8/7/2019

I told you nylon

carpets
were mistakes

TAÏI SAO LAÏI NHÖ THEÁ ???

1
 8/7/2019

I .Sự hình thành

1. Nguyên tắc hình thành : do bề mặt các vật chất mất
hoặc thu thêm electron

2. Nguyên nhân phát sinh

• Ma sát 2 vật chất khác nhau
• Nhiễm điện do tiếp xúc
• Cắt , xén , nghiền nhỏ , xé nhỏ vật chất
• Thay đổi áp suất , nhiệt độ đột ngột với giá trị lớn .

2
 8/7/2019

II .Những tính chất của tĩnh điện

1. Hình thành và tích luỹ đạt giá trị lớn khi :

 Vật chất có độ cách điện cao (   106  )
 Môi trường có độ ẩm thấp ( < 25% )
 Vật chất được cách ly tốt với đất
Ví dụ
 Ma sát thanh sắt với tấm nhựa
 Ma sát tạo tĩnh điện ở phòng khách so với ở
phòng tắm .
 Vật sau ma sát được đặt dưới đất so với để
trên bàn gỗ .

II. Những tính chất của tĩnh điện

2. Tĩnh điện do ma sát
Q = U.C (coulomb)

εοεr . S Q
C= U
d C
A

B C - điện dung (Farad)

o - hằng số điện môi chân không
S (cm2) - diện tích bản cực
d - khoảng cách giữa hai bản cực
r - hằng số điện môi không khí,
môi trường ma sát
Tiếp xúc : d  0 , C  , u 0
Tách rời hai vật chất : d   , C 0 , u  ????
Khi E ≥ trị số chọc thủng ( Egh) sẽ xảy ra hiện tượng phóng
điện giữa các tấm nạp tĩnh điện làm phát sinh tia lửa điện.

Với không khí, ( Egh) khoảng 4  30 kV/cm 6

3
 8/7/2019

VÍ DỤ MỘT SỐ ĐIỆN ÁP HÌNH THÀNH DO TĨNH ĐIỆN

Table 2
Examples of Static Generation
Typical Voltage Levels
Means of Generation 10-25% RH 65-90% RH

Walking across carpet 35,000V 1,500V

Walking across vinyl tile 12,000V 250V

Worker at bench 6,000V 100V

Poly bag picked up from bench 20,000V 1,200V

Chair with urethane foam 18,000V 1,500V

MOÂ HÌNH TOÅNG TRÔÛ NGÖÔØI

ÑO ÑIEÄN THEÁ TĨNH ĐIỆN NGÖÔØI - ĐẤT

4
 8/7/2019

3. Bảng phân loại vật liệu theo khả năng tích điện
(TRIBOELECTRIC SERIES)
Đầu mang điện tích dương ° Thép
° Bàn tay người ° Gỗ
° Khoáng chất Amiăng ° Hổ phách
° Thủy tinh ° Cao su rắn
° Mica ° Niken và đồng
° Tóc người ° Đồng thau và bạc
° Ni lon ° Vàng và bạch kim
° Đồ len ° Cao su nhân tạo
° Lông ° Vải Ooclông
° Chì ° Sợi Polyetylen
° Tơ lụa ° Orlon
° Nhôm ° Teflon
° Giấy ° Cao su hóa học
° Bông sợi vải Đầu mang điện tích âm

III. Tác hại của tĩnh điện

1. Lực hút (đẩy ) tĩnh điện

q .q k=
1
F=k⋅ 1 2 2 4πεo
r

Ví dụ

10

5
 8/7/2019

Một số thí nghiệm về lực hút và đẩy tĩnh điện

11

Van de Graaff generator

12

6
 8/7/2019

Minh hoạ về nhiễm tĩnh điện do cảm ứng và tiếp xúc

13

2 . Hiện tượng xả điện tích tĩnh điện

(Electrostatic Discharges (ESD))

 ESD là hiện tượng chuyển dời điện tích giữa hai

vật có hiệu điện thế khác nhau
 Phát sinh khi điện tích tĩnh điện được tích lũy trên
một vật thể không dẫn điện và sau đó có một
đường dẫn truyền xuống đất
 Khi người đã được nạp điện thì tùy thuộc vào độ
ẩm, hiện tượng xả điện xảy ra khi người chạm vào
một bề mặt có điện thế thấp hơn

14

7
 8/7/2019

Ví dụ về các biện pháp chống ESD

A network card inside an antistatic Static dischargers on

bag, a bag made of a partially the winglet and aileron of
conductive plastic that acts as an EasyJet Airbus A319-
a Faraday cage, shielding the card 100 15
from ESD.

