మహాభారతంలో జానపద కథాంశ కథలు PDF

Ä#ês¡´ m+.
»j·T<˚yé
m+.@., |æôV≤#Y.&ç., &ç.*{Ÿ.
‘Ó\T>∑T XÊU≤<Û´ä ≈£î\å T
Ä+Á<Ûä $X¯«$<ë´\j·T+, $XÊK|ü≥ï+.
MAHABHARATAM LO
JANAPADA KATHAMSA KATHALU
Written & Published by

Prof. M. Jayadev
M.A., Ph.D., D.Litt.
Head, Dept. of Telugu,
Andhra University,
Visakhapatnam,
Andhra Pradesh, India.
Cell : 9290102364
Edition : August, 2017
Copies : 500
eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À
Price :Rs. 250/-
C≤q|ü<ä ø£<∏ë+X¯ ø£<∏ä\T
Copy rightes : All Rights Reserved to Author s¡#q· , eTTÁ<äD
Ä#ês¡´ m+. »j·T<˚yé
For Copies : m+.@., |æôV≤#Y.&ç., &ç.*{Ÿ.
M. Padmavathi ‘Ó\T>∑T XÊU≤<Û´ä ≈£î\å T
Flat No. 5A, Madeti Enclave, Ä+Á<Ûä $X¯«$<ë´\j·T+, $XÊK|ü≥ï+.
RamaKrishna Nagar,
Shantipuram, Visakhapatnam. ôd˝Ÿ : 9290102364
Printed at : |
Á #
ü T· s¡D ` Ä>∑wßü ,º 2017
Vinay Offset Printers
Premasamajam Road, Dabagardnes
Visakhapatnam - 20
|
Á ‘ü T· \T : 500
Cell : 8897905461
yÓ\ : s¡÷. 250/`
ISBN No. : 978 - 93 - 5279 - 255 - 9 Á|ü‘·T\≈£î :

m+ |ü<ëàe‹
bòÕ{
¢ Ÿ HÓ+. 5@, e÷<˚{° mHéøπ y
¢ é
49`33`8/6/9, sêeTø£èwüq í >∑sY
XÊ+‹|ü⁄s¡+, $XÊK|ü≥ï+`16
d
ô ˝Ÿ : 9290102364
eTT+<äTe÷≥
eTVü‰uÛ≤s¡‘+· eTùV≤‹Vü‰dü+. uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝ÀH˚ >±≈£î+&Ü Á|ü|+ü #· kÕVæ≤‘·´+˝ÀH˚
BìøÏ n~«rj·TyÓTqÆ kÕúq+ ñ+~. \ø£≈å î£ ô|>’ ± XÀ¢ø±\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï Ç+‘· ô|<ä› Á>∑+<∏+ä
Á|ü|+ü #· kÕVæ≤‘·´+˝À eTs=ø£{Ï ˝Ò<Tä . Ç+<äT˝À <Ûës¡sÔ êÁwüº bÕ+&Ée⁄\≈£î dü+ã+~Û+∫q
Á|ü<ëÛ HêU≤´q+ #Ó|Œæ q rs¡T, eT<Û´ä eT<Û´ä ˝À yÓ$’ <Û´ä uÛ]Ñ ‘·yTÓ qÆ ø=ìï e+<ä\ ñbÕU≤´Hê\T
ìã+~Û+∫q $<Ûëq+ #ê˝≤ >=|üŒ~. á Á>∑+<∏+ä uÛ≤s¡rj·TT\ Jeq$<Ûëq+ MT<ä
#·÷|æ+∫q Á|üu≤Û e+ nì‘·sk¡ Õ<Û´ä +. Á|ü|+ü #·+˝Àì Ç‘·s¡ <˚XÊ˝À¢ Á¬ød’ eÔü +, ÇkÕ¢+ ˝≤+{Ï
ø=‘·Ô eT‘ê\T |ü⁄{ºÏ ø±]Ã#·TÃ˝≤>± #ê˝≤ <˚XÊ\≈£î yê´|æ+∫ n+‘·≈î£ eTT+<äTqï eT‘ê\qT,
dü+düÿèr dü+Á|ü<ëj·÷\qT |üP]Ô>± ‘·T&ç∫ô|{Ïº Äj·÷ <˚XÊ˝À¢ ø=\Te⁄ rsêsTT.
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À á eT‘ê\T Á|üy•˚ +∫ á <˚Xd¯ Tü \ú MT<ä #·÷|æ+∫q Á|üu≤Û e+ #ê˝≤
‘·≈î£ ÿe. ÇkÕ¢+, Á¬ød’ eÔü eT‘ê\ yê´|æøÔ Ï ÄHê{Ï bÕ\≈£î\T, eT‘· dü+dü\ú T m+‘·>±
Á|üjT· ‹ï+∫q|üŒ{Ïø° á <˚X¯ Á|ü»˝À¢ #ê˝≤ ‘·≈î£ ÿeeT+~ e÷Á‘·yT˚ Væ≤+<ä÷ eT‘êìï
e~*ô|{Ïº ÇkÕ¢+, Á¬ød’ yÔü ê\qT d”«ø£]+#ês¡T. n~ ≈£L&Ü á <˚X+¯ ˝Àì es¡í eédü,ú ≈£î\
eédü\ú ø±s¡D+>± »]–+~. á <˚X+¯ ˝Àì <ä[‘· ≈£î˝≤˝À¢ ø=+<äsT¡ ‘·eT ≈£î\ ôV≤’ Hê´ìï
‘=\–+#·Tø√e&ÜìøÏ Væ≤+<ä÷eT‘êìï e<ä*y˚dæ ÇkÕ¢+, Á¬ød’ yÔü ê\qT d”«ø£]+#ês¡T.
ø=+‘·eT+~ kÕ«s¡+ú ‘√, eT]ø=+‘·eT+~ ã\e+‘·+>± nÁ>∑≈î£ \düT\ú T eT‘·+ e÷]q|üŒ{Ïø°
yÓTT‘·+Ô MT<ä Ä eT‘ê\T Ç‘·s¡ <˚XÊ˝À¢ #·÷|æ+∫q Á|üu≤Û e+‘√ b˛*ùdÔ eTq<˚X+¯ ˝À yê{Ï
Á|üu≤Û e+ #ê˝≤ ‘·≈î£ ÿy˚. BìøÏ Á|ü<ëÛ q ø±s¡D+ eTq uÛ≤s¡‘· sêe÷j·TD Á>∑+<∏ë\T. á
Á>∑+<∏ë˝À¢ì ø£<\ä∏ T, bÕÁ‘·\ Á|ües¡qÔ , HÓ‹’ ø£ $\Te\T, dü+düÿèr dü+Á|ü<ëj·÷\T yÓTT<ä˝q’… $
eTq Á|ü»\ s¡ø+Ô£ ˝Àq÷, qs¡qsê˝À¢q÷ J]í+#·Tø=ì ñ+&É&+É e\¢ Ms¡T Ä eT‘êìï
e~*ô|{Ïº ø=‘·Ô eT‘ê\qT d”«ø£]+#·˝Òø£b˛j·÷s¡T. nsTT‘˚ ø=‘·Ô eT‘ê˝À¢ì ø=ìï
dü+Á|ü<ëj·÷\qT Væ≤+<äTe⁄\T d”«ø£]+#ês¡T, d”«ø£]düTHÔ êïs¡T. n~ Væ≤+<äTeT‘·+˝Àì
$XÊ\ <äèø£Œ<∏ëìï ‘Ó*j·TCÒdTü +Ô ~.
uÛ≤s¡rj·TT\ MT<ä nHê~ qT+∫ H˚{Ï es¡≈L£ #ê˝≤ >=|üŒ Á|üu≤Û yêìï #·÷|ædTü qÔ ï
eTVü‰uÛ≤s¡‘êìï dü+düÿè‘· uÛ≤wü˝À yê´düT&ÉT sêkÕ&Éqï $wüjT· + n+<ä]ø° ‘Ó*dæ+<˚. nsTT‘˚
Á|üdTü ‘Ô e· TTqï eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À \ø£≈å î£ ô|>’ ± ñqï XÀ¢ø±\qT nìï+{Ï˙ yê´düT&ÉT sêj·T˝Ò<Tä .
yê´düT&ÉT ª»j·T+µ ù|s¡T‘√ øπ e\+ 8,800 XÀ¢ø±˝À¢ <Ûës¡sÔ êÁwüº bÕ+&Ée⁄\≈£î dü+ã+~Û+∫q
ø£<qä∏ T sêXÊ&ÉT. á ø£<qä∏ T yê´düTì •wüß´&Óq’ yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT düsŒ¡ j·÷>∑+ #˚dTü qÔ ï
»qy˚T»j·TTìøÏ #Ó|Œæ q≥T¢>±, á dü+<äs“¡ +¤ ˝À Ä ø£<qä∏ T $qï ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT nH˚ bÂsêDÏ≈î£ &ÉT
[i]
HÓ$’ TXÊs¡D´+˝À düÁ‘·j÷· >∑+ #˚dTü qÔ ï XÖq≈£î&ÉT yÓTT<ä˝q’… ãTTwüß\≈£î #Ó|Œæ q≥T¢>± uÛ≤s¡‘+· ˝À
ñ+~. yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT yê´düT&ÉT #Ó|Œæ q ª»j·T+µ ø£<qä∏ T »qy˚T»j·TTìøÏ #ÓãT‘·Tqï|ü⁄&ÉT
»qy˚T»j·TTìøÏ ø£*–q dü+<˚V‰ü \≈£î $es¡D\T Çe«≥+ e\¢ Ä ø£<ä∏ 24,000 XÀ¢ø±\T>±
ô|]– uÛ≤s¡‘+· >± |æ\Teã&ç+<äì, á uÛ≤s¡‘· ø£<qä∏ T ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT HÓ$’ TXÊs¡D´+˝Àì
ãTTwüß\≈£î #Ó|Œæ q|ü⁄&ÉT XÖq≈£î&ÉT n&ç–q Á|üXï¯ \≈£î Ç∫Ãq $es¡D\‘√ n~ \ø£≈å î£ ô|>’ ±
XÀ¢ø±\‘√ ñqï Á|üdTü ‘Ô · eTVü‰uÛ≤s¡‘+· >± @s¡Œ&ç+<äì, Ä $<Û+ä >± yê´düT&ÉT sêdæq ª»j·T+µ
eT÷&ÉT <äX˝¯ À¢ eTVü‰uÛ≤s¡‘+· >± |ü]D≤eT+ #Ó+~+<äì Ä#ês¡´ õ.$.düTÁãVü≤àD´+>±]
˝≤+{Ï dü+Á|ü<ëj·T kÕVæ≤ry˚‘\Ô· T n_ÛÁbÕj·T|ü&Ü¶sT¡ . á n_ÛÁbÕj·T+ düeT+»dü+>±
˝Ò<Tä . m+<äTø£+fÒ ø£<qä∏ T $+≥Tqïyês¡T yÓ*ãT∫Ãq dü+<˚V‰ü \≈£î Ç∫Ãq düe÷<ÛëHê\
e\¢ eT÷\ø£<∏ä eT÷&ÉT Hê\T>∑T ¬s≥T¢ ô|s¡>∑<äT. yê´düT&ÉT sêdæq »j·T+ ø±e´+
yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT »qy˚T»j·TTìøÏ #Ó|Œü ≥+ e\¢ 8,800 XÀ¢ø±\ qT+∫ Ç+#·T$T+#·T
eT÷&ÉT s¬ ≥T¢ ô|]– 24,000 XÀ¢ø±\T>± |ü]D≤eT+ #Ó+<˚ neø±X¯+ ˝Ò<Tä . n˝≤π>
24,000 XÀ¢ø±\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï uÛ≤s¡‘· ø£<qä∏ T ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT HÓ$’ TXÊs¡D´+˝Àì ãTTwüß\≈£î
#Ó|Œæ q|ü⁄&ÉT Ä ø£<ä∏ 24,000 XÀ¢ø±\ qT+∫ Hê\T>∑T s¬ ≥T¢ ô|>’ ± ô|]– \ø£å XÀ¢ø±\T>±
|ü]D$T+#˚ neø±X¯+ ˝Ò<Tä . n+<äTe\¢ õ.$.düTÁãVü≤àD´+>±] n_ÛÁbÕj·T+ düeT+»dü+
ø±<äì düŒwüºeTe⁄‘·T+~. 8,800 XÀ¢ø±\‘√ ñqï ª»j·T+µ \ø£å≈£î ô|’>± XÀ¢ø±\‘√
eTVü‰uÛ≤s¡‘+· >± |ü]D≤eT+ #Ó+<ë\+fÒ |ü+Á&Ó+&ÉT s¬ ≥¢≈î£ ô|>’ ± ô|s¡>±*. øπ e\+ eTT>∑T]Z
ø±s¡D+>± eT÷&ÉT <äX˝¯ À¢ ˇø£ ø±e´+ |ü+Á&Ó+&ÉT s¬ ≥¢≈î£ ô|>’ ± ô|s¡>≥∑ + nkÕ<Û´ä +.
ùV≤‘·Tã<ä+∆ >± |ü]o*ùdÔ yê´düT&ÉT sêdæq ª»j·T+µ ø±e´+ yê´düTì ‘·sê«‘·
ø±\+˝À nH˚øe£ T+~ dü+düÿè‘· |ü+&ç‘T· \T, ø£e⁄\T ‘·eT≈£î ‘Ó*dæq ø£<\ä∏ qT, ‘√∫q
ø£<\ä∏ qT nH˚ø£ XÊÁdüÔ $wüj÷· \qT sêdæ uÛ≤s¡‘+· ˝À #=|æŒ+#ês¡ì #Ó|Œü e#·TÃ. n+fÒ
ª»j·T+µ ø£<ä∏ ø=ìï e+<ä\ dü+e‘·‡sê\ ø±\+˝À ø=ìï e+<ä\eT+~ |ü+&ç‘T· \ #˚‘T· \T
|ü&≥É + e\¢ eTVü‰uÛ≤s¡‘+· >± |ü]D$T+∫+~. n+<äTe\¢H˚ Ç+<äT˝À |üsd¡ Œü s¡ _ÛqïyÓTqÆ
$wüj÷· \T, _Ûqï XË\’ T\T ø£ìŒkÕÔsTT. ø=ìï ø£<\ä∏ T s¬ +&ÉT, eT÷&ÉTkÕs¡T¢ #Ó|Œü ã&Ü¶sTT. ñ
<ëVü≤s¡D≈£î |üsX¡ ó¯ sêeTTì ø£<ä∏ eT÷&ÉT#√≥¢, ≈£îe÷s¡kÕ«$T ø£<ä∏ eT÷&ÉT #√≥¢, ñ<ä+≈£îì
ø£<ä∏ s¬ +&ÉT#√≥¢, Ç+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤‘ê´ $uÛ≤>∑+ ø£<ä∏ s¬ +&ÉT#√≥¢ #Ó|Œü ã&Ü¶sTT. Bìïã{Ïº
uÛ≤s¡‘· ø£e⁄\ dü+K´ ndü+U≤´ø£eTì ‘Ó\TdüT+Ô ~.
yê´düT&ÉT ª»j·T+µ ù|s¡T‘√ sêdæq á ø±e´+ ø±\Áø£eT+˝À nH˚ø£ #˚sT¡ Œ\T »]–
yÓTT<ä≥ uÛ≤s¡‘+· >± Ä ‘·sê«‘· nH˚ø£ ñbÕU≤´Hê\T #˚sÃ¡ ã&ç eTVü‰uÛ≤s¡‘+· >± |ü]D≤eT+
[ ii ]
#Ó+~+~. eTTK´+>± á Á>∑+<∏ëìøÏ Á|ü‘T· \T ‘·j÷· s¡T #˚ùd dü+<äs“¡ +¤ ˝À á #˚sT¡ Œ\T
»]– ñ+{≤sTT. ø±ã{Ïº Á|üdTü ‘Ô · eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝Àì ñbÕU≤´Hê\T yê´düT&ÉT sêdæq$
ø±<äì ne˙ï ø±\Áø£eT+˝À Á|ü‹uÛ≤e+‘·T˝…q’ dü+düÿè‘· |ü+&ç‘T· \T sêdæ #=|æŒ+∫qeì
düŒwüeº Te⁄‘·T+~. á ñbÕU≤´Hê\T $X¯«düèwæ,º <˚e‘·\T, Ä<Ûë´‹àø±+XÊ\T, ãTTwüß\T,
>√e⁄\T, nH˚ø£ Ç‘·s¡ |üXó¯ |ü≈îå£ \T, sê»˙‹, yÓ÷ø£+å , |ü‹Áe‘·\T, esêíÁX¯e÷\T, #·Áø£es¡T\Ô T,
Áu≤Vü≤àD e÷Vü‰‘·à´+, ø£èwüßìí e÷Vü‰‘·à´+, }s¡«ú n<Û√˝Àø±\T, <Ûsä à¡ XÊÁdü,Ô ns¡Xú ÊÁdü,Ô ˙‹XÊÁdü,Ô
y˚<ë+‘·XÊÁd+Ôü yÓTT<ä˝q’… nH˚ø£ $wüj÷· \≈£î dü+ã+~Û+∫q$ ñHêïsTT. Çe˙ï ˇø£sT¡ sêdæq$, ˇø£
ø±\+˝À sêdæq$ ø±<äT. y˚sT¡ y˚sT¡ ø±˝≤˝À¢, y˚sT¡ y˚sT¡ e´≈£î\Ô T sêdæq$.
á ñbÕU≤´Hê˝À¢ ø=ìï ÄHê{Ï C≤q|ü<ä ø£<ë∏ +XÊ\‘√ ≈£L&çq ø£<\ä∏ T ñHêïsTT. n+fÒ Ä
Hê&ÉT ˝Àø£+˝À eTÚœø£ Á|ü#ês¡+˝À ñqï C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ qT nqTø£]dü÷Ô yê{Ïì Ä<Ûës¡+>±
#˚dTü ø=ì |ü+&ç‘· ø£e⁄\T ø£*Œ+∫q ø=ìï ø£<\ä∏ T dü+düÿè‘· eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À ñHêïsTT.
Ç˝≤+{Ï yê{Ïì C≤q|ü<ä ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T nqe#·TÃ. ø=ìï n#·ÃyÓTqÆ C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ T ñHêïsTT.
eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À Ç˝≤+{Ï ø£<\ä∏ T Ä~, XÊ+‹, nqTXÊdüq |üsê«˝À¢ m≈£îÿe>± ñHêïsTT.
eq, düu,ÑÛ Á<√D, ø£s,í¡ X¯\´ |üsê«˝À¢ ˇø£{Ï s¬ +&ÉT #=|ü⁄Œq ñHêïsTT. M{Ï˝À 24 ø£≥Tº
ø£<\ä∏ T, 9 ÁbÕDÏ ø£<\ä∏ T, 8 ˙‹ ø£<\ä∏ T, 6 n<äT“¤‘· ø£<\ä∏ T yÓTT‘·+Ô ø£*|æ 47 ñHêïsTT.
ªeTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À C≤q|ü<ä ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ Tµ nH˚ á Á>∑+<∏+ä ˝À á 47 ø£<\ä∏ qT
>∑T]+∫ $X‚w¢ +æ #êqT. Ç+<äT˝À 5 n<Ûë´j·÷\T ñHêïsTT. eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À C≤q|ü<ä
ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T-ñb˛<ëÈ‘+· µµ nH˚ yÓTT<ä{Ï n<Ûë´j·T+˝À C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ dü«s¡÷|ü dü«uÛ≤yê\qT
$e]+∫q ‘·sê«‘· dü+düÿè‘· eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝Àì Ä~|üs«¡ +˝À nqTÁø£eTìø± |üs«¡ + nH˚
ñ|ü|sü «¡ +˝À uÛ≤s¡‘· s¡#q· ≈£î dü+ã+~Û+∫q ne÷qTcÕ+XÊ\qT ùV≤‘·Tã<ä+∆ >± $X‚w¢ +æ ∫
uÛ≤s¡‘· ø£<ä∏ yê´düT&ÉT sêj·T&ÜìøÏ eTT+<äT C≤q|ü<ä ø£$ #˚‘· Ms¡>±<∏>ä ± #Ó|Œü ã&ç eTÚœø£
Á|ü#ês¡+˝À >±j·Tø£ _Û≈îå£ ≈£î\ #˚‘· bÕ&Éã&ÉT‘·÷ Á|üd~æ ∆ #Ó+~+<äì, Ä ‘·sê«‘· yê´düT&ÉT
Ä ø£<qä∏ T rdüTø=ì »j·T+ ù|s¡T‘√ Ç‹Vü‰dü+>± s¡∫+#ê&Éì $e]+#êqT. ªªeTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À
ø£≥Tº ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ Tµµ nH˚ s¬ +&Ée n<Ûë´j·T+˝À dü+düÿè‘· eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝Àì 24 ø£≥Tº
ø£<\ä∏ qT yê{Ï˝Àì C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ ë∏ +XÊ\qT $X‚w¢ +æ #êqT. ªªeTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À ÁbÕDÏ
ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ Tµµ nH˚ eT÷&Ée n<Ûë´j·T+˝À eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝Àì 9 ÁbÕDÏ ø£<\ä∏ qT,
ªªeTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À ˙‹ ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ Tµµ nH˚ Hê\Ze n<Ûë´j·T+˝À uÛ≤s¡‘+· ˝Àì 8 ˙‹
ø£<\ä∏ qT >∑T]+∫, ªªeTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À n<äT“¤‘· ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ Tµµ nH˚ ◊<äe n<Ûë´j·T+˝À
eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝Àì 6 n<äT“¤‘· ø£<\ä∏ qT >∑T]+∫ $X¯Bø£]+#êqT. á ø£<\ä∏ $X‚w¢ Dü ˝À
ø£$Á‘·j·T+ yês¡T ‘·eT ‘Ó\T>∑T uÛ≤s¡‘·+˝À #˚dæq W∫‘·é+‘·yÓTÆq e÷s¡TŒ\qT,
sêeTD°jT· ø£‘q· T $e]+#êqT.
[ iii ]
@<ÓH’ ê ˇø£ $wüj÷· ìï >∑T]+∫ $e]+#˚≥|ü⁄&TÉ Ç‘·s¡ Á>∑+<∏ë˝À¢ì dü<èä XÊ+XÊ\qT
rdüTø=ì b˛*Ã ‘·T\Hê‘·àø£ |ü]o\q #˚jT· &É+ nedüs+¡ . á ø£<˝ä∏ À¢ ªªÁ|üC≤|ü‹ ô|’ eT÷&ÉT
esêí\≈£î <ëdüT\T>± X¯SÁ<äT\qT düèwæº+#·&É+µµ nH˚ ø£≥Tºø£<∏ä˝À sêe÷j·TD+˝Àì
X¯+uÛ÷Ñ ø£e<Ûä ø£<,ä∏ Á‹eT‘ê#ês¡T´\T ‘·eT Á>∑+<∏ë˝À¢ X¯SÁ<äT\ >∑T]+∫ #Ó|Œæ q n+XÊ\qT
$e]+#êqT. ªªÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø£ $uÛ≤>∑+ ø£<µä∏ µ uÛ≤s¡‘+· ˝ÀH˚ ø±≈£î+&Ü sêe÷j·TD,
uÛ≤>∑e‘ê˝À¢ ≈£L&Ü ñ+~. á ø£<\ä∏ ìï+{Ïø° eT÷\+ ø£èwüj í T· Eπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·
~«rj·T dü+|ü⁄≥+˝À #Ó|Œæ q eT÷&ÉT ø£<\ä∏ T. uÛ≤s¡‘+· ˝Àì ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ $uÛ≤>∑+
ø£<qä∏ T $e]+#˚ dü+<äs“¡ +¤ ˝À sêe÷j·TD, uÛ≤>∑e‘·, ø£èwüj í T· Eπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·˝Àì
ø£<\ä∏ qT >∑T]+∫ ≈£L&Ü $X‚w¢ +æ #êqT. ªªñ‘·+Ô ≈£îì ø£<µä∏ µ uÛ≤s¡‘+· ˝À s¬ +&ÉT#√≥¢ ñ+~. á
ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü ã&çq bÂwüß´ì >∑T]+∫q ø£<ä∏ dü+düÿè‘· sêe÷j·TD+˝Àq÷, dü+düÿè‘·
uÛ≤>∑e‘·+˝Àq÷ ñ+~. ñ‘·+Ô ≈£îì ø£<qä∏ T $e]+#˚ dü+<äs“¡ +¤ ˝À sêe÷j·TD, uÛ≤>∑e‘·+˝Àì
ø£<\ä∏ qT ≈£L&Ü $e]+#êqT. uÛ≤s¡‘+· ˝Àì ªª>∑sT¡ &ÉTì ø£<µä∏ µ≈£î eT÷\+ ø£èwüj í T· Eπs«Bj·T
‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘· wüwø˜ü ±+&É˝À ñ+~. >∑sT¡ &ÉTì ø£<ë∏ dü+<äs“¡ +¤ ˝À á n+XÊìï ≈£L&Ü
$e]+#êqT. n+‘˚>±≈£î+&Ü nedüsêìï ã{Ïº uÛ≤s¡‘+· ˝Àì Áu≤Vü≤àD e÷Vü‰‘êà´ìï $e]+#˚
ø£<\ä∏ qT, Áu≤Vü≤àD ø£Áå ‹j·T dü+|òTü s¡¸Hê‘·àø£ ø£<\ä∏ qT, Áu≤Vü≤àDT\ ø£Áå ‹j·T <˚«cÕìï ‘Ó*ù|
ø£<\ä∏ qT $X‚w¢ +æ #êqT. á ø£<\ä∏ T Äj·÷ ø£<\ä∏ ø±\+Hê{Ï kÕ+|òTæ ø£, sê»ø°jT· |ü]dæ‘ú T· \qT
‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT. |ü]XÀ<Ûqä ˝À yêdüyÔ ê\qT ‘Ó\bÕ\qï ñ<˚X› ´¯ +‘√ uÛ≤s¡‘+· ˝Àì á
ø£<\ä∏ qT ùV≤‘·T <äèø£Œ<∏+ä ‘√ $X‚w¢ +æ #êqT.
C≤q|ü<ä $C≤„q n<Û´ä j·Tq+ ùV≤‘·T <äèø£Œ<∏+ä ‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï~. eTq Ç‹Vü‰kÕ\T,
|ü⁄sêD≤\T yÓTT<ä˝q’… ÁbÕNq Á>∑+<∏ë˝À¢ C≤q|ü<ä $C≤„Hê+XÊ\T #ê˝≤ ñHêïsTT. á
Á>∑+<∏ë\qT C≤q|ü<ä $C≤„q <äèø£Œ<∏+ä ‘√ |ü]o*ùdÔ mH√ï ø=‘·Ô $wüj÷· \T yÓ\T>∑T˝ÀøÏ
ekÕÔsTT. dü+düÿè‘· eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À ÄHê{Ï $<ä´, sê»ø°jT· , kÕe÷õø£, kÕ+düÿè‹ø±+XÊ\T
mH√ï ñHêïsTT. ª»j·T+µ ù|s¡T‘√ Ç‹Vü‰dü+>± |ü⁄{Ïqº á ø±e´+˝À ‘·sê«‘· ø±\+˝À
uÛ>Ñ e∑ BZ‘· ˝≤+{Ï >∑+;Ûsy¡ TÓ qÆ n+XÊ\T #˚sÃ¡ ã&ç Væ≤+<ä÷ eT‘· Á>∑+<∏+ä >± |ü]D$T+∫+~.
