Professional Documents
Culture Documents
Hybrid Control Test
Hybrid Control Test
حسن فاطمی
دانشجوی دکتری مهندسی عمران -سازه ،دانشگاه شربروک ،کاناداhassan.fatemi@usherbrooke.ca ،
چكیده
در علوم مهندسی تست و آزمایش تئوریها از اهمیت بسزایی برخوردار است .همزمان با پیشرفت در مطالعات تئوریک،
روشهای آزمایش نیز روز به روز تكمیلتر میشوند .مطالعه رفتار لرزهای و دینامیكی سازه ها و فهم دقیق آن نیاز مبرم به
روشها و وسایل پیشرفته آزمایشگاهی دارد .بطور سنتی ،بارهای دینامیكی ناشی از زلزله از طریق میز لرزه به المانهای
سازهای اعمال میگردد ،ولی در چند دهه اخیر روش تست هیبرید توسط محققین در حوزه مهندسی سازه معرفی شده
است که به سرعت کاربردهای متنوعی در مهندسی سازه و دیگر رشته های مهندسی همانند مهندسی مكانیک و هوافضا
پیدا کرده است .در این مقاله روشهای سنتی تست در مهندسی سازه با مزایا و معایب توضیح داده شده و بدنبال آن
روش تست هیبرید همراه با معادالت ریاضی حاکم بررسی میگردد .مطالعات نشان داده است این روش پیشرفته آزمایش،
ظرفیت باالیی برای بررسی رفتار لرزهای و دینامیكی سازهها دارد.
واژههای کلیدی :تست هیبرید ،رفتار دینامیكی ،رفتار لرزهای ،معادله حرکت ،بار دینامیكی
-1مقدمه
به گمان مولف ،کمتر به تستهای پیشرفته سازه ای از قبیل تست هیبرید در دانشگاهها و موسسات تحقیقاتی ایران
پرداخته میشود ،لذا در این نوشته سعی بر آن است تا تستهای مورد استفاده در مهندسی سازه با نگاه ویژهای به تست
هیبرید معرفی شده ،مزایا و معایب هر روش بصورت کلی بیان گردد و روش انجام تست هیبرید و معادالت کلی حاکم ذکر
شوند .بدون تستهای آزمایشگاهی تنها با روشهای تئوریک امكان قضاوت صحیح در مورد رفتار المانهای سازهای موجود
نیست .همچنانکه بعد از مدتی محققین سازه متوجه شدند که امكان بسط رفتار استاتیک المانهای سازهای به رفتار
دینامیكی و لرزهای آنها میسر نیست ] ،[1الزم است برای دنبال کردن هر رفتاری در سازه از روش مناسب تست استفاده
شود .بدیهی است با تستهای استاتیک میتوان ظرفیت نهایی المانهای سازهای را بدست آورد ولی رفتار المان در طول
تست استاتیک با رفتار المان در مقابل بارهای ناشی از زمین لرزه و بارهای انفجاری متفاوت خواهد بود .در دهههای اخیر
روشهای تست سازهها با بهره گیری از دانش مهندسی کنترل پیشرفت قابل توجهی نمودهاند و روش تست هیبرید را وارد
تستهای سازهای کردهاند که بعد ا ز محققین سازه توسط محققان مهندسی مكانیک و هوافضا نیز بكار برده شده است.
محققین ژاپنی و آمریكایی در ابداع و توسعه این روش تست پیشقدم بودهاند] .[4،3،2تجربه بشر از رفتار سازههای
مختلف در رخدادهای طبیعی ضرورت آزمایشهای دقیقتر و به روز کردن آییننامههای طراحی را دو چندان میکند ،بعنوان
مثال در آییننامههای کشورهایی مانند کانادا در طراحی دیوارهای برشی استفاده از روش طراحی به ظرفیت 1استفاده شده
است که در این روش دیوار برشی به گونهای طراحی میشود که در صورت رخداد زلزله طرح ،پای دیوار برشی در طول
مفصل پالستیک از قبل طراحی شده بصورت مفصل پالستیک درآمده و انرژی ورودی از طرف زمینزلزله را اتالف نماید و
1
Capacity design method
1
3rd International Congress on Civil Engineering , Architecture
and Urban Development
29-31 December 2015, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran
بقیه طبقات همواره رفتار خطی داشته باشند ،مطالعات عددی نشان دادهاند که دیوارهای برشی که با این فلسفه طراحی
می شوند امكان توسعه مفصل پالستیک در طبقات باالتر را دارن د و در عین حال نیروی برشی در پای دیوار ممكن است از
مقادیر طراحی تجاوز نماید ،این رفتارها به اثر مدهای باالتر ارتعاش مربوط میگردند که در ساختمانهای بلند و الغر با
پریود اول بزرگتر میتواند بحرانیتر باشد ،لذا الزم است نتایج این مطالعات عددی با آزمایشهای مقیاس بزرگ بررسی شده
و در صورت لزوم تغییرات الزم در منابع طراحی اعمال گردند .روش تست هیبرید امكان مطالعه چنین رفتارهایی را در
مقیاس بزرگ و اقتصادی میسر میسازد .بنابراین بنظر می رسد توجه بیشتر به ظرفیتهای این روش ،کنترل بهتر و توسعه
هر چه بیشتر آن ضروری است.
