1.

TEHNIČKI PRORAČUNI

1.Klapna riblji trbuh

Kroz potrebe ovih zatvarača ,kao najvećih jedinica HMO brane, izvršit će se i
dimenzionisanje pumpi,rezervoara za ulje,cijevi i elektromotora.

1.1.Polazni podaci
- sila dizanja ..........................................2x1200 KN
- sila spuštanja .................................................0 KN

1.2. Hidraulični cilindar

- prečnik klipa.............................................360 mm
- prečnik klipnjače.......................................150 mm
- hod...........................................................6400 mm
- broj cilindara...........................................2 / klapni
- pritisak.......................................................143 bar
- max pritisak ............................................ 250 bar
Karakteristike cilindara su :
- na kraju hoda klipnjače prema izvučenom položaju je prigušenje hoda,tj.usporenje
brzine u cilju polaganog dolaska u krajnju poziciju
- na strani klipnjače je sferna uška, a na tijelu cilindra oketni rukavci
- na kraju do klipnjače, treba da budu odzrake cilindra
- uz ove cilindre vežu se elementi mjernog sistema za hod i predupravljani kočeći ventil

1.3. Brzine kretanja

- brzina dizanja klapne ..............................0,4 m/min
- brzina spuštanja klapne ...........................0,3 m/min

1.4. Vrijeme manipulacije

- vrijeme spuštanja.....................................21,33 min
- vrijeme dizanja..............................................16 min

1.5. Proračun hidrauličnog cilindra

- površina poprečnog presjeka klipa...........1017 kv.cm
- površina poprečnog presjeka klipnjače.....177 kv.cm
- površina za podizanje ..............................840 kv.cm
- volumen klipne strane-spuštanje.....................640 lit
- volumen za podizanje.....................................538 lit

1.6. Proračun pada pritiska

- procijenjena dužina cjevovoda...................L = 30 m
- jedinični pad pritiska(iskustveno).............0,25 bar/m
- pad pritiska u cijevima....................................................pL=7,5 bar
- pad pritiska na lokalnim otporima(iskustveno)..............p lok=7 bar
 2.
- gubici pritiska dinamički(Bosch-Rexroth).......................p din =2 bar

- pad pritiska u ventilima(Bosch-Rexroth).........................pv =0,5 bar/ventilu

- za 4 ventila.........................................................................pv = 2 bar
- pad pritiska u hidrauličnom cilindru(Bosch-Rexroth).......pc = 5 bar
- UKUPNI GUBICI ..................................................DP=7,5+7+2+2+5=23,5 bar

1.7. Sistemski pritisak.............................................................p=143+23,5=166,5 bar

1.8.Proračun protoka
- protok ulja pumpe za podizanje klapne ...................................Qd=538/16=33,6 l/min
- spec. protok pumpe sa koef.korisnosti 0,97 i 1450 obr/min...........q= 24 kub.cm/okr.
- za dva cilindra trebaju dvije pumpe 2x33,6 l/min
- protok ulja kod spuštanja.........................................................Qs=640/21,33=30 l/min

1.9. Snaga jednog elektromotora............................N=166,5x33,6/600= 9,32 kW (11 kW)

Uklapajući se u standardne snage motora, 11 kW, ostvarena je i određena rezerva u

snazi motora za slučaj kratkotrajnih preopterećenja.

1.10. Dimenzionisanje cjevovoda

Prema DIN standardu dozvoljene brzine ulja u hidrauličnim cijevima su :
- potisni cjevovodi...............................................................................3-12 m/sec
za p max=200 bar usvajamo ..................................................................5 m/sec

- cjevovod povratnog ulja .....................................................................2-4 m/sec

usvajamo.................................................................................................3 m/sec
- usisni vod za pumpe ......................................................................0,5-0,8 m/sec
usvajamo ..............................................................................................0,8 m/sec

Pomoću dijagrama i tabela u prilogu, vršimo odabir unutrašnjeg prečnika cijevi

kao i debljine stijenki, prema DIN standardu i komercijalnom katalogu prodavača
cijevi Hansa Flex. Izabrani prečnici cijevi, prema gore navedenim izvorima,
upisani su na hidrauličnoj šemi hidrauličnih pogona brane Ustiprača.
Standard DIN 20066-4 definisao je instrukcije za instalisanje hidrauličnih crijeva.

1.11. Dimenzionisanje rezervoara za hidraulični agregat

Dimenzije rezervoara za radni fluid su veoma velike važnosti.Uloga rezervoara je

višestruka tj. skladišti radni fluid,hladi ga,filtrira,ispušta zrak iz unutrašnjosti,odvaja
nečistoće koje se uvuku u njega,izoluje ga od nečistoća iz okoline.Mnogi konstrukcioni
detalji na njemu su od velike važnosti za njegovo funkcionisanje.
 3.
Prema preporukama Bosch Rexroth, volumen rezervoara dimenzionišemo na slijedeći
način :

V= 4 x Q + zbir volumena cilindara u istovremenom radu + volumen cijevi

V=4 x (2x33,6) + 2 x 10,17 x 64 + volumen cijevi( paušal 10%) =1730 lit

Usvajamo da je volumen rezervoara max 2000 lit.