C≤q|ü<ä $C≤„q <äèø£Œ<∏ä |ü]o\q á |ü]D≤e÷ìï ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+~.
Á|üdTü ‘Ô · Á>∑+<∏+ä eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À C≤q|ü<ä ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T n˝≤+{Ï <äèø£Œ<∏+ä ‘√ sêdæq<˚.
á Á>∑+<∏+ä $E„\ eTqïq\qT bı+<äT‘·T+<äì Ä•dü÷.Ô .....
- »j·T<˚yé
[ iv ]
$wüj·T dü÷∫ø£
|ü⁄≥\T.
1. eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À C≤q|ü<ä ø£<∏ë+X¯ ø£<∏ä\T `ñb˛<ëÈ‘·+ 1-16
2. eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À ø£≥Tºø<
£ ë∏ +X¯ ø£<∏ä\T 17-126
161. uÛÑè>∑T eTVü≤]¸ XÊ|ü+ e\¢ n–ï düs¡«uÛÑø£å≈£î&ÉT ø±e&É+ 19-23
2. nq÷s¡T&ÉT dü÷s¡T´ì kÕs¡~Û ø±e&É+ 23-26
3. (m) düsêŒ\T >∑s¡T&ÉTìøÏ ÄVü‰s¡+ ø±e&É+ 26-28
(_) düsêŒ\≈£î ¬s+&ÉT Hê\Tø£\T @s¡Œ&É&É+
4. X‚wüß&ÉT uÛÑ÷uÛ≤sêìï eVæ≤+#·&É+ 28-29
5. Ws¡T«&ÉT nH˚ ãTTwæ ‘·q ø√bÕ–ïì düeTTÁ<ä+˝À y˚j·T>±
n~ ã&Éu≤–ï>± e÷s¡&+É 30-34
6. m. n–ïe+X¯+ ø£<ä∏ 34`41
_) düV‰ü –ï XÊ|ü+ ø±s¡D+>± #˚|\ü T Ç‘·s¡ bÁ ÕDT\≈£î ÄVü‰s¡+ ø±e&É+
dæ) eTs¡D+Ï ∫q düV‰ü –ï X¯Øs¡+ uÛ÷Ñ $T˝À ø£*dæb˛sTT nH˚ø£ ˝ÀVü‰\T>± e÷s¡&+É
7. düÿ+<äT&ÉT kÕ«Vü‰<˚$ì n–ï‘√ #˚]Ã >ös¡$+#·&É+ 41-42
8. eTè‘·T´<˚e‘· |ü⁄≥Tºø£ ø£<∏ä 42-46
9. ˇø£ Åd”Ô XÊ|ü+e\¢ e÷‘·èkÕ«eT´ eédüú @s¡Œ&É&É+ 46-46
10. <ä≈£îå&ÉT düèwæº+∫q ø£åj·T yê´~Ûe\¢ #·+Á<äT&ÉT ø°åDÏ+#·&É+ 47-50
11. dü+kÕs¡ ã+<Ûä+ ø£<∏ä 51-52
12. sê»˙‹XÊÅd+Ôü |ü⁄≥Tºø£ ø£<ä∏ 53-57
13. |Á Cü ≤|ü‹ |ô ’ eT÷&ÉT esêí\≈£î <ëdüT\T>± X¯S<Á Tä \qT düèwæ+º #·&+É 57-61
14. <ä+&É+ |ü⁄≥Tºø£ ø£<ä∏ 61-64
15. K&É+Z |ü⁄≥Tºø£ ø£<ä∏ 64-66
16. ã
Á Vü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø£ $uÛ≤>∑+ ø£<ä∏ 67-100
17. eèÁ‘êdüTs¡Tì s¡ø+Ô£ qT+∫ |ü⁄≥º>=&ÉT>∑T\T |ü⁄≥º&+É 100-100
18. »«s¡+ |ü⁄≥Tºø£ ø£<ä∏ 101-103
19. X¯óÁ≈£îì ø£<∏ä 104-105
20. ãèVü≤düŒ‹ XÊ|ü+ e\¢ »\+˝À »\ÁbÕDT\T @s¡Œ&& É +É 105-106
[v]
21. (m) ã+>±s¡+ |ü⁄≥Tºø£ ø£<∏ä 106-114
(_) ø£|üŒ, @qT>∑T, ∫\Tø£\≈£î <˚e‘·\T esê*e«&É+
22. >=&ÉT>∑T, #Ó|ü\ |ü⁄≥Tºø£ ø£<∏ä 114-118
23. >√e⁄\ eT\eT÷Á‘· kÕúHê˝À¢ \ø°Î ìyêdü+ 118-120
24. <äTsê«düTì esê\ e\¢ lø£èwüßí&ÉT |üP»˙j·TT&ÉT ø±e&É+ 121-126
3. eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À ÁbÕDÏ ø£<ë∏ +X¯ ø£<∏ä\T 127-151
1. »]‘· ` |æ\¢\ ø£<∏ä 128-131
2. ‘Ó*yÓ’q qø£ÿ ø£<∏ä 131-133
3. <äTsêàs¡Z|ü⁄ Vü≤+dü ø£<∏ä 133-134
4. Vü≤+dü`ø±øÏ ø£<∏ä 134-137
5. yê´Á|òüT`>√e÷j·TT dü+yê<ä+ ø£<∏ä 137-140
6. ñÁwüºÁ^y√bÕU≤´q+ 140-141
7. eT÷wæø£è÷sê®\ dü+yê<ä+ ø£<ä∏ 141-147
8. >∑èÁ<ä`>√e÷j·TT dü+yê<ä+ ø£<∏ä 147-150
9. ∫\Tø£ ø£<∏ä. 150-151
4.eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À ˙‹ ø£<ë∏ +X¯ ø£<∏ä\T 152-176
1. düTes¡íw”˜$ ø£<∏ä 152-154
2. dü]‘ê‡>∑s¡ dü+yê<ä+ ø£<∏ä 155-156
3. ãTTwæ ` XÊ«q+ ø£<∏ä 156-159
4. eT÷&ÉT #˚|ü\ ø£<∏ä 159-162
5. |üP»ì ` ÁãVü≤à<ä‘·Ô dü+yê<ä+ ø£<∏ä 162-165
6. ø£b˛‘· ` \Tã∆≈£ ø£<∏ä 165-169
7. |üeq ` XÊ\à© dü+yê<ä+ ø£<∏ä 169-171
8. ø£è‘·|òüTTïì ø£<∏ä. 172-176
5. eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À n<äT“¤‘· ø£<ë∏ +X¯ ø£<∏ä\T 177-267
1. ñ‘·Ô+≈£îì ø£<ä∏ 182-208
2. >∑s¡T&ÉTì ø£<∏ä 208-220
3. >∑+>± X¯+‘·qT\ ø£<∏ä 220-223
4. »sêdü+<ÛTä ì ø£<∏ä 223-226
5. X¯\ <ä\T\ #·]‘Á `· yêeT<˚e e÷Vü‰‘·à´+ ø£<∏ä 226-231
6. •K+&ç ø£<∏ä 231-235
n<∏dä ÷
ü ∫
‡ ø£\T 236`241
[ vi ]
eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À C≤q|ü<ä ø£<∏ë+X¯ ø£<∏ä\T `ñb˛<ëÈ‘·+
C≤q|ü<ä $C≤„q+ n‹ÁbÕNq ø±\+ qT+∫ ˇø£ ‘·s+¡ qT+∫ eTs=ø£ ‘·sêìøÏ
kÕ+Á|ü<ësTTø£+>± dü+Áø£$TdüTqÔ ï eTVü≤√qï‘·yTÓ qÆ $C≤„q+. Ç~ e÷qe⁄&ÉT Ä~e÷qe⁄ì
qT+∫ Ä≥$ø£ e÷qe⁄&ÉT>±, Ä≥$ø£ e÷qe⁄ì qT+∫ Á>±MTD e÷qe⁄ì>±, Á>±MTD
e÷qe⁄ì qT+∫ Hê>∑]ø£ e÷qe⁄ì>± |ü]D≤eT+ #Ó+~q <äX˝¯ À¢ì kÕVæ≤‘·´+, uÛ≤wü,
ø£fi\¯ T, Jeq $<Ûëq+, kÕ+|òTæ ø±#êsê\T yÓTT<ä˝q’… yê{Ï HÓìï+{ÏH√ ‘Ó*j·TCÒdTü +Ô ~.
C≤q|ü<ä $C≤„q+ eTq y˚<ë\T y˚<ë+>±\T, Ç‹Vü‰kÕ\T, |ü⁄sêD≤\T, ø±yê´\T yÓTT<ä˝q’…
yê{Ïì #ê]Á‘·ø£ <äèø£Œ<∏+ä ‘√ ùV≤‘·Tã<ä+∆ >± |ü]o*+∫ $X‚w¢ +æ #·&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~.
Ç˝≤+{Ï C≤q|ü<ä $C≤„q+˝À kÕVæ≤‘·´+, uÛ≤wü, ø£fi\¯ T, edüTdÔ +ü düÿè‹, kÕ+|òTæ ø±#êsê\T
nH˚ nsTT<äT n+XÊ\THêïsTT. M{Ï˝À kÕVæ≤‘·´+ eTTKýÓTqÆ ~. Bìï C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘·éTì
|æ\TdüTHÔ êï+. Ç+<äT˝À >π j·T+, ø£<ë∏ >π j·T+, kÕyÓT‘·, bı&ÉT|ü⁄ø£<,ä∏ ø£<ä∏ nH˚ nsTT<äT
Á|üÁøÏjT· \THêïj·T. M{Ï˝À ø£<ä∏ $•wüyº TÓ qÆ ~. Bìï Ä+>∑+¢ ˝À “Folk tale” nì ‘Ó\T>∑T˝À
C≤q|ü<ä ø£<ä∏ nì |æ\TdüTHÔ êïs.
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ ≈£î |ü⁄{Ïìº \T¢ ˝≤+{Ï~. n‹ ÁbÕNq ø±\+ qT+∫
ø£<\ä∏ T #Ó|Œü &É+ á <˚X+¯ ˝À ñ+~. dæìe÷\T, {°.M.\T ˝Òì ø±\+˝À Á|ü»\≈£î eT+∫
$C≤„q $H√<ë\qT C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ T ø£*–+#êsTT. >∑‘+· ˝À Á>±e÷˝À¢ ô|<ä\› T |æ\\¢ T
>∑÷&Ü ø£<\ä∏ T #Ó|
ü ≈£îH˚yês¡T. ‘ê‘·jT· ´\T, u≤eTà\T sêÁ‹|üP≥ ‘·eT eTqTeT\T,
eTqTeTsêfi¯flqT <ä>sZ∑ ¡ |ü&TÉ ø√u…≥Tºø=ì yê]øÏ nH˚ø£ ø£<\ä∏ qT #Ó|Œæ ìÁ<ä |ü⁄#˚Ãyês¡T.
|æ\\¢ T ø£<\ä∏ +fÒ #Ó$ø√düT≈£î+{≤s¡T. ø£<\ä∏ T #Ó|Œü eTì ô|<ä› yê]ì Áã‹e÷\T‘ês¡T.
yês¡T #Óù|Œ ø£<\ä∏ T $+≥÷ }ø=&ÉT‘·÷ ìÁ<äb˛‘ês¡T. ô|<ä\› T #Óù|Œ ø£<˝ä∏ À¢ ˙‹, <Óe’
uÛøÑ ,ÔÏ <Ûsä êàqTs¡øÔÏ yÓTT<ä˝q’… \ø£Då ≤\T+{≤sTT. ø£<\ä∏ T $q&É+ e\¢ Çe˙ï |æ\\¢ ≈£î
n\e&˚$. ô|<ä\› T #Ó|Œæ q ø£<\ä∏ qT |æ\\¢ T ‘·eT˝À ‘êeTT #Ó|
ü ≈£îH˚yês¡T. ‘·<ë«sê
|æ\˝¢ À¢ uÛ≤cÕ_Ûeè~∆, ø£˝ŒHêX¯øÔÏ ô|+bı+<˚$. Á>±e÷˝À¢ì Á|ü»\T Hê≥T¢ y˚jT· ≥+,
ø£\T|ü⁄ rj·T&É+, ø√‘· ø√j·T&É+ yÓTT<ä˝q’… |üqT\T #˚ùd≥|ü
&ÉT, bı˝≤\≈£î ø±|ü˝≤
ø±ùd≥|ü
&ÉT, y˚sπ }]øÏ ø±* q&Éø‘£ √ Á|üj÷· DÏ+#˚≥|ü
&ÉT, r]ø£ düeTj·÷˝À¢ q\T>∑Ts¡T
ø£*dæ ≈£Ls¡TÃqï|ü
&ÉT nH˚ø£ s¡ø±\ C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ qT #Ó|
ü ø=ì $H√<ëìï bı+<˚yês¡T.
ø£<\ä∏ T #Ó|Œü &É+ ˇø£ ø£fi.¯ ø£<\ä∏ qT n+<äs÷¡ #Ó|Œü ˝ÒsT¡ . ø£<qä∏ T n+<ä+>±,
$H˚ yê]øÏ ÄdüøøÔÏ s£ +¡ >± ñ‘ê‡Vü≤+ ø£*>π $<Û+ä >± #·eT‘êÿs¡+>± #ÓbÕŒ*. Ç+<äT
ø√dü+ ø£<≈ä∏ î£ &ÉT ‘·&TÉ eTT ø√≈£î+&Ü <Ûësêfi¯+>± e÷{≤¢&>É \∑ >±*. ˝Àø£E&„ TÉ >± ñ+&Ü*.
ÁXÀ‘·\ ej·TdüT‡qT, nqTuÛyÑ êìï, dü+kÕÿsêìï, Á>∑V≤ü D kÕeTsêú´ìï, n_ÛsT¡ ∫ì ã{Ïº
ø£<qä∏ T #ÓbÕŒ*. ø£<≈ä∏ î£ ìøÏ düeTj·Tdü÷Œ¤]Ô Vü‰dü´ Á|æjT· ‘·«+ ñ+&Ü*. ø£<qä∏ T #Óù|Œ≥|ü
&ÉT
[1]
eT+∫ kÕyÓT‘·\qT, C≤rj·÷\qT, n\+ø±sê\qT Á|üj÷Ó –+#ê*. eT<Û´ä ˝À ÁXÀ‘·\≈£î
ø£*>π dü+<˚V‰ü \≈£î #·øÿ£ ì $es¡D Çe«>∑\>±*. Ç˝≤+{Ï \ø£Då ≤\Tqïyê&ÉT eT+∫
ø£<≈ä∏ î£ &ÉT>± sêìkÕÔ&TÉ . n˝≤π> ÁXÀ‘·\≈£î ≈£L&Ü ø=ìï \ø£D å ≤\T+&Ü*. ø£<≈ä∏ î£ &ÉT ø£<qä∏ T
#ÓãT‘·Tqï|ü
&ÉT $H˚ yê]˝À ˇø£&TÉ ª}µ ø={≤º*. ÁXÀ‘·\T m+‘· eT+~ ñ+fÒ n+‘·
eT+~ } ø=≥º≈L£ &É<Tä . ˇø£sT¡ e÷Á‘·yT˚ } ø={≤º*. n+<äs÷¡ } ø=&ç‘˚ ˇø=ÿø£ÿs¡T
ˇø=ÿø£ÿ s¡ø+£ >± } ø={Ïº ø£<≈ä∏ î£ ìøÏ ∫sê≈£î ø£*–kÕÔsT¡ . n+<äTe\¢ ˇø£ÿs¡T e÷Á‘·yT˚ }
ø={≤º*. } ø=fÒyº ê&ÉT ø£<qä∏ T C≤Á>∑‘>Ô· ± $+≥÷ ø£<≈ä∏ î£ &ÉT ø£<qä∏ T #Óù|Œ <Û√s¡DøÏ Ï
‘·–q≥T¢>± } ø={≤º*. n+fÒ ø£<≈ä∏ î£ &ÉT ø£<qä∏ T HÓeTà~>± #ÓãT‘·Tqï|ü
&ÉT <ëìøÏ
‘·–q≥T¢ HÓeTà~>±, ø£<ä∏ y˚>+∑ >±, ñ‘ê‡Vü≤+>± kÕ>∑T‘·Tqï|ü
&ÉT n<˚ kÕúsTT˝À }
ø=&ÉT‘·÷ ø£<∏ä≈£îìøÏ eT+∫ Áb˛‘ê‡Vü‰ìï Çyê«*. n˝≤ ø±≈£î+&Ü ø£<∏ä y˚>∑+>±
kÕ>∑T‘·Tqï|ü
&ÉT } ø=fÒyº ê&ÉT ˙s¡d+ü >± } ø=&ç‘˚ ø£<≈ä∏ î£ &ÉT ø£<qä∏ T #Ó|Œü ˝Ò&TÉ . ÁXÀ‘·˝À¢
$T–*q yês¡T ‘êeTT ø£<qä∏ T ÁX¯<>∆ä ± $+≥THêïeTì #Ó|Œü &ÜìøÏ n|ü
&É|
ü &ÉT ø=ìï
dü+<˚V‰ü \qT, $es¡D\qT n&É>±*. Ç˝≤ n&É>&∑ +É e\¢ ÁXÀ‘·\+<äs÷¡ ‘·qT #ÓãT‘·Tqï
ø£<ä∏ |ü≥¢ m+‘√ Ädüø>ÔÏ ± ñHêïs¡ì ø£<≈ä∏ î£ &ÉT Á>∑V≤æ +∫ eT]+‘· ñ‘ê‡Vü≤+>±,
ÄdüøøÔÏ s£ +¡ >± ø£<qä∏ T #ÓãT‘ê&ÉT. C≤q|ü<ä ø£<qä∏ T #Óù|Œ≥|ü
&ÉT } ø=fÒyº ê&ÉT ‘·|Œü ì
dü]>± ñ+&Ü*. } ø=fÒyº ê&ÉT ˝Òøb£ ˛‘˚ ø£<≈ä∏ î£ &ÉT ø£<qä∏ T #Ó|Œü ˝Ò&TÉ .
C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ qT ø£*Œ+∫q yês¡T, eTÚœø£ Á|ükÕs¡+˝À yê{Ïì ‘·s‘¡ s· ê\T>±
#Ó|
ü ø=ì yê{Ïì Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\≈£î yê´|æ+|ü #˚dqæ yês¡T C≤q|ü<Tä \T. C≤q|ü<Tä \≈£î
#·<Tä e⁄+&É<Tä . nsTTq|üŒ{Ïø° yês¡T eT+∫ Á|ü‹uÛ≤e+‘·T\T, ø£\ŒHê X¯ø,ÔÏ uÛ≤eHê |ü{eÏ T
ñqïyês¡T. ˝Àø£+˝À »]π> X¯è+>±s¡, Vü‰dü´, ø£sT¡ D, Ms¡, n<äT“¤‘ê+XÊ\≈£î dü+ã+~Û+∫q
nH˚ø£ dü+|òTü ≥q\T »]–q|ü
&ÉT C≤q|ü<ä ø£e⁄\T yê{ÏøÏ düŒ+~+∫ Äj·÷ dü+|òTü ≥q\qT
$e]dü÷Ô ‘·eT Á|ü‹uÛ≤ bÕ≥yê\‘√, ø£\ŒHê kÕeTs¡´ú +‘√ #·øÿ£ ì ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫ ˝Àø£+
MT<ä e~*y˚kÕÔsT¡ . n$ Ä H√{≤ Ä H√{≤ bÕøÏ nH˚ø£ ÁbÕ+‘ê\≈£î yê´|æd÷ü Ô nH˚ø£
e÷s¡TŒ\≈£î #˚s¡TŒ\≈£î ˝Àqe⁄‘êsTT. ˇø£ ø£<∏ä |ü⁄{Ïºq|ü
&ÉT ˇø£ $<Ûä+>± ñ+&ç
ø±˝≤+‘·s+¡ ˝À <ëì˝À nH˚ø£ e÷s¡TŒ\T #˚sT¡ Œ\T #√≥T #˚dTü ø=ì eTs=ø£ s¡ø+£ ø£<>ä∏ ±
s¡÷bÕ+‘·s+¡ #Ó+<äe#·TÃ. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£ #ê]Á‘·ø£ Ms¡Tì ø£<ä∏ n~ |ü⁄{Ïqº |ü
&ÉT
#ê]Á‘·ø£ ø£<.ä∏ nsTT‘˚ ø±˝≤+‘·s+¡ ˝À n+<äT˝À Ms¡TìøÏ dü+ã+~Û+∫q |ü⁄≥Tºø,£ ô|s¡T>∑T<ä\,
n‘·ì kÕVü≤kÕ\T yÓTT<ä˝q’… yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫ nH˚ø£ n<äT“¤‘· dü+|òTü ≥q\T #√≥T
#˚dTü ø=ì n<äT“¤‘· ø£<>ä∏ ± e÷]b˛e#·TÃ. áHê&ÉT Á|ü|+ü #· yê´|ü+Ô >± #ê˝≤ uÛ≤wü˝À¢
nH˚ø£ s¡ø±\ C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ T Á|ü#ês¡+˝À ñHêïsTT. n<äT“¤‘ø· <£ \ä∏ T, ˙‹ø£<\ä∏ T, ÁbÕDÏø<£ \ä∏ T,
ø£≥Tºø<£ \ä∏ T, Vü‰dü´ø£<\ä∏ T, Ád”\Ô ø£<\ä∏ T, ù|<äsê• ô|<äe› Tàø£<\ä∏ T, yÓ÷dü>±+Á&Éø<£ \ä∏ T, |ü⁄sêD
ø£<\ä∏ T, ◊‹Vü‰dæø£ ø£<\ä∏ T, X¯è+>±s¡ ø£<\ä∏ T, ã÷‘·Tø£<\ä∏ T yÓTT<ä˝q’… nH˚ø£ s¡ø±\ ø£<\ä∏ T
<ë<ë|ü⁄>± nìï uÛ≤wü˝À¢q÷ ñHêïsTT. á ø£<\ä∏ ≈£î y˚sT¡ y˚sT¡ >± Á|ü‘´˚ ø£ \ø£Då ≤\T+{≤sTT.
[2]
n<äT“¤‘· ø£<˝ä∏ À¢ n<äT“¤‘· dü+|òTü ≥q\≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘· ñ+≥T+~. ˙‹ø£<˝ä∏ À¢ Á|ü<ëÛ q+>±
˙‹ #Ó|Œü ã&ÉT‘·T+~. ÁbÕDÏø<£ ˝ä∏ À¢ |üXó¯ |üøåÏ ÁøÏ$T ø°≥ø±<äT\≈£î ÁbÕeTTK´‘· ñ+≥T+~.
ø£≥Tºø<£ ˝ä∏ À¢ ˝Àø£+˝À ñ+&˚ edüTeÔ ⁄\≈£î, Ä#êsê\≈£î, qeTàø±\≈£î ø±s¡D+>± ˇø£ ø£<ä∏
#Ó|Œü ã&ÉT‘·T+~. Vü‰dü´ø£<˝ä∏ À¢ Vü‰dü´ dü+|òTü ≥q\≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘· ñ+≥T+~. Ád”\Ô ø£<˝ä∏ À¢
Ád”\Ô T Á|ü<ëÛ q bÕÁ‘· eVæ≤kÕÔsT¡ . ù|<äsê• ô|<äe› Tà ø£<˝ä∏ À¢ ù|<äsê• ô|<äe› Tà nH˚ bÕÁ‘· Á|ü<ëÛ q+>±
ñ+≥T+~. yÓ÷dü>±+Á&É ø£<˝ä∏ À¢ yÓ÷dü>±+Á&ÉT #˚ùd yÓ÷kÕ\T Á|ü<ëÛ q+>± #Ó|Œü ã&É‘êsTT.
Ç˝≤ ˇø=ÿø£ÿ s¡ø+£ ø£<˝ä∏ À¢ ˇø=ÿø£ÿ n+XÊìøÏ ÁbÕ<Ûëq´‘· ñ+≥T+~.
