KejW, heCe peW keâebneR Deens leW yeÇÿeÛe Deens. MeesOe
IÙeeJee }eielees, meeOevee keâjeJeer }eieles, DeKeb[ ØeÙelveeÛeer keâebme OejeJeer }eieles. leer,
leW yeÇÿe DevegYeJeeme ÙeeJeW cnCetve. MeesOe IesCeeje ne, pÙeeÛee MeesOe IÙeeJeÙeeÛee lÙeehes#eeb
JesieUe vemeuÙeeveW, MeesOe IesCeW Jee ØeÙelve keâjCeW ÙeebÛesefn JÙeeJeneefjkeâ DeLe& Ùee
meeOeveWle ieUtve he[leele.
cnCes peeCelee lees peveeR cetKe& heenW ~
Delekeâe&efme lekeâea Demee keâesCe Deens ~~
peveeR ceerheCeW heenleeb heenJesvee ~
leÙee }ef#eleeb JesieUW jenJesvee ~~156~~
ce}e leW leòJe (yeÇÿe) keâU}W Deens, DemeW pees cnCelees lees cetKe& Deens, DemeW
meceLe& DeieoeR mhe°heCeW Ùee M}eskeâeble meebiele Deensle.
ßeer%eevesÕej cenejepeefn ``SLe peeCeerJe keâjer leesefÛe vesCes ~ DeeefLe}s heCe
efcejJeer leWefÛe GCeW ~ Deecner peen}eW Ssmes pees cnCes ~ lees keâebneRefÛe veJns ~~''
(%ee. 9~368) DemeWÛe cnCeleele. Gheefve<eoebveerefn ``ÙemÙeeceleb lemÙe celeb celeb ÙemÙe
ve Jeso me: ~~'' (kesâve 2~11) DemeWÛe cnš}W Deens. ce}e Peeshe }eie}er Deens
Demes pees leeW[eves meebielees, lÙee}e Peeshe }eie}s}er vemeles. lemeWÛe nW Deens.
efJeÛeej keâjCeejer, MeesOe IesCeejer yegefæ, keâuhevee keâjCeejs ceve, JeCe&ve keâjCeejer
JeeCeer Jee ßeJeCe-ves$eeefo FbefõÙeW ÙeebÛes meJe& JÙeeheej pesLeW mebheleele, leW leòJe lekeâe&veW
peeCeleeb ÙesleW DemeW keâmeW cnCeleeb ÙesF&}? cnCetve ce}e mecepe}W DemeW cnCeCeeje,
leòJe%eeveeÛeer heefn}er heeÙejermegæeb KeNÙee DeLee&veW Ûe{}e veeneR, DemeW cnCeeJeW }eieles.
lÙeeÛeW cnCeCeW kesâJeU DenbkeâejeÛeW }#eCe "jleW. PeeWhe keâMeer }eieles nW pemeW keâUle
veeneR, les keâUeJeW cnCetve meeJeOe jenCeeje pemee PeeWhesÛee DevegYeJe keâOeeRÛe IesTb Mekeâle
veeneR, lemesÛe %eelee, %eeve DeeefCe %esÙe ner ef$ehegšer DeJeefMe° Demeleebvee yeÇÿeevegYeJeeÛeW
nesleW.
efce"eÛeer hegleUer mecegõeÛee MeesOe IÙeeJeÙeeme ies}er lej efleÛeW JesieUW DeefmlelJe pemeW
GjleÛe veeneR, JesieUWheCe Gj}W lej mecegõeÛeer efJeMee}lee keâUleÛe veeneR lemeW yeÇÿeeÛee
MeesOe Iesleebvee peerJeeÛeW nesleW.
ceer heenleeW ne Denbkeâej, ceer henele Deens-ce}e heneJeÙeeÛeW Deens ner ceerheCeeÛeer
364 ceveesyeesOe
peeCeerJe peeWJej Gj}s}er Demeles, leeWJej leer peeCeerJeÛe, SkeâeÅee oeš OegkeäÙeemeejKeer,
mee#eelkeâejeÛÙee ceeieeËleer} De[LeUe "jles. ner peeCeerJe ne ceerheCee, ne Denbkeâej
pesJneb megšleeW lesJnebÛe yeÇÿe DevegYeJeeme ÙesleW, DeeefCe ceie ne DevegYeJe IesCeeje JesieUe
jenleÛe veeneR. heÛe}suÙee DeVeeÛeW MejerjeMeeR peW veeleW DemeleW leWÛe peerJeeÛeW yeÇÿeeMeeR
nesleW. heÛe}s}s DeVe pemeW legef°heg°erÛÙee ¤heeveW DevegYeJeeme ÙesleW, lemeeÛe yeÇÿe%eeveer
Meeble DeeefCe ØemeVe neslees. yeÇÿeeÛee DevegYeJe ne DeeveboeÛÙee ¤heeveW DevegYeefJeleeb Ùeslees.
DeVe KeeCÙeeÛeer FÛÚe nesles, Yetkeâ }eieles, lesJneb DeVe JesieUW DemeleW. DeVe
Keeleebvee leW jmeveWefõÙeeme meblees<eefJeleW, lesJneefn leW JesieUWÛe DemeleW. heCe leW heesšeble
peeleW DeeefCe heÛetb }eieleW lesJnebefn JesieUWÛe jener} lej leg°erheg°er otjÛe jeefn}er, G}š
leW MeuÙeYetle nesF&}, efJe<e¤he nesF&}, Ieelekeâ "js}. Deeleeb lÙeeÛeW JesieUsheCe nW
Deefve° Deens. DeVe heÛeuÙeeJej lÙeeÛeW MejerjYeeJeeble ¤heeblej nesCeW nWÛe ßesÙemkeâj
DemeleW. Yegkesâheemetve heg°erheÙeËleÛeer Øeef›eâÙee ner me}ie Deens. lesLeW DeVeeÛeW Éwle MejerjeÛÙee
DeÉwleeble kesâJneb heefjCele nesleW leW mecepele veeneR. lejermegæeb Yetkeâ Ûeebie}er }eieCeW,
heÛeveMeefkeäle Ûeebie}er DemeCeW DeVe Ûeebie}W efveJe[CeW, Ûeebie}W efMepeJeCeW, Ûeebie}W
ÛeeJeCeW Ùee iees°eRkeâefjleeb ØeÙelveMeer} DemeeJeWÛe }eieles. hejceeLee&ÛÙee #es$eebleer} nerÛe
meeOevee keâeR efpeÛÙeecegUW ``osJe heneJeÙee ies}es ~ osJe nesTefve jeefn}es ~'' DeMeer efmLeleer
meeOekeâeÛeer nesles. ``Denb yeÇÿeeefmce''leer} Denb DeeefCe Deefmce ieUtve he[leele, Gjles leW
efveKeU yeÇÿe. ßeer%eevesÕejcenejepe cnCeleele- ``hejleesefve heeef"ceesjW "ekesâ ~ DeeefCe
DeeheefCeÙeebleW DeeheCe osKeW ~ osKeleKeWJees DeesUKes ~ cnCeW leòJe leW ceer ~~ efleÙes
DeesUKeerÛeer meefjmeW ~ megKeeefÛeÙeeb meeceüepÙeeR yewmes ~ efÛeòeheCe mecejmes ~ efJejesefve
peeÙe ~~ (%ee. 6~366,67)
yent MeeŒe Oegb[eefUleeb Jee[ Deens ~
peÙee efve§eÙees Ùeskeâ lees ner ve meens ~~
celeeR Yeeb[leer MeeŒeyeesOeW efJejesOeW ~
ieleer Kegbšleer %eeveyeesOeW ØeyeesOeW ~~157~~
ceeCemeeveW efkeâleer JeeÛeeJeW, efkeâleer JeeÛe}s cnCetve Denbkeâej efcejJeeJee? MeeŒemebheefòe
ner Deveble, Deheej Deens. jespe Skeâ hegmlekeâ JeeÛetve mebheJelees cnš}W lejer ceeCemeeÛeW
DeeÙeg<Ùe hegjCeej veeneR. Deveskeâ pevce Iesle}s lejer les keâceerÛe he[leer}. pesJe{W nesF&}
lesJe{W JeeÛe}W cnš}W lejer lÙeeletve heojeble keâeÙe he[}W ÙeeÛee efJeÛeej keâ¤b peeJeW leeW
efvejeMeeÛe JeešŸeeme ÙesleW.
MeeŒeebÛÙee MeeKee heg<keâU, lÙee ØelÙeskeâ MeeKesÛes «ebLe heg<keâU DeeefCe ØelÙeskeâ
efJeJejCe 365
«ebLeeÛeW Øeefleheeove JesieJesieUW. heoeLe&efJe%eeve DeeefCe jmeeÙeve Ùee pe[ MeeŒeebceOÙeW
Heâejmes celeYeso efomele veeneRle. keâeÙee&ÛÙee, heefjCeeceeÛÙee ¤heeble les cegUeRÛe veeneRle
cnš}W lejer Ûee}s}. heCe cet}keâCeebÛeW mJe¤he DeeefCe OJeefve, ØekeâeMe, efJeÅegle,
ÛegbyekeâerÙe Deekeâ<e&Ce, ÙeebÛeW ÙeLeeLe& %eeve Ùeeble lesLeWefn keâebneR celeYeso DeensleÛe. vescekesâheCee
lesLeWefn mebMeÙeelcekeâÛe Deens. peerJeMeeŒe, DeLe&MeeŒe, ceevemeMeeŒe, meceepeMeeŒe,
jepÙeMeeŒe, ÙeebmeejKÙee MeeŒeebceOÙeW lej Ùeebvee MesJešeR MeeŒe lejer cnCeeJeW keâeR veeneR
Demee mebMeÙe GlheVe JneJee Demes oef#eCeesòej OeÇgJeemeejKes DeieoeR šeWkeâeÛes DeeefCe
hejmhejefJejesOeer celeYeso Deensle. ØeeceeefCekeâ efJeÉeveebveeR DeeheeheuÙee MeeŒeeÛÙee ceÙee&oe
mhe°heCeW ceevÙe kesâuÙee Deensle DeeefCe De%eeleeÛeW #es$e Heâej efJeMee} DemeuÙeeÛeW
ceeskeâUsheCeeveW mJeerkeâej}W Deens. Gob[ celeYeso ÙeecegUWÛe jenleele.
DeOÙeelceeÛeW #es$e lej Ùee celeYesoebveeR iepeyepe}s}W Deens. Éwle, ÉwleeÉwle, efJeefMe°eÉwle,
MegæeÉwle, DeÉwle nsÛe kesâJeU Yeso lesLeW Deensle DemeW veeneR lej Ùee ØelÙeskeâeÛes hegvneb
efkeâlÙeskeâ heesšYeso Deensle. Skeâe DeÉwleeceOÙeWmegæe 100-125 hes#eeb DeefOekeâ celeØeef›eâÙee
Deensle. keâesCeer peerJe Skeâ ceevelees, keâesCeer DemebKÙe. ceeÙee DeeefCe DeefJeÅee SkeâÛe keâeR
JesieUer ÙeeefJe<eÙeeRefn celeeblejW Deensle. peerJe DeeefCe yeÇÿeeÛee mebyebOe keâesCeer DeJeÛÚsoJeeoeveW,
keâesCeer DeeYeemeJeeoeveW, lej keâesCeer ØeefleeEyeyeJeeoeveW }eJelees. keâesCeer Âef°me=°erJeeoer lej
keâesCeer me=ef°Â°erJeeoer. keâesCeer peerJevcegefkeäle ceevÙe keâjleele lej keâesCeer keâjerle veenerle.
keâesCeeÛee %eeveesòejYekeäleerÛee Dee«en lej keâesCeer %eeve Je Yeefkeäle Skeâ¤he ceeveCeejs.
mecÙekeâd%eeveeveW efJeyeesefOele Pee}suÙee efvece&} efÛeòee}eÛe kegâCeer cees#e cnCeCeej lej
kegâCeer cees#eeÛeW me}eskeâlee, meceerhelee, me¤helee, meeÙegpÙelee Demes Ûeej Yeso keâefuheCeej.
kegâCeer cegkeäleer}e hejceevebomJe¤he ceeveCeej lej kegâCeer cegkeäleer}e legÛÚ }sKetve Yekeäleer}e
efleÛÙee [eskeäÙeeJej yemeefJeCeej. Skeâe YekeäleerÛesmegæeb ieewCeer, heje Demes Yeso hee[tve
lÙeebÛes hegvne Deveskeâ efJekeâuhe ØeefleheeefoCeej.
ns Demes DemebKÙe celeYeso efvejefvejeàÙee Dee«ener mebØeoeÙeebvee pevce osleele DeeefCe
ceie veevee ØekeâejÛes JeeoefJeJeeo, Keb[Ceceb[CeeÛÙee ØeJe=efòe, Je lÙeebletve nsJesoeJes
efvecee&Ce nesleele. DeOÙeeeflcekeâ DevegYeJe Skeâerkeâ[sÛe jenlees, Gjlees lees Debnkeâej DeeefCe
mebIe<e&. Yeeb[CeebÛeer jCeOegceeUerÛe meJe&$e Ûee}t jenles. celeeblejebvee DeLe& Demelees lees
peeCetve IesCeejeÛÙee Øeke=âefleYesoeveW, DeJemLeeYesoeves Jee hee$eleeYesoeveW. SkeâeÛe ieebJee}e
peeCÙeeÛeW Deveskeâ ceeie& Demetb Mekeâleele. Deveskeâ efoMeebveeR JeenCeejs ØeJeen MesJešeR
mecegõe}eÛe efceUleele. Deveskeâ hekeäJeeVeebveeR efvecee&Ce nesCeejer legef°-hegef° Skeâ¤heÛe
Demeles. heCe Meyo%eeveer nW }#eeble Iesle veeneR. lÙeeÛee Yej DevegYeJeeJej vemelees,
ceeb[CeerJej Demelees. mJele:hes#eeb JesieUW cele lees De%eeveeÛeW }#eCe ceevelees. DeeheuÙee}e
366 ceveesyeesOe
hešleW leWÛe MeeŒe. lÙee}e efJejesOe keâjer} lees cetKe&, Ùee YeeJevesveW }eskeâ Jeeieleele,
lÙeeÛee heefjCeece És<e-celmejeble neslees.
meblecenelces Ùee meJe& keâejCeebmee"erÛe «ebLe vegmelee JeeÛeeJee DemeW cnCele veeneRle,
YeejeYej hee"eblejeJej lÙeebÛee Yej vemelees. ßeerveeceosJejeÙeebÛeW Skeâ ceee|cekeâ JeÛeve Deens.
les cnCeleele- ``veecee cnCes «ebLe ßes‰ %eeveosJeer ~ Skeâ lejer DeeWJeer DevegYeJeeJeer ~''
%eevesÕejerÛes heejeÙeCe keâjCeejs, %eevesÕejerJej ØeJeÛeveW keâjCeejs, meJe& %eevesÕejer cegKeesodiele
Deme}s}s }eskeâefn heg<keâU Deensle, hejvleg DevegYeJeeÛee mebyebOe Dee}e keâeR lÙee keâmeesšerJej
efkeâleer Glejleer} keâesCeeme "eTkeâ? keâesCeeÛeer eEo[er heg{W Ûee}eJeer DeeefCe ØemeeoeÛee
veejU DeeOeeR keâesCee}e efceUeJee ÙeeJe¤ve nesCeejer cenbleeÛeeR Yeeb[Ces heeefn}er, DeeefCe
Ùeeefn keâejCeebmee"eR lÙeebvee vÙeeÙee}Ùeeble peeTve Peie[leebvee heeefn}s keâeR ceve efJe<eCCe
nesleW. ``Skeâ lejer DeesJeer DevegYeJeeJeer'' DemeW veeceosJe cenejepe keâeb cnCeleele leW DeMee
JesUeR }#eeble ÙesleW.
celeYeso mebheleele, Yeeb[CeW efcešleele, efvejefvejeàÙee Øeef›eâÙeebÛeer ieefle kegâbef"le nesles,
leer MeeŒeebveer meebefiele}suÙee %eeveeÛee ÛeebieuÙee ØekeâejW yeesOe Pee}e cnCepes. meceLeeËvee
ØeyeesOe MeyoeveW nWÛe DevegYeJeelcekeâ ÙeLeeLe& %eeve DeefYeØesle Deens. DevegYeJeeÛÙee heeleUerJej
Skeâoeb ceveg<Ùe peeTve heeWÛe}e, ØelÙe#e JemletÛee lÙee}e mee#eelkeâej Pee}e keâeR ceie
MeyoebÛes OJeefveYeso Jee Øeef›eâÙeebÛes ceeie&Yeso lÙee}e efJeÛeef}le keâ¤b Mekeâle veeneRle.
Yetkeâ }eieuÙeecegUW Yeele KeeTb FefÛÚCeejs Ûeej ØeJeemeer Skeâe mLeevekeâeJej
Ghenejie=neÛÙee Ûee}keâe}e DeeheCeeme keâeÙe heeefnpes leW meebiet }eie}s. ÛeewIeW Ûeej
Øeebleebleer} nesles. lÙeebÛÙee Yee<ee JesieJesieàÙee neslÙee. keâeefMcejer cnCee}e-leescet}.
ceneje°^erÙe cnCee}e-Yeele. hebpeeyeer cnCee}e-ÛeeJe}. leeefceUer cnCee}e-mees®. mLeevekeâ
nesleW keâvee&škeâeble. lÙee}e DeVeced ceenerle. keâesCee}eÛe keâebneR mecepesvee. meieUs Jeo&UerJej
Dee}s. mLeevekeâeefOeheeveW leW Sskeâ}W. lees peeCekeâej. lÙeeveW Jee{hÙee}e YeeleeÛÙee LeeàÙee
IesTve ÙesCÙeeme meebefiele}W. Yeeb[Ce Leebye}W. meieUs Skesâ ef"keâeCeeR yemetve meceeOeeveeveW
pesJe}s. ØeyeesOeveeveW celeYesoeÛeer ieefle Kegbšles leer DeMeer.
ßegleer vÙeeÙe ceerceebmekeWâ leke&âMeeŒes ~
mce=leer Jeso JesoebleJeekeäÙeW efJeefÛe$eW ~~
mJeÙeW Mes<e ceewveeye}e mLeerj heens ~
cevee meJe& peeCeerJe meeb[tve jenW ~~158~~
Jeso, ceerceebmeeMeeŒe, leke&âMeeŒe, ceveg, Ùee%eJeukeäÙe FlÙeeoeRÛÙee mce=efle, yeÇeÿeCe«ebLe,
Gheefve<eoW nW meJe& DeeheeheuÙee hejerveW lÙee lÙee DeJemLeWle meeOekeâeÛÙee GheÙeesieeÛes
efJeJejCe 367
Deensle, Ùeeble Mebkeâe veeneR. heCe lÙeeletve vescekeâe DeLe& }#eeble DeeCetve osCeejer
mecevJeÙeeÛeer ieg®iecÙeÂef° pej Øeehle Pee}er veeneR, lej Ùee MeeŒeeleer} JeÛeveW Je
lÙeebÛeer ie=nerleke=âlÙeW hejmhejebMeeR lee[tve heenleebvee Heâej efJeefÛe$e Jeešleele. lÙeeble kesâJeU
efJeefJeOeleeÛe veJns lej efJemebieefle DeeefCe efJejesOeefn peeCeJelees. Je lÙeecegUW pemee JneJee
lemee KeNÙee leòJeeÛee yeesOe nesle veeneR. Ùee MeeŒeebÛÙee DeYÙeemeeveW efJeÉòee Jee{les,
Jekeäle=lJe Hegâ}leW, Øeefleheeovee}e iebYeerjlee Ùesles. heCe ne meJe& keâewlegkeâeÛee efJe<eÙe Pee}e.
lÙeecegUW }ewefkeâkeâeble Øeefle‰e }eYes}, heCe Deelce%eeve nesCeej veeneR. ßeer%eevesÕej
cenejepeebveeR Ùee meJe& MeeŒeebvee ceesjefhemeeÛeer Ghecee efo}er Deens. les cnCeleele-ceesjeÛeeb
Deebefie DemeesmeW ~ efhemeW Deneefle [esUmeW ~ hejer Skeâ}er efo"er vemes ~ lewmeW iee ~~
(%eeves. 13~835) ceesjeÛeer efhemeW megboj efomeleele. MeesYee DeeCeCÙeemee"er GheÙeesieer
he[leele, lÙee efhemeebJej [esUsefn Demeleele, heCe lÙeebvee °er vemeles. meJe& MeeŒeebÛeW
DemeWÛe nesleW. yeÇÿemJe¤heeÛeW JeCe&ve keâjCÙeeÛÙee °erveeR leeR MeeŒeW peCetb, DeebOeUer
"jleele DeeefCe lÙeecegUWÛe DeebOeàÙeeveW nòeerÛee Skesâkeâ DeJeÙeJe ÛeeÛehe[tve heneJee
DeeefCe nòeer keâmee neslee lÙeeÛes JeCe&ve keâjeJeW, lemee SkeâebieerheCee DeelcÙeeÛeW JeCe&ve
keâjleebvee MeeŒeebvee Ùeslees. DeLee&leÛe lÙeebÛeeR JeCe&veW efJeefÛe$e YeemeCeW mJeeYeeefJekeâ Demeles.
Mes<e ner YeieJebleeÛeer efJeYetefle. lÙee}e npeej leeW[W, oesve npeej efpeYee heCe leeWefn
hejyeÇÿeeÛeW ÙeLeeLe& JeCe&ve keâ¤b Mekeâle veeneR. }epetve leesefn DebLe®CeeKee}er o[}e.
osJeebvee Je mevekeâeefokeâ $e+<eeRveeefn "eJe }eie}e veeneR DemeW JeCe&ve ßeer%eevesÕejcenejepeebveeR
kesâ}W Deens. les cnCeleele- heens heeb peeefCeJesÛesefve yeUW ~ keâesCeer Jesoeheemetefve Demes
DeeieUs ~ keâeR Mes<eentefve leeW[eieUW ~ yees}kesâ DeeLeer ~~ leesefn DebLe®CeeleUJešeR
o[s ~ Ùes¤ vesefle cnCeesefve yeng[s ~ SLe mevekeâeefokeâ Jes[s ~ efhemes peen}s ~~
(%eeves. 9~370-71)
nW meJe& }#eeble IesTve meeOekeâeveW Meyo%eeveeÛÙee Jee hegmlekeâer heebef[lÙeeÛÙee veeoeR
ve }eielee OÙeeve DeeefCe Yeefkeäle ÙeebÛee DeJe}bye keâ¤ve meJe& ØekeâejÛeer peeCeerJe,
Denbkeâej, ceerheCee šeketâve lÙeeÛe ``SkeâheCeeefn efce"er he[es mej}er'' Ùee eEmLeleeRle efmLej
jeefn}W heeefnpes. meJe& peeCeerJe meeb[tve jenCeW nWÛe KeNÙee DeLee&ves meJe&mecehe&Ce Deens.
DevevÙeYeeJeeveW MejCeeieefle cnCeleele leer nerÛe, ner YekeäleerÛeer Yee<ee Pee}er. ÙeeÛe
efmLeleer}e %eeveeÛÙee Yee<eWle peeCeerJe meeb[CeW cnCeleele.
pesCeW ceef#ekeâe Yeef#e}er peeefCeJesÛeer ~
leÙee YeespeveeÛeer ®Ûeer Øeeefhle keQâÛeer ~~
DenbYeeJe pÙee ceevemeerÛee efJejsvee ~
leÙee %eeve nW DeVe heesšeR efpejsvee ~~159~~
368 ceveesyeesOe
peeCeerJe, Denbkeâej, ceerheCee nW efJekeâej ceeMeermeejKeW Deensle. ceeMeer heesšeble ies}er
keâeR ceUceUleW. heesšeble {JeUleW, G}šŸee nesleele. efkeâleerefn Ûeebie}s, ®Ûekeâj DeVe
heeveeble Deme}s lejer ceeMeer heesšele ies}suÙee efmLeleeRle lÙeeÛeer ®Ûeerefn }eiele veener,
mJeeo keâUle veeneR, KeeJeW, pesJeeJeW, DeMeer Jeemevee jenle veeneR. yeUeveW Keeu}s lej
G}štve he[leW. G}šŸee nesTve ceeMeer he[tve peeF&} lesJneÛe megKe }eYeleW.
DeVeeÛÙee mebyebOeele ceeMeerves pemes nesles, leWÛe %eeveeÛÙee meboYeeËle Denbkeâejeves nesleW.
DenbkeâejemebyebOeerÛeW keâebneR efJeJesÛeve ceeieer} (114) M}eskeâeble Dee}s Deens. Deble:keâjCeeble
Denbkeâej Demeleebvee MeeŒes GheÙeesieer he[le veeneRle DemeWÛe lesLeW cnš}W DeenW.
vekeâes js cevee Jeeo ne Kesokeâejer ~
vekeâes js cevee Yeso veevee efJekeâejer ~~
vekeâes js cevee meerkeâTb hetef{}ebmeer ~
DenbYeeJe peeW jeefn}e letpeheemeer ~~160~~
ceeies 108 les 115 Ùee M}eskeâeble JeeoemebyebOeerÛeW meefJemlej efJeJesÛeve Dee}W
Deens. mebleebvee efpe%eemet YeeJevesveW kesâ}s}er ÛeÛee& DeeJe[les. heCe Deehe}W leWÛe KejW Ùee
OeejCesveW kesâ}s}e Jeeo cee$e mebleebvee hemeble veeneR. ne Demee Jeeo efKeVelee DeeCelees.
peieleebceOÙeW efJeefJeOelee Deens. Skeâ ogmeNÙeehes#eeb Deeke=âefle, JeCe&, iegCe Ùeeble JesieUe
Deens. heCe ceePeW peW leW Ûeebie}W DemeW Jeeštb }eie}W keâeR, nerÛe efJeefJeOelee efJekeâejer
Yesoeble, YesoebÛÙee efJeke=âleeRle heefjCele nesles. ceeCemeeveW nW šekeâ}W heeefnpes.
Skeâe cees"Ÿee }ivemeceejbYeeble cegyb eF&, hegCes, veeiehetj, ceje"Jee[e, DeMee efvejefvejeàÙee
ef"keâeCeÛÙee mebYeeefJele ceefn}e Skeâ$e PeeuÙee neslÙee. meieàÙee ÛeebieuÙee Øeew{ DeeefCe
kegâ}erve neslÙee. meYÙeefn neslÙee. heCe cegbyeF&ÛÙee efŒeÙee hegCÙeeÛÙee efŒeÙeebÛÙee Jes<eYet<esÛeer,
De[eCeerheCeeÛeer cnCetve Leóe keâjerle neslÙee. hegCÙeeÛÙee ceefn}e veeiehetjkeâjebvee ceeieeme}suÙee
"jJeerle neslÙee DeeefCe veeiehegjer ceefn}e ceje"Jee[Ÿeeleer} yeeÙekeâebvee yeeJeàÙee mecepele
neslÙee. ceje"Jee[Ÿeebleer} yeeÙekeâe cegbyeF&Ûeer Jes<eYet<ee heentve cnCele neslÙee, ``ÛeebieuÙee
kegâ}erve efŒeÙeebveeR DemeW jenCeW yejW efomeleW keâeb?'' KejW cnCepes SkeâeÅee }ceeCe ŒeerÛeer
Jes<eYet<eeefn GhenemeeÛee efJe<eÙe nesleeb keâecee veÙes. celeW, Gheemevee DeeefCe mebØeoeÙe
ÙeebÛÙee mebyebOeeble DemeWÛe nesleW. ØelÙeskeâeveW Deehe}er Øeke=âefle-ØeJe=efòe-heefjefmLeefle efJeÛeejeble
IesTve leòJe%eeve Je Gheemevee mJeerkeâejeJeer; heCe ceePeeÛe ceeie& keâuÙeeCeeÛee DemeW
mecepetve DenbkeâejeveW Flejebvee MeneCeW keâjCÙeeÛee ØeÙelve keâ¤b veÙes.
meebieCeeje}e pemee Denbkeâej Demelees lemee SskeâCeeje}eefn Demelees. Deehe}W peW
cele leW yengOee keâesCeer mees[erle veeneR. JeeoefJeJeeoeble keäJeefÛeled efve®òej Pee}e lejer
efJeJejCe 369
legceÛÙeeFlekeWâ Ûeebie}W Deecneb}e yees}leeb Ùesle veeneR. SJe{s Heâej lej cnCelees. DeMee
efmLeleeRle efve<keâejCe Jeeo keâ¤ve kebâ"Mees<eeÛes Oeveer keâeb JneJeW? megOeejCÙeeÛeer, Ûeebie}W
nesCÙeeÛeer MekeäÙelee Demeles leer mJele:ÛÙee mebyebOeeble. leMeer megOeejCee DeeJeMÙekeâefn
Demeles. heCe ceeCetme mJele:}e Ûeebie}e mecepetve peie megOeej}W heeefnpes DemeW cnCele
Demelees. mJele:ÛÙee Øeieleer}e leesÛe De[LeUe Deens DemeW mecepelees. DenbkeâejeveW DemeW
ceeveCeW cnCepes DeelceveeMe keâ¤ve IesCeWÛe Deens. ``keâemeÙee iegCeoes<e Jeevetb DeeefCekeâeÛes ~
cepe keâeÙe lÙeebÛeW GCeW Deens ~~'' nW mebleJeÛeve }#eeble IesTveÛe ceeCemeeveW JeeieeJeW nW
yejW ~
DenbleeiegCeW meJe& ner ogKe nesleW ~
cegKeW yeesef}}W %eeve leW JesLe& peeleW ~~
megKeer jenleeb meJe& ner metKe Deens ~
Denblee legPeer letb efÛe MeesOetefve heenW ~~161~~
veerš efJeÛeej keâ¤ve heeefn}W lej }#eeble ÙesF&} keâeR peieleebleer} yengleskeâ meJe&
og:KeW Denbkeâejebletve pevceeme Ùesleele. Denbkeâej ne Deepe&Je, efJeveÙe, veceülee, Deeoj,
efpeJneUe, Øesce, Yeefkeäle, efve‰e Ùee meJe& meodYeeJeebÛee Me$et Deens. Denbkeâejer ceeCetme
meceepeeble keâesCeemeÛe ceeveJele veeneR Je lÙeecegUW lees GieerÛeÛe og:Keer neslees. Deehe}er
Skeâ efJeefMe° ÙeesiÙelee Deens Je lÙeeØeceeCes DeeheCeeme meòee, mebheefòe, mevceeve,
}ewefkeâkeâ Jee keâewlegkeâ Øeehle Pee}W heeefnpes DemeW ceeCemeeme JeešleW. ner Dehes#ee hegjer nesle
veeneR Je lÙeecegUW ceveg<Ùe og:Ke Yeesielees.
}ewefkeâkeâeÛÙee Dehes#esveW ne Denbkeâej efkeâlÙeskeâ JesUe Keesšer veceülee OeejCe keâjlees.
Demee ceeCetme peefceveerJej yemes}, meYes}e ies}e lej }ebye heeo$eeCeebpeJeU GYee
jener}. heCe kegâCeerlejer keâeÙe&keâlÙee&veW DeeheCeebme heneJeW DeeefCe mJele: vekeâes vekeâes
cnCele Demeleebveeefn DeeheCeebme GÛÛemLeeveeR vesTve yemeJeeJeW, DeMeerÛe Dehes#ee keâjs}.
keäJeefÛeled KejeÛe Ghesef#e}e ies}e lej mebleehes}. oebefYekeâepeJeUÛeW meJe& keâebneR DemeleW leW
ØeoMe&veemee"eR.
mJele:peJeU Ûeebie}W DemeeJeW. menevegYetleerveW leW ogmeNÙeeme MekeäÙe lej ÅeeJeWefn. heCe
Deens leW Jee veeneR leW oeKeJeCÙeeÛee ØeÙelve cee$e keâ¤b veÙes. pejer Ûeebie}W DemeW keâebneR
Deme}W lejer les ØeoMe&veeÛÙee ØeÙelveeveW JeebÙee peeles. meceLe& %eeveeÛÙee Ghe}#eCesveW ne
efJe<eÙe meebiele Deensle. keâmlegjer DeeheuÙee megiebOeecegUW mJele:Ûe Øeieš nesles. ner keâmlegjer
Deens DemeW MeheLe Jeentve meebieCÙeeÛee Øemebie Ùeslees lesJneb leer keâmlegjer vemeles. %eeveeefo
meJe& meodiegCeebÛeW lemeWÛe Deens.
370 ceveesyeesOe
Denbkeâej mees[tve jeefn}s cnCepes ceeCetme mJele:efn megKeer neslees DeeefCe Flejebveeefn
megKeer keâjlees. DenbkeâejeÛee mheMe& ne keâebšŸeemeejKee Deens DeeefCe veceülesÛee mheMe& ne
jsMeceemeejKee Deens. jsMeceeÛÙee ce=og} mheMee&veW megKe nesCeW DeieoeR mJeeYeeefJekeâ Deens.
Denbkeâej cee$e yeeWÛeuÙeeefMeJeeÙe jenle veeneR.
DeeheCeepeJeU Denbkeâej Deens keâeR veeneR nW pÙeeÛeW lÙeeveWÛe MeesOe}W heeefnpes.
FlejebÛeW JeeieCeW DenbkeâejeÛeW JeešCeW ne megæeb mJele:Ûee DenbkeâejÛe Demelees. Deehe}er
mJele:Ûeer kegâCeer ogmeNÙeeveW kesâ}s}er mlegefle, DeeheCeeefJe<eÙeeR oeKeefJe}s}e Deeoj,
DeeheuÙeeheg{s JÙekeäle kesâ}s}er veceülee, pej kegâCee}e megKeJeerle Demes} Je lÙeecegUW lemeW
keâjCeeje ogmeje Ûeebie}e Deens DemeW Jeešle Demes} lej leesefn mJele:ÛÙee Deble:keâjCeebleer}
DenbkeâejeÛeeÛe heefjCeece Deens DemeW peeCe}W heeefnpes. keâewlegkeâ keâjCeeje Ûeebie}e DeeefCe
oes<e oeKeefJeCeeje JeeF&š DemeW JeešCeW nWefn DenbkeâejeÛeWÛe Åeeslekeâ Deens. veceülee
DemeeJeer, heCe veceülee oeKeefJeCeW ne DenbkeâejÛe Deens. ce}e mlegefle DeeJe[le veeneR
DemeW cnCeCeW nW mlegefle DeeJe[le Deme}suÙee DenbkeâejeÛeWÛe Lees[s met#ce ¤he Deens.
Deehe}er Keesšer eEveoe Ssketâveefn leer keâjCeeNÙeeefJe<eÙeeR eflejmkeâejeÛeer, És<eeÛeer YeeJevee
efvecee&Ce Pee}er lej leesner DenbkeâejÛe Deens. Denbkeâej neÛe Denbkeâej MeesOeCÙeeÛÙee
ceeieeËleer} meJeeËle cees"e De[LeUe DemeuÙeeveW Denbkeâej ne Denbkeâej Deens nWÛe }#eele
Ùesle veeneR. Heâej ØeÙelvehetJe&keâ MeesOeeJeW }eieleW, meeJeOeheCeW efJeJeskeâeÛee DeJe}bye keâjeJee
}eielees, lees ÙeecegUWÛe Je ns Deehe}W DeeheuÙee}eÛe keâjeJeW }eieleW. ogmeNÙee keâesCeeÛeW
Ùee keâeceeR HeâejmeW meneÙÙe nesTb Mekeâle veeneR. leMeerÛe Glkeâš ßeæe Demes} lej
MeeŒeeÛeW Jee ieg¤ÛeW ceeie&oMe&ve GheÙeesieer he[leW. heCe Denbkeâej ßeæs}eefn efmLej jentb
osle veeneR cnCetve Deehe}e DeeheCe ØeÙelve keâjCeW nsÛe ßesÙemkeâj.
DenbleeiegCeW veerefle meeb[er efJeJeskeâer ~
DeveerefleyeUW M}eIÙelee meJe& }eskeâeR ~~
hejer DeblejeR meJe& ner mee#e Ùesles ~
ØeceeCeeblejW yegefæ meeb[tve peeles ~~162~~
DenbkeâejecegUW pes Deveskeâ ØekeâejÛes oes<e efvecee&Ce nesleele lÙeebleer} keâebneRÛeW JeCe&ve
Ùee M}eskeâeble Dee}W Deens.
ceeCemee}e yeNÙee-JeeF&šeÛeW %eeve DeieoeR vemeleW DemeW veeneR. lees efJeJeskeâer Demelees,
Ûeebie}W keâeÙe, JeeF&š keâeÙe, nW lÙee}e veerš jerleerveW keâUtb MekeâleW. heCe lÙeeÛÙee
ef"keâeCeÛee Denbkeâej lÙee}e peCetb veerleerveW Jeeietb osle veeneR. lÙeeÛeW JeeieCeW-yees}CeW,
KeeCes-efheCeW, DeeJe[er-efveJe[er Ùee MeeŒeeÛÙee cnCepes veerleerÛÙee ceÙee&oe mees[tve Demeleele.
efJeJejCe 371
Jele&ve DemeW Deveerefleceeve Deme}W, peerJeve meJe& ØekeâejÛÙee JÙemeveebveeR DeeefCe JÙeefYeÛeejebveeR
yejyeš}s}W Deme}s lejer }eskeâebceOÙeW lÙee}e ceeveceevÙelee cee$e nJeer Demeles. lesJe{Ÿeemee"eR
lees DeveerleerÛesÛe leòJe%eeve yeveefJelees. DeveerleerÛeW yeU leW nWÛe. Deveskeâ cenble, keâ}eJeble,
meeefneflÙekeâ, heg{ejer ns ÙeeÛeer mhe° GoenjCeW Deensle. efMeJÙeeieeUerveW Yej}suÙee
DeeWieU, yeerYelme, DeM}er} }sKeveeÛeerefn, JeemleJelee Jee heer[erle oef}leebÛes ngbkeâej
Ùee veebJeeveW Ye}eJeCe nesles. Oeeoevle DemelÙe DeeefCe efJeke=âle meeefnlÙeefn, Ûeekeâesjeryeensj
he[CÙeeÛee ØeÙelve, ØemLeeefheleeMeeR efJejesOe, ›eâebeflekeâejer DeefYeveJelee Ùee veeJeebKee}eRr
ceevÙelee heeJeleW. Ûeebieg}heCee efmeæ keâjCÙeemee"eR MelekeâevegMelekeâebÛÙee DevegYeJeeveW,
ceevÙelesveW, efmLej Pee}s}s efveÙeceefn mJele:ÛÙee meceLe&veemee"eR hee}š}s heeefnpesle DemeW
Øeefleheeo}s peeleW. Deveerleer}e leòJe%eeve hegjJetve ye}Jeeved keâjeJeW DeeefCe lÙee yeUeJej
Øeefle‰e efcejJeeJeer, DemeeÛe ne Denbkeâejer ØeÙelve Deens. DeveerleerÛeW leòJe%eeve yeveefJeCeeNÙee
mJewjeÛeeNÙeehes#eeb, ogJe&le&ve }heJetve meoeÛeejer cnCetve efcejefJeCeeje oebefYekeâ hejJe[}e.
keâejCe meeceeefpekeâÂ<šŸee lees eflelekeâe Ieelekeâ veeneR. meoeÛeejeÛeer cetuÙeW lees ceevÙe
keâjlees. ieebOeerpeeRveeR Skeâoeb ‘obYe cnCepes DemelÙeeÛeer melÙeeheg{W MejCeeieefle’ DeMeer
JÙeeKÙee kesâ}er nesleer. leer ceee|cekeâ Deens Ùeeble Mebkeâe veeneR.
DeveerleerÛeW leòJe%eeve keâmeW yeveefJe}W peeleW lÙeeÛeW Skeâ yeejerkeâmeW GoenjCe meebieleeW.
ceer Skeâoeb JewÅekeâ-hejer#esmee"eR cegbyeF&ntve keâ}keâòÙee}e Ûee}}eW nesleeW. ceneje°^eble
lÙeeJesUeR oe®yeboer keâ[keâ nesleer. heefnuÙee Jeiee&ÛÙee [yÙeeble DeecneR ÛeewIespeCe nesleeW.
veeiehetj peeF&heÙeËle efJeMes<e keâebneR Ie[}W veeneR. ceie cee$e yeešuÙee yeensj efveIeeuÙee,
ceebmeenejer LeeàÙee ceeieefJeuÙee iesuÙee. Oetceüheeve lej hetJeeaheemetveÛe Ûee}t nesleW. ceer
efJeJeskeâeveboebÛeW Skeâ hegmlekeâ JeeÛeerle nesleeW. ce}e lÙeebÛÙeele menYeeieer keâjCÙeeÛee
lÙeebveeR heg<keâU ØeÙelve kesâ}e. heCe ce}e efmeieejsš, ceÅe, Deec}sš Ùeebleer} keâebneRÛe
Ûee}CÙeemeejKeW veJnleW. ceer JeejbJeej vekeâej efo}e. lesJneb lÙeeleer} Skeâ ie=nmLe ce}e
cnCee}e- ``Dewmee kewâmee peer! ceo&keâes kegâÚ ve kegâÚ Meewkeâ nesveeefn ÛeeefnÙes ~'' JÙemeve
veme}s lej heg®<e veeneR DemeW cnCeCeW nW keâesCelÙee ØeceeCeeveW efmeæ keâjeJeÙeeÛeW? `yegefæ
ØeceeCeeblejW meeb[tve peeles' leer DeMeer. JÙemeveeÛÙee Ùegkeäleles}e DeeOeej keâesCelee? ve
MeeŒeeÛee, ve mebmke=âleerÛee, ve KeNÙee meYÙelesÛee. ßegefle, mce=efle, meble ÙeebÛeeR JeÛeveW
cnCetveÛe lej yegjmeš}suÙee efJeÛeejebÛeeR Åeeslekeâ ceeve}eR peeleele. yegefæJeeÅeebveeR efveoeve
DeejesiÙeMeeŒe lejer ØeceeCe ceeve}W heeefnpes keâeR veeneR. efye[Ÿee efheCeeje leWefn }#eeble Iesle
veeneR. Flejebvee Ùee OetceüheeveecegUW GÛÚeo neslees nW }#eeble IesCÙeeÛeW meewpevÙeefn lees
oeKeJeerle veeneR, G}š OetceüJe}ÙeW neR meYÙelesÛes Øeleerkeâ DemeuÙeeÛeW meebielees. }ef}leceOegj
Yee<escegUW JÙemeveeÛeW nW leòJe%eeve meeceevÙeebÛÙee ieUeR GlejleW, DeeefCe ceie Oetceüheeve,
372 ceveesyeesOe
ceÅeheeveemeejKeeR ogJÙe&meveW, DeejesiÙeÂ<šŸee, meeceeefpekeâ Â<šŸee DelÙeble Ieelekeâ Deme}eR
lejer, JÙeehekeâ ØeceeCeeble hemejleele, keâeWJeUer le®Ce efhe{erefn lÙeebÛeer yeUer "jles.
Denbkeâejer Deveerefleceeved efkeâleer Ieelekeâ "jlees leW ÙeeJe¤ve }#eeble ÙesF&}.
DeveerleerÛeW leòJe%eeve yeveefJeCeeje Denbkeâejerefn, MesJešeR ceeCetmeÛe DemeuÙeeveW,
lÙee}e kegâ"W ve kegâ"W, kesâJneb vee kesâJne lejer, DeeheCe JeeieleeW, yees}leeW leW ÙeesiÙe veeneR
nW peeCeJeleW. heCe ne Deeble}e ØeeceeefCekeâ DeeJeepe, DenbkeâejeveW o[he}e peelees.
keâejCe kegâCee}eÛe, keâMee}eÛee, ØeceeCe ve ceeveCeW neÛe DenbkeâejeÛee mJeYeeJe Deens.
osnsyegefæÛee efve§eÙees Â{ Pee}e ~
os¢eeleerle leW nerle meeb[erle ies}e ~~
osnsyegefæ les Deelceyegæer keâjeJeer ~~
meoe mebieleer meppeveeÛeer OejeJeer ~~163~~
ÙesLetve heg{W heebÛe M}eskeâeble Denbkeâeje}e ØecegKe DeeOeej Deme}suÙee osnyegæerÛee
efvejeme keâjeJee Je lÙeemee"eR mebleebÛeer mebieefle OejCeW ne GheeÙe Deens, ne efJe<eÙe
ØeecegKÙeeveW meebefiele}e Deens. ceveeÛÙee M}eskeâeble ÙeehetJeeaefn keâebneR ef"keâeCeeR osnyegefæ
mees[tve ÅeeJeer (12) (103), osnog:Ke nWÛe megKe ceeveeJeW (10), osneÛeer eEÛelee
keâ¤b veÙes (78) DeMee meboYeeËle osnyegæerÛee efvejeme megÛeefJe}e Deens. DeeefCe ``cevee
yegefæ ner meeOegmebieeR JemeeJeer'' (107) ``cevee meppevee meppeveeR Jeefmle keâerpes''
(128) DeMee jerleerves meppeveeÛeer mebieefle cenòJeeÛeer Demetve efleÛee DeeßeÙe keâjeJee
Demesefn meebefiele}s Deens, heebÛe M}eskeâebÛes ns ØekeâjCe Ùee efJe<eÙeeÛeer DeefOekeâ efJemleejeves
ÛeÛee& keâjCeejs Deens. Deekeâ}veeÛÙee °erves DeeefCe DeeÛejCeeÛÙee °erves ns ØekeâjCe
HeâejÛe DeJeIe[ Deens. JejJej meeshes Jeeš}s lejer Lees[Ÿee iebYeerjheCeeves efJeÛeej kesâ}e lej
efJe<eÙeeÛeer keâef"Celee ØelÙeÙeeme ÙesF&}.
mebleJee*dceÙeeceOÙeW MejerjeÛeer eEveoe DeeefCe mlegefle DeMee oesvneR ØekeâejW JeCe&ve
Dee{UleW. legkeâejece cenejepeebveer lej Skeâe DeYebieeceOÙeWÛe ``Mejerj og:KeeÛeW keâes"ej''
DeeefCe ``Mejerj Gòece Ûeebie}W'' DemeW MejerjeÛeW ognsjer JeCe&ve kesâ}W Deens. Mejerj nW
pesJneb meeOeve ceeve}W peeleW lesJneb leW Ûeebie}W DemeleW. heCe Mejerj pesJneb meeOÙe nesleW
lesJneb cee$e leW Ieelekeâ "jleW.
leòJe%eeve pesJneb hebÛekeâesMeebÛee efJeÛeej keâjles lesJneb lees DeefmLeceebmeÙegkeäle, DeVeceÙe
Mejerjeheemetve, yegefæheÙeËleÛee, efJe%eeveceÙe keâeWMeeheÙeËleÛee, efJeÛeej Demelees. DeeefCe
Debeflece efmLeleeRleer} DeeveboceÙe keâesMeeÛee efJeÛeejefn MesJešeR, keâesMeeÛee efJeÛeej DemeuÙeeveW,
efJeJejCe 373
leesefn keâesMe meesnbYeeJe Dešketâ nesTve kewâJeuÙee}e De[LeUe DeeCetb Mekeâlees. osnyegæerÛee
efvejeme keâjleebvee Ùee meJe& heeleàÙeebÛee efJeÛeej kesâ}e heeefnpes. keâejCe ceerÛeer, ceerheCeeÛeer
peeCeerJe mLet}-met#ce-met#celej ¤heeves Ùee osnYeeJeeMeer mebyeæ Demeles. ceerÛÙee JesieUsheCeeÛeer
ner peeCeerJe hetCe&heCeW veeneRMeeR nesCeW neÛe yeÇÿeeÛee mee#eelkeâej Demelees. yee¢e peieleeÛÙee,
MejerjeÛÙee, FbefõÙeebÛÙee, ceveeÛÙee, yegæerÛÙee ceeOÙeceeves– ceer kegâCeer JesieUe Deens,
Ûeebie}e Deens Jee JeeF&š Deens DemeW peeCeJeCeW nerÛe osnyegefæ Je leerÛe ceeCemee}e
yeÇÿeeheemetve YeüceeveW JesieUW hee[erle Demeles. yeÇÿeeMeer Skeâ¤helee DevegYeefJeCeW ns peerJeeÛes
Kejs efnle. heCe leW Øeehle nesCeW otjÛe jenleW. FlekesâÛe veJns lej Deveskeâ pevceebÛÙee
mebmkeâejeves Â{ Pee}suÙee Ùee osnyegæerves pes Kejs efnle Deens, les efnle Deens nsefn }#eeble
Ùesle veener Je lÙeecegUsÛe Kethe hewmee efceUJeeJee, SsÕeÙe& Jee{JeeJeW, Mejerj megboj efomeeJes
cnCetve yengcees} JeŒeebveeR Je ØemeeOeveebveer vešJeeJeW, efvejefvejeàÙee FbefõÙeebÛÙee Éeje
oMe&ve mheMe&veeefo megKes YeesieeJeeR, meòeemebheòeerÛÙee Éeje ceevemevceeve efceUJeeJee, Øeefle‰e
Øeehle keâ¤ve IÙeeJeer, nsÛe keâeÙe les meeOÙe Deens Demes ceeCemee}e Jeešle jenleW.
meoeÛeej, mebÙece, F&Õejer mee#eelkeâej }eYeeJee DeMeer ØesjCee lÙee}e keâOeeR nesleÛe veener.
Ùee osnyegæerves ``$e+Ceb ke=âlJee Ie=leb efheyesled'' FLeheemetve ``ÛeesjeR ke=âlJee megjeb efheyesled''
ÙesLeheÙeËle megKe efceUefJeCÙeeÛÙee DeefYe}e<esÛee DeOe:heele neslees DeeefCe ceeCemeeÛeW
meJe&ØekeâejW Deefnle nesles.
meceLeeËveer Ùeemee"eRÛe osnyegefæefJe<eÙeeRÛeer peer Â{lee Deens, Glkeâšlee Deens, leer
DeelceyegæerÛes ef"keâeCeeR "sJeeJeer DemeW Dee«eneveW meebefiele}s Deens.
JÙeJenejeÛÙee heeleUerJej DeeefCe hejceeLee&Ûes Skeâ meeOeve cnCetve Mejerj Jee
MejerjeÛeer GheÙegkeälelee veekeâejlee Ùesle veeneR. heCe MejerjÛe meJe&mJe ceevetve Ûee}}W
DeeefCe Mejerjehe}erkeâ[s keâebneR Deens ÙeeÛee efJeÛeejÛe kesâ}e veeneR lej peerJeve Deveskeâ
ØekeâejÛÙee oes<eebveer Yeej}s peeles. lÙeeletveÛe mJewjeÛeej, Deveerefle, veeie[er mJeeLeeËOelee,
hejheer[ve, FlÙeeefo JÙekeäleerÛeeÛe veJns lej meceepeeÛee Ieele keâjCeejer heefjefmLeefle
efvecee&Ce nesles. cnCetve ceeCemeeves osnYeeJeeÛÙee megKekeâuhevesle ie{tve ies}s}er Je=efòe
ØeÙelvehetJe&keâ DeelcÙeekeâ[s JeUJeeJeer. keâebneR Goeòe OÙesÙe efve:mJeeLe&heCeW [esàÙeebheg{W
"sJeeJeW. hejeshekeâej, oeve, F&ÕejYepeve FlÙeeoer Je=òeeRvee Megæ DeeefCe mebÙeefcele keâjCeeNÙee
meeOeveebÛee DeJe}bye keâjeJee.
osneÛÙee he}erkeâ[s heenCÙeeÛeer ner ØesjCee meppeveebÛÙee mebieleerceOÙeW efceUtb Mekeâles.
cnCetve ØeÙelvehetJe&keâ mebleebÛÙee menJeemeeÛee }eYe DeefOekeâeefOekeâ IÙeeJee.
374 ceveesyeesOe
ceveW keâefuhe}e Jeer<eÙees mees[JeeJee ~
ceveW osJe efveiet&Ce lees JeesUKeeJee ~~
ceveW keâefuheleeb keâuhevee les mejeJeer ~
meoe mebieleer meppeveeÛeer OejeJeer ~~164~~
DeeheuÙee}e peeCeerJe veme}er lejer peieleebleer} yengleskeâ meJe& JÙeJenejeble keâuhevesÛeeÛe
Yeeie Heâej cees"e Demelees. meJe&meeceevÙe ceeCemeeÛeer ÛeebieuÙee-JeeF&šeÛeer OeejCee eEkeâJee
lÙeeÛeer DeeJe[veeJe[ veeršheCeW heeefn}er lej nW }#eeble ÙesF&}. keâ[t keâej}erefn DeeJe[erves
KeeCeejW }eskeâ Deensle. G}š, heLÙee}e Ûee}Ceejer ogOÙee YeesheàÙeeÛeer meeefòJekeâ
Yeepeer heeveele ve he[tb osCeejs }eskeâefn Deensle. `veeJe[leerÛeW ceer" DeeUCeer' ner cnCe
Jejer} efJeOeeve efmeæ keâjCeejer Deens. heleerhelveerÛÙeeceOeW Øesce DemeCeW nW mJeeYeeefJekeâefn
Deens DeeefCe F°efn Deens. DeMee efmLeleeRle ceg}erJej peeJeÙeeÛeW Øesce Deme}W lej lees
Ûeebie}e JeešCeW mejU Deens heCe megvesJej Øesce keâjCeeje ceg}iee cee$e yeeF&}yegæŸee
Jeešlees. nW keâmeW? Deehe}e lees yeeàÙee DeeefCe }eskeâeÛeW les keâejšs DemeW keâeb JeešeJeW?
ogmeNÙeeÛeer yeeÙekeâes Ûeebie}er keâe JeešeJeer?
JÙeJenej veerš jenle veeneRle, efJeke=âle nesleele, les Ùee keâuhevescegU.W ceeCetme melÙeeheemetve
ogjeJelees. JemlegefmLeefle DeesUKetb Mekeâle veeneR. keâejCe keâuhevesveW lÙeeÛÙee efJeJeskeâe}e DeeefCe
peeefCeJes}e DeebOeUs yeveefJe}s}s DemeleW. Ùeemee"eR meceLe& cnCeleele keâeR, ceveeveW keâefuhe}s}e
efJe<eÙe veerš heejKetve IesTve mees[JeeJee. DeJeIe[ ieefCele pemeW lÙeeÛeer jerle veerš }#eeble
IesTve mees[JeeJeÙeeÛeW DemeleW lemeWÛe efJe<eÙeemebyebOeerefn keâjeJes }eieles. FbefõÙeW yee¢eebiee}e
Yeg}leele. cevee}e JeešCeejer DeeJe[-efveJe[ ØeeceeefCekeâ vemeleW. lÙeecegUW efJe<eÙeeÛee mJeerkeâej
eEkeâJee efOekeäkeâej efnleeÛÙee °erveW vescekesâheCeeveW keâjleeb Ùesle veeneR.
leòJe%eeveeleer} Âef°me=ef°Jeeo lej me=°erÛeer meJe& OeejCeeÛe heenCeejeÛÙee keâuhevesJej
DeJe}byetve DemeuÙeeÛeW meebielees. efvejer#eCeceeveeØeceeCeW Iešvee ØelÙeÙeeme Ùesleele. efvejer#eCeceeve
hee}š}s keâeR Iešveeefn JesieUer Jeešles nW efJe%eeveebleer} met$e, leòJe%eeveebleer}
°erme=°erJeeoemeejKeWÛe Deens. ne meJe& ceeÙesÛee KesU Deens DemeW leòJe%eeve meebieleW.
ceveg<ÙeeÛeW Mejerj-ceve-yegeæ
f ceeÙesÛÙee ØeYeeJeeKee}eRÛe JeeJejle Demeles. efJe<eÙeeÛeer mees[JeCetkeâ
lÙeecegUWÛe DeefOekeâ DeJeIe[ nesTve yemeles.
Ùeebletveefn yeensj he[CÙeeÛeW Skeâ met$e Deens. lÙeeÛee efJeÛeej meceLe& ogmeNÙee
ÛejCeeble meebiele Deensle. ceveg<ÙeeÛÙee YeeWJeleer meiegCe, meekeâej heoeLeeËveeR Yej}s}W peie
hemej}s}W Deme}W DeeefCe lÙeeÛes meJe& JÙeJenej meiegCe, meekeâejeÛÙee ceeOÙeceeveWÛe nesle
Deme}s lejer efomeCeeNÙee, YeemeCeeNÙee, veevee ØekeâejÛÙee efJeefJeOelesveW ØelÙeÙeeme ÙesCeeNÙee
efJeJejCe 375
me=°erÛÙee ceeieW DeeOeejYetle DemeW peW cet}leòJe Deens, leW kesâJeU meòeecee$e DemeW efveieg&Ce
Deens, nW }#eele Iesle}W lej keâuhevesÛÙee heeMeebletve megškeâe nesCÙeeÛeer MekeäÙelee GlheVe
nesles. meceLe& Ùeemee"eRÛe `ceveW osJe efveiet&Ce lees DeesUKeeJee' DemeW meebiele Deensle.
meceLeeËvee meiegCe DeceevÙe veeneR. meiegCeYepeveeJej DeeefCe cete|lehetpesJej lÙeebÛeWefn
Glkeâš Øesce Deens. cegkeäleerÛÙee veebJeeJej meiegCe YekeäleerÛee GÛÚso keâjCeeje}e lÙeebveeR
cetKe& cnš}W Deens. DemeW Deme}W lejer meiegCeeceeieÛeW efveieg&Ce pej peeCe}s veeneR lej
cete|lehetpeWleer} Keje DeLe&Ûe efveIetve peelees. hejcesÕej kesâJeU Øeeflecee "jlees. lÙeeÛÙee
Devebleles}e DeeefCe JÙeehekeâles}e yeeOe Ùeslees. GheemevesÛÙee °erveWefn nW Deefve° Deens.
osJeemebyebOeerÛeer OeejCee melÙe DeMeerÛe Deme}er heeefnpes. osJe efveieg&Ce Deens nW ceveeveW
DeesUKe}W keâeR efJeefJeOelee keâeuheefvekeâ Deens nW peeCeJeleW DeeefCe JÙeJenej Megæ nesTb
}eielees. ßeerlegkeâejececenejepeebveerefn ``Deens Ssmee osJe JeoJeeJeer JeeCeer ~ veeneR Ssmee
ceveeR DevegYeJeeJee ~'' DemeW meebefiele}W Deens leW Ùee°erveW }#eeble IesCÙeemeejKeW Deens.
cet}leòJe pes DeÉwle lÙeeÛes mJe¤he cees"s efJeefÛe$e Deens. leòJele: les peeCelee ÙesleW,
DevegYeefJeleeb Ùesles, heCe lees DevegYeJe JeCe&ve keâ¤ve meebieCÙeeÛee ØeÙelve keâjCes ns MesJešer
ÉwleeÛesÛe ¤he "jleW. DeÉwleeble yees}CeW, meebieCeW, mebYeJele veeneR. DeLee&leÛe SskeâCeWefn MekeäÙe
vemeleW. Ùee °erveW kesâ}s}e keâesCeleeefn ØeÙelve MesJešeR ÉwleeÛee "jlees Je Éwle nW keâuhevesÛÙee
DeeßeÙeeveW DemeuÙeeveW, keâuhevesÛee "jlees. cnCetve keâuheveebÛeeefn efvejeme keâjCÙeemee"eR
keâuheveebÛeeÛe DeJe}bye keâjeJee }eielees. Yeeb[er mJeÛÚ keâjCÙeemee"eR jeKe JeehejeJeer }eieles
lemeWÛe nW Deens. Yeeb[Ÿee}e }eJe}s}er jeKeefn MesJešeR keâe{tve šekeâeJeÙeeÛeer Demeles. FlekeWâÛe
veJns lej jeKe OegCÙeemee"eR Jeehej}s}W heeCeerefn hegmetve šeketâve Yeeb[W keâesj[W keâjeJeW }eieleW.
efkeâlÙeskeâ JesUeb heeCÙeeÛee DebMe veeneRmee nesCÙeeÛeer ef›eâÙee DeeheesDeeheefn Ie[les, heCe lÙeemee"eR
keâebneR JesUeb Yeeb[eR hee}LeeR Iee}CeW, GYeeR keâ¤ve "sJeCeW, Ùee iees°er keâjeJÙeeÛe }eieleele.
meceLeeËveeR keâuhevee meejeJeer Demes ve cnCeleeb keâuhevee mejeJeer DemeW pesW cnš}W DeenW leW
MesJešÛÙee DeJemLeWleer} menpelesÛÙee Dehes#esvesÛe cnš}W Deens.
meble ns mee#eelkeâejer DemeuÙeeves, DevegYeJeer DemeuÙeeves lÙeebÛÙee mebieleeRle jeefn}s
Demeleeb lÙeebÛÙee GheosMeeves keâuheveeefvejemeeÛee DeJemLee›eâce ÙeesiÙe jerleerveW mhe° nesle
peelees cnCetve ceeCemeeveW melheg®<eebÛÙee menJeemeeble jenCÙeemee"eR meowJe ØeÙelveMeer} DemeeJes.
os¢eeefokeâ ØehebÛe ne eEÛeefleÙes}e ~
hejer DeblejeR }esYe efve§eerle "s}e ~~
njereEÛeleveW cegefkeälekeâeblee JejeJeer ~
meoe mebieleer meppeveeÛeer OejeJeer ~~165~~
376 ceveesyeesOe
`ceer' osn Ùee keâuhevesheemetveÛe ØehebÛeeÛee DeejbYe nesle Demelees. `ceer osn' ner
keâuheveemegæe `ceer' kegâCeer JesieUe, efJeefMe° Ùee keâuheveWletve efvehepeles. ne JesieUe
``ceer'', ``ceePeW, ceePeW'' Ùee keâuhevesÛeW #es$e Jee{Jeerle veslees. ``ceePeW ceePeW''ÛeW #es$e
pemepemes Jee{le peeles lemelemes ne ``ceer'' DeefOekeâeefOekeâ Ieó nesle peelees. ``ceer''ÛeW Ieó
nesCeW DeeefCe ``ceePeW''Ûee efJemleej nW hejmhejeJe}byeer Deensle. Skeâceskeâebvee hetjkeâ Deensle.
}esYe nW lÙeeÛeW ceeOÙece Deens. }esYeÛe ``ceer''}e ``ceePes''MeeR DeeefCe ``ceePes''}e
``ceer''MeeR peKe[tve "sJelees. }esYe¤heer ner DeemekeäleerÛe efpeJneàÙeeÛeW, ØesceeÛes, oMe&veer
Goeòe, DemeW mebYeeefJele ¤he OeejCe keâjles DeeefCe ceeCemee}e DeefOekeâeefOekeâ yebOeveeble
hee[les.
}esYeeÛeer Glheefòe cegUeble megKekeâuhevesle DemeuÙeeves, ceveg<Ùeeheg{W DeefOekeâeefOekeâ
Goeòe, efve:mJeeLe&, efvejhes#e iees°eRÛeW Deekeâ<e&Ce megKeeÛÙee °erveW Jeešle ies}W, Jee{le
ies}W lej }esYeeÛes heeMe ef{}s nesle peeleele. ner Goeòelee LeesjebÛÙee Ûeefj$eeble mhe°
efomeles. jeceÛebõebÛeW meerlesJej ØeeCeeDeeieUW Øesce nesleW; heCe lejer jeceÛebõebveeR meerlesÛee
lÙeeie kesâ}e. ieeskegâUÛÙee ieewUCeer Ùee YeieJeeved ßeerke=â<CeeÛÙee DeefYeVeùoÙe¤he neslÙee.
lejer kebâmeJeOeehetJeea ieeskegâU mees[uÙeeveblej YeieJeeved hegvneb ieeskegâUe}e hejle ies}s
veeneRle. ns Øesce KejW Goeòe Øesce nesÙe. Ùee GoeòelescegUWÛe KeNÙee Øesefcekeâe}e ceer}veehes#eeb
Øeleer#eWle DeefOekeâ iees[er Jeešles. Ùee GoeòelescegUWÛe JeeÛemheefleefceßeebÛÙee helveerveW YeeceleerveW,
heleerkeâ[tve Deeheelele: Pee}s}er Ieesj Ghes#ee meceeOeeveeveW menve kesâ}er. lÙee meeOJeerveW
mJele:ÛÙee DeefmlelJeeÛeer peeCeerJeefn efJeÅeeveboeble lebõer }eie}suÙee DeeheuÙee heleer}e
nesTb efo}er veeneR. ØesceeÛeW nW efoJÙe mJe¤he DeeheCeeme keâUCeWÛe MekeäÙe veeneR. DeeheCe
ØelÙe#e GheYeesieele heefjCele nesCeeNÙee }esYee}e, Deemekeäleer}eÛe, Øesce nW meespJeU veebJe
osTve JÙeJenejeble meceeOeeve ceeveerle Demelees. osnyegefæ lÙeecegUs Â{eJele peeles,
DeefOekeâeefOekeâ yeUkeâš nesle peeles, nW DeeheCe }#eeble Iesle veener.
`ceer' DeeefCe `ceePes' ceOÙeW Deme}s}W nW }esYeeÛeW yebOeve veeneRmes keâjCÙeeÛeer meesheer
heCe ØeYeeJeer Ùegefkeäle meceLe& meebiele Deensle. cegkeäle nesCÙeemee"eR hejcesÕejeÛeW eEÛeleve
keâjeJeW ner leer Ùegefkeäle. hejcesÕejeÛeW eEÛeleve efpelekeWâ melele, efpelekeWâ DeefOekeâ, efpelekeWâ
efvejhes#e DeeefCe efpelekeWâ GlkeâšlesveW nesle peeF&} lees lees cegkeäle nesCes meeOele peeF&}.
ceeCemeeÛÙee Deble:keâjCeebleer} }esYeeÛeer Je=efòe }#eeble IesTve, lÙeeÛeW Œeer FlÙeeoerÛÙee
ef"keâeCeeR Deme}s}s Deekeâ<e&Ce heentve meceLeeËveeR ÙesLeW cegkeäleer}eÛe keâeblesÛÙee, ØesÙemeerÛÙee
¤heeble Jee|Ce}W Deens. ßeerlegkeâejececenejepeebveeRefn ``legkeâe cnCes cegefkeäle hee|Ce}er veesJejer ~''
