Nul in de groenbak!

Tom Lassing

Versie 1.0 december 2015

Versie 1.3 29 december 2016

Beste lezer, ik heb dit rapportje oorspronkelijk geschreven voor de leden van Best Duurzaam, een
coöperatie die zich voornamelijk bezig houdt met energie en dat is een goede zaak. Nul op de meter
is een prima streven.

Duurzaam is echter meer dan alleen zonne-energie. We kunnen namelijk ook kijken naar ons afval.

Is dat wel echt afval, of gooien we eigenlijk kostbare grondstoffen weg?

Vanuit mijn liefhebberij maak ik me al een kwart eeuw druk over groenafval en dan met name
composteren.

Vrij recent is daar Bokashi bijgekomen. Ik zou u op beide onderwerpen even bij willen praten.
Misschien is het voor u een reden om ook wat meer op het zelf verwerken van uw groenafval in te
zetten.
 1. Composteren
Composteren is het makkelijkst. Helaas doet nog lang niet iedereen dat. Jammer, want het vergt
bijna geen kennis en betrekkelijk weinig inspanning. Het meeste werk doet de natuur.

Hier ziet u enkele vrij standaard plastic compostbakken

Er zijn enkele hardnekkige vooroordelen over composteren

1. Er moet een grote tuin zijn...

Onzin. Ook in een kleine tuin kan u de compost wel kwijt. Daarnaast kan de gemaakte compost ook
prima onderin de potten van kamerplanten. In het ergste geval gooit u de compost in het
gemeenteperk. Kunnen de planten in het perk er van profiteren.

2. Het stinkt.

Ook niet waar. Maar u moet wel op enkele zaken letten. Zo moet u nooit composteren in een dicht
vat. Overtollig water moet onderuit weg kunnen vloeien. Houdt u de bak ook vochtig, niet nat.

Daarnaast regelmatig lucht erbij door het wat op te werken of de inhoud te keren. Wat u dan krijgt, is
een heerlijke boslucht zoals u die ruikt als u vroeg in de ochtend het bos in wandelt.

3. Het trekt ongedierte aan.

Dat hoeft niet. Ik moet toegeven dat in mijn compostbakken wel eens een muisje zit. Maar die zitten
er wel meer in mijn tuin. Ik kan het ze niet kwalijk nemen dat ze lekker warm willen zitten. Midden in
de compost stapel/bak kan het tot wel 65 graden warm worden. Als het buiten tegen het vriespunt
is, dan kan ik me zo indenken dat de muizenfamilie liever warmer zit. Als ze dan kunnen kiezen
tussen mijn huis of mijn compostbak, dan heb ik ze graag in mijn compostbak. Ook muizen hebben in
de natuur hun nut. Al was het maar omdat ze dienen als voedsel voor roofvogels.

4. Het is ingewikkeld.

Dat is het pertinent niet. Er zijn enkele simpele regels, maar die zijn zo aangeleerd.

Ik ga hieronder verder over enkele van die regels. Ik wil u graag wijzen op een E-boekje dat ik al lang
geleden geschreven heb. Het is op te vragen op http://www.tuinenstart.nl en is gratis.

U ziet in dat E-boekje hoe ik indertijd in mijn kleine tuin omging met de compostbak. Ik nam er de tijd
voor en deed alles heel secuur.

Nu heb ik een enorme tuin en ondertussen al zeven compostbakken en ik heb er uiteindelijk minder
werk aan dan indertijd met één compostbak die ik perfect bij hield. Kwestie van meer ervaring en
door de hoeveelheid aan compost de noodzaak om slimmer en sneller te werken. Daarbij heb ik nu
meer ruimte en vooral meer en beter gereedschap.

Enkele vragen die ik veel krijg:

1. Moet het een plastic compostbak zijn?

Neen, pertinent niet. Ze werken prima en in bepaalde tuinen staan ze netjes, maar nodig is het niet.
Ik heb ze zelf ook wel, maar ik heb ook van pallethout compostbakken gemaakt. Die doen het net zo
goed. Die pallethouten bakken gaan echter maar twee seizoenen mee. Dat is het nadeel. De plastic
bakken gaan in sommige gevallen letterlijk een leven mee.

2. Moet je de bak altijd afdekken?

Het mag. Mogelijk dat het de zaak iets kan versnellen. Ik heb echter ook de pallethouten bakken
gewoon open en dat werkt ook echt prima. Ik gooi er heel het seizoen groenafval in (dat ik niet eens
klein knip) en laat het dan een winter staan. In de lente is vrijwel heel de bak prachtige aarde
geworden. Alleen de bovenste twintig centimeter is dan nog niet vergaan. Die gaat daarom onderin
als ik de bak verder leeggehaald heb. De meeste wormen zitten uiteindelijk in de lente in de
bovenste 20 centimeter.