C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ T ø£<qä∏ T #Ó|Œü &ÉyT˚ Á|ü<ëÛ q+>± ñ+{≤sTT. á ø£<˝ä∏ À¢ m˝≤+{Ï
Ä≥+ø£+ ˝Ò≈î£ +&Ü ø£<ä∏ dü÷{Ï>± kÕ–b˛‘·T+~. M{Ïì düèwæ+º ∫q C≤q|ü<ä ø£e⁄\T,
M{Ïì #Ó|ü
≈£îH˚ kÕ<Ûës¡D C≤q|ü<äT\T #·<äTe⁄ ˝Òìyês¡T ø±e≥+ e\¢ M{Ï˝À
kÕVæ≤‘ê´+XÊ\T+&Ée⁄. dü+|òTü ≥q\≈£î ‘·–q≥T¢>± düìïy˚XÊ\qT ø£*Œ+∫ yê{Ïì #·øÿ£ >±
ìs¡«Væ≤+#·&+É , #·‘T· s¡yTÓ qÆ dü+uÛ≤wüD\T, bÕÁ‘·∫Á‘·D, es¡qí \T, n\+ø±sê\T yÓTT<ä˝q’…
kÕVæ≤‘ê´+XÊ\T C≤q|ü<ä ø£<˝ä∏ À¢ ‘·≈î£ ÿe>± ñ+{≤sTT. ˝Àø£+˝À eTÚœø£ Á|ü#ês¡+˝À ñqï
C≤q|ü<ä ø£<˝ä∏ À¢ eT+∫ yê{Ïì, ‘·eT≈£î q∫Ãq yê{Ïì |ü+&ç‘· ø£e⁄\T Á>∑V≤æ +∫ yê{ÏøÏ
dü+uÛ≤wüD\T, es¡qí \T, n\+ø±sê\T, bÕÁ‘·∫Á‘·D yÓTT<ä˝q’… kÕVæ≤‘ê´+XÊ\qT CÀ&ç+∫
‘·eT ø±yê´˝À¢ #˚sT¡ Ã≈£î+≥÷ ñ+{≤s¡T. eT]ø=+<äsT¡ ø£e⁄\T C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ qT nqTø£]dü÷Ô
ø=ìï ø£<\ä∏ qT ‘êy˚T ø£*Œ+∫ ‘·eT ø±yê´˝À¢ #=|æŒkÕÔsT¡ . á s¬ +&ÉT s¡ø±\ ø£<\ä∏ T
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À ñHêïsTT.
uÛ≤s¡rj·T kÕVæ≤‘·´+˝À eTVü‰uÛ≤s¡‘êìøÏ >=|üŒ Á|üdæ~∆, Á|ü#ês¡+
ñHêïsTT. dü+düÿè‘· uÛ≤wü˝À yê´düT&ÉT sêdæq á Á>∑+<∏+ä Ç‹Vü‰dü+>± |æ\Teã&ç
$T–*q uÛ≤s¡rj·T uÛ≤wü\ìï+{Ï˙ m+‘·>±H√ Á|üu≤Û $‘·+ #˚d+æ ~. uÛ≤s¡rj·T uÛ≤wü
\ìï+{Ï˝ÀøÏ á eTùV≤‹Vü‰dü+ nqTe~+|ü ã&ç+~. Ç+<äT˝Àì Á|ü<Ûëq ø£<∏äqT,
ñbÕU≤´Hê\qT Ä<Ûës¡+>± #˚dTü ø=ì dü+düÿè‘·+˝Àq÷, Ç‘·s¡ uÛ≤wü˝À¢q÷ ø±yê´\T,
Hê≥ø±\T yÓTT<ä˝q’… nH˚ø£ Á|üÁøÏjT· ˝À¢ mH√ï s¡#q· \T e#êÃsTT. á Á>∑+<∏+ä eTs=ø£
Á|üd<æ ‹∆˚ Vü‰düyTÓ qÆ sêe÷j·TD+ ø£+fÒ |ü]e÷D+˝À Hê\T>∑T s¬ ≥T¢ ô|<ä~› . ◊s√bÕ
<˚XÊ˝À¢ eTùV≤‹Vü‰kÕ\T>± |æ\Teã&ÉT‘·Tqï Ç*j·T&é, ˇ&çd‡” nH˚ s¬ +&É÷ ø£*|æHê
n$ eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ø£+fÒ ∫qïy˚. Ç+‘· ô|<ä› ø£<,ä∏ Çìï ñbÕU≤´Hê\T, yÓ$’ <Û´ä uÛ]Ñ ‘·yTÓ qÆ
Çìï bÕÁ‘·\T Á|ü|+ü #·+˝À eTπs Á>∑+<∏+ä ˝Àq÷ ˝Òe⁄. Ç˝≤+{Ï eTVü‰uÛ≤s¡‘êìøÏ ‘·‘ÿ· s¡Ô
nsTTq yê´düT&ÉT ô|{Ïqº ù|s¡T ªª»j·T+µµ. yê´düTì ‘·sê«‘· ø±\+˝À á Á>∑+<∏+ä ˝À ø=ìï
#˚sT¡ Œ\T »]– yÓTT<ä≥ ªªuÛ≤s¡‘+· µµ>±, Ä ‘·sê«‘· ø±\+˝À eT]ìï #˚sT¡ Œ\T »]–
eTVü‰uÛ≤s¡‘+· >± |æ\Te ã&ç+~. Ç+<äT˝Àì ø£<ä∏ uÛsÑ ‘¡ e· +oj·TT˝…q’ <Ûës¡sÔ êhT\≈£î
bÕ+&Ée⁄\≈£î dü+ã+~Û+∫q~ ø±e&É+ #˚‘· Ç~ uÛ≤s¡‘+· >± |æ\Te ã&ç+~. Á|üdTü ‘Ô +·
á Á>∑+<∏+ä ˝À \ø£≈å î£ ô|>’ ± XÀ¢ø±\THêïsTT.
[3]
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À uÛ≤s¡‘· ø£<ä∏ #Ó|Œü ã&çq $<Ûëq+ >∑T]+∫ ˇø£ ø£\Œq
#˚jT· ã&ç+~. HÓ$’ TXÊs¡D´+˝À XÖq≈£î&ÉT nH˚ ãTTwæ Ä<Û«ä s¡´+˝À <ë«<äX¯ es¡¸ düÁ‘·
j·÷>∑+ #˚dTü qÔ ï ãTTwüß\≈£î ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT nH˚ bÂsêDÏ≈î£ &ÉT uÛ≤s¡‘· ø£<qä∏ T #Ó|Œü &É+‘√
eTVü‰uÛ≤s¡‘+· yÓTT<ä\e⁄‘·T+~. uÛ≤s¡‘êìï yê´düT&ÉT sêdæ <ëìï ‘·q •wüß´\≈£î #ÓbÕŒ&Éì,
yê]˝À yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT yê´düTì ÄC„‘√ Vü≤dæHÔ ê|ü⁄s+¡ ˝À düsŒ¡ j·÷>∑+ #˚dTü qÔ ï bÕ+&Ée⁄\
eTTìeTqTeT&Óq’ »qy˚T»j·TTìøÏ #ÓbÕŒ&Éì, Ä düeTj·T+˝À ‘êqT nø£ÿ&É ñ+&ç uÛ≤s¡‘·
ø£<qä∏ T $Hêïqì, <ëìï ãTTwüß\≈£î #ÓãT‘êqì ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT HÓ$’ TXÊs¡D´+˝Àì ãTTwüß\≈£î
#ÓãT‘ê&ÉT. »qy˚T»j·TTì ‘·+Á&ç |üØøÏqå àVü‰sêE. Ç‘·&TÉ n_ÛeTqT´ìøÏ ñ‘·sÔ ¡ e\¢
»ìà+∫q ≈£îe÷s¡T&ÉT. Ç‘·&TÉ X¯è+– nH˚ ãTTwæ XÊ|ü+ ø±s¡D+>± ‘·ø≈å£ î£ &ÉT nH˚ Hê>∑Tì
#˚‘· ø±≥T y˚jT· ã&ç eTs¡DkÏ ÕÔ&TÉ . <ëìøÏ ø√|æ+∫q »qy˚T»j·TT&ÉT ñ‘·+Ô ≈£îì Áù|s¡D‘√
düsŒ¡ C≤‹ì HêX¯q+ #˚j÷· \qï ñ<˚X› ´¯ +‘√ düsŒ¡ j·÷>∑+ #˚kÕÔ&TÉ . á düsŒ¡ j·÷>∑+ »]–q
$<Ûëq+ uÛ≤s¡‘+· Ä~|üs«¡ + 52 qT+∫ 56 es¡≈î£ ñqï nsTT<äT n<Ûë´j·÷˝À¢ Ç˝≤
ñ+~. düsŒ¡ j·÷>∑+˝À ãTT‹«E\T eT+Á‘√#êÃs¡D\‘√ n–ïì Á|ü»«*+|ü CÒdæ ëT+
#˚d÷ü Ô j·÷>±–ï˝ÀøÏ düsêŒ\qT ÄVü‰«ì+#ês¡T. ãTT‹«E\ eT+Á‘· Á|üu≤Û e+‘√
ªª‘·‘'· düsêŒ' düe÷ù|‘·T' Á|üBù|Ô Vü≤e«yêVü≤H˚
$#˚weºü ÷Hê' ø£è|üD+ ÄVü≤«j·T+‘·' |üsd¡ Œü s¡yTé µµ
(Ä~. 52 ` 4e XÀ¢ø+£ )
ªªdüsêŒ\˙ï #˚w\ºü T <äøÿÏ Bq+>± ˇø£]H=ø£sT¡ |æ\T#·T≈£î+≥÷ Á|ü»«]\T¢‘T· qï
ôVAeT >∑T+&É+˝À |ü&bç ˛‘·THêïsTTµµ.
ªªùd«‘ê' ø£ècÕíXÃ¯ ˙˝≤X¯Ã dü$ú sê' •X¯edü<Ô ë∏
q<ä+‘√ $$<ÛëHé Hê<ëHé ù|‘·TØ›ù|Ô $uÛ≤ekÂµµ
ªªÁø√X¯j÷Ó »q e÷Á‘êVæ≤ >√ø£sdí¡ ´ü Á|üe÷D‘·'
|ü‘+· ‘·«»Ádü Ô yπ̊>q eVü‰ï e–ï eT‘ê+es¡µµ
(Ä~. 52 ` 6,7 XÀ¢ø±\T)
ªª‘Ó\ì¢ q\¢ì ˙\ düsêŒ\T, eè<ä,∆ •X¯ó düsêŒ\T Äs¡HÔ ê<ë\T #˚d÷ü Ô n–ï >∑T+&É+˝À
|ü&bç ˛‘·THêïsTT. ø=ìï Áø√düT bı&Ée⁄qï düsêŒ\T, eT]ø=ìï Hê\T>∑T Áø√düT\T bı&Ée⁄qï
düsêŒ\T, eT]ø=ìï >√ø£seí¡ T+‘· Á|üe÷D+ ø£\ ∫qï düsêŒ\T n˙ï ôVAe÷–ïøÏ
ÄVüQ‘Ó’ b˛‘·THêïsTTµµ.
ªª@e+ X¯‘d· Vü ≤ü ÁkÕDÏ Á|üjT· T‘êq´s¡T“¤<ëì#·
neXÊì $qcÕºì |üqï>±Hê+‘·T ‘·Á‘·yµ’Ó µ
(Ä~. 52 ` 8e XÀ¢ø+£ )
ªªá $<Û+ä >± \ø£\å , ø√≥¢ düsêŒ\T Ä n–ï˝À |ü&ç uÛdÑ àü yÓTbÆ ˛j·÷sTTµµ. Ç˝≤ düsŒ¡ j·÷>∑+
»s¡T>∑T‘·Tqï|ü
&ÉT Äd”≈Ô î£ &ÉT nH˚ ãTTwæ u≤\≈£î&ÉT nø£ÿ&çøÏ e∫Ã »qy˚T»j·TTì, n‘·&TÉ
[4]
#˚dTü qÔ ï düsŒ¡ j·÷>±ìï n<˚ |üì>± >=|üŒ>± Á|üX+¯ dækÕÔ&TÉ . n‘·ì Á|üX+¯ dü≈î£ bı+–b˛sTTq
»qy˚T»j·TT&ÉT es¡+ ø√s¡Tø√eTì Äd”≈Ô î£ ìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. n<˚ düeTj·T+˝À |üØøÏ‘å T· qÔ T
#·+|æq ‘·ø≈å£ î£ &ÉT j·TC„>T∑ +&É+˝À |ü&&É ÜìøÏ Äø±X¯+˝À dæ<+∆ä >± ñ+{≤&ÉT. »s¡T>∑T‘·Tqï
düsŒ¡ j·÷>±ìï yÓ+≥H˚ Ä|æyj ˚ ÷· \ì Äd”≈Ô î£ &ÉT ø√s¡‘ê&ÉT. Ç∫Ãq e÷≥≈£î ø£≥Tºã&ç
»qy˚T»j·TT&ÉT düsŒ¡ j·÷>±ìï $s¡$TkÕÔ&TÉ . <ëì‘√ ‘·ø≈å£ î£ &ÉT j·TC„>T∑ +&É+˝À |ü&≈É î£ +&Ü
ã‹øÏb˛‘ê&ÉT. á düs¡Œj·÷>∑+ »s¡T>∑T‘·Tqï düeTj·T+˝À j·TC„ø£s¡à\ eT<Ûä´˝À
yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT »qy˚T»j·TT&ÉT yÓTT<ä˝q’… yê]øÏ uÛ≤s¡‘ø· <£ qä∏ T #ÓbÕŒ&ÉT.
ô|’ düsŒ¡ j·÷>∑ eè‘êÔ+‘·+˝Àì ùV≤‘·Tã<ä‘∆ q· T |ü]o*+#·T<ë+. »qy˚T»j·TT&ÉT
#˚dqæ düsŒ¡ j·÷>∑+˝À Hê>∑T\T HêX¯q+ ø±e&ÜìøÏ Á|ü<ëÛ q ø±s¡D+ Hê>∑T\ ‘·*¢
nsTTq ø£Á<äTe XÊ|ü+. ø£Á<äTe ‘·q düe‹ nsTTq $q‘·‘√ ñ#ÓÃ’ ÁX¯e+ nH˚ >∑TÁs¡+
jÓTTø£ÿ ‘√ø£ q\¢>± ñ+<äì |ü+<Ó+ y˚dTü +Ô ~. ìC≤ìøÏ Ä >∑TÁs¡+ ‘√ø£‘√bÕ≥T |üP]Ô>±
‘Ó\>¢ ± ñ+≥T+~. |ü+<Ó+ >¬ \e&ÜìøÏ ø£Á<äTe >∑TÁs¡+ ‘√ø£qT q\¢>± #˚jT· eTì ‘·q
≈£îe÷s¡T˝…q’ y˚sTT eT+~ Hê>∑T\≈£î #ÓãT‘·T+~. Hê>∑T\T <ëìøÏ n+^ø£]+#·ø£ b˛e&É+#˚‘·
ø£Á<äTe ø√|æ+∫ »qy˚T»j·TT&ÉT #˚ùd düsŒ¡ j·÷>∑+˝À Hê>∑T\T q•kÕÔsì¡ X¯|dæ Tü +Ô ~.
nsTT‘˚ ‘·ø≈å£ î£ &ÉT ˝≤+{Ï yês¡T Ä ‘·sê«‘· ‘·*¢ #Ó|Œæ q |üì #˚dæ ÄyÓT |ü+<Ó+˝À >¬ *#˚˝≤>±
#˚kÕÔsT¡ . á ø£<ä∏ ø£è‘·jT· T>∑+˝À »]–q ø£<.ä∏ »qy˚T»j·TT&ÉT ø£*j·TT>∑ ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À
düsŒ¡ j·÷>∑+ #˚dqæ ≥T¢ uÛ≤s¡‘+· ˝À ñ+~. ø£è‘·jT· T>±ìøÏ 17,28,000 dü+e‘·‡sê\T,
Á‘˚‘ê j·TT>±ìøÏ 12,96,000 dü+e‘·‡sê\T, <ë«|üs¡ j·TT>±ìøÏ 8,64,000 dü+e‘·‡sê\
ø±˝≤ìï eTq |üPs¡T«\T ìs¡sí TT+#ês¡T. á eT÷&ÉT j·TT>±\T ø£*|æ‘˚ 38,88,000
dü+e‘·‡sê\T. n+fÒ ø£Á<äTe Hê>∑T\≈£î Ç∫Ãq XÊ|ü+ 38 \ø£\å dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘·
ø£*j·TT>∑+˝À »]–+<äì #ÓbÕŒ*. Ç~ @ e÷Á‘·eT÷ qeTà<ä–q $wüjT· + ø±<äT.
ø£Á<äTe XÊ|ü+ e\¢ 38 \ø£\å dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘· »qy˚T»j·TT&ÉT |ü⁄{Ïº düsŒ¡ j·÷>∑+
#˚XÊ&Éì #Ó|Œü &É+ øπ e\+ ø£\Œq e÷Á‘·yT˚ . ø£Á<äTe≈£î Ä~X‚wßü &ÉT yÓTT<ä˝q’… y˚sTT eT+~
ã\|üsêÁø£e÷\T ø£*–q Hê>∑T\T |ü⁄{qºÏ ≥T¢>±, $q‘·≈î£ n<äT“¤‘· ã\dü+|üqTï&Óq’ >∑sT¡ &ÉT&ÉT
|ü⁄{Ïqº ≥T¢>± #Ó|Œæ q á ø£<ä∏ C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q n<äT“¤‘ø· <£ .ä∏
n~ @e÷Á‘·+ yêdüeÔ + ø±<äT. Ád” \Ô ≈£î bÕeTT\T, |ü≈î£ \å T |ü⁄≥ºe⁄. uÛ÷Ñ $T MT<ä
bÕeTT\T, |ü≈î£ \å T, e÷qe⁄\T yÓTT<ä˝q’… ÁbÕDT\T ø±˝≤+‘·s+¡ ˝À |ü]D≤eT+ <ë«sê
@s¡Œ&Ü¶s¡T. n+<äTe\¢ ø£Á<äTe Hê>∑T\qT X¯|æ+∫q $wüj·T+ yêdüÔe+ ø±<äT. n~
|ü+&ç‘ø· $£ ø£\Œq e÷Á‘·yT˚ .
n˝≤π> düsŒ¡ j·÷>∑+ $wüjT· + ≈£L&Ü yêdüeÔ + ø±<äT. j·TC„ düeTj·T+˝À
ãTT‹«E\T eT+Á‘ê\T |ü]dƒ ÷ü Ô Hê>∑T\ ù|s¡T¢ ô|{Ïº |æ*#˚d]ü øÏ Ä eT+Á‘ê\ Á|üu≤Û e+‘√
mø£ÿ&Óøÿ£ &√ ñqï bÕeTT\T, Äø±X¯+˝À m>∑Ts¡T≈£î+≥÷ e∫Ã Vü‰Vü‰ø±sê\T #˚d÷ü Ô
j·TC„>T∑ +&É+˝À |ü&bç ˛sTTq≥T¢>± uÛ≤s¡‘+· ˝À #Ó|Œü ã&ç+~. á Hê>∑T\T kÕe÷qýÓTqÆ $
[5]
ø±<äT. ø=ìï Áø√düT <ä÷s¡eT+‘· bı&Éyq’Ó $, eT] ø=ìï jÓ÷»q+ <ä÷s¡eT+‘· bı&Éyq’Ó $,
ø=ìï >√ø£seí¡ T+‘· dü«\Œ Á|üe÷D+ ø£\$ ñHêïsTT. Áø√düT n+fÒ s¬ +&ÉT yÓTfiÆ fl¯ <ä÷s¡+,
jÓ÷»qeT+fÒ mì$T~ yÓTfiÆ fl¯ <ä÷s¡+, >√ø£seí¡ T+fÒ e÷qe⁄\ u§≥qy˚\T≈£î #·÷|ü⁄&TÉ y˚\T≈£î
eT<Û´ä ñqï <ä÷s¡+. Ç˝≤+{Ï düsêŒ\T \ø£\å T, ø√≥T¢ e∫Ã j·TC„>T∑ +&É+˝À |ü&ç ã÷&ç<ä
nsTTb˛j·÷j·T≥. mì$T~ yÓTfiÆ fl¯ bı&Ée⁄qï y˚\T \ø£\å ø=\~>± düsêŒ\T |ü&ç #êyê\+fÒ
j·TC„>∑T+&É+ ø=ìï e+<ä\ yÓTÆfi¯fl $d”Ôs¡í+ ø£*– ñ+&Ü*. n+<äT˝À eT+≥\T
C≤»«\é÷q+>± $»è+_Û+#ê\+fÒ mìï dü$T<Û\ä T y˚j÷· *? m+‘· HÓsTT´ y˚j÷· *?
n+‘· ô|<ä› eT+≥\T $»è+_ÛùdÔ j·T»„+ #˚ùd Áu≤Vü≤àDT\T eT+≥ <ä]<ë|ü⁄˝À
ñ+&É>\∑ sê? nH˚ $wüj÷· \T }Væ≤ùdÔ düsŒ¡ j·÷>∑+ Ä#·sD¡ kÕ<Û´ä yÓTqÆ ~ ø±<äì ‘Ó\TdüT+Ô ~.
ãTT‹«E\T |ü]+ƒ #˚ eT+Á‘ê\ eTVæ≤eT e\¢ yês¡T ù|s¡T ô|{Ïº |æ*∫q ô|<ä› ∫qï düsêŒ\T
Äø±X¯+˝À m>∑Ts¡T≈£î+≥÷ e∫Ã j·TC„ >∑T+&É+˝À |ü&Ü¶jT· ì #Ó|Œü &É+ ùV≤‘·Tã<äy∆ TÓ qÆ ~ ø±<äT.
\ø£\å T, ø√≥T¢>± ñqï düsêŒ\≈£î y˚sT¡ y˚sT¡ ù|s¡T+¢ &Ü*. ù|s¡˙¢ ï ãTT‹«E\≈£î ‘Ó*dæ
ñ+&Ü*. n|ü
&˚ yês¡T ù|s¡Tô|{Ïº bÕeTT\qT |æ\Te>∑\s¡T. ø±˙ ˝Àø£+˝À düsêŒ\≈£î
ù|s¡T¢ ñ+&Ée⁄. ˇø£yfi˚ ¯ ñHêï ø√≥¢ düsêŒ\ ù|s¡T¢ yê]øÏ ‘Ó*ùd neø±X¯+ ˝Ò<Tä . n˝≤π>yês¡T
#Óù|Œ eT+Á‘ê\≈£î ≈£L&Ü m˝≤+{Ï eTVæ≤eT ˝Ò<Tä . ø±ø£b˛‘˚ eT+Á‘ê\ u≤D° (Tune)
ø£sùí¡ |j·T+>± ñ+&ç eTqdüT‡≈£î ÄVü‰<¢ ëìï ø£*–düT+Ô ~. ø±ã{Ïº uÛ≤s¡‘+· ˝À #Ó|Œæ q≥T¢>±
ãTT‹«E\T Hê>∑T\ ù|s¡T¢ #Ó|Œæ eT+Á‘ê\T |ü]+ƒ #·&+É e\¢ Ä Hê>∑T\+<äs÷¡ m–]e∫Ã
j·TC„>T∑ +&É+˝À |ü&ç #·ìb˛j·÷j·Tì #Ó|Œü &É+ yêdüeÔ + ø±<äT. n~ n‹X¯j÷Ó ≈£î\Ô ‘√
≈£L&çq n<äT“¤‘· ø£\Œq. á ø±s¡D+#˚‘· >∑÷&Ü düsŒ¡ j·÷>∑+ »s¡T>∑˝<Ò ìä #Ó|Œü e#·TÃ.
uÛ≤s¡‘+· ˝Àì düsŒ¡ j·÷>±ìï >∑T]+∫ ùV≤‘·Tã<ä+∆ >± Ä˝À∫ùdÔ ˇø£ $wüjT· +
‘Ó\TdüT+Ô ~. »qy˚T»j·TTì ‘·+Á&ç bÕeTT ø±≥T #˚‘· #·ìb˛sTT ñ+&Ée#·TÃ. <ëìøÏ
»qy˚T»j·TT&ÉT ø√|æ+∫ bÕeTT\ MT<ä |ü>ã∑ {Ïº ‘·q ùde≈£î\ #˚‘· #ê˝≤ bÕeTT\qT
#·+|æ+∫ ñ+&Ée#·TÃ. Bìï ø£$ düsŒ¡ j·÷>∑+>± uÛ≤s¡‘+· ˝À ø£*Œ+∫ ñ+{≤&ÉT. BìøÏ
uÛ≤s¡‘+· ˝ÀH˚ ñ<ëVü≤s¡D ñ+~. Ä~|üs«¡ +˝Àì bÂ˝ÀeT|üs«¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À s¡Ts¡T
Á|üeT<Û«ä s¡\ eè‘êÔ+‘·eTT+~. áø£<˝ä∏ À s¡Ts¡Te⁄ ˇø£ ãTTwæ ≈£îe÷s¡T&ÉT, Á|üeT<Û«ä s¡
$XÊ«edüTe⁄ nH˚ >∑+<Ûsä T¡ «ì e\¢ n|ü‡s¡dü nsTTq y˚Tqø£≈î£ »ìàdüT+Ô ~. áyÓT |ü⁄{Ïqº
yÓ+≥H˚ y˚Tqø£ Ä ••e⁄qT e~*y˚dæ ‘·q <ë]q ‘êqT yÓ[flb˛‘·T+~. Ä ••e⁄qT
dü÷\ú øπ X¯ eTVü≤]¸ nH˚ ãTTwæ ‘Ó∫Ã ÄyÓT≈£î Á|üeT<Û«ä s¡ nH˚ ù|s¡T ô|{Ïº ô|+∫ ô|<ä#› k˚ ÕÔ&TÉ .
s¡Ts¡Te⁄ ÄyÓTqT #·÷dæ yÓ÷Væ≤+∫ ô|[fl #˚dTü ø√yê\qT≈£î+{≤&ÉT. ô|<ä\› T yê] ô|[fl
ìs¡sí TTkÕÔsT¡ . á˝À>± Á|üeT<Û«ä s¡ ˇø£ bÕeTT ø±≥T #˚‘· eTs¡DdÏ Tü +Ô ~. s¡Ts¡Te⁄ ‘·q
Äj·TTdüT‡˝À dü>u∑ ≤Û >∑+ Á|üeT<Û«ä s¡≈î£ <Ûës¡b˛dæ ÄyÓTqT Áã‹øÏ+#·Tø=ì ô|[fl #˚dTü ø=+{≤&ÉT.
‘·q Á|æjT· Tsê˝…q’ Á|üeT<Û«ä s¡qT ø±≥Ty˚dæ #·+|æq bÕeTT MT~ ø√|ü+‘√ s¡Ts¡Te⁄ bÕeTT\qT
#·+bÕ\ì Bø£å eVæ≤+∫ ø£ì|æ+∫q Á|ü‹ bÕeTTqT ø£Ás¡‘√ ø={Ïº #·+|ü⁄‘·÷ e⁄+{≤&ÉT.
[6]
nsTT‘˚ ˇø£ ãTTwæ #˚dqæ nVæ≤+kÕ uÀ<Ûä e\¢ bÕeTT\qT #·+|ü&+É e÷ìy˚kÕÔ&TÉ . »qy˚T»j·TT&ÉT
≈£L&Ü s¡Ts¡Te⁄ ˝≤>±H˚ bÕeTT\ MT<ä ø√|ü+ eVæ≤+∫ ‘·q nqT#·sT¡ \#˚‘· ø£ì|æ+∫q
Á|ü‹ bÕeTTqT #·+|æ+∫ ñ+{≤&ÉT. BH˚ï |ü+&ç‘· ø£$ düsŒ¡ j·÷>∑+>± uÛ≤s¡‘+· ˝À #Ó|Œæ ñ+{≤&ÉT.
»qy˚T»j·TT&ÉT nH˚ø£ e´j·T Á|üj·÷dü\ø√]Ã |ü>∑‘√ |ü≥Tºã{Ïº #˚düTÔqï
düsŒ¡ j·÷>±ìï ãTTwæu≤\≈£î&Óq’ Äd”≈Ô î£ ì ø√]ø£ qqTdü]+∫ $s¡$T+#·&+É ÄHê{Ï sêE\
Áu≤Vü≤àD uÛøÑ ìÔÏ ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ñ+~. uÛ≤s¡‘+· ˝À #ê˝≤ ø£<˝ä∏ À¢ sêE\ Áu≤Vü≤àD uÛøÑ ÔÏ
$e]+|ü ã&ç+~. á ø£<\ä∏ qT sêdæq yês¡+<äs÷¡ Áu≤Vü≤àDT˝Ò ø±ã{Ïº Ms¡T düe÷»+
MT<ä ‘·eT ô|‘·qÔ + ø£\ø±\+ ñ+&˚≥≥T¢>± Ç˝≤+{Ï ø£<\ä∏ qT ø£*Œ+#ês¡T. sêE˝Ò
Áu≤Vü≤àDT\T #Ó|Œæ q≥T¢>± q&ÉT#·T≈£î+≥Tqï|ü
&ÉT kÕ<Ûës¡D Á|ü»\T >∑T]+∫ #Óù|Œ<˚eTT+~.