DemeW helveerÛÙee ¤hekeâeveWÛe cegkeäleerÛes JeCe&ve kesâ}s Deens, ØesÙemeerÛÙee Yesšermee"eR peMeer
Dees{ }eieles leMeer cegkeäleermee"er }eietb Åee. ØesÙemeerÛÙee ceer}veeveW peW megKe efceUleW
efJeJejCe 377
lÙeehes#ee Deveble hešerves DeefOekeâ DeeefCe MeeÕele megKe cegkeäleerÛÙee ØeehleerveW }eYeleW ns
}#eeble IÙee. nWÛe Ùee ¤hekeâebletve mebleebvee megÛeJeeJeÙeeÛeW DemeleW.
F&ÕejeÛeW eEÛeleve ne cegkeäleermee"eR, cees#eemee"eR; meeOee, mejU heCe efveef§ele Heâ}oeÙeer
Demee ceeie& Deens. lÙeeÛeW meefJemlej efJeJesÛeve ceeieW Dee}s}W Deens.
F&MeeEÛeleveeÛeer iees[er }eieeJeer, ``ceePeW ceePeW''Ûee }esYe keâceer JneJee, Goeòe
iees°eRleer} megKeeÛeW cenòJe JeešeJeW, Ùeemee"eR mebleeÛee menJeeme GheÙegkeäle "jlees.
keâejCe leW meJe& lÙeebveeR DevegYeefJe}s}W DemeleW. DeeefCe lees DevegYeJe lÙeebÛÙee meJe&
peerJeveeble Ye¤ve jeefn}s}e Demelees. mebleebÛÙee menJeemeeble jeefnuÙeeveW meeceevÙe ceeCemeeJejefn
Ùee iees°erÛee heefjCeece nesTve lees megOeejlees.
Denbkeâej efJemleej}e Ùee os¢eeÛee ~
efŒeÙeeheg$eefce$eeefokeWâ ceesn lÙeebÛee ~~
yeUW Yeüebefle ns pevceeEÛelee njeJeer ~
meoe mebieleer meppeveeÛeer OejeJeer ~~166~~
Ùee M}eskeâeble ceeieer} M}eskeâebleer} yeesOeeÛeeÛe Lees[e DeefOekeâ efJemleej Pee}s}e
Deens.
``ceer osn'' ner YeeJevee nW DenbkeâejeÛeW JÙekeäle mJe¤he. osnehes#eeb JesieàÙee `ceer'Ûeer
peeCeerJe KeNÙee DeLee&veW veme}er lejer JÙeJenejeble heg<keâU JesUeb ceePee osn, ceePeW Mejerj
DeMeer osneefJe<eÙeeRÛÙee efYeVeheCeeÛeer Yee<ee Jeehej}er peelesÛe. cnCepes `ceePeW'Ûee DeejbYeefn
osneheemetveÛe neslees. DenbkeâejeÛeW DeefOekeâ JÙekeäle mJe¤he Deme}s}W nW `ceePeW' Œeer-heg$e,
Deehle-efce$e, Iej, mebheefòe, SsÕeÙe&, meòee, ceevemevceeve, Øeefle‰e, }ewefkeâkeâ Ùee mJe¤heeble
efJemleejle peeleW. leWÛe pevcece=lÙetÛÙee HesâNÙeeble ieeWJeleW. Deveskeâ ØekeâejÛÙee og:Kee}e
DeeefCe Deeheòeer}e keâejCeerYetle nesleW. meJe& peerJeve eEÛelesveW JÙeekegâU keâ¤ve mees[leW. Ùee
``ceePeW ceePeW''ÛÙee ef"keâeCeeR JÙeJenejeble GheÙeesieer Demes keâebneR DebMe Deme}s lejer
leòJele: efJeÛeej keâjleeb ``ceePeW ceePeW'' JeešCeW ner MesJešeR Yeüebefle Deens. yeUeveW cnCepes
Â{lesveW ØeÙelvehetJe&keâ Ùee YeüebleerÛeW efvejmeve kesâ}s heeefnpes lejÛe pevcee}e }eie}s}er meJe&
ØekeâejÛeer eEÛelee, DeeÙeg<Ùeeble JeebšŸee}e ÙesCeejs meJe& ØekeâejÛes keä}sMe veenermes nesleer}.
ØehebÛe ne DenbkeâejeÛee efJemleej Deens. Œeer-heg$eeoeRÛÙee ef"keâeCeeR Glkeâšlesves Deme}s}W
cecelJe ne MesJešeR Yeüce Deens. lÙeeÛeer GheÙegkeälelee Je DeeJeMÙekeâlee JÙeJenejeÛÙee
ceÙee&oWleÛe "sJe}er heeefnpes. leer DeemekeäleeRle heefjCele nesTve efnlee}e yeeOekeâ nesCeej
veeneR ÙeeÛeer keâeUpeer Iesle}er heeefnpes. nW meJe& mebleebÛÙee menJeemeeble mecepetb Mekeâles;
cnCetve meblemebieleerÛeer FÛÚe OejeJeer.
378 ceveesyeesOe
yeje efve§eÙees MeeÕeleeÛee keâjeJee ~
cnCes oeme mebosn lees JeermejeJee ~~
Ie[erveW Ie[er meeLe&keâeÛeer keâjeJeer ~
meoe mebieleer meppeveeÛeer OejeJeer ~~167~~
ceeCemeeveW DeeheuÙee peerJeveeble #eefCekeâ megKeoeÙekeâ keâesCeleW DeeefCe oerIe&keâe}erve
}eYeoeÙekeâ keâeÙe ÙeeÛee lejer efJeÛeej kesâ}eÛe heeefnpes vee! JÙeJenejehegjlee lejer
ceeCetme– Ûeebie}e ceeCetme– ne efJeÛeej keâjleesÛe vee! efceUe}s}e meJe&ÛÙee meJe& hewmee
keâesCeer menmee ÛewveeRle GOeUerle veeneR. mJele:ÛeW Iej DemeeJeW cnCetve efMeu}keâ "sJelees,
efJecee GlejefJelees, ceg}eRÛÙee }iveemee"eR, ceg}ebÛÙee efMe#eCeemee"eR, cneleejheCeeRÛÙee
JÙeJemLesmee"eR, efceUe}suÙee hewMeebletve MekeäÙeleeW DeefOekeâ jeKetve "sJelees. DekeâefuheleheCeW
ÙesCeeNÙee De[ÛeCeer, ogKeCeeryeeCeeR Ùeemee"eR meesÙe keâ¤ve "sJe}er heeefnpes DemeW ceevelees.
ne meJe& MeeÕeleeÛeeÛe efJeÛeej Deens.
leòJe%eeve pÙee}e MeeÕele cnCeleW leW pejer nW veme}W lejer efJeÛeejeÛeer peele SkeâÛe
Deens. leòJe%eeve mLet}ehes#eeb met#ceeÛee, ceÙee&efoleehes#ee JÙeehekeâeÛee, Skeâe pevceehes#eeb
pevcepevceeblejeÛee MeeÕeleeÛÙee °erveW efJeÛeej keâjleW FlekeWâÛe. Ùee MeeÕeleeÛÙee efJeÛeejeletveÛe
mebÙece, lÙeeie, lehe, Gheemevee, F&ÕejYeefkeäle, melÙe, yeÇÿeevegYeJe FlÙeeoeRÛee GoÙe nesle
Demelees. cnCetve ceeCemeeveW melele #eefCekeâ DeeefCe Yeüeble Ùeeble iegbletve ve jenleeb MeeÕele
keâeÙe, melÙe keâeÙe, leW efJeÛeejeble IÙeeJeW DeeefCe Deehe}W JeeieCeW lÙee °erveW mJele:}e
MeeÕele megKe osF&}, melÙeekeâ[s vesF&}, DeMee °erveW megOeejeJeW.
efpeLeW pemeW Deenes leer efmLeefle DeeefCe pesLeW peeJeÙeeÛeW Deens, peW JneJeÙeeÛeW Deens leW
OÙesÙe, Ùeeble yejWÛe Deblej Demeles Je leW keâešCÙeemee"eR }eieCeeje keâe}efn oerIe& Demelees.
lÙeecegUW efJeÛeejeveW, efJeJeskeâeveW, meeOevesÛeer JeešÛee} keâjerle Demeleebveeefn veevee ØekeâejÛes
mebosn efvecee&Ce nesleele DeeefCe lÙeecegUW ceeie&›eâceCe Kebef[le nesleW.
mebosn efvecee&Ce nesleele lÙeeÛÙee cegUeMeeRefn hetCe& efve§eÙe vemeCeW, ßeæe Â{
vemeCeW, FÛÚe Glkeâš vemeCeW, Dee}suÙee Jewleeiee}eÛe JewjeiÙe mecepeCeW, mJele:ÛÙee
ÙeesiÙelesefJe<eÙeeR, MekeäleerefJe<eÙeeR ÙeesiÙe keâuhevee vemeCeW, OewÙee&Ûee DeYeeJe DemeCeW, DeMeeR
keâejCeW Demeleele DeeefCe lÙeecegUW Ùee keâejCeebveer JejÛesJej mebosn Jeešlees, mebMeÙe Ùeslees,
MebkeâekegâMebkeâeveeR ceve JÙeekegâU nesleW.
Ùee mebMeÙeeÛÙee pebpeeUebletve yeensj he[CÙeeÛee GheeÙe SkeâÛe Deens, lees cnCepes
meod«ebLeebÛeW JeeÛeve, melheg®<eeÛee menJeeme, melele eEÛeleve DeeefCe efvej}me ØeÙelveebÛeW
meelelÙe.
efJeJejCe 379
ne GheeÙe meeOeeJeÙeeÛee lej ØelÙeskeâ #eCe cenòJeeÛee ceevetve Lees[eefn JesU
efve®heÙeesieer JÙeLe& iees°eRle JeebÙee ve Iee}efJeleeb efceUs} lees meeje JesU Jejer} GheeÙeebmee"eR
Iee}efJe}e heeefnpes. ``Ie[erveW Ie[er meeLe&keâeÛeer keâjeJeer'' Demes meceLe& Ùee °erveWÛe
meebiele Deensle. JesU meeLe&keâeR }eJeCÙeeÛeer ØesjCeeefn melheg®<eebÛÙee mebieleeRle }eYeles.
keâjer Je=efòe pees meble lees meble peeCee ~
ogjeMeeiegCeW pees veJns owvÙeJeeCee ~~
GheeOeer osnsyegefæleW Jee{Jeerles ~
hejer meppevee kesâeEJe yeeOet Mekesâ les ~~168~~
meble keâesCee}e cnCeeJes? meble keâmee DeesUKeeJee? ne efJeÛeej hetJeea ``peieeR OevÙe
lees oeme meJeexòeceeÛee'' Ùee 47 les 56 ceOÙes Dee}suÙee one M}eskeâebÛÙee ØekeâjCeeble
efJemleejeveW Dee}e Deens. ÙesLeW hegvne cenòJeeÛeeR oesve }#eCeW meceLe& meebiele Deensle.
veevee ØekeâejÛes Ûecelkeâej keâjCeeje, Deble%ee&ve Deme}s}e Jee DeeheuÙee YekeäleeÛeeR mebkeâšW
otj keâ¤ve ceveesieles hegjefJeCeeje pees, lees meble DeMeer meeceevÙeebÛeer OeejCee Demeles.
KeNÙee KeesšŸee efmeæerÛeW ØeoMe&ve keâjCeejsÛe meble, DeJeleej Jee YeieJeeved cnCetve
Øeefle‰e heeJeleele. jeceoeme-legkeâejeceebmeejKÙee KeNÙee mebleebveeR cee$e efmeæeRÛÙee ØeehleerÛee
Jee efmeæeRÛÙee ØeoMe&veeÛee Deveskeâ ef"keâeCeeR, Deveskeâ ØekeâejW, keâ[e[tve efve<esOe kesâ}e
Deens. meceLeeËÛeWÛe ``pevemJeYeeJeieesmeeJeer'' Ùee veebJeeÛeW Skeâ GhenemeieYe& ØekeâjCe Deens.
lÙeeble }eskeâ DeeheuÙee ieg¤Ûee DeefOekeâej meebieleebvee keâesCekeâesCelÙee efmeæeRÛeW Jee
ÛecelkeâejebÛeW JeCe&ve keâjleele leW meebefiele}W Deens. DeeefCe Demee ceveg<Ùe Keje ÙeesiÙelesÛee
DeefOekeâejer veJns, meble veJns, DemeW lesLeW meceLeeËveeR GvcesKetve GheosefMe}W Deens.
pees mJele:Ûeer Je=efòe meble cnCepes efmLej, Meeble, ØemeVe keâjlees lÙee}e meble cnCetve
DeesUKeeJeW. mebleeÛÙee Deble:keâjCeeble ogjeMee cnCepes efJe<eÙeesheYeesieeÛeer Deemeefkeäle keâOeeR
vemeles, DeLeeËleÛe efJe<eÙeemekeäleerÛÙee keâejCeeveW efvecee&Ce nesCeejW owvÙeefn lÙeeÛeW ef"keâeCeeR
keâOeeR efomele veeneR. ØehebÛeeceOÙeW Dee}suÙee cees"Ÿeeble cees"Ÿee DeeheòeerveWefn Keje meble
keâOeeR efJeÛeef}le nesle veeneR, ie[ye[tve peele veeneR, lÙeeÛeer efJeJeskeâ Meefkeäle lÙee}e
mees[le veener, lÙeeÛee lees} keâOeeR {Ule veeneR, lÙeeÛÙee cegõsJej efKeVelee Ùesle veeneR,
ceveesJe=efòe efmLej, Meeble DeMeer jenles.
ØehebÛeebleer} meJe& DeeheòeerÛeW cetU cecelJeeble DeeefCe efJe<eÙeemekeäleerle DemeleW. meble
Ùeebheemetve JesieUe Demelees. DeeheCe cee$e yeejerkeâ-meejerkeâ keâejCeeveWefn ie[ye[tve peelees,
oerve neslees. [eskeWâÛe ogKele Demes}b lej megÛetb veÙes ns SkeâJesU mecepetb MekeâleW, heCe heeÙe
"Cekeâle Demes}, heesš ogKele Demes} lejer DeeheCeeme keâebneR megÛele veeneR DemeW keâeb
380 ceveesyeesOe
JneJeW? ceveeefJe®æ Ie[}W keâeR DeeheuÙee kesâJeU cegõsJejÛe veJns lej meJe& MejerjeJejÛe
efKeVelee hemejles. ÛeebieuÙee keâeceebleefn ceie Glmeen jenle veeneR. keâle&JÙeeÛeeefn Gyeie
Ùeslees. mebleeÛeer efmLeefle cee$e ``kesâ}e pejer heesle yeUWefÛe Kee}s ~ pJee}e lejer les JejleeR
GHeâeUs ~~'' DeMeer Demeles. oeefjõÙeeble lees }eÛeej vemelees, SsÕeÙeeËle lees Gvceòe nesle
veeneR. owvÙeJeeCee vemeCeW Ùee }#eCeeble nW meJe& DeefYeØesle Deens.
efJe<eÙeemeefkeäle¤heer ogjeMee vemeuÙeeves meble GheeefOe Jee{Jeerle veener. GheeefOe ¢ee
osnyegefæ Jee{efJeCeeNÙee Demeleele. SsÕeÙee&Ûee }esYe, efJe}emeeÛeer ØeJe=efòe, veevee Øekeâejeves
efvecee&Ce kesâ}s}s GÅeesieebÛes JÙeehe, ns meJe& osnleeoelcÙe Jee{efJeCeejs Demeleele. Oeee|cekeâ
cnCeefJeCeeje ceeCetme JeÇleJewkeâuÙeebÛee hemeeje ceeb[lees leesefn GheeefOe¤heÛe Demelees.
lÙeebletve osnyegæerÛeWÛe hees<eCe nesle Demeles. hegCÙe }eieeJeW, mebkeâšeÛee heefjnej JneJee,
ÙeemeejKeW keâebneR nslet JeÇleebÛÙee cegUeMeeR Demeleele. lÙeeveW meeefòJekeâlee Jee{le veeneR.
JeÇleW yengOee KeeCÙee-efheCÙeeMeeR mebyeæ Demeleele. leeR keâOeeR Skeâoe mebheleele DeeefCe
DeeheCe hegvneb Ûeejer"eJe keâOeeR pesJelees DemeWÛe yengOee ceeCemee}e nesleW. JeÇleebcegUW
FbefõÙeebvee mebÙeceeÛeer meJeÙe }eie}er heeefnpeW, leWefn efJeMes<eWkeâ¤ve Ie[le veeneR. ceeCemeW
efveÙece keâjleele lees "jeefJekeâ keâeUheÙeËle Decegkeâ ve KeeCÙeeÛee, Decegkeâ JemletÛeer
}eKees}er JeenCÙeeÛee, Jeeleer }eJeCÙeeÛee, SKeeoer heesLeer JeeÛeCÙeeÛee, Heâej lej pehe
keâjCÙeeÛee. heCe ogmeNÙeeÛeer eEveoe keâjCeej veeneR, mJele:Ûeer mlegefle keâjCeej veeneR,
keâesCeeÛee Gheneme keâjCeej veeneR, Deehe}e cees"sheCee efcejJeCeej veeneR, ogmeNÙee}e
HeâmeJetve }gyee[tve mJele:Ûee mJeeLe& meeOeCeej veeneR, Ûeebie}W kesâ}s}W efcejJeCeej veeneR;
eEveoe, Deheceeve, DeJens}vee cevee}e }eJetve IesCeej veeneR, JesU meowJe melkeâejCeeRÛe
}eJeerve FlÙeeoer cevee}e Ûeebie}W JeUCe }eJeCeejs efveÙece keâesCeer keâjerleÛe veeneR.
mebleebpeJeU Flej ØeehebefÛekeâ GheeOeeRØeceeCeW Oeee|cekeâlesÛeW ØeoMe&ve keâjCeeNÙee Ùee
JeÇleeefo GheeOeerefn vemeleele. DeeefCe keäJeefÛeled keâle&JÙe cnCetve DeeheuÙee °erveW GheeefOe
DemeCeeNÙee keâebneR iees°eRÛee mJeerkeâej meble keâjerle Deme}e lejer lÙee GheeOeer lÙee}e
yeeOele veeneRle, lÙeeÛee Denbkeâej Jee{Jeerle veeneRle. efvece&ce nesTve, efve:mJeeLe&heCeW
keâle&JÙe keâjerle Demeleebvee }ewefkeâkeâeceOÙeW keäJeefÛeled lees meJe&meeceevÙeemeejKee efome}e
lejer lees Deef}hleÛe Demelees DeeefCe cnCetve JÙeJenejeble Jeeiele Demeleebveeefn,
n<ee&ce<e&YeÙeesÉsieeefo efJekeâej mebleebÛÙee ef"keâeCeeR keâOeeR efomele veeneRle.
DeeheCe Skeâ lej JÙeehe vekeâes cnCetve keâle&JÙeÛe šeUlees eEkeâJee osnyegæerveW ceePeW
ceePeW cnCetve Jee{efJe}suÙee JÙeehee}e keâle&JÙe mecepelees. GheeefOe yeeOele vemeuÙeecegUW
mebleepeJeU Ùee oesvner iees°er vemeleele. GheeefOe Jee{les leerefn cecelJeeveW DeeefCe yeeOeles
leerefn cecelJeeveWÛe. Deelcemee#eelkeâejecegUW pÙeeÛeW cecelJe mebhe}W, lÙee}e GheeefOe yeeOele
efJeJejCe 381
veeneR. lÙeeÛeer GheeefOe Jee{le veeneR. lÙeeÛeW heg{W GheeOeeRÛes GheeOeerheCeÛe Gjle veeneR.
vemes Deble Deeveble meblee hegmeeJee ~
DenbkeâejefJemleej ne veerjmeeJee ~~
iegCeWJeerCe efveieg&Ce lees Dee"JeeJee ~
osnsyegefOoÛee Dee"T vee"JeeJee ~~169~~
mebleebÛÙee mebieleeRle cet}leòJeeÛeW %eeve DemeleW. mebleebveer lÙee cet}leòJeeÛee, yeÇÿeeÛee
DevegYeJe Iesle}s}e Demelees. osnYeeJe MetvÙe Pee}s}e DemeuÙeecegUW, meble peCetb ØelÙe#e
lÙee yeÇÿeebleÛe jenle Demeleele. ØelÙe#e yeÇÿemJe¤he Demeleele. cet}leòJe peW yeÇÿe
lÙee}e Deble veeneR, MesJeš veeneR, keâesCeleerefn meercee veeneR, ceÙee&oe veeneR DeeefCe
lÙeecegUWÛe lÙee cet}leòJeeÛeW %eeve nesCeW ner iees° DeefleMeÙe keâef"Ce nesTve yemeles.
mebleebveeR DevegYeJe Iesle}s}e DemeuÙeecegUW les lÙeeefJe<eÙeeR efve§eÙeeveW meebietb Mekeâleele.
mebleebÛÙee Deble:keâjCeeble ceeveJecee$eeefJe<eÙeeR efpeJneàÙeeÛeer YeeJevee DemeuÙeeveW ceeveJeeÛÙee
efnleeÛeer meeOeveW les Deehe}sheCeeveW meebieleele cnCetve lÙee Deveeefo Deveble leòJeeefJe<eÙeeR
peW keâebneR peeCetve IÙeeJeÙeeÛeW leW mebleebveeÛe efJeÛee¤ve mecepetve IÙeeJeW.
leee|keâkeâ efJeÉeved, Meyo%eeveer, heesšeLeea, ØeÛeejkeâ, }ewefkeâkeâe}e, Øeefle‰s}e,
}e}ÛeeJe}s}s cenble, ÙeebÛes ceeie&oMe&ve keâebneR GheÙeesieeÛeW veeneR. Ùee }eskeâebÛÙee yees}CÙeeble
Ûeebie}sheCeeÛee keâebneR DebMe Deens DemeW ceevÙe kesâ}W lejer lÙeele hetCe&lee vemeles Je
lÙeecegUW ogje«en, SkeâebieerheCee, Yeüce FlÙeeefo oes<e efvecee&Ce nesT Mekeâleele.
efJeÉeved Deensle Demes ceevÙe kesâ}s lejer Ùee }eskeâebÛes efJeÛeej keâmes Skeâebieer Demeleele
les DeveskeâJesUeb heeneJeÙeeme meehe[leW. Skeâ Øeefmeæ GoenjCe meebielees- Skeâe efJeÉeveeveW
``%eevesÕejer ne leòJe%eeveeÛee «ebLe vemetve keâeJÙe«ebLe Deens. Glke=â° DeMee jmeeU
keâeJÙeeÛeer efvee|ceefle ne «ebLejÛevesÛee nsleg ßeer%eevesÕejebÛÙeeheg{W neslee'' ne efJe<eÙe DeeheuÙee
ØeyebOeeceOÙeW "emetve ceeb[}e Deens. ogmeNÙee Skeâe efJeÉeveebveeR ßeerMebkeâjeÛeeÙeeËÛeW DeÉwle
leòJe%eeve }eskeâebvee mecepeeJetve meebieCeW ne %eevesÕejer ef}efnCÙeeÛee nslet DemeuÙeeÛeW
DeeheuÙee ØeyebOeeble ceeb[}W Deens. eflemejs Skeâ efJeÉeved Deensle. DeeOegefvekeâlece Fb«epeer
meeefnlÙeMeeŒeeÛÙee DevegjesOeeveW veeškeâebÛeeR Kethe heeuneU Deme}s}eR hejer#eCeW ef}efnCeW
nerÛe lÙeebÛeer meeefnlÙemesJee Deens. lÙeebveeR ``%eevesÕejer vee keâeJÙe vee leòJe%eeve'' Ùee
veebJeeÛee }sKe ef}efn}e. keâesCeleWefn Skeâ megmebiele leòJe%eeve %eevesÕejeRle veeneR. %eevesÕejerÛÙee
efvejefvejeàÙee DeOÙeeÙeeble leòJe%eeveefJe<eÙekeâ efvejefvejeUs DeeefCe hejmhejefJejesOeer Demes
efJeÛeej Dee}s Deensle cnCetve %eevesÕejeRle leòJe%eeveefn veeneR DeeefCe keâeJÙeeÛeer jmeJeòeeefn
efleÛÙeele veeneR DemeW Ùee efJeÉeveebÛeW cnCeCeW.
382 ceveesyeesOe
%eevesÕejer ne Deble veme}suÙee DevebleeÛeer Øeeefhle Ie[Jetve osCeeje «ebLe Deens.
DeeF&}eefn }epeJeCeeNÙee, ùoÙeebleer} Deheej JeelmeuÙeecegUW keâesCeer ve hegmeleebefn
meebefiele}s}e lees efnleeÛee Dece=leesheosMe Deens. DeMee «ebLeeÛeW cetuÙeceeheve }ewefkeâkeâer
efJeÉeved keâmeW keâ¤b MekeâCeej? %eevesÕejer ner keâeÙe Deens ns mecepeeJetve IÙeeJeÙeeÛeW
Demes} lej peesiecenejepe, kesâMeJecenejepe osMecegKe, ieg®osJe jeve[s, meesveesheble oeb[skeâj
DeMee %eevesÕejerÛeW Deblejbie DeefOekeâejer Deme}suÙee JÙekeäleeRveeÛe efJeÛeej}W heeefnpes.
DeeceÛÙee leer. oeoebveeR ef}efn}W Deens keâeR %eevesÕejer ner keâebneR efÛeòejbpeveeÛeer keâeobyejer
veJns, efleÛeer iees[er keâUCÙeemee"eR DeefOekeâej DemeeJee }eielees. DevebleeefJe<eÙeeR mebleebveeÛe
keâeb efJeÛeejeJeW? meble veme}suÙee efJeÉeveebÛeW meebieCeW efnleeÛeW keâmeW vemeleW lÙeemee"eR nW
meebefiele}W.
meble DevegYeJeeÛÙee hetCe&lesletve meebieleele. efJeÉeveeÛeer yegefæ ner he=LekeäkeâjCeeÛee
DeJe}bye keâjerle DemeuÙeecegUW Skeâebieer Demeles. SKeeoe efJemle=le, JÙeehekeâ efJe<eÙe
mecepeeJetve IesCÙeeÛÙee °erveW YeeieMe: %eeve GheÙeesieer he[}s lejer MesJešeR mecepeeJetve
IÙeeÙeÛeer Demeles leer hetCe&lee. MejerjeÛeW %eeve – ®efOejeefYemejCe, heÛevemebmLee, Õemeve,
ceppeemebmLee DeMee efvejefvejeàÙee efJeYeeieebveeR efMekeâJe}W peeleW. heCe Mejerj MesJešeR Skeâ
Deens DeeefCe ns meJe& JÙeeheej hejmhejeshekeâejkeâ DeeefCe hejmhejeJe}byeer DemeuÙeeveW DebleeR
Skeâ¤he nesleele, hejmhej efYeVe jentb Mekeâle veeneRle nW }#eele IÙeeJeWÛe }eieleW.
yeÇÿe%eeveeÛeWefn lemeWÛe nesleW.
Deehe}e cee} KeheefJeCÙeeÛeer FÛÚe Deme}s}e ØeÛeejkeâ DeeefCe ceg}eÛÙee efnleeÛeer
eEÛelee Deme}s}er ceelee Ùeebveer SkeâeÅee JemletÛeer kesâ}s}er Ye}eJeCe heefjCeeceele meejKeer
vemeles. efleÛÙeeble DeekeâeMeheeleeUeÛes Deblej Demeles. leerÛe efmLeefle mebleebÛee GheosMe
DeeefCe }ewefkeâkeâer efJeÉeveebÛeW meeefnlÙe ÙeebÛeerefn Demeles. F&ÕejefJe<eÙekeâ %eeve IÙeeJeÙeeÛeW
leW mebleebkeâ[tve IÙeeJeW, celeJeeÅeebkeâ[tve IesT veÙes, DemeW ÙeeÛe °erveW meceLe& meebieleele.
mebleebvee efJeÛeej}s DeeefCe lÙeebveer meebefiele}s lej les keâUCÙeemee"eR DeeefCe lÙeentveefn
JeUCÙeemee"eR efJeÛeejCeeje, SskeâCeeje efvejnbkeâejer Deme}e heeefnpes lejÛe GheÙeesie,
veeneRlej hee}LÙee Ie[ŸeeJej he[}suÙee heeCÙeeØeceeCeW leW meJe& JÙeLe& peeJeÙeeÛes. lemes
nesTb veÙes cnCetve meceLeeËveeR ``Denbkeâej efJemleej ne veerjmeeJee'' DemeW meebefiele}W Deens.
me=°erÛÙee GlheòeerÛÙee cegUeMeer DenbkeâejÛe Deens. Denbkeâej neÛe efJeÕeeÛeW yeerpe
Deens. cegUeMeer Deme}s}e ne Denbkeâej veenermee keâjCeW neR iees° DeeheuÙee neleÛeer
veeneR, meeOeveW}e yeeOekeâefn veeneR DeeefCe cnCetve, lees veenermee keâjCÙeeÛeer leeÂMe
DeeJeMÙekeâleeefn veeneR. DenbkeâejeÛee efJemleej, DenbkeâejeÛee hemeeje cee$e DeeheCe Jee{efJe}s}e
Demelees. lees veeneRmee kesâ}e heeefnpes. ceer keâesCe cnCetve meebieCeW efvejeUW DeeefCe ceer
efJeJejCe 383
efJeÉeved, ceer MeneCee, ceer veslee, ceer keâeÙe&keâlee&, ceer hejeshekeâejer, FlÙeeefo ceerheCee
efcejefJeCeW efvejeUW. ogmeje Yeeie ne ceerheCeeÛee cnCepes DenbkeâejeÛee efJemleej Deens. lees
DeveJeMÙekeâ Deens DeeefCe Deefve°efn Deens. lesjeJÙee DeOÙeeÙeebleer} ßeer%eevesÕejebveer
meebefiele}s}eR DeceeefvelJeeÛeer }#eCeW Øeehle keâ¤ve IesCeW ne DenbkeâejeÛÙee efJemleejeÛÙee
efvejmeveeÛee Gòece GheeÙe.
DenbkeâejeÛee efJemleej ne iegCeebÛÙee ceeOÙeceebletve nesle Demelees. ®Ûeles, DeeJe[leW,
Ûeebie}W JeešleW, nJesmeW JeešleW, ÙeebletveÛe ceer DeeefCe ceePeW ÙeebÛee efJemleej neslees.
JewefMe<šŸe ØemLeeefhele keâjeJes DemeW ceie Jeeštb }eieleW. iegCe nsÛe efleLeW keâejCe Demeleele.
cnCetve meJe& iegCeeleerle Deme}suÙee efveieg&CeeÛee efJeÛeej DemeeJee. Demee ceeie& meceLeeËveer
oeKeefJe}e Deens. efveŒewiegCÙe JneJeW Demes ieerlesveWefn meebefiele}s Deens.
meJe& ØekeâejÛeer ÉbÉW ne efveieg&CeeÛÙee efJeÛeejeÛÙee ceeieeËleer} De[LeUe, ÉbÉW yeeOekeâ
nesleele leeR osnyegæercegUW. Ùeemee"eR osnyegæerÛeer Dee"JeCe nesT veÙes ne GheeÙe ÛeewLÙee
DeesUeRle meebefiele}e ies}e Deens.
osnyegæerÛÙee Dee"JeCeercegUWÛe ceveg<Ùe megKeog:Keele iegbletve jenlees. lÙee°erveWÛe lees
Meerlees<CeeÛee, ÙeMeeheÙeMeeÛee, ceeveeheceeveeÛee, eEveoemlegleerÛee efJeÛeej keâjlees. efnleeÛeer
peeCeerJe Gjle veener DeeefCe ceie meeOevee ef{}er he[les. kebâšeUe ÙesCeW, DeeUme Jee{CeW,
efJe<eCCelee JeešCeW nW Jee{le peeles. Ùeemee"eR MejerjeÛeW }e[ ve keâjleeb keâesCelÙeeefn
heefjefmLeleeRle leW ÙeesiÙe lÙee ØekeâejW jeyeefJe}W peeF&} Ùee°erves o#e Deme}s heeefnpes.
hegvne hegvneb ÙesCeeNÙee kebâšeàÙeeJej ceele keâjerle jeefn}s heeefnpes. nWÛe osnyegæerÛes
Dee"JeCeW ve Dee"JeCes Deens.
osnsyegefOo nW %eeveyeesOeW lepeeJeer ~
efJeJeskeWâ leÙes JemlegÛeer Yesefš IÙeeJeer ~~
leoekeâej ns Je=efòe veeneR mJeYeeJes ~
cnCeesefve meoe leW efÛe MeesOeerle peeJeW ~~170~~
JÙeJenejeceOÙeW peerJeve peiele Demeleebvee nesCeeNÙee ne}Ûee}er, peeCeJeCeeNÙee
mebJesovee DeeefCe GlheVe nesCeejs mebkeâuhe-efJekeâuhe ØelÙeskeâ heeleUerJej lešmLeheCeW heejKeerle
jeefn}s lej MejerjWefõÙeceveyegefæ ÙeebÛÙeeMeeR pe[tve jeefn}s}er ceerheCeeÛeer YeeJevee megšle
peeF&}, ceeJeUle peeF&}, `ceer' ÛeW melÙemJe¤he Gceies}. lešmLeheCeW heejKeerle jenCeW
neÛe %eeveyeesOe Deens. JesoevleMeeŒeeleer} veeveeØekeâejÛÙee Øeef›eâÙee Ùeemee"eR keâebneR
ØeceeCeeble GheÙeesieer he[leele. keâesCelÙeeefn heefjefmLeleeRle GlheVe nesCeeNÙee Devegketâ}-
Øeefleketâ} mebJesovesceeies Jeenle ve peelee efmLej jenCÙeeÛee DeYÙeeme kesâ}e lej efJeJeskeâeÛeer
384 ceveesyeesOe
peeie=efle nesles. ner efJeJeskeâeÛeer peeie=leerÛe melÙeJemletÛeer Yesš Ie[efJeles. mJehveebleer}
megKeog:Kes peMeer peeie=leeRle Gjle veeneRle, leMeer efJe<eÙeemekeäleercegUW JÙeJenejele GlheVe
nesCeejeR megKeog:Kesner, efJeJeskeâeheg{W efškeâle veenerle. megKeog:KeeÛeW MesJeeU otj Pee}s,
keâeR efvece&U pe}eÛeer Øeeefhle menpe nesles. lemeWÛe efJeefJeOelesÛÙee ceeies Deme}suÙee
JemlegefmLeleerÛeW nesles. Ùeemee"eR yegæerÛeer efJeÛeejOeeje efJe<eÙeemekeäleerletve ceeies Iesle}er heeefnpes.
MejerjOeejCesmee"eR DeeJeMÙekeâ cnCetve FbefõÙeebvee efJe<eÙemesJeve keâjeJeW }eieleW.
DeeefCe efJe<eÙemesJeveeÛeer ner ØesjCee FbefõÙeebvee ceveyegæerkeâ[tve }eYeles. Je=òeerÛee ne ØeJeen
Deebletve yeensj Demee Jeenle Demelees. ner jÛevee vewmee|iekeâ Deens. ``hejeefÃeKeeefve
JÙele=Celed mJeÙebYet: Dele: hejeved heMÙeefle veevlejelceved'' Demes JeCe&ve Gheefve<eoebveeR
kesâ}s}W Deens. FbefõÙeebÛÙee Ùee ØeJe=òeercegUsÛe Jemlegle: menpe Deme}s}s Deelce%eeve nW
keâef"Ce DeeefCe meelelÙeeÛÙee Glkeâš ØeÙelveebveerÛe meeOÙe nesCeejW, DemeW Pee}s}W Deens.
mJeYeeJele: yeefncegK& e DemeuÙeecegUW Je=òeer Ùee menpeheCeW leoekeâej nesle veeneRle. DeblejelcÙeeÛÙee
cnCepesÛe yeÇÿeeÛÙee mJe¤heeMeeR Skeâ¤he nesTb Mekeâle veeneRle. veevee ØekeâejÛÙee meeOevee
ØeÙelvehetJe&keâ keâjeJÙee }eieleele lÙee Ùeemee"eRÛe.
ns ØeÙelve OeerjeveW, efvej}melesves, Glkeâšlesves, efpeJneàÙeeves DeeefCe meelelÙeeveW
keâjeJes }eieleele. LekeâJee, kebâšeUe, DeeUme, Ghes#ee, Deßeæe ns YeeJe meeOevesÛÙee
mebyebOeeble keâOeeRefn GlheVe nesCeej veeneRle ÙeeÛeer keâeUpeer IÙeeJeer }eieleW. GleeJeerUheCee
cnCepes Glkeâšlee veeneR nW }#eeble "sJeeJeW }eieleW. meeOevesceOÙeW Mejerjemekeâš ceveyegefæ
jcetve peeF&} nW Ie[eJeW }eieleW. meeOevee ›eâcee›eâceeveW JejÛÙee JejÛÙee heeÙejerJej peeF&}
nW heneJeW }eieleW. meeOevesÛÙee yee¢eebieeÛee Yeej ØeieleerÛÙee, GVeleerÛÙee ceeieeËleer}
De[LeUe yeveCeej veeneR DeMeer o#eleeefn IÙeeJeer }eieles. ``meoe MeesOeerle peeJeW''
cnCeCÙeeble FlekeWâ meJe& DeefYeØesle Deens. MeesOe IesCÙee}e Deveskeâ hejer, Deveskeâ heeleàÙee,
Deveskeâ efoMee Demeleele nW OÙeeveeble Iesle}W keâeR nW mecepes}.
Demes meej meeÛeej leW Ûeesj}Wmes ~
Fner }esÛeveer heenleeb ÂMÙe Yeemes ~~
efvejeYeeme efveiet&Ce les DeekeâUsvee ~
DenbleeiegCeW keâefuheleeb ner keâUsvee ~~171~~
pes KejesKejerÛe meej Deens, melÙe Deens les Ûeesj}s}s jenleW, DeØeieš jenleW. ÂMÙe
nesle veeneR, ØelÙeÙeeme Ùesle veeneR; DeeefCe ne lÙee melÙeJemletÛee mJeYeeJeÛe Deens.
ßeer%eevesÕej cenejepe cnCeleele- `hejer veJe} }eIeJe legPeW ~ pes DeeheCeheW ÛeesjW'
(%eeves. 14~5). peW cet}leòJe Deens, leW Øeieš nesCÙeeÛeer FÛÚe keâjerle veeneR.
efJeJejCe 385
mJele:ÛÙee ØeiešerkeâjCeeÛeer lÙee}e DeeJeMÙekeâleeefn veeneR, keâejCe leW heefjhetCe& Deens.
Øeieš nesCeW, Øeefmeæer}e ÙesCeW, DemeW JeešCÙeeceeieW peer }eskesâ<eCee Demeles leer lÙee
cet}leòJeeÛÙee ef"keâeCeeR mebYeJeleÛe veeneR. cnCetve efJeveesoeveW, iebceleerveW les cet}leòJe
Ûees¤ve jenles, Ûeesj}s}s jenles, DemeW JeCe&ve kesâ}W peeleW.
leòJeeÛÙee oMe&veeÛeer Deekeâeb#ee De%eeveeveW lÙeeÛÙeeheemetve ogjeJe}suÙee DeeheuÙee
ef"keâeCeeR Demeles. FbefõÙeW, ceve, yegefæ neR DeeheuÙee %eeveeÛeeR meeOeveW. leeR mJeYeeJele:
yeefnceg&Ke. lÙeebvee nesCeejW %eeve nW vesnceeRÛe yeefnjbieeÛeW, yee¢e efJe<eÙeeÛeW, keâJeÛeeÛeW
DemeleW. DeblejbieeÛee JesOe leeR IesTb Mekeâle veeneRle. Ùee meeOeveebÛeW mJe¤heefn iegCeceÙe
Deens. leòJe Deens efveieg&Ce DeeefCe efvejeYeeme. lÙeecegUW Deens lÙee mJe¤heeble FbefõÙeebvee,
cevee}e Jee yegæer}e lÙee leòJeeÛeW Deekeâ}ve nesTb Mekeâle veeneR.
meelelÙeeÛÙee oerIe&keâe}erve ØeÙelveeveW FbefõÙeebÛeer efJe<eÙeemeefkeäle megš}er. ceve Debleceg&Ke
Pee}W, yegefæ Skeâe«e Pee}er, lej leòJeeÛeW Deekeâ}ve nesTb Mekesâ} heCe Denbkeâej leWefn
Ie[tb osle veeneR. Ùee DenblescegUWÛe yegæer}e vekeâes lÙee efJeÛeejebÛes Heâešs Hegâšleele. veevee
ØekeâejÛÙee mebkeâuheefJekeâuheebveeR cevee}e ÛebÛe}lee Ùesles DeeefCe FbefõÙeW efJe<eÙeemekeäle
nesleele. DenbkeâejeÛee kesâJe{e cees"e De[LeUe mee#eelkeâejeÛÙee ceeieeËle Deens leW ÙeeJe¤ve
}#eeble ÙeeJeW.
mHegâjs Jeer<eÙeer keâuhevee les DeefJeÅee ~
mHegâjs yeÇÿe js peeCe ceeÙee megefJeÅee ~~
cegUeR keâuhevee oeW ¤heW les efÛe pee}er ~
efJeJeskeWâ lejer memJe¤heeR efceUe}er ~~172~~
cet}leòJe peW yeÇÿe leW Jemlegle: meJe&JÙeehekeâ hetCe&, DeKeb[, efve<keâ}, kesâJe}
DeÉwle, DemeW Demeleevee veevee ØekeâejÛÙee efJeefJeOelesveW Yej}s}er ner me=ef° Je lÙee me=°eRle
JeeJejCeejs veevee ØekeâejÛes peerJe nW ØekeâjCe efvecee&Ce nesleW Jee Yeemeles les lejer keâeb Je
keâmeW? ÙeeÛeW Gòej osCÙeeÛÙee ØeÙelveeble ceeÙesÛeer keâuhevee meekeâej}s}er Deens.
ieefCeleeceOÙeW keâesCeleWefn cetuÙe veme}s}e Jee keâesCeleWefn cetuÙe Deme}s}e `#e'
ie=nerle Oe¤ve GoenjCeW mees[efJeleele. lemeWÛe keâebneRmes ceeÙesÛeW mJe¤he Deens. Gòejeble
`#e' keâes"W vemelees. lees ieUtve peelees. ceeÙesÛeW lemeWÛe nesles. SkeâJesU yeÇÿe mecepes} heCe
ceeÙee mecepeCeej veeneR DemeW keâebneRmes efJeveesoeveW cnš}W peeleW heCe leW }#eeble "sJeCÙeeFlekeWâ
cenòJeeÛeW efveef§ele Deens. ceeÙee DeeefCe DeefJeÅee Demee Yeso keâebneR JesUeb meesÙeermee"eR
keâefuhe}e peelees. mecepetle hešCÙeeÛÙee °erveW leW GheÙegkeäle "jleW. meceLeeËveeR ÙesLeW lees
Yeso ie=nerle Oe¤veÛe JeCe&ve kesâ}s Deens. peerJeeMeeR pe[tve jenles leer DeefJeÅee. ner
386 ceveesyeesOe
De%eeve, ceesn, efJe<eÙeemeefkeäle, nJeW-vekeâes, jeie-És<e, keâece›eâesOeeefo efJekeâej Ùeebvee
GlheVe keâjles. me=°erÛÙee GlheòeerÛÙee ceeieW peer yeÇÿeeÛeer Meefkeäle ie=nerle Oej}er peeles leer
cnCepes ceeÙee. ner Megæ meòJeelcekeâ Deens. meeOeves}e efnÛeW mee¢e nesleW. efnÛÙeecegUW
yeÇÿeeÛes meJe&Meefkeäleceeve, meJe&%e, meJe&JÙeehekeâ, meJee&Oeej, meJe&keâejCe FlÙeeefo mJe¤heeble
JeCe&ve kesâ}W peeleW. ceeÙee¤he DeMeer neR efÛeÛÚefkeäle yeÇÿeehes#eeb JesieUer Deens DemeWefn
cnCeleeb Ùesle veeneR. DeeefCe veeneR DemeWefn cnCeleeb Ùesle veeneR. efnÛÙeecegUWÛe peJeUpeJeU
MesJešÛÙee #eCeeheÙeËle yeÇÿemee#eelkeâejeceOÙeW meneÙÙe }eYeleW. ÙeecegUWÛe keâebneR JesoevlÙeebvee
ceeÙee ne Meyo JeehejCeW eflelekesâmeW ÙeesiÙe Jeešle veeneR. ceie les efÛeÛÚefkeäle, efÛeefÉ}eme,
}er}e, mHetâe|le, ØeYee, oerefhle Demes Meyo Jeehejleele. ÙeecegUW keâebneR meesÙe nesles leMeer
iewjmeesÙeefn nesles.
meceLeeËveeR ceeÙee ne MeyoÛe yeÇÿeeÛeer efÛeÛÚefkeäle DeMee DeLee&veW Jeehej}e Deens.
Deelceejece Ùee «ebLeeble ceeÙesÛeW JeCe&ve efJeMes<e ØesceeojeveW kesâ}s}W Deens. Ùee ceeÙescegUWÛe
peerJe-peieled-peieoerÕej DemeW $ewle JÙeJenejle: melÙe Yeemetvener yeÇÿeeÛÙee DeÉwleles}e
yeeOe Ùesle veeneR. nsÛe yeÇÿeeÛeW mHegâjCe Je ceeÙee lesLeW keâejCe Deens.
Jesoevleeble, ceeÙesÛÙee, yeÇÿeeÛÙee DeeefCe peielkeâejCelesÛÙee mJe¤heeble veevee ØekeâejÛeeR
celeW ¤{ Deensle. lÙee celeeceleeble vegmeleerÛe efJeefJeOelee veener lej efJejesOeefn Deensle.
DeeefCe lÙee celeebveeR efvecee&Ce Pee}s}s Jeeo keâOeeR mebheCeejsefn veenerle DeeefCe megšCeejsefn
veeneRle. Skeâ Ieebme ``efJemee "eÙeeR'' keâ¤ve yee}keâe}e YejJeeJeW }eieles. SkeâeÛe DeVeeÛÙee
efvejefvejeàÙee Ieemeebvee keâOeeR keâeTÛee, keâOeeR efÛeTÛee, keâOeeR yeeyeeÛee, keâOeeR ceeTÛee,
keâOeeR DeepeerÛee cnCetve veeJeW ÅeeJeer }eieleele. lemeWÛe De%eeveer peerJee}e cet}leòJe
DeeefCe leoefOeef‰le peerJe-peieled-peieoerÕej ÙeebÛeW mJe¤he mecepeeJetve meebieleebvee
JesoevleMeeŒeeÛeWefn nesles. cet}leòJeeÛÙee, MeeŒeerÙe Yee<eWle ØelÙeieelcÙeeÛÙee mecepegleermee"eR,
mecepetve IesCeejeÛÙee Øeke=âefleYesoeveW, Jee osCeejeÛÙee Øeke=âefleYesoeveW, Øeef›eâÙee GlheVe nesleele.
lÙee lÙee ceÙee&oWle lÙee meesÙeerÛÙee cnCetve ÛeebieuÙeeefn Demeleele. heCe FlekeWâÛe. lÙeehes#eeb
Øeef›eâÙeebvee DeefOekeâ cenòJe osCeW nW ogje«eneÛeW "jleW. Ùeemee"eR MeeŒekeâejebveeR Øeef›eâÙeebvee
`DeveJeefmLelee' DemeW efJeMes<eCe efo}W Deens leW Heâej cenòJeeÛeW Deens. meeOekeâeÛÙee °erveW
Ùee Jeeoeble Heâej Kees} peeCÙeeÛeW DeeheCeeme keâejCe veeneR. ceePee lees DeefOekeâejefn veeneR.
me=°erÛÙee efvee|celeerÛeer ceerceebmee keâjCeejer SkeâÛe keâuhevee ceeÙee DeeefCe DeefJeÅee Ùee
mJe¤heeble efJeYekeäle nesles, nW }#eeble IesTve peieoerÕejeÛÙee DeeefCe peerJeeÛÙee meboYeeËle
lÙeebÛeW mJe¤he veerš peeCetve IesCeW ne efJeJeskeâ keâjeJee }eielees. Ùee efJeJeskeâecegUW JÙeJenej
megOeejlees, Gheemevee Megæ nesles DeeefCe lÙee yeUeJej mJemJe¤he DemeW peW cet}leòJe,
yeÇÿe, lÙeeÛÙeeMeeR Skeâ¤he nesleeb ÙesleW.
efJeJejCe 387
mJe¤heeR Gos}e Denbkeâejjenes ~
lesCeW meJe& DeeÚŸeeefo}W JÙeesce heenes ~~
efoMee heenleeb les efveMee Jee{leens ~
efJeJeskeWâ efJeÛeejW efJeJebÛetefve heenW ~~173~~
pesJneb nW efJeefJeOelesveW Yej}s}W efJeÕe JÙekeäle Pee}s}W veJnleW lesJneb meJe&$e SkeâÛe
Skeâ leòJe Ye¤ve jeefn}s}W nesleW. Deens DeeefCe veeneR, Dece=lelJe DeeefCe ce=lÙeg, ØekeâeMe
DeeefCe DebOeej Ùee ÉbÉeÛÙee leW he}erkeâ[s nesleW. kesâJe} meled (DeefmlelJe) ne SkeâÛe
Meyo lÙeebleuÙee lÙeeble lÙee JemletÛeW JeCe&ve keâjleevee DeefOekeâ ØeeceeefCekeâ Deens. Flej
meJe& Meyo lÙeeceeveeveW keâesCelÙee lejer ie=nerle ke=âlÙeeJej DeeOeej}s}s cnCetve DeefOekeâ
ceeefÙekeâ Deensle.
Ghecesves mecepetve IÙeeJeÙeeÛeW lej JÙeesce, DeekeâeMe Ùee heoeLee&ves peW mecepeleW, lemeW
lÙee cet}leòJeeÛeW yeÇÿeeÛeW mJe¤he Deens DemeW cnCeleeb ÙesleW. DeekeâeMe pemeW meJee&Oeej
DeeefCe meJe&JÙeehekeâ Demetve Deef}hle Deens. DevegYeJeeme ÙesleW leW DeØeefleIeeleeÛÙee ¤heeveW,
keâesCeleeefn De[LeUe DeeCeerle veeneR, efJejesOe keâjerle veeneR, Ùee ¤heeves. yeÇÿe DemeWÛe
efveieg&Ce, efvejekeâej, Demebie Deens.
cet}leòJe peW yeÇÿe lÙeeÛeW mJe¤he nW DemeW; DeeefCe DemebKÙe ØekeâejÛÙee efJeefJeOelesveW
Yej}s}W efJeÕe ØelÙe#e ¤heele meceesj hemej}s}W Deens, lÙeeÛeer peeCeerJe Deme}s}e
DeeefCe leoveg<ebieeveW efJeÛeej keâjCeeje Demee ceer cnCetveefn keâesCeer Skeâ Deens.
ne ceerÛe efJeÛeej keâjlees, ØeeceeefCekeâ jenlees, ØeÙelveeÛeW meelelÙe "sJelees, efJekeâejebÛÙee
heeMeebletve megškeâe keâ¤ve Ieslees, GheemevesÛÙee yeUeJej ›eâceeveW Øeiele neslees, GVele
neslees, mee#eelkeâejer mebleeÛÙee heeleUerJej heeWÛelees. lÙeeÛÙee YeeWJelee}Ûeer mLe}keâe}eÛeeR
yebOeveW ieUtve he[leele DeeefCe ceie lÙee}e cet}leòJeeÛeW ÙeLeeLe& %eeve nesleW. `Denb
yeÇÿeeefmce' ceerÛe yeÇÿe Deens nW lÙeeÛÙee DevegYeJeeme ÙesleW DeeefCe' `meJeË KeefuJeob yeÇÿe'
efomeCeejW, YeemeCeejW, nW meJe& yeÇÿeÛe Deens nW lÙeeÛÙee ØelÙeÙeeme Ùesles.
%eeveeÛÙee Ùee Øeef›eâÙeWleer} Jee DeJemLeeblejebleer} `nW meJe&' nW ceeÙesÛeW ¤he DeeefCe
`ceer Deens' ne Denbkeâej. me=ef°›eâceeÛÙee cegUeMeeR ne `Denb' Deens DemeWÛe MeeŒekeâejebveeR
mebieefle }eJeleebvee cnš}W Deens.
DeejbYeeR kesâJeU Skeâekeâer Deme}suÙee lÙee cet}leòJeeÛes ef"keâeCeeR, yeÇÿeeÛeW ef"keâeCeeR
ceer Skeâše Deens (SkeâesÓnb) ner peeCeerJe mHegâj}er. Ske⚟ee}e keâjcele veeneR.
(Skeâekeâer ve jceles) cnCetve lÙee}e heg<keâU JneJesmeW Jeeš}W (yeng mÙeeced) DeeefCe ceie
me=ef°›eâcee}e DeejbYe Pee}e. DemeW keâebnermeW JeCe&ve MeeŒekeâejebvee keâjeJeW }eieleW. SkeâesÓnb
388 ceveesyeesOe
peeCeJe}W vemeleW lej heg{Ûeer Yeeveie[ Pee}erÛe vemeleer. heCe `Denb' peeCeJe}e DeeefCe
leesÛe heg{ÛÙee meJe& efJeÕeeslheòeerÛeW keâejCe Pee}e. DeekeâeMeeØeceeCeW Megæ efvece&} Deme}suÙee
mJe¤heebleÛe Denb¤heer jent Yeeme}e DeeefCe lÙeeveW ceie mJe¤heeÛeW meJe& ¤heÛe Peebketâve
šekeâ}W. nW DeeÛÚeove DebOeejemeejKes Pee}W, lÙeecegUW efoMee heentb peeJeW lej keâebneR
efomesvee DemeW nesleW. cesIeeves DeekeâeMe Yej}suÙee DeJemesÛÙee je$eeR, Ieveoeš DeMee
De%eele DejCÙeeble, veme}suÙee heeT}Jeeše MeesOeCÙeeÛee Øemebie ÙeeJee lemeW nesleW.
FbefõÙeW Leketâve peeleele, cevee}e efJe<eCCelee Ùesles, yegefæ kegbâef"le nesles.
nW meieUW DeeefCe Flej Deveskeâefn pÙee}e veeveeØekeâejW JesUesJesUeR peeCeJeleW lÙee
`ceer’Ûeer ner peeCeerJeMekeäleerÛe, efvemeCÙeeJej Ieeme}suÙee MeŒeeØeceeCeW, ØeÙelvehetJe&keâ
Øeehle keâ¤ve Iesle}suÙee efJeJeskeâeÛeer leer#Celee OeejCe keâjer}, lej efleÛeW efle}eÛe
ÙeLeeLe&%eeve nesTb }eies}. cnCetve meceLeeËveer MesJešÛÙee ÛejCeeceOÙeW efJeJeskeâeveW hene,
efJeÛeejeveW hene DeeefCe efJeJebÛetve hene DemeW Dee«eneves meebefiele}W DeenW.
DeefJeÅeepevÙe Demees keâeR ceeÙeepevÙe Demees, cegUeble DeefmlelJeeble Demees keâeR keâeuheefvekeâ
Demees, heCe peerJeeÛÙee ef"keâeCeeR DemeCeejW Jee YeemeCeejW De%eeve Je leppevÙe og:Keceesneefo
efJekeâej veeneRmes keâjCÙeeÛee, efJeJeskeâ keâjCeW SJe{eÛe Skeâ ceeie& Deens.
Denbkeâeje}e jentÛeer efo}s}er Ghecee cees"er ceee|cekeâ Deens. keâejCe jent ne kegâCeer
Meefve-cebieUeØeceeCeW DeefmlelJeeble Deme}s}e «en veeneR. lees keâuheveecee$e Deens, heCe
«enCeeÛÙee ¤heeves lÙeeÛee heefjCeece efomelees DeeefCe Heâ}-pÙeesefle<eeØeceeCeW kegbâ[}erle
lÙeeÛee ØeYeeJe Dee{Ulees. DeefJeÅesÛeW Je DenbkeâejeÛeW lemeWÛe Deens. melÙeeÛÙee,
mee#eelkeâejeÛÙee, keâmeesšerJej efškeâle veeneR, lekeâe&veW hešJetve oslee Ùesle veeneR DeeefCe
ie=nerle OejuÙeeJeebÛetve efomeCeeNÙee heefjCeeceeÛeer mebieefle }eJelee Ùesle veeneR. pemeW Deens
lemeW ÙeLeeLe&lesveW ve keâUuÙeecegUWÛe pemeW pesJe{W keâUleW leWÛe melÙe DemeW ie=nerle Oe¤ve
leòJe%eeveeÛÙee efvejefvejeàÙee MeeKee pevceeme Ùesleele. %eevesÕej cenejepe cnCeleele-
``cnCeesefve pewmee Demes lewefmeÙee ~ ceeleW vesCeesefve OevebpeÙee ~ Jesog peeCeeW ies}e leJe
leÙee ~ peeef}Ùee MeeKee ~~ lejer efleneR MeeKeeYesoeR ~ ceerefÛe peeefCepes ef$eMegæer ~~
(%eeves. 15~432-33) efJeÛeejhetJe&keâ efJeJebÛetve heneJes }eieles leW Ùee celeYesoeÛÙee
hemeeNÙeebletve melÙe MeesOetve keâe{CÙeemee"eR.
Øeke=âefleYesoeveW, DeJemLeeYesoeves efvecee&Ce Pee}s}s celeYeso GheÙegkeäle DemeuÙeecegUW
šeUleeb Ùesle veeneRle DeeefCe lÙeebleÛe efvelÙeeÛeW iegbletve Ûee}le veeneR. meceLeeËveeR efJeJeskeâeÛeW
cenòJe meebefiele}W Deens leW Ùeemee"eRÛe.
efJeJejCe 389
peÙee Ûe#egveW }ef#eleeb }#eJesvee ~
YeJee Yeef#eleeb jef#eleeb j#eJesvee ~~
#eÙeeleerle lees De#eÙeer cees#e oslees ~
oÙeeo#e leeW meeef#eveW he#e Ieslees ~~174~~
hejyeÇÿeeÛeW %eeve FbefõÙeebveeR nesCeejW veeneR. [esUs lÙee}e heentb Mekeâle veeneRle.``peieeR
heenleeb Ûece&Ûe#eeR ve }#es'' DemeW ceeies 149JÙee M}eskeâeble meebefiele}W ies}W DeensÛe.
%eeveÛe#etveW lÙee}e heentb cnš}W lej leWefn MekeäÙe veeneR. %eeve nW Jemlegle: YeJee}e
cnCepes mebmeeje}e KeeTve šekeâCeejW Deens. yeÇÿeeJej YeemeCeeje mebmeejeÛee Yeüce veeneRmeW
keâjCeejW Deens. pÙeeÛÙeecegUW mebmeej Yeemelees leW De%eeve %eeveecegUW ve° PeeuÙeeveW mebmeej
GjleÛe veeneR. DeMeejerleerveW mebmeeje}e KeeCeejW nW %eeve jeKetve "sJe}W lej leW lejer
yeÇÿeeÛee mee#eelkeâej Ie[Jeer} DemeW cnš}W lej leW %eeveefn, mebmeej YeemeefJeCeejW De%eeve
mebheleebÛe, }eketâ[ peUuÙeeJej les peeUCeeje Deiveerefn Meeble JneJee lemeW veeefnmeW nesleW.
``leW De%eeve %eeveeR yeg[eef}Ùee ~ %eeveW keâere|lecegKelJe kesâef}Ùee ~ pewmee Jeefvn keâe‰
peeUtefveÙeeb ~ mJeÙeW peUW ~~ (%eeves.15~526) lesJeeR mecetU DeefJeÅee KeeÙes ~ les
%eeveefn yeg[esefve peeÙes ~ (%eeves. 15~440) DemeW JeCe&ve ßeer%eevesÕej cenejepeebveer
kesâ}W Deens. efJeÕe IesTve ies}e keâeR les IesTve peeCeeNÙee ÛeesjeÛee ceeieefn }eiele veeneR
Demes ßeer%eevesÕej efJeveesoeveW cnCeleele.
DeMee efmLeleeRle mJele:ÛÙee yegæerÛÙee yeUeJej yeÇÿeeÛee MeesOe IesT cnš}W lej leW
meeOeCeejs veeneR. YeieJeledke=âhee }eYe}er, lejÛe yeÇÿemJe¤he Demee Deelcemee#eelkeâej
nesTb Mekeâlees. ``Ùecew<e Je=Cegles lesve }YÙe: lemÙew<e Deelcee efJeJe=Cegles levegmJeeced'' nWÛe
MesJešeR Kejs Deens. De#eÙe, DeKeb[, DeÛÙegle GlheefòeefJeveeMeeÛÙee Deleerle Deme}s}e
Demee ne hejceelcee ke=âheeJeble nesTve meeOekeâe}e, DeeheuÙee Yekeälee}e, De#eÙe mJe¤heeÛee
cees#e oslees.
meceLeeËÛeW nW JeÛeve meeOevesÛee Denbkeâej Iee}efJeCeejs DeeefCe ßeæeJeble YeeefJekeâe}e
DeeÕeemeve osCeejW Deens.
YeieJeledke=âhesveW meeOekeâe}e cees#eØeeefhle nesles ÙeeÛeW keâejCe YeieJeeved meJe&mee#eer Deens.
lÙee}e meJe& efomeleW, meJe& keâUleW. lees o#e Deens, lelhej Deens. lÙeeÛÙeeef"keâeCeeR
oÙeeefn Deens. YeieJeeved hejceoÙeeIeve Deens. lees YekeäleebÛee he#e Ieslees, YekeäleebÛÙee
hee"erMeeR JeelmeuÙeeveW GYee jenlees. Ùee oÙeeUtheCeecegUWÛe lees efveieg&Ceebletve meiegCeeble
Ùeslees. YekeäleeÛeW j#eCe keâjlees.
YeieJeeved oÙeeUt Deens, YekeälekewâJeejer Deens heCe o#e DeeefCe mee#eerefn Deens, Ùee
390 ceveesyeesOe
oesvner iees°er veerš mecepetve IesleuÙee veeneRle lej mebosn efvecee&Ce nesCÙeeÛeer MekeäÙelee
Demeles. j#eCe keâjCÙeeÛeer, he#e IesCÙeeÛeer, hee"erMeeR GYes jenCÙeeÛeer YeieJebleeÛeer Skeâ
heæefle Deens. osJe hejes#eefØeÙe Demeleele DemeW MeeŒe meebieleW. osJeeÛeW meneÙÙe yengOee
DeØelÙe#eheCeW }eYele Demeles. iegjeKeer ieeF& jeKelees lemee osJe j#eCeemee"eR Ùesle veeneR.
pÙeeÛeW j#eCe keâjeJesmeW Jeešs} lÙee}e lees meodyegefæ oslees. ``ve osJee oC[ceeoeÙe
j#eefvle heMeghee}Jeled ~ Ùeb leg jef#elegefceÛÚefvle yegæŸee mebÙeespeÙeefvle leced ~~'' DemeW
Skeâ mebmke=âle megYeeef<ele Deens leW }#eeble IesCÙeemeejKeW Deens.
osJeeveW ce}e DeVe, JeŒe, efveJeeje efo}e Deens. }ewefkeâkeâeble mebYeeefJeleheCeW peieleeb
ÙesF&} DeMeer meJe& meesÙe kesâ}er Deens. ner meJe& lÙeeÛeer ke=âhee Deens. Lees[e Denbkeâej
mees[tve heeefn}s lej peerJeveeJeMÙekeâ iees°er lÙeeveW hegjsMee efo}suÙee Deensle. DeeheuÙee
ÙeesiÙeleshes#eeb Lees[W DeefOekeâ efo}W Deens nW }#eeble ÙeeJeÙeeme De[ÛeCe he[tb veÙes. oÙeeUt
nesTve efo}s}er ner osCeieer lees o#elesveW heenCeejÛe. osCeieerÛee JÙeJeefmLele GheÙeesie nesle
veeneR DemeW efomeuÙeeme hegvneb meneÙÙeemee"eR F&Õej keâmee ÙesF&}? meceLeeËveeR mee#eerveW he#e
Ieslees DemeW cnš}W Deens. meeOekeâeveW leW }#eeble "sJe}W heeefnpes.
Ùee M}eskeâebleer} ogmeNÙee DeesUerÛÙee DeLee&efJe<eÙeeR Heâej celeYeso Deensle. keâesCeer
lÙeeÛee DeLe& keâjleebvee, keâeU mebmeeje}e KeeTve šekeâCeeje Deens, keâeUeheemetve
mebmeejeÛeW j#eCe keâ¤b cnš}s lejer keâjleeb Ùesle veeneR Demee DeLe& keâjleele. keâesCeer
mebmeej-veeMeeveblej osJelJeeÛeerefn keâesšer ve° nesles, Demee Ùee DeesUerÛee DeLe& keâjleele.
ns oesvneR DeLe& mhe° Deme}suÙee eflemeNÙee DeesUerMeeR pegUJetve IesCÙeeÛÙee °erveW
otjeefvJele nesleele.
efJeOeer efvee|celeeb }erefnlees meJe& YeeUeR ~
hejer }erefnlee keâesCe lÙeeÛes keâheesUeR ~~
n¤ peeefUlees }eskeâ mebJnejkeâeUeR ~
hejer mesJešeR mebkeâje keâesCe peeUer ~~175~~
hejcesÕej YekeäleeÛÙee kewâJeejemee"eR efveieg&Ceebletve meiegCeeble Ùeslees nW KejWÛe Deens.
Gheemevesmee"eR F&ÕejeÛeW nW meiegCe mJe¤heÛe mJeerkeâejeJeW }eieleW nWefn KejWÛe Deens. heCe
Gheemevesmee"eR mJeerkeâej}suÙee osJelesÛeW mJe¤he hejcesÕejeÛÙee Megæ mJe¤heeMeeR efceUles-
pegUleW Deme}W heeefnpes nW }#eeble DeeCetve osCÙeemee"eR meceLe& Ùee M}eskeâeheemetve heebÛe
M}eskeâeble osJeeÛÙee ßes‰ mJe¤heeÛeer peeCeerJe keâ¤ve osle Deensle.
DeeheuÙee hejbhejsceOÙeW mhe°heCeW ØelÙeÙeeme ÙesCeejs DeeefOeYeeweflekeâ DeeefCe leòJele:
melÙe cnCetve ceevÙe keâjeJeW }eieCeejW DeOÙeelce ÙeebÛÙeeceOÙeW DeeefOeowJeeÛee Skeâ mlej
efJeJejCe 391
Deens. ne DeeefOeowJeeÛee mlejÛe efvejefvejeàÙee MekeäleerÛÙee efvejefvejeUs keâeÙe& keâjCeeNÙee,
efYeVe efYeVe DeefOekeâejeÛÙee Deveskeâ ØekeâejÛÙee osJeleebÛÙee keâuhevesÛeW DeefOe‰eve Deens.
Fb«epeer mebmkeâejeble Jee{}suÙee yegefæJeeoe}e ne DeeefOeowJele Jeeo Ghenemeemheo Jeeš}e
lejer ceb$eeÛÙee ceeieW peW meeceLÙe& GYeW DemeleW leW Ùee DeeefOeowJeeÛeWÛe Demeles. veeefmlekeâebÛeer
ßeæe veme}er lejer ceb$eMeefkeäle ner DevegYeJeeÛeer iees° Deens. lÙeecegUW DeeheuÙee ceÙee&oWle
DeeefOeowJelee}e ceevÙelee osCeW Yeeie Deens. heCe leW Debeflece melÙe veeneR. DeeefOeowJeeÛÙee
ceeieÛeW KejW meeceLÙe& DeOÙeelceeÛeW Deens nW }#eeble IesTve KeNÙee meeOekeâeveW DeeheuÙee
efnleemee"eR, Gheemeveskeâefjleeb, DeeefOeowJeleehes#eeb JejÛÙee, heeleUerJej ies}s heeefnpes, DeMeer
Dehes#ee mebleebvee Demeles. lÙeeÛe GösMeeveW DeeefOeowJeleeÛee ceÙee&efoleheCee DeeefCe GheemÙe
osJelesÛeW ßes‰ mJe¤he meeOekeâeÛÙee }#eeble DeeCetve osCÙeeÛee lÙeebÛee ØeÙelve Demelees.
yeÇÿeosJe me=°erÛeer Glheefòe keâjlees, peerJeebvee pevcee}e Iee}lees, lÙeebÛeW YeefJeleJÙe
lÙeebÛÙee keâheeUeR ef}ntve "sJelees. yeÇÿeosJeeÛeW nW keâle=&lJe cees"W KejW. heCe Ùee yeÇÿeosJeeÛeW
YeefJeleJÙe kegâCeerlejer "jefJe}s}W DeensÛe keâeR veeneR. lees keâesCe? me=°erÛeer efvee|ceefle
keâjleebvee DeejbYeeR yeÇÿee IeesšeU}e neslee, lÙeeÛee ieeWOeU G[e}s}e neslee, lees
pÙeeÛÙee ke=âhesveW otj Pee}e lees keâesCe? ßeer%eevesÕej cnCeleele- ``heQ me=°erefÛeÙee
Ghe›eâcee ~ hetJeea iee Jeerjesòecee ~ Jes[e Ssmee yeÇÿee ~ Skeâ}e neslee ~~ cepe
F&Õejeles veesUKes ~ vee me=°erefn keâ¤b Mekesâ ~ lees Lees® kesâ}e SkeWâ ~ veeceW
pesCeW ~~ peÙeeÛee DeLeg& peerJeeR OÙeelee ~ peW JeCe&$eÙeefÛe peheleeb ~ efJeÕeme=peveÙeesiÙelee ~
Dee}er leÙee ~'' (%eeves. 17~336-38)
®õ, ceneosJe ner mebnejosJelee Deens. me=°erÛÙee Øe}ÙeeÛeW keâece lÙeeÛeskeâ[s meesheefJe}s}W
Deens. ceneosJee}e nj cnCeleele leW Ùeemee"eRÛe. efvee|celeer keâjCeeNÙee yeÇÿeosJeeØeceeCeW ne
ceneosJeefn ceneØe}ÙeeÛÙee MesJešeR veeneRmee neslees. mebnej keâjCeeNÙee ®õe}e veeneRmee keâjCeeje
ne keâesCe? Deveeefo, Deveble, yeÇÿeeÛeW mJe¤he ceneosJee}eefn Deekeâ}ve nesle veeneR. `peW
MebYetefÛeÙes celeer veeieJes-' (%eeves. 11~27) DemeW ßeer%eevesÕejebveeR cnš}W Deens.
ßeer. efJeveesyee YeeJes ÙeebveeR Ùee M}eskeâeble hee}ve keâjCeeNÙee efJe<CetÛee hee}vekeâlee&
keâesCe Demee Gu}sKe vemeuÙeeveW efJe<CetÛeer cegJe&le jentve ies}s}er efomeles DeMeer KeeWÛekeâ
šerhe efo}s}er Deens. leòJe%e meble DeMeer keâesCeeÛeer Yeer[cegJe&le yeeUieerle veenerle. meceLeeËveer
oemeyeesOeeble yeÇÿeosJe DeeefCe Mebkeâj ÙeebÛesyejesyej efJe<CetÛeeefn Gu}sKe kesâ}e Deens. lesLeW
les cnCeleele- ``yeÇÿÙeeves mekeâ} efvee|ce}s ~ yeÿÙeeme keâesCeW efvecee&Ce kesâ}W ~ efJe<CetveW
efJeÕe heeefU}W ~ efJe<Cetme heeefUleeb keâJeCeg ~~ ®õ efJeÕemebnejkeâlee& ~ hejer keâesCe ®õeme
mebneefjlee ~ keâesCe keâeUeÛee efveÙeblee ~ keâU}e heeefnpes ~~'' Ùee M}eskeâele M}eskeâeÛÙee
meesÙeermee"eR efvecee&lee yeÇÿeosJe DeeefCe mebnejkeâlee& ®õ Ùee DeeÅevleebÛÙee Gu}sKeeveW,
392 ceveesyeesOe
ceOe}e efJe<Ceg ie=nerle OejeJee DemeW Dehesef#e}W Deens. hejcesÕejeÛeer DeesUKe hešJetve osleebvee
meceLeeËveeR ogmeNÙee Skeâe ef"keâeCeeR mhe°Ûe cnš}W Deens keâeR, ``yeÇÿee, efJe<Cet DeeefCe
nj ~ Ùeebmeer efvee|celee leesefÛe Leesj ~ lees DeesUKeeJee hejcesÕej ~ veevee ÙelveW ~~''
peieeR ÉeoMeeoerlÙe ns ®õ Dee›eâe ~
DemebKÙeele mebKÙee keâjer keâesCe Me›eâe ~~
peieeR osJe Oegb[eefUleeb Dee[Usvee ~
peveeR cegKÙe lees keâesCe kewâmee keâUsvee ~~176~~
DeeefOeowJele ne F&Õejer jepÙeebleer} DeefOekeâejer Jeie& Deens. lÙeeble yeeje DeeefolÙe,
Dekeâje ®õ, SkeâesCeheVeeme ce®odieCe, Dee" Jemet, FlÙeeefo osJeleebÛes ieš Deensle. ner
mebKÙee SketâCe lesnleerme keâesšer Deens DemeW JeCe&ve hegjeCeebveeR kesâ}W Deens. DeeefOeowJele ne
DeefOekeâejeR Jeie& Deens DemeW Skeâoeb ceevÙe kesâ}W cnCepes ceie Deehe}er ner ØeÛeb[ he=LJeer
efpeLes ceesnjerSJe{erner veeneR lÙee efJeÕeeÛeW jepÙe Ûee}efJeCÙeemee"eR lesnleerme keâesšer ner
mebKÙee Heâej cees"er Deens DemeW cnCeleeb ÙesCeej veeneR. ne osJeleebÛee ieCe DeefOekeâejer Jeie&
Deme}e lejer MesJešeR lÙee meJe&meceLe& F&ÕejeÛee mesJekeâJeie&Ûe Deens. KeNÙee YekeäleeveW
peeCe}W heeefnpeW, DeesUKe}W heeefnpes leW lÙee meJe&meceLe& F&Õeje}e. lesJe{WÛe DeeheCe
keâjerle veeneR.
mJeeLeea ceeCemeeveW Deehe}s }yee[erÛes JÙeJenej meeOeCÙeemee"eR Meemeveebleer} Kee}ÛÙee
}eskeâebvee }ebÛe osTve mJele:Ûeer keâeceW keâ¤ve IÙeeJeeRle lÙeeÛe Je=òeerveW ceeCemeW hetpeeDeÛee&efo
keâjleele. veJemee}e heeJeCeeje keâesCe Deens lesJe{WÛe heenleele. DeeefCe DeeheuÙee yeNÙee-
JeeF&š ceveesjLeeÛÙee hetleeamee"eR lÙee osJeleebÛeer hetpeehee"eefo DeejeOevee keâjleele. ceeCemeeÛÙee
Je=òeeRle jepeme, leeceme iegCeebÛes ØeeyeuÙe Demeles. DeeefCe ceie ieerlesveW cnšuÙeeØeceeCeW
lÙee lÙee Je=òeerveW hetpeeDeÛee& kesâ}er peeles. Ùee veevee osJeleebÛÙee ef"keâeCeeR Deme}s}er
ØeYeeJeer Mekeäleerefn MesJešeR lÙee meJe&meceLe& F&ÕejeÛeer Deens nW menmee }#eeble Iesle}W peele
veeneR. DeMeer meceLe& meòee Ùee meJeeËÛÙee ceeieW Deens nW ceeefnlener vemeleW. keâesCeer
meebefiele}W lej, ceveeÛÙee keâeslesheCeecegUW, efJe<eÙeemekeäleercegUW les hešlener veeneR.
F&ÕejeÛeW Megæ mJe¤he ve keâUuÙeecegUW kesâ}er peeCeejer ner DeejeOeveener efnlee}e
keâejCeerYetle nesle veeneR. F&ÕejeÛeW Meemeve nW Yeü° Meemeve veeneR. lesLeW DeeheCe keâefuhelees,
Dehesef#elees lemee Yeü°eÛeejefn veeneR. efJeefJeOe osJeleebÛeW DeefmlelJe ceevÙe kesâ}s lejer lÙeebvee
keâeceW vescetve efo}eR Deensle. lÙeebÛeW #es$e ceÙee&efole Deens ns }#eeble "sJe}WÛe heeefnpeW.
DeeheCe lesJe{WÛe keâjerle veeneR DeeefCe cnCetve DeeceÛÙee keâeceefvekeâ hetpeeDeÛee&efn keâ¤ve
ve kesâuÙeemeejKÙee "jleele. ``Ùemleb ve Jeso eEkeâ $e+Ûee keâefj<Ùeefle'' pees lÙee}e,
efJeJejCe 393
hejcesÕeje}e DeesUKeerle veeneR, lÙee}e $e+ÛeebÛee, Jesoceb$eebÛee, cnCepesÛe hetpeeDeÛee&efo
keâce&keâeb[eÛee keâebneR GheÙeesie nesle veeneR DemeW JesoeveWÛe cnš}s Deens. ÙeemleJe hetpeeDeÛee&
keâjCÙeeÛeer FÛÚe DemeCeejebveer hejcesÕejeÛeW ßes‰ mJe¤he peeCetve Iesle}WÛe heeefnpes.
ieleevegieeflekeâlesveW keâebneRlejer keâjerle jeefn}W lej heefjCeeceer DeßeæeÛe yeUeJeles DeeefCe
Deehe}WÛe Deefnle nesles. hejceeLe& keâjlees cnCeCeejebveeR Heâej meeJeOe jeefn}W heeefnpes.
meceLeeËmeejKes Leesj meble meceepee}e Ùee°erveW melele peeie=le keâjerle Demeleele.
legšsvee Hegâšsvee keâoe osJejeCee ~
ÛeUsvee {Usvee keâoe owvÙeJeeCee ~~
keâUsvee keâUsvee keâoe }esÛeveemeer ~
Jemesvee efomesvee peieeR ceerheCeemeer ~~177~~
YeejleerÙe mebmke=âleerveW Gheemevesmee"eR cete|lehetpee mJeerkeâej}s}er Deens. OÙeeve-OeejCee,
ØeeLe&vee, Yepeve-hetpeve Ùee meJe& heeleUerJej DeejeOevesmee"eR Flej keâesCelÙeeefn ceeOÙeceehes#eeb
cete|lehetpee ner DeefOekeâ meesÙeerÛeer DeeefCe DeefOekeâ GheÙegkeäle "jCeejer Deens Ùeeble Mebkeâe
veeneR. pÙee meceepeeveW cete|lehetpee mJeerkeâej}er veeneR, les meceepe yegefæceòee DeeefCe JewYeJe
Demetveefn og:Keer DeeefCe DemJemLeÛe jenleele DemeW Dee{UleW. DeeheCe YeejleerÙe cete|lehetpekeâ
DeeneW ner DeefYeceeve yeeUieCÙeemeejKeer iees° Deens.
peslÙee Fb«epeebÛÙee ØeYeeJeeveW DeejbYeeR DeejbYeeR Fb«epeer efMe#eCe Iesle}s}e DeeheCeebleer}
yegefæcebleebÛee Jeie& cete|lehetpesefJe<eÙeeR efJekeâuhe yeeUieCeeje Pee}e neslee. ØeeLe&veemeceepe,
yeÇeÿeesmeceepe, ÙeemeejKes mebØeoeÙe lÙeeJesUeR efvecee&Ce Pee}s nesles. MeWkeâ[eW Je<eeËÛÙee
heejleb$ÙeecegUW DeeheCeefn Deieeflekeâ DeeefCe Øe%eenle Pee}eW neslees. yee¢eebiee}e efÛekeâštve
jentve keâmeWyemeW Deehe}WheCe jeKeerle nesleeW. cete|lehetpesceeieer} KejW leòJe keâesCeer HeâejmeW
}#eeble Iesle veJnles. cetleeaÛes cenòJe keâeb DeeefCe keâMeele ns efJeMes<emeW keâesCee}e keâUle
veJnleW. ßeæe ieyeeUer Pee}er nesleer. cebefojebvee DeJekeâUe Dee}er nesleer, Oeee|cekeâ
keâce&keâeb[ebÛeW mJe¤he ceeieer} DebkeâeJe¤ve heg{W Ûee}tb DemeW ieleevegieeflekeâ yeve}W nesleW,
meebØeoeÙeeble oebefYekeâlee Jee{}er nesleer. efJeÉòee }eÛeej Pee}er nesleer. Fb«epeer jepeJešeRle
Pee}e Deens lemee, eflelekeâe yegefæYeso pejer Pee}s}e veJnlee, lejer meceLeeËÛÙee keâeUeR
cegme}ceeveer heejleb$ÙeecegUW osMeeÛeer heefjefmLeleer eEÛeleepevekeâÛe nesleer. OeceeËÛes, YekeäleerÛeW,
GheemevesÛeW KejW mJe¤he }eskeâebÛÙee efveoMe&veeme DeeCetve osCÙeemee"er meblecenelces leUceUle
nesles. cete|lehetpesÛeW KejW Goeòe mJe¤he }eskeâebÛÙee }#eeble DeeCetve osCÙeemee"eR efvekeâ[erÛes
ØeÙelve keâjerle nesles. ceveesyeesOeebleer} nW ØekeâjCe lÙee°erveW }#eeble IesCÙeemeejKeW Deens.
cete|lehetpee keâjCeejeveW cete|le cnCepesÛe osJe DemeW ve mecepeleeb cetleeAle osJe heneJeÙeeÛee
394 ceveesyeesOe
Demelees. efJeefMe° DeekeâejeÛÙee cetleea}e osJe mecepeCeW ne KejW cnCepes osJeeÛee Deheceeve
Deens. `DeJepeeveefvle ceeb cet{eb ceeveg<eeR levegceeefßeleced ~ hejb YeeJecepeevevlees cece
YetlecensÕejced ~~ (ieerlee 9~11) nW ieerlesÛeW JeÛeve DeeefCe lÙeeJejer} %eeveesyeejeÙeebÛeW
Yee<Ùe cete|lehetpesÛÙee °erveW Heâej cenòJeeÛeW Deens. MesJešeR %eevesÕej cenejepe cnCeleele-
``pebJe Deekeâe® Skeâe heg{eb oseKf eleer ~ lebJe ne osJe ÙesCeW YeeJeW Yepeleer ~ ceie leeWÛe efyeIe[ef}Ùee
šeefkeâleer ~ veeneR cnCeesveer ~~ ceeleW ÙesCeW ÙesCeW ØekeâejW ~ peeCeleer ceveg<Ùe Ssmesefve DeekeâejW ~
cnCeesefve %eeveefÛe les DeebOeejW ~ %eeveeefme keâjer ~~'' (%eeves. 9~170, 171)
cete|lehetpee GheemevesÛee Ûeebie}e Øekeâej Keje. meeOekeâeÛeer Øeieefle Ùee ceeiee&veW }ewkeâj
nesTb Mekeâles, heCe efleÛeW Megæ mJe¤he pej }#eeble Iesle}s veeneR lej heeTme ve
hee[CeeNÙee cesIeeØeceeCeW Ùee ke=âleer JÙeLe& "jleele.
osJeeÛeW ßes‰ mJe¤he peeCetve ceie lees Gheemevesmee"eR cetleeAle heneJeÙeeÛee Demelees.
cete|le cnCepesÛe osJe veJns nW }#eeble DeeCetve osCÙeemee"eR meceLe& cnCeleele, cete|le
Hegâšles-legšles, osJe keâOeeR Hegâšle-legšle veeneR. leer cete|le GÛe}tve kegâ"Wlejer šekeâleeb Ùesles.
cnCepes lejer ÛeUles, {Ules. cetleeaÛeW DeJeÙeJe efPepetve leer efJeõghe nesles. heCe ns DemeW
oerveJeeCesheCe osJee}e keâOeeR Ùesle veeneR. lees meJe&oeÛe DeKeb[, DeYebie, De#eÙe,
jceCeerÙe, ØemeVe, DemeeÛe Demelees. lees JÙeehekeâ DeeefCe efmLej jenlees. DeeJeenve Jee
efJemepe&ve cetleeahegjles Demeles. F&Õej keâOeeR Ùesle-peele veeneR. ßeerceled MebkeâjeÛeeÙeeËveeR
DeeheuÙee ``hejehetpee'' Ùee ØekeâjCeeble ne efJe<eÙe mhe°heCeW ceeb[}e Deens. cete|le
[esàÙee}e efomeles. efleÛeW meeQoÙe&, efleÛee jsKeerJeheCee, efleÛeer YeJÙelee, °erÛÙee Éejeb
meeceevÙe ceveg<Ùee}eefn ØeYeeefJele keâjles. heCe Keje pees osJe Deens lees [esàÙeebvee ve
keâUCeeje, meeceevÙe°er}e ve efomeCeeje, Demee Deens.
meceLe& MesJešÛÙee DeesUeRle cnCeleele-ceeCetme Deehe}e Denbkeâej, mJele:Ûee ceerheCee
lemeeÛe "sJetve cetleeaÛeer hetpee keâjlees, lÙee}e osJeeÛeW mJe¤he keâmeW efomeCeej? pesLeW
Denbkeâej jenlees, ceerheCee jenlees lesLeW osJe jenle veeneR. DenbkeâejeveW MeesOeCeeje}e
osJeeÛeW Iej meebhe[le veeneR. ``efHeâjles nw ojoj efkeâ lesje Iej efce}s ~ nce nw peyelekeâ
Jen nceW keäÙeeW keâj efce}s ~~''
DenbkeâejeÛeW mecehe&Ce Pee}W lejÛe hetpee ner hetpee "jles, DevÙeLee leer Skeâ keâJeeF&le
nesles. hetpeskeâefjleeb Jeehej}er peeCeejer meJe& õJÙeW, Kejer lej F&Õejefvee|celeÛe Deensle.
lÙeeÛeWÛe lÙee}e ÅeeÙeÛeW DeeefCe efouÙeeÛee Denbkeâej yeeUieeJeÙeeÛee. hewMeeÛÙee yeUeJej
Deecner leeR efJekeâle IesleeW DemeW cnCeCeWefn ÙeesiÙe veeneR. keâejCe hewmee, mebheefòe cnCepes
}#ceer leerefn lÙeeÛeerÛe Deens. Denbkeâej lesJe{eÛe Deehe}e Deens. lees F&Õejehe&Ce Pee}e
heeefnpes, keâjleeb Dee}e heeefnpes. meJe&meceLe& F&ÕejeÛÙee JÙeehekeâlesÛeer peeCeerJe "sJetve
efJeJejCe 395
Denbkeâej mees[tve lÙee}e MejCe peeCeW nerÛe Kejer cete|lehetpee Deens.
peÙee ceeve}e osJe lees hetefpeleens ~
hejer osJe MeesOetefve keâesCner ve heens ~~
peieeR heenlee osJe keâesšŸeevegkeâesšer ~
peÙee ceeve}er Yeefkeäle pes les efÛe cees"er ~~178~~
cete|lehetpesceeieÛeer MeeŒeerÙe Yetefcekeâe keâe}›eâceeveW }ghle Pee}er. leòJe%eeveeÛee DeeOeej
megš}e DeeefCe Gj}W leW ieleevegieeflekeâ keâce&keâeb[, meebØeoeefÙekeâ ogje«en DeeefCe ieyeeUer
YeeJevee. osJeIej efškeâ}W heCe osJneNÙee}e osJeebÛÙee keâes"ejeÛeer DeJekeâUe Dee}er.
hebÛeeÙeleve hetpesceeieÛeer mecevJeÙeeÛeer Âef° veeneRMeer Pee}er, osJecetleeaÛeer mebKÙee Deveskeâ
ØekeâejeveW Jee{t }eie}er, kegâ}hejbhejsveW Dee}s}s, keâesCeer DeeCetve efo}s}s, meebhe[}s}s,
leerLe&#es$eebletve ieesUe kesâ}s}s, ¤heebke=âefle DeeJe[}er cnCetve Iesle}s}s, mebØeoeÙe efJeMes<eeveW
}eo}s}s, keâebneR veJemeeÛes, keâebneR MekegâveeÛes, Demes osJe, osJneNÙeeble ieesUe Pee}s.
oie[, }eketâ[, leebyes, Ûeeboer Demes Oeeleg, jsMeceeoeRÛes Oeeies ÙeebÛÙee cete|le efveceeËCe
PeeuÙee. DeeJe[erØeceeCeW lÙeebÛÙee hetpee yeebOeuÙee peeTb }eieuÙee. Hegâ}eheeveebÛes efJeefOeefve<esOe
efveceeËCe Pee}s. Glmeen DeeefCe SsÕeÙe& ÙeebÛÙee ØeceeCeeble hetpeeoeRÛes meceejbYe Jee{tb
}eie}s. osJecetleeaJej ceeveJeer ®efÛe-De®ÛeerÛeW iegCe }eotve efleÛes Yeesie-Me=bieej nesTb
}eie}s. YeesieesheÛeejeÛeW ØeceeCe FlekeWâ Jee{}s keâeR YeeefJekeâe}e osJeoMe&veemee"eR JesU
efceUsveemee Pee}e.
DeeceÛes leer. oeoe Skeâoeb [ekegâj}e ies}s nesles. lesLeer} cetleeaÛes YeesieesheÛeej DeeefCe
lÙeemee"eR yebo nesCeejW ieeYeeNÙeeÛeW oej heentve Jewleeie}s DeeefCe ®° nesTve lÙeebveeRr
[ekegâjveeLee}eÛe efJeÛeej}s keâeR osJee legcneRr ns keâeÙe Ûee}Je}s Deens?
Dee" ØenjeR legPeW oej ~ GIe[W DeJeIes oer[ Øenj ~~
lÙeener osJee oer[ ØenjeR ~ legPes Yeesie veeveehejer ~~
lesÛe Yeesie nesleeb nesleeb ~ JesU mebhelees leòJeleeb ~~
Yekeäle yees[eCÙeebveeR legcneb ~ DeeefCe}W pes heg®<eesòecee ~~
les ve efMeje-hegjer KeeÙee ~ DeeefCe}s heeflele leejeÙee ~~
keâeÙe Jewkegbâ"eble ÙeeÛeer ~ GCeerJe Deens legpe}e meeÛeer ~~
cnCetve osJee Ùee [ekegâjeR ~ DeJeIeW }#e YeesieeJejer ~~
ieCet cnCes JejÛÙeeJejeR ~ }eJet vekeâe oejW njer ~~
Ùee YeesieesheÛeejeceeieW mecehe&CeeÛeer YeeJeveeefn jeefn}s}er vemeles. cebefoj pÙeeÛÙee
mJeeOeerve Demeles, lÙeeÛeer ÛebieU cee$e ÙeecegUW Ûee}les, leW ns¤ve ßeerkeâyeerj cnCeleele,
396 ceveesyeesOe
``MesjmeJeeMesj ceBtie heheef[Ùee osJeerkeâes Ûe{JeeÙees ~ osJeer yeeheg[er KeeJes ve efheJes
Deeheefn Yeesie }ieeÙees ~~
YeesieeceeieÛeer Deemeefkeäle megšeJeer Ùeemee"eR Yeesie F&Õejehe&Ce keâjCeW nW Skeâ meeOeve.
heCe lÙeekeâefjleeb cegUeble efJejkeäleerÛeW cenelcÙe heš}s}W DemeeJeW }eieleW. lemeW vemeleW
lesJneb hetpes}e oebefYekeâlee Ùesles eEkeâJee hetpee ne Oeboe nesTve yemelees. oesvneR iees°er
heejceee|LekeâÂ<šŸee Deefve° Deensle heCe Ùeeble megOeejCee nesle veeneR. mJeeLe& DeeefCe
Denbkeâej ns lÙeekeâeceeR Dee[ Ùesleele. keâOeeR efYe$esheCeeveW osJneNÙeebleer} osJeeÛeer mebKÙee Je
hetpesÛeW Dee[byej keâceer keâjeJeW DemeW Jeešle veeneR. Meejerefjkeâ, ceeveefmekeâ, oewye&uÙeecegUW
Jee heefjefmLeleerÛÙee Øeefleketâ}lescegUW leW meebYeeU}W peeJeW lemeWefn meebYeeU}W peele veeneR.
Ghes#ee, Ûee}{keâ}, Deveeoj DeMee Yekeäleer}e Ieelekeâ Deme}suÙee YeeJevee efMejleele.
DeeefCe lejer DeeheCe peer hetpeeDeÛee& keâjlees leer heg<keâU keâjlees, Ûeebie}er keâjlees, ne
Denbkeâej DemeleesÛe DeeefCe nW peW Ûee}tb DemeleW leW meJe& osJeeÛeW KejW mJe¤he ve
DeesUKeleeb Ûee}tb DemeleW.
YeeJevee DeeefCe ßeæe Ùee iees°er ßes‰, KeNÙee meeefòJekeâ DemeeJÙee }eieleele.
lÙeebvee jepeme-leeceme iegCeebÛeer yeeOee nesTve Ûee}le veeneR. ßeæs}e meeefòJekeâlesÛÙee
ceÙee&oWle jeKeCÙeemee"eRÛe MeeŒeebÛeW Je mebleebÛeW ceeie&oMe&ve ØesceeveW DeeojeveW mJeerkeâejeJeW
}eieles. heg{ÛÙee M}eskeâebletve meceLe& lÙeeÛe efJe<eÙeekeâ[s JeUle Deensle.
eflevner }eskeâ pesLetefve efvecee&Ce pee}s ~
leÙee osJejeÙeemeer keâesCner ve yees}s ~~
peieeR Leesj}e osJe lees Ûeesj}emes ~
ieg¤JeerCe lees meJe&Lee ner ve oermes ~~179~~
``pevceeÅemÙe Ùele:'' Ùee yeÇÿemet$eeveW KeNÙee osJeeÛeW cnCepes yeÇÿeeÛeW mJe¤he
DeeefCe meeceLÙe& meebefiele}s}W Deens. Gheefve<eoebceOÙeW Skeâ keâLee Deens. Je®CeeÛee heg$e
Ye=ieg, ne efpe%eemet nesTve efMe<ÙeYeeJeeveW DeeheuÙee efhelÙeekeâ[s Dee}e DeeefCe cnCee}e-
ns YeieJeved ! yeÇÿe keâeÙe Deens leW ce}e meebiee. efhelee cnCee}e-heg$ee, nW meJe& efomeCeejW,
YeemeCeejW efJeÕe pÙeeÛÙeecegUW GlheVe nesleW, pÙeeÛÙee DeeßeÙeeveW jenleW DeeefCe MesJešeR
pÙeeble }Ùe heeJeleW leW yeÇÿe nW mecepe. heCe leW leheeveW peeCetve Ies. lÙeeØeceeCeW Ye=ietveW
lehe§eÙee& kesâ}er DeeefCe lÙee}e ›eâcee›eâceeveW melÙeeÛÙee DeefOekeâeefOekeâ peJeUÛeW %eeve nesle
ies}W. MesJešeR lÙee}e yeÇÿemee#eelkeâej Pee}e, DeeefCe Deevebo, meledäefÛeoevebo nWÛe
yeÇÿeeÛeW mJe¤he nW lÙeeÛÙee DevegYeJeeme Dee}W. osJeeÛeW nW mJe¤he keâesCeeme keâUleefn
veeneR DeeefCe leW keâUeJeW DeMeer keâesCeeÛeer FÛÚeefn vemeles. me=°erÛÙee Glheefòe-efmLeefle-
efJeJejCe 397
Øe}ÙeeÛee DeeOeej keâesCeer Demes} lej lees Demees, lÙeeÛÙeeefJe<eÙeeR kegâCee}e yees}eJeÙeeÛeWefn
vemeleW DeeefCe SskeâeJeÙeeÛeWefn vemeleW. }eskeâebvee yengOee nJee Demelees lees veJemee}e
heeJeCeeje, mebkeâšebletve mees[efJeCeeje DeeefCe FÛÚehete|le keâjCeeje Demee osJe. ``peieeR
Leesj}e osJe lees Ûeesj}emes'' DemeW meceLe& cnCeleele leW Ùeemee"eRÛe.
ceeCemeeÛÙee keâeslÙee yegæer}e DeeefCe nUJÙee cevee}e Keje osJe peCetb hes}leÛe
veeneR. YeJÙelesÛee mee#eelkeâej megKeeJen nesCÙeemee"eR OewÙe& DemeeJeW }eieleW. leW vemeCeeje
Gbyeje Dees}eb[CÙeeÛeeefn kebâšeUe keâjlees. ``ceer'' DeeefCe ``ceePeW'' mees[eJeÙee}e }eJeCeeje
osJe keâesCee}e DeeJe[Ceej? mebÙeceeÛeer efMeoesjer IesTve, JewjeiÙeeÛÙee JeešsveW pÙeeÛÙeekeâ[s
peeJeW }eieleW, pÙeeÛÙee oMe&veemee"eR ØeÙelveeÛeer oerIe&keâe}erve JeešÛee} keâjeJeer }eieles,
pÙeeÛÙee Yesšermee"eR meoeÛeejeÛeW heefjÛeÙehe$e }eieleW, DenbkeâejeÛee Jeemeefn pÙee}e
meesmele veeneR Demee osJe keâesCeeme YeeJeCeej? ßeæsÛeer DeeefCe ØesceeÛeer Dehes#ee ve
keâjleeb, DeesJeeU}suÙee Deejleer}e DeeefCe heg{W "sJe}suÙee SKeeÅee veejUe}e DeeefCe
Ke[ermeeKejs}e Jee Ûeej oesve hewMee}e YeeUCeeje osJeÛe }eskeâebvee yeje Jeešle Demelees.
šekeâCeW šekeâuÙeemeejKes kesâ}suÙee vecemkeâeje}eefn pees Je<e&Yej lejer ke=âle%e jenlees lees
osJeÛe Ûeebie}e Demes }eskeâ mecepeleele. Leesj}e osJe, Keje osJe Ûeesj}s}e jenlees,
De%eele jenlees, lees ceeCemeeÛÙee Ùee Je=òeercegUW.
Keje meodieg® Yesš}e DeeefCe DeMee yeÇÿeefve‰ ßeesef$eÙe meodieg®keâ[s efMe<Ùe meefcelheeefCe
nesTve MejCe ies}e lejÛe ceeCemeeÛeer keâesleer Je=òeer hee}šs} DeeefCe KeNÙee osJeeÛeer
DeesUKe lÙee}e heštb Mekesâ}. nW Ie[CÙeemee"eR ieg® DeeefCe efMe<Ùe oesvner DeefOekeâejer
DemeeJes }eieleele. lÙeebleer} ieg¤ÛÙee ÙeesiÙelesÛeW JeCe&ve heg{ÛÙee M}eskeâebletve meceLe&
keâjerle Deensle.
ieg® heenleeb heenleeb }#e keâesšer ~
yengmee} ceb$eeJeUer Meefkeäle cees"er ~~
ceveeR keâecevee ÛesškeWâ Oeeleceelee ~
peveeR JesLe& js lees veJns cegefkeäleoelee ~~180~~
ceveg<Ùecee$ee}e DeeheuÙee Øeieleermee"eR ieg¤Ûeer cnCepes ceeie&oMe&keâeÛeer efveleeble
DeeJeMÙekeâlee Deens. ceie ner Øeieefle DeOÙeelceeÛÙee Jee JÙeJenejeÛÙee DeMee keâesCelÙeeefn
#es$eebleer} Demees. Ùee efJe<eÙeemebyebOeerÛeW efJeMes<e mhe°erkeâjCe ceeieW efJemle=leheCeW Dee}W
Deens.
ÙesLeer} ieg¤Ûee Gu}sKe meceLeeËveeR KeNÙee hejceeLeeËleer} ÙeesiÙelesÛÙee meboYeeËle
kesâ}e Deens.
398 ceveesyeesOe
yegefæJeeoeÛÙee heeleUerJej kegâCeer efkeâleerefn veekeâej}W, lejer ieg¤Ûeer DeeJeMÙekeâlee
ner Skeâ DeheefjneÙe& JemlegefmLeefle DemeuÙeeveW DeeheeheuÙee OeejCesØeceeCeW ieg® Ùee cee}e}e
ceeieCeer heg<keâU Deens. KeNÙee cee}eÛee hegjJe"e lÙee ØeceeCeeble nesCÙeeÛeer MekeäÙelee
veeneR DeeefCe lÙeecegUW JÙeeJemeeefÙekeâ mJeeLeea }eskeâ ieg® Ùee veebJeeKee}eR keâebneRefn
KeheJeerle Demeleele, DeeefCe lÙeecegUW ieg®bÛeer mebKÙee menœeeJeefOe, }#eeJeefOe mJe¤heeble
Demeles. M}eskeâebleer} keâesšer MeyoeÛee DeLe& mebKÙeeJeeÛekeâ ve Iesleeb ØekeâejJeeÛekeâ IesCeW
DeefOekeâ meesÙeerÛeW Deens. }#eeJeefOe ØekeâejÛes ieg® Demeleele Demes meceLeeËvee Lees[ŸeeMee
DelÙegkeäleerveW megÛeJeeÙeÛeW Deens.
Keje ieg® keâesCeeme cnCeeJes Jee KeNÙee ieg¤Ûeer DeeJeMÙekeâlee keâesCelÙee keâejCeemee"eR
Demeles, nW meeceevÙele: kegâCeer }#eeble Iesle veeneR DeeefCe lÙeecegUW DemebKÙe ØekeâejÛes
}eskeâ ieg® Ùee veeJeeKee}eR efcejJeerle Demeleele. ieg®bÛeer mebKÙee Deleesveele Jee{CÙeeÛeW
nWefn Skeâ keâejCe Deens.
KeNÙee DeOÙeelceeÛeer keâesCee}e keâuhevee vemeles DeeefCe KeNÙee DeOÙeelceeÛeW cenòJeefn
keâesCee}e hešle veeneR. lÙeecegUW keâebneR DeodYetle Ûecelkeâej keâjCÙeeÛeW meeceLÙe& pÙeeÛÙeepeJeU
Deens, pÙee}e Deble%ee&ve Jee YeefJe<Ùe%eeve Deens, pees mebleefle, mebheefòe, jesiecegefkeäle,
mebkeâšebÛee heefjnej, De]veskeâ ØekeâejÛÙee keâeceveebÛeer hetle&lee Ùee mebyebOeeRÛÙee }eskeâebÛÙee
FÛÚe hetCe& keâjlees, pÙeeÛÙeepeJeU GlmeJeceneslmeJeeoeRÛee mebYeej JewYeJeMee}er DeeefCe
Deekeâ<e&keâ Demelees, ceveesjLehetleeamee"eR pees ceb$e-leb$eeefo efJeOeeveW meebielees, pÙeeÛÙee JeeieCÙeeÛeer
leNne yee}esvceòeefheMeeÛeJeled Demeles, hetpesÛee Leešceeš, ce"cebefojebÛeer YeJÙelee, keâerle&ve-
ØeJeÛeveebleer} efJeÉòeehetCe& DeeefCe ceveesnejer efJeJesÛeveW mebieerleve=lÙeeoeRveer De}bkeâej}s}W
Yepeve, osKeeJÙeeÛes oeveOece&, }eskeâebvee Deeke=â° keâjCeejs Ùe%eÙeeie, FlÙeeoeRÛeer Devegketâ}lee
pÙeebveeR efceUefJe}er Deens, }eskeâebvee ØeYeeefJele keâjer} DeMeer JeeieCÙee-yees}CÙeebleer}
Ûelegjlee pÙeebvee meeOe}er Deens, efšUsceeUeefo yee¢eebieeveW peW veš}s}s Deensle, lÙeebveeÛe
}eskeâ meeOet mecepeleele DeeefCe ieg® cnCetve lÙeebÛÙee veeoeR }eieleele. nW KejW meeOetefn
veJnsle DeeefCe ieg®efn veJnsle. DeOÙeelceeÛÙee meeOÙeeheemetve les keâesmeeW otj Demeleele,
DeeefCe lÙeecegUW meeOekeâe}e lees ceeie& oeKeefJeCÙeeÛeWefn meeceLÙeË lÙeebÛÙeepeJeU vemeleW.
Jej Gu}sefKe}suÙee meJe& iees°er Ùee lÙeebÛÙee GojhetleeaÛee JÙeJemeeÙe cnCetve Demeleele.
heejceee|Lekeâ GheemevesÛee lees mJeeYeeefJekeâ DeeefJe<keâej vemelees Jee ØeeceeefCekeâ meeOevesÛee
Yeeieefn vemelees.
Jejer} ceb$eleb$eeefo iees°er pÙeebÛÙeepeJeU Deensle, lÙeebÛeerefn DeeJeMÙekeâlee JeešeJeer
DeMeer heefjefmLeefle JÙeJenejeble keâebneR }eskeâebÛeer lejer Demetb Mekeâles. Ie[Ceejs Jee Ie[leele
Demes JeešCeejs meieUsÛe Ûecelkeâej pejer ØeeceeefCekeâ veme}s, Ûecelkeâej Ie[}s DemeW
efJeJejCe 399
JeešCÙeeble heg<keâUJesUeb Yeeye[sheCe, obYe DeeefCe iee®[erkeâewMeuÙe Deme}s lejer Ûecelkeâej
nesleÛe veeneRle DemeW JeešCeW ne yegefæJeeoeÛee Deeflejskeâer Yeüce Deens. Ûecelkeâej Ie[efJeCeeNÙee
efmeæer KejesKejerÛe keâebner }eskeâebvee Ghe}yOe Demeleele. DeeefCe lÙeecegUs keâebneR JesUeb
keâebneR }eskeâebvee }eYeefn nesTb Mekeâlees. heCe lejer Demee }eYe keâ¤ve osCeejer JÙeefkeäle
KeNÙee DeLee&veW ieg® cnCetve ceevetb veÙes, DemeW DeOÙeelceeÛeW cele Deens.
Jekeâer}, [e@keäšj, FbefpeefveDej, DeeÙekeâj meu}eieej, Deveskeâ ØekeâejÛes ceOÙemLe
(Spebš) ns ceeCemeeÛeer Deveskeâ ØekeâejÛeeR keâeceW keâ¤ve osleele Je ßececetuÙe Iesleele.
lÙeeÛe JeieeËle efmeæeRÛÙee yeUeJej Ûecelkeâej oeKeJetve ceveesjLe hetCe& keâjCeeNÙeebvee
ieCeeJes. lÙeebvee ieg® cnCetve JeboveerÙe ceeveCÙeeÛeer DeeJeMÙekeâlee veeneR. lÙeebvee %eevesÕej,
legkeâejece Jee jeceoemeebÛÙee ÙeesiÙelesÛes ceeveCÙeeÛeer Ûetkeâ keâesCeer keâ¤b veÙes. les cegefkeäle
Øeehle keâ¤ve osCeejs Jee cees#eeÛee ceeie& oeKeefJeCeejs cenelces veJnsle. les mJele:}e
keâebneRefn mecepeesle Jee lÙeebÛes Yeeye[s Yekeäle Jee ØeÛeejkeâ-hegjmkeâlex lÙeebvee ÙeesieÙeesiesÕej,
YeieJeeved, DeJeleej FlÙeeefo ßes‰ efJeMes<eCeebveeR mebyeesOeesle, lÙeebÛeer ÙeesiÙelee veeveeØekeâejÛÙee
Ssefnkeâ JÙeeJemeeefÙekeâebFlekeâerÛe Deens. cees#e efceUJetve osCeejs vemeuÙeeveW Deekeâ<e&keâ
JeešCeejW lÙeebÛeW JÙeefkeäleceòJe ieg® cnCetve JÙeLe& Deens DemeW efve§eÙeeveW mecepeeJeW.
veJns Ûesškeâer ÛeeUketâ õJÙeYeeWog ~
veJns eEveokegâ ceÚ® Yeefkeälecebog ~~
veJns Gvceleg Jesmeveer mebieyeeOeg ~
peveeR %eeefveÙee lees efÛe meeOeg DeieeOeg ~~181~~
ne M}eskeâ ceeieer} M}eskeâeÛÙee efJeJejCeemeejKee Deens. hejceeLeeËmee"er GheÙeesie
veme}suÙee ieg®Ûes Jee ieg® cnCetve efcejefJeCeeNÙee oebefYekeâebÛes pes DemebKÙe Øekeâej Deensle,
lÙeebleer} keâebneR ØekeâejebÛee Gu}sKe meceLeeËveeR Ùee M}eskeâeble kesâ}e Deens. ÙesLeW Jee|Ce}s}W
Øekeâej JeejbJeej Dee{UCeeNÙee ØekeâejebhewkeâeR DemeuÙeeveW DeeefCe ceeCemeebvee lÙeeÛeer YegjU
he[le DemeuÙeeveW meeOekeâe}e meeJeOe keâjCÙeeÛÙee °erveW meceLe& ns Gu}sKe keâjerle Deensle.
Ûesškeâer cnCepes peejCe-ceejCe-GÛÛeešve keâjCeeje. ner Skeâ veerÛe efJeÅee Deens.
#egõosJelee, Yetle-Øesle-efheMeeÛÛe Ùeebvee keâebneR ceb$eebÛÙee Je kegâeflmele meeOevesÛÙee yeUeJej
JeMe keâ¤ve IesTve lÙee yeUeves SKeeÅee}e veevee Øekeâejebveer $eeme osCes, keâebner Jemlet
keâe{tve oeKeefJeCes, Yetle-YeefJe<Ùe meebieCes, DeMeemeejKÙee iees°er kesâuÙee peeleele. keâebneR
}eskeâ ner efJeÅee keâewMeuÙeeves Jeehe¤ve Deehe}er cenbleer Jee{Jetb Mekeâleele.
ÛeeUketâ-HeâmeefJeCeeje, JebÛevee keâjCeeje. DeeheuÙee}e DeOÙeeeflcekeâ Demes GÛÛe
ØekeâejÛes mee#eelkeâej Pee}+s}s Deensle, ÙeesieceeieeËleer} Deehe}e DevegYeJe Je %eeve
400 ceveesyeesOe
DemeeceevÙe Deens, Deehe}s leòJe%eeve DeefYeveJe Demetve peieeÛÙee keâuÙeeCeeÛee leesÛe Skeâ
ceeie& Deens, MebkeâjeÛeeÙeeËmeejKes ceneheg®<e Jee ßeerke=â<CeemeejKes DeJeleej ÙeebveeR DeeheCeeme
ØelÙe#e Deveg«en osTve peieogæejeÛeW keâece meebefiele}s Deens, DeeheCe Yetlekeâe}eceOÙes
oerIe&keâe}heÙeËle Deveskeâ mJe¤heeÛÙee G«e lehe§eÙee& kesâuÙee Deensle, FlÙeeefo FlÙeeefo
mJele:efJe<eÙeeRÛeer cenefle veeveeØekeâejs mJele:Ûe Øekeâš keâ¤ve ns }eskeâ Deveskeâ YeesàÙee
YeeefJekeâebvee Je yeeÙee-yeehe[Ÿeebvee HeâmeJetve mJele:ÛÙee veeoer }eJeerle Demeleele.
õJÙeYeeWot-efvejefvejeàÙee heæleerves YeeWotheCee keâ¤ve Oeve ieesUe keâjCeeje. ve[}suÙee
JÙekeäleer}e, FefÛÚle iees° hetCe& keâ¤ve oslees, lÙeemee"er Decegkeâ Decegkeâ ØekeâejÛeer JeÇles,
hetpeehee", nescenJeve keâjeJes }eies}, lÙeekeâefjleeb Flekeâe Flekeâe KeÛe& nesF&}, lees
DeeCetve os DemeW meebieCes, ce"cebefojeÛeW yeebOekeâece keâe{Ces, pegvÙeeÛee peerCeexæej keâjCes,
veJÙeeÛeer efvee|ceefle keâjCes, DeVeÚ$e Ûee}efJeCes, ØeeÛeerve efJeÅeebÛÙee MeeUe keâe{Ces,
megmebmkeâej keâjCeejs Deeßece mLeeheCes, «ebLe ØekeâeefMele keâjCes, GlmeJe-ceneslmeJe keâjCes,
leerLe&Ùee$ee, Ùe%eÙeeie, «ebLeebÛeer heejeÙeCes, FlÙeeefo FlÙeeefo keâebner KeNÙee, heg<keâUMee
KeesšŸee iees°eRÛeer efveefceòes heg{s keâ¤ve, }eskeâebÛÙeekeâ[tve hewmes ieesUe keâjCeeje.
kesâJeU cenbleÛe veJns lej Deveskeâ meeceeefpekeâ mebmLeeefn Demee õJÙeYeeWotheCee keâjerle
Demeleele.
celme®-celmejer. ogmeNÙeeÛes yejW Pee}s}s ve heenJeCeeje. keâesCeeÛes Ûeebie}s Pee}s
lej lÙeecegUW DeeheuÙee Øeefle‰s}e yeeOe Ùeslees, DeeheuÙee}e nesCeeNÙee }eYeeble GCeerJe
Ùesles Demes ceeveCeeje. cegUeRÛe keâle=&lJe veme}suÙee ceeCemeehes#ee keâebneR Lees[s keâle=&lJe
Deme}suÙee ceeCemeeÛÙee Debieeble ne ogieg&Ce ØeecegKÙeeves Dee{Ulees. meòee-mebheefòe,
¤hemeeQoÙe&, ye}ØeYeeJe, keâ}eiegCe, efJeÉlee, FlÙeeefo pÙeebÛÙeepeJeU Deens lÙeebvee
DeeheuÙeemeejKee Jee DeeheuÙee peJeUheeme ÙesTb MekeâCeeje keâesCeer Deens DemeW mecepeleebÛe
lees DeeheuÙee }ewefkeâkeâeÛee ØeeflemheOeea Deens Demes Jeešles DeeefCe lÙeeÛÙeeefJe<eÙeeRÛÙee
celmejeves ceie Deble:keâjCe Ye¤ve peeles. JÙeJenejeble nW meJe&$eÛe Dee{Ules. heCe pees
hejceeLe&ceeieeËleer} Deens DeeefCe Deveskeâ }eskeâ pÙee}e JeboveerÙe ceeveleele, lÙeeÛeWefn
ef"keâeCeeR ne ogieg&Ce GlkeâšlesveW jenlees DemeW Dee{UleW DeeefCe ceie ns }eskeâ eEveokeâ
nesleele. FlejebÛeer kegâeflmeleheCeW eEveoe keâjerle jenleele. mJele:ÛÙee mlegleer}e, FlejebÛÙee
eEveosÛeer heeÕe&Yetefce DemeuÙeeJeeÛetve, Deehe}e cees"sheCee G"tve efomeCeej veeneR Demes
lÙeebvee Jeešle Demeles. JÙekeäleerJÙekeäleerceOÙeW leòJe%eeveÂ<šŸee keâebneR celeYeso Demetb Mekeâleele
heCe DeMee celeYesoeveW DeJens}vesÛÙee heeleUerJej GlejCeW ÙeesiÙe vemeleW. heCe heg<keâU
cenble neefn efJeJeskeâ "sJeerle veenerle. ogmeNÙee mebØeoeÙeebleer} JÙekeäleerÛeerÛe veJns, lej
mJele:ÛÙee mebØeoeÙeebleer} Je mJele:ÛÙee ieg®hejbhejWleer} Øeefleef‰le JÙekeäleerÛeerefn, ØeeflemheOeea
efJeJejCe 401
mecepetve les eEveoe keâjleele. Skeâ meeOekeâ ogmeNÙee meeOekeâe}e, Skeâ efJeÉeve ogmeNÙee
efJeÉevee}e, Skeâ Ùeesieer ogmeNÙee ÙeesiÙee}e, Skeâ cenble ogmeNÙee cenblee}e yengOee yejW
heenle veeneR Demes Dee{Ules. DemelÙee-vemelÙee oes<eebÛeer ÛeÛee& kesâ}er peeles, ie=nefÚõs
Øeieš kesâ}er peeleele, JewiegCÙeeÛes Yeeb[Je} kesâ}s peeles, Jemlegle: Ghes#ee keâjeJeer DeMee
Iešvee yegæŸee efveoMe&veeme DeeCeuÙee peeleele. keäJeefÛeled }ewefkeâkeâeceOÙeW iegCe«eenkeâlee
oeKeefJe}er lejer JewÙeefkeälekeâ Jeleg&Ueble oes<ewkeâ °erveW eEveoeÛe kesâ}er peeles. DeefJekeâefmele
yegæerÛÙee }eskeâebÛÙeeJej ÙeecegUW ØeYeeJe he[}e lejer peeCeles ogjeJeleele. heCe Øeefle‰sÛÙee
ceesnele nW }#eeble Iesle}W peele veeneR.
Yeefkeälecebog-pÙeeÛÙee ef"keâeCeeR Yeefkeäle cebo Deens, YekeäleerÛee DeYeeJe Deens Demee.
keâesCeleerefn heejceee|Lekeâ meeOevee ßeæsveW, ØesceeveW JneJeÙeeme nJeer. efleÛÙeeceeieW F&ÕejeefJe<eÙeeR
Glkeâš efve‰e Deble:keâjCeeble Deme}er heeefnpes. heCe Deveskeâ cenble Deebletve keâesj[s
Deensle DemeW Dee{UleW. YeefkeäleYeeJeeÛee Glkeâš Øemebieefn, YeieJebleeÛes iegCeevegJeeoefn
lÙeebÛes ef"keâeCeeR keâesCeleeefn meeefòJekeâ YeeJe Øeieš keâ¤b Mekeâle veeneRle. ØemebieefJeMes<eeR
kebâ" oeštve DeeuÙeeÛeW ØeoMe&ve cee$e nesle Demeles.
Gvceleg-iee|Je‰, Denbkeâejer, Gce&š, lee"e efcejefJeCeeje eEkeâJee Jes[eefhemee DemeuÙeeØeceeCeW
efJeef#ehle JeeieCeeje. ``efpeleves efoJeeves Gleves Je}er'' DeMeer Skeâ eEnoer cnCe Deens.
lÙee°erveW keâebneR }eskeâ DeeheCe ef$eiegCeeleerle Pee}s}s cegkeäle heg®<e Deenes Demes
oeKeefJeCÙeemee"er yegæŸee Jes[ieUheCeeves Jeeieleele. YeesUsYeeye[sheCeeveW efcejefJeleele.
meeOevesÛÙee Debeflece DeJemLesceOÙeW jpeleceebÛeeÛe keâeÙe heCe meòJeeÛee yebOeefn ef{}e neslees
DeeefCe lÙeecegUW heg<keâUJesUeb DeMee ßes‰ JÙekeäleerÛeW Jele&ve yee}esvceòeefheMeeÛeJeled nesles
DemeW MeeŒekeâejebveeR meebefiele}W Deens. lÙee DeeOeejeJej yee}esvceòeefheMeeÛÛeJeled Jeeietve
keâebneR cenble cees"sheCee efcejJet FefÛÚleele. }eskeâ ÙeecegUW Heâme}s lejer ne obYeeÛeej
hejceeLee&Ûeer neefve keâjCeeje Demelees. cnCetveÛe KejW meble ``De}ewefkeâkeâe veesneJes
}eskeâebØeefle'' nW JeÛeve }#eeble IesTve ÛeejÛeewIeebmeejKeW JÙeJenejeble Jeeiele Demeleele.
Deehe}e JesieUsheCee efmeæ keâjCÙeeÛee keâesCeleeefn ØeÙelve keâjerle veeneRle.
Jesmeveer-JÙemeveer. meeceeefpekeâÂ<šŸee Je JewÙeefkeälekeâÂ<šŸee Ieelekeâ Deme}s}eR Deveskeâ
ØekeâejÛeeR ceÅeceebmecewLegveeefo JÙemeveW Ùeeble jle Deme}s}e DeeefCe ÙeecegUWÛe hejceeLeeËle
}ewkeâj Øeieefle nesles Demes ØeÛeejCeeje. }eskeâ pÙee}e JÙemeve cnCeleele DeMee Ùee
iees°eRletveÛe meceeOeeRÛee ceeie& megKe¤heheCes peelees DemeW meebieCeeje.
Ùee Gvceòe-JÙemeveer }eskeâebÛeeR mebiele hejceeLee&ÛÙee °erveW keâOeeRefn }eYeoeÙekeâ
nesle veeneR. ne mebie, ne menJeeme vesnceerÛe yeeOekeâ "jlees. ceveg<ÙeeÛÙee Deble:keâjCeebleer}
keâece›eâesOeeefo efJekeâej DeMeeÛÙee mebieleeRle Jee{leele DeeefCe KeesšŸee leòJe%eeveeÛeW DeefOe‰eve
402 ceveesyeesOe
}eYeuÙeeveW yeUeJeleele. keâecegkeâ ØeJe=òeer}e meoeÛejCeeÛeW DeesPeW Jeešle DemelesÛe. les
HeWâketâve ÅeeJes cnCepes DeeheuÙee ceeiee&leer} De[LeUe otj nesF&} Demes Deeleeb Jeeštb
}eieles DeeefCe ceie meeOekeâ Øeieefle-GVeleerÛÙee ceeiee&}e }eieCÙeeÛÙee SsJepeer DeOe:heeleekeâ[s
JesieeveW KesÛe}e peelees. Ùeemee"er cenble cnCetve efcejJeCeeNÙee Ùee DeMee }eskeâebÛÙee veeoeR
}eietb veÙes, lÙeebvee ieg® cnCetve ceevetb veÙes, lÙeebÛeW ceeie&oMe&ve mJeerkeâe¤ veÙes, DemeW
ßeermeceLeeËÛes Dee«eneÛeW meebieCeW Deens.
ßeerlegkeâejececenejepeebveeR }eskeâebvee Yeg}Jetve veeoer }eJeCÙeemee"er oebefYekeâ }eskeâ
keâeÙe keâeÙe keâjleele, mJele: DeeheCe Ùee DeMee obYeeÛeejeheemetve keâše#eeveW keâmeW otj
jeefn}eW Deenesle, ns Skeâe DeYebieeble Heâej mhe°heCeW meebefiele}W Deens. lees DeYebie Demee-
keâheš keâener Skeâ ~ vesCes Yeg}JeeÙeeÛes }eskeâ ~~
legceÛes keâefjleeW keâerle&ve ~ ieeleeW Gòece les iegCe ~~
oeJetb vesCes pe[er yegšer ~ Ûecelkeâej G"eG"er ~~
veener efMe<ÙeMeeKee ~ meebiees DeÙeeefÛele }eskeâeb ~~
veJns ce"heefle ~ veener ÛeengjeÛeer Je=efòe ~~
veener osJeeÛe&ve ~ pemes ceebef[}s ogkeâeve ~~
veeneR JesleeU ØemeVe ~ keâebneR meebiees KeeCeKetCe ~~
veJns hegjeefCekeâ ~ keâjCes meebieCes DeeefCekeâ ~~
veeneR peeUerle YeCeoer ~ Goes cnCetve Deeveboer ~~
vesCeW Jeeo Iešheše ~ keâefjlee hebef[le keâjbše ~~
veeneR ne}efJele ceeU ~ YeeWJeles cesUJetefve ieyeeU ~~
DeeieceerÛeW kegâ[s vesCes ~ mlebYeve ceesnve GÛÛeešCeW ~~
veesns ÙeebÛÙeeSsmee ~ legkeâe efvejÙeJeemeer efhemee ~~
DelÙeble peUpeUerle MeyoebveeR legkeâejece cenejepeebveeR meJe& oebefYekeâebÛee Kejhetme
meceeÛeej Ùee DeYebieeble Iesle}e Deens. legkeâejececenejepe Ùee leLeekeâefLele Øeefleef‰leebvee
efvejÙeJeemeer cnCeleele. Ùeebleer} keâebneR iees°er kegâCeer vesCelesheCeeveW ieleevegieeflekeâ nesTve
keâjerle Demes} lej legkeâejececenejepe lÙee}e efhemee cnCeleele, Jes[e cnCeleele. heefn}e
DeeheuÙeeyejesyej ogmeNÙeeÛeeefn Ieele keâjer}. ogmeNÙee Øekeâejeble lÙeeÛeer mJele:Ûeer neefve
nesF&}. cnCetve meeOekeâeveW Ùee DeMee ceesn hee[CeeNÙee heCe heefjCeeceer Ieelekeâ "jCeeNÙee
iees°er keâjCeejebheemetve keâše#eeveW otj jeneJeW, lÙeebÛÙee veeoeR }eiet veÙes. pees mejU
meeefòJekeâ Deens, lÙeeÛeWÛe ceeie&oMe&ve helkeâjeJeW. Keje %eeveer – Gòece keâeÙe, KejW ßes‰
iegCe keâesCeles, keâesCeleW leòJe%eeve ßes‰, }eskeâebÛes efnle keâMeeveW nesF&}, keâesCeleer meeOevee
F&ÕejØeehleerÛÙee ßes‰ OÙesÙeeheÙeËle mejU vesTve heeWÛeJeer} nW Ûeebie}s peeCelees DeeefCe
efJeJejCe 403
ceie lees mebYee<eCeeefokeâebletve lÙeeÛeeÛe ØeÛeej keâjlees. lÙeemee"eR YeieJebleeÛes iegCeevegJeeo
ieeCeW, veecemebkeâerle&ve keâjCeW, nWÛe lees cenòJeeÛeW mecepelees. ßeerlegkeâejececenejepeebveeRefn
``legceÛeW keâefjlees keâerle&ve ~ ieelees Gòece les iegCe ~~'' Ùee DeesUeRle leWÛe meebefiele}W Deens.
meceLe& jeceoeme mJeeceeRveeR Ùeemee"eRÛe pÙeeÛeW %eeve DeieeOe Deens, cnCepes ßes‰,
JÙeehekeâ, met#ce leòJeeÛes pÙee}e hetCe&heCes Deekeâ}ve Pee}W Deens, leesÛe }eskeâebceOÙeW
meeOeg cnCetve peeCeeJee DemeW meebietve leWÛe megÛeefJe}W Deens. ceeie&oMe&ve helkeâjeJeW leW
DeMee DeieeOe %eeve Deme}suÙee meeOeg melheg®<eeÛeW. meodieg® cnCetve Deveg«en IÙeeJee lees
lÙeebÛeskeâ[tveÛe. oer#ee IesTve DeMeeÛÙeeÛe meebØeoeÙeeble ØeJesMe keâjeJee. FÛÚehetleeaÛÙee
veeoeR }eietve Jeemevee ÛeeUefJeCeeNÙee DeeefCe GheeefOe Jee{efJeCeeNÙee oebefYekeâeÛÙee veeoeR
}eietb veÙes DemeWÛe meceLeeËveer meebefiele}W Deens. meeOekeâeveW ns Heâej cenòJeeÛeW cnCetve
}#eeble "sJe}W heeefnpes.
veJns JeeGieer Ûeengšer keâece heesšeR ~
ef›eâÙesJeerCe JeeÛeUlee les efÛe cees"er ~~
cegKeW yeesef}uÙeemeeefjKeW Ûee}leens ~
cevee meodieg® lees efÛe MeesOetefve heens ~~182~~
meodieg® keâesCee}e cnCeeJeW Jee ceeveeJeW? Demee efJe<eÙe Ûee}tb Deens. Ùee ØekeâjCeeR
``yees}s lewmee Ûee}W ~ lÙeeÛeer JeboeJeer heeT}W ~'' DemeWÛe OeesjCe DemeeJeW. ceeieWefn
108 DeeefCe 114 Ùee M}eskeâebletve ``ef›eâÙesJeerCe JeeÛeeUleeb leW efveJeejer'' ``ef›eâÙesJeerCe
JeeÛeeUlee JÙeLe& Deens.'' DeMee Meyoeble ne efJe<eÙe meebeif ele}e Deens. ``peveeR yees}CÙeemeejKeW
DeeÛejeJeW'' Demee mebosMe 115 JÙee M}eskeâele efo}e Deens. ÙesLeW leW JeCe&ve meodieg®ÛÙee
meboYee&le Dee}s Deens.
heesšeceOÙeW megKeesheYeesie, mebheefòe Jee keâere|le Gob[ efceUeJeer DeMeer DeefYe}e<ee
Oe¤ve, }eskeâebvee ØeYeeefJele keâjleer} DeMeer JÙeeKÙeeveW efo}er, ØeJeÛeveW kesâ}er, lejer lÙee
kesâJeU Jekeäle=lJeeveW keâesCeer Jekeälee meodieg® "¤ Mekeâle veeneR.
meeceevÙe ceeefnleer osCeeje, yengßeglelee Jee{efJeCeeje SKeeoe efMe#ekeâ Jee Jekeälee Demee
keâesCeer DemeCes efvejeUs DeeefCe hejceeLe& ceeiee&Jejer} ceeie&oMe&keâ cnCetve GheÙeesieer he[Ceeje
meodieg® DemeCes efvejeUs. `yees}s lewmee Ûee}s' nW mebleebÛeW Jee meodieg®ÛeW Skeâ JÙeJeÛÚsokeâ
}#eCe Deens. meJe& meeceevÙeeÛÙee ef"keâeCeeR leMeer Dehes#ee kesâ}erÛe heeefnpes Demes veener.
Skeâ FeflenemeeÛeW efMe#ekeâ nesles. Fefleneme cees"Ÿee DeeJesMeeves Je jbietve efMekeâJeerle.
efMeJeepeer, leeveepeer, yeepeer ÙeebÛeW JeCe&ve keâjleebvee, lÙeebÛee heje›eâce efJeÅeeLÙeeËÛÙee
[esàÙeeheg{W lÙee JeerjebÛÙee Jeerjßeermen Øeieš nesle Demes. lÙee efMe#ekeâebÛÙee Debieeleefn
404 ceveesyeesOe
MeewÙe&, OewÙe& mebÛeejuÙeeÛee Yeeme nesF&. Skeâoeb DeHeâPeg}KeeveJeOeeÛeW ØekeâjCe Ûee}}s
nesles. efJe<eÙe jbieeble Dee}e neslee. efMeJeepeerÛee DeeJesMe efMe#ekeâeble DeeefCe efpeT
ceneuÙeemeejKÙee ceeJeàÙeebÛee DeeJesMe efJeÅeeLÙeeËle mebÛeej}e neslee. lesJe{Ÿeeble Yeeb[CeeNÙee
oesve ceebpejebÛeer keâUJeb[ JejÛÙee OeeNÙeebletve Kee}er he[}er leer vescekeâer efMe#ekeâebheg{W
DeieoeR peJeU. lesJneb lÙee FeflenemeeÛÙee efMe#ekeâebÛeer peer Ieyeješ G[e}er leer cees"er
Øes#eCeerÙe nesleer. les efMe#ekeâ ceebpeje}e DeefleMeÙe Yeerle Demele. Deeleeb DeMee efYe$Ùee
JÙekeäleerveW efMekeâJe}s}e Fefleneme Keje vemelees Jee lÙeebveeR Fefleneme efMekeâJetbÛe veÙes Jee
lÙeebÛÙeekeâ[tve Fefleneme efMeketâÛe veÙes Demes keâebner cnCeleeb Ùesle veener. keâerle&vekeâej-
ØeJeÛevekeâejebÛeer leNne Ùee efMe#ekeâemeejKeer Demeles.
Demee efYe$ee efMe#ekeâ Fefleneme efMekeâJetb Mekeâle Deme}e lejer ›eâebeflekeâejkeâebÛee veslee
nesTb Mekeâle veener. lemeWÛe keâerle&vekeâej, ØeJeÛevekeâej Ûeebie}W yees}lees, Ûeebie}W meebielees
cnCetve kesâJeU lesJe{Ÿee iegCeeveW DeOÙeelceceeieeËleer} meodieg® nesTb MekeâCeej veeneR.
meodieg® ne `Meeyos efve<Ceele' DemeeJeeÛe }eielees, heCe lÙeenerhes#eeb lees `hejs
efve<Ceele' Deme}e heeefnpes, mee#eelkeâejer heeefnpes, leòJeevegYeJeer heeefnpes. mebleebÛÙee DebieeR
DeeJeMÙekeâ les efve:mhe=nlee, mebÙece, efleefle#ee, Yeefkeäle, efJeJeskeâ FlÙeeefo iegCe, pÙee}e
meodieg® ceeveeJeÙeeÛeW lÙeeÛeW ef"keâeCeer Deme}sÛe heeefnpesle DeeefCe ns iegCe keâener ØeJeÛeveeÛee
efJe<eÙe vemeleele, les DeeÛeejeÛee Yeeie Deme}s heeefnpesle lejÛe les Deensle Demes cnCeleeb
Ùesles. cnCetve pees yees}uÙeemeejKeW Jeeielees, pÙee Yeefkeäle%eeveJewjeiÙeeÛeW lees ØeJeÛeve
keâjlees lemesÛe Yeefkeäle%eeveJewjeiÙeÙegkeäle pÙeeÛeW DeeÛejCe DemeleW, lÙee}eÛe meodieg®
cnCeeJeW DemeW meceLe& efve#etve meebiele Deensle.
peveeR Yekeäle %eeveer efJeJeskeâer efJejeieer ~
ke=âheeUt cevemJeer #eceeJeble Ùeesieer ~~
ØeYeg o#e efJelheVe ÛeelegÙe& peeCes ~
leÙeeÛesve ÙeesieW meceeOeeve yeeCes ~~183~~
ceeieÛÙee 180 les 182 Ùee M}eskeâeble meodieg®ÛÙee ef"keâeCeeR keâesCekeâesCeles oes<e