III. Tác hại khi người chạm vào vật đang nạp tĩnh điện

+ Uvật-đất
- Cvật=10pF
Rvật-đất=103kΩ Rng=2kΩ

Dòng xả điện tích qua người

U vat  dat  τt
i nguoi  e Điều kiện an toàn ??
R ng
τ  R nguoi C vat  dat  : hằng số thời gian xả điện(s)
16

8
 8/7/2019

IV. NHÖÕNG MOÁI NGUY HIEÅM CUÛA TÓNH ÑIEÄN

TRONG COÂNG NGHIEÄP


1. COÂNG NGHIEÄP ÑIEÄN TÖÛ

2. VAÄN CHUYEÅN THOÙC GAÏO

3. COÂNG NGHIEÄP XAÊNG DAÀU

4. COÂNG NGHIEÄP HOÙA HOÏC

5. COÂNG NGHIEÄP DEÄT

6. BEÄNH VIEÄN

7. DAÂY ÑAI KEÙO

17

18

9
 8/7/2019

COÂNG NGHIEÄP ÑIEÄN TÖÛ

 Thieát bò ñieän töû vaø vi maïch ngaøy caøng nhaïy caûm hôn
veà phoùng ñieän.

 Tónh ñieän coù theå gaây ra toån thaát tröïc tieáp hay toån thaát
tieàm aån.

 Ngoaøi ra coøn coù theå gaây neân doøng ñieän gaây maát maùt
töøng ñoaïn phaàn meàm hay löu tröõ thoâng tin sai

19

Mức giới hạn điện áp của các loại linh kiện điện tử

Loại thiết bị Tầm nhạy cảm phóng điện

(VESD)
MOSFET 100-200
JFET 140-10,000
CMOS 250-2000
Schottky diode, TTL 300-2500
Bipolar transistor 380-10,000
SCR 680-1000

20

10
 8/7/2019

21

22

11
 8/7/2019

VAÄN CHUYEÅN THOÙC GAÏO

 Tónh ñieän gaây ra do

>> Thoùc gaïo ma saùt vôùi thaønh oáng.
>> Moâi tröôøng coù nhieàu buïi vaø taïp chaát.
>> Coâng nhaân taïo ra khi di chuyeån ma saùt vôùi
saøn vaø moâi tröôøng

 Khi vöôït quaù giôùi haïn coù theå laøm phaùt sinh tia löûa
ñieän gaây chaùy, noå, hoûa hoaïn

23

24

12
 8/7/2019

COÂNG NGHIEÄP XAÊNG DAÀU

 Söï hình thaønh tónh ñieän caàn quan taâm haøng ñaàu vì
coù theå daãn ñeán hoûa hoaïn nghieâm troïng.

 Neáu naêng löôïng naøy vöôït quaù möùc naêng löôïng

ñaùnh löûa cuûa hôi vaø gaz thì söï ñaùnh tia löûa xuaát
hieän.
W = ½ . C. U2
W : naêng löôïng (J)
U : ñieän theá (V)
C : ñieän dung giöõa caùc vaät theå (F)
25

ÑOÅ XAÊNG VAØO THUØNG CHÖÙA

 Xaûy ra quaù trình coï xaùt giöõa chaát loûng thaønh oáng,
caùc haït tónh ñieän seõ ñöôïc tích luõy daàn.

 Khi tích luõy ñuû naêng löôïng seõ daãn ñeán phoùng
ñieän tia löûa gaây hoûa hoaïn

 Caùch laøm giaûm tónh ñieän hieäu quaû nhaát laø noái ñaát
caùc oáng daãn, thuøng chöùa …

 Toác ñoä doøng chaûy cuõng coù aûnh höôûng ñaùng keå.
v.d < 0.5 v : vaän toác doøng chaûy (m/s)
d : ñöôøng kính trong oáng (m)
26