ô|’ n+XÊ\ìï+{Ï˙ ã{Ïº uÛ≤s¡‘+· ˝Àì düsŒ¡ j·÷>∑+ ø£<ä∏ yêdüeÔ + ø±<äì ø£$
ø£\Œq nì düŒwüeº Te⁄‘T· +~. düsŒ¡ j·÷>∑+ »s¡>˝∑ <Ò Tä ø±ã{Ïº yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT »qy˚T»j·TTìøÏ
uÛ≤s¡‘· ø£<qä∏ T #Ó|Œü ˝Ò<Tä . yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT #Ó|Œü ˝Ò<Tä ø±ã{Ïº ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT uÛ≤s¡‘· ø£<qä∏ T
$H˚ neø±X¯+, HÓ’$TXÊs¡D´+˝Àì ãTTwüß\≈£î #Óù|Œ neø±X¯+ ˝Ò<äT. Bìïã{Ïº
yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT »qy˚T»j·TTìøÏ uÛ≤s¡‘· ø£<qä∏ T #Ó|Œæ q≥T¢>± <ëìï $ì ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT
XÖq≈£î&ÉT yÓTT<ä˝q’… ãTTwüß\≈£î uÛ≤s¡‘· ø£<qä∏ T #Ó|Œæ q≥T¢>± sêj·T&É+ øπ e\+ ø£\Œq nì
düŒwü+º >± ‘Ó\TdüT+Ô ~. uÛ≤s¡‘· ø£<≈ä∏ î£ |ü$Á‘·‘q· T, Á|üd~æ ì∆ ø£*–+#·&ÜìøÏ yê´düTì ‘·sê«‘·
ø±\+˝À Ç˝≤+{Ï ø£\Œq\qT #˚XÊs¡T. uÛ≤s¡‘+· ˇø£ÿfÒø±<äT, yê´düTì s¡#q· \T>± #Ó|Œü ã&ÉT‘·Tqï
uÛ≤>∑e‘·+, ncÕº<Xä ¯ |ü⁄sêD≤\T nìï+{Ï˙ dü÷‘·T&ÉT>± |æ\Te ã&ÉT‘·Tqï ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT
HÓ$’ TXÊs¡D´+˝Àì ãTTwüß\≈£î #Ó|Œæ q≥T¢>± Äj·÷ Á>∑+<∏ë˝À¢ ñ+~. á <˚X+¯ ˝À ãTTwüß\≈£î
XÊbÕqTÁ>∑V≤ü düeTs¡T\ú T>± >=|üŒ ù|s¡T Á|üU≤´‘·T\THêïsTT. yês¡T @<ÓH’ ê ø£<≈ä∏ î£ ÁXÀ‘·\T>±
ñ+fÒ Á|ü»\≈£î Ä ø£<ä∏ MT<ä >∑{ºÏ qeTàø£+, |ü$Á‘·u≤Û e+ ø£\T>∑T‘êsTT. uÛ≤s¡‘,· uÛ≤>∑e‘ê~
Á>∑+<∏ë\≈£î Á|ü»˝À¢ |ü$Á‘·‘q· T qeTàø±ìï ø£*–+#·&ÜìøÏ Ç˝≤+{Ï ø£\Œq #˚XÊs¡T.
uÛ≤s¡‘· s¡#q· ≈£î dü+ã+~Û+∫ s¬ +&ÉT nuÛ÷Ñ ‘· ø£\Œq\T uÛ≤s¡‘+· ˝À ñHêïsTT. á s¬ +&ç+{Ïì
>∑T]+∫ ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT HÓ$’ TXÊs¡D´+˝Àì ãTTwüß\≈£î #ÓãT‘ê&ÉT.
1. ªª|üsêX¯sê‘·àCÀ $<ë«Áq“Vü≤]¸' dü+•‘·Áe‘·'
‘·<ëU≤´q e]wüº+ dü ø£è‘ê« <Ó’«bÕj·Tq' Á|üuÛÑT'µµ
ªªø£<eä∏ T<Ûë´|üj÷· ˙Vü≤ •cÕ´ì‘·´q«∫+‘·jT· ‘Y
‘·d«ü ‘·∫Ã+‘·‘+· C≤„‘ê«ãTTùws¬ ’ «› bÕj·Tqdü´ #·µµ
(Ä~. 1 - 55,56 XÀ¢ø±\T)
ªª|üsêX¯sê‘·àE&ÉT, ÁãVü≤à]¸ nsTTq <Ó«’ bÕj·TqT&ÉT Bø£å eVæ≤+∫ |ü⁄D´ Á|ü<yä TÓ qÆ á
uÛ≤s¡‘ø· <£ qä∏ T #Ó|Œæ q ‘·sê«‘· <ëìï •wüß´\≈£î m˝≤ uÀ~Û+#ê* nì Ä˝À∫+#ê&ÉTµµ.
n|ü
&ÉT ˝Àø£ >∑Ts¡TyÓq’ ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT nø£ÿ&çøÏ ekÕÔ&TÉ . yê´düT&ÉT ÁãVü≤à‘√ ªªø£è‘·+
eTj˚T<ä+ uÛ>Ñ y∑ êHé ø±e´+ |üse¡ T |üPõ‘·+µµ |üse¡ T |üP»ýÓTqÆ á ø±e´+ Hê #˚‘·
s¡∫+|ü ã&ç+~ nì #Ó|Œæ
[7]
ªªj·T#êÃ|æ düs«¡ + edüTÔ ‘·#’Ó Ãe Á|ü‹bÕ~‘·+
|üs+¡ q ˝ÒKø£' ø£•Ã<˚‘d· ´ü uÛTÑ $ $<ä´‘˚µµ
(Ä~. 1 ` 70e XÀ¢ø+£ )
ªªuÛ≤s¡‘+· ˝À nìï edüTeÔ ⁄\qT >∑T]+∫ #Ó|Œü ã&ç+~. ø±ì Bìï sêj·T&ÜìøÏ ‘·–q
˝ÒK≈£î&ÉT uÛ÷Ñ $T MT<ä ø£q|ü&˝É <Ò Tä µµ nì #ÓãT‘ê&ÉT. n|ü
&ÉT ÁãVü≤à ªª‘·«j·÷#· ø±e´
$T‘·T´ø£+Ô ‘·kÕà‘êÿe´+ uÛ$Ñ wü´‹µµ qTe⁄« Bìï ø±eéTHêïe⁄ ø±ã{Ïº Ç~ ø±eý˚T
ne⁄‘·T+~. >∑èVü≤kÕúÁX¯e÷ìøÏ $T–*q eT÷&ÉT ÄÁX¯e÷\T düe÷q+ ø±q≥T¢>± ˙
ø±e´+‘√ düe÷qyÓTqÆ ~ eT¬se]~ ˝Ò<Tä . ªªø±e´dü´ ˝ÒKHêsêújT· >∑DXÒ '¯ düàs¡´‘ê+
eTTH˚µµ á ø±yê´ìï sêj·T&ÜìøÏ >∑DXÒ ó¯ ì düà]+#·T nì #ÓãT‘ê&ÉT. ÁãVü≤à #Ó|Œæ q≥T¢>±H˚
yê´düT&ÉT >∑DXÒ ó¯ ì düà]kÕÔ&TÉ . yÓ+≥H˚ $ù|Tò ïX¯«s¡T&ÉT nø£ÿ&çøÏ e∫Ã yê´düTì ø√]ø£ MT<ä
uÛ≤s¡‘êìøÏ ˝ÒK≈£î&Ée⁄‘ê&ÉT. n+fÒ yê´düT&ÉT #ÓãT‘·÷ ñ+fÒ >∑DXÒ ó¯ &ÉT uÛ≤s¡‘êìï sêkÕÔ&TÉ .
ô|’ eè‘êÔ+‘·+˝À yê´düT&ÉT #Ó|Œæ q uÛ≤s¡‘· ø±e´+ >=|üŒ‘·q+ ‘Ó\TdüTø=ì yêπ>$› uÛsÑ Ô¡
nsTTq ÁãVü≤à<˚e⁄&TÉ ‘·q≈£î ‘êqT>± yê´düTì <ä>]Z∑ øÏ e∫Ã uÛ≤s¡‘êìï Á|Xü +¯ dæ+∫ <ëìøÏ ˝ÒK≈£î&ÉT>±
>∑DXÒ ó¯ ì dü÷∫+#ê&ÉT. Bìï ã{Ïº uÛ≤s¡‘êìøÏ ˝ÒK≈£î\T>± e÷qe⁄\T |üìøÏ sês¡H~˚ ÁãVü≤à
ñ<˚X› ´¯ +. á eè‘êÔ+‘·+ ≈£L&Ü yê´düTì ‘·sê«‘· ø±\+˝À ø£*Œ+|ü ã&çq<˚. uÛ≤s¡‘+·
kÕe÷qýÓTqÆ ø±e´+ ø±<äT, n~ #ê˝≤ |ü$Á‘·yTÓ qÆ <äì #ê{Ï #Ó|Œü &ÜìøÏ á ø£\Œq
#˚jT· ã&ç+~. uÛ≤s¡‘+· ˝ÀH˚ ø±<äT sêe÷j·TD+, Ä<Ûë´‘·à sêe÷j·TD+ yÓTT<ä˝q’… Á>∑+<∏ë˝À¢
≈£L&Ü Ç˝≤+{Ï ø£\Œq\T ñHêïsTT. sêe÷j·TD+˝À ÁãVü≤à yê©àøÏ e<ä›≈£î e∫Ã
ªªeT#·ÃHê›<e˚ ‘˚ ÁãVü≤àHé Á|üeè‘Ô̊jT· + düsd¡ «ü r
sêeTdü´ #·]‘·+ düs«¡ + ≈£îs¡T ‘·«eTèwæ dü‘eÔ· Tµµ
(leTÁ<ëeTj·TD+, u≤\ ` 2 e düs,Z¡ 31e XÀ¢ø+£ )
ªªãTTwæÁX‚wßü &˜ Ü Hê dü+ø£˝≤Œìï nqTdü]+∫ á yê≈£îÿ (ªe÷ìcÕ<ä Á|ü‹cÕ˜+µ nH˚
XÀ¢ø+£ ) ˙˝À Á|üe]Ô*+¢ ~. sêeT #·]‘êìï |üP]Ô>± á #Û+· <ädTü ‡˝ÀH˚ qTe⁄« s¡∫+#·Tµµ.
ªª<Ûsä êà‘·àH√ >∑TDe‘√ ˝Àπø sêeTdü´ BÛeT‘·'
eè‘·+Ô ø£<j ä∏ T· BÛsd¡ «ü j·T<∏ä ‘˚ Hês¡<ëÁ#·TÃ¤‘y· Té µµ
(leTÁ<ëeTj·TD+, u≤\ ` 2e düs,Z¡ 32e XÀ¢ø+£ )
ªªsêeTT&ÉT <Ûsä êà‘·Tà&ÉT. >∑TDe+‘·T&ÉT, >=|üŒ Á|üC≤„XÊ*. n˝≤+{Ï sêeTTì #·]Á‘·qT
Hês¡<Tä ì qT+∫ qTe⁄« $qï~ $qï≥T¢>± #Ó|
ü µµ nì yê©àøÏ‘√ #Ó|Œæ q≥T¢>± ñ+~.
Bìï ã{Ïº ÁbÕNq Á>∑+<∏ë\ s¡#q· ˝À ÁãVü≤à<˚e⁄ì Á|üyT˚ j·÷ìï eTq |üPs¡« ø£e⁄\T
ø£*Œ+∫q≥T¢>± ‘Ó\TdüT+Ô ~. ø±e´+ düsd¡ «ü r dü«s¡÷|ü+>± eTq ø£e⁄\T uÛ≤$+#ês¡T.
ÁãVü≤à düsd¡ «ü ‹ uÛsÑ Ô¡ ø±e&É+ #˚‘,· düèwæøº s£ Ô¡ ø±e&É+ #˚‘· eTq |üPs¡« ø£e⁄\T Ç˝≤+{Ï
ø£\Œq\T #˚XÊs¡T. sêe÷j·TD uÛ≤s¡‘ê˝À¢H˚ ø±≈£î+&Ü eT] ø=ìï ÁbÕNq Á>∑+<∏ë˝À¢
[8]
≈£L&Ü Ç˝≤+{Ï ø£\Œq\THêïsTT. n<Ûë´‘·à sêe÷j·TD+˝À |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT bÕs¡«‹øÏ
sêe÷j·TD ø£<∏äqT #Ó|æŒq≥T¢>± #Ó|üŒã&ç+~. n+‘˚>±≈£î+&Ü áX¯«s¡T&ÉT >=|üŒ
sêeTuÛ≈Ñ î£ ìÔ >± Ç+<äT˝À #Ó|Œü ã&Ü¶&TÉ . bÕs¡«‹ |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì‘√
ªªl sêeTdü´ ø£<ë∏ ‘·«‘·«: ÁX¯ó‘· dü+øπ |å ‘ü √ eTj·÷
Ç<ë˙+ ÁXÀ‘·T $T#êÃ¤$T $düsπÔ D düTŒ¤{≤ø£så y¡ Té µ
(n<Ûë´‘·à sêe÷j·TD+ ` u≤\ø±+&É ` 2e düsZ¡ ` 3e XÀ¢ø+£ .)
ªªH˚qT MT H√{Ï yÓ+≥ lsêeTø£<qä∏ T dü+øπ |å +ü >± $HêïqT. <ëìï $kÕÔs¡ |üPs¡«ø£+>±
$q>√s¡T‘·THêïqTµµ nì |ü\Tÿ‘·T+~. <ëìøÏ |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT
ªªÁX¯óDT <˚$ Á|üeø±å$T >∑TVü≤´<é >∑TVü≤´‘·s+¡ eTVü≤‘Y
n<Ûë´‘·à sêeT#·]‘·+ sêy˚TD√ø£+Ô |ü⁄sê eTeTµµ
(n<Ûë´‘·à sêe÷j·TD+ ` u≤\ø±+&É ` 2e düsZ¡ ` 4e XÀ¢ø+£ .)
ªª|üPs¡«+ Hê≈£î sêeTT&ÉT $ì|æ+∫q >∑TVü‰´‹>∑TVü≤éT÷, eTVü≤‘·sÔ e¡ T÷ nsTTq n<Ûë´‘·à
sêe÷j·TD+ $ì|ækÕÔqTµµ nì #Ó|Œæ n<Ûë´‘·à sêeT ø£<qä∏ T #Ó|⁄ü ‘ê&ÉT. ‘·T\d”<ëdüT
sêeT#·]‘· e÷qdü+ Á>∑+<∏+ä ˝À Ä ø£<qä∏ T •e⁄&ÉT yÓTT<ä≥ bÕs¡«‹øÏ, Ä ‘·sT¡ yê‘·
sêeTuÛ≈Ñ î£ &Ô q’Ó ø±ø£uTÑÛ X¯ó+&çìøÏ #Ó|Œæ q≥T¢, ø±ø£uTÑÛ X¯ó+&ÉT&ÉT j·÷C„e\ÿéTTìøÏ, Ä eTTì
uÛsÑ <¡ ë«»eTTìøÏ #Ó|Œæ q≥T¢, <ëìï ‘·T\d”<ëdüT ‘·q >∑Ts¡Te⁄ <ë«sê u≤\´+˝À $qï≥T¢,
‘êqT $qï Ä ø£<qä∏ T düsfi¡ y¯ TÓ qÆ uÛ≤wü˝À ø£$‘êã<ä+∆ #˚kÕÔqì Ç˝≤ #Ó|⁄ü Œ≈£îHêï&ÉT.
ªªC≤>∑ã*ø£ CÀ ø£<ë∏ düTVü‰á uÛsÑ <¡ ë«»eTTì ãs¡V≤æ düTkÕá
ø£V≤æ Vü≤ñ kıÇ dü+u≤<ä ãU≤˙ düTqVüQ düø\£ dü»q® düKT e÷˙
dü+uÛTÑ ø°qΩ j·TVü≤ #·]‘· düTVü‰yê ãVüQ] ø£èbÕø£] ñeTVæ≤ düTHêyê
kıÇ dæe ø±>∑uTÑÛ düT+&çV≤æ BHêΩ sêeTuÛ>Ñ ‘∑ · n~Ûø±Ø NHêΩ
‘ÓV≤æ düq C≤>∑ã*ø£ |ü⁄ì bÕyê ‹qΩ|⁄ü ì uÛsÑ <¡ ë«» Á|ü‹>±yê
‘˚ÁXÀ‘ê ãø£‘ê düeT d”˝≤ düe<äsd¡ ” CÖqVæ≤ Vü≤]©˝≤µµ
(sêeT#·]‘· e÷qdü+ ù≤\ø±+&É ` 29e <√Vü≤`1,2,3 #ÍbÕsTT)
n+‘˚>±≈£î+&Ü sêeT#·]‘· e÷qdü+ Á>∑+<∏+ä ˝À •ebÕs¡«‘·T\T sêeTTìøÏ Ms¡u≈ÑÛ î£ \Ô T>±
#Ó|Œü ã&Ü¶sT¡ . Çe˙ï yêdüyÔ ê\T ø±e⁄. ø£e⁄\ ø£\Œq\T. ‘·eT ø£<≈ä∏ î£ <˚e‘·\T, ãTTwüß\T eø£\Ô T>±
ÁXÀ‘·\T>± e⁄+fÒ Ä ø±yê´ìøÏ |ü$Á‘·‘,· Á|ü»\˝À Á|üd~æ ∆ ø£\T>∑T‘êj·Tì uÛ≤$+∫ Ä
ø±e´ø£s\Ô¡ T á ø£\Œq\T #˚XÊs¡T. M{Ï˝À n<Ûë´‘·à sêeTj·TD+, sêeT#·]‘· e÷qdü+
Á>∑+<∏ë˝À¢ì ø£\Œq\T Ms¡yw’Ó eíü ø£e⁄\T #˚dqæ ø£\Œq\ XÊK≈£î #Ó+<äT‘êsTT. Ms¡yw’Ó eíü ⁄\T
‘êeTT sêùd Á>∑+<∏ë˝À¢ •e⁄DíÏ $wüßuí ≈ÑÛ î£ ìÔ >±, Ms¡Xe’Ë ⁄\T ‘·eT Á>∑+<∏ë˝À¢ $wüßeí ⁄qT •euÛ≈Ñ î£ ìÔ >±
∫Á‹kÕÔs¡T. n<Ûë´‘·à sêe÷j·TD, sêeT#·]‘· e÷qdü+ Á>∑+<∏ë˝À¢ Ä ø±e´ø£s¡Ô\T
$wü«í e‘ês¡T&Óq’ sêeTTì uÛ≈Ñ î£ ìÔ >± •e⁄ì ∫Á‹+#ês¡T. á ø£\Œq düeT+»düyTÓ qÆ ~
ø±<äT. m+<äTø£+fÒ bÕs¡«‹ |üsy¡ T˚ X¯«s¡T\T Ä~<ä+|ü‘T· \T>± eTq |ü⁄sêD≤\˝À Á|üd<æ Tä \∆ T.
[9]
Ms¡T sêeTTì ø£+fÒ #ê˝≤ |üPs¡T«\T. n˝≤+{Ï M]ì sêeTuÛ≈Ñ î£ \Ô T>± ∫Á‹+#·&+É ñ∫‘·+ ø±<äT.
2. ªªwüwXæ̃ ‘¯ d· Vü ≤ü ÁkÕDÏ #·ø±s¡Hê´+ dü dü+Væ≤‘·yTé
Á‹+X¯#·Ã¤‘· düVü≤Ádü+ #· <˚e˝Àπø Á|ü‹wæ̃‘·+µµ
ªª|æÁ‘˚ |ü+#·<Xä ¯ Áb˛≈£+Ô >∑+<Ûsπä «wüß #·‘T· s¡X› Ê'
@ø£+ X¯‘d· Vü ≤ü Ádü+ ‘·T e÷qTùwwüß Á|ü‹wæ̃‘+· µµ
(Ä~. 1 ` 104, 105 XÀ¢ø±\T)
ªªyê´düT&ÉT 60 \ø£\å XÀ¢ø±\‘√ Ç+ø=ø£ dü+Væ≤‘·qT Ç#êÃ&ÉT. M{Ï˝À 30 \ø£\å XÀ¢ø±\T
<˚e˝Àø£+˝À Á|ü‹wæ+˜ |üã&Ü¶sTT. |æ‘è· ˝Àø£+˝À 15 \ø£\å T, >∑+<Ûsä «¡ ˝Àø£+˝À 14 \ø£\å T.
\ø£å XÀ¢ø±\T eTqTwü´ ˝Àø£+˝À Á|ü‹wæ̃+|üã&Ü¶sTTµµ.
ªªHês¡<√ ÁXÊej·T<˚y› êqdæ‘√ <˚e\' |æ‘è· ≤Hé
>∑+<Ûsä «¡ j·Tø±å+ s¡ø±å+dæ ÁXÊej·÷e÷dü yÓ’ X¯óø£'µµ
(Ä~. 1 ` 106e XÀ¢ø+£ )
ªªHês¡<Tä &ÉT <˚e ˝Àø£+˝ÀqT, ndæ‘T· &ÉsTTq <˚e\T&ÉT |æ‘è· ˝Àø£+˝ÀqT, X¯ó≈£î&ÉT >∑+<Ûsä «¡ ,
j·Tø£,å sêø£då Tü \≈£î $ì|æ+#ês¡Tµµ.
ªªndæàdüTÔ e÷qTùw ˝Àπø yÓX’ +¯ bÕj·Tq ñø£yÔ êHé
•XÀ´ yê´düd´ü <Ûsä êà‘êà düs«¡ y˚<ä $<ë+ es¡'
@ø£+ X¯‘· düVü≤Ádü+ ‘·T eTjÓ÷ø£Ô+ yÓ’ìuÀ<Ûä‘·µµ
(Ä~. 1 `107e XÀ¢ø+£ )
ªªeTqTwü´ ˝Àø£+˝À yê´düTì •wüß´&ÉT, düs«¡ y˚<yä ‘˚ ,Ô· <Ûsä êà‘·Tà&ÉT nsTTq yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT
#ÓbÕŒ&ÉT. <ëìï MT≈£î #ÓãT‘êqìµµ ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT ãTTwüß\≈£î #ÓãT‘ê&ÉT.
yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT uÛ÷Ñ ˝Àø£+˝À #Ó|Œæ q \ø£å XÀ¢ø±\ $wüjT· + uÛ≤s¡‘e· TqT
≈£î+fÒ <˚e˝Àø£+˝À Hês¡<Tä &ÉT #Ó|Œæ q 30 \ø£\å T XÀ¢ø±˝À¢ì $wüjT· +, |æ‘è· ˝Àø£+˝À
ndæ‘T· &ÉsTTq <˚e\T&ÉT #Ó|Œæ q 15 \ø£\å XÀ¢ø±˝À¢ì $wüjT· +, >∑+<Ûsä «¡ ˝Àø£+˝À
X¯ó≈£î&ÉT #Ó|Œæ q 14 \ø£\å XÀ¢ø±˝À¢ì $wüjT· + @$T{À Ç+<äT˝À ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT
#Ó|Œü ˝Ò<Tä . ø±˙ Ä 59 \ø£\å XÀ¢ø±˝À¢ì $wüjT· + ≈£L&Ü uÛ≤s¡‘· ø£<≈ä∏ î£ dü+ã+~Û+∫q~>±H˚
uÛ≤$+#ê*. e÷qe⁄\ Äj·TTsê›jT· +, Á>∑V≤ü D kÕeTs¡´ú + ‘·≈î£ ÿe ø±ã{Ïº yê]øÏ \ø£å
XÀ¢ø£ |üs´¡ +‘·yTÓ qÆ uÛ≤s¡‘+· dü]b˛‘·T+<äì, e÷qe⁄\ ø£+fÒ >∑+<Ûsä T¡ «\, |æ‘è· <˚e‘·\,
<˚e‘·\ Äj·TTsê›jT· + Á>∑V≤ü D kÕeTs¡´ú + #ê˝≤ s¬ ≥T¢ m≈£îÿe ø±ã{Ïº yê]øÏ ‘·>≥ Z∑ Tº>±
uÛ≤s¡‘+· $dü]Ô +|üã&ç #Ó|Œü ã&ç+<äì uÛ≤$+#ê*. uÛ≤s¡‘ø· <£ ä∏ øπ e\+ e÷qe ˝Àø£+˝ÀH˚
>±≈£î+&Ü <˚e, |æ‘è· , >∑+<Ûsä «¡ ˝Àø±˝À¢ yê]øÏ ‘·–q Ø‹˝À $dü]Ô +∫ #Ó|Œü ã&çq
|ü$Á‘· ø±eéTì #Ó|Œü &Üìπø á ø£\Œq #˚jT· ã&ç+~.
uÛ≤s¡‘+· eTVü‰ø±e´+. ø±e´+˝À ø£\Œq\T ‘·|Œü ìdü]>± ñ+{≤sTT. ø£\Œq˝À
n‹X¯j÷Ó ≈£î\Ô T, e÷qyêr‘ê+XÊ\T, n<äT“¤‘y· TÓ qÆ n+XÊ\T ñ+{≤sTT. eTq |üPs¡T«\T
[ 10 ]
yêdüeÔ yÓTqÆ n+XÊ\qT eT‘êìøÏ, <˚e‘·\≈£î, ãTTwüß\≈£î eTT&çô|{Ïº #Ó|Œü &É+ ÁbÕNq
ø±\+ qT+∫ ñ+~. Ä n˝yê≥TqT ãfÒº uÛ≤s¡‘êìï >∑T]+∫, <ëì s¡#q· qT >∑T]+∫ ô|q’
#Ó|Œæ q ø£\Œq\qT #˚XÊs¡T. á ø£\Œq\qT |üøÿ£ qô|{Ïº uÛ≤s¡‘· ø£<qä∏ T >∑T]+∫ uÛ≤s¡‘· s¡#q· qT
>∑T]+∫ ùV≤‘·Tã<ä+∆ >± |ü]o*+∫ Ç˝≤ #Ó|Œü e#·TÃ.