vemeeJesle les meceLeeËveer mhe°heCeW meebefiele}s Deens. Deeleeb Ùee M}eskeâele ßeermeceLe&
meodieg®ÛÙee DebieeR keâesCeles iegCe, keâesCeleer }#eCeW Deme}er heeefnpesle leW oMe&Jeerle
DeenWle. cenòJeeÛeW leW yengleskeâ meJe& ÙesLeW Gu}sefKe}s ies}s Deens.
pÙeeÛÙee ÙeesieeveW, pÙeeÛÙee mebieleerveW, GheosMeeveW, ceeie&oMe&veeveW meeOekeâe}e meceeOeeve
}eYeles, }eYe}s}W efmLejeJeleW, Demee meodieg® keâesCelÙee iegCeebveer Ùegkeäle Demelees, lÙeeÛeW
JeCe&ve meceLe& keâjerle Deensle.
efJeJejCe 405
}eskeâebceOÙeW JeeJejleebvee, }ewefkeâkeâ JÙeJenej keâjerle Demeleebvee pÙee}e meodieg®
ceeveeJes lees Demee efome}e heeefnpes, Demee Deme}e heeefnpes. efvepeeveboeceOÙeW efveceive
nesTve jeveeJeveeble Jee efieefjkebâojeble mJewjheCeW efJenej keâjCeeNÙee peerJevcegkeäleeÛee mebyebOe
Ùee ØekeâjCeeMeer veeneR. efJeosner DeJemLesle JeeJejCeejs les heg®<e DeblejbieÂ<šŸee hejceesÛÛe
keâesšerÛes Demeleer}efn heCe meodieg® cnCetve meeceevÙeebvee lÙeebÛeskeâ[tve heejceee|LekeâÂ<šŸee
efJeMes<e }eYe nesCÙeeÛeer MekeäÙelee vemeles. Skeâeoe efJe<eÙe %eele DemeCeW, DevegYeJe}s}e
DemeCeW DeeefCe lees mecepeeJetve ogmeNÙeeÛÙee ieUer GlejefJeCes ns oesvner Skeâ$e DemelesÛe
Demes veener. meble Jee cegkeäle heefnuÙee DeJemLeWle Demeleele. meodieg¤ÛÙee ef"keâeCeeR oesvner
iees°er DemeeJÙee }eieleele.
meceLeeËveeR meebefiele}s}er ner yeeje }#eCeW lÙee°erveW }eskeâebmee"eR Heâej cenòJeeÛeeR
Deensle. cnCetve pees }eskeâeble jenlees, lÙee meodieg®ÛÙee ef"keâeCeeR ns meJe& iegCe DemeCeW
DeheefjneÙe& Deens.
(1) Yekeäle – F&ÕejeÛÙee meiegCe¤heeÛes veecemcejCe, keâerle&ve, hetpeve keâjCes ns
meeOekeâeJemLeWleer} ØeeLeefcekeâ efmLeleerle DeeJeMÙekeâ Deme}s lejer heg{W heg{W leW megštve
peeleW, mees[eJes }eieleW DemeW keâebneR }eskeâ mecepeleele, heCe les ÙeesiÙe veeneR. Yeefkeäle
heefjCele nesle Demeleevee meeOekeâeÛÙee ØeieleerØeceeCeW leer efvejefvejeUeR ¤heW OeejCe keâjer}
heCe leer veenerMeer nesle veeneR, nesTve Ûee}le veener. meodieg® ne efhekeâ}suÙee peeefleJeble
DeebyÙeeble ceeOegÙe& Yej}s}W DemeeJeW, lemee YeeJeeveW, ØesceeveW heefjhetCe& Demelees. DeeefCe nW
Øesce ``DeblejerÛeW OeebJes mJeYeeJeW yeensjer'' Ùee vÙeeÙeeveW mcejCe-keâerle&ve-hetpeveeoeRÛÙee
¤heeveW ÙeLeeJekeâeMe Øeieš nesle DemeleW. YeeefJekeâlee, ØesceUheCee nW ùoÙeeÛÙee ce=oglesÛeW
}#eCe Deens. ùoÙe DemeW keâesce} vemes} lej DeOÙeelceceeieeËleer} mebmkeâej lÙeeÛesJej
nesCeej veenerle. DeeÛeejmebheVe, efve‰eJeble Yekeäle DemeCeW, nW hejceeLe&meeOevesmee"eR Heâej
DeeJeMÙekeâ Deens. meeOekeâeceOÙeW ne YeeJe meb›eâefcele keâjCÙeemee"eR ieg®peJeU lees DeefOekeâ
GlkeâšlesveW Deme}eÛe heeefnpes.
(2) %eeveer – meodieg® %eeveer DemeeJee, mee#eelkeâejer DemeeJee ns GIe[Ûe Deens.
(3) efJeJeskeâ – melÙe-DemelÙe, meej-Demeej, ßes‰-keâefve‰, ØeOeeve-ieewCe,
efvelÙe-DeefvelÙe, F°-Deefve°, ÙeesiÙe-DeÙeesiÙe, GefÛele-DevegefÛele, «ee¢e-lÙeepÙe, keâeÙe&-
DekeâeÙe&, keâle&JÙe-Dekeâle&JÙe DeMee ÉbÉebceOÙeW vescekeâer efveJe[ keâ¤ve efnleeÛee efveCe&Ùe
IesCÙeeÛeer Meefkeäle pÙeeÛÙee ef"keâeCeeR Demeles lees efJeJeskeâer. ieerlesceOÙes meeefòJekeâ yegæerÛeW
}#eCe meebiele Demeleebvee DemeWÛe JeCe&ve kesâ}W Deens. efveJe[erÛee vescekesâheCee meeOeCeW nW
ØekeâjCe JeešleW lesJe{W meesheW veeneR. keâesCelÙeeefn Iešvesyejesyej Jeenle ve peeleeb Deef}hlelesveW
Iešveskeâ[s heenCÙeeÛeer mebJeÙe DemeuÙeeJeeÛetve efleÛeW ÙeesiÙe leW cetuÙeceeheve keâjleeb Ùesle
406 ceveesyeesOe
veeneR. DeeefCe DeLee&leÛe ceie vescekeâer efveJe[efn keâjleeb Ùesle veeneR.
meeceevÙele: DeeheCe Ieslees les efveCe&Ùe mJele:}e keâeÙe DeeJe[les Jee }eskeâ keâeÙe
cnCeleele-lÙeeJej DeeOeej}s}s Demeleele, DeeefCe ns oesvner DeeOeej DeÙeLeeLe& Demeleele;
cnCetve HeâmeJesefn Demeleele. Deble:keâjCeeceOÙeW jpeesiegCe-leceesiegCeeÛeW ØeeOeevÙe DemeuÙeeveW
nW DemeW nesleW. meodieg® ne ef$eiegCeeleerle DemeuÙeeveW efveŒewiegCe Pee}e DemeuÙeeveW, lÙeeÛes
efveCe&Ùe vescekesâ cnCepesÛe efJeJekeâeÛes Demeleele. Demes vescekesâ efveCe&Ùe pÙeeÛes Demeleele
lÙee}eÛe meodieg® cnCeeJes.
MeeŒeeceOÙeW keâjeJÙee cnCetve meebefiele}suÙee Deveskeâ iees°er Demeleele, heCe DeeosMeebÛeW
hee}ve keâjleebvee leejlecÙe jeKeeJes }eieleW. Øeke=âefle-ØeJe=efòe-heefjefmLeleerÛee efJeÛeej keâjeJee
}eielees. efJeJeskeâer heg®<ee}e ns meeOeleW. ceeie&oMe&veeÛÙee °erveW DeMee}e meodieg® ceeveCeW
efnleeÛeW Demeles.
(4) efJejeieer – efJejkeäle, JewjeiÙemebheVe, Oeve, ceeve, efJe<eÙeesheYeesie, meòee,
Øeefle‰e, ÙeebÛeer Deemeefkeäle veme}s}e, ÙeLee}eYeeble meblees<e ceeveCeeje, mebÙece neÛe
pÙeeÛee mJeYeeJe Deens Demee. }bieesšer }eJe}er, Debiee}e jeKe Heâeme}er, Jee keâhe[ŸeebÛee
jbie YeieJee kesâ}e cnCepes efJejeieer Deens DemeW JeešleW; heCe leW KejW DemeleWÛe DemeW
veeneR. }eskeâebvee HeâmeJetve Oeve Jee Øeefle‰e efceUefJeCÙeemee"eRÛe efJejkeäleeÛee Jes<e kesâ}e
peelees. yewjeieer MeyoeÛee cetU DeLe& efJejeieer, efJejkeäle, DemeeÛe Deens, DeeefCe lejer
yewjeieer cnCeefJeCeejs Deveskeâ cenble Oeve}es}ghe DeeefCe efJe<eÙeemekeäle Demeleele. lÙeebÛÙeehes#ee
meJe&meeceevÙe ie=nmLemegæeb DeefOekeâ Ûeebie}s, DemeW cnCeCÙeeÛee Øemebie Ùeslees. JewjeiÙe nW
yee¢e osKeeJÙeeJej vemetve lees Je=òeerÛee Yeeie Demelees. ØeejyOeecegUW Jee heefjefmLeleercegUW
JÙeJenejeble KejeR efJejkeäle ceeCemeWefn efvejefvejeàÙee mJe¤heeble efometb Mekeâleele. SkeâveeLe
cenejepeebÛes ieg® ns mejkeâejer DeefOekeâejer nesles. jbieveeLemJeeceer efveie[erkeâj ns cees"Ÿee
LeeševeW jenle Demele. ceerjeyeeF& jepekeâvÙee nesleer lej JeemegosJeevebo mejmJeleeRÛÙee peJeU
}bieesšer Je keâceb[}t ÙeeJeebÛetve DevÙe GheeefOe keâebneR veJnleer. DeeefCe lejer Ùee meJe& Leesj
JÙeefkeäle JewjeiÙeeÛÙee °erveW meejKÙeeÛe ÙeesiÙelesÛÙee neslÙee. JewjeiÙe nW %eeveeÛes keâJeÛe
Deens, %eeveeÛee DeeOeej Deens. JewjeiÙeeÛÙee DeYeeJeeR DeOÙeelceeÛeW %eeve efšketâve jenCeW
MekeäÙe veeneR DemeW ßeer%eevesÕej cenejepeebveer cnš}W Deens. ``lejer efJejkeäleerJeebÛetve
kesâneR ~ %eeveeefme leieCeW veeneR ~'' (%eeves. 15-36) JewjeiÙeeÛee DeYeeJe nW
osnyegefæ peeie=le DemeuÙeeÛes }#eCe Deens. ceveg<ÙeeÛÙee ef"keâeCeer efJe<eÙe}es}ghelee
Demeles leer FbefõÙeebvee megKe nesleW Ùee keâuhevesveW. FbefõÙemegKee}e cenòJe osCeW, meJe&mJe
ceeveCeW, nWÛe osnyegæerÛeW cegKÙe }#eCe. osnyegefæ megšs} lesJnebÛe yeÇÿeefve‰, Deelce%eeveer
neslee ÙesF&}. meodieg® ne yeÇÿeefve‰ DemeuÙeeves lÙeeÛÙee ef"keâeCeeR JewjeiÙe cetle& mJe¤heeble
efJeJejCe 407
veebole Demeles. mebheefòe, efJe<eÙeesheYeesie Jee keâere|le ÙeebÛeer }e}mee lÙeeÛes ef"keâeCeeR
cegUeRÛe efomele veeneR. DeMeer efJejefkeäle pÙeeÛÙeepeJeU Demes} lÙee}e meodieg® cnCeeJeW.
(5) ke=âheeUt – De%eeveer, oerve, ogyeUe, jbpe}eieebpe}s}e, DehejeOeer, heelekeâer
ÙeebÛes efJe<eÙeer pÙeeÛÙee Deble:keâjCeele oÙee Demeles, lÙeebÛÙeeJejefn ke=âhee keâ¤ve lÙeebvee
efnleebÛeer Jeeš oeKeefJe}er heeefnpes DemeW pÙee}e JeešleW lees ke=âheeUt. Ùee iegCeecegUWÛe
meodieg®}e efMe<ÙeeÛeW keâuÙeeCe keâjeJeW DemeW GlkeâšlesveW Jeešle DemeleW. meble, meodieg®
keâesCelÙeeefn efMe<ÙeeÛee eflejmkeâej keâjerle veeneRle. efMe<ÙeeÛes Ûegkeâ}s Deens Demes Jeeš}W
lej efnleeÛeer eEÛelee DemeCeeje meodieg® efMe<ÙeeJej jeieeJes}. ns jeieeJeCes keâOeeR Ghes#eWÛÙee
lej keâOeeR efMe#ee keâjCÙeeÛÙee ¤heebleefn Øeieš nesF&}, heCe lejer leer efve‰Ïjlee vemes},
keâ"esjlee vemes}. meodieg®ÛÙee ùoÙeebleer} Deheej ke=âheeJeelmeuÙeeÛeeÛe lees DeeefJe<keâej
Demes}. }e[ keâjCeW DeeefCe efMe#ee keâjCeW ner oesvner ceelesÛÙee JeelmeuÙeeÛeerÛe mJe¤heW
Deensle. ieg¤ÛÙee ef"keâeCeer efJeJeskeâMeefkeäle DemeuÙeevesÛe DeeefCe lees efJejkeäle cnCepesÛe
efve:mhe=n DemeuÙeeveW efMe<ÙeeÛÙee mebyebOeele DeJemLeeYesoeveW Deehe}er ke=âhee efYeVe mJe¤heele
JÙekeäle keâjerle Demelees. efMe<ÙeeveW ns peeCetve Iesle}s heeefnpes. meeceevÙe JÙeJenejeÛÙee
°erveW oes<eer Deme}s}s }eskeâefn Ùee ke=âhescegUWÛe mebleebÛÙee heefjJeejele ceeskeâUsheCeeves
JeeJejle Demeleele. heg<keâUebvee ÙeeÛeW Dee§eÙe& Jeešle Demeles DeeefCe Kesoefn nesle Demelees
meblelJe DeesUKeCÙeeÛeer Meefkeäle vemeuÙeeÛeWÛe ns Åeeslekeâ Deens.
ceeCemes efvejefvejeàÙee mJeYeeJeeÛeer, efvejefvejeàÙee Je=òeerÛeer Demeleele. lÙeebÛÙee
ef"keâeCeÛeW keâebneR oes<e efJeMes<e oes<eemheo Deme}s lejer FlejebÛÙee menpeemenpeer }#eeble
ve ÙesCeeje SKeeoe iegCe Demee Demelees keâer ÙeesiÙe ceeie&oMe&ve }eYeuÙeeme Flej oes<eebJej
ceele keâ¤ve leer JÙekeäleer hejceeLe&ceeiee&le Øeieefle keâ¤ve IesT Mekeâles. efJeJeskeâecegUs
meodieg®ÛÙee nW }#eeble ÙesleW DeeefCe cnCetve Flejebvee meoes<e JeešCeeNÙee oes<eer ceeCemeeÛeeefn
lees ke=âhesves meb«en keâjlees.
(6) cevemJeer – ceveeJej hetCe&heCeW efveÙeb$eCe Deme}s}e, MeneCee, Ûelegj, meeJeOeefÛeòe,
lespemJeer, yeeCesoej, efve§eÙeeR, ßes‰ ceveeÛee, cees"Ÿee ceveeÛee. cevemJeeR MeyoeÛes keâesMeeveW
efo}s}s ns meJe& DeLe& meodieg®ÛÙee ef"keâeCeer veebole Demeleele, DemeeJesÛe }eieleele. Ùee
cevemJeerheCeecegUsÛe lees oerve vemelees, }eÛeej vemelees keâOeeR JeenJele peele veeneR.
DeeheuÙee ef"keâeCeeR efmLej jentb Mekeâlees.
(7) #eceeJeble – #eceeMeer} meesefMekeâ, ogmeNÙeeÛÙeekeâ[sefn oÙeeyegæerveW heenCeeje,
met[ IesCÙeeÛeer Je=efòe veme}s}e. }eskeâmeb«enemee"eR ne iegCe DemeeJee }eielees.
(8) Ùeesieer – ieerlesveW Ùeesie MeyoeÛee DeLe& ``Ùeesie: keâce&meg keâewMe}ced'' Demee
meebefiele}e Deens. pes "eTkeâ Demeles, peW keâjleeb Ùesle Demeles, leW keâewMeuÙeeveW ceeb[CeW
408 ceveesyeesOe
cnCepes Ùeesie. keâesCelÙeeefn ke=âleerleer} ßes‰lee cnCepes Ùeesie. Ùeemee"eRÛe Ùeesie ne Meyo
keâce&, Yeefkeäle, %eeve Ùee DeeefCe DeMee Flejefn efkeâlÙeskeâ meeOeveebvee }eJe}e peelees.
OÙeeveÙeesie, }ÙeÙeesie, DecevemkeâÙeesie ner lÙeeÛeer keâebner GoenjCeW. leòJe%eeveeÛes ØeelÙeef#ekeâ
ÙeesieecegUW }eYeles. Ùeesie ne peCetb DeOÙeelce%eeveeÛeer ØeÙeesieMeeUeÛe Deens. lÙeecegUW
meeOÙeeÛÙee Dehes#esveW lÙeebÛes Deveskeâ Yeso nesleele. les meJe&Ûe Skeâe JÙekeäleerÛÙee ef"keâeCeer
Demetb Mekeâleele Jee Deme}s heeefnpesle Demes mecepeCÙeeÛes keâejCe veeneR. DeefOekeâejYesoeves
Jee mebØeoeÙeYesoeveW, mJele:}e Devegketâ} DemeCeeNÙee SKeeÅee ÙeesieeÛee DeJe}bye keâ¤ve
meeOekeâe}e Deehe}s meeOÙe Øeehle keâ¤ve IÙeeJeÙeeÛeW DemeleW. efJeefMe° meodieg®Jej Ùee
DeefOekeâejYesoeveWÛe ßeæe pe[le Demeles. meodieg® Ùee DeMee Skeâ Jee Deveskeâ ÙeesieheæleeRle
efve<Ceele Demeleele.
(9) ØeYeg – meceLe&, meeceLÙe& Deme}s}e, meòee ieepeefJeCeeje, }e}ve-hee}ve-
mebj#eCe keâ¤b MekeâCeeje. ne iegCe efJeYetefleceòJe oeKeefJeCeeje Demetve ÙeecegUWÛe mebØeoeÙeeÛeW
mebj#eCe DeeefCe mebieesheve nesle DemeleW.
heefjJeejebleer} }eskeâ Ùee iegCeecegUWÛe DevegMeemeveeveW Jeeieleele, keâle&JÙeo#e jenleele.
pÙeeÛÙeecegUW meeceevÙeebÛÙee ef"keâeCeeR hejceeLeeËÛeW Deekeâ<e&Ce efvecee&Ce nesleW DemeW
GlmeJeceneslmeJeeefo meceejbYe ØeYeglJeiegCeecegUW JÙeJeefmLele jerleerveW heej he[leele.
(10) o#e – efJeJeskeâeØeceeCeWÛe neefn iegCe meceLeeËÛee cees"e DeeJe[lee Deens. o#e
cnCepes meowJe meeJeOe, keâle&JÙelelhej. Ùee iegCeecegUWÛe kesâJneb keâeÙe keâjeJeÙeeÛeW leW
heefjCeeceeÛee efJeÛeej keâ¤ve lJejsveW efveef§ele keâjleeb ÙesleW. ØeYeglJee}e Ùee iegCeeÛeer pees[
DemeeJeerÛe }eieles. DevÙeLee mebj#eCe nW keâeÙe& Oe[ nesTb Mekeâle veener. o#e veme}suÙee
ef{uÙee ceeCemeeÛes meodiegCeefn keâeÙe&#ecelee oeKeJetb Mekeâle veeneRle.
(11) JÙeglheVe – efJeÉeved, yengßegle, efvejefvejeàÙee MeeŒe«ebLeebÛeW meKees} DeOÙeÙeve
kesâ}s}e. Ùee iegCeecegUW Flej Deefve° celeebÛeW ÙeesiÙeØekeâejW efvejmeve keâjleeb Ùesles, DeeefCe
mJele:ÛeW cele ØeYeeJeerheCeeves hešJetve osleeb Ùesles. efkeâlÙeskeâ JesUeb yengßeglelescegUW meeOekeâeÛÙee
ceveeble celeeceleebÛeer efYeVelee Je efJejesOe ÙeecegUW efJeÛeejebÛee ieeWOeU G[e}s}e Demelees.
efJeefMe° iees°eRÛee vegmelee DeeosMe lÙeebÛeW meceeOeeve keâ¤b Mekeâle veeneR. lÙee}e
celeeblejebefJe<eÙeeRÛeer meeOekeâ-yeeOekeâ ÛeÛee& Dehesef#ele Demeles. ieg® JÙeglheVe Deme}e lej ns
keâeÙe& megKeeveW keâ¤b Mekeâlees Je lÙeecegUW efMe<ÙeeÛeW meceeOeeve nesTb Mekeâles. efvejefvejeàÙee
celeebÛÙee ef"keâeCeeR keâebneR Yeeie GheÙeesieeÛee, keâebneR Yeeie DevegMeemeveeÛee DeeefCe keâebneR
Yeeie ØeÛeejemee"eR Dee«eneÛee Demelees. efvejefvejeàÙee celeebÛeW cetuÙeceeheve keâjleebvee ns
meJe& ceenerle DemeeJes }eieleW. Ûeebie}e mecevJeÙe keâjCÙeeÛÙee °erveW JÙeglheVelee DemeCes
Heâej cenòJeeÛeW Deens. cee$e Ùee JÙeglheVelescegUW Øeefleheeoveebleer} menpelee DeeefCe megyeesOelee
efJeJejCe 409
ve° nesTb veÙes DeMeer keâeUpeer Iesle}er heeefnpes. veeneR lej efJeJesÛeve DeYÙeemepe[
nesTve, heefjYee<esÛÙee DeeefCe Øeef›eâÙeebÛÙee pebpeeUeble iegoce¤ve peeleW.
(12) Ûelegj – JÙeglheVelesÛÙee ef"keâeCeeR ner ogyeexOe pe[lee ÙesTb veÙes cnCetveÛe
meceLeeËveeR JÙeglheVelesveblej ÛeelegÙee&Ûee Gu}sKe kesâ}e Deens. JeekeâÛeelegÙee&cegUW meeceevÙe
}eskeâefn megKeer nesTb Mekeâleele DemeW %eevesÕejebveeR cnš}W Deens leW Ùee °ervesÛe.
meble meodieg¤ÛÙeeef"keâeCeeR DeeJeMÙekeâ cnCetve meebeif ele}s}s ns meJe& iegCe hejmhejeJe}byeer
DeeefCe Skeâceskeâebvee hees<ekeâ DemesÛe Deensle. Ùeeble keâesCelesefn oesve iegCe hejmhejebÛÙee
efJejesOeer veenerle. Yekeäle DeeefCe %eeveer, ke=âheeUt DeeefCe cevemJeer, #eceeJeble DeeefCe Ùeesieer,
JÙeglheVe DeeefCe Ûelegj DeMee pees[Ÿee Skeâ$e meebhe[CeW oge|ceU Deme}s lejer lÙeeJe¤ve
pees[erpees[erleer} iegCe hejmhejefJejesOeer Deensle DemeW mecepeCÙeeÛeW cee$e keâejCe veeneR.
Yekeäle ieyeeUeÛe Deme}e heeefnpes DeeefCe %eeveer ¤#eÛe Demelees DemeW ie=nerle OejCeW
ÛegkeâerÛeW Deens. ke=âheeUt cnCepes ogyeUe veJns, lemeWÛe cevemJeer cnCepes lee"jefn veJns.
Ùeesieer #eceeMeer} Demetb Mekeâle veeneR, lees leeheš, eflejmešÛe DemeeJeÙeeÛee DemeW ceeveCeW
ÙeesiÙe veeneR. efJeÉòee DeeefCe ÛeelegÙe& ns oesve iegCe Skeâ$e jentb Mekeâleele. ØeeOÙeehekeâ
cnš}e keâeR lees efJemejYeesUe, JÙeJenejMetvÙe DemeeÛe Demelees DemeW veeneR. Skeâceeieea
ceeCetme Skeâkeâu}er mecepeCeW ner DeefleMeÙeesefkeäle Deens.
meodieg®lJe efceUefJeCÙeemee"eR ns iegCe ØeÙelvehetJe&keâ efceUefJe}s heeefnpesle DemeW cee$e
ÙeebÛeW mJe¤he veeneR. efJekeâefmele nesCeeNÙee keâce}eÛÙee ef"keâeCeeR ØemeVelee, megbojlee,
ceeo&Je, megiebOe ns iegCe menpeheCes Øeieš nesleele. otOe cnš}s keâer les MegYeü, õJe, ceOegj
DemeeJeÙeeÛesÛe. lemeWÛe meodieg®heoeJej heeWÛe}suÙee Jee Deme}suÙee ceneheg®<eebÛes DemeleW.
ns meJe& iegCe lÙeebÛes ef"keâeCeer mJeYeeJele: JÙekeäle nesle Demeleele. iebiee DeeheuÙee Úboeves
Jeenle Demeles, heCe efleÛeer efvece&}lee mveeve keâjCeeNÙee}e mJeÛÚ keâjles, efleÛeer
heefJe$elee he§eelehlee}e heehecegkeäle keâjles, efleÛeer Meerle}lee leehe}suÙee}e efveJeefJeles,
efleÛeer ceOegjlee leneve}suÙee}e le=hle keâefjles. DeefOekeâejer meodieg¤cegUW efMe<ÙeeÛesefn
lemeWÛe nesles. SKeeÅee}e meodieg® cnCetve ceeveCÙeehetJeea YeeefJekeâebveer meeJeOe jneJeW
Ùeemee"eR meceLeeËveeR nW ceeie&oMe&ve kesâ}s}W Deens. les veerš }#eeble "sJe}s lej he§eeòeehe
keâjCÙeeÛeer heeUer keâesCeeJejefn ÙesCeej veeneR.
meodieg¤ÛÙee menJeemeeveW KejW meceeOeeve efceUeJeW, }eYeeJeW Demes Jeešle Demes}
lej efMe<ÙeeveWefn ceb$e Iesle}e keâeR lesJe{ŸeeveW ke=âleke=âlÙe Pee}es DemeW ceeveleeb keâecee veÙes.
lemeWÛe mebieleerle jenCeW Ùee MeyoeÛee DeLe& MejerjeveW meodieg¤ÛÙeepeJeU jenCeW SJe{eÛe
{esyeU keâ¤b veÙes. efMe<ÙeeÛes ef"keâeCeeR mesJeeYeeJe, efpe%eemee DeeefCe veceülee ns iegCe
efpelekesâ Glkeâš Demeleer} eflelekesâ }eYeoeÙekeâ Demeleele. DeYÙeeme kesâ}e heeefnpes,
410 ceveesyeesOe
Mebkeâe efJeÛeejuÙee heeefnpesle, De[ÛeCeer ceeb[uÙee heeefnpesle, Pee}suÙee Ûegkeâe ceevÙe
kesâuÙee heeefnpesle, Ie[}s}s Jee Deme}s}s oes<e meebefiele}s heeefnpesle, mebkeâesÛe šeU}e
heeefnpes, ceveceeskeâUsheCeeveW Jeeie}s heeefnpes. efjieleeb Jeu}Yeeheg{W ~ veeneR DeebieeR
peerJeeR meebkeâ[W ~ efleÙeW keâeblesÛesefve hee[W ~ Skeâmej}e pees ~~ (%eeves. 13~606)
nW ßeer%eevesÕej cenejepeebveer meebefiele}s}W DevevÙeYekeäleeÛeW }#eCe efMe<ÙeeveWefn }#eeble
Iesle}W heeefnpes. jesiÙeeves pemeW efÛeefkeâlmekeâeheemetve keâebneR }heJet veÙes lemes efMe<Ùeeves
ieg¤heemetve keâebneR Ûees¤ve "sJetb veÙes. DeeUme DeeefCe ÛebÛe}lee Ùee ogieg&Ceebheemetve otj
jeefn}W heeefnpes, ØeÙelve DeeefCe meelelÙe ns meodiegCe efve‰sveW Debefiekeâej}s heeefnpesle. nW
DemeW vemes} lej ieg® DeefOekeâejer Deme}e lejer efMe<ÙeeÛeW keâuÙeeCe nesCeej veeneR. kegâCeeR
}eYe}W cnCes} lej lees lÙeeÛee Yeüce Deens DemeW efveef§ele mecepeeJeW.
veJns leW efÛe pee}W vemes leW efÛe Dee}W ~
keâUeW }eie}W meppeveeÛesefve yees}W ~~
DevegJee&ÛÙe leW JeeÛÙe JeeÛeW JeoeJeW ~
cevee meble Deeveble MeesOeerle peeJeW ~~184~~
pÙee}e meodieg® ceeveeJeÙeeÛes lees keâmee vemeeJee DeeefCe keâmee DemeeJee leW ceeieer}
Ûeej M}eskeâeble meebietve Pee}s. Deeleeb DeMee DeefOekeâejer meodieg¤keâ[tve keâeÙe peeCetve
IÙeeJes les Ùee M}eskeâeble meebefiele}s Deens.
FbefõÙeebÛÙee ÉejW ØelÙeÙeeme ÙesCeeNÙee Ùee me=°erÛÙee cegUeMeeR peW DeeefoleòJe Deens,
pÙee}e DeesUKeermee"er yeÇÿe cnCeleele, leW veece¤heeleerle efveieg&Ce, efvejekeâej, DeKeb[,
DeJÙeÙe, JÙeehekeâ, Deveeefo, Deveble Demes Deens. nW JeCe&veefn mecepegleer}e keâebneR DeeOeej
DemeeJee cnCetve kesâ}W peeleW. yeÇÿe nW JeeCeer, ceve, yegefæ ÙeebÛÙee meeceLÙe&keâ#esÛÙee
he}erkeâ[s DemeuÙeeveW DeefveJee&ÛÙe Deens, DeJeCe&veerÙe Deens.
DemeW Demeleebveeefn meiegCe F&ÕejeÛÙee mJe¤heeble Jee me=°erÛÙee mJe¤heeble leW yeÇÿe
JÙekeäle nesleW. Deveeefo Demeleebvee JÙekeäle nesles, efveieg&Ce Demeleebvee meiegCeeble Ùesles,
efvejekeâej Demeleebvee meekeâejuÙeemeejKeW efomeleW, keâes"Wefn efomeCeejW ÛewlevÙe ne lÙee
yeÇÿeeÛeeÛe DeeefJe<keâej Demelees, ÙeeÛeW cece& meodieg¤ÛÙee, melheg®<eeÛÙee GheosMeebletve
keâUleW.
efJe%eeveeÛÙee ceeOÙeceebletve Ùee efJe<eÙeerÛeer keâebneRMeer keâuhevee keâ¤ve IesCeW MekeäÙe
Deens. cegUeble veme}s lejer keâebneR iegCe JÙekeäle nesleele DeeefCe lÙeebÛee GheÙeesieefn keâ¤ve
Ieslee Ùeslees. cet}õJÙeebÛÙee ef"keâebCeeR cegUeble veme}s}s iegCe lÙeebÛÙee mebÙegieeÛÙee ef"keâeCeeR
Ùesleele nW efJe%eeveeveW efmeæ keâ¤ve oeKeefJe}W Deens. GppeJeeÙeg pJe}veMeer} Deens lees
efJeJejCe 411
hesšlees. ØeeCeJeeÙeg pJe}vee}e meneÙÙe keâjlees cnCepes hesšJelees, lÙeebÛÙee mebÙeesieeveW
Pee}s}W heeCeer hesšleefn veeneR, hesšefJeleefn veeneR, G}š efJePeJeleW. meesvÙeeÛes Deeflemet#ce
keâCe kesâ}s Demeleer} lej leW ÛetCe& leheefkeâjer keâeàÙee jbieeÛeW DemeleW, DeieoeR efvemlespe
Demeles heCe nWÛe keâCe Lees[s mLet} Demeleer} lej megJeCe&keâebleerves Ûecekeâleele. heoeLe&
efJe%eeveeble DeeefCe jmeeÙeve MeeŒeeble DeMeeR efkeâleerlejer GoenjCeW meebielee Ùesleer}. nW
``veJns leWefÛe pee}s vemes leWefÛe Dee}W'Ûe Deens.
DeeFvemšerve Ùee efJeKÙeele MeeŒe%eeves meehes#eJeeo meebefiele}e. efJe%eeveeveW lÙee}e
ceevÙelee efo}er. nW cnCepes MebkeâjeÛeeÙeeËÛee ceeÙeeJeeo efvejeàÙee Yee<eWle mJeerkeâejCeWÛe Deens.
efJe%eeveemeejKÙee pe[ MeeŒeeveW pej ceeÙeeJeeoeÛÙee melÙelesÛeer keâebneRMeer keâuhevee
ÙesTb Mekeâles lej yeÇÿeJesòÙee melheg®<eebÛÙee megKemebJeeoebletve yeÇÿeleòJeeÛeW %eeve nesTb
MekeâleW nW cnCeCeW hešeJeÙeeme De[ÛeCe jentb veÙes. ``keâUes }eie}W meppeveeÛeWefve
yees}W'' ns meceLeeËÛeW cnCeCeW ÙeLeeLe&Ûe Deens.
cegUeble efveieg&Ce, efvejekeâej, efvee|JeMes<e DemeW peW yeÇÿe, leWÛe peieled-peerJe-peieoerÕej
Ùee ¤heeveW vešleW Jee vešuÙeemeejKeW JeešleW. ner peer efmLeefle, leer mecepeeJetve osCÙeemee"eR
Øeke=âefle DeefOekeâej DeeefCe DeJemLee ÙeebÛÙee efJeefJeOelesveW Deveskeâ ØekeâejÛes Jeeo efvecee&Ce
Pee}s}s Deensle. DepeeleJeeo, efJeJele&Jeeo, heefjCeeceJeeo, DeejbYeJeeo, Âef°me=°erJeeo,
me=ef°Â°erJeeo, DeJeÛÚsoJeeo, DeeYeemeJeeo, eEyeye-ØeefleeEyeyeJeeo, SkeâpeerJeJeeo,
DeveskeâpeerJeJeeo, DemeledKÙeeefle, DeelceKÙeeefle, DevÙeLeeKÙeeefle, DeKÙeeefle, meledKÙeeefle,
meomeledKÙeeefle, DeefveJe&ÛeveerÙeKÙeeefle, Éwle, ÉwleeÉwle, efJeefMe°eÉwle, DeeEÛelÙeYesoeYeso,
MegæeÉwle, DeÉwle, DeMeeR Deveskeâ celeW Jee efJeÛeejmejCeeRÛee DeJe}bye keâjCeejs mebØeoeÙe
Deensle. lÙeebÛes keâebneR Dee«en ogje«enefn Deensle. cegUeble ns meJe& melÙeefmeæebleeÛÙee
mJe¤heebÛes veeneRle. melÙe mecepeeJetve osCÙeemee"eR mJeerkeâej}suÙee Ùee Øeef›eâÙee Deensle.
Skeâe ieebJee}e peeCÙeeÛes pemes Deveskeâ ceeie& Demeleele, Deveskeâ ØekeâejÛÙee Jeenveebletve
lesLeW peeleeb Ùesles, SkeâÛe GoenjCe mees[efJeCÙeeÛÙee ieefCeleeÛÙee peMee Deveskeâ jerleer
mebYeJeleele, Skeâe ieJneÛes pemes Deveskeâ ØekeâejÛes KeeÅeheoeLe& nesleele, SkeâÛe DeLe&
JÙekeäle keâjCeejs pemes Deveskeâ Meyo Yee<eebletve Demeleele, lemeeÛe mebyebOe yeÇÿeeÛeW leòJe%eeve
DeeefCe leW mecepeeJetve osCÙeemee"eR mJeerkeâej}s}er efJeÛeejmejCeer ÙeebÛee Demelees. efJeJeskeâer
leòJeJesòÙeebvee ÙeeÛeer Ûeebie}er peeCeerJe Demeles.
yegefækeâewMeuÙe JÙekeäle keâjCeejs Skeâ Øeefleheeove ÙeeÛe °erveW peeCeles meJe& celeYesoebkeâ[s
heenleele. efJeÛeejØeCee}er eEkeâJee Øeef›eâÙee nW Skeâ meeOeve cee$e Deens nW les keâOeeR efJemejle
veeneRle. DeefOekeâej-YesoeveW Ùee Øeef›eâÙeebvee cenòJe jenleW. efJeefMe° Øeke=âefle-ØeJe=òeerÛeer
efleÛÙeecegUW meesÙe nesles, nW ceevÙe DemeuÙeecegUW efJeJeskeâer peve nóe}e yeUer he[le
412 ceveesyeesOe
veeneRle. DeÉwle-Jesoebleebleer} efJeefJeOe efJeÛeejmejCeerÛee Glke=â° meb«en keâjCeeNÙee ßeerceled
DehheÙÙee oeref#eleebveer Ùee efJeefJeOelesÛeW cetuÙeceeheve `efmeæeble}sMemeb«en' Ùee «ebLeeÛÙee
DeejbYeer Skeâe M}eskeâeble Gòece jerleerveW kesâ}s Deens.
ØeeÛeervewJÙe&JÙenejefmeæefJe<eÙes<JeelcewkeäÙeefmeæew hejb ~
meVe¢eodefYejveeojeled mejCeÙees veeveeefJeOee oe|Melee: ~~
levcet}eefven meb«ensCe keâefleefÛeled efmeæevleYesoeved efOeÙe: ~
MegæŸew mebkeâ}Ùeeefce leeleÛejCeJÙeeKÙeeJeÛe:KÙeeefheleeved ~~
DeheÙÙee oeref#ele cnCeleele keâeR, ``Deveskeâ DeefOekeâejeÛes peerJe, efJeefJeOelesveW Yej}s}s
peieled DeeefCe DevegceeveeveW Deens Demee JeešCeeje, MeyoØeceeCeeveW ceevÙe keâjeJee }eieCeeje,
meJe&Meefkeäleceeved F&Õej Ùee JÙeJenejefmeæ efJe<eÙeebÛee efJeÛeej keâjleebvee ØeeÛeerve leòJeJesòÙeebveer,
DeelcewkeäÙeefmeæerJej Yej osTve Skeâ DeelceeÛe meJe& keâebneR Deens, leodJÙeefleefjkeäle ogmejW
keâebneR Jemlegle: DeefmlelJeeble veeneR, ne melÙe efmeæevle °erheg{W "sJetve, leer mecepeeJetve
osCÙeemee"eR Deveskeâ ØekeâejÛÙee efJeÛeejØeCee}er ceeb[uÙee. lÙee ØeCee}erefJe<eÙeeR lÙeebÛÙee
ceveeble keâesCeleeefn Dee«en veJnlee. lÙeebÛee meb«en ceer ÙesLeW ceePÙee hetpeveerÙe Jeef[}ebÛÙee
JeÛeveeOeejW keâjerle Deens. yegefæ Megæ nesCÙeeme ÙeebÛee GheÙeesie nesF&}.'' ÙesLeer}
``Deveeoj'' ne Meyo }#eeble IesCÙeemeejKee Deens, Øeef›eâÙeebÛee Dee«en vemeeJee ÙeeÛee
lees Åeeslekeâ Deens.
ßeerceled peieodieg® DeeÅe MebkeâjeÛeeÙe& ÙeebÛes heóefMe<Ùe ßeermegjsÕejeÛeeÙe& ÙeebveeRefn
Øeef›eâÙeebÛÙee mebyebOeele DemeWÛe cnš}W Deens, les cnCeleele- ``ÙeÙee ÙeÙee YeJesled hegbmeeb
JÙeglheefòe: ØelÙeieelceefve ~ mee mewJe Øeef›eâÙesn mÙeeled meeOJeer mee ÛeeveJeefmLelee ~~''
peieleeceOÙes ceveg<ÙeeÛeer yegefæ ner Skeâ ØekeâejÛeer Jee SkeâmeejKeer vemeuÙeeveW pÙee pÙee
Øeef›eâÙesveW, mecepeeJetve osCÙeeÛÙee heæleerveW, ceveg<Ùee}e DeelcÙeeÛeW ÙeLeeLe& %eeve nesF&}
leerÛe Øeef›eâÙee, heæefle Je efJeÛeejmejCeer, lÙee lÙee JÙekeäleerhegjleer Ûeebie}er Deens, ßes‰
Deens, DemeW mecepeeJeW; heCe leerÛe lesJe{er heæefle Deens DemeW cnCet veÙes. Øeef›eâÙee ner
DeveJeefmLele Demeles, efmLej vemeles. leer efJeefJeOe ØekeâejÛeer Demetb Mekeâles.
Deepe Øeef›eâÙeebvee Øeehle Pee}s}W mJe¤he Je lÙee ceeieÛeW meebØeoeefÙekeâ nó efJeÛeejeble
Iesle}s, lÙeebleefn heebef[lÙeeÛee DeeefCe yegefæceòesÛee Denbkeâej Ùee Øeef›eâÙeebvee DeeOeej IesTb
}eie}e keâeR Ùee Øeef›eâÙeebÛÙee DeYÙeemeecegUW yegefæ Megæ nesles Je DeelcÙeeÛeW %eeve
meg}YelesveW nesleW ns ßeerceled DehheÙÙeebÛeW cele ceevÙe keâjCeW keâ"erCe nesleW. Øeef›eâÙeebveeR
%eeveceeie& meg}Ye nesCÙeeÛÙeeSsJepeer meeceevÙeebÛeer yegefæ IeesšeàÙeeble he[tve, kegbâef"le
nesCÙeeÛeer MekeäÙeleeÛe DeefOekeâ Deens. meceLeeËveeR Ùeemee"eRÛe leòJe mecepeeJetve Iesleebvee
hebef[leebÛeW ØeJeÛeve SskeâeJeW DemeW ve cnCeleeb melheg®<eeÛes yees} SskeâeJes Demes cnš}s Deens.
efJeJejCe 413
Øeef›eâÙeebÛÙee DeeefCe heefjYee<esÛÙee Ke[Ÿee DeJeIe[ oj[ercegUW JesoebleeÛÙee heeJeve
iebieeØeJeeneheÙeËle heesÛeCeW, meeceevÙeebvee og<keâj nesles, cnCetve meblemelheg®<eebveeR DeeheuÙee
JeeCeerÛes Deeyee}meg}Ye meeshes, megKeo Ieeš ÙesLeW yeebOe}s. heefjYee<ee MekeäÙeleeW šeU}er,
Øeef›eâÙee otj "sJeuÙee, mecevJeÙeeÛeer Âef° mJeerkeâe¤ve celeYesoebleer} meej lesJe{W Iesle}W,
DeeefCe peerJeeÛeer DeOÙeeeflcekeâ Øeieefle ›eâcee›eâceeveW heCe efveef§eleheCeW nesle peeF&} DeMeer
JÙeJemLee kesâ}er. mebleebÛÙee Ùee JeelmeuÙeecegUWÛe, DevegYeJeebletve heePej}suÙee lÙeebÛÙee Ùee
Dece=leceOegj yees}ebveeR, peW DeefveJee&ÛÙe Deens leWefn keâUtb Mekeâles, MeesefOeleeb Ùesles.
%eevesÕejer, oemeyeesOe, MebkeâjeÛeeÙeeËÛeW Jee*dceÙe, nW meJe& lÙee DeefveJe&ÛeveerÙe yeÇÿeeÛeeR
DeesUKe hešJetve osCÙeemee"eRÛe DeJelej}W Deens. lÙeeÛÙee DeYÙeemeeveW, ceveveeveW,
efveefoOÙeemeveeveW DeefveJe&ÛeveerÙe yeÇÿeeÛeW Deekeâ}ve keâ¤ve IesCÙeeÛeW meeceLÙe& meeOekeâe}e
Øeehle nesleW. cnCetve mebleJeÛeveebÛeW eEÛeleve, ceveve melele keâjeJeW DeeefCe lÙeebÛes DeeosMe
efve‰sveW DeeÛejCeeble DeeCeeJesle.
meble cnCepes meòeecee$e Deme}suÙee Ùee Deveble yeÇÿee}e MeesOeCÙeeÛee Skeâ ceeie&
Deens. ceveg<Ùecee$eeveW, meodieg®ÛÙee ceeie&oMe&veeveW ner JeešÛee} DeJeMÙe keâjeJeer, cee$e
ner DebleÙee&$ee Deens nW }#eeble "sJeeJes.
}heeJeW Deleer DeeojW jece¤heer ~
YeÙeeleerle efve§eerle Ùes memJe¤heeR ~~
keâoeb lees peveeb heenleeb ner efomesvee ~
meoe SskeäÙe lees efYeVeYeeJeW Jemesvee ~~185~~
Deveblee}e MeesOeerle peeJeW cnCepes keâeÙe keâjeJeW les meeOevesÛÙee °erveW meceLe& Ùee
M}eskeâeble meebiele Deensle.
jece¤heeceOÙeW DelÙeble DeeojeveW }heeJeW, }hetve peeJeW, efcemeUtve peeJeW, efJe}erve
JneJeW, Skeâ¤he JneJeW. ner leer meeOevee.
efce"eÛÙee hegleUerveW leU MeesOeCÙeemee"eR mecegõele yeg[er IÙeeJeer lemeW nW }heCeW,
MeesOeCeW nJeW.
ceer ceer cnCetve JesieUsheCeeveW melele peeCeJeCeejW, mJele:ÛeW efYeVe DeefmlelJe heej
efJeme¤ve peeCeW cnCepesÛe nW }heCeW Deens.
nW }heCeW meeOeCÙeemee"eR meeOekeâeÛÙee Deble:keâjCeeble DeefleMeÙe Deeoj DemeeJee
}eielees. F&ÕejeeEJe<eÙeeR Glkeâš Yeefkeäle DemeeJeer }eieles. DenbkeâejeÛee }sMeefn DeJeefMe°
Demes} lej DeeojeÛeW DeefleMeÙelJe efvecee&Ce nesTb Mekeâle veeneR. Yekeäleer}e Glkeâšlee
Ùesle veeneR.
414 ceveesyeesOe
jece¤heeMeeR Skeâ¤he PeeuÙeecegUW meeOekeâ efveef§eleheCeW YeÙeeleerle neslees. De}ieheCee,
efYeVelee, Éwle, nsÛe YeÙee}e keâejCe DemeleW. ``efÉleerÙeeod Jew YeÙeb YeJeefle'' neÛe efmeæeble
Deens. Éwle mebhe}s keâeR nJes vekeâes mebheles, jeieÉs<e ceeJeUleele. DeLee&leÛe ceie YeÙe
JeešCÙee}e keâejCeÛe Gjle veeneR. vekeâes leW ÙesF&} keâeÙe, Deens leW peeF&} keâeÙe? Ùee
MebkesâletveÛe YeÙe pevcee}e ÙesleW, Je lÙeeÛeW ØeceeCe keâeÙe nJeW JeešleW, keâeÙe vekeâes JeešleW
lÙeeÛÙee ØeceeCeeMeeR megmebJeeoer DemeleW. pesLeW }erve JneJeÙeeÛeW, pÙeeÛÙeeMeeR Skeâ¤he
JneJeÙeeÛeW Deens leW jece¤he Debleer mJemJe¤he DemeuÙeeveW, Deelce¤he DemeuÙeeveW Deens
leW ieceeJeCÙeeÛeW Jee vekeâes leW YesšCÙeeÛeW YeÙe mebYeJeleÛe veeneR.
efveef§ele Ùee heoeÛee DevJeÙe memJe¤heeR Ùee heoeMeeR kesâ}e peelees. leW memJe¤heeÛeW
efJeMes<eCe ceeve}W peeleW, lesJneb lÙeeÛee DeLe& ``MeeÕele'' Demee Demelees.
YeÙeeleerle DemeW mJemJe¤he }eskeâeceOÙeW heentb ies}s lej menpeemenpeeR efomeCeejs
veeneR. [esàÙeeves heenCes, ceveeves heenCes, yegæerveW heenCes, ns meJe& heenCeW mJemJe¤heeÛÙee
ef"keâeCeeR DeebOeUWÛe "jleW. lÙeecegUW heentb ies}s Demeleeb nW keâOeeR efomeleÛe veeneR.
nW DemeW keâeb nesleW lÙeeÛeW keâejCe meceLe& ÛeJeLÙee ÛejCeeble meebiele Deensle.
heent peeCes lesJnebÛe ÙeLeeLe& "jleW, pesJneb heenCeejehes#eeb peW heneJeÙeeÛeW leW efvejeUW
DemeleW, efYeVe DemeleW. mJemJe¤heeÛÙee ef"keâeCeeR ne efYeVeYeeJe keâOeeR Demetb Mekeâle veeneR.
heenCeeje pees ``ceer'' lÙeeÛeW Megæ, efve®heeefOekeâ mJe¤he cnCepesÛe mJemJe¤he. leW
leòJele: peW heneJeÙeeÛeW lÙeeÛÙeeMeeR Jee pees heenlees lÙeeÛÙeeMeeR keâesCelÙeeefn °erveW
efJeJeskeâ kesâ}e lejer Skeâ¤heÛe DemeleW. mJe¤heeÛeW meoe SskeäÙeÛe Demeles. cnCetve lÙeeÛeW
ef"keâeCeeR heentb peeCeW DeeefCe efomeCeW mebYeJeleÛe veeneR. MekeäÙelee Demeles kesâJeU
DevegYeefJeCÙeeÛeer.
meoe meJe&oe jece meVeerOe Deens ~
cevee meppevee melÙe MeesOetve heenW ~~
DeKeb[erle Yesšer jIetjepe Ùeesieg ~
cevee meebef[ js ceerheCeeÛee efJeÙeesieg ~~186~~
SskeäÙeeÛee DevegYeJe keâmee ÙesF&} lÙeeÛee ceeie& meceLe& meebiele Deensle.
ÙesLesefn hegve: MeesOe IesCeW DeensÛe. cee®leerveW meerlesÛee MeesOe keâjeJee lemes ns veeneR.
De%eele YetKeb[eÛee eEkeâJee Gòej-oef#eCe OeÇgJeeÛee MeesOe }eJeeJee lemeWefn nW veeneR. hetJeeA
meebefieleuÙeeØeceeCeW ner DebleÙee&$ee Deens. Deehe}WÛe Deens heCe meebhe[le veeneR, cnCetve
DeeheuÙeeÛe ef"keâeCeeR MeesOeeJeÙeeÛeW Deens, nW keâebneRmes IejeleuÙee Iejeble njJe}s}er Jemleg
MeesOetve keâe{CÙeemeejKeW Deens. eEkeâJee lÙeeefnhes#eeb me=°erÛee efveÙece, efvemeiee&Ûee efveÙece
efJeJejCe 415
MeesOetve keâe{CÙeemeejKes ns Deens.
mJemJe¤he Demee jece, ne meJe&JÙeehekeâ, DeKeb[, MeeÕele, ef$ekeâe}eleerle Demee
Deens. meJe&JÙeehekeâ DeeefCe DeKeb[ DemeuÙeeveW lees ÙesLeW Deens DeeefCe ÙesLeW veeneR DemeW
cnCeleeb Ùesle veeneR. ef$ekeâe}eleerle DeeefCe MeeÕele DemeuÙeeveW Deeleeb Deens DeeefCe Deeleeb
veeneR nW cnCeCeW pegUle veeneR. Ùeemee"eRÛe meceLe& ``meoe meJe&oe jece meVeerOe Deens’’
DemeW cnCeleele. hetJeea 36JÙee M}eskeâebleefn efvejefvejeàÙee meboYeeËle meceLeeËveeR ne
efJeÛeej meebefiele}e Deens. lesLeW osJe ne Meyo Jeehej}e Deens FlekeWâÛe.
jece meJe&$e Deens, meowJe Deens, meefVeOe Deens, nWÛe melÙe Deens. ne jece cnCepes
melÙeÛe. melÙeehes#eeb jece Je jeceehes#eeb melÙe nW keâebneR JesieUW veeneR, nW melÙeÛe MeesOetve
keâe{eJeÙeeÛeW Deens.
FlekeWâ meefVeOe Deens, meowJe Deens lej MeesOeCÙeeÛeer DeeJeMÙekeâlee keâeÙe DemeW cee$e
Jeeštb osTb veÙes. ieg®lJeekeâ<e&CeemeejKes me=°erÛes efveÙece meJe&$e Demeleele, meowJe Demeleele.
ØelÙeskeâpeCe FlekeWâÛe veJns lej Jemlegcee$e Ùee he=LJeerJej Ùee efveÙeceevesÛe yeæ Demeles.
Demes Deme}s lejer MeeŒe%eebvee lees efveÙece MeesOetve keâe{CÙeekeâefjleeb Deheej keâ° IÙeeJes
}eieleele DeeefCe Ùee efveÙeceeÛes %eeve ceeveJepeeleer}e Pee}W keâeR Øeieefle nesTb Mekeâles.
megKemeesÙeer Jee{t Mekeâleele. Deieoer meeOes GoenjCe meebieeJeÙeeÛes lej keâesmeUt veÙes Demes
Iej yeebOeCÙeemee"eR ieg®lJeekeâ<e&CeeÛee efveÙece ceenerle DemeeJee }eielees nW meebielee ÙesF&}.
efvemeiee&ÛÙee efveÙeceeveW yeæ Demeleebvee Øeieleermee"eR efvemeiee&Ûes efveÙece pemes MeesOetve
keâe{eJeW }eieleele lemeWÛe meoe meJe&oe meefVeOe Deme}s}e jeceefn MeesOeeJee }eielees.
cnCepesÛe DeesUKeeJee }eielees, cnCepesÛe DevegYeJeeJee }eielees.
jIegjepeeÛeer, jeceÛebõeÛeer, F&ÕejeÛeer Yesš DeKeb[ DeensÛe. ne Ùeesie veeneR, DemeW
keâOeeRÛe veeneR. ``meJeË Ke}g Fob yeÇÿe'' ``ceÙee leleefceob meJeË'' ``ceòe: hejlejb
veevÙeled efkeâÃeoefmle OevebpeÙe'' ``F&Õej: meJe&Yetleeveeb ùösMesÓpeg&ve efle‰efle'' DeMee
efvejefvejeàÙee Meyoeble MeeŒeebveeR neÛe efJeÛeej meebefiele}e Deens.
DemeW Deens lej lÙeeÛee ØelÙeÙe keâeb Ùesle veeneR, Ùee MebkesâJej meceLe& Gòej osleele
keâeR ``ceerheCee ne Ùee DeKeb[ YesšeRle efJeÙeesie efvecee&Ce keâjlees, De[LeUe efvecee&Ce
keâjlees. ne ceerheCee, ner Denblee, nW Éwle, mees[}W heeefnpes, šeketâve efo}W heeefnpes. ne
Denbkeâej mees[CÙeebleÛe meppeveheCee Deens.’’ meceLe& lÙee meppeveheCee}eÛe DeeJeenve
keâjerle Deensle. Denbkeâej nW Deemegjer Øeke=âleerÛeW }#eCe DemeuÙeeves hejceeLe& ceeiee&le}e lees
meJeeËle cees"e De[LeUe Deens.
pees efJeYekeäle vemelees lees Yekeäle. ceerheCee ne efJeYekeälelee efvecee&Ce keâjlees. cnCetve lees
mees[}e heeefnpes DemeW mebleebveeR DeeJepet&ve meebefiele}W Deens, Deepe&JeeveW meebefiele}W Deens.
416 ceveesyeesOe
YegleW eEhe[ yeÇÿeeb[ nW SskeäÙe Deens ~
heefj meJe& ner memJe¤heeR ve meens ~~
cevee Yeeme}W meJe& keâebneR heneJeW ~
hejer mebie mees[tefve metKeer jneJeW ~~187~~
meJe&$e meefVeOe Deme}suÙee melÙeeÛee MeesOe keâmee IÙeeJee, DeelcÙeeMeer Deme}suÙee
SskeäÙeeheemetve Dees{tve JesieUs keâjCeeje ceerheCee keâmee šekeâeJee, KeNÙee SskeäÙeeÛeW mJe¤he
keâeÙe, les ßeermeceLe& Ùee M}eskeâeble meebiele Deensle.
eEhe[ cnCepes ceeCemeeÛeW Jee heMeghe#Ùeeefo peerJecee$eeÛeW Mejerj Jee efJeÕeebleer}
keâesCeleerefn Skeâ ceÙee&efole Jemleg. yeÇÿeeb[ cnCepes he=LJeer-Ûebõeefo «en, metÙe&, DemebKÙe
ve#e$eleejkeâe, DeekeâeMeiebiee Ùeebveer Ùegkeäle Deme}s}W Je lÙeeefnhe}erkeâ[s DeblejeUeble
hemej}s}s %eelee%eele efJeÕe.
eEhe[ Jee yeÇÿeeb[ ÙeebÛÙeeceOÙeW Skeâ¤helee Deens, SskeäÙe Deens keâejCe eEhe[efn
hebÛeYetleelcekeâ Deens DeeefCe yeÇÿeeb[efn lÙeeØeceeCesÛe heebÛeYeeweflekeâ Deens. YetleW-hebÛeceneYetleW-
neR DeeheuÙee YeejleerÙe OeejCesØeceeCeW me=°erÛeeR keâejCeW Deensle. he=LJeer, Deehe, lespe,
JeeÙeg, DeekeâeMe Ùee veeJeebveeR leer DeesUKe}eR peeleele.
ÙeeÛÙeemebyebOeeRÛee yejeÛe efJeÛeej hebÛeerkeâjCeeÛÙee meboYeeËle 154 JÙee M}eskeâeJejer}
efJeJesÛeveeble Pee}e Deens. hebÛeceneYetleebheemetve efvecee&Ce Pee}s}s DemeuÙeeveW eEhe[ DeeefCe
yeÇÿeeb[ ns Skeâ¤heÛe Deensle DemeW cnCeleeb Ùesles. hebÛeYetleebmen eEhe[yeÇÿeeb[emeceJesle meJe&
me=°er ner `pevceeÅemÙe Ùele:' Ùee met$eeØeceeCeW yeÇÿeeheemetve Pee}er DemeuÙeeveW met#ce
mJe¤heeble keâeb nesF&vee heCe yeÇÿeeÛÙee ef"keâeCeeR YetleebÛeW DeefmlelJe Deme}s heeefnpes DemeW
JeešleW, heCe Megæ yeÇÿeeÛÙee ef"keâeCeeR Ùee keâMeeÛeeefn mheMe& vemelees Demee JesoevleeÛee
efmeæeble Deens.
efJe%eeveeveW peW efmeæ kesâ}W Deens lÙeebleefn DemesÛe Dee{Ules. oie[, ceeleer,
keâesUmee, les}, lethe, }eketâ[, meesveW, Ûeeboer, leebyeW, }esKeb[, FlÙeeefo efJeefJeOe
iegCeOecee&Ûes, DemebKÙe ¤heeke=âleerÛes pes Deveskeâ me=° heoeLe& Deensle, lÙeebÛÙee cegUeMeeR
DebleleesielJee efJeÅegledkeâCe Deensle DemeW ceeveleele. me=° heoeLeeËleer} keâesCeleeefn iegCe Jee
lÙeebÛÙee efJeefJeOelesÛeW keâesCeleWefn mJe¤he Ùee efJeÅegledkeâCeebÛÙee ef"keâeCeeR vemeles. lemeWÛe
keâebneRmes yeÇÿeeÛÙee mebyebOeeble Deens. ner leg}vee lebleesleble veeneR. °evle eflelegkeâe SkeâosMeer
nW }#eeble Iesle}WÛe heeefnpes.
yeÇÿeeÛÙee ef"keâeCeeR DeMeer efve®heeefOekeâ Skeâlee Demeles. lejer me=°er ner efJeefJeOelesveW
veš}s}er Deens. ner efJeefJeOelee leòJele: Yeeme Deme}er lejer JÙeJenejle: og}&#etve Ûee}le
efJeJejCe 417
veeneR. ``cevee Yeeme}s meJe& keâebneR heneJes'' DemeW meceLe& cnCeleele leW }#eeble Iesle}s
heeefnpes.
JeeUt DeeefCe }neve-cees"er Ke[er ner oie[eÛeerÛe ¤heW Deme}eR lejer Ùeebleer}
keâesCelesefn Skeâ IesTve yeebOekeâece keâjleeb Ùesle veeneR. mebIeeheó Deesleleebvee (keâeB›eâerš
m}@ye) }nevecees"er Ke[er DeeefCe JeeUt ÙeebÛeW efJeefMe° ØeceeCeebleer} efceßeCeÛe mJeerkeâejeJeW
}eieleW. leòJele: Skeâ¤helee ceevÙe keâ¤veefn efJeefJeOelee veekeâejlee Ùesle veener leer DeMeer.
JÙeJenej mebYeeUCÙeeÛÙee °erveW nW DeeJeMÙekeâ nesles. heCe efJeefJeOelee mJeerkeâej}er keâeR
lÙee ceeieesceeie Deemeefkeäle Jee{CÙeeÛeWefn YeÙe DemeleW. pesJeCeebleer} DepeerCe& nesles les lÙee
heoeLeeËleer} efJeefJeOelescegUsÛe. KeeÅeheoeLeeËÛeer efJeefJeOelee ns efpeYesÛes ÛeesÛe}s Deensle.
DeenejeÛee cegKÙe GösMe pees Mejerjhees<eCe, lÙee °erves efJeefJeOelesÛeer GheÙegkeälelee efmeæ
keâjCeW DeMekeäÙe Deens. Øeke=âefleYeso, ®efÛeYeso, osMeYeso }#eeble IesTveefn efJeefJeOelesÛeW
FlekeWâ nW ØeceeCe meceLe&veerÙe "jCeej veeneR. YeemeleW leW DeceevÙe keâjCÙeeble DeLe& veeneR.
efomeleW leW veekeâe¤b veÙes. heCe ieJn}s, MesJeÙee, }e[t, efMeje, heesUer, hegjer, yeešer,
heje"e ÙeebÛÙee mebyebOeele meebØeoeefÙekeâ nó DemeCÙeeÛes keâeÙe keâejCe? Yeso veekeâejCeW ne
he}eÙeveJeeo Deens. YesoeceOÙeW ®efÛe DemeCeW ner Deemekeäleer Deens. hee}štve IesCeW nW
Jes[sheCeeÛes Deens. peW pemeW DeenW lemeW helkeâjCeW nWÛe MeneCeheCeeÛes Deens.
``DeehetÙe&ceeCeceÛe}Øeefle‰ced ~ mecegõceehe: ØeefJeMeefvle ÙeÉled ~ leodJelkeâeceeÙeb
ØeefJeMeefvle meJex ~ me Meeefvleceehveesefle ve keâecekeâeceer ~~'' (Ye. 2~70) ieerlesveW
kesâ}s}W JeCe&ve mebieeÛÙee, DeemekeäleerÛÙee, lÙeeieeÛÙee °erves }#eCeerÙe Deens. mecegõe}e
heeJemeeàÙeele hetj Ùesle veener DeeefCe GvneàÙeele lees Deešleefn veener. DemebKÙe veÅee
heeCÙeebÛes }esš IesTve mecegõe}e efceUleele heCe lees Deehe}er ceÙee&oe mees[erle veeneR.
GheYeesieeÛeer Deemeefkeäle Oe¤b veÙes lemeeÛe efJe<eÙeebÛee eflejmkeâejefn ke⤠veÙes. eflejmkeâej
nsefn mebieeÛesÛe Skeâ efYeVe ¤he Deens. efJeÕeeefce$eeveW DeefYe}e<esves cesvekeâe mJeerkeâej}er
DeeefCe jbYee eflejmkeâejeveW veekeâej}er heCe oesvner JesUeb lÙeeÛeer lehe§eÙee& ceeleer}e
efceUe}er. Ùeemee"eR efJe<eÙe mees[CÙeehes#ee lÙeeÛÙee Deekeâ<e&CeeÛee lÙeeie kesâ}e heeefnpes.
mebÙece "sJeCeW cnCepes heLÙe keâjCeW veJns. heLÙe keâjeJes }eieCeW nW KejW DeejesiÙeefn veJns,
``mJeeÉVeb ve leg ÙeeÛÙeleeced efJeefOeJeMeeled Øeehlesve mebleg<Ùeleeced'' hekeäJeeVeeÛeer Dehes#ee
keâ¤b vekeâes. menpeemenpeeR peW keâebneR efceUs} lÙeeble meblees<e ceeve. ne DeeosMe kesâJeU
YeespeveeÛÙee veJns lej meJe&Ûe efJe<eÙeebÛÙee mebyebOeeble }#eeble "sJe}e heeefnpes. ÙeecegUs
osnemeefkeäle, osnyegefæ GCeeJele peeles, ceerheCee megšlees DeeefCe megKeeveW, meceeOeeveeveW
jenlee Ùesles. Deemeefkeäle mees[tve jenCeW, efJe<eÙeebÛee mebie ve yeeOetb osCes, nWÛe Kejs megKeeÛes
DeeefCe meceeOeeveeÛes meeOeve Deens.
418 ceveesyeesOe
osnsYeeve nW %eeveMeŒeW Keg[eJes ~
efJeosnerheCeW YeefkeäleceeiexefÛe peeJeW ~~
efJejefkeäleyeUW eEveÅe meJez lepeeJeW ~
hejer mebie mees[tefve metKes jneJeW ~~188~~
Denbkeâej, ceerheCee, Deemeefkeäle, efJe<eÙeYeesieeÛeer }e}mee ns meJe& efJekeâej osn
cnCepesÛe ceer Ùee YeeJevesÛÙee DeeOeejeveW jenleele DeeefCe Jee{leele. Ùee osnyegæerÛee
lÙeeie keâjeJee Demes meceLeeËveer ÙeehetJeeA osnyegefæ keâMeer Ieelekeâ Deens les ceeb[tve Deveskeâ
ef"keâeCeeR meebefiele}s Deens. 12,103, 137, 138, 163, 169 ns M}eskeâ
lÙee °erves }#eeble IÙeeJesle. osnyegefæ šekeâCÙeeÛee ceeie& ``osnsyegefOe ns %eeveyeesOes
lepeeJeer'' DeMee Meyoele 170JÙee M}eskeâeble meebefiele}e Deens.
ÙesLeW %eevee}e MeŒeeÛeer Ghecee osTve lÙeeÛeer keâeÙe&#ecelee DeefOekeâ mhe°heCeW
JÙekeäle kesâ}er Deens. ceer osn veeneR, ceer yeÇÿe¤he Deens ner JemlegefmLeefle, osneefomebyebOeerÛÙee
OeejCeebÛee Deveskeâ ØekeâejW efvejeme keâ¤ve DevegYeJeeJeer }eieles. ßeerceled MebkeâjeÛeeÙeeËÛÙee
oMeM}eskeâer, efveJee&Cecebefpejer, efveJee&Ce<eškeâced, Ùee Jesoeblemlees$eebletve Ùee efJe<eÙeeÛeer