1
-1-2آزمایش چرخهای شبه استاتیكی
این روش ،که در شكل 1بطور شماتیک با نمونه دیوار برشی نشان داده شده ،بطور معمول برای مطالعه ظرفیت نهایی
المانهای سازهای در اتالف انرژی 2وارده به سیستم و بررسی مد خرابی سازهها بكار میرود .مهمترین مزیت این روش تست،
امكان آزمایش المانهای بزرگ بدون نیاز به بیش از حد کوچک کردن ابعاد مدل نسبت به المان مرجع است ،در نتیجه میتوان
اثر مقیاس کردن را به حداقل رساند.
از مهمترین معایب این روش میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
این روش قادر به تصویر رفتار دینامیكی سازه در مواجهه با بار زلزله و دیگر بارهای دینامیكی نیست.
انجام آزمایش با کنترل بیش از یک درجه آزادی با این روش مشكل است.
1
Cyclic semi-static test
2
Energy dissipation
2
3rd International Congress on Civil Engineering , Architecture
and Urban Development
29-31 December 2015, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran
-2-2میز لرزه
آزمایش میزلرزه امكان مطالعه اثر بارهای دینامیكی از جمله بار ناشی از زمینلرزه را در زمان واقعی فراهم میسازد،
ماکزیمم شتاب اعمالی در این روش از رابطه زیر محاسبه میگردد:
F
a ()1
) (M t M s
که در آن M tو M sبترتیب برابر جرم میز لرزه و جرم سازه مورد آزمایش میباشند F .بیانگر نیروی اعمال شده توسط
جکهای هیدرولیک در جهت مورد نظر هستند .مهمترین معایب این روش عبارتند از:
امكان انجام آزمایش با نمونه با ابعاد واقعی بسیار سخت و پرهزینه است.
سختی خود میزلرزه در مودهای ارتعاشی سازه مورد آزمایش تداخل نموده و موجب تغییراتی در فرکانسهای طبیعی
سازه میگردد.
اندرکنش خاک و سازه در این روش تست ،منظور نمیگردد.
شكل :2نمایی عمومی از یک تست دینامیكی با میز لرزه روی یک دیوار برشی چند طبقه.
Elnashaiدر مطالعهای] [5بر روی یک دیوار برشی یک طبقه نشان داد که اثر اندازه 1موجب تغییر در رفتار دیوار برشی شده و
الگوی ترک خوردگی دیوار برشی را تغییر میدهد ،لذا مقیاس کردن 2المانهای سازهای میتواند موجب تغییرات ناخواستهای در
رفتار سازهها گردد و نتایج آزمایشگاهی را از رفتار واقعی سازه مورد آزمایش دور نماید .این نتایج ،محققین دینامیک سازهها را
به سمت استفاده از روشهایی با ظرفیت مقیاس واحد سوق میدهد.
1
Size-effect
2
Scaling
3
3rd International Congress on Civil Engineering , Architecture
and Urban Development
29-31 December 2015, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran
شكل 2نمایی کل ی از تست یک دیوار برشی چند طبقه توسط میز ل رزه و نحوه مدل نمودن جرم طبقات را نشان میدهد .این
روش میتواند بطور همزمان در جهات متفاوت به سازه ارتعاش وارد نموده و رفتار دینامیكی سازه را تا شش درجه آزادی نشان
دهد .بزرگترین میز لرزه جهان ،به ابعاد 19.8متر در 14.6متر ،متعلق به کشور ژاپن است که در سال 2009یک ساختمان
چوبی هفت طبقه را در ابعاد 18.3متر در 12.2متر تست نمودند ،این تست بزرگترین تست با میز لرزه در جهان به شمار
میرود ،واضح است که امكان چنین تستی از لحاظ تكنیكی و اقتصادی همیشه و همه جا میسر نیست .بزرگترین میزلرزه ایاالت
متحده آمریكا به ابعاد 6.1متر در 6.1متر در دانشگاه برکلی کالیفرنیا واقع است که در سال 1972نصب گردیده است.