@ kÕVæ≤‘·´+˝ÀHÓq’ yÓTT<ä≥ C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘·ý˚T |ü⁄&ÉT‘·T+~. X¯è+>±s¡,
Vü‰dü´, ø£sT¡ D, Ms¡, uÛj Ñ ÷· qø£, n<äT“¤‘ê+XÊ\≈£î dü+ã+~Û+∫q @<Óq’ dü+|òTü ≥q
»]–q|ü⁄&ÉT <ëìøÏ yÓTT<ä≥ düŒ+~+#˚~ C≤q|ü<ä ø£e⁄˝Ò. Ç˝≤ düŒ+~+∫q C≤q|ü<ä
ø£$ dü+|òTü ≥qqT $e]dü÷Ô >π j·÷ìï >±˙, ø£<ë∏ >π j·÷ìï >±˙, e#·q ø£<qä∏ T >±˙ #Ó|Œæ
‘·q #·T≥÷º ñqï yê]øÏ <ëìï $ì|ækÕÔ&TÉ . Ä ‘·sê«‘· n~ ÄH√{≤ ÄH√{≤ bÕøÏ Ç‘·s¡
ÁbÕ+‘ê\≈£î yê´|ædTü +Ô ~. Ç˝≤ eTÚœø£ Á|ü#ês¡+˝À yê´|æ+#˚≥|ü
&ÉT <ëì˝À nH˚ø£
e÷s¡TŒ\T, #˚sT¡ Œ\T »]– bÕsƒê+‘·sê\T @s¡Œ&É‘êsTT. ÁbÕNq ø±\+˝À Ç|üŒ{Ï ˝≤>±
sπ &çj÷Ó , {°.$., dæìe÷ yÓTT<ä˝q’… $H√<ä kÕ<ÛHä ê\T+&˚$ ø±e⁄. n+<äTe\¢ Á|ü»\T
C≤q|ü<ä ø£e⁄\T #Ó|Œæ q >π j·÷\qT, ø£<ë∏ >π j·÷\qT, e#·q ø£<\ä∏ qT bÕ&ÉT≈£î+≥÷
#Ó|
ü ≈£î+≥÷, bÕ&ÉT‘·÷ e⁄+fÒ $+≥÷ Äq+~+#˚ yês¡T. M{Ï˝À ø£<ë∏ >π j·÷\qT
bÕ&É&ÜìøÏ ª>±j·Tø£ _ÛøTå£ ≈£î\Tµµ nH˚ Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ >±j·T≈£î\T ñ+&˚yês¡T. á >±j·Tø£
_Û≈î£ ≈å î£ \T }s¡÷s¡T ‹s¡T>∑T‘·÷, ‘êeTT H˚sT¡ Ã≈£îqï Ms¡, n<äT“¤‘,· ø£sT¡ D s¡kÕ\≈£î
dü+ã+~Û+∫q ø£<ë∏ >π j·÷\qT bÕ&ÉT‘·÷ J$+#˚yês¡T. M{Ï˝À Ms¡sd¡ ü Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ
ø£<ë∏ >π j·÷\qT ªªMs¡>±<∏\ä Tµµ nì |æ\TdüTHÔ êï+. u§_“* ø£<,ä∏ düsê«sTT bÕ|üì ø£<,ä∏
≈£îe÷s¡ sêeTTì ø£<,ä∏ |ü˝≤ï{Ï ø£<\ä∏ T, ø±≥eTsêE ø£<\ä∏ T yÓTT<ä˝q’… $ Ç˝≤+{Ï$.
Çe˙ï #ê]Á‘·ø£ dü+|òTü ≥q\ Ä<Ûës¡+>± #Ó|Œü ã&çq Ms¡>±<∏\ä T. n+fÒ @<ÓH’ ê ˇø£
j·TT<ä+∆ »]–q|ü
&ÉT >±˙, ˇø£ Ms¡sd¡ ü dü+|òTü ≥q »]–q|ü
&ÉT >±˙ <ëìøÏ düŒ+~+∫q
>±j·Tø£ _Û≈î£ ≈å î£ \T Ç‘·s¡ C≤q|ü<ä ø£e⁄\T Ä dü+|òTü ≥qqT, n+<äT≈£î <ë]rdæq |ü]dæ‘ú T· \qT
$e]dü÷Ô ˇø£ ø£<qä∏ T n*¢, n+<äT˝À Hêj·T≈£îì Á|ü‹Hêj·T≈£îì @sêŒ≥T #˚dæ #·øÿ£ ì
u≤D°‘√ Ms¡>±<∏qä T n\T¢‘ês¡T. Á|üdTü ‘Ô e· TTqï |ü˝≤ï{Ï ø£<\ä∏ T, ø±≥eTsêE ø£<\ä∏ T,
u§_“* ø£<,ä∏ düsê«sTT bÕ|üì ø£<ä∏ yÓTT<ä˝q’… Ms¡>±<∏\ä qT |ü]o*ùdÔ Çe˙ï ∫qï∫qï
j·TT<ë∆\qT >∑T]+∫ #Ó|Œæ qeì ‘Ó\TdüT+Ô ~. Ä+Á<Û<ä X˚ Êìï |ü]bÕ*+∫q Á|üd<æ ∆ä sêE˝…q’
sê»sê» qπs+Á<äT&ÉT, s¡TÁ<äeT<˚$, lø£èwüí <˚esêj·T\T yÓTT<ä˝q’… yê] >∑T]+∫ Ms¡>±<∏\ä T
˝Òe⁄. ∫qï∫qï dü+kÕúHê\≈£î #Ó+~qyês¡T, ∫qï sêC≤´\≈£î dü+ã+~Û+∫q yê] j·TT<ë∆\
>∑T]+∫ e÷Á‘·yT˚ Ms¡>±<∏\ä T |ü⁄{≤ºsTT. n˝≤π> <Ûës¡sÔ êhT\≈£î bÕ+&Ée⁄\≈£î eT<Û´ä
sê»´+ ø√dü+ ∫qï j·TT<ä+∆ »]– ñ+≥T+~. Ä j·TT<ä+∆ ˝À bÕ+&Ée⁄\T $»j·T+
kÕ~Û+∫ ñ+{≤s¡T. Ä j·TT<ë∆ìøÏ düŒ+~+∫q C≤q|ü<ä ø£$ bÕ+&Ée⁄\ ø£<qä∏ T Ms¡>±<∏>ä ±
#Ó|Œæ ñ+{≤&ÉT. kÕ<Ûës¡D+>± Ms¡>±<∏\ä T Hêj·Tø£ |üøbå£ Õ‘·jT· T‘·+>± ñ+{≤sTT. n+fÒ
Hêj·Tø£ |üø+å£ yês¡T <Ûsä êà‘·Tà\ì >=|üŒ bÂs¡Twü |üsêÁø£e÷\T >∑\yês¡ì <Óy’ ê+X¯
[ 11 ]
dü+uÛ÷Ñ ‘·T\ì #ÓãT‘·÷ yês¡T #˚dqæ nkÕ<Û´ä yÓTqÆ |üqT\qT >∑T]+∫ nuÛ÷Ñ ‘· ø£\Œq\T
CÀ&ç+∫ #ÓãT‘ês¡T. Á|ü‹ Hêj·T≈£î\T <äTsêàs¡T\Z T>± ˙#·yTÓ qÆ yês¡T>± #Ó|Œü ã&É‘ês¡T.
n˝≤π> bÕ+&Ée⁄\ ø£<˝ä∏ À >∑÷&Ü C≤q|ü<ä ø£$ bÕ+&Ée⁄\qT >∑T]+∫ >=|üŒ>±, Á|ü‹Hêj·T≈£î&Óq’
<äTs√´<Ûqä Tì >∑T]+∫ n‘·ì |üø+å£ yê]ì >∑T]+∫ ‘·≈î£ ÿe #˚dæ #Ó|Œæ ñ+{≤&ÉT.
C≤q|ü<ä ø£$ #Ó|Œæ q á bÕ+&Ée⁄\ ø£<ä∏ ÄHê&ÉT u≤>± Á|üd<æ y∆ä TÓ Æ Á|ü»\
eTqïq\T bı+~ ñ+≥T+~. Ç~ #ê]Á‘·ø£ ø£<ë∏ >π j·T+ ø±e&É+ e\¢ ÄHê&ÉT Bìï
Ç‹Vü‰dü+>± ù|s=ÿì ñ+{≤s¡T. Ç‹Vü‰düeT+fÒ Ç˝≤ »]–+<äì #Óù|Œ~ nì ns¡+ú .
n+fÒ H˚&TÉ #·]Á‘· nì |æ\TdüTqÔ ï<ëìï eTq |üPs¡T«\T Ç‹Vü‰düeTì |æ*#ês¡T. Ç‹Vü‰dü+>±
|æ\Teã&çq bÕ+&Ée⁄\ ø£<qä∏ T ÄHê&ÉT #ê˝≤eT+~ C≤q|ü<ä ø£e⁄\T ˝Òø£ >±j·Tø£
_Û≈î£ ≈å î£ \T #ÓãT‘·÷ ñ+&˚yês¡T. BìøÏ uÛ≤s¡‘+· ˝ÀH˚ ì<äsÙ¡ qeTT+~. ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT
uÛ≤s¡‘· ø£<qä∏ T HÓ$’ TXÊs¡D´+˝Àì ãTTwüß\≈£î #ÓãT‘·÷
ªªÄ#·KT´' ø£ej·T' øπ ∫‘Y dü+Á|ü‘ê´#·ø‘å£ ˚ |üsπ
ÄU≤´dü´+‹ ‘·<y’Ó∏ êH˚´ Ç‹Vü‰dü $TeT+ uÛTÑ $µµ
(Ä~. 1 ` 26e XÀ¢ø+£ )
ªªá Ç‹Vü‰kÕìï á uÛÑ÷$T MT<ä |üPs¡«+ #ê˝≤ eT+~ ø£e⁄\T #ÓbÕŒs¡T. Á|üdüTÔ‘·+ ø=+‘·
eT+~ #ÓãT‘·THêïs¡T. Ç+ø± #ê˝≤ eT+~ eTT+<äT eTT+<äT #ÓãT‘ês¡Tµµ nì #ÓãT‘ê&ÉT.
Bìïã{Ïº Ms¡>±<∏>ä ± C≤q|ü<ä >±j·Tø£ _Û≈î£ ≈å î£ \#˚‘· bÕ&Éã&ÉT‘·Tqï bÕ+&Ée⁄\ ø£<ä∏
ÄHê&ÉT Ç‹Vü‰dü+>± |æ\Teã&ÉT‘·÷ u≤>± Á|üd~æ ∆ #Ó+~ ñ+≥T+<äì #Ó|Œü e#·TÃ. Ç˝≤
Á|üd~æ ∆ #Ó+~q bÕ+&Ée⁄\ ø£<qä∏ T |ü+&ç‘ø· $£ nsTTq yê´düT&ÉT d”«ø£]+∫ düìïy˚X¯ ìs¡«Vü≤D,
dü+uÛ≤wüD≤ #ê‘·Ts¡´+, bÕÁ‘∫· Á‘D· , es¡qí \T, n\+ø±sê\T yÓTT<ä˝q’… kÕVæ≤‘ê´+XÊ\qT CÀ&ç+∫
ªª»j·T+µµ nH˚ ù|s¡T‘√ ø±e´+>± sêdæ ñ+{≤&ÉT. Ç+<äT˝À bÕ+&Ée⁄\T |ü⁄≥Tºø,£ yê]
ô|s¡T>∑T<ä\, yê] bÂs¡Twü |üsêÁø£e÷\ Á|ü<sä Ù¡ q yê] <Ûsä à¡ |üsêj·TD‘·«+, <äTs√´<Ûqä Tì
≈£îÁ≥\T ≈£î‘·+Á‘ê\T, n‘·ì <äTsêàs¡+Z , ∫es¡≈î£ j·TT<ä+∆ »s¡>&∑ +É , n+<äT˝À bÕ+&Ée⁄\T
$»j·T+ kÕ~Û+#·&+É ‘√ <Ûsä à¡ sêE sêE ø±e&É+ es¡≈î£ ñqï ø£<ä∏ ñ+≥T+~.
yê´düT&ÉT »j·T+ ù|s¡T‘√ <Ûsä à¡ sêE sêE ø±e&É+ es¡≈î£ ñqï ø±e´+˝À
mìï XÀ¢ø±\T+&É e#·TÃ nH˚~ Á|üXï¯ . BìøÏ düe÷<Ûëq+ uÛ≤s¡‘+· ˝ÀH˚ ñ+~. uÛ≤s¡‘+·
Ä~|üs«¡ +˝À ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT HÓ$’ TXÊs¡D´+˝Àì ãTTwüß\≈£î eTVü‰uÛ≤s¡‘+· >∑T]+∫ #ÓãT‘·÷
ªªncÂºXÀ¢ø£ düVü≤ÁkÕDÏ ncÂºXÀ¢ø£ X¯‘êì#·
nVü≤+ y˚‹Ô X¯óø√ y˚‹Ô dü+»jÓ÷ y˚‹Ô yê q yêµµ
(Ä~. 1 ` 81e XÀ¢ø+£ )
ªª8,800 XÀ¢ø±\ ns¡+ú Hê≈£î ‘Ó\TdüT. X¯ó≈£îìøÏ ‘Ó\TdüT, dü+»j·TTìøÏ ‘Ó\TdüTH√?
‘Ó*j·T<√?µµ nì uÛ≤s¡‘+· ˝À >∑÷&Üsêú\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï XÀ¢ø±\ >∑T]+∫ #ÓbÕŒ&ÉT.
Bìïã{Ïº yê´düT&ÉT »j·T+ ù|s¡T‘√ sêdæq XÀ¢ø±\ dü+K´ 8,800 nì |ü]XÀ<Ûä≈£î\T
[ 12 ]
uÛ≤$düTÔHêïs¡Tµµ1. Ä mì$T~ y˚\ mì$T~ e+<ä\ XÀ¢ø±\T @$? nH˚~ ‘Ó\TdüT ø√e&É+
ø£w+ºü . n+<äTe\¢H˚ uÛ≤s¡‘+· ˝À 8,800 XÀ¢ø±\qT >∑T]+∫ ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT
ªª‘·#√Ã¤ ø¢ £ ≈£L≥eT<ë´|æ Á>∑~‘∏ +· düT<äè&Û+É eTTH˚
uÛÒ‘·TÔ+ q X¯ø£´‘˚ s¡údü« >∑÷&ÛÉ‘ê«‘Y Á|üÁ• ‘·dü´ #·µµ
(Ä~. 1 ` 82 e XÀ¢ø+£ )
ªª>∑÷&Û+É >±, <äè&Û+É >± ≈£L]Ãq ÄXÀ¢ø±\ ns¡+ú Ç|üŒ{Ïø° me]øÏ ‘Ó*j·T<äìµµ #ÓãT‘ê&ÉT.
n+<äT˝À ñqï~ >∑÷&Üs¡yú T˚ nsTT‘˚ me]ø° ‘Ó*j·Tø£ b˛e&É eTT+&É<Tä . ñ<ä+› &É
|ü+&ç‘T· \≈£î ø=+<ä]øÏ yê{Ï ns¡+ú ‘Ó\TdüT+Ô ~. n~ ns¡+ú >∑T]+∫ #Ó|Œæ q~ ø±<äT.
»j˚T‹Vü‰dü+˝Àì XÀ¢ø±\ >∑T]+∫ #Ó|Œæ q~. Bìï ã{Ïº yê´düT&ÉT »j·T+ ù|s¡T‘√ sêdæq
Á>∑+<∏+ä ˝À 8,800 XÀ¢ø±\T+{≤j·Tì #Ó|Œü e#·TÃ. Ç~ uÛ≤s¡‘êìøÏ yÓTT<ä{Ï <äX.¯
s¬ +&Ée <äX¯ ªª»j·T+µµ˝À #˚sT¡ Œ\T »]– uÛ≤s¡‘+· >± |æ\Te ã&É&+É . á <äX˝¯ À
mìï XÀ¢ø±\T+{≤j·Tqï~ Á|Xü ï¯ . BìøÏ >∑÷&Ü düe÷<Ûëq+ uÛ≤s¡‘+· ˝ÀH˚ ñ+~.
ªªÇ<ä+ X¯‘· düV≤ü Ádü+ ‘·T ˝Àø±Hê+ |ü⁄D´ø£sà¡ Hê+
ñbÕU≤´HÓ'’ düV≤ü vÒ j „ T· + Ä<ä´+ uÛ≤s¡‘e· TT‘·eÔ T+µµ
ªª#·‘T· ]«+X¯‹ kÕVü≤Áo+ #·Áøπ uÛ≤s¡‘· dü+Væ≤‘ê+
ñbÕU≤´HÓ]’ «Hê ‘êe‘Y uÛ≤s¡‘+· Áb˛#·´‘˚ ãT<Û'’Ó µµ
(Ä~.1 - 100, 101 XÀ¢ø±\T)
uÛ≤s¡‘+· ñbÕU≤´Hê\‘√ ø£*dæ \ø£å XÀ¢ø±\‘√ ñqï~. ñbÕU≤´Hê\T ˝Ò≈î£ +&Ü ãT<ÛTä \T
Bìï 24000 XÀ¢ø±\T>± #ÓãT‘ês¡ì ô|’ XÀ¢ø±˝À¢ #Ó|Œü ã&ç+~. Bìïã{Ïº s¬ +&Ée
<äX˝¯ À uÛ≤s¡‘+· >± |æ\Teã&çq|ü
&ÉT Ç+<äT˝À 24,000 XÀ¢ø±\THêïj·Tì düŒwü+º >±
‘Ó\Tdü÷Ô e⁄+~. á <äX˝¯ À ñbÕU≤´Hê\T #˚s˝¡ <Ò Tä . Á|ü<ëÛ q ø£<ä∏ nsTTq bÕ+&Ée⁄\
ø£<ä∏ e÷Á‘·yT˚ ñ+&˚~. Çø£ eT÷&Ée <äX¯ eTVü‰uÛ≤s¡‘+· . n+fÒ Á|üdTü ‘Ô · <äX.¯ á <äX˝¯ À
\ø£å XÀ¢ø±\‘√ nH˚ø£ ñbÕU≤´Hê\‘√ Ç~ ñ+~. á $<Û+ä >± yê´düT&ÉT »j·T+ ù|s¡T‘√
sêdæq á ø±e´+ ø±\Áø£eT+˝À nH˚ø£ e÷s¡TŒ\T, #˚sT¡ Œ\T »]– yÓTT<ä≥ uÛ≤s¡‘+· >±,
Ä ‘·sê«‘· eTVü‰uÛ≤s¡‘+· >± |ü]D≤eT+ #Ó+~+~. eTTK´+>± uÛ≤s¡‘êìøÏ Á|ü‘T· \T ‘·j÷· s¡T
#˚ùd dü+<äs“¡ +¤ ˝À á e÷s¡TŒ\T, #˚sT¡ Œ\T m≈£îÿe>± »]– ñ+{≤sTT. ø±ã{Ïº Á|üdTü ‘Ô ·
eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝Àì ñbÕU≤´Hê˝ÒM yê´düT&ÉT sêdæq$ ø±<äì, ne˙ï ø±\Áø£eT+˝À
Á|ü‹uÛ≤ e+‘·T˝…q’ dü+düÿè‘· |ü+&ç‘T· \T sêdæ uÛ≤s¡‘+· ˝À #=|æŒ+∫qeì düŒwüeº Te⁄‘·÷
ñ+~. á ñbÕU≤´Hê\T $X¯«düèwæº, <˚e‘·\î, Ä<Ûë´‹àø±+XÊ\T, ãTTwüß\î, >√e⁄\î, Ç‘·s¡
|ü X ¯ ó |ü ≈ £ î å \ î, sê»˙‹, yÓ ÷ ø£ å + , |ü ‹ Áe‘· \ î, esêí Á X¯ e ÷\î, #· Á ø£ e s¡ T Ô \ î,
Áu≤Vü≤àDe÷Vü‰‘·à´+, }s¡«∆ , n<Û√˝Àø±\î, ø£èwüßìí e÷Vü‰‘·à´+, <Ûsä à¡ XÊÁdü,Ô ns¡Xú ÊÁdü,Ô
y˚<ë+‘·+ yÓTT<ä˝q’… nH˚ø£ $wüj÷· \≈£î dü+ã+~Û+∫q$ ñHêïsTT. Çe˙ï ˇø£sT¡ sêdæq$
ˇø£ ø±\+˝À sêdæq$ ø±<äT. yπ̊s«s¡T e´≈£î\Ô T yπ̊s«s¡T ø±˝≤˝À¢ sêdæq$. ø=ìï ø£<\ä∏ T
[ 13 ]
s¬ +&ÉTkÕs¡T¢ eT÷&ÉTkÕs¡T¢ #Ó|Œü ã&Ü¶sTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ñ‘·+Ô ≈£îì ø£<ä∏ Ä~|üs«¡ +˝Àq÷,
nX¯«y˚T~Ûø£ |üs«¡ +˝Àq÷ s¬ +&ÉT#√≥¢ ø=~› e÷s¡TŒ\‘√ ñ+~. á s¬ +&ç+{Ï˙ sêdæ+~ ˇø£sT¡
ø±<äT. n˝≤π> ≈£îe÷s¡kÕ«$T |ü⁄≥Tºø£ ø£<ä∏ eq|üs«¡ +˝À, X¯\´|üs«¡ +˝À, nqTXÊdüq|üs«¡ +˝À
eT÷&ÉT#√≥¢ eT÷&ÉT $<Ûë\T>± ñ+~. á eT÷&ç+{Ïì sêdæ+~ ˇø£sT¡ ø±<äT. ˇø£ ø£$ ˇø£
Á>∑+<∏+ä ˝À ˇø£ ø£<qä∏ T s¬ +&ÉTkÕs¡T,¢ eTT&ÉTkÕs¡T¢ sêj·T&ÉT. n+<äTe\¢ eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝Àì
ñbÕU≤´Hê\˙ï y˚sπ «s¡T e´≈£î\Ô T y˚sπ «s¡T ø±˝≤˝À¢ sêdæqeì ìdü‡+<˚V≤ü +>± #Ó|Œü e#·TÃ.
á dü+<äs“¡ +¤ ˝À |æ+>∑[ \ø°å àø±+‘·+ >±] n_ÛÁbÕj·T+ >∑eTì+#· <ä–q~.
ªªdü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘· Á|ü‘T· \T nH˚ø£ sêheTT\˝À nH˚≈£ Ø‘·T\T>± qTqï$. yê{Ï˝À
ñ‘·sÔ ¡ <˚X¯ Á|ü‘T· \≈£îqT, <äøD åÏ <˚X¯ Á|ü‘T· \≈£îqT #ê˝ e´‘ê´düeTT\Tqï$. ñ‘·sÔ ê~
Á|ü‘·T\˝À ≈£L&É ˇ+&=+{ÏøÏì uÛÒ<äeTTqï~. yê{Ï˝ÀqT+&ÉT ø=ìï Á|üø£s¡DeTT\T,
ñbÕU≤´qeTT\TqT M{Ï˝À ø£qã&Ée⁄. nfÒ¢ M{Ï˝À qT+&ÉTq$ yê{Ï˝À ø±qsêe⁄.
n+<äTqT Ç+<äTqT düe÷qeTT>± qTqï uÛ≤>∑eTT\ j·T+<Óq’ qT XÀ¢ø£ dü+K´ dü]b˛<äT.
eT÷\uÛ≤s¡‘e· TT |ü⁄{Ïqº |æeTà≥ >∑&∫É q Çìï y˚\ dü+e‘·‡s¡eTT\ ø±\eTT˝À Á|ü‘T· \T
Áyêdæø=qTyês¡T me]øÏ ‘√∫q≥T¢ yês¡T ø=ìï XÀ¢øe£ TT\T ø£*Œ+∫, ø=ìï+{Ïì ‘=\–+∫,
ø=ìï Á|üøs£ D¡ eTT\qT ô|+∫, ø=ìï+{Ïì ‘·–+Z ∫ j·TT+<äTs¡T. ø±e⁄q düeTÁ>∑ Á>∑+<∏eä TT
eTq≈£î j·T<∏ë‘·<eä∏ TT>± <äøÿ£ ˝Ò<Tä . á ‘ês¡Te÷s¡T qqïj·T Hê{Ïøπ »]–q~µµ2.
Á|üdTü ‘Ô e· TTqï eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À yê´düT&ÉT sêdæq 8,800 XÀ¢ø±\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï
ªª»j·T+µµqT y˚sT¡ #˚jT· e#·TÃH˚y÷Ó |ü]o*+#·e\dæ ñ+~. BìøÏ eTq≈£î uÛ≤s¡‘+· ˝ÀH˚
Ä<Ûës¡+ ø£ì|ædTü +Ô ~. Ä~|üs«¡ +˝Àì n+XÊe‘·sD¡ |üs«¡ +˝À 61e n<Ûë´j·T+ ª»j·T+µ˝Àì
ø£<qä∏ T ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ ñ|üø]£ düT+Ô ~. á n<Ûë´j·T+˝Àì ø£<qä∏ T yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT
»qy˚T»j·TTìøÏ #ÓãT‘·÷ Á|ü<ëÛ qø£<qä∏ T n+fÒ øös¡e bÕ+&Ée⁄\ ø£<qä∏ T ≈£î|¢ +Ôü >± $e]kÕÔ&TÉ .