3. Moeten er wormen toegevoegd worden?

Als u echt vanuit nul begint wel. Maar als u eenmaal een compostbak hebt, dan gebruikt u de
bovenste laag compost om als basis te dienen voor de nieuw op te starten bak als u de bestaande
volle bak leeggehaald hebt.

4. Moet er gekeerd worden?

Het helpt als u de compostbak luchtig houdt. Echt keren doe ik niet zo snel. Immers weet ik dan niet
meer wat oud is en wat nieuw is. Ik hou het wel graag luchtig. dat kan door de zaak met een riek wat
op te werken.
5. Is compost mest?

Gewone compost niet. Het is bodemverbeteraar. Ik heb zelf kippen en meng de kippenstront door de
compost. Mijn compost is daarmee wel verrijkt met mest. Ik hoef dan ook geen kunstmest in de tuin
te gebruiken. Ik raad kunstmest toch al af. Het is slecht voor de bodem en slecht voor de planten. Het
wordt ook met zeer vervuilende schepen aangevoerd.

6. In de herfst heb ik veel te veel bladeren wat doe ik daarmee?

Als u de ruimte heeft, dan zou u het toch het beste bewaren. Compost van bladeren is heel fijne
compost en enorm goed voor potplanten. U kan in de tuin een hoekje reserveren voor de bladeren.
Wat in de herfst een stapel van een meter hoog is, is in de lente nog slechts een laagje van hooguit
enkele centimeters. Een stapel van alleen bladeren neemt ongeveer een jaar om goede compost te
worden. Het mooie is zowel de bodem als het bodemleven wel varen bij bladeren op de grond. Ook
kleine dieren vinden er een plek om te overwinteren. De tuin is misschien minder 'schoon en
opgeruimd' maar bladeren op de aarde zijn wel gewoon veel beter voor de bodem, wortels en het
bodemleven.

7. Ik heb zo veel gras, wat doe ik daar mee?

Het beste mengt u het met ander groenafval. Lukt dat niet, dan toch gewoon de compostbak in en
wel zo droog mogelijk. Als het namelijk erg nat wordt, dan vormt het gras een ondoordringbare
'vette' laag die kan gaan stinken. U voorkomt dat door hier wel te blijven beluchten door het te keren
en op te werken en later te mengen met ander groenafval.

Zelf heb ik maar zo een kuub gras na een maaibeurt en die gooi ik zelf eerst bij de kippen in het
buitenhok. Die hebben dan wat te doen en daar kan de compostering alvast beginnen. Dagelijks haal
ik een 10 liter emmer aan groenafval uit het kippenhok en daar vul ik de compostbak dan weer mee.
Een kuub vers gras is nog slechts enkele emmers als het al half vergaan is.

8. Ik woon op een flat, composteren is voor mij onmogelijk

Dat hoeft niet. Het is echter wel wat meer een uitdaging, maar zelfs op een balkon kan u
(kleinschalig) composteren. Als het vocht onderuit maar weg kan stromen, als de bak te nat
geworden is. Wat doe je vervolgens met de compost? Ook hier geldt, in de kamerplanten, of in het
gemeenteperk.

9. Wat heb ik aan composteren?

U kan er potgrond of rijke tuingrond mee verkrijgen. Als u jaarlijks zakken potgrond en of tuingrond
moet kopen, dan kunt u zich dat besparen. Des te fijner u het basisproduct maakt, des te sneller gaan
de compostering en des te fijner is het resultaat.

Ik doe zelf bijna niets meer aan verknippen en dat houdt in dat ik nog wel eens stokjes etc. in de
compost tegenkom. Gezien het extra werk dat ik er niet voor wil doen, moet ik me daar bij
neerleggen. Dat deed ik vroeger niet, waardoor ik toen echt ongehoord mooie compost verkreeg.
 Wat moet NIET in de compostbak?
- Gekookt voedsel

- Dierlijk afval

- Tropische vruchten

- As van bewerkt hout (bewerkt hout moet je al niet verbranden!)

- De hete resten van de BBQ van net. (De compostbak kan dan in brand vliegen)

- Kattenbak afval

- Afval van bijvoorbeeld aangetaste tomatenplanten etc. Haal de ziekte uit uw tuin en gooi ziek
materiaal liever in de grijze kliko.