جرم متمرکز
المان عددی
قسمت عددی
قسمت آزمایشگاهی
در تست هیبرید با زیرسازه ،مدل آزمایشگاهی شامل المانهای سازه ای است که انتظار رفتار غیر خطی پیچیدهای از آنها می رود برای مثال
پای دیوار برشی که امكان تشكیل مفصل پالستیک وجود دارد ،مابقی سازه بصورت عددی مدل میگردد و دو قسمت در طول آنالیز از
1
)European Joint research Center (JRC
4
3rd International Congress on Civil Engineering , Architecture
and Urban Development
29-31 December 2015, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran
طریق حلقه بستهای به همدیگر مرتبط میشوند ،بعبارت دیگر در طول تست هیبرید تبادلی بین مدل عددی و آزمایشگاهی برقرار
است ،این تست حاصل پیشرفت در تئوری کنترل ،علوم کامپیوتر و مدل سازی عددی است که کاربرد گستردهای در مهندسی
عمران ،مكانیک و هوافضا پیدا نموده است] ،[6این روش آزمایش المانهای سازهای ،همزمان شامل هزینه پایین و انعطاف پذیری
آزمایش استاتیک و واقع بینی موجود در تست با میزلرزه است .شكل 5محتوای عمومی تست هیبرید را نشان میدهد.
شكل : 5ارتباط اجزا و روند عمومی تست هیبرید ،نمونه مورد آزمایش یک قاب سازهای است(].)Mousseau and Paultre [7
با توجه به وجود اثر میرایی ،جرم و سختی ،تست هیبرید به دو روش انجام میگیرد:
1
-1-3آزمایش هیبرید شبه دینامیكی
در این نوع تست تنها اثر سختی المان سازهای در آزمایشگاه مدل میگردد و تمامی جرم و میرایی در قسمت عددی مدل
میگردد .در این روش عامل زمان در نظر گرفته نمیشود و تست با سرعت کمی انجام میگیرد ،این نوع تست این امكان را مهیا
میسازد که در طول تست به راحتی رفتار سازه از قبیل توسعه ترکها در المانهای بتنآرمه ،بررسی شوند .البته باید توجه داشت
که توقف زیاد تست میتواند خطای ناشی از رهاسازی 2را وارد نتایج نماید .تست هیبرید نتایج روش معمول آنالیز دینامیكی در
حوزه زمانی را با نتایج آزمایشگاهی ترکیب نموده و تصویر واقعی از تاریخچه رفتار المانهای سازهای ارائه میدهد .خصوصیات
میرایی و جرم بصورت عددی مدل شده و تابع بارگذاری توسط کاربر تعیین میگردد .در این روش نیازی به دانستن دقیق
ماتریس سختی المان آزمایشگاهی نیست چرا که خصوصیات واقعی مربوط به سختی بصورت غیر مستقیم در قالب بردار نیرو
وارد محاسبات میگردند .از آنجا که قسمت اعظم خطاهای مدل سازی ناشی از ضعف در شبیه سازی رفتار غیر خطی المانهای
سازهای است ] [8قابل انتظار ا ست که این روش تست نتایج بسیار خوبی را از رفتار المانها ،حتی المانهایی که آسیب جدی
دیدهاند ،بدست دهد.
1
Pseudo-dynamic test
2
Relaxation
5
3rd International Congress on Civil Engineering , Architecture
and Urban Development
29-31 December 2015, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran
که در آن Mماتریس جرم C ،ماتریس میرایی r ،بردار نیرو که شامل بردار نیروی قسمت عددی و نیروی بازگشتی ،1که
uبردار شتاب و uبردار سرعت را نشان میدهد.
بصورت آزمایشگاهی اندازهگیری میشود ،است F ،بردار نیروهای خارجی ،
پروسه تست هیبرید شبه دینامیكی به ترتیب زیر است:
-1با استفاده از یک روش انتگرال گیری مناسب ،تغییر مكان را در مدل عددی محاسبه میگردد.