á ø£<ä∏ bÕ+&ÉTsêE #·ìb˛sTTq ‘·sê«‘· bÕ+&Ée⁄\T Vü≤dæHÔ ê|ü⁄sêìøÏ sêe&É+‘√ yÓTT<ä˝’…
≈£îs¡Tøπ Áå ‘· j·TT<ä+∆ ˝À bÕ+&Ée⁄\T $»j·T+ kÕ~Û+#·&+É ‘√ eTT>∑TdüT+Ô ~. á ø£<ä∏ yÓTT‘·+Ô
55 XÀ¢ø±\˝À $e]+|üã&ç+~. Ç+<äT˝Àì $wüj÷· \qT ≈£î|¢ +Ôü >± ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
bÕ+&ÉTsêE #·ìb˛sTTq ‘·sê«‘· bÕ+&Ée⁄\T Vü≤dæHÔ ê|ü⁄sêìøÏ sêe&É+, bÕ+&Ée⁄\
bÂs¡Twü |üsêÁø£e÷\qT, ‘˚»düT‡qT, Á|ü»˝À¢ yê]øÏ ô|s¡T‘·Tqï >ös¡e+ #·÷dæ <äTs√´<Ûqä T&ÉT
ndü÷j·T |ü&&É +É , <äTs√´<Ûqä T&ÉT ;ÛeTTì #·+|ü&ÜìøÏ $cÕqï+ ô|{Ï+º #·&+É , ã+~Û+∫
>∑+>±q~˝À ‘√dæyj ˚ T· &É+, ìÁ<äb˛‘·T+&É>± ø±\düsêŒ\ #˚‘· ø£]|æ+#·&+É yÓTT<ä˝q’… $
#˚jT· &É+, øös¡e⁄\T bÕ+&Ée⁄\≈£î #˚dTü qÔ ï n|üø±sêìï $<äTs¡T&ÉT ‘·|Œæ dü÷Ô ñ+&É&+É ,
<äTs√´<Ûqä T&ÉT bÕ+&Ée⁄\ ø√dü+ yês¡D≤e‘·+˝À \ø£ÿÇ\T¢ ø£{+ºÏ ∫ yê]ì #·+|æ+#˚ Á|üjT· ‘·ï+
#˚jT· &É+, bÕ+&Ée⁄\T s¡V≤ü dü´ e÷s¡+Z <ë«sê nø£ÿ&çqT+&ç ãj·T≥|ü&ç n&É$˝À Á|üy•˚ +#·&+É ,
Væ≤&ç+ãTì e<Û,ä ;ÛeTT&ÉT Væ≤&ç+ãqT ô|[fl #˚dTü ø√e&É+, |òTü {À‘·ÿ#·Tì |ü⁄≥Tºø,£ bÕ+&Ée⁄\T
@ø£#Á· ø£|⁄ü s¡+˝À ìedæ+#·&+É , ;ÛeTT&ÉT ãø±düTs¡Tì #·+|ü&+É , bÕ+&Ée⁄\T Á<Í|üB
[ 14 ]
dü«j·T+esêìøÏ yÓ[fl ÄyÓTqT uÛ≤s¡´>± bı+<ä≥+, ‹s¡– bÕ+&Ée⁄\T Vü≤dæHÔ ê|ü⁄sêìøÏ
sêe&É+, bÕ+&Ée⁄\T U≤+&ÉeÁ|üd+Ôü ˝À ‘·eT yês¡+<ä]‘√{Ï ìedæ+#·&+É , ;Ûe÷s¡Tq® q≈£î\
düV≤ü <˚e⁄\T Hê\T>∑T ~≈£îÿ˝À¢ ñqï sêE\qT »sTT+#·&+É , ns¡Tq® T&ÉT 13e÷kÕ\T
rs¡j ú ÷· Á‘·\≈£î yÓfifl¯ &É+, Ä düeTj·T+˝À <ë«s¡ø≈£ î£ yÓ[fl düTuÛÁÑ <äqT $yêVü≤+ #˚dTü ø√e&É+,
ns¡Tq® T&ÉT lø£èwüßìí ‘√ ø£*dææ U≤+&Ée eHêìï n–ï#˚‘· <äV≤æ +|üCj Ò T· &É+, n–ï<˚e⁄&ÉT
ns¡Tq® T&çøÏ >±+&ûyêìï, nø£j å T· u≤D≤\T ø£*–q neTTà\bı~ì, ø£|<æ «äÛ »+ ø£*–q s¡<ë∏ ìï
Çe«&É+, ns¡Tq® T&ÉT eTj·TT&ÉT nH˚ sêø£då Tü ì s¡ø+åÏ #·&+É , eTj·TT&ÉT eTj·TdüuqÑÛ T ì]à+∫
<Ûsä à¡ sêEøÏe«&É+, <äTs√´<Ûqä T&ÉT eTj·TdüuqÑÛ T #·÷dæ ndü÷j·T|ü&ç X¯≈î£ ì kÕj·T+‘√ <Ûsä à¡ sêE‘√
p<äe÷&ç yê] düs«¡ kÕ«ìï kÕ«BÛq+ #˚dTü ø√e&É+, bÕ+&Ée⁄\T 12 @fi¯ófl ns¡Dýêdü+,
ˇø£ j˚T&ÉT nC≤„‘·yêdü+ #˚dæq ‘·sê«‘· ‘·eT sêC≤´ìï n&É>∑&É+, <äTs√´<ÛäqT&ÉT
n+^ø£]+#·øb£ ˛e&É+‘√ ≈£îs¡Tøπ Áå ‘· j·TT<ä+∆ »s¡>&∑ +É , j·TT<ä+∆ ˝À bÕ+&Ée⁄\T »sTT+#·&+É
»s¡T>∑T‘·T+~. Ç+‘·{‘Ï √ á n<Ûë´j·T+˝Àì ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
>∑T»sê‘Y ]ôdsYÃ kıôd{’ Ï Äqs¡Ø &Ós’ ø¡ sº£ T¡ Ábıô|dò sü Y øπ X¯esê+ ø¬ . XÊÁdæÔ >±s¡T
nH˚ø£ dü+e‘·‡sê\T ø£w|ºü &ü ç uÛ+Ñ &Üs¡ÿsY z]j·T+≥˝Ÿ ØôdsYÃ Çìdæ≥º ÷´{Ÿ yês¡T Á|ü#T· ]+∫q
dü+XÀ~Û‘· Á|ü‹˝Àì 78,675 XÀ¢ø±\ eTVü‰uÛ≤s¡‘+· qT+∫ 8,801 XÀ¢ø±\T >∑\ eT÷\
uÛ≤s¡‘êìï(»j·÷ìï) ‘·j÷· s¡T #˚dæ 1977˝À »j·T dü+Væ≤‘· ˝Òø£ ñsY eTVü‰uÛ≤s¡‘· (THE
UR-MAHABHARATA) nH˚ ù|s¡T‘√ s ¬ +&ÉT dü+|ü⁄{≤\T>± Á|ü#T· ]+#ês¡T. á Á>∑+<∏ëìï
>∑T»sê‘Y ]ôdsYÃ kıôd{’ Ï yês¡T eTTÁ~+#ês¡T. á Á>+∑ <∏ëìøÏ Ä<Ûës¡+ ô|q’ #Ó|Œæ q Ä~|üs«¡ +˝Àì
61e n<Ûë´j·T+. á Á>∑+<∏+ä ˝À ‘êeTT #˚dqæ |ü]XÀ<Ûqä >∑T]+∫ XÊÁdæ>Ô ±s¡T 21 |ü⁄≥\
|”]øƒ ˝£ À $e]+#ês¡T. uÛ+Ñ &Üs¡ÿsY Çìdæ≥º ÷´{Ÿ yês¡T Á|ü#T· ]+∫q dü+XÀ~Û‘· Á|ü‹˝Àì
ñbÕU≤´Hê\ìï+{Ïì XÊÁdæ>Ô ±s¡T ‘=\–+∫ øös¡e bÕ+&Ée⁄\≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|ü<ëÛ q
ø£<qä∏ T Ç#êÃs¡T. Ç+<äT˝À bÕ+&Ée⁄\T ≈£îs¡Tøπ Áå ‘· j·TT<ä+∆ ˝À $»j·T+ kÕ~Û+∫q ‘·sT¡ yê‘·
<Ûsä à¡ sêE nX¯«y˚T<∏ä j·÷>∑+ #˚jT· &É+ es¡≈î£ ñqï ø£<ä∏ ñ+~. á 8801 XÀ¢ø±\
»j·Tdü+Væ≤‘·qT Ä<Ûës¡+>± #˚dTü ø=ì ∫‘·÷sÔ T¡ õ˝≤¢≈î£ #Ó+~q Hêj·TTì ø£èwüeí T÷]Ô>±s¡T
ªª»j·TyéTµµ nH˚ ù|s¡T‘√ 375 |ü⁄≥\ qe\qT ‘Ó\T>∑T˝À sêXÊs¡T. ÄdüøÔÏ ñqïyês¡T
øπ X¯esê+ XÊÁdæÔ >±s¡T s¡÷bı+~+∫q dü+düÿè‘· »j·Tdü+Væ≤‘·qT, Hêj·TTì ø£èwüeº T÷]Ô>±s¡T
sêdæq »j·TyéT qe\qT |ü]o*+#·e#·TÃ.
øπ X¯esê+ XÊÁdæÔ >±s¡T Á|ü#T· ]+∫q »j·Tdü+Væ≤‘·˝À uÛ≤s¡‘· Hêj·T≈£î˝…q’
bÕ+&Ée⁄\ |ü⁄≥Tºø≈£ î£ dü+ã+~Û+∫q ø£<ä∏ ˝Ò<Tä . ø±e´+˝À Hêj·T≈£î\ |ü⁄≥Tºø£ ‘·|Œü ìdü]>±
ñ+&Ü*. n+<äTe\¢ uÛ≤s¡‘+· ˝À 96e n<Ûë´j·T+˝À #Ó|Œü ã&çq eTVü‰_Ûwßü ì ø£<,ä∏ 97e
n<Ûë´j·T+˝Àì X¯+‘·qTì ø£<,ä∏ 98e n<Ûë´j·T+˝Àì ;Ûwßü àì |ü⁄≥Tºø,£ dü‘´· e‹ì X¯+‘·qT&ÉT
$yêVü≤+ #˚dTü ø√e&É+, $∫Á‘· Ms¡T´ìøÏ ;Ûwßü à&ÉT n+_ø£, n+u≤*ø£\qT ‘Ó∫Ã $yêVü≤+
#˚jT· &É+, $∫Á‘· Ms¡T´ì eTs¡D+, n+_ø£ n+u≤*ø£\T yê´düTì <ë«sê <äè‘·sêÁwüº
[ 15 ]
bÕ+&ÉTsêE\qT ø£q&É+, bÕ+&ÉTsêE sêE ø±e&É+, bÕ+&ÉTsêE y˚≥≈£î yÓ[fl øÏ+<äeTTì
XÊbÕìøÏ >∑T] ø±e&É+, ≈£î+re÷Á<äT\T bÕ+&Ée⁄\qT ø£q&É+, bÕ+&ÉTsêE eTs¡D+,
e÷Á~ düV≤ü >∑eTq+ nH˚ ø£<ë∏ +XÊ\T ñ+&Ü*. 61e n<Ûë´j·T+˝À #Ó|Œü ã&çq ø£<≈ä∏ î£
á n+XÊ\qT eTT+<äT>± CÀ&çùdÔ yê´düT&ÉT sêdæq ª»j·T+µ˝Àì ø£<ä∏ edüT+Ô ~. á ø£<˝ä∏ À
<Ûsä à¡ sêE sêE ø±e&É+‘√ ø±yê´ìï eTT–+#ê*. n‘·&TÉ nX¯«y˚T<∏ä j·÷>∑+ #˚dqæ ø£<ä∏
Ç+<äT˝À ñ+&É≈L£ &É<Tä .
dü+düÿè‘· eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À e+<ä≈î£ ô|>’ ± ñbÕU≤´Hê\THêïsTT. M{Ï˝À ø=ìï
Ä ø±\+Hê&ÉT C≤q|ü<Tä ˝À¢ eTÚœø£ Á|ü#ês¡+˝À ñqï C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ THêïsTT. ø=ìï
C≤q|ü<øä <£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£e⁄\T ø£*Œ+∫q ø£<\ä∏ THêïsTT. C≤q|ü<øä <£ \ä∏ ˝À
ø£≥Tºø<£ \ä∏ T ÁbÕDÏø<£ \ä∏ T, ˙‹ø£<\ä∏ T, n<äT“¤‘ø· <£ \ä∏ T, Vü‰dü´ø£<\ä∏ T yÓTT<ä˝q’… #ê˝≤ s¡ø±\THêïsTT.
M{Ï˝À uÛ≤s¡‘+· ˝À ø£≥Tºø<£ \ä∏ T, ÁbÕDÏø<£ \ä∏ T, ˙‹ø£<\ä∏ T, n<äT“¤‘ø· <£ \ä∏ T nH˚ Hê\T>∑T
s¡ø±\≈£î #Ó+~q ø£<\ä∏ THêïsTT. M{Ï˝À Hê\T>∑T e÷Á‘·yT˚ ì»yÓTqÆ C≤q|ü<øä <£ \ä∏ T.
$T–*qe˙ï C≤q|ü<øä <£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘ø· e£ ⁄\T ø£*Œ+∫qy˚. á ø£<˝ä∏ À¢ C≤q|ü<ä
ø£<ë∏ +XÊ\THêïsTT. n+<äTe\¢ M{Ïì C≤q|ü<ä ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T nì #Ó|Œü e#·TÃ. á ø£<\ä∏ T
Ä~|üs«¡ +˝À |ü<øä =+&ÉT, düu≤Û |üs«¡ +˝À s¬ +&ÉT, eq|üs«¡ +˝À s¬ +&ÉT, ñ<√´>∑|sü «¡ +˝À ˇø£{,Ï
Á<√D|üs«¡ +˝À s¬ +&ÉT, ø£s|í¡ sü «¡ +˝À s¬ +&ÉT, X¯\´|üs«¡ +˝À ˇø£{,Ï XÊ+‹|üs«¡ +˝À Çs¡y,’Ó
nqTXÊdüq|üs«¡ +˝À ◊<äT ø£*|æ yÓTT‘·+Ô q\uÛ@’… &ÉT ø£<\ä∏ THêïsTT. á q\uÛ@’… &ÉT ø£<˝ä∏ À¢
ø£≥Tºø<£ ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T Çs¡yH’Ó ê\T>∑T, ÁbÕDÏ ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T ‘=$Tà~, ˙‹ ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T
mì$T~, n<äT“¤‘· ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T Äs¡T ñHêïsTT. ÁbÕDÏ ø£<\ä∏ ˝À Vü≤+kÕ`ø±øÏ ø£<,ä∏
>∑èÁ<ä`>√e÷j·TT dü+yê<ä+ ø£<ä∏ n#·ÃyÓTqÆ C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ T. $T–*q @&ÉT C≤q|ü<øä <£ ë∏ +X¯
ø£<\ä∏ T. n+fÒ C≤q|ü<ä ÁbÕDÏø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£e⁄\T ø£*Œ+∫q$. ˙‹ø£<˝ä∏ ˝À
ãTTwæ`XÊ«q+ ø£<ä∏ n#·ÃyÓTqÆ C≤q|ü<ä ø£<.ä∏ $T–*q @&ÉT C≤q|ü<ä ˙‹ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T.
n<äT“¤‘ø· <£ \ä∏ ˝À X¯\<ä\T\ #·]Á‘·`yêeT<˚eeTVü‰‘·à´+ ø£<˝ä∏ Àì |üØøÏqå àVü‰sêE ø£<ä∏
n#·ÃyÓTqÆ C≤q|ü<ä ø£<.ä∏ á ø£<˝ä∏ À $T–*q uÛ≤>∑+, n<äT“¤‘ø· <£ \ä∏ ˝Àì $T–*q ◊<äT
ø£<\ä∏ T n<äT“¤‘ø· <£ ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T. á Á>∑+<∏+ä ˝Àì ‘·sT¡ yê‘· Hê\T>∑T n<Ûë´j·÷\˝À á
Hê\T>∑Ts¡ø±\ ø£<\ä∏ qT $X‚w¢ +æ #êqT.
[ 16 ]
2. eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À ø£≥Tºø£<∏ë+X¯ ø£<∏ä\T
ªø£≥Tºµ n+fÒ ø£*Œ+#·&+É nì ns¡+ú . >π j·T+, ø£$‘·, Hê≥ø£+ yÓTT<ä˝q’… nìï
düè»Hê‘·àø£ Á|üÁøÏjT· ˝À¢q÷ ø£\Œq Á|ü<ëÛ q+>± ñ+≥T+~. ndü\T kÕVæ≤‘·´ eT+fÒH˚
ø£*Œ+#·&eÉ Tì ns¡+ú . eT] ø£≥Tºø<£ \ä∏ ø£\Œq˝À Á|ü‘´˚ ø£‘· @eT+fÒ ˝Àø£+˝À ñqï ø=ìï
$wüj·÷\≈£î, edüTÔe⁄\≈£î, Ä#êsê\≈£î, dü+Á|ü<ëj·÷\≈£î, qeTàø±\≈£î n$ n˝≤
˝Àø£+˝À ñ+&É&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡D≤ìï >∑T]+∫ Ç$ ˇø£ ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫ #ÓãT‘êsTT. á
ø£\Œq˝À <˚e‘·\≈£î, ãTTwüß\≈£î Á|ü<ëÛ q bÕÁ‘· ñ+≥T+~. dü÷s¡´#·+Á<ä Á>∑V≤ü D≤\T
@s¡Œ&É&+É >∑T]+∫ ˇø£ C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ ä∏ Ç˝≤ ñ+~. |üPs¡«+ ø=+‘· eT+~ u≤\Ts¡T
n&É$˝À |üXó¯ e⁄\qT ø±dü÷Ô ‘·eT≈£î ø£ì|æ+∫q ˇø£ ô|<ä› Hê>∑TbÕeTT >∑T&Éq¢ T |ü>T∑ \
>=&É‘ês¡T. <ëìøÏ Hê>∑TbÕeTT ø√|æ+∫ yê]yÓ+≥ |ü&TÉ ‘·T+~. u≤\Ts¡T uÛj Ñ T· +‘√
|üsT¡ >¬ ‘·TøÔ =ì yÓ[fl dü÷s¡´ #·+Á<äT\ <ä>sZ∑ ¡ <ë≈£îÿ+{≤s¡T. ‘·q≈£î e´‹πsø£+>± u≤\Ts¡≈î£
ÄÁX¯jT· $T∫Ãq+<äT≈£î bÕeTT ø√|æ+∫ dü÷s¡´#·+Á<äT\qT ø±≥Ty˚dTü +Ô ~. Hê>∑TbÕeTT
dü÷s¡T´ì ø±≥T y˚jT· &É+ e\¢ @s¡Œ&çq eT#·Ã dü÷s¡´ Á>∑V≤ü DeTì, #·+Á<äTì ø±≥T
y˚jT· &É+ e\¢ @s¡Œ&çq eT#·Ã #·+Á<ä Á>∑V≤ü DeTì C≤q|ü<Tä \T ø£*Œ+#ês¡T. á ø£<˝ä∏ À
m˝≤+{Ï ùV≤‘·Tã<ä‘∆ ê ˝Ò<Tä . XÊÁdü CÔ ≤„q+ ‘Ó*j·Tì s√E˝À¢ C≤q|ü<Tä \T ‘·eT ãT~∆øÏ
‘√∫q≥T¢>± á ø£<qä∏ T ø£*Œ+#ês¡T. n˝≤π> ˝Àø£+˝À #ê˝≤ $wüj÷· \≈£î dü+ã+~Û+∫q
ø£≥Tºø<£ \ä∏ T Á|ü#ês¡+˝À ñHêïsTT. ˝Àø£+˝À eTq≈£î ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·Tqï ˇø£ edüTeÔ ⁄qT
yÓTT<ä≥ ˇø£ <˚e⁄&ÉT >±˙, <˚e‘· >±˙, ãTTwæ >±˙ düèwæ+º ∫ Ç∫Ãq≥T¢>±, yês¡T n˝≤
düèwæ+º ∫ Çe«&ÜìøÏ ˇø£ ø±s¡DeTTqï≥T¢>± á ø£≥Tºø<£ ˝ä∏ À¢ #Ó|Œü ã&ÉT‘·T+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î
eTq≈£î #Ó|
ü \T, >=&ÉT>∑T m+‘·>±H√ ñ|üj÷Ó >∑ |ü&TÉ ‘·THêïsTT. yê{Ïì dü÷s¡T´&ÉT yÓTT<ä≥
düèwæ+º ∫ »eT<ä–ï eTTìøÏ Ç#êÃ&Éì n|üŒ{Ï qT+∫ uÛ÷Ñ ˝Àø£+˝À n$ n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ
e#êÃj·Tì ˇø£ ø£<ä∏ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À ñ+~. á ø£<≈ä∏ î£ m˝≤+{Ï ùV≤‘·Tã<ä‘∆ ê ˝Ò<Tä .
>=&ÉT>∑T #Ó|
ü \qT e÷qe⁄\T ‘·eT nedüsê\≈£î nqT>∑TD+>± ‘·j÷· s¡T #˚dTü ø=ì
ñ|üj÷Ó –+#·T ≈£î+≥THêïs¡T. ø±˙ uÛ≤s¡‘+· ˝À Ä s¬ +&ÉT edüTeÔ ⁄\qT dü÷s¡T´&ÉT düèwæ+º ∫
Ç∫Ãq≥T¢>± ˇø£ ø£<qä∏ T ø£$ ø£*Œ+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. Ç˝≤+{Ï ø£<\ä∏ H˚ ø£≥Tºø<£ \ä∏ T n+{≤s¡T.
n˝≤π> ˝Àø£+˝À ñqï ø=ìï dü+Á|ü<ëj·÷\≈£î, qeTàø±\≈£î n$ n˝≤ ˝Àø£+˝À
@s¡Œ&É&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡D≤ìï >∑T]+∫ ø=ìï ø£≥Tºø<£ \ä∏ THêïsTT. á ø£<\ä∏ ≈£î y˚{øÏ °
m˝≤+{Ï ùV≤‘·Tã<ä‘∆ ê ñ+&É<Tä . á ø£<\ä∏ T eT‘·+ |ü≥,¢ <˚e‘·\ |ü≥,¢ ãTTwüß\ |ü≥¢
ÄHê{Ï e÷qe⁄\≈£îqï uÛ≤eqqT, Ä˝À#·Hê $<ÛëHêìï, düe÷»+ jÓTTø£ÿ |ü]dæ‹ú ì
‘Ó*j·TCÒkÕÔsTT.
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À Ç˝≤+{Ï ø£≥Tºø<£ \ä∏ T yÓTT‘·+Ô Çs¡y’Ó Hê\T>∑THêïsTT.
Ä~|üs«¡ +˝À nsTT<äT, eq|üs«¡ +˝À s¬ +&ÉT, Á<√D, ø£s,í¡ X¯\´, Ád” |Ô sü ê«˝À¢ ˇø=ÿø£ÿ{Ï,
[ 17 ]
XÊ+‹ |üs«¡ +˝À ‘=$Tà~, nqTXÊdüq |üs«¡ +˝À Hê\T>∑T ñHêïsTT. yê{Ï ù|s¡T¢ Ç$
1. uÛèÑ >∑T eTVü≤]¸ XÊ|ü+e\¢ n–ï düs«¡ uÛøÑ ≈å£ î£ &ÉT ø±e&É+
2. nq÷s¡T&ÉT dü÷s¡T´ì kÕs¡~Û ø±e&É+
3. (m) düsêŒ\T >∑sT¡ &ÉTìøÏ ÄVü‰s¡+ ø±e&É+
(_) düsêŒ\≈£î s¬ +&ÉT Hê\Tø£\T @s¡Œ&É&+É
4. X‚wßü &ÉT uÛ÷Ñ uÛ≤sêìï eVæ≤+#·&+É
5. Ws¡T«&ÉT nH˚ ãTTwæ ‘·q ø√bÕ–ïì düeTTÁ<ä+˝À y˚j·T>± n~ ã&Éu≤–ï>± e÷s¡&É+
6. düÿ+<äT&ÉT kÕ«Vü‰<˚$ì n–ï‘√ #˚]Ã >ös¡$+#·&+É
7.m. n–ïe+X¯+ ø£<ä∏
_. n–ïXÊ|ü+ ø±s¡D+>± #˚|\ü T ÁbÕDT\≈£î ÄVü‰s¡+ ø±e&É+
dæ. eTs¡D+Ï ∫q düV‰ü –ï X¯Øs¡+ uÛ÷Ñ $T˝À ø£*dæb˛sTT nH˚ø£ ˝ÀVü‰\T>±
e÷s¡&+É
8. eTè‘·T´<˚e‘· |ü⁄≥Tºø£ ø£<ä∏
9. ˇø£ Ád”Ô XÊ|ü+ e\¢ e÷‘·èkÕ«eT´+ @s¡Œ&É&+É
10. <ä≈î£ &å TÉ düèwæ+º ∫q ø£j
å T· yê´~Ûe\¢ #·+Á<äT&ÉT ø°Då +Ï #·&+É
11. dü+kÕs¡ ã+<Û+ä ø£<ä∏
12. sê»˙‹ XÊÁdü +Ô |ü⁄≥Tºø£ ø£<ä∏
13. Á|üC≤|ü‹ ô|’ eT÷&ÉT esêí\≈£î <ëdüT\T>± X¯SÁ<äT\qT düèwæ+º #·&+É
14. <ä+&É+ |ü⁄≥Tºø£ ø£<ä∏
15. K&É+Z |ü⁄≥Tºø£ ø£<ä∏
16. ÁãVü≤à Vü≤‘ê´bÕ‘·ø£ $uÛ≤>∑+ ø£<ä∏
17. eèÁ‘êdüTs¡Tì s¡ø+Ô£ qT+∫ |ü⁄≥º>=&ÉT>∑T\T |ü⁄≥º&+É
18. »«s¡+ |ü⁄≥Tºø£ ø£<ä∏
19. X¯óÁ≈£îì ø£<∏ä
20. ãèVü≤düŒ‹ XÊ|ü+ e\¢ »\+˝À »\ÁbÕDT\T @s¡Œ&É&+É
21. (m) ã+>±s¡+ |ü⁄≥Tºø£ ø£<ä∏
(_) ø£|Œü @qT>∑T, ∫\Tø£\≈£î <˚e‘·\T esê*e«&É+
22. >=&ÉT>∑T, #Ó|
ü \ |ü⁄≥Tºø£ ø£<ä∏
23. >√e⁄\ eT\eT÷Á‘· kÕúHê˝À¢ \ø°àå ìyêdü+
24. <äTsê«düTì esê\ e\¢ Áoø£èwüß&í TÉ |üP»˙j·TT&ÉT ø±e&É+
[ 18 ]
1. uÛèÑ >∑TeTVü≤]¸ XÊ|ü+ e\¢ n–ï<˚e⁄&ÉT düs«¡ uÛøÑ ≈å£ î£ &ÉT ø±e&É+:
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À á ø£<ä∏ Ä~|üs«¡ +˝Àì bÂ˝ÀeT|üs«¡ + nH˚ ñ|ü |üs«¡ +˝À
◊<äe n<Ûë´j·T+ qT+∫ @&Ée n<Ûë´j·T+ es¡≈î£ ñqï eT÷&ÉT n<Ûë´j·÷˝À¢ 77
XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T ñÁ>∑ÁX¯eqT&ÉT nH˚ bÂsêDÏ≈î£ &ÉT HÓ$’ TXÊs¡D´+˝Àì ãTTwüß\≈£î
#ÓãT‘ê&ÉT. ãTTwüß\T uÛ≤s¡‘ø· <£ ä∏ ø£+fÒ eTT+<äT>± uÛèÑ >∑T e+X¯+ >∑T]+∫ #Ó|Œü e\dæ+~>±
ñÁ>∑ÁX¯edüTì ø√]q|ü⁄&ÉT n‘·&TÉ uÛèÑ >∑T e+X¯+˝À Á|üd<æ Tä ˝∆ q’… ãTTwüß\qT >∑T]+∫ #ÓãT‘·÷
á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
ÁãVü≤à es¡TDTì j·TC„+˝À n–ï qT+∫ uÛèÑ >∑TeTVü≤]¸ì |ü⁄{Ï+º #ê&ÉT. á
uÛèÑ >∑T eTVü≤]¸ uÛ≤s¡´ |ü⁄˝ÀeT. ÄyÓT >∑s“¡ e¤ ‹>± ñqï|ü
&ÉT uÛèÑ >∑T eTVü≤]¸ kÕïq+
#˚jT· &ÜìøÏ ãj·T{ÏøÏ yÓfi≤Ô&TÉ . |ü⁄˝ÀeTqT uÛèÑ >∑TeTVü≤]¸ $yêVü≤+ #˚dTü ø√ø£ eTT+<äT
|ü⁄˝ÀeTT&ÉT nH˚ sêø£då Tü &ÉT ÄyÓTqT $yêVü≤+ #˚dTü ø√yê\qT≈£î+{≤&ÉT. ø±˙ ÄyÓT ‘·+Á&ç
|ü⁄˝ÀeTqT uÛÑè>∑TeTVü≤]¸øÏ∫Ã $yêVü≤+ #˚kÕÔ&ÉT. uÛÑè>∑T eTVü≤]¸ kÕïHêìøÏ yÓ[flq
düeTj·T+˝À |ü⁄˝ÀeTT&ÉT nø£ÿ&çøÏ e∫Ã |ü⁄˝ÀeTqT #·÷dæ ‘êqT >∑‘+· ˝À e]+∫q Ád”>Ô ±
ÄyÓTqT nqTe÷ì+∫ ‘·q nqTe÷Hêìï ìeè‹Ô #˚dTü ø√e&ÜìøÏ nø£ÿ&É »«*düTqÔ ï n–ïì
ªªáyÓT me] uÛ≤s¡´? áyÓTqT H˚qT |üPs¡«+ uÛ≤s¡´>± e]+#êqT, nq+‘·s+¡ ÄyÓT
‘·+Á&ç ndü‘´· eéVü‰s¡+‘√ áyÓTqT uÛèÑ >∑Te⁄øÏ∫Ã $yêVü≤+ #˚XÊ&ÉT. n–ï<˚yê! qTe⁄«
düeTdüÔ ÁbÕDT˝À¢ ì‘·´+ dü+#·]dü÷Ô ñ+{≤e⁄. |ü⁄D´ bÕbÕ\ $wüjT· +˝À kÕøÏ>å ±
ñ+{≤e⁄. ø±ã{Ïº ì»+#Ó|
ü µµ nì |ü⁄˝ÀeTT&ÉT n–ï<˚e⁄ì |ü<˚ |ü<˚ n&ÉT>∑T‘ê&ÉT.