mhe° keâuhevee ÙesTb Mekeâles. DeelceleòJe ns hebÛeceneYetles, meJe& FbefõÙes, meJe& DeJeÙeJe,
ceve, yegefæ, Denbkeâej neR ÛewlevÙeeÛee DeeYeeme osCeejer met#ce leòJes leneve-Yetkeâ-keâece-
›eâesOe, FlÙeeefo efJekeâej, meJe& ØekeâejÛes veelesmebyebOe, Ùeehes#eeb keâmeW JesieUs Deens, keâmes
Megæ efÛeoevebo¤he Deens nW Ùee mlees$eebletve Heâej Glke=â°heCeW Øeefleheeefo}s}s Deens. Ùee
mlees$eebÛee, efJeMes<ele: efveJee&Ce<ešdkeâeÛee hee", ceeveefmekeâ DemJeemLÙeeJejer} Skeâ Ûeebie}e
GheeÙe Deens. Ùee mleess$eebleer} efJe<eÙeebÛes eEÛeleve meelelÙeeveW, ØeÙelvehetJe&keâ kesâ}s lej
ceeCemeeÛeer osnyegefæ veenerMeeR nesTve lees keâebneR ØeceeCeeble lejer efJeosnefmLeleerÛee megKekeâejkeâ
DevegYeJe IesTb Mekeâlees.
osnsyegæerÛÙee efvejemeeveW Jee{t }eie}suÙee JewjeiÙeecegUW, Deble:keâjCeeble Skeâ ØekeâejÛeer
heeskeâUer efvecee&Ce nesles. leer F&ÕejeefJe<eÙeeRÛÙee Øesceeves, Deeojeves cnCepesÛe YekeäleerveW Ye¤ve
keâe{}er heeefnpes. DevÙeLee peerJeve efKeVe, efveef<›eâÙe, legme[s, nesCÙeeÛes YeÙe efvecee&Ce
nesleW. Ùeemee"eRÛe meceLeeËveeR ``efJeosnerheCeW YeefkeäleceeiexefÛe peeJes'' DemeW meebefiele}s Deens.
osnyegefæ veenerMeeR JneJeer, JewjeiÙe Jee{eJeW, efJeosnefmLeefle yeeCeeJeer, YekeäleerÛee
Deevebo DevegYeJeeJee, DemeW KejesKejerÛe Jeešle Demes} lej lÙeemee"eR efJe<eÙeebefJe<eÙeeR
JeešCeejer Deemeefkeäle šeketâve efo}er heeefnpes. osnyegefæ megšeJeer, Yeefkeäle }eYeeJeer Ùee
FÛÚsÛÙee yeUeJej DeejesiÙeMeeŒe, Oece&MeeŒe ÙeebveeR pÙee pÙee iees°er eEveÅe cnCetve
meebefieleuÙee Deensle, lÙee meJe&ÛÙee meJe& šeUuÙee peeleer} DeMeer o#elee Iesle}er
efJeJejCe 419
heeefnpes. Ùeebleer} keâebneRÛe Skeâoce meeOeCeejW veeneR. ›eâcee›eâceeveWÛe lÙee efoMesveW Øeieefle
keâ¤ve IÙeeJeer }eies}. GleeJeUsheCee Demetb veÙes, lemeWÛe DeeUme DeeefCe oerIe&met$eerheCeeefn
Oejleeb keâecee veÙes. DeeheuÙee MekeäleerØeceeCeW meelelÙeeÛes ØeÙelve ØeeceeefCekeâheCeW keâjerle
jneJes, F&ÕejeJejer} efve‰e {Utb osT veÙes cnCepes ÙeMe efceUleW ne efJeÕeeme OejeJee.
cener efvee|ce}er osJe lees JeesUKeeJee ~
peÙee heenleeb cees#e lelkeâeU peerJee ~~
leÙee efveiet&Cee}eefie ietCeeR heneJeW ~
hejer mebie mees[tefve metKes jneJeW ~~189~~
pÙee %eeve¤heeR MeŒeeveW osnyegefæ lees[lee ÙesleW, lÙee %eeveeÛee, F&ÕejeÛeer Kejer
DeesUKe ne, Heâej cenòJeeÛee Yeeie Deens. Deeefmlekeâ cnCeefJeCeejs DeeheCe eflekeâ[s
og}&#e keâjleeW. F&ÕejeefJe<eÙeeRÛeer Deehe}er OeejCee ner hejbhejWletve Dee}suÙee mebmkeâejebJej,
ieleevegieeflekeâlJeeJej, DeeOeej}s}er Demeles. KeNÙee osJee}e DeesUKeCÙeeÛeer FÛÚeÛe
veeneR DemeW DeeheCe Jeeiele Demelees. osJeeÛÙee melÙemJe¤heeÛeW JeCe&ve keâjCeejeR MeeŒeJeekeäÙeW
Jee mebleebÛeer JeÛeveW DeeheuÙee efpeYesJej Demeleele, heCe kesâJeU efpeYesJejÛe Demeleele.
ùoÙeeJej lÙeebÛee keâebneR ØeYeeJe Deens DemeW efomele veeneR.
osJe efJeefMe° #es$eeR, osJeUeble, cetleeAle, Øeleerkeâeble Deens, Decegkeâ ef"keâeCeÛee osJe
cees"e peeie=le Deens, lees veJemee}e heeJelees, mebkeâšebÛee heefjnej keâjlees, ceveesjLe
hegjefJelees, cees"Ÿeeble cees"Ÿee DehejeOee}eefn #ecee keâjlees FlÙeeefo FlÙeeefo keâuheveebveeR
DeeheCe osJee}e ceeveerle Demelees. ÙeeÛemee"eR meceLeeËveeR ceeieW ``peieeR Leesj}e osJe lees
Ûeesj}emeW'' DemeW Lees[W GhenemeeveW cnš}W Deens (M}es. 179). pÙeeveW nW meJe&
yeÇÿeeb[ efvecee&Ce kesâ}W, efJeÕeebleer} meJe& JÙeeheej pÙeeÛÙee meòesves Ûee}leele, ner meJe&
me=ef° MesJešeR pÙeeÛÙeeceOÙeW }erve nesCeej Deens, lees osJe, meJe&JÙeehekeâ, meJe&Meefkeäleceeved
DeeefCe meJe&%e Deens, ner Jee Ùee DeLee&ÛeeR JeekeäÙeW DeeheCeebme MeyoMe: "eTkeâ Demeleele.
heCe leer ceevÙe DemeuÙeeÛeW DeeheuÙee JeeieCÙeeJe¤ve keâOeeR efomele veeneR.
osMeeÛÙee hebleØeOeeveekeâ[s, ceePÙee IejeÛÙee heg{Ûee jmlee jespe Pee[}e peele veeneR
DeMeer le›eâej IesTve keâesCeer YesšeJeÙeeme ies}e lej keâmeW efomes}? DeeheCeefn osJeeÛeer ØeeLe&vee
keâjlees, veJeme keâjlees, lÙeebÛeW mJe¤he leg}vesveW ØeceeCele: Ùeenerhes#ee #egõ Demeles. keâejCe
leg}vesveW hebleØeOeeveebhes#eeb F&Õej DeveblehešerveW cees"e Deens nW ceevÙeÛe keâjeJes }eies}. lemeWÛe
hebleØeOeeveebmeceesj ceePeW peW cetuÙe Deens lÙeehes#eeb F&Õejeheg{W ceePeW cetuÙe HeâejÛe legÛÚ,
DeieoeR veieCÙe Deens. Deelee ceePÙee De[ÛeCeerkeâ[s F&ÕejeveW keâeb }#e ÅeeJes]?
oeceepeerhebleebÛÙee Ûeefj$eeble Skeâ Øemebie cees"e efJe}#eCe Deens. oeceepeerhebleebvee
420 ceveesyeesOe
hekeâ[tve vesCÙeemee"eR pesJneb efyeojÛÙee yeeoMenebkeâ[tve mewefvekeâ Dee}s lesJneb YeeJeer
mebkeâšeÛÙee YeÙeeveW JÙeekegâU Pee}suÙee meeOJeer helveerveW ``mebkeâšeR j#eer heeflejeÙee'' DeMeer
ØeeLe&vee kesâ}er. lesJneb oeceepeer efle}e cnCee}s- ``meJe& peieeÛee Yeej Demes ies megboefj
ØeYegÛÙee efMejeR ~ legPee keâeb ie peespeej lÙeeÛÙeeJejer ~~'' mebleebÛeer efJeÛeejmejCeer DeMeer
Goeòe Demeles. DeeheCe cee$e YejuÙee iee[Ÿee}e megheeÛeW keâeÙe DeesPeW! Ùee cnCeerÛee
DeeOeej Iesle Demelees. KejW cnCepes pÙeeÛÙeeJej Øesce Deens lÙee}e keâ° osTb veÙesle
DeMee efJeÛeejeveW Jeeie}s heeefnpes.
oeceepeerhebleebÛÙee helveerÛÙee ef"keâeCeeR efveoeve Glkeâš Deele&lee lejer nesleer. DeeheuÙee
ØeeLe&vesceeieW, veJemeeceeieW, leerefn vemeles. DeeheCe peCetb osCÙeeIesCÙeeÛÙee JÙeeheejerJe=òeerveW
lÙeekeâ[s heenlees. keâceer ßeceeble DeefOekeâ }eYe nW OeesjCe "sJelees.
neR meJe& osJeeÛeer Kejer DeesUKe vemeuÙeeÛeer }#eCeW Deensle. osJeeÛeer Kejer DeesUKe
pÙee#eCeeR hešles lÙee #eCeeR ceveg<Ùe cegkeäle neslees DemeW MeeŒe meebieleW. meceLeeËveeR ogmeNÙee
DeesUeRle leWÛe meebefiele}W Deens. osJeeÛeer Kejer DeesUKe hešCÙeeÛee ceeie& meceLeeËveeR
eflemeNÙee DeesUeRle meebefiele}e Deens. lÙee efveieg&Ce osJee}e iegCeeble heneJeW DemeW les
cnCeleele. meiegCe mees[leeb Ùesle veeneR, leW mees[tb veÙes heCe meiegCeeÛÙee ceeOÙeceeveW
meJe&Meefkeäleceeve, efveieg&Ce JÙekeäle Pee}W Deens ns efJeme¤ veÙes. efomeCeeNÙee JemletÛÙee
ceeOÙeceeveW ØekeâeMe JÙekeäle nesle Demelees. ØekeâeMe Jemlegle: DeÂMÙe Deens, lemeWÛe
keâebneRmes ns Deens. iegCe šeUtb veÙesle, efveiegC& e efJeme¤b veÙes. ns leejsJejÛÙee JÙeeÙeece›eâer[ms eejKeW
DeJeIe[ Jeeš}W lejer meeOevesÛÙee Debeflece efmLeleeRle-efmeæeJemLeWle %eeve DeeefCe Yeefkeäle
Skeâ¤he nesleele nW }#eeble "sJe}W cnCepes-JeešCeeje ne keâef"CeheCee otj nesTb
Mekeâlees. iegCeeceOÙeW efveieg&Ce heenCeW nW meeOeCÙeemee"eRefn efJe<eÙeemekeäleeRletve megšeJeW }eieleW.
leesÛe DeeosMe meceLeeËveer ÛeewLÙee ÛejCeeble efo}e Deens.
veJns keâeÙe&keâlee& veJns me=ef°Yelee& ~
hejsntve helee& ve eE}hes efJeJelee& ~~
leÙee efvee|Jekeâuheeefme keâuheerle peeJeW ~
hejer mebie mees[tefve metKeW jneJeW ~~190~~
``hejer mebie mees[tefve metKeW jneJeW'' Ùee hee}gheoeÛÙee Ûeej M}eskeâebÛÙee ØekeâjCeebleer}
ne MesJešÛee M}eskeâ. meceLe& ÙesLeW leòJeeÛeW efveKeU melÙe, hetCe& efve®heeefOekeâ, DemeW
mJe¤he Øeieš keâjerle Deensle. me=°er veebJeeÛeer keâebneR Jemleg Deens DemeW ie=nerle Oe¤ve,
ceeieer} M}eskeâeble, me=°er efvecee&Ce keâjCeeje lees osJe, DemeW osJeeÛeW mJe¤he meebefiele}W.
ÙesLeW F&Õej me=°erÛee keâlee&efn veeneR DeeefCe Yelee& cnCepes hees<eCe keâjCeejeefn veeneR DemeW
efJeJejCe 421
cnš}W Deens. DeLeeËleÛe MesJešeR mebnlee&efn lees veJns, nW DeeheesDeeheÛe megÛeefJe}W peeleW.
ceeieer} M}eskeâebleer} JeCe&veeMeeR ns JeCe&ve efJemebiele veeneR, nW }#eeble Iesle}s heeefnpes.
yeepeejhes"Wleer} ogkeâeveebletve DemeCeeNÙee efvejefvejeàÙee heoeLeeËÛeW JeCe&ve, me=°eRleer}
meJe& heoeLeeËÛes Ieškeâ meebiele Demeleebvee jmeeÙeveMeeŒe pÙee mebÙegieebÛeW Jee cet}leòJeeÛeW
mJe¤he meebieleW leW JeCe&ve DeeefCe cet}leòJeebÛÙee hejceeCetbÛeer jÛevee keâMeer nesles, leW
meebieleebvee heoeLe&efJe%eeveMeeŒeeveW kesâ}s}W efJeÅegledkeâCeebÛeW JeCe&ve nW JejJej efJemebiele
Jeeš}W lejer leW lemeW vemeleW, nW megefMeef#elee}e ceenerle Deens. leòJe%eeveebleefn leWÛe nesleW.
YeemeCeeNÙee me=°erÛeer mebieefle }eJeleebvee mJeerkeâej}s}e heefjCeeceJeeo DeeefCe efJeJele&Jeeo
yeÇÿeeÛee efJeÛeej keâjleebvee DeewheeefOekeâ cnCetve DehetCe& "jlees. DeeefCe ceie ``Dejs peW
Pee}sefÛe veeneR ~ lÙeeÛeer Jeelee& hegmemeer keâeÙeer ~'' Ùee DepeeleJeeoeÛee mJeerkeâej
keâ¤ve yeÇÿe mecepetve IÙeeJeW }eieleW. efJeÅegledkeâCeebÛÙee °erveW efJeÛeej kesâ}e lej keâesCeleeefn
me=° heoeLe& peCetb DeefmlelJeebleÛe veeneR, efJeÅegledkeâCe SJe{WÛe melÙe Deens. yeekeâer meJe&
meehes#e mebyebOeeveW nesCeeje Yeeme Deens DemeWÛe cnCeeJeW }eieleW. efJe%eeve ner Yee<ee
mhe°heCeW JeehejCÙeeme mebkeâesÛeleW. Jesoevle efveYe&ÙeheCeW leer Yee<ee Jeehejlees FlekeWâÛe.
me=°erÛeer mebieefle }eJeleebvee pÙee efJeJelee&Ûee DeeOeej Iesle}e peelees lÙee efJeJelee&Ûeeefn
mheMe& yeÇÿee}e nesle veeneR, keâejCe yeÇÿe nW DeÉwle leòJe Deens. peW efomeleW leW
heneJeÙeeÛeW, lej heenCeeje kegâCeer JesieUe DemeeJee }eielees. lejÛe efomeleW leW ÙeLeeLe&
Deens Jee Yeüeble Deens DemeW cnCeleeb ÙesleW. heenCeeje cnCetve kegâCeer JesieUe vemes}Ûe lej
efomeCeW, YeemeCeW, heenCeW, Ùee}e keâebneR DeLe&Ûe Gjle veeneR. efJeJelee&Ûee }she }eiele
veeneR DemeW meceLeeËveeR Ùeemee"eRÛe cnš}W Deens. Ùeemee"eRÛe meodieg® efMe<Ùee}e- ``keâmeW
yeesševeW oeKeJetb leg}e ~ Ies DevegYeJe ieg®ÛÙee ceg}e ~~'' Demes cnCelees eEkeâJee
Ùeeefnhes#ee ieg®Ûes ceewve nsÛe JÙeeKÙeeve "jleW, keâejCe pÙeeÛeer DeesUKe keâ¤ve IÙeeJeÙeeÛeer
leW leòJe, leW yeÇÿe, lees Leesj}e osJe hejsÛÙeeefn he}erkeâ[Ûee Deens.
heje ner DelÙeble met#ce DeMeer ùoÙemLe JeeCeer Deens. mee#eelkeâejer heg®<ee}e
meceeefOe DeJemLeWle efnÛee DevegYeJe Ùeslees cnCeleele. yeÇÿe nW Ùee DelÙeble met#ce DeMee
hejeJeeCeerÛÙeeefn DeeJeekeäÙeeble}W veeneR, Demee hejsntve helee& MeyoeÛee DeLe& Deens. keâesCeleerefn
meercee, ceÙee&oe, pÙee}e veeneR, pees Demeerce, Deveble, Deens lees; Demeeefn DeLe& Ùee
MeyoeÛee keâjleeb ÙesF&}. oesvneR DeLe& pegUCeejsÛe Deensle.
yeÇÿeeÛeW mJe¤he keâesCelÙeeefn keâuheveWle yemeCeejW veeneR. keâejCe keâebneR vee keâebneR keâuhevee
keâjCÙeemee"eR iegCe Jee Deekeâej ÙeebÛee DeeOeej nJee Demelees. yeÇÿe efveieg&Ce, efvejekeâej,
DemeuÙeeveW leW mJeeYeeefJekeâÛe efvee|Jekeâuhe DemeWefn Deens. DeKeb[, DeJÙeÙe, Skeâjme,
DemeuÙeeveWefn leW efvee|Jekeâuhe Deens. heCe DemeW Deme}s lejer meeOekeâe}e mJele:Ûeer Øeieefle
422 ceveesyeesOe
keâjerle yeÇÿeeheÙeËle heeWÛeeJeW }eieleW. Gheemevee nW lÙeeÛeW meeOeve. Ùee Gheemeves}e keâuhevesÛeW,
cnCepes YeeJeeÛeW, DeefOe‰eve Demeles. ne YeeJe efpelekeäÙee ØeceeCeeble MeeŒeMegæ Je ØeeceeefCekeâ
Demes} eflelekeäÙee ØeceeCeeble Øeieleer}e DeefOekeâeefOekeâ meneÙÙe }eYeleW. ``leÙee efvee|Jekeâuheebmeer
keâuheerle peeJeW'' DemeW meceLeeËveer meebefiele}W leW Ùeemee"eRÛe.
keâuhevee yeÇÿeeheÙeËle heesÛele veme}er lejer Øeieleerme meneÙÙekeâ nesTb Mekeâles. DebOeeNÙee
je$eeR Ûee}leebvee neleeble Iesle}suÙee efoJÙeemeejKeW nW Deens. DeeheCeeme peeJeÙeeÛeW DemeleW
leW efkeâlÙeskeâ keâesme otj. efoJÙeeÛee ØekeâeMe oesve-Ûeej neleeheÙeËleÛe he[le Demelees. oesve-
Ûeej neleehegjleeÛe Gpes[ osCeeje efoJee FlekeäÙee otj peeCÙeeme keâmee GheÙeesieer he[s} DemeW
cnCeCeW cee$e KegUsheCeeÛeW "jleW. keâuhevesÛeW mJe¤he Ùee neleebleer} efoJÙeemeejKesÛe Deens.
efveJeememLeeveeR heesÛeuÙeeveblej lesLeW neleele}e efoJee efve®heÙeesieer "jlees. keâesCeleerefn Jeenves,
DeeheuÙee mebmke=âefleØeceeCeW heeo$eeCeWefn šekeâeJeeRÛe }eieleele. yeÇÿemee#eelkeâejeÛeW JesUeR
keâuhevesÛeWefn lemeWÛe nesles. lesLeW heeWÛeuÙeeJej keâuhevee ner efve®heÙeesieer De[ieUÛe Deens.
meJe& meeOeveebÛes DemesÛe DemeleW. lÙeeble Deemekeäle nesTve Ûee}le veeneR. meeOeve
efÛekeâšleeb keâecee veÙes. meeOevee}e efÛekeâšleeb keâecee veÙes. meeOeveceeiee&ÛÙee °erveW Skeâ
megYeeef<ele cees"W }#eeble "sJeCÙeemeejKeW Deens. ``lÙepe Oece&ceOeceË Ûe GYes melÙeeve=les
lÙepe ~ GYes melÙeeve=les lÙekeälJee Ùesve lÙepeefme leled lÙepe ~~'' nerÛe menpeeJemLee.
leer Øeehle PeeuÙeeveblej, KejW cnCepes Deme}s}erÛe, DevegYeJeeme DeeuÙeeveblej, keâjCÙeeÛeW
cnCetve keâebneR GjleÛe veeneR. %eeve efceUJeeJeW }eiele veeneR. Yeefkeäle keâjeJeer }eiele
veeneR, Deevebo MeesOeeJee }eiele veeneR. ns meJe& ØeÙelveeJeebÛetve hetCe&lesveW DemeleW. menpeefmLeleerÛeWÛe
ogmejW veeJe Yeefkeäle Deens. DevJeÙe%eeve cnCetveefn lÙee efmLeleerÛee Gu}sKe kesâ}e peelees.
ner menpeeJemLee meJeeËle Gòece ceeve}er peeles. keâMeeÛeeefn mebie vemeCeW, Deemeefkeäle
vemeCeW, nW Ùee efmLeleerÛeW JÙekeäle }#eCe. DeLeeËleÛe Deeleeb Ùee efmLeleeRle DeeveboÛe Deevebo
Demes}, megKeÛe megKe Demes} Ùeeble Mebkeâe veeneR. heefjmeeÛÙee mheMee&veW }esKeb[eÛeW meesveW
JneJeW lemeW, mJemJe¤heeMeeR SskeäÙe }eYeuÙeeveblej DevegYeJeeme ÙesCeeNÙee menpeeJemLesÛee
mheMe& meJe& Iešveebvee, meJe& Øemebieebvee, DeevebooeÙekeâ keâ¤ve mees[lees. og:Ke DeemekeäleeRle,
mebieeble DemeleW, lÙeeÛee }Je}sMeefn Deeleeb Gj}s}e vemelees. mebielÙeeie ne megKeer
nesCÙeeÛee meJeexòece ceeie&.
osnyegefæÛee efve§eÙees pÙee {Usvee ~
leÙee %eeve keâuheeblekeâeUeR keâUsvee ~~
hejyeÇÿe leW ceerheCeW DeekeâUsvee ~
ceveeR MetvÙe De%eeve nW ceeJeUsvee ~~191~~
efJeJejCe 423
meJe& megKee}e keâejCeerYetle DemeCeeje Deelcemee#eelkeâejeÛee ceeie& Deveskeâ ØekeâejebveeR
efJeMeo keâ¤veefn lÙeeceeiee&veW ÙeMemJeer JeešÛee} keâjCeeNÙeebÛeer mebKÙee DelÙeuhe keâeb?
ÙeeÛeW Gòej meceLe& Ùee M}eskeâeble osle Deensle.
Jesoesheefve<eoebheemetve les ieeLee-oemeyeesOeebheÙeËle yengcees}eÛeW leòJe%eeve meebieCeejs DeeefCe
lÙeeÛee ceeie& meg}YeheCeW oeKeJetve osCeejs, DevegYeJeeJej DeeOeej}s},s MeleeJeefOe «ebLe Ghe}yOe
Demeleebvee, efomeles leer efJeheVeeJemLee keâeb DemeeJeer les meceLe& meebiele Deensle.
ceveg<Ùe osnyegæeRle iegbletve jeefn}e, osne}e efceUCeejs megKe nWÛe lÙeeveW Deehe}W
meeOÙe "jefJe}W, efJe<eÙeesheYeesie osCeeNÙee meeOeveebÛee meb«en cnCepesÛe SsÕeÙe& DemeW lees
ceevetb }eie}e, ÙeebleÛe lÙeeÛÙee meJe& DeOe:heeleeÛeeR yeerpeW Deensle. ceveg<ÙeeÛee osn DeeefCe
heMetÛee osn Ùeeble DeekeâejeJÙeefleefjkeäle HeâejmeW Deblej veeneR. lÙee}e efceUe}s}W ceve,
yegefæ ner cee$e keâesCÙeeefn peerJeehes#eeb Heâej meceLe& DeeefCe cnCetveÛe ßes‰ Deensle. osn
DeeefCe FbefõÙeebhegjlee efJeÛeej kesâ}e lej cee$e heMetÛe ßes‰ "jleer}. ie®[eÛes [esUs,
kegâ$ÙeeÛeW veekeâ, nefjCeeÛeW keâeve ÙeebÛeW peW meeceLÙe& Deens leW ceeCemeeÛÙee [esàÙee}e Jee
veekeâe}e veeneR. nòeerÛeer Meefkeäle ceeCemeeÛÙee neleeheeÙeebvee veeneR. eEmeneÛeW ÛeeheuÙe DeeefCe
MeewÙe& efvemeiee&veW lÙee}e efo}s}W veeneR. efJekeâefmele DeeefCe meceLe& yegæerÛeer osCeieer }eYe}suÙee
ceeCemeeveW Demee ne ogye&} osn cnCepesÛe ceer DemeW mecepetve JeeieeJeW nW cees"Ws Dee§eÙe&pevekeâ
Deens. mebleebvee Ùee iees°erÛee Keso Jeešlees DeeefCe cnCetve les efvejefvejeàÙee Øekeâejebveer
melÙeemebyebOeeRÛeer JemlegefmLeefle ceeCemee}e mecepeeJetve meebieCÙeeÛee ØeÙelve keâjleele.
osnyegæeRle iegbletve, efJe<eÙeesheYeesieeefJe<eÙeeR Deemekeäle Pee}s}e ceeCetme efkeâleerefn
efJeÉeved Deme}e, Meskeâ[es «ebLeebÛeW DeOÙeÙeve lÙeeveW kesâ}s}s Deme}s, lÙeeÛeW JÙeeKÙeeve,
keâerle&ve, ØeJeÛeve, ØeYeeJeer DeeefCe Deekeâ<e&keâ Deme}W, lÙeeÛeer cenbleer cees"er Deme}er,
lejer lÙeeÛeW leòJe%eeve nW Heâkeäle Meyo%eeve jenleW. keâuheÛÙee keâuhe }esš}s lejer DeMee
peerJeeÛee Gæej nesle veeneR.
keâuheeÛeW keâe}ceeve nW HeâejÛe ØeÛeb[ DemeW Deens. ke=âle, $eslee, Éeheej DeeefCe keâef}
neR Ûeej ÙegieW Skeâ menœeJesUeb G}š}er cnCepes yeÇÿeosJeeÛee Skeâ efoJeme neslees.
lesJe{erÛe lÙeeÛeer je$e. yeÇÿeosJeeÛÙee Ùee Denesje$ee}e keâuhe DemeW cnCeleele. ceeveJeer
keâe}ieCevesØeceeCeW Skeâe keâuheele Dee" Deype Ûeewme° keâesefš FlekeâeR Je<ex nesleele. Skeâe
keâuheeble Skeâ me=°er efJekeâefmele nesTve ve° nesles. ceneØe}Ùeeveblej veJeerve keâuheeble hegvneb
me=°erÛee DeejbYe neslees. ``keâuheeoew efJeme=peecÙenced'' (Ye. 9~7) Ùee ieerleeJeÛeveeble
neÛe meboYe& Deens.
leòJe%eeveeveg¤he DeeÛeej ve Ie[uÙeeveW, ceeCemee}e `hegvejefhe peveveb hegvejefhe cejCeb'
Ùee vÙeeÙeeveW, }#eeJeefOe ÙeesveeRletve veeveebØekeâejÛÙee DeeheòeeRveeR heeref[}s}W peerJeve peiele
424 ceveesyeesOe
YeškeâeJeW }eieleW. Ùee og:KeeÛeer YeÙeevekeâlee }#eebleÛe ÙesTb veÙes cnCetve, DeeOegefvekeâ
yegefæJeeoeveW DelÙeble ØeeÛeerve DeMee ÛeeJee&keâceleeÛee mJeerkeâej keâ¤ve, hetJe&pevce, hegvepe&vce
Ùeebvee Leesleeb[ "jefJe}W. osne}eÛe Deelcee ceeve}W. osnyegæerÛeWÛe leòJe%eeve yeveefJe}W.
metÙe& GieJet veÙes cnCetve cneleejerveW keâeWye[e PeebkeâeJee lÙeele}eÛe ne Øekeâej Deens. Ùee
JeeoefJeJeeoeble Kees} efMejCÙeeÛeW keâejCe veeneR. veeefmlekeâebÛeW peW JneÙeÛeW Demes} leW
nesJees. DeeefmlekeâebveeR lejer DeeheuÙee efnleemee"eR mebleJeÛeveW ØeceeCe ceevetve, lÙeebleer}
yeesOee}e Devegme¤ve DeeÛejCe "sJeCÙeeÛee ØeeceeefCekeâ ØeÙelve kesâ}e heeefnpes. leMeer
Deehe}er Glkeâš FÛÚe Deens cnCetve lej DeeheCe meceLe& jeceoemeebmeejKÙee Leesj
cenelcÙeebveeR kesâ}s}e ceveesyeesOe efJeJejCeemen Sskeâle DeeneWle. `Skeâceskeâeb meneÙÙe keâ¤
DeJeIes Oe¤b meghebLe' nerÛe Deehe}er ÙesLeW OeejCee Deens. lesJneb DeeheCe lejer osnelceJeeoeÛÙee
Yeüeble leòJe%eeveeveW mJele:Ûeer Heâmeiele ve nesTb osleeb, mebleebveeR oeKeefJe}suÙee ceeieeËveeR
Ûee}le jeefn}s heeefnpes.
meble cenelcÙeebveeR mhe°heCeW meebefiele}W Deens keâeR `ceer osn' Ùee YeeJevesle iegbleJetve
"sJeCeeje DenbkeâejÛe meJe& DeveLee&ÛeW cetU Deens. ÙeecegUWÛe keâece›eâesOeeefo efJekeâejebvee
yeU Ûe{leW, meodiegCe efvepeeaJe nesleele, ogieg&Ceebvee ceepe Ùeslees, DeeefCe ceeCemeeÛee je#eme
yevelees DeeefCe ceie ``DeemegjeR ÙeesefveceeheVee cet{e pevceefve pevceefve ~ ceeceØeehÙewJe
keâewvlesÙe lelees ÙeevlÙeOeceeb ieefleced ~'' (Ye. 16~20) DeMeer ieerlesveW meebefiele}s}er
heeflele DeJemLee YeesieeJeer }eieles. lemeW nesTb veÙes cnCetve meble JesUeRÛe meeJeOe keâjleele
keâeR Denbkeâej mees[e.
osnyegefæ, Denbkeâej, leppevÙe ceerheCee, neÛe hejyeÇÿeeÛÙee mee#eelkeâejeÛÙee ceeieeËleer}
meJeeËle cees"e De[LeUe Deens. JeemleefJekeâ yeÇÿemee#eelkeâej menpe DemeuÙeeveW, meeshee
DemeeJeÙeeme nJee. heCe ceerheCeeveW lees GieerÛeÛe DeJeIe[ nesTve yeme}e Deens. menpemeg}Ye
DeejesiÙe, ceeCemeeÛÙee efceLÙee DeenejefJenejebveeR og}&Ye Pee}W Deens, lemeWÛe nW Deens. peW
peW efnleeÛeW leW leW FbefõÙeebvee og:Kekeâejkeâ Jeešles DeeefCe lÙeecegUW meeshee hejceeLe& DelÙeble
DeJeIe[ nesTve jenlees.
De%eeveeveW OeejCe kesâ}s}e ceer osn ne DenbkeâejÛe meJe& keâebneR DebOee¤ve šekeâlees.
ceer kesâJe{e? ceePee Denbkeâej lees efkeâleer? lÙeeveW hejceeLee&ÛeW efJeMee}#es$e yeeefOele
nesCÙeeÛeW keâejCe keâeÙe? DemeW Jeeštb osTb veÙes. [esàÙeeble Jee{}suÙee }neveMee
ceesleerefyebotveW me=°erÛÙee efJeMee} oMe&veeheemetve JebefÛele keâjeJeW lemeWÛe nW nesleW. Denbkeâej
ceeCemee}e DeebOeUe keâjlees DeeefCe DeebOeàÙee}e hetefCe&cesÛÙee ÛebõØekeâeMeeveW GpeU}s}er
je$e DeeefCe ceeOÙeevneRÛÙee metÙe&ØekeâeMeeveW leUheCeeje efoJeme meejKeeÛe DebOeejeR Demelees.
Ùeemee"eR ceeCemeeveW meeJeOe Pee}W heeefnpes. efJe<eÙeesheYeesieeÛeer }e}mee mees[}er
efJeJejCe 425
heeefnpes. mebÙece Jee{efJe}e heeefnpes, efve‰e efškeâefJe}er heeefnpes, cnCepes osnyegæerÛes
Â{heeMe efMeefLe} nesle peeleele. Denbkeâej veeneRmee neslees, ceerheCee ceeJeUlees DeeefCe
YeieJebleeÛÙee ÙeLeeLe& ¤heeÛee mee#eelkeâej neslees. peerJeve %eeveeÛÙee Deeuneokeâ ØekeâeMeeveW
Ye¤ve peeles DeeefCe eflevner }eskeâebvee DeeveboeveW heefjhetCe& keâjCÙeeÛeW meeceLÙe& ceveg<ÙeeÛÙee
ef"keâeCeeR ÙesTb Mekeâles.
cevee vee keâUs vee {Us ¤he pÙeeÛeW ~
ogpeWJeerCe leW OÙeeve meJeexòeceeÛeW ~~
leÙee KetCe les nerCe °eble heenW ~
lesLeW mebie efve:mebie oesveer ve meens ~~192~~
peW peeCetve IÙeeJeÙeeÛeW Deens leW hejcesÕejeÛeW mJe¤he ceveeveW keâUCÙeemeejeKeW veeneR.
efJeMee} keâuhevee keâjCÙeeÛeW meeceLÙe& Deme}suÙee ceveeÛÙeeefn Mekeäleerheef}keâ[ÛeW leW
Deens. ceveeveW peW peW keâuheeJeW leW leW lÙee Megæ mJe¤heehes#eeb JesieUWÛe DemeleW. lemeWÛe leW
DeeheuÙee Megæ mJe¤heeheemetve keâOeeR {Uleefn veeneR. leW DeJÙeÙe, JÙeehekeâ, MeeÕele
DemeWÛe jenleW. veemeoerÙe metkeäleeÛee efmeæevleÛe meceLe& ÙesLeW meebiele Deensle.
cevee}e keâUle veeneR, yegæer}e ieesÛej nesle veeneR, cnCetve leW veeneRÛe DemeW cee$e
cnCetb veÙes. leW MetvÙe Deens, leW DeYeeJe Deens DemeW cnCeCeW ne JeoleesJÙeeIeele Deens.
Decegkeâ DemeW cnCetve meebieleeb Ùesle veme}W, ceveeÛÙee DeeJeekeäÙeeble Ùesle veme}W lejer
hejceelceleòJe cnCetve keâebneR DeensÛe DeeefCe lÙeeÛee mee#eelkeâejefn nesTb Mekeâlees.
OÙeeve ne lÙeeÛÙee ØeehleerÛee ceeie&. cee$e nW OÙeeve ogpeWheCeeJeerCe, ÉwleeJeebÛetve,
OÙeelee cnCetve kegâCeer JesieUe ve jenleeb meeOe}W heeefnpes. efJeYekeäle jener} lej lees Yekeäle
keâmee? Gheemevee, ØeejyOe DeeefCe ØeÙeespeve Ùee°erveW }ewefkeâkeâeble kegâCeer keâmeeefn efomees
heCe Deblejbieeble lees Skeâ¤he Pee}s}e Demelees. lÙeecegUs ve keâjleeb lÙeebÛes Yepeve nesles,
ve Oejleeb lÙeeÛes OÙeeve efškeâles. JÙeJenejeble Ûee}leeb, yees}leeb, Jeeieleebveeefn lÙeeÛeer
meceeefOe Yebie heeJele veeneR. pÙeeÛÙeehes#eeb GbÛe keâebneR jenle veeneR DeMee meeOevesÛÙee
efnceeÛe}eÛeW nW meJeexÛÛe efMeKej Deens. ‘‘osJe heneJeÙee ies}es ~ osJe nesTefve
jeefn}eW ~’’ DemeW DeÉwle Deelee meekeâej}s}W DemeleW. LeWyeeveW meeiejeble yeg[er IÙeeJeer
DeeefCe meeiejekeâej JneJeW lemeW nW Deens. ve heÛe}s}W DeVe pemeW MeuÙe nesleW lemee JesieUe
jenCeeje OÙeelee Demelees. SkeâheCee ‘Deeheg}sefve YesosefJeCe’ peeCeeJeÙeeÛee Demelees.
FlekeWâÛe veJns lej leW SskeäÙeefn efJejIeUtve Skeâjme JneJeW }eieles. JesieUsheCee, Yeso ne
met#ce mJe¤heeble megæe Demetve Ûee}le veeneR.
ieJee&ØeceeCeW veceüleeefn ceerheCeeÛeeÛe DeeefJe<keâej Deens. meewcÙe Deens, met#ce Deens
426 ceveesyeesOe
FlekeWâÛe. veceülee nW ieJee&JejÛeW Deew<eOeefn Deens heCe leW Deew<eOe Deens, leer menpelee
veJns. menpeeJemLeWle meeOe}s lejÛe leW OÙeeve, OÙeeve Deens. DeeefCe Ùee DeMee DeefÉleerÙe
OÙeeveeveWÛe lÙee meJeexòeceeÛee, YeieJeeved jeceÛebõeÛee, hejcesÕejeÛee mJe¤he-mee#eelkeâej
nesle Demelees.
Ùee mJe¤he-mee#eelkeâejeÛeW JeCe&ve nesTb Mekeâle veeneR. lees DevegYeJeeÛeeÛe efJe<eÙe
Deens. keâesCelÙeeefn GhecesveW, °evleeveW, leg}vesveW Jee ¤hekeâeveW Ùee mee#eelkeâejeÛeer
ÙeLeeLe& keâuhevee DeeCetve osleeb Ùesle veeneR. meJe& Ghecee-°evle lesLeW efLešs "jleele, GCeW
he[leele. Éwle ve megš}suÙee meeOekeâoMeWle keâebneRlejer keâuhevee ÙeeJeer cnCetve MeyoebÛee
DeeefCe GoenjCeebÛee Lees[emee GheÙeesie nesle Deme}e lejer hetCe& keâuhevee lÙeecegUW
kesâJnebefn ÙesTb Mekeâle veeneR. keâOeeR keâOeeR lej Ghecee-°evleecegUW efJeÛeejebÛeer efoMee
Yejkeâšbtefn Mekeâles. keâesCelÙee vee keâesCelÙee lejer mJe¤heeble Éwle mJeerkeâejuÙeeJeebÛetve,
ÉbÉ ie=nerle OejuÙeeJeeÛetve, efYeVe heeÕe&YetceerÛeer keâuhevee kesâuÙeeJeeÛetve, ceveg<Ùee}e %eeve
nesTb Mekeâle veeneR. ÚeÙeeØekeâeMeebÛee keâewMeuÙeeveW GheÙeesie kesâ}e lejÛe efÛe$e meekeâejleW.
DeeefCe Megæ hejceelceleòJe lej meJe&ÉbÉeleerle, DeÉwle, kesâJe} DemeW Deens. lÙeecegUs les
Deens DeeefCe veeneR ÙeeÛÙee he}erkeâ[ÛeW Deens. cnCetveÛe De%eeve DeeefCe %eeve, DeYeefkeäle
DeeefCe Yeefkeäle, mebie DeeefCe efve:mebie, Yeesie DeeefCe lÙeeie, JeeF&š DeeefCe Ûeebie}W neR Jee
DeMeeR keâesCeleeRefn ÉbÉW lÙee hejceelceleòJee}e mheMe& keâ¤b Mekeâle veeneRle.
SKeeoer iees° šekeâ}er cnCeleebveeefn efleÛÙee mebyebOeeble leerve DeJemLee ie=nerle
OejeJÙee }eieleele. DeeOeeR peJeU veJnleer leer Iesle}er, Iesle}er leer #eCeYej lejer leMeerÛe
mebYeeU}er DeeefCe Iesle}er nesleer leer šeketâve efo}er. Ùee lÙee leerve DeJemLee. lemeWÛe Skeâ
Éwle, IesCeeje DeeefCe šekeâCeeje Skeâ keâesCeeR lejer heg®<e, DeeefCe IÙeeJeÙeeÛeer-šekeâeJeÙeeÛeer
Skeâ keâebneRlejer Jemleg DemeW DemeeJeW }eieleW. mLe}keâe}eleerle Deme}suÙee JÙeehekeâ,
DeKeb[ meòeWle ns keâebneRÛe mebYeJele veeneR. cnCetve meceLe& ‘efleLeW mebie efve:mebie oesvner ve
meens’ DemeW cnCeleele. DeeefCe DemeW DemeuÙeecegUW ‘‘vekeâes he[tb Yeesieer vekeâes he[tb
lÙeeieer’’ Ùee Je=òeerveWÛe jeneJeW }eieleW. cee$e ner efmLeefle meeOevesÛÙee Debeflece oMeWleer}
Deens. ØeeLeefcekeâ DeJemLeWle Jee DehetCe& efmLeleeRle lemeW DemeeJeW cnCeCeW ÙeesiÙe veeneR. lesLeW
‘hejer mebie mees[esefve metKeer DemeeJeW’ neÛe yeeCee "sJe}e heeefnpes.
veJns peeCelee vesCelee osJejeCee ~
ve Ùes JeefCe&leeb JesoMeeŒeeb hegjeCeeb ~~
veJns ÂMÙe DeÂMÙe mee#eer leÙeeÛee ~
ßegleer vesCeleer vesCeleer Deble lÙeeÛee ~~193~~
efJeJejCe 427
osJejeCee, Leesj}e osJe, hejceelceleòJe nW keâmeW Deens leW meceLe& meebiele Deensle.
ceeieÛÙee M}eskeâeble yeÇÿeeÛeer ÉbÉeleerlelee megÛeefJeCÙeemee"eR lesLeW mebie DeeefCe efve:mebie
oesvneR jenle veeneRle DemeW Lees[Ÿee keâeJÙeceÙe Yee<esveW meebefiele}W. ÙesLeW %eeve DeeefCe
De%eeve, peeCeCeW DeeefCe vesCeCeW Ùee ÉbÉebÛee efvejeme efJeMes<e jerleerveW kesâ}e Deens.
hejcesÕej peeCeleeefn veeneR DeeefCe vesCeleeefn veeneR. lÙee}e keâebneR ÂMÙe veeneR, lees keâOeeR
DeÂMÙe veeneR efkebâJee keâMeeÛee mee#eerefn veeneR. pÙeebÛÙee meneÙÙeeveW peeCetve IÙeeJes les
Jeso, leeR MeeŒeW, meJe&meeceevÙeebÛeWefn ceveesjbpeve keâ¤ve yeesOe osleele DeMeeR hegjeCeW
Meyo%eeveeÛeW nW cet}œeesle, lesÛe hejceelceleòJeeÛeer ÙeLeeLe& DeesUKe keâ¤ve osle veeneRle.
Jesoefn lesLeW vesefle vesefle cnCetve nele šskeâleele. hejceelceleòJe Deens les Demes Deens.
JeCe&ve cees"W iet{ DeeefCe cnCetveÛe IeesšeàÙeeble šekeâCeejs Deens.
Yetefcekeâe veerš peeCetve Iesle}er lej IeesšeUe otj nesCÙeeme meneÙÙe nesF&}.
hejcesÕej peeCeleeefn veeneR DeeefCe vesCeleeefn veeneR Demes cnCeCes ns ve peeCeW ve vesCeW
DeMee heecejheCeeÛeW JeešleW. heCe lemee DeLe& mecepeCeW nW DeOeceheCeeÛeW Deens. heecejeÛÙee
mebyebOeeble ve peeCeW ve vesCes Ùeebleer} DeLe& M}eskeâebleer} Meyoebhes#eeb JesieUe YeeJe
megÛeefJeCeeje Deens. pÙee}e keâebneR keâUles lees %eeveer, pÙee}e keâebneR keâUle veeneR lees
De%eeveer, De%eeveer ØeÙelveeveW megOee¤ve %eeveer nesTb Mekeâlees. heCe pÙee}e keâUle lej
veeneR heCe DeeheuÙee}e keâUle veeneR nWefn pÙee}e keâUle veeneR, lees heecej. lÙeeÛeer
megOeejCee keâOeeR nesTb Mekeâle veeneR.
hejcesÕejeÛeW peeCeCes vesCeCes DeLee&leÛe Ùee mJe¤heeble veeneR. PeeWhe }eie}s}er
keâUle veeneR cnCetve ve peeCelee, keâUle veme}er lejer DevegYeJe Demelees cnCetve ve
vesCelee, KejeÛe vesCelee Demelee lej peeie=le PeeuÙeeveblej lejer Úeve PeeWhe }eie}er
nesleer, yejW Jeeš}W, cnCetve keâesCe meebielee?
DeeheCe ØeefleefoveeR DevegYeJelees leer Peesheefn DeMeer iet{ Deens. DeepeÛes Øeiele efJe%eeveefn
efleÛÙee mebyebOeeR efve§eÙeeveW keâebneR meebiet Mekeâle veeneR. PeeWhesmebyebOeerÛeW JeCe&ve ‘‘DemeW Demes},
DemeW DemeeJeW’’ DeMee mJe¤heeÛeW mebefoiOe DemeWÛe Deens. peCetb ‘‘vesefle vesefle’’ÛeerÛe leer
efJe%eeveeJe=efòe Deens. PeeWhe Ûeebie}er Demes} lej yeekeâer meJe& megKeW megKeoeÙekeâ Deensle. heCe
PeeWhe Ûeebie}er }eiele vemes} lej }esYeveerÙe efJe<eÙeesheYeesieeefo legÛÚ "jleele. cnCetveÛe
iee{ PeeWhe ner heg<keâUJesUeb GoenjCe cnCetveÛe yeÇÿeeveboemee"eR Jeehej}er peeles.
cegkeäÙeeveW efce°eVe Keeu}W lej leW lÙee}e meebietve mecepeeefJeleeb Ùesle veeneR. lÙeecegUW
Skeâe °erveW lÙeeÛeer efmLeefle ve peeCelee, ve vesCelee, DeMeerÛe Deens DemeW cnCeleeb
ÙesF&}. peW ceenerle Deens leW meebielee Dee}W heeefnpes. Ùee YetefcekesâveW meebielee Ùesle vemes}
lej ceenerle veeneR DemeW ie=nerle OejeJeW }eieleW. Ùee efJeÛeejeveW cegkeâe ne ve peeCelee "jlees
428 ceveesyeesOe
DeeefCe DevegYeJe Iesle}e DemeuÙeecegUW ve vesCelee "jlees.
hejceelceleòJe nW %eele=%esÙeefJenerve DemeuÙeeveW peeCeCeW DeeefCe ve peeCeCeW oesvneR
lesLeW mebYeJele veeneR. peeCeCÙeemee"eR peW peeCeeJeÙeeÛeW leW Skeâ DeeefCe leW peeCeCeeje ogmeje
DemeW Éwle DemeeJeW }eieleW. heCe %eevesÕej cenejepe cnCeleele lÙeeØeceeCeW ‘‘peW keâeÙe& vee
keâejCe ~ peÙee ogpeW vee Skeâ heCe ~ DeeheCeÙeeb peW peeCe ~ DeeheCeefÛe ~~
(%eeves. 15~78) DemeW hejceelceleòJe DemeuÙeeveW lesLeW peeCeCeW DeeefCe vesCeCes ner Yee<ee
Dehegjer Demeles, cnCetveÛe JÙeLe& "jles. SKeeÅee ØeÛeb[ efvece&veg<Ùe Deesmee[ efkeâuuÙeeble,
SKeeoe Oeerš ceveg<Ùe SkeâšeÛe iee{ PeeWhe}s}e Deens DeMeer keâuhevee keâ¤ve lÙeeÛÙee
efmLeleerÛeW keâmeW JeCe&ve keâjleeb ÙesF&} lÙeeÛee efJeÛeej keâjeJee. PeeWhe}s}e lees ceeCetme
peeiee vemeuÙeeveW peeCelee veeneR DeeefCe efpeJeble DemeuÙeeveW vesCelee veeneR. lÙee}e kegâCeer
heenCeeje vemeuÙeeveW ÂMÙe veener DeeefCe lees KejesKejÛe DemeuÙeeveW DeÂMÙe veeneR. Peeshe}s}e
DemeuÙeeveW lees keâesCeeÛee mee#eer veeneR. hejceelceleòJe DemeW keâebnermes Deens.
efomeCes, peeCeCes, heenCes Ùee keâle=&leb$e ef›eâÙeebmee"erefn keâesCelÙee vee keâesCelÙee
mJe¤heeble ogmejer keâebneR GheeefOe ie=nerle OejeJeer }eieles. lemeW vemes} lej Deme}s lejer
lÙeeÛeer peeCeerJe vemeles. Øeke=âefle efmLeleeRleer} ®efOejeefYemejCe, ùoÙeeÛeW mhebove, DeVeeÛeW
heÛeve, DeKeb[ Ûee}tb Demeles. heCe yegefæhegjmmej peeCetve IesCÙeeÛee ØeÙelve kesâuÙeeefJevee
peeCeJele veeneR. efpeJeble ceeCetme Deveskeâ ØekeâejÛÙee ne}Ûee}er keâjerle Demelees. heCe
lÙeeÛÙee ef"keâeCeÛee `ceer'heCee Denbkeâejer ceeCemee}eefn melele peeCeJele veeneR. keâesCe
cnCetve pesJneb kegâCeer efJeÛeejer} eEkeâJee keâebneR Øeefle‰e efcejJeeÙeÛeer Demes} lesJnebÛe
Deme}s}e `ceer'heCee peeCeJes} DeeefCe ceie JÙekeäleefn nesF&}. Deens heCe peeCeJele veeneR
Ùee meboYeeËle nW efJeÛeejeble IÙeeJeÙeeÛeW Deens. MesJešeR ns meJe& mecepeeJetve IesCÙeekeâefjleeb
Jeehej}s}s °evleÛe Deensle DeeefCe keâesCeleeefn °evle hejceelceleòJeeÛÙee meboYeeËle
efLešeÛe "jlees ns meceLeeËveeR ceeieÛÙee M}eskeâeble meebefiele}W Deens. Meyo hegjs he[le
veeneRle DeeefCe MeyoebÛee GheÙeesie kesâ}e veeneR lej Ûee}le veeneR DeMeer ner efJeefÛe$e
efmLeefle Deens. ``JeCe&ve keâ¤ve meebieCÙeehe}erkeâ[ÛeW'' SJe{WÛe JeCe&ve keâjleeb ÙesleW,
DeeefCe lÙeecegUW YeJÙe efoJÙe iees° mecepetve IesCÙeeÛÙee meboYee&le Lees[W lejer ceeie&oMe&ve
PeeuÙeemeejKeW JeešleW.
Jemes ùoÙeeR osJe lees keâesCe kewâmee ~
hegmes DeeojW meeOeketâ Øes<Ce Ssmee ~~
osns šeefkeâlee osJe keâes"W jnelees ~
hejer ceeieglee "eJe keâes"W henelees ~~194~~
efJeJejCe 429
F&Õej meJe& MeyoebÛÙee Deleerle Deens, Jeso lÙeeÛÙeeheg{W vesefle vesefle cnCeleele- DemeW
JeCe&ve SskeâuÙeeveblej ØeeceeefCekeâ meeOekeâ YeebyeeJe}e DemeCeW mJeeYeeefJekeâ Deens. lees
meeOekeâ Deens, efve‰eJeble Deens. lÙee}e mJele:Ûeer GVeefle-Øeieefle meeOeeJeÙeeÛeer Deens
cnCetve lees ieg¤}e DeeojeveW efJeÛeejlees keâeR mJeeceer, F&Õej ùoÙeeble jenlees cnCeleele-
heCe lees keâesCe Deens? keâmee Deens? les ce}e veerš mecepeeJetve meebiee. ceveg<Ùe pÙeeJesUeR
osn mees[lees (cejCe heeJelees) lesJneb ùoÙeeble jenCeeje F&Õej kegâ"W peelees? lÙeeveblej lees
jenCÙeemee"eR keâesCeles mLe} MeesOelees leW ce}e meebiee.
F&Õejer leòJe DelÙeble iet{ DemeuÙeeveW, ceve-JeeCeer}e DeiecÙe DemeuÙeeveW lÙee
leòJeemebyebOeerÛeer Mebkeâe meeOekeâoMeWle lejer hetCe&heCeW veeneRMeer nesle veeneR. Jeehej}suÙee MeyoebÛee
JÙeeJeneefjkeâ DeLe& ie=nerle Oej}e lej ØelÙe#eeble lÙee °erveW kesâ}s}e MeesOe JÙeLe& "jlees.
F&Õej meJeeËÛÙee ùoÙeele jenlees ns ØelÙe#e ieerlesveWÛe meebefiele}W Deens. ùoÙeeÛÙee
#e-efkeâjCe hejer#eWle lees Dee{Ulees DemeW cnCeleeb Ùesle veeneR. ùoÙeeJejer} MeŒeef›eâÙesceOÙeWefn
lÙeeÛeW DeefmlelJe keâesCÙee le%eeÛÙee keâOeeR ØelÙeÙeeme Dee}W veeneR DeeefCe Ùee hegjeJÙeeJej
veeefmlekeâ ceeCemeW ieerlee DeefJeÕemeveerÙe ceeveleele. MejerjeceOÙeW veeveeØekeâejÛÙee ŒeeJeebÛÙee
ieg"àÙee yeveleele Jee Ke[s nesleele. ceie lÙeebÛeW mJe¤he #e-efkeâjCeeble efomeleW. MeŒekeâceeËle
lÙee ieeb"er, les Ke[s, nelee}e }eieleele. ùoÙeeble jenCeeNÙee F&ÕejeÛes mJe¤he nW DemeW
Deens Demes mecepeCeW De[eCeerheCeeÛeW Deens, ÙesLeW pees efJeÛeejCeeje Deens lees veeefmlekeâ
veeneR, DeLee&leÛe De[eCeer veeneR lees mecepetve IesCÙeeÛÙee °erveW, DeeojeveW efJeÛeejerle
Deens. DevegYeJeer mee#eelkeâejer efmeæ Ùee ØeMveeÛeW Gòej osle Deensle.
Jemes ùoÙeeR osJe lees peeCe Ssmee ~
veYeeÛes hejer JÙeeheketâ peeCe lewmee ~~
meoe mebÛe}e Ùesle vee peele keâeneR ~
leÙeeJeerCe keâes"W efjlee "eJe veeneR ~~195~~
met#ceeefJe<eÙeerÛeeR Gòejs Meyoeble Dee}eR lejer DeLee&Jej hetCe& ØekeâeMe šeketbâ Mekeâle
veeneRle. metÙee&Ûes efkeâjCe he=LJeerJej Ùesleele. metÙee&Ûeer G<Celee DeeheCeebme efceUles. metÙe&
keâesšŸeJeefOe cew} otj DeblejeJej Deens. ØekeâeMe DeeefCe G<Celee DeeheCeeheÙeËle heesÛeefJeCeejs
ceeOÙece keâesCeles? veYeesJeeCeer keWâõeletve Øemeeefjle kesâ}s}s mebieerle otjotjÛÙee veYeesJeeCeer
Ùeb$eebletve DeeheuÙee ceeheeveW lejer SkeâeÛeJesUeR Ssketbâ ÙesleW. lÙeeÛeW lejer ceeOÙece keâeÙe?
FLej veebJeeÛeW keâebneRlejer leòJe ceeOÙece cnCetve GheÙeesieer he[leW DemeW MeeŒe%e meebieleele.
nW FLej leòJe keâeÙe Deens? keâmeW Deens? ÙeeÛeW Gòej keâebneR meceeOeevekeâejkeâefjlÙee osleeb
Ùesle veeneR. ie=nerle lej OejeJes }eieles, ØelÙeÙekeâejer JeCe&ve lej keâjleeb Ùesle veeneR, DeMeer
430 ceveesyeesOe
efmLeefle JesoevleleòJe%eeveeÛÙee ceeveeveW pe[ Deme}suÙee efJe%eeveebleefn nesles. YetefceleerÛeer
Deeke=âefle jsKeešleebvee DeieoeR yeejerkeâ keâe{}s}e eEyeotefn eEyeotÛÙee JÙeeKÙesØeceeCeW Demele
veeneR. pesJe{s mecepetve IesCeW, pesJe{s keâjleeb ÙesCeW, MekeäÙe Deens lesJe{WÛe ceevÙe keâ¤ve
heg{er} JÙeJenej keâjeJes }eieleele. leòJe%eeve peeCetve IesTve Gheemevee keâjCeeNÙee
meeOekeâebveeRefn nW }#eeble "sJetve Jeeie}W heeefnpes.
osJe ùoÙeeble jenlees nW ieerlesveW meebeif ele}W DeensÛe. veejeÙeCeesheefve<eoeveW Ùee Jemlegemf LeleerÛeW
JeCe&ve efJemle=leheCeW kesâ}s}W Deens. heCe nW F&ÕejeÛeW ùoÙeeble jenCeW, eflepeesjeRle jlve
DemeeJeW lemeW veeneR. jlve ner Heâej mebkegâefÛele, DeefleMeÙe ceÙee&efole, DeMeer Jemleg Deens.
lÙeecegUW ØelÙeskeâ eflepeesjeRle jlve Demele veeneR; Demetb Mekeâle veeneR. F&Õej cee$e meJe&
YetleebÛÙee ùoÙeeble jenlees. F&Õej JÙeehekeâ Deens. DeekeâeMeemeejKeW lÙeeÛeW mJe¤he Deens.
Ieš DeeefCe IešeÛÙee Deeble Deme}s}W DeekeâeMe ÙeebÛÙee GoenjCeeveW ùoÙemLe
F&ÕejeÛeer keâebneRMeeR mecepetle keâ¤ve osleeb ÙesF&}. DeekeâeMe Iešeble jenleW, ØelÙeskeâ Iešeble
jenleW. DeeefCe lejer les JÙeehekeâ Deens. Deeble DeekeâeMe vemes} lej Ieše}e IešheCeÛe
ÙesCeej veener. DeeefCe lejer Ieš efvecee&Ce keâjleebvee DeekeâeMe kegâ"tve lejer DeeCetve Deeble
YejeJes }eiele veener. ogÛeekeâeRÛÙee jyejer veUerle Jeeje YejeJee }eielees lemes Iešebmee"eR
keâebneR keâjeJes }eiele veeneR. Ieš Hegâš}e lej lÙeebleer} DeekeâeMe keâes"s efveIetve peeles,
Demesefn nesle veeneR. Ùee DeekeâeMeemeejKesÛe F&Õejer leòJe Deens DemeW peeCeeJeW, DemeW
meceLe& cnCeleele. lÙeecegUs osn he[uÙeeveblej F&Õej keâes"W peelees ne ØeMve GodYeJele
veeneR. Ieš HegâšuÙeeveblej DeekeâeMe keâes"s peeles keâeb? DeekeâeMeeØeceeCeWÛe F&Õej meoe
meieUerkeâ[s Yej}s}eÛe Deens. lees keâes"s peele veeneR. keâes"tve Ùesle veeneR. lees veeneR DeMeer
efjkeâeceer peeieeefn keâes"W veeneR. lÙeecegUW yeo}er Pee}suÙee ceeCemeeØeceeCeW, jenCÙeemee"eR,
veJeerve ef"keâeCeeR peeiee efceUefJeCÙeekeâefjleeb lÙee}e Oe[he[efn keâjeJeer }eiele veeneR.
veYeeR JeeJejs pees DeCetjsCeg keâebneR ~
efjlee "eJe ne jeIeJeWJeerCe veeneR ~~
leÙee heenleeb heenleeb leW efÛe pee}W ~
lesLeW }#e Dee}#e meJez yeg[e}W ~~196~~
F&Õej DeekeâeMeemeejKee JÙeehekeâ DemeuÙeeveW lees Decegkeâ ef"keâeCeeR veeneR DemeW
cnCeCeW mebYeJeleÛe veeneR. met#ceeeflemet#ce keâCeefn lÙeeÛÙee DeefmlelJeeveW Yej}s}s Deensle.
Kees}erceOeer} GvneÛÙee keâJe[Meeble efomeCeejW pes yeejerkeâ yeejerkeâ jpe:keâCe lÙeeleefn
hejceelcee jenlees. ØelÙeskeâ mLet}met#ce Jemlegcee$eeÛÙee Deebleyeensj F&Õej DeesleØeesle Yej}e
Deens Demes veejeÙeCeesheefve<eoeveW mhe°Ûe meebefiele}s Deens. lesJneb meeOekeâe}e F&Õej
efJeJejCe 431
MeesOeCÙeemee"eR keâes"W peeJeW ne ØeMve keâOeeR he[CÙeeÛeW keâejCeÛe veeneR.
ÙeesiÙe ceeiee&veW meeOevee keâjerle jneJes, GheemevesJej efve‰e "sJeeJeer, ceie F&ÕejØeehleer
efveef§ele Deens Demee efJeÕeeme "sJeeJee. heeCÙeeveW Leebyetve Deehe}W [yekesâ keâ¤ve IesTb veÙes;
Jenele jeneJeW, lÙee}e mecegõ YesšleesÛe. mecegõ Yesšlees SJe{WÛe veener lej leW heeCeerÛe
mecegõ¤he nesles. F&ÕejoMe&veeÛeer Dees{ Deme}suÙee meeOekeâeÛeWefn lemeWÛe nesles. ``iees[heCeW
pewmee iegU ~ lewmee osJe Pee}e mekeâU ~~'' Demes Ie[les. ``yeÇÿeeefJeod yeÇÿewJe YeJeefle ~''
ne efmeæevle Gheefve<eoebveer meebefiele}eÛe Deens.
DeeefCe DemeW Skeâ¤he PeeuÙeecegUs meeOevee cnCetve, Gheemevee cnCetve keâebneR GjleÛe
veeneR. }#e DeeefCe De}#e meieUWÛe yeg[tve peeleW, DemeW meceLe& cnCeleele les Ùeemee"eRÛe.
hejcesÕej meJe&$e DemeuÙeeveW keâesCelÙeeefn keâeUer, keâesCelÙeeefn heefjefmLeleeRle, meeOeves}e
DeejbYe nesT Mekeâlees. meeOekeâeÛeer ÙeesiÙelee keâesCeleerefn, keâMeerefn, Deme}er lejer Ûee}les.
ØeMve Deens lees kesâJeU ÙeesiÙe meeOevee efveJe[CÙeeÛee, ØeeceeefCekeâ efve‰sÛee DeeefCe
meelelÙeeÛee. heenleeb heenleeb ner efÉ®efkeäle Ùeemee"eRÛe Dee}s}er Deens.
veYeemeeefjKeW ¤he Ùee jeIeJeeÛeW ~
ceveeR eEÛeefleleeb cetU letšs YeJeeÛeW ~~
leÙee heenleeb osnyeÏæer Gjsvee ~
meoe meJe&oe Deele& heesšeR hegjsvee ~~197~~
}eskeâkeâuÙeeCeeÛeer leUceU Deme}suÙee, mee#eelkeâejer mebleebÛÙee ef"keâeCeeR DeÉwleeÛes
ßes‰ leòJe%eeve DeeefCe GheemevesJejer} efve‰e, meejKÙeeÛe ØeYeeJeeves Øeieš nesle Demeles
DeeefCe nsÛe mJeeYeeefJekeâ Deens. ÙeecegUW keâesCee}e Dee§eÙe& Jeešle Demes} lej lees
lÙeeÛÙee DehetCe&lesÛee DeeefCe ogje«eneÛee heefjCeece mecepeeJee. Ùee M}eskeâebleer} MeyojÛevee
DeeefCe yeesOe }#eeble Iesle}e cnCepes nW hešs}.
hejceelceleòJee}e meceLe& jeIeJe, jeceÛebõ Ùee veeJeeves mebyeesefOeleele. ner lÙeebÛeer
mJele:ÛÙee GheemevesJejer} efve‰e Deens. heCe }iesÛe les lÙee jeIeJeeÛes ¤he DeekeâeMeemeejKeW
Deens nW meebieCÙeeme efJemejle veenerle. DeÉwle leòJe%eeveeÛee ØeYeeJeer mJeerkeâej Ùeebletve
mhe° neslees. veYeemeejKeW, DeekeâeMeemeejKes cnCeCÙeeves JÙeehekeâlee, efveieg&Ceefvejekeâejlee,
Deef}hlelee, Deveblelee megÛeefJe}er peeles. hejceelceleòJe DemeWÛe Deens, DeekeâeMe efveUW
efomeleW. jeceeÛeW meiegCe ¤heefn cesIeveerU Deens. lÙeeefn °erveW ``veYeemeeefjKeW ¤he Ùee
jeIeJeeÛeW'' cnCeCeW MeesYeCeejWÛe Deens.
DeekeâeMeeÛeer Ghecee osCÙeeble DeeCeKeer Skeâ efJeMes<e DeewefÛelÙe Deens, DeeefCe
ogmeNÙee DeesUeRleer} `ceveeR eEÛeeflelee' Ùee heoeMeeR lÙeebÛeer meebie[ Iee}CÙeeveW meJe&
432 ceveesyeesOe
Lejebleer} efJeefJeOe ØekeâejÛÙee meeOekeâebÛeer cees"er meesÙe nesCeejer Deens.
DeeheCe Iejeble jenlees DeeefCe KeeÅehesÙeemee"eR Yeeb[ŸeebÛee GheÙeesie keâjlees. ner IejW
MeesefYeJeble jepecebefojeheemetve Deieoer meeOÙee keWâyeUeÛÙee Peeshe[erheÙeËle keâMeerefn Demetb
Mekeâleele. Yeeb[erhee$eW ner meesvÙeeheemetve ceeleerheÙeËle keâMeeÛeerefn Ie[efJe}er peeleele.