- Ijzerdraad en kunststof versiering zoals die wel eens in bossen bloemen verwerkt is.
 Wat moet WEL in de compostbak
- Vers groente afval

- Tuinafval, gras, takjes en bladeren

- Afval van konijn of kippen

- Kamerplanten (maak de kluit dat wel even los en snij of hak de plant in stukjes)

- Ei schillen, noten, aardappelschillen, lokaal fruit afval

- Koffieprut en thee. Het kan met het papier, maar realiseer u dat het papier er vaak wat langer over
doet om te vergaan. Dat kan u dus nog tegenkomen als u de compost in de tuin wilt brengen.

Ik lees vaak dat beter geen zaadhoudende onkruiden in de compostbak gaan... Ik doe het zelf wel.
Immers, op 65 graden zal het meeste zaad ontkiemen, of dood gaan. Daarnaast heb ik niet de illusie
dat dit zaad weg uit de tuin is als ik deze planten in feite te laat, immers al zaadhoudend, nog in de
compostbak stop. Zodra ik de zaadhoudende onkruiden aanpak, schiet het zaad toch al alle kanten
op. Onkruid moet je tegenhouden door het al uit de tuin weg te halen voor het zaad schiet.

Het beste mengt u de groenafvalstoffen goed door elkaar in de compostbak en husselt u vooral de
bovenste lagen goed. Er moet veel lucht bij. Niet te droog, niet te nat. Ook niet iedere dag in
wroeten.

Mijn bakken van pallethout doe ik slechts één keer per jaar wat mee en dat is leeghalen. Verder gooi
ik er alleen maar op en ik neem de moeite niet eens om het heel erg te husselen, en er lucht in te
werken. Toch komt het allemaal goed. U kan het dus zo moeilijk of makkelijk maken als dat u zelf
wilt.
U ziet hier, ik doe in de houten bakken niet echt mijn best om het groenafval klein te maken.

Deze bak is van pallethout gemaakt. De afmeting is ongeveer een meter bij een meter. De andere
bak is nu twee jaar oud. Als u zo'n bak maakt, denkt u er dan aan op alle kanten een driehoek te
creëren. Doet u dat niet, dan zal de bak uiteindelijk verzakken. Ik heb de andere bak niet op de foto
staan omdat...

Ik deze les nu ook geleerd heb...

Open Tuinen Route

Eens per jaar organiseer ik een Open Tuinen Route hier in Best. Wilt u zien hoe of ik bezig ben met
composteren, dan is dat een mooi moment om een kijkje te komen nemen.

Nu las u al dat bepaalde dingen niet in de compostbak kunnen.

Toch is mijn persoonlijke streven een 'nul' kilo in de groencontainer.
Ik krijg dat voor elkaar door ook met Bokashi te werken.
 2. Bokashi

Mijn achterbuurman Kwekerij "Heidevlinder" noemt het de "oerbacterie".

Bij toeval zijn we beiden op hetzelfde eindproduct uitgekomen, alleen de Heidevlinder een jaar of
tien voordat ik dat deed.

Pas later kwam ik er achter dat hun oerbacterie in feite Bokashi is, maar dan met de in de
Nederlandse bodem voorkomende anaerobe bacteriën.

Hoe werkt Bokashi?

Er zijn anaerobe bacteriën voor nodig die gemengd worden in het groenafval. Dat groenafval gaat
dan zonder zuurstof fermenteren en niet, zoals bij de compostbak, composteren.

Het verschil is klein, edoch belangrijk.

Composteren kan op een temperatuur die kan oplopen tot 65 graden.

Bokashi wordt tot 45 graden warm.

Die warmte maakt het verschil. Bij het composteren wordt door de warmte veel aan voedingsstoffen
verbrand. Immers is dat de brandstof voor de afgegeven warmte. Belangrijke stoffen gaan door deze
verbranding verloren. Vandaar dat compost maar niet zo maar ook mest is.

Bokashi wordt minder heet en er verbranden dus veel minder van de voedingsstoffen. Bokashi is
daarom veel meer dan compost ook echt een mest toevoeging aan de bodem.

Maar er zijn meer verschillen.

Bij composteren moet er veel lucht bij. Bij Bokashi willen we juist de zaak zo luchtdicht als mogelijk
houden. De fermentering komt tot stand zonder toevoeging van zuurstof. Bokashi moet dus goed
aanstampt worden en liefst vervolgens luchtdicht verpakken.

Een ander verschil is dat bij Bokashi wel tropische vruchten en botjes kunnen worden toegevoegd.

Verder kan Bokashi binnen gebeuren, want het wordt in dichte bakken uitgevoerd. Ik heb de twee
Bokashi bakken dan ook in de bijkeuken staan.