n‘·ì e÷≥\qT $ì n–ï<˚e⁄&ÉT ˇø£ yÓ|’ ⁄ü ndü‘ê´ìøÏ, eTs√yÓ|’ ⁄ü uÛèÑ >∑TeTVü≤]¸ XÊbÕìøÏ
uÛj
Ñ T· |ü&ç ndü‘´· + #Ó|Œü &É+ Çwü+º ˝Òø£ sêø£då Tü ì‘√ áyÓT >∑‘+· ˝À |ü⁄˝ÀeTT&ÉT e]+∫q
Ád” jÔ T˚ qì, nsTT‘˚ ÄyÓTqT uÛèÑ >∑TeTVü≤]¸ XÊÁk˛Ôø+Ô£ >± $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îHêï&Éì #ÓãT‘ê&ÉT.
yÓ+≥H˚ |ü⁄˝ÀeTT&ÉT esêVü≤ s¡÷bÕìï <Û]ä +∫ ÄyÓT HÓ‘T· øÔ =ì yêj·TT y˚>+∑ ‘√ yÓfiS¯ Ô
e⁄+{≤&ÉT. ÄyÓT >∑s“¡ +¤ ˝À ñqï •X¯óe⁄ Bìï >∑eTì+∫ ø√|ü+‘√ >∑s“¡ +¤ qT+∫ ãj·T≥|ü&ç
sêø£då Tü ì ‘·q ø£+{Ï #·÷|ü⁄‘√ uÛdÑ àü + #˚kÕÔ&TÉ . ‘·*¢ >∑s“¡ +¤ qT+∫ #·T´‘·T&ÉT ø±e&É+ #˚‘·
Ä •X¯óe⁄≈£î ªª#·éqT&ÉTµµ nH˚ ù|s¡T ø£\TZ‘T· +~. Ä‘·sê«‘· |ü⁄˝ÀeT ‘·q ≈£îe÷s¡Tì
rdüTø=ì <äT'K+‘√ ÁãVü≤àe<ä≈› î£ yÓfió¯ +Ô ~. ÁãVü≤à ÄyÓTqT z<ës¡TkÕÔ&TÉ . ÄyÓT ø£˙ï{Ï
_+<äTe⁄\T eTVü‰q~>± e÷s¡‘êsTT. |ü⁄˝ÀeT ÁãVü≤à e<ä› qT+∫ ‘·eT ÄÁX¯e÷ìøÏ
edü÷Ô e⁄qï|ü
&ÉT Ä q~ ÄyÓTqT nqTdü]+∫ Á|üeVæ≤düT+Ô ~. ÁãVü≤à Ä q~øÏ ªªe<Û÷ä düsµ¡ µ
nH˚ ù|s¡T ô|&É‘ê&ÉT. Ä q~ uÛèÑ >∑TeTVü≤]¸ ÄÁX¯eT ÁbÕ+‘·+˝À ÁeeVæ≤dü÷Ô ñ+~.
|ü⁄˝ÀeT ÄÁX¯e÷ìøÏ e∫Ãq ‘·sê«‘· »]–q $wüjT· + yÓTT‘êÔìï uÛèÑ >∑TeTVü≤]¸øÏ #ÓãT‘·T+~.
n|ü
&ÉT uÛèÑ >∑T eTVü≤]¸ ªªqTe⁄« Hê uÛ≤s¡éì Ä sêø£då Tü ìøÏ mes¡T #ÓbÕŒs¡T?µµ nì
[ 19 ]
ø√|ü+>± Á|ü•ïkÕÔ&TÉ . <ëìøÏ |ü⁄˝ÀeT ‘·q >∑T]+∫ Ä–ï #ÓbÕŒ&Éì #ÓãT‘·T+~. yÓ+≥H˚
uÛèÑ >∑TeTVü≤]¸ ªªdüs«¡ uÛøÑ ≈å£ î£ &Ée⁄ ne⁄‘êeìµµ n–ïì X¯|kæ ÕÔ&TÉ . uÛèÑ >∑Te⁄ Ä$<Û+ä >± X¯|+æ #·>±H˚
n–ï ø√|æ+∫ Ç˝≤ n+{≤&ÉT. ªª|üøbå£ Õ‘·+ ˝Ò≈î£ +&Ü qqTï n&ç–q|ü⁄&ÉT H˚qT dü‘ê´H˚ï
#ÓbÕŒqT. Ç+<äT˝À Hê ‘·ù|Œ$T ñ+~.
ªªeèc˛º Væ≤ kÕø°å j·T' kÕø£å ´+ C≤HêH√ |ü´q´<∏ë e<˚‘Y
dü |üPs¡«Hê‘·àq' dü|≈Ôü î£ ˝Ò Vü≤q´ ‘·<Ô ë∏ |üsêHéµµ
(Ä~. 7 ` 3)
ªªkÕøÏå nsTTqyê&ÉT ‘Ó*dæ nã<ä+› #Ó_‘˚ n‘·ì‘√bÕ≥T n‘·ì e+X¯+˝Àì n≥T @&ÉT
‘·sê\T, Ç≥T @&ÉT ‘·sê\T HêX¯qeTÚ‘êsTTµµ. Áu≤Vü≤àDT&Ü! H˚qT ≈£L&Ü ˙≈£î XÊ|ü+
Çe«>∑\qT. ø±˙ Áu≤Vü≤àDT\T Hê≈£î |üPE´\T. y˚<√ø£yÔ TÓ qÆ $<Ûëq+ <ë«sê Hê j·T+<äT
ëT+ #˚jT· ã&çq Vü≤$düT‡ #˚‘· <˚e‘·\T, |æ‘s· T¡ \T ‘·è|æÔ #Ó+<äT‘·THêïs¡T. ø±ã{Ïº H˚qT
<˚e‘·\≈£î, |æ‘s· T¡ \≈£î eTTK+ ne⁄‘·THêïqT. yê]øÏ eTTK+>± ñqï H˚qT düs«¡ uÛøÑ ≈å£ î£ &ÉqT
@˝≤ ø±>∑\qTµµ. n–ï Ç˝≤ nqTø=ì Áu≤Vü≤àDT\ n–ïôVAÁ‘ê˝À¢, j·TC„j÷· >±˝À¢
ñqï ‘·q s¡÷bÕìï ñ|üd+ü Vü≤]kÕÔ&TÉ . n–ï ˝Òøb£ ˛e&É+ #˚‘· Á|ü»\+<äs÷¡ eTTK´+>±
Áu≤Vü≤àDT\T z+ø±s¡, ewü{≤ÿsê\T ˝Òø£ dü«<Ûë, kÕ«Vü‰ø±sê\T ˝Òø£ ‘·\&¢ \ç T¢‘ês¡T.
n|ü⁄&ÉT ãTTwüß\T, <˚e‘·\T ø£*dæ ÁãVü≤à e<ä≈› î£ yÓ[fl n–ïøÏ ø£*qZ XÊ|ü+, Ä ø±s¡D+
#˚‘· n–ï nìï s¡ø±\ ÁøÏjT· \ qT+∫ ‘·q s¡÷bÕìï ñ|üd+ü Vü≤]+#·&+É , n–ï ˝Òøb£ ˛e&É+
#˚‘· Á|ü»\+<äs¡÷ |ü&ÉT‘·Tqï u≤<Ûä\qT >∑T]+∫ ÁãVü≤à<˚e⁄ìøÏ $e]kÕÔs¡T. ÁãVü≤à
n–ï<˚e⁄ì |æ*∫ eTè<äTe⁄>± Ç˝≤ n+{≤&ÉT. ªªVüQ‘êX¯Hê! eTT˝À¢ø±\qT qTy˚«
<Û]ä düTHÔ êïe⁄. düeTdüÔ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\qT qTy˚« Á|üe]Ô+CÒdTü HÔ êïe⁄. ø±ã{Ïº ÁøÏj÷· ø£˝≤bÕ\T
$#˚Ã<¤ +ä ø±≈£î+&Ü qTy˚« #·÷&Ü*.
ªª‘·«+ |ü$Á‘· dü<ë ˝Àπø düs¡«uÛÑ÷‘· >∑‹X¯ÃVü≤
q‘·«+ düs«¡ X¯Øsπ D düs«¡ uÛøÑ ‘å£ «· j˚Twü«dæµµ
ªªnbÕH˚V≤ü ´]Ã j·÷ùdÔ düs«¡ uÛøÑ å£ ´+‹‘ê' •FHé
Áø£yê´<ë#· ‘·qTsê´ ‘˚kÕ düs«¡ uÛøÑ ‹å£ wü´‹µµ
(Ä~. 7`21,22)
ªª˙e⁄ ˝Àø£+˝À dü<ë |ü$Á‘·Tì$. qTe⁄« ˙ X¯Øs¡eT+‘·{Ï ‘√q÷ düs«¡ uÛøÑ øå£ ‘£ «· + bı+<äe⁄.
˙ nbÕq Á|ü<X˚ +¯ ‘√ e÷Á‘·yT˚ eTè‘·XØ¯ s¡+ yÓTT<ä˝q’… düeTkÕÔìï uÛøÑ kåÏ ÕÔe⁄µµ. dü÷s¡´
øÏsD ¡ ≤\ düŒs¡Ù #˚‘· düeTdüeÔ T÷ X¯ó∫ nsTTq≥T¢>± ˙ C≤«\\ #˚‘· <ä>y∆∑ TÓ qÆ düs«¡ eT÷
X¯ó∫ ne⁄‘·T+~. qTe⁄« >=|üŒ ‘˚»dü«s¡÷|ü⁄&ç$. ˙ d”«j·T ‘˚»düT‡ #˚‘H· ˚ ãTTwæ XÊbÕìï
ì»+ #˚sTT. ˙ j·T+<äT ôVAeT+ #˚jT· ã&çq <ëì˝À <˚e‘·\ uÛ≤>±ìï, ˙ uÛ≤>±ìï
≈£L&Ü d”«ø£]+#·Tµµ ÁãVü≤à e÷≥\qT $ì n–ï<˚e⁄&ÉT n˝≤π> »s¡T>∑T‘·T+<äì ÁãVü≤à≈£î
[ 20 ]
#Ó|Œæ n‘·ì ÄC„qT bÕ{Ï+#·&ÜìøÏ yÓ[flb˛‘ê&ÉT. <˚e‘·\T ãTTwüß\T dü+‘√wæ+∫ yê]
ìyêkÕ\≈£î yÓ[flb˛‘ês¡T. á $<Û+ä >± n–ï<˚e⁄&ÉT uÛèÑ >∑T XÊ|ü+ e\¢ düs«¡ uÛøÑ ≈å£ î£ &ÉT
nj·÷´&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<ä∏ Áu≤Vü≤àDT&Óq’ uÛèÑ >∑T eTVü≤]¸ >=|üŒ‘·Hêìï #ê{Ï #Ó|Œü &ÜìøÏ ø£*Œ+#·
ã&ç+~. ÁbÕNq kÕVæ≤‘·´+˝À #Ó|üŒã&çq ãTTwüß\+<äs¡÷ Áu≤Vü≤àDT˝Ò. ‘·|üdüT‡,
y˚<ë<Û´ä j·Tq+ #˚jT· &É+, j·TC„ j·÷>±<äT\T #˚sTT+#·&+É , #˚jT· &É+ yÓTT<ä˝q’… ø±s¡´
ø£˝≤bÕ\˙ï Áu≤Vü≤àDT\T e÷Á‘·yT˚ #˚ùdyês¡T. ‘·|dü Tü ‡ e\¢ eTVü≤s¡T¸\T >=|üŒ eTVü‰‘êà´ìï
bı+<äT‘ês¡ì, n˝≤+{Ïyê] eTT+<äT <˚e‘·\T ≈£L&Ü ì\ã&É˝sÒ ì¡ , Ç˝≤+{Ï yês¡T
<˚e‘·\qT ≈£L&Ü X¯|+æ #· >∑\s¡ì #ê{Ï #Ó|Œü &Üìπø |ü+&ç‘T· &Óq’ Áu≤Vü≤àD ø£$ á ø£<qä∏ T
ø£*Œ+#ê&ÉT. n+‘˚>±≈£î+&Ü n˝≤+{Ï ãTTwüß\ ≈£îe÷s¡T\T >∑s“¡ +¤ ˝À e⁄qï|üŒ{Ïø° yês¡T
>=|üŒ e÷Vü‰‘·à´+ ø£*–q yês¡ì, nedüsy¡ TÓ ‘Æ ˚ Ä •X¯óe⁄\T >∑s“¡ +¤ qT+∫ ‘·eT+‘·
‘êeTT>± ãj·T≥≈£î e∫Ã ‘·eT ø£+{Ï #·÷|ü⁄‘√ sêø£då Tü \qT uÛdÑ àü + #˚jT· >∑\ eTVæ≤yÓ÷ù|‘·T\ì
≈£L&Ü ø£$ á ø£<˝ä∏ À #ÓbÕŒ&ÉT. ùV≤‘·Tã<ä+∆ >± Ä˝À∫ùdÔ n–ï <˚e⁄&ÉT ø±<äT. ˇø£
Á|üøè£ ‹ X¯ø.ÔÏ Á|üøè£ ‹˝À >±*, ˙s¡T, dü÷s¡T´&ÉT yÓTT<ä˝q’… X¯≈î£ \Ô THêïsTT. yê{Ï˝À n–ï
≈£L&Ü ˇø£ X¯ø.ÔÏ eTq ÁbÕNqT\T á X¯≈î£ \Ô qT <˚e‘·\T>± uÛ≤$+#ês¡T. ‘·sê«‘·
ø±\+˝À á X¯≈î£ \Ô ≈£î s¡÷bÕìï ÄbÕ~+∫ |üPõ+#·&+É ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. BìøÏ ø±s¡D+
á Á|üøè£ ‹ X¯≈î£ \Ô e\¢ e÷qe⁄\≈£î nH˚ø£ Á|üj÷Ó »Hê\T+&É&yÉ T˚ . ÁbÕNq e÷qe⁄\T
ø£è‘·C‘„ ‘· √ á Á|üøè£ ‹ X¯≈î£ \Ô qT <˚e‘ê eT÷s¡T\Ô T>± ø=*#ês¡T. ìC≤ìøÏ Á|üøè£ ‹ X¯øÔÏ
nsTTq n–ï yÓTT<ä{Ï qT+∫ düs«¡ uÛøÑ øå£ ‘£ «· + \ø£Då +>± ø£*qZ <˚. n–ï ‘·q |ü]e÷D≤ìïã{Ïº
X¯øìÔÏ ã{Ïº n~ nìï edüTeÔ ⁄\q÷ <äV≤æ +∫ y˚dTü +Ô ~. n–ï ∫qï eT+≥>± ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ Æ
n~ ô|<äe› T+≥ ø±e&ÜìøÏ Ä ‘·sê«‘· C≤«\\‘√ $»è+_Û+#·&ÜìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ |ü]dæ‘ú T· \T
ñ+fÒ n–ï $»è+_Û+∫ <˚qïsTTHê uÛdÑ à” |ü≥\+ #˚dTü +Ô ~. #Óù|Œ<˚eT+fÒ düs«¡ uÛøÑ øå£ ‘£ «· +
n–ïøÏ düV≤ü »+>± ñ+~. n+‘˚ ø±≈£î+&Ü <ëìøÏ øÏ+~ uÛ≤>∑+˝À e÷Á‘·yT˚ <äV≤ü q+
#˚jT· >∑\ X¯øÔÏ ñ+≥T+~. øÏ+~ uÛ≤>±ìï Ä<Ûës¡+>± #˚dTü ø=ì ô|q’ C≤«\\T
ô|s¡T>∑T‘·÷ ñ+{≤sTT. n–ïøÏ >∑\ á \ø£D å ≤ìï |ü+&ç‘· ø£$ Á>∑V≤æ +∫ uÛèÑ >∑T eTVü≤]¸
XÊ|ü+ e\¢ n–ï düs«¡ uÛøÑ øå£ ‘£ ê«ìï bı+<ë&Éì, ÁãVü≤à<˚e⁄ì ÄC„#‘˚ · ‘·q nbÕq Á|ü<X˚ +¯ ‘√
e÷Á‘·yT˚ n–ï <äV≤ü q ÁøÏjT· #˚dTü HÔ êï&Éì ø£*Œ+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. á ø±s¡D+#˚‘· Ç~
ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·T+~. n+fÒ ˝Àø£+˝À düs«¡ uÛøÑ øå£ ‘£ ê«ìï #˚dTü qÔ ï n–ïì #·÷dæ n˝≤
düs«¡ uÛøÑ øå£ ‘£ «· + ãTTwæXÊ|ü+ ø±s¡D+>± n–ïøÏ ø£*+Z <äì ˇø£ ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫ #Ó|Œü &É+ #˚‘·
Ç~ ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·÷ ñ+~. nsTT‘˚ Ç~ n#·ÃyÓTqÆ C≤q|ü<ä ø£<ä∏ ø±<äT. C≤q|ü<ä
ø£≥Tºø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘ø· $£ ø£*Œ+∫q~. n+<äTe\¢ Ç+<äT˝À C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ ë∏ +X¯
ñ+~.
[ 21 ]
á ø£<˝ä∏ À ÁãVü≤à, es¡TDTì j·TC„+˝À n–ï qT+∫ uÛèÑ >∑T eTVü≤]¸ì |ü⁄{Ï+º ∫
q≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. n+fÒ uÛèÑ >∑TeTVü≤]¸ ÁãVü≤à≈£î, es¡TDTìøÏ, n–ïøÏ eTT>∑T]Z øÏ
≈£îe÷s¡T&ÉT nì #ÓbÕŒ*. uÛèÑ >∑TeTVü≤]¸ ‘·q |ü⁄≥Tºø≈£ î£ ø±s¡≈î£ &Óq’ n–ïì á ø£<˝ä∏ À
X¯|+æ #ê&ÉT. Ç~ nHÍ∫‘·ýÓTqÆ $wüjT· +. á ø£<˝ä∏ À |ü⁄˝ÀeTT&ÉT esêVü≤s¡÷|ü+˝À
|ü⁄˝ÀeTqT m‘·TøÔ =ì b˛‘·Tqï≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. Çwü+º ˝Òì Ád” ìÔ esêVü≤s¡÷|ü+˝À
m‘·TøÔ =ì b˛e&É+ ø£w+ºü . sêø£då Tü \T ø±eT#·sT¡ \T ø±ã{Ïº |ü⁄˝ÀeTT&ÉT ‘·q ì»s¡÷|ü+‘√H˚
|ü⁄˝ÀeTqT m‘·TøÔ =ì Äø±X¯ e÷s¡+Z ˝À yÓfi>¢̄ \∑ &ÉT. n˝≤>±≈£î+&Ü esêVü≤s¡÷|ü+˝À
m‘·TøÔ =ì b˛‘·Tqï≥T¢>± #Ó|Œü &É+ nHÍ∫‘·´+. ‘·*¢ >∑s“¡ +¤ qT+∫ ãj·T≥ |ü&qç •X¯óe⁄≈£î
#·éqT&ÉT nH˚ ù|s¡T ø£*–q≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À e⁄+~. >∑s“¡ +¤ qT+∫ #·T´‘·yTÓ qÆ yêìøÏ
#·T´‘·T&ÉT nH˚ ù|s¡T edüT+Ô ~ ø±˙ #·éqT&ÉT nH˚ ù|s¡T sê<äT. Ç~ ≈£L&Ü á ø£<˝ä∏ Àì
ˇø£ nHÍ∫‘·´+. Ç˝≤ á ø£<˝ä∏ À nH˚ø£ nHÍ∫‘ê´\T e⁄HêïsTT. ‘·*¢ >∑s“¡ +¤ qT+∫
ãj·T≥ |ü&qç #·éqT&ÉT ‘·q ø£+{Ï #·÷|ü⁄‘√ sêø£då Tü ì uÛdÑ àü + #˚dqæ ≥T¢, |ü⁄˝ÀeTT&ÉT
#·ìb˛sTTq ‘·sê«‘· |ü⁄˝ÀeT n|ü
&˚ |ü⁄{Ïqº ‘·q ≈£îe÷s¡Tì rdüTø=ì ÁãVü≤à<˚e⁄ì
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl ‘·q |ü]dæ‹ú ì #Ó|
ü ø=ì <äT'œ+∫q≥T¢>±, ÄyÓT ø£˙ï{Ï _+<äTe⁄\T q~>±
e÷] Á|üeVæ≤+∫q≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À ñ+~. á eT÷&ÉT n+XÊ\T @ e÷Á‘·+ qeTà&ÜìøÏ
M\T ø±ì n<äT“¤‘· ø£\Œq\T. n+<äTø£H˚ qqïj·T ‘·q uÛ≤s¡‘+· ˝À ÄyÓT ÁãVü≤à<˚e⁄ì
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[flq $wüj÷· ìï #Ó|Œü ≈£î+&Ü e~*y˚XÊ&ÉT.
qqïj·T á ø£<qä∏ T Ä~|üs«¡ + Á|ü<eä∏ ÷XÊ«dü+˝Àì 128 e e#·q+ qT+∫
143e e#·q+ es¡≈L£ ñqï |ü<Vä ‰ü s¡T |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ ≈£î|¢ +Ôü >± sêXÊ&ÉT. á ø£<˝ä∏ À
qqïj·T sêdæq ø=ìï |ü<ë´\T s¡eTD°jT· +>± ñ+&ç Á|üd~æ ∆ bı+<ësTT. uÛèÑ >∑T eTVü≤]¸
‘·qqT X¯|+æ ∫q|ü⁄&ÉT n–ï<˚e⁄&ÉT dü‘´· + #Ó|Œü ìyê&ÉT |òTü Às¡yTÓ qÆ qs¡ø+£ ˝À |ü&bç ˛‘ê&Éì
Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
ø£ˆˆ ªª‘·q jÓTiæ–q j·Ts¡+ú u§s¡T
&Éq|ò÷ü ! sTT~ jÓT≥T¢ ôd|ü
eTì j·T&ç–q C…
|üŒì yê&ÉTqT dü‘´· eTT ôd
|üŒì yê&ÉTqT |òTü Às¡qs¡ø£ |ü+ø£eTTq ã&ÉTHéµµ
(Ä~|üs«¡ +, Á|ü<eä∏ ÷XÊ«dü+, 136e|ü<´ä +)
qqïj·T≈£î Áu≤Vü≤àD ≈£î˝≤_Ûe÷q+ m≈£îÿe. eT÷\+˝À n–ï<˚e⁄&TÉ ªªe÷D≤´düTÔ Áu≤Vü≤àD≤
eTeTµµ (Áu≤Vü≤àDT\T Hê≈£î |üPE´\T) nì e÷Á‘·yT˚ ñ+&É>± qqïj·T ˇø£ #·+|üøe£ ÷\
|ü<´ä +˝À Áu≤Vü≤àDT\ >∑T]+∫ #ê˝≤ >=|üŒ>± Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT.
#·ˆˆ ªªn&ç∫q ~{Ïqº Hé eTVü‰|üsT¡ wü+ãT\T |ü*ÿ j·T\ÿ‘√
u§&ç∫q qT‘·eÔ T~«E\T |üPE´\T yês¡\ ø¬ >∑TZ ùddæq+
[ 22 ]
C…&TÉ ìVü≤eTT+ ãs¡+ãT ì~ dæ<e∆ä TT >±e⁄f…i+æ – uÛøÑ HÔÏ Ó
|ü
&ÉT <Ûsä D¡ ° düTs√‘·eÔ TT\ ã÷»\ <äqTŒ<äT q\Z H√&ÉT<äTHéµµ
(Ä~|üs«¡ +, Á|ü<eä∏ ÷XÊ«dü+, 138 e |ü<´ä +)
ªªÁu≤Vü≤àDT\T ø={ÏHº ê, ‹{ÏHº ê, n‹ ø£]qƒ yÓTqÆ e÷≥\T |ü*ÿ, ø√|ü+‘√ bı&ç∫ q|üŒ{Ïø°
düÁ<ë“Vü≤àDT\T |üPõ+|ü <ä–qyês¡T. n˝≤+{Ï yê]øÏ n|üø±s¡+ #˚ùdÔ ÇVü≤|üsê\T
s¬ +&É÷ #Ó&bç ˛‘êsTT. Bìï ìX¯Ãj·T+>± ‘Ó*dæqyêDÏí ø±e&É+ #˚‘· H˚qT m\¢|
ü &É÷
düÁ<ë“Vü≤àDT\qT |üPõ+∫ dü+‘√wü |üsT¡ kÕÔqT. yê] MT<ä ø√|æ+#·&ÜìøÏ »+≈£î‘êqTµµ
nì Áu≤Vü≤àDT\ >∑T]+∫ n–ï #Ó|Œæ q≥T¢>± qqïj·T sêXÊ&ÉT. ø=≥º&+É , ‹≥º&+É ,
ø£]qƒ yÓTqÆ e÷≥\T |ü*øÏ ø√|ü+‘√ bı&Ée≥+ <äTwüº e÷qe⁄ì \ø£Då ≤\T. á \ø£Då ≤\T
ñqï|üŒ{Ïø° Áu≤Vü≤àDT&ÉT düÁ<ë“¤V≤ü àDT&˚qì qqïj·T´ #ÓbÕŒ&ÉT. Bìï ã{Ïº qqïj·T´≈£î
Áu≤Vü≤àD ≈£î˝≤_Ûe÷q+ m+‘·>± ñ+<√ }Væ≤+#·e#·TÃ. Ä#ês¡´ ø=s¡¢bÕ{Ï
lsêeTeT÷]Ô>±s¡T ‘·eT ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘· yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑+˝Àì ªªqqïj·T Äràj·T‘·µµ
nH˚ Á|üøs£ D¡ +˝À qqïj·T Áu≤Vü≤àD ≈£î˝≤_Ûe÷q+‘√ sêdæq n+XÊ\qT >∑T]+∫ #·øÿ£ >±
$e]+#ês¡T. nsTT‘˚ lsêeTeT÷]Ô>±s¡T Bìï qqïj·T Áu≤Vü≤àD eT‘ê_Ûe÷q+>±
#ÓbÕŒs¡T. n~ qqïj·T Áu≤Vü≤àD eT‘ê_Ûe÷q+ ø±<äT. Áu≤Vü≤àD ≈£î˝≤_Ûe÷qy˚T.