-2تغییر مكان بدست آمده را از طریق جکهای هیدرولیكی به المان آزمایشگاهی اعمال میشوند.
-3نیروهای الزم برای اعمال تغییر مكان را اندازهگیری کرده و برای گام بعدی در محل مناسب مدل عددی وارد می-
شوند.
-4بردارهای شتاب و سرعت محاسبه میگردند.
برای ادامه آنالیز در گام بعدی ،به بند یک برمیگردیم.
2
-2-3آزمایش هیبرید در زمان واقعی
اگر نمونه آزمایشگاهی عالوه از سختی ،دارای جرم و میرایی باشد ،الزم است که تست در زمان واقعی انجام شود تا اثر جرم
و میرایی که به ترتیب تابعی از شتاب و سرعت هستند ،لحاظ گردد .در این روش تبادل بین نمونه آزمایشگاهی و مدل عددی
در زمان واقعی انجام میگیرد و تست بصورت دینامیكی انجام میشود .کنترل تست هیبرید در زمان واقعی نسبت به شبه
دینامیكی کار مشكلتری است و اثرات نامطلوب خطاهای آزمایشگاهی در صورت عدم کنترل مناسب آهنگ رشد بیشتری
خواهند داشت .بدیهی است در این نوع تست بردار نیروی برگشتی در معادله ،2شامل نیرویهای میرایی و اینرسی نیز خواهد
بود ،لذا الزم است عالوه از تغییر مكان سرعت و شتاب نیز کنترل شوند.
1
Restoring force
2
Real time test
3
Newmark
6
3rd International Congress on Civil Engineering , Architecture
and Urban Development
29-31 December 2015, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran
-3از آنجا که اغلب از جرم دورانی در سازهها صرفنظر میگردد ،لذا برخی اجزای قطر اصلی ماتریس جرم صفر خواهند
1
بود و در نتیجه ماتریس جرم معكوس نخواهد داشت ،روش انتگرالگیری برای این نوع مسائل میبایست غیرصریح
باشد .در چنین مواردی روشهای صریح 2که نیاز به محاسبه معكوس ماتریس جرم دارند یا ناپایدارند و یا اصلن قابل
اعمال نیستند.
-4جهت جلوگیری از بروز رفتار مد باال در اثر خطاهای آزمایشگاهی ،الزم است روش انتگرالگیری بتواند اندکی میرایی
عددی قابل کنترل را وارد پروسه انتگرالگیری نماید.
-5تغییر مكان های محاسبه شده برای ارسال به مدل آزمایشگاهی در طول یک گام آنالیز(که شامل چند تكرار است)،
میبایست کاملن صعودی ویا کاملن نزولی باشند ،در حالی که این مورد برای آنالیزهای کاملن عددی الزم نیست ولی
برای المانهای آزمایشگاهی ضروری است تا نتایج تحت تاثیر خطاهای بزرگ قرار نگیرند.
روشهای انتگرالگیری AlpaOS3و روش دو و سه مرحلهای Rosenbrockاز روشهای مناسب موجود برای کاربرد در تست-
های هیبرید هستند .در صورت استفاده از هر روشی بایستی توجه داشت که ضرایب انتگرالگیری به گونهای انتخاب شوند تا
میرایی عددی مناسبی تامین گردد.
4
-1-5تست هیبرید محلی
در این نوع تست از آزمایشگاه محلی استفاده میشود و اغلب تنها یک زیرسازه آزمایشگاهی داریم ،سمت ( Serverقسمت
عددی) با سمت ( Clientقسمت آزمایشگاهی) از طریق پروتكل TCP/IP5یا روشهای معادل دیگر به تبادل اطالعات با
همدیگر میپردازند ،بطور کلی ضرورتی در استفاده از شبكه آنالین برای تست هیبرید محلی نیست.
6
-2-5تست هیبرید گسترده
برخی اوقات بیش از یک زیر سازه آزمایشگاهی داریم و نیاز به استفاده آنالین از آزمایشگاه دیگری داریم و الزم است سمت
Serverو سمت Clientبصورت آنالین از طریق پروتكل TCP/IPبا همدیگر در ارتباط باشند ،تست هیبرید این امكان را
فراهم میسازد تا از امكانات آزمایشگاههای مختلف برای انجام آن استفاده نمود Wang ،و همكاران ] [10تست هیبریدی را
روی یک قاب خمشی فوالدی با دو زیرسازه آزمایشگاهی انجام دادند که نمونههای آزمایشگاهی در دو آزمایشگاه جداگانه قرار
داشتند و از طریق آنالین تغییر مكانها و نیروها در نقاط مرزی مشترک بین مدل عددی و نمونههای آزمایشگاهی تبادل شدند.