Het belangrijkste verschil is misschien wel het feit dat bij Bokashi het product nog heel herkenbaar is.
Na ongeveer een maand is de Bokashi klaar om in de tuin begraven te worden. Het product is dan
wel gefermenteerd, maar nog amper vergaan.

Het afbreken tot gewone aarde zal pas in de tuin plaats gaan vinden. Wat u dus doet, is na een
maand tot zes weken de bak leeggooien in een gegraven gat in de tuin. Aarde er over en over enkele
weken is er niet veel meer van terug te vinden.
De Bokashi kan overigens ook in de composthoop of bak gedaan worden. Ik doe dat zelf niet. Ik
begraaf het steeds in de tuin.

Hier ziet u een versie van een afsluitbare Bokashi bak. Ik heb er twee, zodat de één gevuld kan
worden en de andere minstens twee weken de tijd krijgt om in alle rust verder te fermenteren. Het
kraantje onderaan is er om het vocht af te tappen. Dit vocht is ook weer mest, maar moet wel 1:100
verdunt worden voor het aan de (kamer)planten gegeven kan worden. Ik gebruik het vocht ook om
afvoerputjes te schonen. De bacteriën doen dan goed hun best om organisch materiaal weg te
werken.

Bokashi is ingewikkeld(er)

Ja, dat is het. Eerst moeten de bacteriën geactiveerd worden. Ik doe dat zelf door de (gekochte)
basisbacteriën te voeden met stroop en ze een week lang op 35 graden te laten sudderen.

Ik heb dan een liter actieve bacteriën.

Die liter meng ik met een paar liter/kilo aan zaagsel. (U kan deze mix ook gewoon kopen. Dan hoeft
u de bacteriën ook niet zelf aan te maken.)

Dat verrijkte zaagsel gooi ik over iedere laag aan groenafval die in de af te sluiten Bokashi bak doe.

Bij dierlijk afval wat meer actief gemaakt zaagsel, omdat deze bacteriën de strijd moeten aangaan
met de schadelijke bacteriën uit het dierlijke afval. Degene die wint zal de waarde bepalen van het
eindproduct. Er kan maar één bacterie soort overwinnen. Als je Bokashi zoetzuur ruikt, (een beetje
naar bier of gist) dan hebben de goede bacteriën gewonnen. Stinkt de Bokashi, dan hebben de
verkeerde bacteriën de overhand gekregen. Dat laatste is mij nog niet overkomen.

Bokashi vergt meer voorbereiding en iets meer kennis dan composteren. Het voordeel is echter dat
met de combinatie van deze twee er eigenlijk geen groenafval meer aangeboden hoeft te worden.

In Best is dat vooralsnog financieel gezien niet zo belangrijk, maar wie in Oirschot woont, betaalt per
aangeboden kilo en dan kan het financieel heel interessant zijn om het groenafval zelf te verwerken.

Daarbij is het een heel duurzame manier van werken. Groen afval is de basis van prachtige tuin en/of
potaarde. Waarom dat nog kopen als het zelf gemaakt kan worden?

Even een tip om geld te besparen!

Als u compost wilt gaan kopen, dan kan u zich dat geld besparen. U kan namelijk als inwoner van Best
bij de milieustraat gratis compost ophalen!

Dit staat er op de site van de gemeente: http://www.gemeentebest.nl/afval-en-klikos/milieustraat/

Gratis compost
ophalen
Uw gft-afval wordt verwerkt tot
compost. Tijdens openingstijden
kunt u bij de Milieustraat het
compost gratis ophalen.

Zo heeft uw lidmaatschap van Best Duurzaam u mogelijk nog weer een paar euro op jaarbasis
opgeleverd.

U mag dit bestandje doorsturen naar bekenden. Wie weet kunnen ze hier ook nog wat mee.
Disclaimer

Ik heb (op dit moment) geen commercieel belang bij het aanbieden van compost of Bokashi. Ik
verkoop geen bakken en geen compost en ik krijg geen vergoeding voor het stimuleren van minder
groenafval aanbieden bij de gemeente.

Het succes van composteren of Bokashi is niet gegarandeerd. Bij mij werkt het en ik verwacht dat het
ook voor u zal werken, als u zich aan de paar beschreven afspraken houdt.

Interessante informatie over de tuin, permacultuur en andere duurzame onderwerpen vindt u hier:

http://www.perma-cultuur.nl

http://www.tuinenstart.nl

http://www.gezondheidstart.nl

http://www.eerlijkvoedsel.com

Al deze sites zijn onderdeel van Pro Gain BV http://www.progainbv.nl