13
 8/7/2019

27

28

14
 8/7/2019

VÍ DUÏ TÍNH TOAÙN

The picture can't be display ed.
V = 2.4 trieäu Gallon ; T =10 ngaøy
Cthuøng = 10 nF ; Wng = 10-3 J
Ñieän tích naïp : 4.10-10 C/1 Gallon/1 phuùt
Soá gallon ñoå trong 1 phuùt :
2,4.106/(10×24×60) = 166,67 gallon/ph
Ñieän tích naïp sau 10 ngaøy :
W = 46,08 J >> Wng -10
= 10-3 J
10×24×60×166,67×4.10 = 9,6.10-4 C
Naêng löôïng cuûa thuøng khi ñoå ñaày :
W = 1/2CU2 = Q2/2C
= (9,6.10-4)2/(2×10.10-9) = 46,08 J
29

VÍ DUÏ TÍNH TOAÙN (tt)

d = 128,2 mm

V < 3,9 m/s

V = ???

v.d < 0,5 v < 0,5/d = 0,5/ 0,1282 = 3,9 m/s

30

15
 8/7/2019

31

NGUYEÂN NHAÂN VAØ

KHAÉC PHUÏC

 Do sôïi vaûi tích luõy tónh ñieän

leân ñeán vaøi KV khi ngöøng
caùc oáng sôïi.
 Quaù trình quay caùc khung vaûi
ôû toác ñoä cao
 Quaù trình in leân vaûi
 Noái ñaát taát caû caùc chi tieát kim loaïi
 Duøng nguyeân toá khöû tónh ñieän
 Giöõ ñoä aåm moâi tröôøng xung quanh ôû möùc
50% 32

16
 8/7/2019

COÂNG NGHIEÄP HOÙA HOÏC

33

NGUYEÂN NHAÂN VAØ KHAÉC PHUÏC

 Do tieá
Noái ñaát taát caû caùc chi caùtckim
quaùloaï
trình
i eùp, nghieàn,
taùn nhoû, troän, vaän chuyeån
 Queùt saïch buïi oáng …

 Bao phuû beà maët baèDo

ng caù
kim loaït ibuï
c haï choá ng tónh ñieän
i nhoû

 Do ñieàu kieän khoâng khí khoâ

34

17
 8/7/2019

BEÄNH VIEÄN

 Trong phoøng moå, söï roø ræ thuoác teâ

 Thay quaàn aùo hay phieáu theo doõi cho beänh

nhaân

 Söû duïng caùc duïng cuï, vaät lieäu choáng tónh ñieän.

 Giaûm hôi thuoác teâ trong moâi tröôøng xung quanh

35

DAÂY ÑAI KEÙO

 Söû duïng vaät lieäu coù tính daãn ñieän cao

 Rotor ñöôïc noái coá ñònh vôùi ñaát thoâng qua choåi
than
 Vaät lieäu laøm daây ñai coù tính daãn ñieän thaáp

 Ñieän theá cuûa daây ñai leân tôùi vaøi KV

 Ñieän theá giöõa rotor vaø stator leân ñeán vaøi KV

 Ñoäng cô khoâng ñoàng boä thöôøng coù nhöõng khe

hôû
khoâng khí nhoû
36

18
 8/7/2019

V.CAÙC BIEÄN PHAÙP ÑEÀ PHOØNG TÓNH ÑIEÄN

• Tăng độ ẩm tương đối của không khí lên 70%

• Tiếp đất cho các thiết bị
• Sử dụng các thiết bị chuyên dụng phòng chống
tĩnh điện như sàn dẫn điện, giày tĩnh điện, vòng
tĩnh điện v.v…
• Cấm mặc áo quần bằng len, tơ sợi có khả năng
nhiễm điện cao.

37

CAÙC BIEÄN PHAÙP ÑEÀ PHOØNG TÓNH ÑIEÄN

Trung hoà các điện tích tĩnh điện sẽ hình thành phụ thuộc
tính chất dẫn điện của vật chất bị nạp tĩnh điện
- Vật dẫn điện : Nối đất
- Vật cách điện : khử tĩnh điện bằng các giải pháp phù hợp

NOÁI ÑAÁT

CHAÁT KHÖÛ TÓNH ÑIEÄN

TRUNG HOØA ÑIEÄN TÍCH

38

19
 8/7/2019

CHAÁT KHÖÛ TÓNH ÑIEÄN

 Chaát khöû tónh ñieän bao goàm chaát xòt vaø

chaûi nhaèm ngaên caûn söï phaùt sinh tích
luõy ñieän tích.

