Giớ i trẻ và thầ n tượ ng

Thứ Bả y, 22/11/2014, 17:47 (GMT+7)

Dương Trọ ng Huế

Nhữ ng ngô i sao lõ i đờ i thườ ng biết cá ch đá nh bó ng hình ả nh mình qua việc khai thá c
hà nh vi củ a ngườ i khá c.
(TBKTSG) - Tuầ n rồ i, bá o chí đưa tin cự u danh thủ David Beckham đến Việt Nam và
đượ c mộ t số giớ i trẻ chà o đó n cuồ ng nhiệt. Ả nh hưở ng củ a ngô i sao đã giã từ sự
nghiệp sâ n cỏ nà y quả là lớ n. Ngay cả khi anh ta đã đi nơi khá c tiếp tụ c chiến dịch
quả ng bá cho hã ng rượ u nà o đó , thì vẫ n cò n lạ i đằ ng sau nhữ ng bà n tá n củ a giớ i hâ m
mộ .

Hâ m mộ và thầ n tượ ng hó a cá nhâ n khô ng phả i là hiện tượ ng xã hộ i mớ i mẻ. Ngà nh

cô ng nghiệp quả ng cá o và giả i trí từ lâ u đã nắ m bắ t và tậ n dụ ng sự liên kết về mặ t
tâ m lý nà y giữ a ngườ i hâ m mộ và thầ n tượ ng để kiếm lợ i nhuậ n. Khoả ng 25% quả ng
cá o ở Mỹ sử dụ ng ngườ i nổ i tiếng bả o trợ cho sả n phẩ m. Cá c chương trình giả i trí
truyền hình đua nhau mọ c ra nhờ và o tâ m lý chuộ ng ngườ i nổ i tiếng củ a khá n giả .

Cô ng nghệ truyền thô ng, nhấ t là cá c trang mạ ng xã hộ i giú p ngườ i nổ i tiếng nhanh
chó ng có đượ c mạ ng lướ i ngườ i hâ m mộ rộ ng khắ p toà n cầ u. Hã y nhìn trang hâ m
mộ trên Facebook củ a Beckham. Nó có đến hơn 50 triệu thà nh viên, rấ t nhiều trong
số đó đến từ Việt Nam.

Nhìn chung, nhu cầ u hâ m mộ và yêu thích ngườ i nổ i tiếng khô ng có gì là xấ u cả . Đô i

lú c cò n tạ o ra hiệu ứ ng tích cự c khi cá nhâ n đượ c hâ m mộ đó là tấ m gương sá ng để
ngườ i hâ m mộ noi theo. Cố cô ng nương Diana củ a hoà ng gia Anh đượ c yêu mến
khô ng chỉ bở i sự hấ p dẫ n từ nhữ ng câ u chuyện nử a thậ t nử a huyền bí từ truyền
thô ng, mà cò n vì sự giú p đỡ từ trá i tim cô vớ i cá c chương trình rà phá bom mìn nhâ n
đạ o ở cá c quố c gia nghèo khó .

Nhưng sự hâ m mộ nà y cũ ng có thể mang lạ i hiệu ứ ng xã hộ i tiêu cự c rấ t lớ n. Cũ ng ở

Anh và o nă m 2011, mộ t vụ bạ o loạ n do nhữ ng ngườ i trẻ khơi mà o đã xả y ra, bắ t đầ u
từ khu Tottenham ở thủ đô London lan rộ ng sang nhiều thà nh phố và thị trấ n xung
quanh. Hà ng ngà n thanh niên đã bị bắ t, gâ y ra sự hỗ n loạ n xã hộ i ở quố c gia nằ m
trong nhó m phá t triển kinh tế - xã hộ i hà ng đầ u châ u  u nà y.