2.Ostali cilindri za HMO brane

Na osnovu proračuna sila za otvaranje i zatvaranje zatvarača , koji je obuhvatio pritiske

vodenog stuba , masu zatvarača , otpore klizanja ili kotrljanja zatvarača te otpore trenja
brtvenih elemenata kao i dodatne otpore koji se mogu u ekstremnim slučajevima
pojaviti(mulj,pijesak,led,otpatci i slično) ,izvršen je proračun prečnika klipa i klipnjače za
svaki cilindar.
Za sve cilindre na brani, klipnjače raditi od kvaliteta materijala 42 Cr Mo 4 , kaljeno i dva
puta kromirano, ili bolje od navedenog.
Za pogon ovih cilindara koristi se samo jedna pumpa ,a radni pritisci su manji od
sistemskog i upisani su na hidrauličnoj šemi.

2.1. Tablasti zatvarač sa klapnom

- dimenzije zatvarača ..............................6,0x3,0 m

- hod zatvarača ............................................... 2,0 m
- brzina otvaranja ........................................0,3 m/min
- radni pritisak .........................................max 115 bar
- max pritisak ..................................................250 bar
- dimenzije cilindra ..........................160/90-2000 mm
- broj cilindara ...................................................2 kom
- sila otvaranja .................................................400 kN

Karakteristike i preliminarne dimenzije cilindara 160/90-2000 su :

- na cilindru su prednja prirubnica i sferna uška klipnjače,
- strana klipnjače je sa prigušenjem,
- cilindri treba da imaju odzrake sa obje strane,
- uška klipnjače GB 90, osovina fi 90 mm,debljina uške 65 mm
- prirubnica cilindra fi 325x30mm,Do=280mm sa 8 rupa fi 22mm,
- vanjski fi cilindra 185 mm

2.2. Prelivna klapna

- dimenzije klapne ......................................2,5x1,0 m

- hod klapne .............................................max 80 step.
- vrijeme otvaranja .........................................0,5 min
 4.
- radni pritisak..........................................max 1oo bar
- max pritisak ...................................................250 bar

- dimenzije cilindra...........................100/63-1200 mm

- broj cilindara.....................................................1 kom

- sila otvaranja ..................................................... 4 kN

Karakteristike i preliminarne dimenzije cilindra 100/63-1200 su :

- na oba kraja cilindra su sferne uške,
- u oba krajnja položaja je prigušenje hoda,
- cilindar treba da ima odzrake sa obje strane ,
- uške su GB 60,osovina fi 60mm , debljina uške 50 mm,
- vanjski fi cilindra 122 mm.

2.3. Muljnji zatvarač taložnjaka

- dimenzije zatvarača....................................1,0x1,5 m
- hod zatvarača ....................................................1,5 m
- brzina otvaranja ........................................0,3 m /min
- radni pritisak ...........................................max 100 bar
- max pritisak .....................................................250 bar
- dimenzije cilindra ...........................125/56-1500 mm
- broj cilindara .....................................................1 kom
- sila otvaranja .................................................. 100 kN

Karakteristike i preliminarne dimenzije cilindra 125/56-1500 su :

- na strani klipnjače je prigušenje krajnjeg hoda,
- na strani klipnjače sferna uška, a na tijelu cilindra prednja prirubnica,
- cilindar treba da ima odzrake sa obje strane,
- uška klipnjače GB60,osovina fi 60mm,debljina uške 50 mm,
- prirubnica cilindra fi 275x25mm, Do=235mm sa 8 rupa fi 22mm,
- vanjski fi cilindra 146 mm,

2.4. Zatvarač cjevovoda

- dimenzije zatvarača ........................................2,6x2,6 m

- hod zatvarača .........................................................2,6 m
- brzina otvaranja................. .............................0,3 m/min
- brzo zatvaranje.................................................1,3 m/min
- radni pritisak................................................ max 115 bar
- max pritisak ..........................................................250 bar
 5.
- dimenzije cilindra..................................200/90-2600 mm
- broj cilindara ..........................................................1 kom
- sila otvaranja ............................................... max 250 kN

Karakteristike i preliminarne dimenzije cilindra 200/90-2600 su :

- na strani klipnjače je prigušenje krajnjeg hoda,
- na strani klipnjače je sferna uška, a na tijelu cilindra prednja prirubnica,
- cilindar treba da ima odzrake sa obje strane,
- uška klipnjače je GB90,osovina fi 90 mm,debljina uške 65 mm,
- prirubnica cilindra fi390x35 mm,Do=340mm sa 8 rupa fi 22mm,
- vanjski fi cilindra 230 mm.

3. Dimenzionisanje hidrauličnog akumulatora

Za slučaj havarije ili prekida u napajanju električnom energijom, potrebno je zatvoriti

cjevovod za dalje proticanje vode.To se ostvaruje brzim spuštanjem tablastog zatvarača
cjevovoda.Ono se ostvaruje zahvaljujući sakupljenoj hidrauličnoj energiji u
hidropneumatskom akumulatoru sa mijehom.Njegova je uloga da pohrani energiju i čuva
je cijelo vrijeme funkcionisanja sistema da bi je u slučaju potrebe vratio u sistem za neku
kratkotrajnu namjenu.Ovdje , radi se o brzom zatvaranju cjevovoda fi 2,6 m sa brzinom
1,4 m/min.

Kod spuštanja zatvarača volumen cilindra je .........................................81,64 lit

Strana klipnjače ima volumen ......................................................................65 lit

Minimalna potrebna količina ulja je ....................................81,64 – 65 = 15,46 lit

Prema Bosch Rexroth katalogu ,RE 50170 , za :

- Po = 50 bar
- P1 = 100 bar
- P2 = 60 bar
- Efektivni volumen ulja u akumulatoru 35 lit je ............................................11 lit

Usvajamo da su potrebna 2 komada ovih akumulatora, sa ukupnim efektivnim

volumenom od min 20 lit.