لذا این تست امكان استفاده از آزمایشگاهها را از راه دور ممكن می سازد و چندین آزمایشگاه بطور همزمان در نقاط مختلف
دنیا بر المانهای متفاوتی از یک سازه تست انجام میدهند و بدین ت رتیب نیاز به فراهم نمودن همه امكانات آزمایشگاهی در یک
آزمایشگاه واحد مرتفع میگردد.
1
Implicit
2
Explicit
3
Alpha Operator Splitting
4
Local hybrid test
5
Transmission Control Protocol/Internet Protocol
6
Geographically distributed hybrid test
7
3rd International Congress on Civil Engineering , Architecture
and Urban Development
29-31 December 2015, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran
نتیجهگیری-6
در کنار این.تست هیبرید روشی بسیار مناسب و در عین حال اقتصادی برای مطالعه رفتار لرزهای المانهای سازهای است
محققین سازه در سراسر دنیا به کاربرد این تست اقبال بیشتری.مزیتها دانش خوبی در مورد نحوه کنترل خطاها نیاز است
[9] از آنجایی که تقریب مناسبی از سختی مماسی المان آزمایشگاهی با روشهای مناسب فعلن موجود نیست.نشان میدهند
بدیهی است استفاده از،لذا در طول تست اغلب از سختی اولیه المان آزمایشگاهی در پروسه انتگرالگیری استفاده میشود
سختی مماسی و به روز کردن ماتریس میرایی در طول تست با استفاده از سختی مماسی المان آزمایشگاهی میتواند به نتایج
بنابراین تحقیق در مورد روشهای مناسب برای اندازهگیری سختی مماسی المان آزمایشگاهی از موارد،مناسب تری منتهی گردد
.مورد نیاز برای تحقیقات بیشتر پیشروی محققین است
لذا الزم است وسایل آزمایشگاهی از قبیل جکهای هیدرولیک،سختی المان آزمایشگاهی اثر مهمی در دقت آزمایش دارد
برای مثال برای نمونههای نرم استفاده از جک با ظرفیت بسیار باال اثر نامطلوبی در،متناسب با ظرفیت نمونه انتخاب شوند
.دقت و کنترل آزمایش خواهد گذاشت و کار کنترل را سختتر خواهد نمود
مراجع
[1] Mazars J., and Millard A. Dynamic behavior of concrete and seismic engineering. Wiley; 2009.
[2] Hakuno M., Shidawara M. and Hara T. : Dynamic Destructive Test of a Cantilever Beam Controlled by an
Analog-Computer, Proceedings of JSCE; 171: 1-9, 1969.
[3] Takanashi K., and Nakashima M. Japanese activities on on-line testing. Journal of Engineering Mechanics;
113(7): 1014–1031, 1987.
[4] Mahin S. A., Shing P. S. B., Thewalt C. R., and Hanson, R. D. Pseudo-dynamic test method: Current status
and future directions. Journal of Strauctural Engineering; 115(8): 2113–2128, 1989.
[5] Elnashai A. S., Pilakoutas K., and Ambraseys N. Experimental behaviour of reinforced concrete walls under
earthquake loading. Earthquake Engineering and Structural Dynamics; 19: 389–407, 1990
[6] Saouma V., and Sivaselvan M.(Editors). Hybrid Simulation: Theory, Implementation and Applications.
Taylor and Francis; 2008.
[7] Mousseau, S., and Paultre, P. Seismic performance of a full-scale reinforced high-performance concrete
building. part I : Experimental study. Canadian Journal of Civil Engineering 35: 832–848, 2008.
[8] Thewalt R. C., and Mahin S. A. Hybrid solution techniques for generalized pseudo-dynamic testing.
Technical report, Earthquake Engineering Research Center; 1987.
[9] Schelenberg A. Advanced Implementation of Hybrid Simulation. PEER technical report No. 104; 2009.
[10] Wang T., Mosqueda G., Jacobsen A., and Cortes-Delgado M., Performance evaluation of a distributed
hybrid test framework to reproduce the collapse behavior of a structure. Journal of Earthquake Engineering &
Structural Dynamics; 41(2): 295–313, 2011.