lÙeebÛeW Deekeâej DeeefCe Deeke=âefle, meesÙeerØeceeCeW Jee MekeäÙelesØeceeCeW, efYeVe efYeVe Demeleele.
heCe GheÙeesie SkeâÛe Demelees DeeefCe }eYeefn SkeâeÛe ØekeâejÛee neslees. Ùeeble Deblej he[les
DemeW keâesCee}e Jeešle Demes} lej lees DeeYeeme DemeleeW, leW JeemleJe vemeleW. ÙeeÛeW keâejCe
DemeW keâeR Iejebleer} DeeefCe Yeeb[Ÿeebleer} DeekeâeMe nWÛe KejW keâeÙe&keâejer leòJe Deens
DeeefCe leW meJe&$e meejKeWÛe Demeles. Yeso Jeešlees lees efveefceòe nesCeeNÙee yee¢e meeOeveebcegUW.
GheemÙe DeeefCe Gheemevee ÙeebÛee hejceelceleòJeeMeer Deme}s}e mebyebOe ne DeekeâeMe
DeeefCe IejYeeb[eR ÙeebÛÙeemeejKeeÛe Deens. ceve ns lesLeW Iej DeeefCe Yeeb[eR Ùeebvee }eieCeeNÙee
meeefnlÙeemeejKeW GheÙeesieer he[les.
hejcesÕej DeekeâeMeemeejKee DemeuÙeeveW DeeheuÙee ceveeÛÙee OeejCesØeceeCeW heeefnpes
lÙee ¤heiegCeeble lÙeeÛeW efÛebleve keâjlee ÙesleW DeeefCe mJele:ÛeW keâuÙeeCe meeOeleeb ÙesleW.
‘‘Ùees Ùees Ùeeb Ùeeb levegb Yekeäle: ßeæÙeeefÛe&legefceÛÚefle ~ lemÙe lemÙeeÛe}eb ßeæeb leecesJe
efJeoOeecÙenced ~~’’ (Ye. 7~21) DeMeer meJe[ ieerlesveW "sJe}er Deens. yeÇÿemet$eefn
‘‘efJeJeef#ele iegCeesheheòes§e’’ Demes cnCeles. (yeÇÿe 1-2-2)
Ùee pevceebleer} Jee Deveskeâ hetJe&pevceebleer} mebmkeâejecegUW ceeCemeeÛeer Øeke=âefle, ØeJe=efòe
efvejefvejeàÙee ØekeâejÛeer Pee}s}er Demeles. heefjefmLeefle ner meieàÙeebÛeer meejKeer vemeles.
lÙeecegUW ÙeesiÙelee DeeefCe DeeJe[ Ùeebleefn efJeefJeOelee Demeles. lÙee meieàÙeebÛeer meesÙe
JneJeer }eieles. ner iees° }#eeble IesTve DelÙeble Goej Deme}suÙee YeejleerÙe leòJe%eeveeveW
GheemevesÛee ogje«en keâOeeR Oej}e veeneR.
hejcesÕejeÛeer Gheemevee keâesCelÙeeefn ¤heeble ØeeceeefCekeâ efve‰sveW DeeefCe meelelÙeeveW
kesâ}er keâeR YeJeeÛeW cnCepes mebmeejeÛeW cetU peer Jeemevee Jee peW De%eeve leW ve° nesles.
DeLee&led nW Skeâoce Ie[le veeneR. ›eâcee›eâceeveWÛe nW Ie[eJeÙeeÛeW DemeleW. ÙeesiÙe lees keâe}
ies}e keâer efve‰sÛeer Gheemevee mee#eelkeâeje}e Ùesles, YeieJeble DeeheuÙee Yekeälee}e oMe&ve
oslees. nW oMe&ve Ie[}W keâeR osnyegefæ megštve peeleW, ceerheCee mebhelees, Denbkeâej ceeJeUlees,
Yekeäle YeieJebleeMeer SskeäÙe DevegYeJelees.
ÙeeveblejÛeer DeJemLee cee$e DeodYegle Demeles. osnyegefæ megš}er, Denbkeâej ceeJeU}e,
lejer YekeäleeÛee osn keâeneR mebhe}s}e vemelees, DeeefCe osn Deens leeWJej meeOevee mees[tb veÙes
DemeW MeeŒe Deens. cees"eR ceeCemeW Ùeemee"eR Heâej meeJeOe Demeleele. lÙeebÛÙee Deble:keâjCeebleer}
YeieJeöMe&veeÛeer Dees{ keâOeeR GCeeJele veeneR. DeeheCe Deeleeb heesÛe}es ne Denbkeâej les
efJeJejCe 433
keâOeeR yeeUieerle veeneRle, DeeefCe cnCetve YeieJeöMe&veeÛeer Deele&lee lÙeebÛÙee ùoÙeeble
meowJe Glkeâšlesves jenle DemeleW. ØelÙe#e ceer}veehes#eeb KeNÙee Øesefcekeâe}e efJejneble
DemeCeejer ceer}veeÛeer Dees{ DeefOekeâ Deekeâ<e&keâ JeešleW DemeW cnCeleele. YekeäleeÛeer
efmLeefle DeMeerÛe Demeles.
veYeW JÙeeefhe}s meJe& me=°erme Deens ~
jIegveeÙeskeâe Thecee les ve meens ~~
ogpesJeerCe pees lees efÛe lees ne mJeYeeJeW ~
leÙee JÙeeheketâ JÙeLe& kewâmeW cnCeeJeW ~~198~~
ceeieÛÙee M}eskeâeble ‘‘veYeemeeefjKeW ¤he Ùee jeIeJeeÛeW’’ DemeW cnš}W; heCe leer
hetCeexhecee veeneR ns }#eeble ÙesCÙeemee"eR meceLe& Ùee M}eskeâeceOÙeW jeceÛebõe}e DeekeâeMeeÛeer
Ghecee osCeW ÙeesiÙe veeneR DemeW DeeJepet&ve meebiele Deensle. leòJe%eeveeÛee keâebšskeâesjheCee
mebYeeUCÙeemee"eR nW DeeJeMÙekeâÛe Deens.
meceLe& cnCeleele, DeekeâeMeeveW meJe& me=°erme JÙeeefhe}s DemeuÙeecegUW les JÙeehekeâ
Deens DemeW cnCeleeb Ùesles. me=°er JesieUer, DeekeâeMe JesieUs DemeW Éwle DemeuÙeeves me=°er
JÙeehe, DeekeâeMe JÙeehekeâ ne mebyebOe meebieleeb Ùeslees. }#eeble Iesleeb Ùeslees. heCe hejcesÕej
ne SkeâcesJeeefÉleerÙe Deens. mJeiele, mepeeleerÙe, efJepeeleerÙe Yesojefnle Deens. Deeble yeensj
meieUerkeâ[s Ye¤ve jeefn}s}e Demee Skeâše Skeâ Deens. Deeble yeensj cnCeCeWefn lÙeeÛÙee
DeKeb[ SkeâleWle ve yemeCeejW Deens. lÙee}e JÙeehekeâ "jefJeCÙeemee"eR lÙeeveW JÙeeheeJeW
DemeW ogmejW keâebneR veeneRÛe. DeMee mJeYeeJele: Skeâer-Skeâ Deme}suÙee kesâJe}lesme JÙeehekeâ
cnCeCeW JÙeLe& Deens.
Deleer peerCe& efJemleerCe& leW ¤he Deens ~
lesLeW leke&âmebheke&â lees ner ve meens ~~
Deleer iet{ leW ÂMÙe lelkeâeU meesheW ~
ogpesJeerCe pes KetCe mJeeceerrØeleeheW ~~199~~
Ùee M}eskeâeble hegvneb hejcesÕejeÛÙee Megæ mJe¤heeÛeer DeesUKe hešefJeCÙeeÛee ØeÙelve
Deens. hejcesÕejer leòJeeÛee heefjÛeÙe Deveeefo, Deveble Ùee MeyoebveeR keâ¤ve osCÙeeÛeer
heæefle Deens. peerCe& DeeefCe efJemleerCe& Demes Meyo Jeehe¤ve meceLeeËveer leeWÛe YeeJe
}ewefkeâkeâ Yee<eWle meebefiele}e Deens. peerCe& cnCepes pegvee, ØeeÛeerve. hegjeCe Meyo lÙeeÛe
DeLee&Ûee Deens. ieerlesves lees Jeehej}e Deens.
hejcesÕej DeeflepeerCe&, DeeflehegjeCe Deens. efkeâleer ØeeÛeerve Deens leW meebieleeb Ùesle veener
434 ceveesyeesOe
cnCetve Deefle cnš}s. lÙeeÛÙee DeeOeeR keâesCeer Demes} lej lees keWâJneheemetve Deens nW
meebieleeb ÙesF&}. heCe ‘‘DeJee&ied osJee DemÙe efJemepe&vesve’’ Deeleeb efkeâleer ØeeÛeerve leW
keâesCe meebieCeej? yee}keâe}e DeeheuÙee DeeF&ÛeW JeÙe keâmeW keâUCeej? hejcesÕej Demee
Deveeefo, peerCe& DemeuÙeeveW lÙeeÛÙeeefJe<eÙeeR keâesCeleeefn efJeÛeej keâjCeW, nW keâebneR ie=nerle
ke=âlÙeeJej DeeOeej}s}er keâuhevee Ùee mJe¤heeÛes jenleW. lemeWÛe hejcesÕej DeefleefJemleerCe&
Deens, Deveble Deens.
efJeÕeebleer} leejkeâebÛeeR DeblejW meebieleebvee Ûeej ØekeâeMeJe<eX, }eKe ØekeâeMeJe<eX,
DeypeeJeefOe ØekeâeMeJe<eX DemeW MeeŒeerÙe Yee<eWle meebefiele}W peeleW. DeMeeR Deveble efJeÕeW,
Deveble keâesšer yeÇÿeeb[W, hejcesÕejeÛÙee jescejbOeÇeble Deensle DemeW JeCe&ve DeeheuÙee ØeeÛeerve
«ebLeebletve Dee{UleW. Deelee ner efJemleerCe&lee efkeâleer efJeMee} Deens leW keâuheveWleefn
meceeefJe° nesTb MekeâCeej veeneR. cegUebleÛe DeØeefle‰ Deme}suÙee lekeâe&veW Deeleeb ÙesLeW
mebheke&â keâmee meeOeeJeÙeeÛee?
cnCetveÛe hejcesÕejeÛeW ¤he Deefleiet{, DeiecÙe, OÙeeveeble ve ÙesCeejW, DeekeâUCÙeeme
DeMekeäÙe DemeW cnš}W peeleW Je leW KejWÛe Deens.
nW DemeW Sskeâ}s keâeR meeOekeâ efvejeMe nesCÙeeÛeer MekeäÙelee Deens, lemeW nesTb veÙes ner
efÛeblee meble Jeenleele.
hejcesÕejeÛÙee Deveeefo DeveblelesÛes JeCe&ve Yes[meeefJeCÙeemee"eR kesâ}s}s veeneR; leer
JemlegefmLeefle Deens DeeefCe meeOekeâeveW nW YeÙe keâeÙe cnCetve yeeUieeJeW. LeWyeeveW meeiejeÛeW
YeÙe yeeUieCÙeeÛeW keâejCe vemeleW. mecegõ kesâJe{eefn Demees, efkeâleerefn otj Demees, ÙeesiÙelesveW
efkeâleerenf cees"e Demees, lÙeeceeveeveW heeCÙeeÛee LeWyegše efkeâleerenf #egõ Demees, meeiejeMeeR Skeâ¤he
nesCeW LeWyee}e DeMekeäÙe veeneR. veoerÛÙee DeeßeÙeeveW lÙeeveW Jeenle jneJeW FlekeWâÛe keâjeJeW.
hejcesÕejer leòJe Deefleiet{ Deme}W lejer leW lelkeâe} ÂMÙe DeeefCe meesheW nesles Demes
meceLe& cnCeleele-keâejCe cegUeble osJe DeeefCe Yekeäle Skeâceskeâebhes#eeb efvejeUWs veeneRle.
veJeerve keâebneR efceUJeeJeÙeeÛeW Deens. De%eeveeveW, De[eCeerheCeeveW, mece#e heenle Demeleebveeefn
ner DeesUKe hešle veeneR. ÙeecegUWÛe meJe& IeesšeUe neslees Jee DeJeIe[ JeešleW.
veeiej-meYÙelesÛee keâebneRÛe heefjÛeÙe veme}suÙee otj efieefjkebâojeble jenCeeNÙee Skeâe
efieefjpevee}e ce=ieÙesmee"eR Dee}suÙee Skeâe ßeercebleeÛee efJeme¤ve jeefn}s}e Skeâ cees"e
Deejmee meehe[}e. lÙeeveW lÙeeble mJele:ÛeW Øeefleefyebye heeefn}W. lÙee}e Jeeš}W-DeeheuÙee}e
ne keâesCeerlejer meceLe& ØeeflemheOeeA GYee jeefn}e Deens. lees Denesje$e lÙee DeejMeeYeeWJeleer
jeKeCe keâ¤b }eie}e. Demes keâebneR efoJeme ies}s. lÙee efieefjpeveeÛeer yeeÙekeâes lÙee}e
MeesOeerle Dee}er. lesJneb ‘‘ÙesLeW leg}e Oeeskeâe Deens hejle pee’’ DemeW lÙeeveW ošeJetve
meebefiele}W. yeeÙekeâes}e lej efYeleeroeÙekeâ keâebneR efomele veJnleW. lesJneb efle}e mebMeÙe
efJeJejCe 435
Dee}e DeeefCe efleveW og¤ve heeUle "sJe}er. veJeje keâebneR keâejCeeveW DeejMeeheemetve otj
peeleebÛe yeeÙekeâes lesLeW Dee}er. efleveW DeejMeeble heeefn}s DeeefCe mJele:ÛÙeeÛe Øeefleefyebyee}e
heentve leer mebleehetve cnCee}er– Demeb keâeÙe? Ùee mešJeerÛÙee veeoeR }eietve ÙesLeW
IegšceUleele DeeefCe ce}e KeesšW YeÙe oeKeefJeleele. veJejeyeeÙekeâesÛeer Ûeebie}erÛe pegbhe}er.
les Yeeb[Ce kesâJneb efceš}s ceenerle veeneR.
Deehe}W lemeWÛe nesle veeneR keâeÙe? ``meJeË Ke}g Fob yeÇÿe'' efomeles, Yeemeles,
keâuhevesle Deekeâejles les, Debieesheebieemeefnle efJeÕe, yeÇÿeÛe Deens, `vesn veeveeefmle eEkeâÛeve'
ogmejW keâebneRefn veeneR. efJeefJeOelee ceeveCeW, Éwle ceeveCeW, Ùee}e keâebneRefn DeeOeej veeneR
DemeW JesoMeeŒe kebâ"jJeeveW meebiele Demeleevee, Deehe}e efJeÕeeme Ùee DeehleJeekeäÙeeJej
yemele veeneR. meJe& efJeÕeÛe yeÇÿe DemeuÙeeves, efJeÕeeÛee Skeâ Ieškeâ pees ceer, leesefn,
yeÇÿeÛe Deens. `Denb yeÇÿeeefmce' nW vegmeleW hešleefn veeneR, ØelÙeÙeeme ÙesCeW lej otj
jeefn}W. leerJeÇ efpe%eemee peeie=le Pee}er DeeefCe YeeiÙe GoÙeeme Dee}W lej meodieg®
Yesšlees, DeeefCe ke=âheeJeble nesTve meebielees, Demee yeeJej}eme keâeb? letbÛe yeÇÿe Deensme–
`leòJeceefme' mee#eelkeâejer ieg® DeeefCe DeefOekeâejmebheVe efMe<Ùe DeMeer pees[er efceUeuÙeeme
leòJeceefme Ùee Skeâe ceneJeekeäÙeeveWÛe yeÇÿemee#eelkeâej neslees. DeeOeeR `Denb yeÇÿeeefmce' nW
keâUles DeeefCe ceie `meJeË Ke}g Fob yeÇÿe' ØelÙeÙeeme ÙesleW. ne }eYe ieg®ke=âhesÛee Deens.
cnCetve meceLe& ``ogpesefJeCe pes KetCe mJeeceerØeleeheW'' DemeW cnCeleele. DeeheuÙee MeeŒeebletve
meodieg®Ûee Deheej ceefncee ieeefÙe}e Deens lees Ùeemee"eRÛe.
ceveg<Ùe yegefæceeved Keje. lejer ceeie&oMe&veeJeebÛetve lÙeeÛeer keâesCelÙeeefn #es$eeble Øeieefle
nesCeW keâ"erCe Deens. peJeUpeJeU DeMekeäÙe Deens. meodieg® pemee pÙeeÛee DeefOekeâej
Demes} lemee lÙee}e ceeie& oeKeefJeleele. DeeefCe lÙeecegUW JeešÛee} meesheer nesles. cee$e
nW Ûee}t }eieuÙeeJej }#eeble ÙesleW. lÙeeDeeOeeR Gcepele veeneR. meodieg® DeeheuÙee
efMe<ÙeeÛÙee keâuÙeeCeemee"eR veeveeØekeâejW ØeÙelve keâjerle Demeleele. meieàÙeebÛeer meesÙe
JneJeer, meieàÙeebvee meeOeeJeW, Ùee nsletveW veevee meeOeveW mJeerkeâejerle Demeleele. JewÅeeÛÙee
DebieeR Skeâefn jesie veme}e lejer lÙeeÛee Deew<eOeermeb«en cees"e Demelees. ßeerlegkeâesyeejeÙeebÛee
Skeâ DeYebie cees"e iebceleerÛee Deens. meeOekeâ-efMe<ÙeeÛÙee keâuÙeeCeemee"eR meodieg® efkeâleer
ØeÙelveMeer} Demeleele, lÙeekeâefjleeb efkeâleer veeveeØekeâejÛeW GÅeesie keâjleele, leW lÙeeJe¤ve
}#eeble ÙesF&}. legkeâejececenejepe cnCeleele –
meeb"efJe}s JeeCe ~ hewme Ieele}s ogkeâeve ~
pes pÙee heeefnpes pes keâeUeR ~ Deens efmeæefÛe peJeUeR ~
efveJeef[}s meeÛes ~ GòececeOÙecekeâefve‰eÛeW ~
legkeâe yewme}e ogkeâeveeR ~ oeJeer cees}e Ssmeer JeeCeer ~~
436 ceveesyeesOe
meodieg® peCetb hejceeLee&ÛeW ÛeebieuÙee DeLee&veW JÙeeheejer Deensle. lÙeebÛÙee ogkeâeveebleer}
ØelÙeskeâ cee} ÛeesKe Deens. YeeJe DeieoeR ÙeesiÙe Deensle. ØeeceeefCekeâ efieNneF&keâeveW
DeeheuÙee}e hejJe[leer} lÙee Jemlet IÙeeJÙeele DeeefCe mebleg° JneJeW. JÙeeheejer heg<keâUoeb
«eenkeâe}e Ùee Jemlethes#eeb ner Jemlet IÙee DemeWefn meebiele Demelees. oesvner Jemlet lÙeeÛÙeeÛe
ogkeâeveebleer} DeeefCe efJe›eâerkeâjleeb Demeleele. «eenkeâeÛeer ®efÛe DeeefCe Meefkeäle heentve lees
DeeheuÙee cee}eÛeer ØeMebmee keâjerle Demelees. hejceeLe&ceeieeËceOÙes meodieg® Lees[Ÿee efvejeàÙee
YetefcekesâveW nWÛe keâjerle Demeleele.
DeeF& DeeheuÙee meieàÙee ceg}ebÛeer meesÙe heenles. kegâšgbyeebleer} Øeew{ keâlee& heg®<e
DeeheuÙee heefjJeejebleer} meJe& }neve-LeesjebÛeer eEÛelee o#elesveW Jeenlees. leerÛe Yetefcekeâe
meodieg¤Ûeer Demeles. meblelJeecegUW lÙeebÛÙee Deble:keâjCeebleer} JeelmeuÙe DeeefCe Je=òeeRleer}
efve:mhe=nlee keâesCelÙeeefn }ewefkeâkeâ veelesmebyebOeehes#eeb efkeâleerlejer hešerveW DeefOekeâ GppJe}
Demeles DeeefCe lÙeecegUW meJe& ØekeâejÛÙee ÉwleeÛee heefjnej nesTve peerJeoMeWleer} meeOekeâ
efmeæ neslees. DeeefCe efMeJeeMeeR SkeâlesÛee hejceevebo DevegYeefJelees. ns mJeeceerÛÙee, meodieg¤ÛÙee
ØemeeoeveW nesleW, cnCetve DeeheuÙee hejbhejsceOÙeW F&Õejehes#eebefn meodieg¤bÛee ceeve cees"e Deens.
keâUs DeekeâUs ¤he leW %eeve nesleeb~
lesLeW Deeš}er meJe&mee#eer DeJemLee ~~
cevee GvceveeR Meyo kegbâ"erle jens ~
lees ies lees efÛe lees jece meJe&$e heens ~~200~~
mee#eelkeâejeÛÙee hejceesÛÛe DeJemLeWle}e DevegYeJe meceLe& ÙesLeW DeefleMeÙe nUgJeejheCeW
Meyoyeæ keâjerle Deensle. efMe<ÙeeMeeR yees}leeb yees}leeb les peCetb keâebner keâeU mJele:Ûe
YeeJemeceeOeeRle efveceive Pee}s Deensle DemeW JeešleW. Meyo ceespekesâÛe Deensle. DeLe&
efJe}#eCe keâesce} Deens. efJeJejCeeÛee keâ"esj mheMe& ÙesLeW menve nesCeej veeneR.
DeeleebheÙeËle F&Õej, meceLeeËÛee jece, YekeäleebÛee YeieJeble, JeCe&veeÛee efJe<eÙe neslee,
yeesOeeÛee Yeeie neslee DeeefCe cnCetve lÙeeÛee heefjÛeÙe keâ¤ve osleebvee lees meJe&meceLe&
Deme}e lejer Deveeefo, Deveble Deens, DeekeâeMeeÛeer Gheceeefn osleeb ÙesCeej veeneR Demee
efJeMee} Deens, DeekeâeMeeØeceeCeWÛe efve}xhe Deens, Mejerj DeeefCe FbefõÙeW lej keâeÙe heCe
ceve DeeefCe yegæerefn lÙeeÛÙeeheÙeËle peeTve heeWÛet Mekeâle veeneRle, lees efvee|Jekeâuhe,
DeefveJee&ÛÙe, DeiecÙe Demee Deens, DemeW veevee ØekeâejebveeR, efJejesOeeYeemeeÛeW DeJeiegb"ve
Iesle}suÙee ienveiet{ MeyoebveeR meebefiele}W ies}W nesleW. heCe Deelee ner efmLeefle Gj}s}er
veeneR. Deeleeb nW JeCe&ve veeneR, DevegYeJeeÛeW JeCe&veefn veeneR, Deeleeb ne ØelÙe#e DevegYeJeÛe
Deens. %eeve Deeleeb ßeJeCe-ceveve-efveefoOÙeemeve ÙeebÛÙee heeÙeNÙee Dees}eb[tve DeeÛejCeeble
efJeJejCe 437
cegj}W nesleW. leWÛe %eelee DeeefCe %esÙeeÛee mebyebOe mees[tve DeeheuÙee Megæ, efveKeU,
mJe¤heeble meekeâejle Deens DeeefCe cnCetve meceLe& cnCeleele–%eeve nesleebÛe les jece¤he
hejceelceleòJe keâU}b DeeefCe DeekeâU}befn, meebhe[}b DeeefCe GÛe}}befn, Keeu}b
DeeefCe heÛe}befn.
metÙeexoÙe neslees, ØekeâeMe he[lees DeeefCe DebOeej peelees DemeW cnCeCeW kesâJeU
JeeÛeejbYeCe Deens. Skeâeceeietve Skeâ, Skeâeveblej Skeâ ÙesCeeje Demee lees ØelÙeÙe veeneR.
metÙeexoÙe Ùee IešveWle leW meJe& SkeâmeceÙeeJeÛÚsoWÛe Ie[leW. %eeve nesCÙeeÛeW lemeWÛe Deens.
keâUs, DeekeâUs ÙeeÛee Gu}sKe ÛejCeeÛÙee DeejbYeeR ÙesCeW nW Ùee°erveW ceee|cekeâheCeeÛeW
JeešleW. %eeveeÛÙee GÛÛe efmLeleeRle, YeieJebleeÛeW oMe&ve nesleebÛe, Denbkeâej ceeJeUlees; meJe&
ØekeâejÛeW Éwle hetCe&heCeW mebheles. DeLee&leÛe ceie mee#eer ner DeJemLeeefn ceeJeUtve peeles. lewmeW
ceePeeb mee#eelkeâejeR ~ mejs DenbkeâejeÛeer yeejer ~ Denbkeâej}esheeR DeJeOeejeR ~ Éwle
peeÙe ~~ ceie ceer lees nW DeeIeJeW ~ Skeâ ceerefÛe DeeLeer mJeYeeJeW ~ eEkeâyengvee
meeceeJes ~ mecejmeW lees ~~ (%eeves. 11~694, 95) osJeYekeäle Skeâ¤he Pee}s
Deensle. ceer}ve Ie[}W Deens. Deeleeb keâesCeleeefn meceejbYe jeefn}s}e veeneR. ``ogune
ogunve efce} ieÙes efHeâkeâer hejer yeejele ~''
Deeleeb Jeepeb$eer veeneRle, De#elee veeneRle, DeeuÙeeiesuÙeebÛeW mJeeiele veeneR, lÙeebveer
kesâ}s}W keâewlegkeâ veeneR, Deensj Pee}s Deensle, pesJeCeeJeU Gjkeâ}er Deens, JeNne[er
kesâJnebÛe hejle}s Deensle, SjJneR yeefn§ej ØeeCe JeešCeeNÙee DeeefCe Guneme osCeeNÙee
efce$ecewef$eCeerefn Deeleeb vekeâesle DeMeer efmLeefle nesles. lemeWÛe SjJneR ßes‰ ceeveuÙee
ies}suÙee mee#eer DeJemLesÛeW nesleW. mee#eer keâMeeÛee lejer mee#eer Demelees. Éwle hetCe&heCeW
ceeJeUuÙeeveblej nW keâMeeÛeW lejer, keâebneRlejer, kegâ"tve DeeCeeÙeÛeW?
mee#eer DeJemLee ceeJeUles SJe{WÛe veJns, lej efleÛÙeeefn he}erkeâ[Ûeer legjerÙe
ceeve}er peeCeejer Gvceveer DeJemLeeefn efJejIeUtve peeles. cecelJe mebhe}W, Denbkeâej ceeJeU}e,
ÂMÙe-õ°e nW ÉbÉefn Gj}W veeneR. kesâJeU mebefJeled Øeieštve meJe&$e ØekeâeefMe}s DeeefCe
lÙeeveblejefn Leesj Ùeesieer ``ceveesvceveer mee ceefÙe mebefJeOeòeeb'' DemeW cnCeleele. Gvceveer
DeJemLesleer} efmeæ, meeOekeâe}e ceeie&oMe&ve keâjCÙeeÛÙee °erveW Heâejmee GheÙeesieer he[le
veeneR. pevekeâuÙeeCeemee"eR pes DeJeleej IesTve Ùesleele lÙeebvee }eskeâeceOÙeW De}ewefkeâkeâ
nesTve Ûee}le veeneR, Ùeeefn °erveW Gvceveer mebheeJeer }eieles. meJee&efleßes‰ Gvceveer nerefn
Deeleeb ÙesLeW kegbâef"le Pee}er Deens, Deeleeb peer DeJemLee DevegYeefJe}er peele Deens, lÙee
DeJemLes}e Gvceveer ne Meyo }eJeleeb ÙesCeej veeneR.
meJe&JÙeehekeâ YeieJebleeveW Øeieš nesTve DevevÙe Yekeälee}e Ieó DeeeE}ieve efo}W
Deens. Ùee efmLeleerÛeW JeCe&ve keâjCÙeemee"eR ogmejW GoenjCe veeneR, Meyo lej veeneRleÛe
438 ceveesyeesOe
veeneRle. keâuhevee ÙeeJeer cnCetve meebieCÙeemeejKee SkeâÛe Øemebie Deens. Heâej Je<eeËÛÙee
efJejnelegj Glkebâ"sveblej Deeleeb ßeerke=â<Ce vekeäkeâer YesšCeej Ùee efJeÕeemeeveW ieeskegâUÛeW
efJejnele& ieeshepeve metÙe&«enCeeÛÙee efveefceòeeveW kegâ®#es$eeJej Dee}s Deensle. ieesheieesheer vebo-
ÙeMeesoe Ùeebmen lÙee mecegoeÙeeble jeOeeefn Deens. meJe& cebie}, ceebieuÙeemee"eR efpeÛÙee
DeeßeÙee}e Dee}W nesles, leceeÛee DeeefCe ceesneÛee mheMe&efn efpe}e keâOeeR Pee}e veJnlee,
efpeÛÙee ef"keâeCeeR YeeJeYekeäleerves heefjmeercee iee"}er nesleer, peer YekeäleerÛÙee heeJeve ceOegj
YeeieerjLeerÛeer iebiees$eer cnCetve DeesUKe}er peele nesleer, efpeÛÙee GpJe} ØesceeÛee ceefncee
efJejkeäleebÛes cegiegšceefCe Deme}s}s mebleefn ieeleele, leer jeOee ßeerke=â<Cee}e Yesš}er,
efÛeÛÚefkeäle yeÇÿee}e Yesš}er.
ßeernefjÛeeR peer efÛevceÙe ÚeÙee ~ efce"er osle eflepe Â{ ÙeogjeÙee ~
MegYeceer}ve veÛe Yeso keâUeJee ~ keâJeCe jeefOekeâe keâJeCe njer Jee ~~
YeeJemeceeOeeRle meceLe&efn ÙeeÛe DeJemLeWle heeWÛe}s Deensle. keâše#eeveW otj "sJe}suÙee
Jeu}Yee-YeeJeeveW peCetb lÙeebveeefn vekeâUle Jes{tve Iesle}W DeeefCe hejceeLe&leòJee}e efye}ie}s}s
meceLe& GlmHetâle&heCeW yees}tve ies}s – ``lees ies lees efÛe lees jece meJe&$e heens''! `ies' Ùee
mebyeesOeveebletve nW }ef#ele nesleW.
keâoe JeesUKeerceeefpe otpeW efomesvee ~
ceveeR ceevemeeR Éwle keâebner Jemesvee ~~
yentleeb efomeeb Deeheg}er Yesefš pee}er ~
efJeosnerheCeW meJe& keâeÙee efveJee}er ~~201~~
efJemej}s}W Dee"JeleW, njJe}s}W meebhe[leW, Jes[ŸeeÛeW Jes[ veenermeW nesTve lees
Øeke=âleerJej Ùeslees, MeneCee neslees. Ùeeble pÙee}e keâOeeRÛe DeefmlelJe veJnles DemeW veJeW
keâebneR pevcee}e Dee}W DemeW cnCeleeb Ùesle veener, hetJeea peW nesleW, peW keâebneR keâejCeeveW
}ghle Pee}W nesleW, leWÛe Deeleeb hegvne Øeieš Pee}s.
yeÇÿe%eeveeÛeW mJe¤he DemeWÛe Deens, cegUeble Éwle veeneR, ÉwleeÛeer DeJemLee keâefuhele
Deens. efleÛÙeecegUWÛe ogjeJeuÙeemeejKeW JeešleW. ceOe}er keâefuhele efmLeefle veeneRMeer nesTve
DeesUKe heš}er keâeR keâesCelÙeeefn mJe¤heeble JesieUsheCee, efYeVelee Gjle veeneR. Deble:keâjCeebletve
ÉwleeÛee hetCe& efvejeme neslees. F&Õejer leòJe Deble:keâjCeeble "meleW, DeeefCe ceie `Ùe$e Ùe$e
cevees Ùeeefle le$e le$e meceeOeÙe:' DeMeer efmLeefle nesles. ``pÙee pÙee ef"keâeCeeR ceve peeÙe
ceePes ~ lÙee lÙee ef"keâeCeeR efvepe¤he legPeW ~~'' Demes peW Øeefmeæ JeÛeve Deens
lÙeeØeceeCeWÛe meJe&LewJe efmLeefle Demeles.
ner peer DeesUKe heš}er Deens, ner peer Yesš Pee}er Deens, leer Deehe}er cnCepes
efJeJejCe 439
mJemJe¤heeÛeerÛe Deens. heCe ceOÙeblejer De%eeveoMeWle ies}s}e keâeU yejeÛe cees"e neslee.
lees keâebner pevceebÛeeefn Demes} eEkeâJee keâuhekeâesšeRÛeeefn Demes} DeMeer keâeneR DeesUKe
hešeJeer DeMeer FÛÚe GlheVe nesCeWefn keâef"Ce Deens. ``ceveg<ÙeeCeeb menœes<eg keâef§eled
Ùeleefle efmeæÙes ~'’ (Ye. 7~3) menœeeJeefOe ceeCemeebletve SKeeoeÛe ØeÙelveMeer} neslees
DemeW ieerlee cnCeles. DeMee ØeÙelveMeer} Deme}suÙee menœeeJeefOe }eskeâebletve leòJeeÛeW
KejW mJe¤he SKeeÅee}ebÛe Gceieles. DeeefCe ``JeemegosJe: meJe&efceefle me cenelcee
megog}&Ye: ~'' (Ye. 7~19) jece meJe&$e keâeWotve jeefn}e Deens DemeW DevegYeefJeCeeje
cenelcee, leòJeeÛeer DeesUKe heš}suÙee mecegoeÙeebleefn og}&Ye Demelees. %eevÙee}eefn
YeieJeledØeeefhle nesCÙeemee"eR Deveskeâ pevce ØeÙelve keâjeJes }eieleele ceie kegâ"s osJe Yesšlees.
``yentveeb pevceveecevles %eeveJeevceeb ØeheÅeles ~'' (Ye. 7~19) Ùeemee"eR meceLeeËveer
`yentleeb efomeeb Deeheg}er Yesefš Pee}er' DemeW cnš}W Deens.
heg<keâU pevce IÙeeJes }eieleele ner iees° efvejeMe nesCÙeemee"eR meebefiele}W}er veeneR.
heg<keâU Oeerj OejeJee }eielees, ØeÙelveeÛeW meelelÙe efškeâJeeJeW }eieleW. IeeF&veW keâebneR nesle
veeneR, nW }#eeble DeeCetve osCÙeemee"eR ner JemlegefmLeefle meebefiele}er Deens.
`yentlee efomeeb Deeheg}er Yesšer Pee}er' Ùee ÛejCeeÛee DeLe&, efMe<Ùeeves meodieg¤}e,
Jee Yekeäleeves YeieJeblee}e ke=âleeLe& PeeuÙeeJej, nW cnš}W Deens DeMee °erveWefn keâjleeb
ÙesF&}. lesLeW Deehe}er cnCepes legceÛeer, ieg¤Ûeer eEkeâJee YeieJebleeÛeer, Yesš Pee}er, Deelee
OevÙe Pee}es, ke=âleeLe&lee Jeeš}er Demee YeeJe Ùee DeLee&le ie=nerle Oej}e peelees.
YeieJebleeÛeer Yesš Pee}er, DeelcemJe¤heeÛee mee#eelkeâej Pee}e, lÙeecegUW Deeleeb
keâeÙe Ie[}W? keâesCelee heefjCeece DevegYeJeeme Dee}e leW ``efJeosnerheCeW meJe& keâeÙee
efveJee}er'' Ùee ÛeJeLÙee DeesUeRle JÙekeäle Pee}W Deens.
efJeosnerheCee Øeehle Pee}e cnCepes osn mebhe}e, osn megš}e Demee DeLe& keâjeJeÙeeÛee
veeneR. peer osnyegefæ mees[eJeer Ùeemee"eR meceLeeËveer veeveeØekeâejÛee yeesOe kesâ}e Deens leer
osnyegefæ megš}er. DenbYeeJe ceeJeU}e, ceerheCee ies}e Demee YeeJe ÙesLeW DeefYeØesle Deens.
DeeefLe}sefve osnW ~ pees ve Ieshes osnceesnW ~ (%eeves. 13~1033) DeMeer Deeleeb efmLeefle
Demeles. Mejerjkeâcex Deeleeb yeeOekeâ nesle veeneRle. ``lees MejerjeÛesefve cesUs ~ keâ¤b keâeb
keâcex mekeâUW ~ heefj DeekeâeMe OegÙes ve cesUs ~ lewmee Demes ~~'' (%eeves. 13~1032)
keâeÙee efveJeles leer ÙeecegUW. Ùee efJeosnerheCeeÛee Gu}sKe hetJeeA cegkeäleerÛÙee DeeefCe YekeäleerÛÙee
meboYeeËle M}eskeâ 12 DeeefCe 188 ÙesLeW Dee}e Deens. lesLeer} efJeosnerheCeeÛeW meeOeve
Deeleeb ÙesLeW efmeæ Pee}W Deens.
Ùee efJeosnerheCeecegUW meJe& keâeÙee efveJee}er. meJe& osn, meJe& Mejerj meieàÙee
ØekeâejÛÙee leeheebletve cegkeäle Pee}W, Meeble Pee}W, megKeeJe}W. meJe& keâeÙee, meJe& Mejerj Ùee
440 ceveesyeesOe
MeyoebveeR hebÛe›eâesMe Jee mLet}, met#ce, keâejCe, cenekeâejCe Demes meJe&Ûe osn DeefYeØesle
Deensle. keâejCe leehe ns efvejefvejeàÙee keâejCeebveer nesleele. DeeefCe efvejefvejeàÙee heeleUerJej
lÙeebÛee $eeme neslees. Tve }eieCeW, FefÛÚle iees° ve efceUCeW DeeefCe Deheceeve nesCeW ÙeebÛes
leehe SkeâeÛe heeleUerJej nesle veeneRle. efJeosnerheCee Øeehle Pee}e keâeR ne meJe& efvejefvejeàÙee
heeleUerJejÛee leehe veeneRmee neslees. DeeefCe Mejerj Deevebo¤he nesles. keâerle&veeveW Mejerj
yeÇÿe¤he PeeuÙeeÛee DevegYeJe ßeerlegkeâesyeejeÙeebveerefn meebefiele}e Deens. Mejerje}e Meeblelee
}eYe}er DemeW YeeJeelcekeâ JeCe&ve kesâ}W Deens, leehe veeneRmes Pee}s DemeW efve<esOeelcekeâ
JeCe&ve kesâ}W veeneR ns Heâej cenòJeeÛeW Deens.
jesie ies}e lejer Meefkeäle Ùesle veeneR. lÙeekeâefjleeb hegvneb keâebneR GheÛeej keâjeJes
}eieleele. ceie Meefkeäle Ùesles, DeejesiÙe Øeehle nesleW. meceLe& jesie ies}e Deens Demes meebiele
veeneRle. DeejesiÙe Øeehle Pee}s Demes meebieleele ner hetCe&lee Deens. heefjhekeäJelee Deens.
ceveeÛÙee M}eskeâebleer} yeesOe ÙesLeW mebhetCe& Pee}e Deens. ÙesLetve heg{er} JeCe&ve
Ghemebnejelcekeâ Deens.
cevee ietpe js letpe nW Øeehle pee}W ~
hejer Deblejer heeefnpes Ùeslve kesâ}s ~~
meoe ßeJeCeW heeefJepes efve§eÙeemeer ~
Oejer meppevemebieleer OevÙe nesmeer ~~202~~
Depeg&vee}e ieerlee meebieleebvee YeieJebleebveer cnš}s Deens, ``Fefle ieg¢eleceb
MeeŒeefceocegkeälebceÙeeveIe ~ SleodyegodOJee yegefæceeved mÙeelke=âleke=âlÙe§e Yeejle ~~
(Ye. 15~20) ns Yejlekegâ}eslheVee efve<heehe Depeg&vee DelÙeble ieg¢e DemeW MeeŒe ceer
leg}e meebefiele}W Deens. yegefæceeved ns veerš peeCetve IesF&} lej ke=âleke=âlÙe nesF&}.
ieerlesÛÙee Ùee M}eskeâebleer} YeeJeÛe meceLe& Ùee M}eskeâebletve JÙekeäle keâjerle Deensle.
iegpe MeyoeÛÙee DeLee&ceOÙeW, `menmee }#eeble ve ÙesCeejer ßes‰ iees° efnle }eYeeJeW
cnCetve efpeJneàÙeeveW meebefiele}er peeCeW' FlekeWâ meceeefJe° Deens. efJeveÙe Lees[e yeepet}e
"sJetve meceLe& meebiele Deensle keâeR, yeeyeebvees! SjJeeR DelÙeble ieghle jeefn}s}W ßes‰ %eeve
ceer legceÛÙeeheg{s JÙekeäle kesâ}W Deens. lÙeebletve ØeÙelveeveW efnle meeOetve IÙee DeeefCe OevÙe
Jne. ``ßegleb njefle heeheeefve'' vegmelÙee SskeâCÙeeveWÛe hegCÙe }eieleW ner OeejCee ÙeesiÙe veeneR.
efnleeÛee ne yeesOe legcneb}e kesâ}e Deens. leoveg¤he DeeÛejCe keâjCÙeeÛee Deble:keâjCehetJe&keâ
ØeÙelve keâje. JejJejÛÙee osKeeJÙeeÛeW, šekeâCeW šekeâuÙeemeejKeW, DemeW keâebneRlejer keâ¤b vekeâe.
Ùee yeesOeeÛeW JejJejÛes ßeJeCe keâje} lej pes meeOeeJeÙeeÛeW Deens les meeOeCÙeeÛee
ceeie& efveef§eleheCeW Gceies}.
efJeJejCe 441
Ùee GheosMeeÛÙee ßeJeCeceveveeveW legceÛeer ßeæe Â{eJes}, Ûeebie}Wb efnleeÛeW leW keâeÙe
DeeefCe leW keâmeW meeOeeJeW ne efve§eÙe nesF&}.
keâebneR MebkeâekegâMebkeâe DemeuÙee, vescekesâ mecepeCÙeeble De[ÛeCe he[}er, lej melheg®<eebÛÙee
menJeemeeble jne. lÙeebÛÙee JeeieCÙeebletve, menpe yees}CÙeebletve, lÙeebveer kesâ}suÙee ÛeÛeXletve,
DeeJepet&ve oeKeefJe}suÙee ceeieeËletve legcneb}e vescekeWâ keâeÙe leW keâUs}, MebkeâeÛeW efvejmeve
nesF&}, DevegkeâjCeemee"eR DeeoMe& heg{WÛe DemeuÙeeveW JeešÛee} meesheer nesF&}.
meppeveebÛÙee mebieleerle jneJes Demee Dee«en ceveeÛÙee M}eskeâeble JeejbJeej kesâ}e
Deens. ``meoe mebieefle meppeveeÛeer OejeJeer'' Ùee hee}gheoeÛeW 163 les 167 DeMee
heebÛe M}eskeâebÛeW ØekeâjCeÛe ÙesLeW Dee}s Deens. lÙee JÙeefleefjkeäle meppeveeR Jeefmle keâerpes
(128), ieleerkeâejCeW mebieleer meppeveeÛeer (129), Oejer js cevee mebieefle meppeveeÛeer
(135), meoe meJe&oe meppeveeÛesefve Ùeesies ~ ef›eâÙee hee}šs YeefkeäleYeeJeeLe& }eies
(108), hejer meJe&efn meppeveeÛesefve Ùeesies (151), meceeOeeve les meppeveeÛesefve Ùeesies
(153), KegCes heeefJepes meblemebieW efJeJeCex (154), keâUes }eie}s meppeveeÛesefve yees}s
(184) DemeW meppeveeÛÙee mebieleerÛee ceefncee ieeCeejs Gu}sKe JeejbJeej Deensle.
heg{ÛÙeeÛe 203 les 204 Ùee M}eskeâebleefn meppeveeÛÙee mebieleerÛeW ßes‰lJe Øeefleheeefo}W
Deens. melheg®<eeÛÙee menJeemeeveW ``DeeheCeemeeefjKeW keâefjleer lelkeâeU'' Demee }eYe neslees
DeMee DeLee&Ûeer Flej mebleebÛeerefn heg<keâU JeÛeveW Deensle.
hejbleg meppeveeÛee Demee menJeeme }eYeCeW nWÛe Heâej DeJeIe[ Deens. veejoebveeR
DeeheuÙee Yeefkeälemet$eeble ``cenlmebiemleg og}&Ye: DeceesIe: DeiecÙe§e.'' DemeW cees"Ÿee
ceee|cekeâlesveW cnš}W Deens. melheg®<eeÛee menJeeme DeceesIe Deens, efveef§eleheCeW }eYeoeÙeer
Deens nW KejWÛe, heCe lees eflelekeâeÛe og}&Ye DeeefCe DeiecÙeefn Deens. ceveg<Ùe meceepeeble
melheg®<eebÛeW ØeceeCe }eKeesceW Skeâ lejer Deens keâeR veeneR keâesCeeme "eTkeâ? melheg®<eebÛeer
mebKÙee Heâej Deuhe DemeuÙeeves lÙeebÛee menJeeme og}&Ye Demelees ner Skeâ De[ÛeCe.
Ùeentve cees"er De[ÛeCe melheg®<e keäJeefÛeled Yesš}e lejer lees melheg®<e Deens DemeW Jeešle
veeneR ner. pees veeneR lÙeeÛÙeeJej meblelJe }eo}W peeleW. Keje meble DeesUKeleeb Ùesle veeneR.
ner De[ÛeCe Heâej cenòJeeÛeer Deens. mebleeÛeW meblelJe DeesUKeCÙeemee"eRefn meeOekeâeÛÙee
ceveyegæerÛeeefn keâeneR efJekeâeme Pee}s}e DemeeJee }eielees.
Ùee meJe& heefjefmLeleeRle meesÙeerÛee GheeÙe Demee keâeR keâesCee efJeÅeceeve JÙekeäleer}e meble
ceevetve lÙeeÛÙee mebieleerÛee nJÙeeme OejCeW ÙeesiÙe veeneR nW }#eeble "sJeeJeW. DeMee
nJÙeemeecegUW vemeles iegCeoes<e Debieer }eieleele. les efnlekeâejkeâ veeneR. lesJneb ØelÙe#e
JÙekeäleerhes#eeb oemeyeesOe, ieeLee, %eevesÕejer DeMee ßes‰ «ebLeebvee DeeojCeerÙe ceevetve,
JeeÛeve-ceveveeÛÙee ¤heeveW lÙeebÛÙee menJeemeeble jeneJeW, MeyoeLee&ÛÙee °erveW lÙeebleer}
442 ceveesyeesOe
Skeâeoe efJe<eÙe ve mecepe}e lej le%eebMeer ÛeÛee& DeJeMÙe keâjeJeer heCe Ùeehes#eeb DeefOekeâ
Yeeveie[eRle he[tb veÙes. hegjsMeer Â{lee vemes} lej efpeJeble ceeCemeeÛÙee menJeemeeble
ßeæs}e le[e peeCÙeeÛeW YeÙe DemeleW Je lemeW Pee}W lej leW DeefOekeâ Ieelekeâ "jleW. «ebLe
Decetle& DemeuÙeeveW Jele&veeefJe<eÙeeR nesCeejs Dehemecepe efvecee&Ce nesle veeneRle Je lÙeecegUW
ßeæe efšketâve jentb Mekeâles. ``Ùees Ùeled ßeæ: me SJe me:~'' DemeW DemeuÙeeveW DeeefCe
ßes‰ «ebLe lÙee lÙee mebleebÛeW ØelÙe#e ¤he DemeuÙeeveW «ebLeebÛee JeeÛeve-ceveve¤he menJeemeefn
keâuÙeeCekeâejer nesTb Mekeâlees. ØeeceeefCekeâ ØeÙelveMeer}e}e lÙeecegUWefn OevÙelee Øeehle
nesTb Mekeâles.
meceLeeËveer Ùee M}eskeâebleefn ØeÙelveeÛee Gu}sKe kesâ}e Deens. keâesCeeÛÙee vegmelÙee
DeeMeerJee&oeves Jee ke=âheekeâše#eeveW keâebneR nesle veeneR. lemeW nesleW DemeW efJeveÙeeveW mecepeeJeW,
ieewjJeeveW cnCeeJeW, heCe leer JemlegefmLeleer vemeles. ``keâJeCeeefme keâeÙe efopes} keâJeCeW ~
DeÉwleeR FÙeW ~ nWÛe ÙesLes melÙe Deens. ``Ùelve lees osJe peeCeeJee'' Ùee efve‰sveW meeOevee
keâjeJeer. OevÙelee Øeehle keâ¤ve IesCÙeeÛee leesÛe ceeie& Deens.
cevee meJe& ner mebie mees[tve ÅeeJee ~
Deleer DeeojW meppeveeÛee OejeJee ~~
peÙeeÛesefve mebieW ceneb og:Ke YebieW ~
peveeR meeOeveWJeerCe mevceeie& }eieW ~~203~~
meJe& ØekeâejÛeer ØehebÛeeefJe<eÙeerÛeer Deemeefkeäle mees[tve ÅeeJeer, ne efJe<eÙeefn ceveeÛÙee
M}eskeâeble Deveskeâ JesUeb Dee}s}e Deens. `hejer mebie mees[esefve metKeW jeneJes' DeMee
hee}gheoeÛeW Ûeej M}eskeâ Deme}s}s ØekeâjCe 187 les 190 Ùee M}eskeâeble Deens. cevee
ve° Ûeeb[eU lees mebie lÙeeieer (107), cevee keâecevee keâecemebieer vemees os (128)
Demee mebieeÛee efve<esOe Flej$eefn Dee}e Deens. efJe<eÙe}es}ghe DemeCeW, efJe<eÙeeefJe<eÙeeR
Deemeefkeäle DemeCeW ner hejceeLe&ceeieeËleer} cees"er OeeW[ Deens. efJe<eÙeemekeäleeRletve cegkeäle
nesCeW nW DeeJeMÙekeâ Deens. efJe<eÙeeÛeer Deemeefkeäle mees[tve ÅeeJeer DeeefCe meppeveeÛÙee
menJeemeeÛeer cee$e Deemeefkeäle "sJeeJeer.
Deemeefkeäle, Deemeefkeäle cnCetveÛe JeeF&š vemeles. efleÛeW JeeF&šheCe efkeâleer DeeefCe
keâMeeÛeer, ÙeeJej DeJe}byetve DemeleW. DeeojhetJe&keâ meppeveebÛÙee mebieleerÛeer Dees{ "sJeeJeer.
lÙeecegUW DeefJeJeskeâ, Deßeæe, ÛeebÛeuÙe FlÙeeefo oes<e GlheVe nesCÙeeÛeW YeÙe jenele
veeneR. melheg®<e Jelme} Demeleele, oÙeeUt Demeleele, leW ØemebieefJeMes<eer DeefOekeâejYesoeveW
meece, oece, ob[, Yeso ÙeehewkeâeR SkeâeÛee Jee DeveskeâebÛee ÙeesiÙejerleerveW GheÙeesie keâ¤ve
meeOekeâeÛeW keâuÙeeCe meeOetve osleele.
efJeJejCe 443
meppeveebÛÙee mebieleercegUW meeOekeâeÛes yejsÛemes ßece GCeeJeleele. mevceeie& keâesCelee les
MeesOeeJeW }eiele veeneR. DevegYeJeer meble lÙeeÛeer DeesUKe menpe keâ¤ve osleele. ne
mevceeie& Deens, Ùee JeešsveW pee DemeW efve§eÙeeveW meebietb Mekeâleele. nW keâeb leW Ùee ieeWOeUeveW
ÛeebÛehe[le yemeCÙeeÛeer Deeheefòe šUles. ``meeOevesJeerCe mevceeie& }eies'' cnš}s Deens. les
Ùee DeLee&veWÛe. ØeÙelve keâjeJes }eiele veeneRle, meieUs keâebneR DeeÙeles efceUles, DemeW
mecepetb veÙes. mevceeie& menpe Yesšlees, menpe efomelees nW KejW. melheg®<eebÛee lees ØeYeeJe
DeensÛe. ``cees[esefveÙee Jeeše met#ce ogmlej ~ kesâ}e jepÙeYeej Ûee}s Ssmee ~'' Ùeemee"eRÛe
lej lÙeebÛee DeJeleej Deens. heCe Ùee jepeceeiee&veW Ûee}eJeW nW }eielesÛe Je les keâece pÙeeÛeW
lÙee}eÛe keâjeJeW }eieleW. meesneskeâemeve }eYe}s lejer lÙeeÛeW cetuÙe keâesCelÙee vee keâesCelÙee
mJe¤heele ÅeeJeWÛe }eieles. DeeF& }skeâje}e keâ[sJe¤ve vesles lemeW nesF&} Ùee cnCeCÙee}e
keâebneR DeLe& veeneR. }skeâ¤b heebÛe Je<ee&ÛÙee Deebleer} Deme}s lejÛe nW MekeäÙe nesleW. Flekesâ
}neve vesCeleW nesCeW meesheW veeneR. lÙeehes#eeb mJele: JeešÛee} keâjCeW DeefOekeâ meeshes Deens.
cevee mebie ne meJe& mebieeme lees[er ~
cevee mebie ne cees#e lelkeâeU pees[er ~~
cevee mebie ne meeOekeâeb meerIeÇ mees[er ~
cevee mebie ne Éwle efve:Mes<e cees[er ~~204~~
mebie, Deemeefkeäle, }es}ghelee, ÙeeefJe<eÙeeR hejceeLe&ceeieeËle yengOee Deeflekeâ"esj Yetefcekeâe
Iesle}er peeles Je lÙeecegUW keâebneR efpe%eemetbvee DeMeer Mebkeâe Ùesles keâeR melheg®<eebÛeer mebieefle
ner lejer mebieefle cnCepes mebieÛe Deens vee! ce}e cees#e efceUeJee, osJe YesšeJee nerefn
keâeceveeÛe Deens vee! ceePes ogieg&Ce peeJesle, meodiegCe Jee{eJesle, DemeW cnCeCeWefn keâebneRlejer
FÛÚe "sJe}er, Deekeâeb#ee yeeUie}er DemeWÛe DemeleW vee! mebie vekeâes, Deemeefkeäle vekeâes,
keâecevee vekeâes ns Ùee hejceeLeeËle keâmeW yemeeJeÙeeÛeW? ner Mebkeâe pesJne leke&âšerheCeeÛeer
Demes} lesJne efle}e keâebneR efJeMes<e Gòej veener. keâejCe keâesCelÙeener leke&âšeÛeW keâOeeR
meceeOeeve keâjleeb Ùesle veeneR. MeneCÙeeveW lÙee Yeeveie[eRle ve he[CeWÛe Ûeebie}W. leke&âšW
ner yengOee %eeve}Jeoge|JeoiOeleWletve efvehepeleele DeeefCe lÙeebvee ogje«eneÛes DeefOe‰eve
Demeles. pÙee}e keâebner keâjeJeÙeeÛeW veeneR lÙee}e Dekeâce&CÙeles}e DeeOeej cnCetve DemeW
leke&âš vesnceerÛe yejW JeešleW. meeOekeâeves lÙeeheemetve otj jneJeW.
Jejer} ØekeâejÛeer Mebkeâe pesJneb Megæ efpe%eemet YeeJevesveW efJeÛeej}s}er Demeles lesJneb
cee$e YeemeCeeNÙee efJejesOeeÛee heefjnej keâjCeW DeeJeMÙekeâ Deens.
oesve-leerve Øekeâejebveer Jejer} MebkesâÛeW Gòej osleeb ÙesleW.
efJe<eÙeeefJe<eÙeeR mJeYeeJele: Dees{ Jee{le Demeleebvee pÙee MeeŒeebveeR mebie mees[e,
444 ceveesyeesOe
DemeW Dee«enhetJe&keâ meebefiele}s}W DemeleW, lÙeeÛe MeeŒeeveW meppeveebÛeer mebieefle Oeje
Demeeefn DeeosMe efo}s}e Demelees. MeeŒeeÛeWÛe Skeâ meebieCeW ceeveeJeÙeeÛeW DeeefCe ogmejW
ceeveeJeÙeeÛeW veeneR nW ÙeesiÙe veeneR. MeeŒe cnCes} lesJneb jepÙeefn mees[}W heeefnpes,
DeeefCe MeeŒe cnCes} lesJneb efJe<eefn Iesle}W heeefnpes DemeW %eevesÕejcenejepe cnCeleele.
lesJneb MeeŒeefve‰e ner ØeceeCe ceeveCeeje}e, Jejer} Mebkeâe Dee}er lejer efškeâCeejer veeneR.
meesce}, yeÛeveeie, veeieeÛeW efJe<e ner SjJeeR ceneYeÙebkeâj ØeeCeIeelekeâ DeMeeR efJe<es
Deensle. heCe efÛeefkeâlmekeâeÛÙee Deew<eOee}Ùeeble leerefn YeÙebkeâj jesieeJejer} ØeeCeoeÙeer
Deew<eOeW "jleele. mebleebÛÙee ØeYeeJeecegUW mebieeÛeWefn lemeWÛe nesleW DemeWefn cnCeleeb ÙesF&}.
Yeeb[ŸeeJejer} Jee keâhe[ŸeeJejer} [eie keâe{CÙeekeâefjlee #eejebÛee GheÙeesie kesâ}e
peelees. #eej keâebneR SjJeeR Yeeb[Ÿeebvee DeeefCe keâhe[Ÿeebvee }eJetve "sJeCÙeeÛeer Jemleg veeneR.
heCe [eie he[}s Demeleer} lej cee$e lees GheÙeesieeble DeeCeeJee }eielees. nW GoenjCe
ceÙee&efole DeLee&veW meblemebieeÛeW cenòJe peeCetve Iesleevee GheÙeesieer he[CÙeemeejKeW Deens.
}ekeâ[eÛee Jee lelmece JemletÛee KejKejerle he=‰Yeeie iegUiegUerle keâjCÙeemee"eR
hee@ef}Meheshej Jeehejleele. hee@ef}Meheshej keâebneR iegUiegUerle vemelees. lees KejKejerleÛe
DemeeJee }eielees. heCe hee@ef}MeheshejÛee KejKejerleheCee, }ekeâ[eÛÙee he=‰Yeeiee}e
iegUiegUeRle yeveJelees. lemeWÛe mebleebÛee mebie Flej mebieebvee veenermeW keâjlees. DeeefCe
cnCetveÛe meceLe& cnCeleele–``cevee mebie ne meJe& mebieeme lees[er.''
Skeâ ie=nmLe heesš efyeIe[}W Deens cnCetve JewÅeekeâ[s ies}e. JewÅeeves lÙee}e Deew<eOeeÛÙee
heg[Ÿee yeebOetve efouÙee DeeefCe meebefiele}W DeepeÛÙee efoJeme keâeneR KeeTb vekeâesme. jesieer
leke&âMeeŒeeÛee heoJeerOej. lees ogmejW efoJeMeeR }#eCeW Jee{}eR cnCetve kegâjkegâjle hegvneb
JewÅeekeâ[s Dee}e. JewÅeeveW efJeÛeej}s Deew<eOe eflevneR JesUeb Iesle}s keâeb? jesieer cnCee}e
legcneR keâeneR KeeTb vekeâe cnCetve meebefiele}W nesles, ceer Deew<eOeefn Keeu}s veeneR. JewÅeeveW
lÙee}e yengOee GheÛeejemee"eR "eCÙee}e eEkeâJee ÙesjJe[Ÿee}e hee"efJe}W DemeeJes. keâeneR
KeeTb vekeâesme ÙeeÛee DeLe& pÙeeÛÙeecegUW heesš efyeIe[leW DemeW keâebneR KeeTb vekeâesme,
Deew<eOeeÛes KeeCeW DeeefCe Flej keâebneR ÛeceÛeefcele KeeCeW SkeâÛe veJns.
cnCetve meceLe& cnCeleele–mebleebÛee mebie ne mebie Keje heCe lees Flej mebieeÛes
og<heefjCeece Iee}Jelees cnCepesÛe cees#e meeOetve oslees, lesJneb lÙeeÛeW mesJeve kesâ}W heeefnpes.
keâOeeR Deew<eOe mecepetve, keâOeeR heLÙe mecepetve, keâOeeR Deenej mecepetve. Deenej mecepetve
mJeerkeâej}s}e meblemebie Deveskeâ ØekeâejeveW }eYeoeÙekeâÛe "jlees.
mebleebÛÙee mebieleercegUs meeOekeâeÛeer GlheVe nesCeeNÙee veevee ØekeâejÛÙee De[ÛeCeeRletve
menpelesveW megškeâe nesles. De[ÛeCeer DemebKÙe ØekeâejÛÙee Demeleele. meble DevegYeJeer
DemeuÙeeveW lÙeebÛeW efvejmeve keâjCÙeemee"eR lees ÙeLeeLe& ceeie&oMe&ve keâ¤b Mekeâlees. cegKÙele:
efJeJejCe 445
meeOekeâe}e Oeerj oslees, heefn}škeâjCeer}e ØemetleerÛÙee JesUeR Ûeebie}er, peeCeleer DeeF&
peJeU Deme}er keâeR pemee Oeerj efceUlees lemeW hejceeLe&ceeieeËle meblemebieleerveW meeOekeâe}e
JeešleW.
cnCetve meceLe& cnCeleele ``cevee mebie ne meeOekeâeb MeerIeÇ mees[er.'' YeJeYeÙeebletve,
leehe$eÙeebletve ÙeecegUs meeOekeâeÛeer megškeâe nesles.
ßeermeceLe& jeceoememJeeceer ns ßeer%eevesÕejcenejepe, ßeerlegkeâesyeejeÙe ÙeebÛÙeeØeceeCeWÛe
ßeerMebkeâjeÛeeÙeeËÛÙee DeÉwle celeeÛeW Deensle. ``efÉleerÙeeled Jew YeÙeb YeJeefle'' DemeW DeÉwle
leòJe%eeve ceeveles. ieg® DeeefCe efMe<Ùe, meeOekeâ DeeefCe efmeæ, meble DeeefCe meeceevÙe nW
lej GIe[ GIe[ Éwle Deens. nW DeÉwleeheÙeËle keâmeW vesTve heeWÛeJeCeej DeMeer Mebkeâe ÙesTb
veÙes cnCetve meceLe& cnCeleele –``cevee mebie ne Éwle efve:Mes<e cees[er.''
DeemekeäleerÛÙee mebyebOeele peW meebefiele}W leWÛe ÉwleeÛÙee mebyebOeeleefn melÙe Deens.
DeÉwle Øeehle JneJeW cnCetveÛe Ùee ÉwleeÛee mJeerkeâej kesâ}e heeefnpes. DeefOekeâejer, ieg®,
efve‰eJeble efMe<Ùe, mee#eelkeâejer meble, efJeveceü, YeeefJekeâ meeOekeâ ÙeebÛee mebyebOe ne
ÉwleeÛeeÛe Deens ns KejW; heCe nW Éwle mebYeeUtve "sJeCÙeemeejKeW Éwle Deens. Ùee ÉwleeÛee
DeÉwleeMeer efJejesOe veeneR. G}š DeÉwle Ùee ÉwleeÛÙee Iejer DeeheCentve ØesceeveW ÙesleW
DemeWefn keâewlegkeâeveW cnCeeJeW FlekeWâ Ùee ÉwleeÛeW cenòJe Deens. ``Éwle oMesÛeW DebieCe ~
DeÉwle JeesUies DeeheCe ~ Yesog lebJe otCe ~ DeYesoemeeR ~'' DemeW %eeveesyeejeÙeebveeR
cnš}W les Heâej cenòJeeÛeW Deens. meeOekeâeves leW }#eeble "sJe}W heeefnpes. DeÉwleeÛes keâój
hegjmkeâlex YeieJeeved ßeerMebkeâjeÛeeÙe&efn ``DeÉwleb ef$e<eg }eskesâ<eg veeÉwleb ieg®Cee men ~''
yeÇÿeemekeâš eflevner }eskeâebMeer Deehe}W DeÉwle Deens, DeeheCe Skeâ¤he Deenes nW peeCeeJeW
heCe meodieg¤ÛÙee mebyebOeele cee$e efMe<ÙeYeeJeeÛeer veceüleeÛe jeKeeJeer Demes cnCeleele lÙeele
Heâej DeLe& Deens. ‘‘YekeälÙeLeË keâefuheleb Éwleb DeÉwleeoefhe megob jced ~'' DemeW YekeälÙeeÛeeÙeeËveeR
Heâej Dee«enhetJe&keâ cnš}W Deens. meeOekeâeveW lÙeeÛee efJeÛeej kesâ}e heeefnpes.
DeÉwle ns DeÉwleÛe DemeuÙeeveW les keâesCeeÛee efvejeme keâ¤b Mekeâle veeneR. meeOekeâ
oMeWle DeÉwleeÛeer ner efveef<›eâÙelee hejJe[CÙeemeejKeeR veeneR. yeeOekeâ nesCeejeR Deveskeâ
ØekeâejÛeeR ÉbÉW meYeeWJeleer G«e mJe¤heeble veebole Demeleebvee Me$eg mewefvekeâebÛÙee ieje[Ÿeeble
meebhe[}suÙee Skeâekeâer JeerjeØeceeCeW meeOekeâeÛeer efmLeefle nesles, DeMee JesUeR mebleebÛee
menJeeme nWÛe lÙeeÛÙee neleebleer} ØeYeeJeer nlÙeej "jleW. cnCetve meceLe& mJeeceer cnCeleele
keâeR meblemebie nW leòJele: pejer Éwle Deme}W lejer ØehebÛeeble DevegYeJeeme ÙesCeeNÙee Deveskeâ
ØekeâejÛÙee yeeOekeâ ÉwleebÛee heefjnej Ùee meblemebie¤he ÉwleecegUW neslees. cnCetve meeOekeâeveW
ØeÙelvehetJe&keâ meblemebieleerÛee Ieslee ÙesF&} lesJe{e }eYe efve‰sveW IÙeeJee.
446 ceveesyeesOe 447