Tờ Guardian sau đó đã đă ng tả i mộ t nghiên cứ u xã hộ i họ c về vụ bạ o loạ n để hiểu

thự c chấ t củ a vấ n đề. Kết quả nghiên cứ u cho thấ y nguyên nhâ n chính đến từ sự bấ t
bình đẳ ng xã hộ i, vấ n đề chủ ng tộ c và mố i quan hệ tồ i tệ giữ a cả nh sá t và ngườ i dâ n.
Tuy nhiên, cá c nhà tâ m lý họ c giả i thích rằ ng đó ng gó p khô ng nhỏ đằ ng sau nhữ ng
nguyên nhâ n đó là sự đổ vỡ củ a giá trị gia đình đố i vớ i ngườ i trẻ. Tỷ lệ ly dị gia tă ng
khiến nhữ ng nam thanh niên lớ n lên mà thiếu vắ ng sự hiện diện củ a ngườ i bố trong
gia đình. Và để tìm sự thay thế, họ quay sang cá c nhâ n vậ t nổ i tiếng củ a lĩnh vự c thể
thao và giả i trí. Cá c ngô i sao bó ng đá ở giả i ngoạ i hạ ng Anh nghiễm nhiên có vị thế
thượ ng phong trong lự a chọ n hình mẫ u củ a giớ i trẻ do sự phổ biến củ a mô n thể thao
nà y ở đấ t nướ c sương mù .

Vậ y nhưng trong là ng tú c cầ u Anh, khô ng phả i ngô i sao lớ n nà o cũ ng là hình mẫ u

xứ ng đá ng cho giớ i trẻ.

Ryan Giggs thô ng dâ m vớ i ngườ i yêu củ a em trai, John Terry ngủ vớ i vợ bạ n thâ n,
Rooney chử i tụ c thẳ ng và o mặ t khá n giả ... Sự đổ vỡ hình ả nh thầ n tượ ng dễ kéo theo
tâ m lý chá n nả n và mấ t niềm tin và o cuộ c số ng củ a ngườ i trẻ. Câ y bú t Charlie
Brooker củ a tờ Guardian đã viết: “Chú ng ta đượ c bả o rằ ng cá c cầ u thủ là hình mẫ u
để noi theo... Nhưng họ khô ng hà i lò ng vớ i số tiền khổ ng lồ kiếm đượ c nhờ và o chạ y
quanh bã i cỏ và đá và o quả bó ng. Họ ký cá c hợ p đồ ng béo bở quả ng cá o cho cá c hã ng
nướ c uố ng hay dao cạ o râ u, trong đó họ đượ c tô điểm như nhữ ng ngườ i tố t. Đó là sự
giả dố i. Họ nợ chú ng ta”.

Sẽ có ngườ i cho rằ ng việc hâ m mộ tà i nă ng chuyên mô n và lố i số ng ngoà i đờ i là hai

thứ khá c nhau. Tuy nhiên, cá i ranh giớ i đó là vô cù ng mờ nhạ t, nhấ t là vớ i trẻ em và
ngườ i trẻ tuổ i. Ngườ i Mỹ từ ng tranh cã i việc nhữ ng ngườ i nổ i tiếng nên quan tâ m
đến vấ n đề đạ o đứ c xã hộ i hơn khi tham gia cổ vũ cho nhữ ng sả n phẩ m gâ y hạ i cho
xã hộ i như hú t thuố c lá và uố ng rượ u. Bộ phim Ngườ i nhện đã phá t đi thô ng điệp rấ t
hay “quyền lự c lớ n đi liền vớ i trá ch nhiệm lớ n”.

Sự hâ m mộ thá i quá cũ ng khô ng phả i là tố t, đô i khi cò n cự c kỳ phả n cả m do ngườ i

hâ m mộ lẫ n lộ n giữ a giá trị ngưỡ ng vọ ng mang tính phương tiện và giá trị cố t lõ i là
thứ gắ n bó và vun đắ p cuộ c số ng củ a họ suố t đờ i. Việc mộ t bà mẹ đang chạ y xe má y
chở con nhỏ , đầ u khô ng mũ bả o hiểm, cố gắ ng chụ p ả nh Beckham trên đườ ng phố
Hà Nộ i dườ ng như phả n á nh điều nà y. Rú t cuộ c thì cá i gì là giá trị cố t lõ i cầ n ưu tiên,
tính mạ ng củ a mình và con nhỏ hay bứ c ả nh, chữ ký thầ n tượ ng củ a mình?

Cò n vớ i nhâ n vậ t đượ c bà mẹ trẻ chụ p tấ m ả nh đó , như nhữ ng ngô i sao giả i trí lõ i
đờ i khá c, anh biết ngay cá ch đá nh bó ng hình ả nh mình qua việc khai thá c hà nh vi
củ a ngườ i khá c.