 Chaát khöû tónh ñieän ñöôïc duøng trong caùc

öùng duïng coâng nghieäp

39

MOÄT SOÁ CHAÁT KHÖÛ TÓNH ÑIEÄN

40

20
 8/7/2019

NOÁI ÑAÁT
 Nối đất là phương pháp giúp làm giảm các vấn
đề về tĩnh điện.

 Nối đất là nối một hay nhiều vật thể dẫn điện
vào đất để tạo đường dẫn trung hoà tĩnh điện .

 Nối đất cơ thể người được xem là hiệu quả

nhất.

41

CAÙC THIEÁT BÒ NOÁI ÑAÁT



1. VOØNG TÓNH ÑIEÄN

2. GIAØY TÓNH ÑIEÄN
3. BAØN TÓNH ÑIEÄN
4. THAÛM TÓNH ÑIEÄN
5. CAÙC DUÏNG CUÏ NOÁI ÑAÁT
6. MOÄT SOÁ DUÏNG CUÏ KHAÙC
7. CAÙC DUÏNG CUÏ KIEÅM TRA

42

21
 8/7/2019

VOØNG TÓNH ÑIEÄN

43

GIAØY TÓNH ÑIEÄN

44

22
 8/7/2019

CAÙC LOAÏI BAØN

45

CAÙC LOAÏI THAÛM

Thaûm
Thaû m vynil
vynil ba
moät lôùp
Thaûm cao su balôùlôùpp
Thaûm cao su moät lôùp
46

23
 8/7/2019

MOÄT SOÁ DUÏNG CUÏ NOÁI ÑAÁT

47

CAÙC DUÏNG CUÏ KHAÙC

48

24
 8/7/2019

CAÙC DUÏNG CUÏ KHAÙC (tt)

49

CAÙC DUÏNG CUÏ KIEÅM TRA GIAÙM SAÙT

50

25
 8/7/2019

ION HOÙA KHOÂNG KHÍ

 Söû duïng moät doøng khoâng khí ñeå thoåi nhöõng luoàng ion
döông vaø aâm tôùi beà maët ñieän tích caàn trung hoøa.

 Söû duïng chính trong caùc nhaø maùy baùn daãn.

 Khuyeát ñieåm:

Khoù khaên trong vieäc taïo ra hoãn hôïp ion trung hoaø
toát veà ñieän.

Moái nguy hieåm do coù khí ozone trong moâi tröôøng

laøm vieäc.

51

CAÙC THIEÁT BÒ ION HOÙA KHOÂNG KHÍ

52

26
 8/7/2019

VI. Ảnh hưởng của đường dây cao thế

Clo
Voe = Vl
Clo + Coe

Cấp điện áp Khoảng cách an toàn

(kV) (m)
500 29
220 24
132 15
66 14
35 12
22 5
11 5 53

VI. Ảnh hưởng của đường dây cao thế

h12 h22 h23 hh h h hh
Vop = 0, 25U ⋅hp + 4 + 4 − 21 22 − 2 2 23 − 2 3 21
d1p d 2p d 3p d1p d 2p d 2p d 3p d 3p d1p
4

Người chạm tay vào ống dẫn

Vop jω C p
Ing = = Vop
1 1 + jω Cp R ng
+ R ng
jω Cp

54

27
 8/7/2019

Người chạm tay vào ống dẫn

UỐng-đất

Rống=103kΩ Rng=2kΩ
Cống=10pF

Bỏ qua điện trở ống so với đất

I nguoi  ωCong U ong  dat  2πfCong U ong  dat

Điều kiện an toàn ???? Giải pháp chống điên giật ?
55

Bài tập
5.9 Hai đường ống song song nhau và
song song với đường dây điện cao thế
500kV, 50Hz, treo cao cách mặt đất 25m
như hình vẽ.
Biết ống làm bằng kim loại đặt
cách ly với đất.
Điện dung và điện trở của ống 1 so với
đất 100mF và 100kΩ . Ống 2 so với đất
400nF và 100kΩ .
a) Tính điện áp cảm ứng trên từng ống.
b) Giả sử người có điện trở so với đất là
2kΩ chạm tay vào từng ống. Hỏi trường
hợp nào nguy hiểm hơn? Biện pháp an
toàn.

56

28