ceveeÛeeR MeleW Sskeâleeb oes<e peeleer ~

celeercebo les meeOevee ÙeesiÙe nesleer ~~ ~~ßeerMebkeâj~~
Ûe{s %eeve JewjeiÙe meeceLÙe& DeebieeR ~
cnCes oeme efJeÕeemeleeb cegefkeäle YeesieeR ~~205~~ ceveeÛes M}eskeâ heeo metefÛe
Ùee M}eskeâebÛeW mhe°erkeâjCe ØeemleeefJekeâ efJeJesÛeveeceOÙeWÛe hegjsMee ØeceeCeeble Pee}W ( JeCee&veg›eâceW )
Deens leW he=‰ (5-8) Jej heneJeW. lÙeeÛeer hegve®keäleer keâjCÙeeÛeer DeeJeMÙekeâlee veeneR.
ceveeÛes M}eskeâ nW meeOekeâe}e }eYe}s}W Skeâ Jejoeve Deens. hejceeLe& ceeieeËle lejer efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ.
meeOekeâe}e efceUJeeÙeÛeW ÙeMe nW heefjefmLeefleefvejhes#e DemeleW. heefjefmLeefle efkeâleerefn Øeefleketâ}
Dekeâmceele Deekeâej}s 146 Deleer Jeer<eF& 64
Demetb Mekeâles DeeefCe lejer meeOekeâ DeeheuÙee ØeieleerÛee Jesie ÙeesiÙe lees jeKetb Mekeâlees,
Dekeâmceele les jepÙe 13 Deleer meeefpejW 88
keâejCe keâesCeleerefn Øeefleketâ}lee ner yeensj Demeles DeeefCe heejceee|Lekeâ Øeieefle ner Deble:mLe
Dekeâmceele leesefn 16 Deleer mJeeLe&yegOeer 9
Demeles. vee"eU ceve mJele:ÛÙee Dekeâce&CÙeles}e, heefjefmLeleerÛÙee Øeefleketâ}lesÛee DeeOeej
Dekeâmceele meeb[tefveÙee 15 DeOeescetKe js 20
YeüceeveW IesleW. heejceee|Lekeâ Øeieefle eEkeâJee DeØeieefle nW ceve keâmeW Deens, keâmeW Jeeieles, keâeÙe Dekeâmceele nesCeej 17 DevevÙeeme j#eerlemes 35
keâjleW, ÙeebJej DeJe}byetve Deens. ceveeÛÙee M}eskeâebÛÙee ßeJeCeeveW cnCepesÛe ßeJeCeeveg¤he DeKeb[erle Yesšer 186 DeveeLeeb efoveebkeâejCeW 125
DeeÛejCeeveW ceveeÛeer Øeke=âefle megOeejles, ceve ÛebÛe}lee mees[tve osles, DeeefCe ceie Øeieefle DepeecesU heeheer leÙee 119 DeveeLeeefme DeeOeej 119
DeØeehÙe jenle veeneR. DepeecesU heeheer Jeos 95 DeveerleeryeUW M}eIÙelee 162
meeOekeâe}e JeešCeeNÙee Debleoex<eebÛee heefjnej ceveeÛÙee M}eskeâebÛÙee DeYÙeemeeveW Delekeâe&efme lekeâea 156 DevegJee&ÛÙe les 184
efveef§eleheCeW nesF&} Demee YejbJemee mJele: meceLe&Ûe osle Deensle. lesJneb DeeheCe ßeermeceLe& Deleer DeeojW ieÅe 89 Deveskeâer meoeb 49
jeceoememJeeceeRÛÙee ÛejCeeR efJeveceü nesTve lÙeebÛee DeeMeerJee&o IÙeeJee DeeefCe efve‰sveW Deleer DeeojW "sefJepes 40 DeYeeiÙee veje 82
meeOevesme }eieeJeW nWÛe GefÛele. Deleer DeeojW Øeerefle 59 DeYeeiÙeeme ns ÂMÙe 139
~~ ßeerjece peÙe jece peÙe peÙe jece ~~ Deleer DeeojW yeesef}pes 91 DeYeeJeW keâoeb 139
Deleer DeeojW MegOe 105 DeJe%ee keâoeb nes 38
Deleer DeeojW meppeveeÛee 203 DeefJeÅeeiegCeW 143
Deleer DeeojW melÙe 144 DemebKÙeele mebKÙee 176
Deleer DeeojW meJe&efn 92 Demee meJe& 30
Deleer DeeojW ne efvepe 81 Demes meej 171
Deleer keâece lÙee jece 64 Demes nes peÙee 35
Deleer iet{ les ÂMÙe 199 Denbkeâej efJemleej}e 166
Deleer peerCe& efJemleerCe& 199 Denbkeâej efJemleej 169
Deleer cet{ lÙee 64 Denblee Dekeâmceele 45
Deleer cetKe& lÙee 65 DenbleeiegCeW keâefuheleeb 171
Deleer }ervelee 102 DenbleeiegCeW veerefle 162
~~ peÙe peÙe jIegJeerj meceLe& ~~ Deleer }esYe lÙee 64 DenbleeiegCeW Jeeo 110
448 ceveesyeesOe ceveeÛes Mueeskeâ heeo metefÛe 449

efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ.
DenbleeiegCeW yeÇÿeje#esme 113 keâjer cetU 88 #eÙeeleerle lees 174 peieeR Leesj}e osJe 179
DenbleeiegCeW Ùeelevee 97 keâjer ®he 77 KejW MeesefOeleeb 151 peieeR osJe Oegb[eefUleeb 176
DenbleeiegCeW meJe&ner 161 keâjer js cevee OÙeeve 66 KegCeW heeefJepes 154 peieeR ÉeoMeeefolÙe 176
Denblee legPeer letbefÛe 161 keâjer js cevee Yeefkeäle 26 iepeWõt cene 118 peieeR OevÙe lees oeme 47 les 56
Denblee ceveer 24 keâjer Je=efòe pees 168 ieCeeOeerMe pees 1 peieeR OevÙe lees cee®leer 87
DenbYeeJe De%eeve 145 keâjer mebkeâšer 67 ieleerkeâejCeW 129 peieeR OevÙe lees jece 127
DenbYeeJe pees 160 keâjer meej 63 ieleer Kegbšleer 157 peieeR OevÙe JeejeCemeer 99
DenbYeeJe pÙee 159 keâjer megKemebJeeo 52 iecetb hebLe 1 peieeR heenleeb Ûece& 149
Deefn}s meleer}eieeR 123 keâ}bkeâer heg{W osJe 125 ieUsvee ieUsvee 142 peieeR heenleeb %eeveÛe#eeR 149
DeefnuÙee efMeUe 32 keâUer}eefie pee}e 124 efiejerkebâojW 92 peieeR heenleeb osJe keâesšŸee 178
Denes pÙee veje 78 keâUs DeekeâUW 200 iegCeeJesieUer 140 peieeR heenleeb osJe ne 93
G"s mebMeÙees 112 keâUsvee keâUsvee keâUsvee 142 iegCeer Øeerefle 47 peieeR heenleeb heenCeW 149
G[er Ieele}er 118 keâUsvee keâUsvee keâoe 177 iegCeW F° 87 peieeR heenleeb meeÛe les 144
G[er Ieeef}lees 37 keâUsvee lejer 75 iegCeW ieesefJe}W 140 peieeR nesFpes 57
Goemeerve pees 50 keâUes }eie}s 184 iegCesJeerCe efveieg&Ce 169 pevee GOejer 22
Goemeervelee leòJeleeb 57 efkeâleerSkeâ les 14 ieg® DebpevesJeerCe 141 peveekeâejCeW osJe 126
GheeOeer osnsyegefOeleW 168 kegâ{eJee heg{W osJe 123 ieg® heenleeb 180 pevee j#eCeekeâejCeW 120
Ghes#ee keâoe 34 ke=âhee Yeeefkeâleeb peen}e 122 ieg®JeerCe lees 179 pevee JeekeäÙe 28
GYee keâuheJe=#eeleUeR 61 ke=âhee Yeeefkeâleeb oerOe}er 117 Ie[erveW Ie[er keâeU 23 pevee meppevee 102
Gcesmeer Deleer DeeojW 83 ke=âheeUtheCeW Deuhe 36 Ie[erveW Ie[er meeLe&keâeÛeer 167 peveemeeefjKeW JesLe& 24
$e+Ceer osJe ne 55 ke=âheeUtheCeW lees peveeR 119 Ie[s Oece& leeW 100 peveeR Deeheg}er les 46
keâoe lees peveeR 185 ke=âheeUt cevemJeer 183 Ie[s YeesieCeW heehe 9 peveeR Deeheg}W nerle 43
keâoe yeeefOepesvee 70 ›eâceer JesU pees 52 Ie[s YeesieCeW meJe&efn 17 peveeR Ûee}CeW 132
keâoe JeesUKeer 201 ef›eâÙeehee}šW YeefkeälehebLes 115 IeveMÙeece ne 67 peveeR peuhe Jeerkeâuhe 130
keâLee DeeojW 44 ef›eâÙeehee}šW YeefkeäleYeeJeeLe& 108 IejeR keâeceOesvet 63 peveeR peeCeleeb heeÙe 141
keâLee Sskeâleeb 127 ef›eâÙee heenleeb GOejs 131 Ûe{s %eeve JewjeiÙe 205 peveeR peeCeleeb Yekeäle 47
keâje veerkeâje 80 ef›eâÙee Yeefkeäle 57 ÛeUsvee {Usvee 177 peveeR %eeefveÙee 181
keâjer keâece 77 ef›eâÙesJeerCe veeveehejer 104 ÛeUsvee ceveeR 54 peveeR leesefÛe lees 3
keâjer IesGb 155 ef›eâÙesefJeCe JeeÛeeUleeb lesefÛe 182 efÛejbpeerJe kesâ}s 33 peveeR o#e lees 46
keâjer Iees<e lÙee 91 ef›eâÙesJeerCe JeeÛeeUleeb les 108 efÛejbpeerJe leejebieCeer 117 peveeR owlÙe lees 96
keâjer Úso efveÉËÉ 77 ef›eâÙesJeerCe JeeÛeeUleeb JÙeLe& 114 efÛejbpeerJe ns meJe&efn 15 peveeR efvebÅe les 2
keâjer yeeCe Ùeskegâ 131 #ecee Meebefle Yeesieer 134 peieeR leesefÛe lees 109 peveeR yees}CÙeemeeefjKes 115
450 ceveesyeesOe ceveeÛes Mueeskeâ heeo metefÛe 451

efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ.
peveeRr yees}CÙeemeeefjKes Ûee} 105 peÙeeleW mcejs 31 leÙeekeâejCeW Jeeceveg 122 leÙee meecÙelee 60
peveeR Yekeäle %eeveer 183 peÙee veeJe[s veece 101 leÙeekeâejCeW ßeernjer 118 leÙeemeeefjKeW YeesieCeW 11
peveeR YeefkeäleYeeJeW 69 peÙee efveMÛeÙees Ùeskeâ 157 leÙee KetCe les 192 leÙeentefve efJelheVe 113
peveeR YeespeveeR 89 peÙee heenleeb Éwle 136 leÙeeÛesefve ÙeesieW 183 leÙeW õtheoerkeâejCeW 124
peveeR ceerheCeW heenleeb 156 peÙee heenleeb cees#e 189 leÙeeÛesefve meblehle 132 leÙesceeefpe peeleeb 99
peveeR cegKÙe lees keâesCe 176 peÙee ceeve}e osJe 178 leÙeeÛeW cegKeeR veece 93 leÙes mebieleerÛeer 45
peveeR JebÅe les 2 peÙee ceeve}er Yeefkeäle 178 leÙeeÛeW mJeÙeW 116 leje ogmleje 80
peveeR JeeGieW 23 peÙee JeefCe&lee meerCe}er 32, 125 leÙee %eeve keâuheeble 191 lejer ßeernefj 2, 89
peveeR JeeoJesJeeo 149 peÙee JeefCe&leer JesoMeeŒeW 18, 39 leÙee %eeve ns DeVe 159 eflevneR }eskeâ peeUtb 94
peveeR Jeer<e Keeleeb 66 peÙee meebielee meerCe}er 148 leÙee oMe&veW mheMe&veW 133 eflevner }eskeâ pesLetefve 179
peveeR JesLe& ØeeCeer 90 peÙes mebieleerveW 45 leÙee osJejeÙeeefme 179 legšsvee Hegâšsvee 177
peveeR JesLe& js lees 180 efpelee yees}leer 15 leÙee efveieg&Cee}eefie 189 legšs Jeeo mebJeeo lesLeW 115
peveer meppeveeR Jeeo 61 efpeJee TieceeR 145 leÙee efveefJe&keâuheemeer 190 legšs Jeeo mebJeeo lees 108, 112
peveeR meJe& keâeWoeš}s 155 efpeJee keâce&Ùeesie 14 leÙee vesCeleer 126 legšs Jeeo mebJeeo lÙeeles 110
peveeR meJe& metKeeR 11 efpeJee pevceoeefjõ 138 leÙee heecejeb 78 legcneb mees[Jeer jece 85
peveer meebieleeb Sskeâleeb 112 efpeJee ceeveJeeb efkebâkeâje 82 leÙee heenleeb osn 197 lesCeW meJe& DeeÛÚeefo}s 173
peveeR meeOevesJeerCe 203 efpeJee ceeveJeeb efveMÛeÙes 34 leÙee heenleeb heenleeb 196 lesLeW Deeš}er 200
peveeR metKemebJeeo 109 efpeJee ceeveJeeb ns 88 leÙee Yee<eCeW ve° 133 lesLeW leke&â mebheke&â 199
peveeR nerle heb[erle 113 efpeJee ßes‰ les 137 leÙee YeespeveeÛeer 159 lesLeW }#e Dee}#e 196
peheW DeeojW heeJe&leer 94 efpeJee mebMeÙees 75 leÙee ceeieleeb osle 63 lesLeW mebie efvemebie 192
peheW jeceveeceeJeUer 96 efpeJee mees[Jeer 84 leÙee ceeveJeeb osJe 104 leesies leesefÛe 200
pehet vesefce}e 85 efpeJee nerle meebies 99 leÙee cegefkeäle veejeÙeCee 95 lJejW OeebJeleg 124
peÙee Ûe#egveW 174 pegveW "sJeCeW 137-141 leÙee Ùeskeâ®heeefme otpes 147 oÙeeo#e lees 174
peÙeeÛeer }erUe 30 pesCeW peeefU}e 83 leÙee jeceveeceeR 98 oÙee heenleeb 100
peÙeeÛeW leÙee 140 pesCeW ceef#ekeâe 159 leÙee }ef#eleeb 156 oÙee meJe& YetleeR 146
peÙeeÛesefve veeceW ieleer 71 pesCeW ceevemeeR 133 leÙee }eie}er leòJeleeb 93 efoveeÛee oÙeeUt ceveeÛee 56
peÙeeÛesefve veeceW Ie[s 71 pesCeb Je=efòe ns 135 leÙee}eefie ns meJe& 39 efoveeÛee oÙeeUt ceveeR 74
peÙeeÛesefve veeceW cene 71 {Us vee{Us 142 leÙee JeefCe&lee meJe&ner 18 efoveeveeLe ne jece 28
peÙeeÛesefve ÙeesieW Ie[s 60 leoekeâej ns Je=efòe 170 leÙeeJeerCe keâes"s 195 efoveeveeLe ns lees[jer 42
peÙeeÛesefve Ùeesies meceeOeeve 39 leÙee DeblejeR ›eâesOe 56 leÙeeJeerCe lees meerCe 86 efo}e #eerjefmebOet 116
peÙeeÛesefve mebies cene 203 leÙee DeblejeR OÙeeme 84 leÙee JÙeehekegâ 198 efoMee heenleeb les 173
peÙeeÛesefve mebies meceeOeeve 45 leÙee DeblejeR meJe&oe 61 leÙee meeb[gveer 154 efomeWefome DeYÙeblejer 114
452 ceveesyeesOe ceveeÛes Mueeskeâ heeo metefÛe 453

efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ.
efomesvee peveeR 155 Oejer ketâce&¤heW 120 veJns keâce& vee 76 heoeLeea pe[s 58
efomes }esÛeveeR les 146 Oejer js cevee DeeojW 65 veJns keâeÙe&keâlee& 190 heoeR jeIeJeeÛeW meoe 29
og:KeeÛeer mJeÙeW 10 Oejer js cevee mebieleer 135 veJns Ûesškeâer 181 heoeR }eieleeb efoJÙe 32
ogpeer letUCee 81 Oejer meppevemebieleer 202 veJns peeCelee 193 hejõJÙe DeeCeerkeâ 103
ogpesJeerCe pes KetCe 199 Oeg¤ }skeâ® 117 veJns efvebokegâ 181 hejyeÇÿe les ceerheCeW 191
ogpesJeerCe pees lees 198 vekeâes owvÙeJeeCeW 65 veJns efheb[%eeveW 153 hejer Deblejer veece 83
ogpesJeerCe les OÙeeve 192 vekeâes js ceoeb 6 veJns js veJns 59 hejer DeblejeR heeefnpes 202
ogjelceW cene ve° 126 vekeâes js cevee keâece 6 veJns JeeGieer 182 hejer Deblejer }esYe 165
ogjeMeeiegCeW pees 168 vekeâes js cevee ›eâesOe 6 veJns meej mebmeej 66 hejer Deblejer meppevee 8
osnskeâejCeeR meJe& 102 vekeâes js cevee õJÙe 9 vemes Deble 169 hejer Deblejer meJe&ner 162
osns šeefkeâleeb osJe 194 vekeâes js cevee Yeso 160 vemes Deblejer 50 hejer Deblejer meesef[ 79
osns lÙeeefieleeb keâerefle& 8 vekeâes js cevee ceÚ¤ 6 vemes ieJe& Deebieer 134 hejer#esefJeCeW-yeebefOe}s 143
osnsob[CesÛes 73 vekeâes js cevee Ùeelevee 20 vemes heerle 150 hejer Ûeerle ogefMÛele 104
osnsogKe ns metKe 10 vekeâes js cevee Jeeo 160 vemes ceevemeeR ve° 55 hejer peerJe De%eeve 137
osnsyegefæ les 163 vekeâes js cevee meerkeâJetb 160 vemes jece les 44 hejer osJe MeesOetefve 178
osnsyegæerÛee Dee"Tb 169 vekeâes Jeemevee nsceOeeceeR 65 vemes }esYe vee 134 hejer heeefnpes 152
osnsyegæerÛee efveMÛeÙees pÙee138, 191 vekeâes Jeemevee JeerMeF& 58 vemes JemlegÛeer 79 hejer ceeieglee 194
osnsyegæerÛee efveMÛeÙees Â{ 163 vekeâes Jeerš ceevet 91 vemes Jeskeäle 150 hejer }erefnlee 175
osnsyegæerÛeW keâce& 137 ve yees}s keâoe 53 ve nesleeb ceveemeeefjKes 9 hejer JeeoJesJeeo 112
osnsyegefæ veer®heCeeR 103 ve yees}s cevee 23 efvepeOeece ns veece 86 hejer mebie mees[tefve 187-190
osnsyegefæ ns %eeveyeesOeW 170 veYeeÛeW hejer 195 efvepeOÙeeme lees meJe& 62 hejer meppevee kesâJeeR 168
osnsYeeve ns %eeveMeŒeW 188 veYeemeeefjKeW 197 efveOeer meej efÛebleeceCeer 60 hejer melÙe efceLÙee 143
osnsYeeJevee jeceyeesOe 127 veYeer JeeJejs pees 196 efvejekeâej DeeOeej 148 hejer meJe&efn meppevee 151
osnsj#eCee keâejCeW 26 veYeW JÙeeefhe}s 198 efvejeYeeme efveieËtCe 171 hejer meJe&efn memJe¤heeR 187
os¢eeoerkeâ ØehebÛe 165 vecetb Meejoe 1 efvejesOeW heÛes 20 hejer mesJešer keâeU 26
os¢eeleerle les nerle 163 ve Ùes pJeeU Jeer<eeU 121 efveJee}e ceveeR 50 hejeR mesJešer keâeUcetKeeR 14
os¢eebleer leg}e keâesCe 23 ve Ùes jeceJeeCeer 90 efveJee}e mJeÙeW 84 hejer mesJešer Mebkeâje 175
efÉpeekeâejCeW Yeeie&Je 122 ve Ùes JeefCe&leeb 193 efveJee}e n® 94 hejsntve helee& 190
efÉleerÙesmeer mebkesâle 154 ve ef}bhes keâoeb 52 veghes#eer keâoe keâesheuÙee 27 efhelee heehe®heeR 96
Oeje peevekeâer veeÙekeâeÛee 131 ve JeWÛes keâoeb 72 veghes#eer keâoe osJe 116, 122 hegjer JeeF}er 29
Oeje ßeerJeje lÙee 80 ve JeWÛes cegKeeR 91 124, 125 hegjsvee peveeR 16
Oejer Deblejer mees[er 79 veJns Gvcelet 181 veghes#eer keâoe jece 28, 37, 123 hegmes DeeojW 194
454 ceveesyeesOe ceveeÛes Mueeskeâ heeo metefÛe 455

efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ.
heg{s Deble ÙesF&} 97 yentleeb efomee 201 ceoW ceÚjW 51 cevee ceevemeeR 12
heg{W DeblejeR meesef[ 26 yent veece Ùee jece 82 cevee DeblejeR 4 cevee efceLÙe les 19
heg{W osKeleeb keâeU 28 yent MeeŒe 157 cevee Deuhe 130 cevee Ùeelevee 21
heg{W heenleeb heenleeb 144 yent ßeeefheleeb 116 cevee Gvceveer 200 cevee jeIeJeWJeerCe 18
heg{W heenleeb meJe&efn 139 yentmee} ceb$eeJeUer 180 cevee keâuhevee 59 cevee jece 60
heg{W ceeieglee jece 25 yent efnbhegšer 20 cevee keâuhevee les 5 cevee js peveeR 44
heg{W ceeieglee Meeskeâ 61 yeUW Deblejer 62 cevee keâuhevee Oeerš 104 cevee Jeemevee ÛetkeâJeer 21
heg{W ceeveJee 68 yeUW DeekeâUsvee 142 cevee keâuhevee}sMe 58 cevee Jeemevee og° 4
heg{W JewKejer 3 yeUW DeeieUe 68 cevee keâuhevee JeeGieer 128 cevee Jeemevee JeemegosJeeR 128
heg{W meJe& peeF&} 25, 146 yeUW Yekeäle 29 cevee keâuhevee mees[er 105 cevee Jeerš ceevetb 25
ØeleeheW yeUW 31 yeUW YeeJe 135 cevee keâecevee keâece 128 cevee ßes‰ 7
ØehebÛeerkeâ veener 51 yeUW Yeüebefle 166 cevee keâecevee meebef[ js 21 cevee mebie ne Éwle 204
ØeYeeleW ceveer 3, 67, 76 yeUW }eie}e 13 cevee keâeshe DeejesheCee 107 cevee mebie ne cees#e 204
ØeYeg o#e efJelheVe 183 yeUW meesef[lee 123 cevee ietpe js letpe 202 cevee mebie ne meJe& 204
ØeceeCeeblejs 162 YepeeÙee peveeR 131 cevee ÛeboveeÛes 8 cevee mebie ne meeOekeâeb 204
HegâkeâeÛeW cegKeeR veece 100 Yepee jece 85 ceveeÛeer MeleW 205 cevee meppevee Yeefkeäle 2
HegâkeâeÛeW cegKeer yees}lee 114 YeÙe ceevemeeR 136 cevee pes Ie[er 46 cevee meppevee YesšJeer 21
Hegâšsvee legšsvee 147 YeÙeeleerle les meble 136 cevee lJeeb efÛe js 11 cevee meppevee Ùeskeâ 43
yeje efveMÛeÙees heeefJepes 151 YeÙeeleerle efveefMÛele 185 cevee Oece&lee 4 cevee meppevee jeIeJeeR 38-42
yeje efveMÛeÙees MeeMJelee 167 YeÙeW JÙeeefhe}W 136 cevee ve° 107 cevee meppevee meppeveer 128
yejer mveevemebOÙee 106 YeJeeÛeer efpeJee 79 cevee veekeâUs 192 cevee meppevee melÙe 66, 186
yejW heenleeb ietpe 155 YeJeeÛÙee YeÙeW 27 cevee heehemebkeâuhe 5 cevee meppevee nerle 22
yejW MeesefOeuÙeeJeerCe 132 YeJee jef#eleeb 174 cevee heeJevee 79 cevee meppevee nsefÛe 8
yentleebhejer DeeojW 126 YegleW efheb[ 187 cevee heeefJepes 40 cevee melÙe les melÙe 19
yentleebhejer ketâmejeR 152 Yeüces Ûetkeâ}s 143 cevee heenleeb 15 cevee melÙe mebkeâuhe 5
yentleebhejer mebkeâšs 74 Yeüces vee[Us 138 cevee ØeeLe&vee 38 cevee meodieg® 182
yentleebhejer nsefÛe 42 Yeüces Yeüebefle 144 cevee yegefæ ns 107 cevee meble Deeveble MeesOeerle 184
yent efnb[leeb meewKÙe 41 celeer hee}šs 129 cevee yeesefOeleeb 151 cevee meble Deeveble MeesOetefve146-150
yent DeeieUs 90 celeer Yeeb[leer 157 cevee yees}CeW veerÛe 7 cevee meJe& peeCeerJe 113, 158
yent Ûeebie}s 88 celeercebo les Keso 17 cevee Yeeme}s meJe& 187 cevee meJe&Lee heehe 4
yent %eeve JewjeiÙe 83 celeercebo les meeOevee 205 cevee ceÚjW 81 cevee meJe&Lee efceLÙe 19
yent leeefj}s 98 ceoe}mÙe ne 70 cevee ceeveJeeÛeer 18 cevee meJe&Lee Meeskeâ 12
456 ceveesyeesOe ceveeÛes Mueeskeâ heeo metefÛe 457

efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ.
cevee meJe&Lee melÙe 19 efceUsvee keâoe 54 jIetveeÙekeâemeeefjKee 27 efJeJeskeWâ lepeeJee 69
cevee meJe& }eskeâebefme 7 cegKeeR veece veeneR 97 jIetveeÙeskeâe Deeheg}smeW 42 efJeJeskeWâ leoekeâej 148
cevee meJe&ner mebie 203 cegKeeRr jece lÙee 87 jIetveeÙekeâe Thecee 198 efJeJeskeWâ leÙeW 170
cevee meebie heeb jeJeCee 13 cegKeeR jece efJeßeece 86 jIetveeÙeskeâeJeerCe lees meerCe 46 efJeJeskeWâ lejer 172
cevee meebie heeb js 93 cegKeW veece GÛÛeeefjleeb 72 jIetveeÙeskeâeJeerCe yees}es 43 efJeJeskeWâ osnsyegefOe 12
cevee meebef[ js 186 cegKeW jeceveeceeJeUer 99 jleerveeÙekesâÛee 129 efJeJeskeWâ cevee 106
cevee meej meeÛeej 152 cegKeW yees}leeb KÙeeefle 95 jceekeâeble Skeâeble 130 efJeJeskeWâ efJeÛeejW 173
cevee nesF& js cees#e 107 cegKeW yees}leeb oes<e 101 efjlee "eJe Ùee 196 efJeJeskeWâ meoe 10, 145
ceveeR keâecevee ÛesškeWâ 180 cegKes yeesef}}s %eeve 161 }heeJeW Deefle DeeojW 185 efJeMes<eW nje 92
ceveeR keâecevee jece 59 cegKeW yeesef}uÙeemeejKes 182 Jesovee keâoe peerJe lees 98 efJe<ee Deew<eOe 82
ceveeR efÛebeflelee 197 cegUejbYe DeejbYe 1 Jemes DeblejeR Øesce 55 Je=Lee JeenCeW 78
ceveeR ceeveJe 17 cegUeR keâuhevee 172 Jemesvee efomesvee 177 ›eleW oeve 74
ceveeR ceevemeer 201 cnCes peeCeleeb 156 JemeW ces®ceeboej 33 MeMeer metÙe& 33
ceveeR efveMÛeÙees 62 cnCes oeme efJeMJeemeleeb 150,205 Jemes nes leÙee 35 efMejeR Yeej Jeensve 34
ceveeR }esÛeveeR 47 cnCes oeme efJeMJeeme 76 Jemes ùoÙeeR osJe 194,195 MegkeâekeâejCeW kegbâšCeer 95
ceveeR MetvÙe 191 cnCes oeme mebosn 167 efJekeâuheW G"er 101 ßegleer vesCeleer 193
ceveW keâefuheleeb 164 cnCes oeme meeÙeeme 141 efJekeâejW Ie[s 5 ßegleer vÙeeÙe 158
ceveW keâefuhe}e 164 cnCeesefve Deefle DeeojW 101 efJeÛee®efve yees}s 132 meietCeeR Deleer 102
ceveW osJe 164 cnCeesefve kegâ[er Jeemevee 13 efJeÛeejW legPee 114 meietCeeR Yepes 49
ceveesJeemevee 127 cnCeesefve peveeR 16 efJeÛeejW yejW 41 meoe Deepe&Jeer 53
cejs Skeâ lÙeeÛee 16 cnCeesefve leÙeekeâejCeW 121 efJeÛeejW cevee 11 meoe SskeäÙe lees 185
cene keâeU efJe›eâeU 38 cnCeesefve ceveeleerle 129 efJe"esveW efMejeR 84 meoe Ûe›eâJeekeâeefme 37
cene ›etâj lees keâeU 35 cnCeesefve cnCee leWefÛe 94 efJeosnerheCeW Yeefkeäle 188 meoeÛeej ne Leesj 3
cene Ieesj mebmeej 72 cnCeesefve cnCee js 97 efJeosnerheCeW cegefkeäle 12 meoe osJekeâepeer 48
cene Leesj les 14 cnCeesefve meoe 170 efJeosnerheCeW meJe& 201 meoevebo Deevebo 86
cene ogKe les veece 73 ÙeneR }#eCeeR 134 efJeOeerkeâejCeW 120 meoe ØesceUt 106
cene Oeerj iebYeerj 67 ÙesLeemeebie js 100 efJeOeer efveefce&lee 175 meoe yees}CeW 51
cene Yekeäle Øeuneo 96,121 ÙesoLeea cevee 103 efJejefkeäleyeUW 188 meoe yees}CÙeemeeefjKes 49
cenejepe lees mJeeefce 22,78 ÙesneR }esÛeveeR 171 efJeJeskeWâ DenbYeeJe ÙeeleW 110 meoe ceevemeeR 43
ceneJeekeäÙe leòJeeefokeWâ 154 jIetjepe Lekeâerle 38 efJeJeskeWâ DenbYeeJe ne 115 meoe jeceveeceW Jeoe 70
cene mebkeâšer meesef[}s 31 jIetveeÙekeâe Â{ 22 efJeJeskeWâ kegâ[er 40 meoe jeceveeceW Jeos 48
cener efveefce&}er 189 jIetveeÙekeâeJeerCe 24 efJeJeskeWâ ef›eâÙee 105 meoe jece efve:keâece 58
458 ceveesyeesOe 459

efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ. efJe<eÙe M}eskeâ ›eâ.

meoe Jeer<eÙees efÛebeflelee 145 megKeeÛeer Ie[er 25 efJe<eÙe-metefÛe JeCee&veg›eâce
meoeMeerJe efÛebleerlemes 73 megKee}eieer DeejCÙe 44
meoe ßeJeCeW heeefJepes 202 megKeeR jenleeb 161 (›eâce heefnuÙee oesve De#ejehegjlee)
meoe mebieleer 163-167 efŒeÙeeheg$eefce$eeefokeWâ 166
meoe mebÛe}e Ùesle 195 mvesneUg ke=âheeUg 56 efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰
meoe mebÛe}s 147 mHegâjs yeÇÿe js 172 DepeeefceUeÛeer keâLee 243 DemJeemLÙe 101,183,208
meoe melÙemebkeâuhe 130 mHegâjs Jeer<eF& 172 DepeeleJeeo 421 Denbkeâej 77,103,383
meoe meJe&oe Deele& 197 mce=leer Jeso 158 DeCegjsCetble F&Õej 431 Denbkeâej heebef[lÙeecegUs 290,291
meoe meJe&oe osJe 36 mJeOece&sefÛe Ûee}s 48 DeefleefJe<e 30 Denbkeâej-lÙeeie 207
meoe meJe&oe ceeskeâUer 57 mJeÙeW veerJeJeer 85 DeefOekeâejYesoeves pehelehe 273 Denblee šesÛeles 370
meoe meJe&oe meppevee 108 mJeÙeW meJe&oe 7 DeefOekeâeÛeer Dehes#ee 74 DenblÙeeieeves keWâõ%eeve 350
meoe meJe&oe melÙe 53 mJe®heeR Gos}e 173 DeOÙeelceØeieefle 87 DenbkeâejeÛee heefjCeece 144
meoe meJe&oe veece 24 mJeÙeW Mes<e 158 DeOÙeelceeble celeeblejW 365 DenbkeâejeÛeer met#celee 370
meoe meJe&oe Øeerefle 10 njerkeâerle&veeR Je=efòe 77 DeOe:heele 36 Denbkeâejeves Keesšs leòJe%eeve 371
meoe meJe&oe jece 186 njerkeâerle&veW Øeerefle 103 DevevÙelesÛeer efvekeâ[ 203 Denbkeâejeves peeCeerJe ve° 345
meoe mesefJe DeejCÙe 54 njerefÛebleves 165 Deveemeefkeäle 323 Denbkeâejeves efJeke=âefle 284
meceLee&efÛeÙee mesJekeâeb 30 njerefle‰leg 92 Devegceeve 266 DenbkeâejecegUs MeeŒes efve®heÙeesieer 368
mecemleeceOeW veece ns 81 njerveece vescemle 98 DeefveJe&ÛeveerÙelee 353 Denbkeâej jent 387,388
mecemleeceOeW Ùeskeâ les 152 njerveece ns JesoMeeŒeeR 90 DeveerefleÛes leòJe%eeve 371 DenbyeÇÿeeefmce 435
mecemleeceOeW meej 75 njeryeesOe meeb[tefve 63 Deveble Demee meble 349 DenuÙeesæej 116
meceeOeeve keâebneR 153 njerYekeäle lees Mekeäle 87 DevebleehetJeea mebleMeesOe 352 DeeFvemšerve 411
meceeOeeve les meppevee 153 njerYekeäle Jeerjkeäle 133 DeVeeÛes Éwle: MeuÙe 364 Dee"Je}s (oecegDeCCee) 79
meje Jeermeje lÙee 80 njerYeefkeäleÛee IeeJe 37 Dehes#eeYebie 369 DeeCeKeerDeeCeKeerÛee Dee›eâesMe 58
efmeCeeJes hejer 41 n® peeefUlees 175 DeYeeieer keâjbše 334 DeelceefmeæerÛes Ùegie 292
megKeevebo Deevebo kewâJeuÙe 36 efnleekeâejCeW yeb[ 111 DeefYe}e<esves DeOe:heele 373 DeelceJe=efòe keâjeJeer 373
megKeevebo Deevebo YesoW 62 efnleekeâejCeW yees}CeW 111 DejCÙe-Ghe}#eCe 166 Deelce%eeve Ghejs veener 337
megKeevebokeâejer 69 efnleekeâejCeW meJe& 111 DejCÙemegKe 164 DeelceM}eIee 292
S DejCÙemesJeveeÛeer hee$elee 142 Deelceejece ns meceLeeËÛes mJe¤he 328,
DeJeMÙekeâlee Je Deemeefkeäle 264 485
DeJe%esÛee heefjCeece 164 DeelceesVeefle 87
DeJee*dcevemeieesÛej 236 DeeojeÛeer Leóe 119
DeefJeÕeeme 221 DeeoMee&mee"er efJeJeskeâ 144
460 ceveesyeesOe efJe<eÙe metefÛe 461

efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰

DeeOeejeÛeer iejpe 111 Gheefve<eo]keâe}erve jepeJeš 332 keâeshe DeejesheCee 276 ke=âheCelee 49
DeeefOeowJele 391 GheosMeeÛeer JÙeLe&lee 188-89 keâesheerveJevle: Ke}g YeeiÙeJevle: 210 ke=â<CeeÛes melÙeJeeefolJe 84
DeeheòeerÛeer ceeieCeer 62,77 GheYeesieeble DehetCe&lee 217 keâuhevee mejeJeer (efvejeme) 375 Keje meble 379
Deeheòeer ve yeeOeCes 207 GheYeesieeÛeer efnlekeâjlee 265 keâuhevesÛee lÙeeie 272 Kejer OevÙelee 173
DeeÙeg<ÙeeÛes cenòJe 99 GhecevÙet Û eer keâLee 297 keâuhele¤ Keeueer 180 Kejs megKe 141
Deejmee DeeefCe efieefjpeve 435 GheemÙe 179 keâeuheefvekeâ og:Ke 167 KeNÙee efnleekeâ[s og}&#e 373
Deejmee 337 GheeOeer Û es mJe¤he 158 keâece 39 iepeWõeÛeer keâLee 299
Deeefke&âefce[erpe 267 Skeâlee-mecelee 28 keâecevee-Jeemevee 93 ieYe&Jeeme 89-90
Deepe&Je 162 Skeâlee Skeâ¤helee 15 keâeceMeeŒe 161 iee{ Peeshe 186
Deele&lee 433 Skeâlejer Dees J eer DevegYeJeeJeer 366 keâeceeÛeer F°lee 154 iee{ Peeshe yeÇÿeevebo 351
Dee}mÙe lÙeeie 207 SkeâveeLe 122 keâeceeÛes mJe¤he 233-34 ieebOeerpeeRÛeer obYeeÛeer JÙeeKÙee 371
DeeMee jeceehe&Ce 312 Skeâefve‰lee vemeCes 273 keâeceefvekeâ YekeäleerÛee lÙeeie 205-06 ieebYeerÙe& 202
DeemekeäleerÛee lÙeeie 167 Skeâ¤heles Û ee ØelÙeÙe 353 keâecevesÛee lÙeeie 178 ieerleejnmÙe 187
DeemekeäleerÛee heefjCeece 181-82 Skeâ¤helesÛes cenòJe 350 keâeÙeÅeeÛes cenòJe 29-30 iegCe«eenkeâlee 83,259
FbõÅeghe> 299 Skeâekeâer ve jceles 388 keâeÙe&#ecelee 63 iegCeevegJeeo 141
FbefõÙeebÛeer efmLeefle 59 SkeâebleeÛee heefjCeece 317 keâeMeerJeeme 252 iegCeevegJeeoeÛee heefjCeece 220-21
FbefõÙeeleerle Deveble 352 SsÕeÙe& 74 keâerle&ve 262-63 ietpe 441
FbefõÙeebÛeer yeefnceg&Kelee 384 Deb yejer < e 297 keâerefle& mebheeove 49-50 ieg® DeÙeesiÙe 398-99,400 les 04
FbõefJejesÛeve keâLee 215 keâle=&lJeeÛee Denbkeâej 181-182 keâesMekeâej kesâlekeâj 266 ieg®Ûeer DeJeMÙekeâlee 102
F&MJej 222 keâyeerj JeÛeve 24,246 ›eâceg meeOeveeÛee 146 ieg® ÙeesiÙe 405 les 410
F&MJej efÛebleve 204 ke=â leer ceeieÛeer YeeJevee 120 ›eâceeves DeJemLeeefJeÛeej 335 ieg®mesJesÛes Heâ} 121-23
F&MJejeÛeer JÙeehekeâlee 124 keâjbšsheCee 187 ef›eâÙeceeCe 69 ieeWoJe}skeâj cenejepe 154
F&MJejeÛes DeewoeÙe& 182 keâ}s m ee"er keâ}e-Jeeoer 286 ef›eâÙeehee}š 296 ieewleceyegæ 88
F&MJejer Yepeve 316 keâcee&Ûeer o#elee 81 ef›eâÙee:Yeefkeäle-GheemeveeLe& 173 ie=nmLeeÛÙee ceÙee&oe 52-54
F&MJejeÛes OÙeeve 197-98 keâce&efJeheekeâ 67 ef›eâÙee-Øeefleef›eâÙee 62 «ebLeeÛes DeefYeØeeÙe 291-92
GleeJeerUheCee 65 keâcee& v eg¤ he Yeesi e 81 ef›eâÙeWleer} YeeJe 174 «ebLee}e ieg® ceeveeJes 442
Gieceekeâ[s DeefOekeâ Megælee 347 keâce& ÙeLeemeebie vemeles 252 ef›eâÙesJeerCe yees}Ces JÙeLe& 293 Ieš DeeefCe DeekeâeMe 430
GlkeâšlesÛee DeYeeJe 105 keâcee&Ûeer meebielee veecemcejCeeves 217 ›eâesOe 38 Ûe›eâJeekeâ 127
Goeòe JÙeefkeälecelJe 212 keâce&efJeheekeâeÛeer DeeJeMÙekeâlee 67-68 ›eâesOeeÛeer iejpe 112 ÛebÛe}lee 133-34
Goemeerve 155 kegâ[er keâuhevee 136 ke=âleIvelee heelekeâ 241 ÛebÛe}lesÛee Gheneme 137
Goemeervelee 176 keg âcee& Jeleej 301-02 ke=âleerceeies Yeefkeäle 281 Ûebove 51
Gvceveer 437 kesâlekeâjebÛeer šerhe 266 ke=âleeRleer} oes<e 66 ÛejCeoemeebÛes heo 271
462 ceveesyeesOe efJe<eÙe metefÛe 463

efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰

ÛeÛe&sÛes efJe<eÙe 161-62 šebieleer le}Jeej 129 oeceepeerheble 420 owvÙeJeeCee 380
ÛeÛe&sves leòJe%eeveeÛee ØeÙelve 351 efšUkeâebÛeer keâle&JÙeo#elee 79 oejs<eCee 47 owJe 68
ÛeelegefLe&keâ pJej 64 "ekegâjebÛeer iees° 311 oeme MeyoeÛes ØeÙeespeve 171 owJeer Je Deemegjer ØeJe=òeer 243
ÛeelegJe&CÙe& JÙeJemLee 332-33 lekeâe&leerlelee 434-35 oemÙeYeefkeäle 203 Â{efve§eÙeer Yekeäle 249
ÛeeJee&keâ (efyeveyeg[eÛee Deejeshe) 266 leòJeceefme 435 oemeyeesOeeoeRvee meble ceeveeJes 442 ÂMÙe õ°e efvejeme 415
ÛeebieuÙeemee"er hee}š 207 leòJeeÛes JeCe&veeleerle mJe¤he 356 oebefYekeâlee 369 Éwle-lÙeepÙe «ee¢e 445
ÛeebieuÙeeÛee DeeÛeej 282 leòJe%eeve HeâmeJes 218 oerIee&Ùeg<ÙeeÛes ØeÙeespeve 167 ÉbÉeleerlelesves efveYe&Ùelee 327
efÛebleveeoerÛeer DeJeMÙekeâlee 355 leòJe%eeveebleer} efJeefJeOe Jeeo 411 oerve-veecemeeOeve 214 Oeves<eCee 47
efÛeblee lÙeepÙe 108 leòJe%eeveeves (mee#eelkeâejeves) efoveeÛee oÙeeUt 214 OevÙelee 22
efÛeblesÛee heefjCeece 81 efveYe&Ùelee 326-27 og:KeeÛeer DeheefjneÙe&lee 66 OevÙelesÛes iecekeâ 310
efÛejbpeerJe 116-117 leòJe%eeve Jele&veele ÙesCes 357 og:KeeÛeer keâejCes 67 Oece&veerefle 23
efÛevnW Jee Meyo DeLeeËÛes Jeenkeâ 362 leheeefJeCes %eeve DeMekeäÙe 267 ogye&}lee 63 Oece&ke=âlÙeebleer} Oeve 254
Ûetkeâ-Yeesie 65 leheMÛeÙee& 213 ogye&}lesletve }esYe 79 OewÙe& 44,125
efÚõÙegkeäle Yeeb[s 126 lece-cet}keâejCe 157 ogÙee&sOeveer Je=efòe 57 OewÙe& Je efleefle#ee 174
efÚõW yegpeefJeCes 126 le%elesÛeer Deš 183 osn keâejCeer }eJeCes 260 OÙeeve 197
pekeâeje: hebÛeogYe&je: 224 le%eebÛes ceeie&oMe&ve 344 osnyegefæ 261,264,329-30, OÙesÙeJeeo 72
peieeRr Leesj}e osJe 397 lee®CÙeeble hejceeLee&Ûeer peeCeerJe 99 333,373,383,418 O¤Jemlegefle 298
pevce DeheefjneÙe& 89 efleefle#ee 45-46,104,155 osnj#eCe 106 vecemkeâejeÛeer OeejCee 341
pevcee}e ve ÙesCes 113 legkeâejeceeÛee efveJezjYeeJe 218 osn}eroerhevÙeeÙe 92 veceülee 46,159
pevceoMee 88 legkeâejece DeeefCe mee[smeeleer 235 osnelceJeeo 211 vehegbmekeâef}bieer MeyoØeÙeesie 80
peeCelee Yekeäle 146 legjerÙe 437 osnenbkeâej lÙeeie 99 vejkeâ 255
peeCeCes vesCeCes 427 lesveefmebie 362 osnsog:Ke 60 vejkeâe veejeÙeCe 271
peeCeerJe meeb[Ces 262,368 lees} meeJejCes 185 osJe DeekeâeMeemeejKee 430 vejkeâemebyebOeer Deßeæe 256
peerJeveele efÛebleveeves hee}š 218 LeesjheCe heNne meebef[pes 259 osJeeÛeer }er}e 308 vejefmebn DeJeleej 244
peerJeveeÛes JÙeJemLeeheve 318 oie[efn lejleele 248 osJeeÛeer JÙeehekeâlee 419 veece 235
peerJeeÛes efnle 327 oce 34,112-13,253 osJeeÛes keâeÙe& 147 veeceIees<e 239
efpe%eemee DeJeMÙekeâ 284 oÙee34,113,253-54,275,324 osJeeÛes YekeäleJes[ 307 veeceosJe 367
efpe%eemesves %eeve 341 oÙeeUt hejcesMJej 214 osJeeÛes meeefVeOÙe 415 veece nsÛe kewâJeuÙe 236
efPepeCes 148 o#elee 65,144,324 osJeeÛes mJe¤he 392 veeceeÛee og®heÙeesie 234
efPepeCÙeeÛee nslet 50 obYe 42 osJe ve YesšCÙeeÛeer keâejCes 269,419 veeceeÛeer DeeJe[ 234
PeeshesÛeer iees° 274 oeve 34 osJe efve®hecesÙe 433 veeceeÛeer Ghes#ee 233
šJeeUe DeeJe[s efJeveeso 262 oeoe (ßeeroemeieCet cenejepe) owvÙe 138-139,189 veeceveeceer DeYeso 235
63,79,94,241
464 ceveesyeesOe efJe<eÙe metefÛe 465

efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰

veeceØeYeeJe 225 vescemleheCee 320 hetpÙe JeÛeveebÛee Deveeoj 123 yegæerhetJe&keâ meblemebieefle 276
veeceyeUeves jeceØeeefhle 239 vesn veeveeefmle 435 hegjeCelee 433 yees}Ces Je ke=âefle 151,267
veececenelcÙe 198 vewmeefie&keâ FÛÚe 32,60 hegjeCeebÛeer ÙeLeeLe&lee 255 efyeefYe<eCe 121
veecemcejCe 19,20,98,102, vÙetveieb[ Jeešt veÙes 268 hegjesefnleMeener 319 yeÇÿeÛeejer 155
149, 209, 231, vÙetšve 267 hetJe&mebefÛele 68 yeÇÿe%eeve Je ef$ehegšer 363
237, 240, 245 hebÛeerkeâjCe 360 hewme Ieele}s ogkeâeve 435 yeÇÿeeÛÙee JeCe&veeble MeeŒes kegbâef"le 367
veeceOeejkeâ 246 he$ekeâej-heg{ejer 181 Øeef›eâÙeebÛeer ceÙee&oe 411 yeÇÿeeÛeer JÙeehekeâlee 333
veeceefJekeâuheeÛee heefjCeece 254 hejkeâerÙe oemÙe 101 Øeke=âleerØeceeCes Gheemevee 368 YeškeâCes JÙeLe& 138
veeceefJe<eÙekeâ ßeæe 250 hejõJÙe-hejŒeer 264 Øeke=âleerÛes efveÙece 29 Yekeäle ßes‰ 144
veeceeÛeer Jemlegleb$elee 257 hejceelcÙeeÛes yeÇero 305 Øeiele keâesCe? 331 Yekeälekeâecekeâuheõgce 179
veece ve IesCeeje keâeCeer 238 hejceeLeeËÛes DeefOekeâejer 181 ØeefleYee Je keâuhevee 272 YekeäleeÛeer Ghes#ee veener 303
veejoeÛee GheosMe 93,208,249, hejcesÕej $e+Ceer 169 ØelÙe#eJeeoer (ÛeeJee&keâ) 266 YekeäleeÛeer ceve:efmLeefle 108
281,283 hejcesÕej Øeeefhle 97 ØehebÛe vesškeâe 193 Yeefkeäleceeie& 16
veeefmlekeâ efvejeOeej 247 hejcesÕej meJe&%e 117,118 ØehebÛeele hejceeLe& 120 Yeefkeäle Je efÛeblee 222
efvepeOÙeeme 140,183,184 hejcesÕejeefJe<eÙeer cecelJe 81 ØeyeesOe 366 YekeäleerÛee DeYeeJe 205
efvebokeâeÛes Ghekeâej 104 hejMegjecekeâLesÛeer efJeke=âefle 304 ØeyeesOeveeves celeYesove° 366 YekeäleerÛee GodIees<e 127
efveboe-mlegefle 44,45,46 hejbhejehee}ve 28 ØeYeeleer efÛebleve 198 Yekeäleerletve OewÙe& 190
efvelÙevesce 173,206 heefjJele&ve 329 ØeYeeJeer M}eskeâ 113 YeieJeodke=âhesves cees#e 389
efveÙece 25,174 heeKeb[ 286-87 ØeÙelve DeeJeMÙekeâ 177 Yele&=njer 83
efveÙebef$ele Meefkeäle 270 hee"erjeKee jece 114 ØeÙelveeÛes meelelÙe 355 YeÙelÙeeie 109
efvejnbkeâeefjlee 323 heehe DeeefCe heMÛeeòeehe 301 ØeÙelve DeeefCe owJe 199 YeÙe DeeefCe melÙe 326
efvejer#eCeceeve DeeefCe Iešvee 374 heeheYeesie 55 ØeÙelveeÛes cenòJe 219 YeÙe DeeefCe peerJeve 327
efve¤heCe 263 heehehegCÙe 26 Øeuneo 245,302 YeeJeÛeelegÙe& 122
efvece&U yegefæ 20 heehehegCÙeeÛÙee keâuhevee 28-29 ØeeceeefCekeâlee 150,216 YeeJe lemee osJe 119,122
efveefJe&keâejlee 316 heehe¤he leke&âš 308 ØeeLe&vesves melÙeoMe&ve 340 YeeJevesÛeer GheÙegkeälelee 336
efveJeejer YeÙeeles 204 heehemebkeâuhe 32 ØeejyOe 68-69 Yee<eeYesoeves ieeWOeU 366
efveMÛeÙeeÛee DeYeeJe 378 heecej 221 ØesceeÛeer Goeòelee 376 Yetkeâ efÛeefkeâlmee 52
efveMeeCe 127 efheb[yeÇÿeeb[ 416 ØesceeÛes efJe<eÙe 60-61 Yeesieemekeälee}e heMÛeeòeehe 359
efve‰e 129 efheb[%eeve 357 Heâ}ßegefle 4 Yeüce-De%eeve 347
efveŒewiegCÙelee 340 efheb[erYeeJe nsleglJe 361 Hegâkeâš, meeshes lejer cetuÙeJeeve 210 Yeüceeves peeefCeJe ve° nesles 333
veerÛe yees}Ces 45 heg{er}ebÛes õJÙe 51 øeâe@F&[ 286 Yeüecekeâ yegefæJeeo 58
veer}kebâ"MeeŒeer Leòes 201 hegve®keäleerÛee nslet 229 ye}erÛeer keâLee 303 YeüebleerÛes efvejmeve 377
466 ceveesyeesOe efJe<eÙe metefÛe 467

efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰

celmej 23,42,224-225 ceeveJe heehe¤heer 250 ÙeesiÙeeÛee Deheceeve 230 }ewefkeâkeâ megKe 164
celmÙeeJeleej 301 ceevemehetpee 260 ÙegefOeef‰j 74,75 Jeefkeâ}eÛeer }yee[er 74
ceocelmej 42,157 ceeÙee - (DeefJeÅee) 385 ÙesjPeeje 92 Jejen DeJeleej 302
ceOÙemLeeJej mebmkeâej 280 cee®leer}e ye#eerme 121 jefmekeâlee Je Deemeefkeäle 264 JeCee&ßeceOece& 150
ceve Deceve 131 ceebmeenej 31 j#eCekeâlee& F&Õej-DeLe&Jeeo? 203 JeNne[ebleer} meeJekeâej 191
ceveve efveefoOÙeemeve 183 efceLÙee 84 jeIeJeer Jemleer 128,139 Jeu}YeeYeeJe 438
ceve ogefMÛele 267 efce"eÛeer hegleUer 363 jepee DeeefCe ce=lÙet 76 Jemlet}e efJeveeMe veener 346
cecelJeeves GheeefOe 380 ‘ceer’Ûeer peeCeerJe 363-64 jepeJeš Gheefve<eoebleer} jepee 332 JemletÛeer GheÙeesefielee 335
cejCeog:Ke 78 ceerheCee ceejkeâ 423 jeOesÛes Øesce 438 Jemlet%eeve efYeVe heeÕe&Yetceerves 354
ceÙee&oe 188 cegefkeälekeâeblee 376 jece SkeâyeeCeer SkeâJeÛeveer 317 Jee*dceÙeeves Decejlee 328
cen<eea Yejle 79 cegUejbYe 7-8 jeceke=â<Ce DeYeso 312 JeeCeer Øekeâej 18
ceneJeekeäÙes 360,435 cetefle&hetpee 393 jeceke=â<Cehejcenbme 12 JeeCeerÛee mebÙece 141
cebie}eÛejCe 7 cet{lee-Deeflecet{lee 188 jeceke=â<CeebÛÙee efMe<ÙeeÛeer iees° 239 JeelmÙeeÙeve 161
ceb$eMekeäleer 25,236 cet}leòJe 375 jeceeJej efJeÕeeme 82 JeeveØemLe 79
ceveeÛeer meppevelee 15,313 cet}leòJeeÛes %eeve 161 jeceeÛeer Goejlee 113 Jeeo-YeieJeble-¤he 282
ceveeÛeer Øeke=âefle 133 cet}leòJeeefJe<eÙeer celeYeso 360 jeceeÛes iegCe 114 Jeeo efnlekeâejer 279
ceveeÛeer Skeâe«elee 274 cetuÙeeÛeer Skeâ¤helee 281 jeceveece 210,214,226 JeeomebJeeo 282
ceveeÛes mJe¤he 14,94,278 cees#e 278 jeceeÛes meeQoÙe& 235 Jeeoebleer} Øeefleef‰le 284
ceveemee"er efveÙece 380 cees#eYeeieer efJeYeeieer 278 jeceeÛes efÛebleve 200 Jeeoeves celeheefjJele&ve 295
ceveeÛeer ØemeVelee 276 cees#eeÛes leòJe%eeve 71 jeceer Øeerefle 69 Jeeceve hebef[le 290
ceekeäme& (keâe}&) 97,286 cees#eeÛes mJe¤he 278 jece¤heer }heeJes 413 Jee}erJeOe 109
ceeoece keäÙetjer 267 ceewveeÛee GösMe 140 jeJeCe 72 Jeeefucekeâer 248
ceeveJe osnOeejer 248 ce=lÙet DešU 76 ®{er Je hejbheje 21 JeeJeiÙee mebMeÙeeÛee lÙeeie 215
ceeveJe mlegefle 82 ÙeLeemeebielee veener 216 jsCegkesâÛes heelekeâ 86 Jeemevee 92
ceeveJe ØeJe=efòe 85-86,97,125 Ùe%eÙeeie }ewefkeâkeâemee"er 359 }ef}lekeâ}e 358 JeemegosJeevebo mejmJeleer 54
131,241,258 Ùeesie#esce 122 }#ÙeJesOe 128 efJekeâuhe 315
ceeveJeeÛes OÙesÙe 107 ÙeesieeÛee heefjCeece 230 }eš-lejbie Skeâ¤helee 349 efJekeâejebÛeer F°eefve°lee 153
ceeveJeeÛeer peeCeerJe 270 Ùeesieebleer} GCeerJee 358 }ervelee 257 efJeÛeejhetJe&keâ yees}Ces 319
ceeveJe MebkesâKeesj 215 ÙeesieeceOeW meeJeOelee 358 }eskeâefØeÙelee 162 efJe[byeve 36
ceeveJeeÛes leerve Jeie& 279 Ùeesieer nefjYekeäle 326 }eskeâebÛeer ØehebÛeceivelee 266 efJeÉòee veceü 258
ceeveJeeÛes peerJeve 72 ÙeesiesÕejebÛee efJeßeece 230 }eskesâ<eCee 47 efJeÉòee Je DevegYeJe 356
ceeveJeeÛes cetuÙeceeheve 209 ÙeesiÙelee 268 }esYeeves yebOeve 376 efJeÉeve Skeâebieer 382
468 ceveesyeesOe efJe<eÙe metefÛe 469

efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰

efJeÅegledkeâCeebveer JÙeehle 335 JÙeeOeerves heer[e 69 ßeæsÛes cenòJe 250 meodieg®Ûes Øekeâej 12
efJeosnerheCe 71 MeyoØeeceeCÙe 266 ßeæsÛee DeYeeJe 118 meoeÛeej 21,295
efJeefOeefve<esOe 27 MejCeeieefle 139 ßeJeCe 310 meoeveboveece 232
efJeveesyee 1,127 Mejerj keâ°eÛes cenòJe 62,191 ßeJeCeeves yeesOe 186 meogheosMe 35
efJejefkeäle Je JewjeiÙe 321 Mejerj DeeefCe ceve 192 ßegefle mce=efle efve‰e 307 meVeerefle 73
efJe}emeeÛee heefjCeece 107 Mejerj ns Oece&meeOeve 107 ßesÙe DeeefCe ØesÙe 95 meceLe& mee#eelkeâej 10
efJeefJeOelesÛee GheÙeesie 417 Mejerj ns meeOeve 372 ßes‰ osJe 391 meceLe& 17,91,98,101,
efJeefJeOelesÛes %eeve 368 MeŒeOeejer owJele 203 ßeeslee Jekeälee 288 113,133,134
efJeJeskeâ 24,268,318,347 MeŒeOeejer jece 111 <e[defjheg 143 meceepeefnleeLe& ceeCetme 279
efJeJeskeâer ceeCetme 144 MeneCÙee jesiÙeeÛes leke&âš 289 mekeälegefceJe efleleGvee 163 meceeOeeve 133
efJeÕeeme 221,233 MebkeâjeÛeeÙeeËÛeer OevÙelee 160 meiegCeeceeieÛes efveieg&Ce 375 mece=æeRle og:Ke 143
efJemce=efle 338 MebkeâjeÛeer jeceYeefkeäle115,227-230 meietCeer YepeeJes 261 meYÙelee 280
efJe<eÙeeÛee mJeerkeâej keâmee? 374 MebkeâjeÛeer cenòee 211 meiegCeesheemevee 152 mejUheCee 73,163
efJe<eÙeemeefkeäle 314 MeeKeeÛebõ vÙeeÙe 361 meppeve 15 meJeË KeefuJeob yeÇÿe 336,435
efJe<e DeeefCe megKe 195-96 Meeble efveõe 351 meppeve-melheg®<e 279 meJe& }#e keWâefõle keâjCes 135
efJe%eeve 57-58,256 MeejoeJebove 9 meppeve mebieefle 279,441 meJeexòece 169,172
efJe%eeve DeeefCe leòJe%eeve 411 MeemeveeÛeer leieeF& 182 meppeveebÛee meblees<e 259 meJe& me=°er efJeveeMeer 348
Jes[ ceeietve IÙeeJes 311 MeeŒehetle DeeÛejCe 57 meppeveebÛes keâle&JÙe 95 menpelee 152
Jes[e DeeefCe ceb$eer 338 MeeŒeeJej efve‰e 336 melhegg®<eebÛes yees}Ces 158 mebkeâuhe 22,315
Jeso vesefle vesefle cnCeleele 116,350 MeeŒeebÛÙee MeeKee 364 melele ßece 340 mebieefle 142
JesU keâejCeer }eJeCes 144,160,355 MeeMJele leòJe%eeve 169 melÙe 85 mebIe<e& Je Denbkeâej 365
JesUsÛee DeheJÙeÙe 98,161,237 MeeMJeleeÛee efJeÛeej 378 melÙe DeØeieš 384 mebefÛele 68
JesUsÛes cenòJe 75 efMeoesjer 19 melÙeoMe&veemee"er ØeÙelve 194 meble 78,89,90,115,
Jewleeie 359 efMe#ekeâ Je DeeF& 124 melÙeØeehleermee"er DeeÛeej 378 154-156,170,190,
Je=òehe$e mebheeokeâ 258 Megæ ef›eâÙee 270 melÙe ceeÙesves DeeJe=le 339 241,325-28,375,
Je=òeer F&ÕejesvcegKe 219 Megæ leke&â 333 melÙeefceLÙeeÛes mJe¤he 345 377, 381,441
Je=æheCeer leerLe&Ùee$ee 165 Megælee 272 melÙe%eeveemee"er ØeceeCes 266 mebleeheeÛee lÙeeie 276,320
›eleeÛeer Yetefcekeâe 213 Mes<eeÛes ceewve 367 melÙemebkeâuhe 34, 315 mebvÙeemeer DeeefCe ke=â<CeÛeefj$e 220
JÙeefkeälepeerJeve 74 Meeskeâ 70,79 melÙe keâesCeeÛes ceeveeJes? 286 mebheòeerÛee heefjCeece 191
JÙeLe&ßece 101 Mee@keâ De@yemee@ye&j 184 melÙeeÛee MeesOe 415 mebmeej Demeej 194
JÙeJenejele ceewve 140 MeesOeeefJeCe yees}Ces 319 melmebieefle 277,280,326,359 mebmeejele keâmes jneJes 196
JÙeef°Oece& 323 ßeæe Je yegefæ 232 meodieg®bÛee DeefOekeâejeveg¤he yeesOe 345 mebmeej Yeüceelcekeâ 271
470 ceveesyeesOe

efJe<eÙe he=‰ efJe<eÙe he=‰ ßeerjeOeeoeceesoj Øeefle‰eveÛeer ØekeâeMeves DeeJe=òeer cetuÙe ®.

mebmkeâej 15 mJele:Ûee efJeÛeej 269 1) DevegJeeo %eevesÕejer meneJeer 300/-
mebmke=âefle 59 mJeOecee&Ûee JesieUe DevJeÙeeLe& 149 2) DeØekeâeefçele Jee*dceÙe (ieÅeKeb[) heefn}er 150/-
mš@ef}ve 97 mJe¤heevegmebOeeve 63 3) DeØekeâeefçele Jee*dceÙe (heÅeKeb[) heefn}er 120/-
mce=leer-Øe%ee 35 mJemJe¤heeÛes %eeve 348 4) DeelcemebÙeceÙeesie (Ye.ieerlee De. 6Jee) ogmejer 80/-
meeÛesceW peie veneR 258 mJeeLe& 51 5) DeelceevegmebOeeve eflemejer 10/-
meelelÙe 133, 198 mJeerkeâej DeeefCe lÙeeie 52 6) DeeÙegJexoerÙe JÙeeefOeefJeefveçÛeÙe ogmejer 650/-
meeefòJekeâ megKe 135 nóer cet}-DeeF&-yeehe 58 7) Gheefve<eoLe& keâewcegoer Keb[ 1 }e ogmejer 150/-
meeOekeâ efmeæ 219 ùoÙemLe osJe 429 8) Gheefve<eoLe& keâewcegoer Keb[ 2 je heefn}er 90/-
9) Gheefve<eoLe& keâewcegoer Keb[ 3 je heefn}er 95/-
meeOevee megšles 364 nefjYekeäle efJejkeäle 320
10) Gheefve<eoLe& keâewcegoer Keb[ 4 Lee heefn}er 90/-
meeOeveebÛeer DeMegælee 213 n}keâu}esU 199
11) Gheefve<eoLe& keâewcegoer Keb[ 5 Jee heefn}er 90/-
meeOevee DeeefCe efmeæer 337 nUJesheCee 70
12) keâce&Ùeesie (Ye.ieerlee De. 3 je) eflemejer 80/-
meeOevesÛee ›eâce 384 efnle DeefØeÙe 135 13) peerJevemeeOevee (Ye.ieerlee De. 18Jee) ogmejer 125/-
meeOevesves Éwle ceeJeUles 426 efnle efpe%eemee veener 232-33 14) peerJevemeeOevee (efnboer DevegJeeo) heefn}er 125/-
meeceevÙee}e DeeoMe& 143 efnle Je melÙe 285 15) leòJeefJe%eeve (Ye.ieerlee De. 13Jee) ogmejer 50/-
meeceevÙeJeeoeÛes mJe¤he 282 efnleeÛee MeesOe 286 16) lewefòejerÙeesheefve<eod heefn}er 50/-
meeÙekeâ}Ûes GoenjCe 120 efnleeÛes mcejCe 91 17) yeÇÿemet$eeLe& oefçe&veer ogmejer 250/-
meeJeOelee 76 efnleeÛes mJe¤he 329 18) YeieJeeved ßeerke=â<Ce - Skeâ oçe&ve ogmejer 125/-
mee#eer DeJemLee 437 efnlew<eer ceelee 117 19) YeeJeeÛe&vee ogmejer 50/-
meebieCes SskeâCes obYeeÛes 288 efncee}ÙeeÛeer efÛe$es 295 20) cevegmce=efle-Yetefcekeâe heefn}er 20/-
efmeefæ DeveJeMÙekeâ 170 efncee}Ùeeleer} Ùee$ee 125 21) ceveesyeesOe meeleJeer 200/-
megKemebJeeo 159 efnjCÙekeâefMehet 244 22) ceveesyeesOe (efnboer DevegJeeo) heefn}er 150/-
megKe}eYe 100 efnje Je keâesUmee 335 23) ceneYeejleeÛes JeemleJeoçe&ve ÛeewLeer 150/-
megKes #eefCekeâ 105 nesCeejs ve Ûegkesâ} 81 24) ®eqkeäceCeer mJeÙebJej (keâerle&veesheÙeesieer) heefn}er 4/-
megKeer ceeCemes Øekeâej 129 #eCeYebiegjlee 106 25) Jeeše DeeheuÙee efnleeÛÙee ÛeewLeer 60/-
megKe DeeefCe Deevebo 204 %eeveeÛes Øekeâej 360 26) efJejeCÙee eflemejer 10/-
megKemebJeeo 284 %eeveemee"er ieg® 342 27) mebIeØeeLe&vee (efnboer DevegJeeo) heefn}er 15/-
megoeceosJe 126 %eevesMJej 77,157,158,240 28) meeOekeâeÛeer efÛebleefvekeâe eflemejer 10/-
meewpevÙe 87 293,308,325,342,358, 29) ßeerke=â<CekeâLeece=le ÛeewLeer 75/-
mlesve 53 363,364,367, 391,410, 30) ßeercevegmce=efle-meeLe&-meYee<Ùe ogmejer 500/-
mLewÙe& 136, 200 428,445 31) ßeerefJe<Cegmenœeveece mlees$e (hee"mebefnlee) meneJeer 3/-
mJeÛÚlee Je Megælee 272 %eevesMJejer 262,381 32) ßeerefJe<Cegmenœeveece mlees$e (meeLe&) heeÛeJeerr 25/-
mJele: mJele:Ûee hejer#ekeâ 294 %eeveesòej Yeefkeäle 145 33) ßeerefJe<Cegmenœeveece mlees$e (meeLe&-efnboer DevegJeeo) heefn}er 25/-
S 34) ßeermeodieg® <ees[çeesheÛeej hetpee heeÛeJeer 5/-
471
 mece«e «ebLe efceUCÙeeÛeer ef"keâeCes
(1) ßeerjeOeeoeceesoj Øeefle‰eve :
JewÅe Jee. efJe. cesnWoUs
‘Øeleerkeâ’ 403/1, MeefveJeej hes", cesngCehegje, hegCes 30.
otjOJeveer : (020) 24492497

(2) ßeer oemeieCet cenejepe Øeefle‰eve :

ceg. hees. ieesjšs, JneÙee Gcejer, efpeune veebos[.
otjOJeveer : (02467) 244140

(3) [e@. ie. Øe. hejebpehes

1327 F&, meoeefMeJe hes", 7 efJeúue veiejer, hegCes 30.
otjOJeveer : (020) 24471109

(4) ÙeMeJeble ØekeâeMeve :

753 meoeefMeJe hes" newoepeJeU, hegCes 30.
otjOJeveer : (020) 24470533

(5) ßeer. meg. o. keâeÛejs

ßeerjece cebefoj, YeebiejJee[er, ueesCeeJeUe
otjOJeveer : (02114) 275479

(6) meew. ceervee jcesMe JeešJes

peÙeØemeeo jsefme[svmeer, yuee@keâ ›eâ. 17
pegveer hebef[le keâe@ueveer, veeefMekeâ - 2.
otjOJeveer : (0253) 2313262
472
 ßeerjeOeeoeceesoj Øeefle‰eveÛeer ØekeâeMeves DeeJe=òeer cetuÙe ®. ßeerjeOeeoeceesoj Øeefle‰eveÛeer ØekeâeMeves DeeJe=òeer cetuÙe ®.
1) DevegJeeo %eevesÕejer meneJeer 300/- 1) DevegJeeo %eevesÕejer meneJeer 300/-
2) DeØekeâeefçele Jee*dceÙe (ieÅeKeb[) heefn}er 150/- 2) DeØekeâeefçele Jee*dceÙe (ieÅeKeb[) heefn}er 150/-
3) DeØekeâeefçele Jee*dceÙe (heÅeKeb[) heefn}er 120/- 3) DeØekeâeefçele Jee*dceÙe (heÅeKeb[) heefn}er 120/-
4) DeelcemebÙeceÙeesie (Ye.ieerlee De. 6Jee) ogmejer 80/- 4) DeelcemebÙeceÙeesie (Ye.ieerlee De. 6Jee) ogmejer 80/-
5) DeelceevegmebOeeve eflemejer 10/- 5) DeelceevegmebOeeve eflemejer 10/-
6) DeeÙegJexoerÙe JÙeeefOeefJeefveçÛeÙe ogmejer 650/- 6) DeeÙegJexoerÙe JÙeeefOeefJeefveçÛeÙe ogmejer 650/-
7) Gheefve<eoLe& keâewcegoer Keb[ 1 }e ogmejer 150/- 7) Gheefve<eoLe& keâewcegoer Keb[ 1 }e ogmejer 150/-
8) Gheefve<eoLe& keâewcegoer Keb[ 2 je heefn}er 90/- 8) Gheefve<eoLe& keâewcegoer Keb[ 2 je heefn}er 90/-
9) Gheefve<eoLe& keâewcegoer Keb[ 3 je heefn}er 95/- 9) Gheefve<eoLe& keâewcegoer Keb[ 3 je heefn}er 95/-
10) Gheefve<eoLe& keâewcegoer Keb[ 4 Lee heefn}er 90/- 10) Gheefve<eoLe& keâewcegoer Keb[ 4 Lee heefn}er 90/-
11) Gheefve<eoLe& keâewcegoer Keb[ 5 Jee heefn}er 90/- 11) Gheefve<eoLe& keâewcegoer Keb[ 5 Jee heefn}er 90/-
12) keâce&Ùeesie (Ye.ieerlee De. 3 je) eflemejer 80/- 12) keâce&Ùeesie (Ye.ieerlee De. 3 je) eflemejer 80/-
13) peerJevemeeOevee (Ye.ieerlee De. 18Jee) ogmejer 125/- 13) peerJevemeeOevee (Ye.ieerlee De. 18Jee) ogmejer 125/-
14) peerJevemeeOevee (efnboer DevegJeeo) heefn}er 125/- 14) peerJevemeeOevee (efnboer DevegJeeo) heefn}er 125/-
15) leòJeefJe%eeve (Ye.ieerlee De. 13Jee) ogmejer 50/- 15) leòJeefJe%eeve (Ye.ieerlee De. 13Jee) ogmejer 50/-
16) lewefòejerÙeesheefve<eod heefn}er 50/- 16) lewefòejerÙeesheefve<eod heefn}er 50/-
17) yeÇÿemet$eeLe& oefçe&veer ogmejer 250/- 17) yeÇÿemet$eeLe& oefçe&veer ogmejer 250/-
18) YeieJeeved ßeerke=â<Ce - Skeâ oçe&ve ogmejer 125/- 18) YeieJeeved ßeerke=â<Ce - Skeâ oçe&ve ogmejer 125/-
19) YeeJeeÛe&vee ogmejer 50/- 19) YeeJeeÛe&vee ogmejer 50/-
20) cevegmce=efle-Yetefcekeâe heefn}er 20/- 20) cevegmce=efle-Yetefcekeâe heefn}er 20/-
21) ceveesyeesOe meeleJeer 200/- 21) ceveesyeesOe meeleJeer 200/-
22) ceveesyeesOe (efnboer DevegJeeo) ogmejer 150/- 22) ceveesyeesOe (efnboer DevegJeeo) ogmejer 150/-
23) ceneYeejleeÛes JeemleJeoçe&ve ÛeewLeer 150/- 23) ceneYeejleeÛes JeemleJeoçe&ve ÛeewLeer 150/-
24) ®eqkeäceCeer mJeÙebJej (keâerle&veesheÙeesieer) heefn}er 4/- 24) ®eqkeäceCeer mJeÙebJej (keâerle&veesheÙeesieer) heefn}er 4/-
25) Jeeše DeeheuÙee efnleeÛÙee ÛeewLeer 60/- 25) Jeeše DeeheuÙee efnleeÛÙee ÛeewLeer 60/-
26) efJejeCÙee eflemejer 10/- 26) efJejeCÙee eflemejer 10/-
27) mebIeØeeLe&vee (efnboer DevegJeeo) heefn}er 15/- 27) mebIeØeeLe&vee (efnboer DevegJeeo) heefn}er 15/-
28) meeOekeâeÛeer efÛebleefvekeâe eflemejer 10/- 28) meeOekeâeÛeer efÛebleefvekeâe eflemejer 10/-
29) ßeerke=â<CekeâLeece=le ÛeewLeer 75/- 29) ßeerke=â<CekeâLeece=le ÛeewLeer 75/-
30) ßeercevegmce=efle-meeLe&-meYee<Ùe ogmejer 500/- 30) ßeercevegmce=efle-meeLe&-meYee<Ùe ogmejer 500/-
31) ßeerefJe<Cegmenœeveece mlees$e (hee"mebefnlee) meneJeer 3/- 31) ßeerefJe<Cegmenœeveece mlees$e (hee"mebefnlee) meneJeer 3/-
32) ßeerefJe<Cegmenœeveece mlees$e (meeLe&) heeÛeJeerr 25/- 32) ßeerefJe<Cegmenœeveece mlees$e (meeLe&) heeÛeJeerr 25/-
33) ßeerefJe<Cegmenœeveece mlees$e (meeLe&-efnboer DevegJeeo) heefn}er 25/- 33) ßeerefJe<Cegmenœeveece mlees$e (meeLe&-efnboer DevegJeeo) heefn}er 25/-
34) ßeermeodieg® <ees[çeesheÛeej hetpee heeÛeJeer 5/- 34) ßeermeodieg® <ees[çeesheÛeej hetpee heeÛeJeer 5/-
 mece«e «ebLe efceUCÙeeÛeer ef"keâeCes mece«e «ebLe efceUCÙeeÛeer ef"keâeCes
(1) ßeerjeOeeoeceesoj Øeefle‰eve : (1) ßeerjeOeeoeceesoj Øeefle‰eve :
JewÅe Jee. efJe. cesnWoUs JewÅe Jee. efJe. cesnWoUs
‘Øeleerkeâ’ 403/1, MeefveJeej hes", cesngCehegje, hegCes 30. ‘Øeleerkeâ’ 403/1, MeefveJeej hes", cesngCehegje, hegCes 30.
otjOJeveer : (020) 24492497 otjOJeveer : (020) 24492497

(2) ßeer oemeieCet cenejepe Øeefle‰eve : (2) ßeer oemeieCet cenejepe Øeefle‰eve :
ceg. hees. ieesjšs, JneÙee Gcejer, efpeune veebos[. ceg. hees. ieesjšs, JneÙee Gcejer, efpeune veebos[.
otjOJeveer : (02467) 244140 otjOJeveer : (02467) 244140

(3) [e@. ie. Øe. hejebpehes (3) [e@. ie. Øe. hejebpehes
1327 F&, meoeefMeJe hes", 7 efJeúue veiejer, hegCes 30. 1327 F&, meoeefMeJe hes", 7 efJeúue veiejer, hegCes 30.
otjOJeveer : (020) 24471109 otjOJeveer : (020) 24471109

(4) ÙeMeJeble ØekeâeMeve : (4) ÙeMeJeble ØekeâeMeve :

753 meoeefMeJe hes" newoepeJeU, hegCes 30. 753 meoeefMeJe hes" newoepeJeU, hegCes 30.
otjOJeveer : (020) 24470533 otjOJeveer : (020) 24470533

(5) ßeer. meg. o. keâeÛejs (5) ßeer. meg. o. keâeÛejs

ßeerjece cebefoj, YeebiejJee[er, ueesCeeJeUe ßeerjece cebefoj, YeebiejJee[er, ueesCeeJeUe
otjOJeveer : (02114) 275479 otjOJeveer : (02114) 275479

(6) meew. ceervee jcesMe JeešJes (6) meew. ceervee jcesMe JeešJes
peÙeØemeeo jsefme[svmeer, yuee@keâ ›eâ. 17 peÙeØemeeo jsefme[svmeer, yuee@keâ ›eâ. 17
pegveer hebef[le keâe@ueveer, veeefMekeâ - 2. pegveer hebef[le keâe@ueveer, veeefMekeâ - 2.
otjOJeveer : (0253) 2313262 otjOJeveer : (0253) 2313262
efoveebkeâ : 18-5-2007 efoveebkeâ : 18-5-2007