2. nq÷s¡T&ÉT dü÷s¡T´ì kÕs¡~Û ø±e&É+ :

á ø£<ä∏ Ä~ |üs«¡ +˝Àì Äd”øÔ £ |üs«¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À >∑sT¡ &ÉTì ø£<˝ä∏ À 24e
n<Ûë´j·T+˝À 20 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T HÓ$’ TXÊs¡D´+˝Àì ãTTwüß\≈£î ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT
#ÓãT‘ê&ÉT. dü÷s¡T´&ÉT ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿq ñ+&ç uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ ‘·q ‘˚»düT‡‘√ ˝Àø±\qT
<äV≤æ +∫ y˚dTü qÔ ï|ü
&ÉT >∑Ts¡T&ÉT&ÉT ‘·q nqï nsTTq ns¡TDTì rdüTø=ì e∫Ã dü÷s¡T´ì
<ä>sZ∑ ¡ ì*bÕ&ÉT nì ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT #Ó|Œæ q|ü⁄&ÉT, XÖq≈£î&ÉT ªªdü÷s¡T´&ÉT m+<äT≈£î ˝Àø±\qT
<ä>+∆∑ #˚jT· <ä\#ê&ÉTµµ nì n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. n|ü⁄&ÉT ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT ªªs¡Ts¡T&ÉT ‘·q ‘·+Á&çjTÆÓ q
Á|üeT‹ì Ç<˚ Á|üXï¯ n&ç–q|ü⁄&ÉT Á|üeT‹ á ø£<qä∏ T s¡Ts¡TìøÏ #ÓbÕŒ&ÉT. Ä ø£<qä∏ T H˚qT
#ÓãT‘êqT $qTµµ nì ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT á ø£<qä∏ T #ÓãT‘ê&ÉT.
<˚e <ëqe⁄\T düeTTÁ<ëìï ∫*øÏq|ü⁄&ÉT n+<äT˝À qT+∫ neTè‘·+
ñ<ä“$¤ +∫+~. $wüßeí ⁄ neTè‘êìï <˚e‘·\≈£î |ü+#·T‘·Tqï düeTj·T+˝À sêVüQe⁄ <˚e‘·\
|ü+øÏ˝Ô À ≈£Ls=Ãì neTè‘êìï ùd$+#·uÀ‘·÷ ñqï|ü
&ÉT dü÷s¡´ #·+Á<äT\T #·÷dæ $wüßeí ⁄≈£î
#ÓãT‘ês¡T. $wüßeí ⁄ ‘·q #·Áø£+‘√ sêVüQe⁄ ‘·\ q]øÏ y˚kÕÔ&TÉ . nsTT‘˚ n|üŒ{Ïøπ neTè‘êìï
H√{À¢ b˛düTø√e≥+ e\¢ yÓTT+&Ó+ qT+∫ ‘·\ y˚ss¡ TTq|üŒ{Ïø° neTè‘· Á|üu≤Û e+‘√ ‘·\
uÛ≤>∑+ ÁbÕD+‘√H˚ ñ+&ç Ä sêVüQe⁄ dü÷s¡´ #·+Á<äT\qT |ü≥Tºø=ì u≤<Ûôä |&ÉT‘·÷
ñ+{≤&ÉT. ‘êqT sêVüQe⁄ ‘·\ q]øÏ+∫ <˚e‘·\≈£î #ê˝≤ y˚T\T #˚dqæ |üŒ{Ïø° ‘·qqT
[ 23 ]
sêVüQe⁄ u≤~Ûd÷ü Ô ñ+fÒ <˚e‘·\T ‘·q≈£î düV‰ü j·T+>± sê≈£î+&Ü #√<ä´+ #·÷düTHÔ êïs¡ì
dü÷s¡T´ìøÏ <˚e‘·\ MT<ä ø√|ü+ e∫Ã eTT˝À¢ø±\≈£î u≤<Ûä ø£*Œ+#ê\H˚ ñ<˚X› +¯ ‘√
nkÕÔÁ~øÏ #˚] nø£ÿ&˚ ñ+≥÷ ˝Àø±\qT ‘·q øÏsD¡ ≤\#˚‘· ‘·|+æ |ü CÒdTü +Ô {≤&ÉT. n|ü⁄&ÉT
ãTTwüß\T <˚e‘·\T ø£*dæ ÁuVü≤àe<ä≈› î£ yÓ[fl dü÷s¡T´&ÉT ˝Àø±\qT <äV≤æ +|ü CÒdTü qÔ ï $wüj÷· ìï
>∑T]+∫ #ÓãT‘ês¡T. ÁãVü≤à
ªªø£X´¯ |üd´ü düT‘√ BÛe÷qs¡TD√‘·´_Û $ÁX¯ó‘·'
eTVü‰ø±jÓ÷ eTVü‰‘˚C≤' dükÕúd´ü ‹ |ü⁄s√s¡y'˚ µµ
ªªø£]wü´‹ #· kÕs¡<´ä∏ + ‘˚»X¯Ãdü´ Vü≤]wü´‹
˝Àø±Hê+ dü«dæÔ #Óe’ + kÕ´<äèw”D≤+ #· ~yÍø£kÕ+µµ
(Ä~. 24 ` 16,17)
ªªø£X´¯ |ü eTVü≤]¸ ≈£îe÷s¡T&Óq’ ns¡TDT&ÉT #ê˝≤ $XÊ\yÓTqÆ X¯Øs¡+ ø£\yê&ÉT, >=|üŒ
‘˚»dæ«, n‘·DíÏ dü÷s¡T´ì eTT+<äT s¡<+ä∏ MT<ä ≈£Ls¡TÃ+&É u…{ºÏ kÕs¡<´ä∏ + #˚sTTùdÔ uÛj
Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ
dü÷s¡T´ì ‘˚»düT‡ n&É–¶ +|ü ã&ÉT‘·T+~µµ nì #ÓãT‘ê&ÉT. n|ü
&ÉT >∑sT¡ &ÉT&ÉT ˝Àø±\
øπ eå ÷ìï ø√] ‘·q nqï, q&ÉTeTT øÏ+~ uÛ≤>∑+ ˝Òìyê&ÉT nsTTq ns¡TDTì yÓ÷düTø=ì
yÓ[fl dü÷s¡T´ì s¡<+ä∏ MT<ä ≈£Ls√Ã u…&‘É ê&ÉT. <ëì‘√ dü÷s¡T´ì rÁeyÓTqÆ øÏsD ¡ ≤\T
n&É–¶ +|üã&É‘êsTT. á $<Û+ä >± ns¡TDT&ÉT dü÷s¡T´ì kÕs¡~Û nj·÷´&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á
ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
ô|’ ø£<˝ä∏ À #Ó|Œæ q≥T¢>± dü÷s¡T´&ÉT <˚e⁄&ÉT ø±<äT. 1,50,00,000c &çÁ^\
ñc˛íÁ>∑‘‘· √ $$<Ûä s¡ø±\ yêj·TTe⁄\‘√ uÛ>Ñ u∑ >ÑÛ ± eT+&ÉT‘·Tqï >√fi≤+ø±s¡ qø£Áå ‘·+.
uÛ÷Ñ $T, n+>±s¡≈î£ &ÉT yÓTT<ä˝q’… Á>∑V‰ü \T ‘·eT #·T≥÷º ‘êeTT ‹s¡T>∑T‘·÷ dü÷s¡T´ì
#·T≥÷º ‹s¡T>∑T‘·THêïsTT. uÛ÷Ñ $T ‘·q #·T≥÷º ‘êqT ‹s¡>&∑ ÜìøÏ ˇø£ s√E |ü&TÉ ‘·T+~.
Ç˝≤ ‹s¡>&∑ +É e\¢H˚ sêÁ‹+ãefi¯ófl @s¡Œ&ÉT‘·THêïsTT. dü÷s¡T´&ÉT ≈£L&Ü |ü]ÁuÛ$Ñ TdüTqÔ ï
>√fi¯yT˚ . nsTT‘˚ á >√fi¯+ $T–*q Á>∑V‰ü \ e÷~]>± yπ̊s >√fi¯+ #·T≥÷º ‹s¡><∑ Tä . Ç~
‘·q #·T≥÷º ‘êqT ‹s¡T>∑T‘·÷ ñ+~. á XÊÁdüÔ C≤„q $wüjT· + ‘Ó*j·Tø£ eTq ÁbÕNq ø£e⁄\T
uÛ÷Ñ $T dæsú +¡ >± ñ+<äì, dü÷s¡T´&ÉT ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿq ñ<äsTT+∫ Äø±X¯+˝À Á|üj÷· DÏd÷ü Ô
kÕj·T+Á‘êìøÏ |ü&eÉ Ts¡ ~≈£îÿq ndü$Ô TdüTqÔ ï≥T¢>± ÁuÛ$Ñ T+#ês¡T. uÛ÷Ñ $T MT<ä ñqï
eTq≈£î dü÷s¡T´&ÉT ˇø£#√≥ dæsú +¡ >± ñ+&É≈î£ +&Ü Äø±X¯+˝À ‘·÷s¡TŒ~X¯ qT+&ç |ü&eÉ T{Ïy|’Ó ⁄ü
yÓfió¯ qÔ ï≥T¢>± ø£ì|ædTü +Ô ~. Á|üøè£ ‹ X¯øÔÏ nsTTq dü÷s¡T´ì eTq ÁbÕNqT\T <˚e⁄ì>±
uÛ≤$+∫ n‘·ìøÏ s¡÷bÕìï @s¡Œs¡∫ |üPõ+#·&+É ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. ñ<äj÷· Á~ qT+∫
nkÕÔÁ~ es¡≈L£ #ê˝≤ <ä÷s¡+ ñ+≥T+~. ø±ã{Ïº dü÷s¡´<˚e⁄&ÉT @&ÉT >∑TÁsê\T |üPìÃq
@ø£#Á· ø£ s¡<+ä∏ MT<ä møÏÿ á Á|üj÷· D+ #˚dTü qÔ ï≥T¢>± eTq |üPs¡T«\T uÛ≤$+#ês¡T.
s¡<+ä∏ , s¡<Mä∏ Tà<ä s¡~≈∏ î£ &ÉT ñqï|ü
&ÉT <ëìøÏ kÕs¡~Û ≈£L&Ü ø±yê*. dü÷s¡T´ìøÏ kÕs¡~>Û ±
[ 24 ]
ñqïyê&ÉT dü÷s¡T´ì ˝≤>±H˚ ˇø£ÿ ø£D å + ≈£L&Ü Ä>∑≈î£ +&Ü dü÷s¡T´ì s¡<+ä∏ MT<äH˚
≈£Ls¡TÃì m\¢|
ü &ÉT ‹s¡T>∑T‘·÷ ñ+&Ü*. n˝≤ ñ+&Ü\+fÒ ø±fi¯ófl ñqïyê&ÉT |üìøÏsê&ÉT.
ø±fi¯ófl ñ+fÒ Ä e´øÏÔ m≈£îÿe ùd|ü⁄ s¡<+ä∏ MT<ä ≈£Ls¡TÃì s¡<ë∏ ìøÏ ø£{qºÏ >∑TÁsê\qT
‘√\˝Ò&TÉ . á ø±s¡D+ #˚‘H· ˚ q&ÉTeTT øÏ+~ uÛ≤>∑+ ˝Òì nq÷s¡T&ÉT $q‘· |ü⁄Á‘·T&Óq’
ns¡TDT&ÉT dü÷s¡´kÕs¡~>Û ± ñqï≥T¢>± ‘·sê«‘· ø±\+˝À eTq |ü⁄sêDø£s\Ô¡ T ø£*Œ+#ês¡T.
á ø£<˝ä∏ À dü÷s¡T´&ÉT ø√|æ+∫ ‘·q øÏsD¡ ≤\‘√ ˝Àø±\qT ‘·|+æ #· CÒjT· &ÜìøÏ
ˇø£ ø±s¡D+>± $wüßeí ⁄ sêVüQe⁄ ‘·\qT ‘·q #·Áø£+‘√ K+&ç+∫q ø£<ä∏ #Ó|Œü ã&ç+~. á
ø£<ä∏ ≈£L&Ü ø£\ŒH˚. dü÷s¡´ #·+Á<ä Á>∑V≤ü D≤\≈£î dü+ã+~Û+∫ Ç˝≤+{Ï ø£<\ä∏ qT eTq
|ü⁄sêDø£s\Ô¡ T ø£*Œ+#ês¡T. dü÷s¡´, #·+Á<ä Á>∑V≤ü D≤˝ÒsŒ¡ &É&ÜìøÏ yπ̊s ø±s¡D≤\THêïsTT.
sêVüQøπ ‘·Te⁄\≈£î, dü÷s¡´#·+Á<ä Á>∑V≤ü D≤\≈£î m˝≤+{Ï dü+ã+<Û+ä ˝Ò<Tä . ndü\T <˚e‘·\T
sêø£då Tü \T bÕ\ düeTTÁ<ëìï ∫\ø£&+É n+<äT˝À qT+∫ neTè‘·+ sêe&É+ yÓTT<ä˝q’…
ø£<ä∏ n+‘ê ≈£L&Ü eTq |ü⁄sêDø£s\Ô¡ ø£\ŒH˚. n+<äTe\¢ ‘·qqT sêVüQe⁄ Væ≤+dæd÷ü Ô
ñ+fÒ ‘·q≈£î düV‰ü j·T+>± <˚e‘·\T sê˝Ò<ìä dü÷s¡T´&ÉT ø√|æ+∫ ‘·q øÏsD ¡ ≤\ #˚‘·
˝Àø±\qT ‘·|+æ |ü CÒXÊ&ÉH~˚ yêdüeÔ + ø±<äT. |ü⁄sêDø£s\Ô¡ ø£\Œq. ndü\T dü÷s¡T´&ÉT
<˚e⁄&ÉT ø±&Éì, n‘·&TÉ s¡<+ä∏ MT<ä ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿ qT+∫ |ü&eÉ Ts¡ ~≈£îÿ≈£î Á|üj÷· DÏ+#·&+É
˝Ò<qä ï~ yêdüeÔ yÓTqÆ |ü
&ÉT n‘·ìøÏ kÕs¡~Û nedüs+¡ ˝Ò<Tä . áø±s¡D+ #˚‘· ô|’ ø£<ä∏
n+‘ê |üP]Ô>± ø£≥Tºø<£ ä∏ nì düŒwüeº Te⁄‘·÷ ñ+~. á ø£<ä∏ ≈£L&Ü C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ \ä∏
Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘ø· $£ ø£*Œ+∫q<˚. n+<äTe\¢ Ç+<äT˝À C≤q|ü<ä ø£≥Tº ø£<ë∏ +X¯+ ñ+~.
á ø£<˝ä∏ À ns¡TDT&ÉT #ê˝≤ $XÊ\yÓTqÆ <˚V≤ü +‘√ dü÷s¡T´ì Á|üø±XÊìï n&ÉT≈¶ î£ qï≥T¢>±
#Ó|Œü ã&ç+~. dü÷s¡T´ì Á|üø±XÊìï n&ÉTø¶ √>∑\ $XÊ\yÓTqÆ X¯Øs¡+ @ ÁbÕDÏøÏ ñ+&É<Tä .
Ç˝≤+{Ï e˙ï Ä<ÛTä ì≈£î\T @e÷Á‘·+ qeTà&ÜìøÏ X¯ø´£ + ø±ì$. ÁbÕNq ø£e⁄\≈£î
K>√fi¯XÊÁdüÔ |ü]C≤„q+ ˝Òøb£ ˛e&É+ #˚‘· Ç˝≤+{Ï ø£≥Tºø<£ \ä∏ qT ø£*Œ+#ês¡ì #Ó|Œü e#·TÃ.
á ø£<˝ä∏ À nHÍ∫‘·ýÓTqÆ n+XÊ\THêïsTT. Ç+<äT˝À ø£<ä∏ ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À
dü÷s¡T´&ÉT ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿH˚ ñ+&ç ‘·q øÏsD ¡ ≤\#˚‘· ˝Àø±\qT <äV≤æ +#ê&Éì
ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT XÖqø±~ eTTqT\≈£î #Ó|Œæ q≥T¢>± ñ+~. sêVüQe⁄ ‘·qqT |ü≥Tºø=ì u≤<Ûä
ô|&ÉT‘·÷ e⁄+fÒ <˚e‘·\T ‘·q≈£î kÕj·T+ #˚jT· ≈£î+&Ü ñHêïs¡H˚ ø√|ü+‘√ n‘·&TÉ nkÕÔÁ~øÏ
#˚] nø£ÿ&˚ e⁄+≥÷ ˝Àø±\qT <äV≤æ düTHÔ êï&Éì á ø£<˝ä∏ À ˝À|ü\ #Ó|Œü ã&ç+~. á
s¬ +&ç+{Ï˝À @~ ì»+. dü÷s¡T´&ÉT ‘·÷s¡TŒ~≈£îÿH˚ ñ+&ç ˝Àø±\qT <äV≤æ +#ê&Ü? ˝Òø£
nkÕÔÁ~˝À ñ+&ç ˝Àø±\qT <äV≤æ +#ê&Ü? nH˚~ Ç+<äT˝À düŒwü+º >± ˝Ò<Tä . n˝≤π>
dü÷s¡T´&ÉT ø√|ü+‘√ Á|üj·÷D+ e÷ìy˚dæ ˇπø ~≈£îÿ˝À ñ+&ç ˝Àø±\qT <äVæ≤dü÷Ô
ñqï≥T¢>± Ç+<äT˝À #Ó|Œü ã&ç+~. n|ü
&ÉT dü÷s¡T´&ÉT ‹]– ñ<äj÷· Á~ qT+∫ nkÕÔÁ~øÏ
|üjT· ì+#˚ ˝≤>± #˚j÷· *. n~ #˚jT· ≈£î+&Ü nq÷s¡T&Óq’ ns¡TDTì dü÷s¡T´ì kÕs¡~>Û ±
[ 25 ]
#˚dæ rÁeyÓTqÆ dü÷s¡T´ì øÏsD¡ ≤\qT n&ÉT≈¶ î£ qï≥T¢>± Ç+<äT˝À ñ+~. dü÷s¡T´&ÉT |üjT· ì+#·&+É
e÷ìy˚dæ ˇø£ <ä>sπZ∑ ñ+fÒ n≥TyÓ|’ ⁄ü m\¢|
ü &ÉT |ü>\∑ T>± ñ+≥T+~. <ëìøÏ ne‘·\
yÓ|’ ⁄ü m\¢|
ü &ÉT Nø£{>Ï ± (sêÁ‹>±) ñ+≥T+~. á ø£<˝ä∏ À á düeTdü´ >∑T]+∫ #Ó|Œü
˝Ò<Tä . Ç~ á ø£<˝ä∏ À nHÍ∫‘·´+.
qqïj·T Ä~|üs«¡ +˝À á ø£<qä∏ T nqTe~+#·≈î£ +&Ü e<ä*y˚XÊ&ÉT.
3. m. düsêŒ\≈£î s¬ +&ÉT Hê\Tø£\T ñ+&É&+É :

_. düsêŒ\T >∑sT¡ &ÉTìøÏ ÄVü‰s¡+ ø±e&É+ :
á s¬ +&ÉT ø£<\ä∏ T dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝Àì Ä~|üs«¡ +˝Àì Äd”øÔ |£ sü «¡ + nH˚
ñ|ü|sü «¡ +˝À >∑sT¡ &ÉTì eè‘êÔ+‘·+˝À #Ó|Œü ã&Ü¶sTT. á ø£<\ä∏ qT HÓ$’ TXÊs¡D´+˝Àì
eTTqT\≈£î ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT #ÓãT‘ê&ÉT. >∑sT¡ &ÉT&ÉT #ê˝≤>=|üŒ ã\e+‘·T&ÉT. n‘·ì eTT+<äT
~ø±Œ\≈£î\T, <˚y+˚ Á<äT&ÉT yÓTT<ä˝q’… yês¡T ≈£L&Ü ì\ã&É˝sÒ T¡ . Ç‘·ì ‘·*¢ $q‘·, ô|<ä‘*· ¢
ø£Á<äTe. M]<äs› ÷¡ ø£X´¯ |ü⁄ì uÛ≤s¡´\T. ø£Á<äTe ≈£îe÷s¡T\T Hê>∑T\T. $q‘· ø£Á<äTe\T
|ü+<Ó+ y˚dTü ø=ì z&çb˛sTTq yês¡T >¬ *∫q yê]øÏ <ëdü´+ #˚j÷· \qT ≈£î+{≤s¡T. Ä
|ü+<Ó+˝À $q‘· z&çb˛sTT ø£Á<äTe≈£î <ëdü´+ #˚d÷ü Ô ñ+≥T+~. ø£Á<äTe‘√bÕ≥T ÄyÓT
≈£îe÷s¡T&Óq’ >∑sT¡ &ÉT&ÉT ≈£L&Ü ø£Á<äTe≈£î, ÄyÓT ≈£îe÷s¡T˝…q’ Hê>∑T\≈£î <ëdü´+ #˚d÷ü Ô
e⁄+{≤&ÉT. >∑sT¡ &ÉTì ‘·*¢ <ëdü´ $eTTøÏÔ ø±yê\+fÒ neTè‘·+ ‘Ó∫Ã ‘·eT≈£î Çyê«\ì
Hê>∑T\T #ÓãT‘ês¡T. >∑sT¡ &ÉT&ÉT neTè‘·+ ‘˚e&É+ ø√dü+ <˚e˝Àø£+ MT~øÏ <ä+&Ó‹Ô
<˚y+˚ Á<äT&ÉT yÓTT<ä˝q’… <˚e‘·\qT »sTT+∫ neTè‘· ø£\XÊìï Á>∑V≤æ kÕÔ&TÉ . <˚y+˚ Á<äTì
eÁC≤j·TT<Û+ä ≈£L&Ü >∑sT¡ &ÉTì @MT #˚jT· ˝Ò<Tä . <ëì‘√ <˚y+˚ Á<äT&ÉT ‘·–bZ ˛sTT >∑sT¡ &ÉTì‘√
yÓTÁÆ ‹ ø√s¡‘ê&ÉT. n‘·ì‘√ yÓTÁÆ ‹øÏ >∑sT¡ &ÉT&ÉT ≈£L&Ü n+^ø£]kÕÔ&TÉ . n|ü⁄&ÉT <˚y+˚ Á<äT&ÉT
neTè‘êìï d”«ø£]+∫q yês¡T <˚e‘·\≈£î u≤<Ûä ø£*+Z #·e#·TÃ ø±ã{Ïº neTè‘· ø£\XÊìï
Ç∫Ã y˚jT· eTì >∑sT¡ &ÉTì ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ >∑sT¡ &ÉT&ÉT ‘êqT ˇø£ ø±s¡D+ #˚‘· neTè‘êìï
rdüTø=ì b˛‘·THêïqì, <ëìï me]ø° ‘ê>∑&ÜìøÏ Çe«qì, <ëìï rdüTø=ì yÓ[fl ˇø£
#√≥ ñ+#·T‘êqì, <˚y+˚ Á<äT&ÉT n<äèX¯´+>± e∫Ã neTè‘· ø£\XÊìï n|üV≤ü ]+#· e#·TÃqì
#ÓãT‘ê&ÉT. <ëìøÏ <˚y+˚ Á<äT&ÉT dü+‘√wæ+∫ @<ÓH’ ê es¡+ ø√s¡Tø√eTì >∑sT¡ &ÉTìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT.
>∑sT¡ &ÉT&ÉT ø£Á<äTe, ÄyÓT ≈£îe÷s¡T\T ‘·q ‘·*ì¢ yÓ÷dü–+∫ <ëdü´+ #˚sTT+#·T≈£îqï
$wüjT· + >∑Ts¡T≈Ô î£ ‘Ó#T· Ãø=ì yê{Ï MT<ä |ü>∑ kÕ~Û+#·&ÜìøÏ <˚y+˚ Á<äTì‘√
ªªá XÀ Vü≤eT|æ düs«¡ dü« ø£]cÕ´$T ‘·T ‘˚]‘ú êyéT
uÛÑy˚j·TTs¡“¤»>±' X¯Áø£ eTeT uÛÑøå±´ eTVü‰ã˝≤'µµ
(Ä~. 34 ` 13)
ªªeTVü‰ ã\e+‘·T˝…q’ düsêŒ\T Hê≈£î ÄVü‰s¡+ ø±yê*µµ nì ø√s¡‘ê&ÉT. n˝≤π> ne⁄‘êj·Tì
<˚y+˚ Á<äT&ÉT Ä esêìïkÕÔ&TÉ .
[ 26 ]
Ä ‘·sê«‘· >∑sT¡ &ÉT&ÉT neTè‘· ø£\XÊìï rdüTø=ì Hê>∑T\ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã
yês¡+<ä]‘√ ªªHê>∑T˝≤sê! MTs¡T ø√]q $<Û+ä >± H˚qT ÄeTè‘êìï ‘Ó#êÃqT. Bìï á
<äs“¡ \¤ MT<ä ñ+#·T‘·THêïqT. MTs¡T kÕïq+ #˚dæ X¯ó#·T˝…’ e∫Ã neTè‘êìï ‘ê>∑+&ç.
neTè‘êìï ‘ÓùdÔ Hê ‘·*¢ <ëd”‘«· + ‘=\>∑T‘·T+<äì MTs¡T #ÓbÕŒs¡T.Ä e÷≥ Á|üø±s¡+
neTè‘·+ ‘Ó#êÃqT. Ç|üŒ{Ï qT+∫ Hê ‘·*¢ MT <ëd”‘«· + qT+∫ $eTT≈£îsÔ ê\sTT´+~µµ nì
#ÓãT‘ê&ÉT. Hê>∑T\T Ä e÷≥\≈£î n+^ø£]+∫ kÕïq+ #˚jT· &ÜìøÏ yÓfi≤ÔsT¡ . Ç+Á<äT&ÉT
nø£ÿ&çøÏ n<äèX¯´+>± e∫Ã <äs“¡ \¤ MT<ä ñqï neTè‘· ø£\XÊìï rdüTø=ì yÓ[flb˛‘ê&ÉT.
Hê>∑T\T kÕïq+ #˚dæ neTè‘êìï ‘ê>±\qï ø√]ø£‘√ ekÕÔsT¡ . nsTT‘˚ <äs“¡ \¤ MT<ä
neTè‘·ø\£ X¯+ ˝Òøb£ ˛e&É+ >∑eTì+∫, <ëìï mes√ <=+–*+#ês¡ì yês¡T uÛ≤$kÕÔsT¡ .
ªªk˛eTkÕúq$T<ä+ #˚‹ <äsê“¤+ùdÔ **VüQdü<Ô ë
‘·‘√~«<ëø£è‘ê õVü‰«' düsêŒD≤+ ‘˚q ø£sà¡ D≤µµ
(Ä~. ` 34 ` 23)
ªª<äs“¡ \¤ MT<ä neTè‘· ø£\X¯+ ñ+#·&+É e\¢ Hê>∑T\T <äs“¡ \¤ qT Hê≈£î‘ês¡T. Ä˝≤
Hêø£&+É e\¢ yê{Ï Hê\Tø£\T s¬ +&ÉT>± N\T‘êsTTµµ. á ø±s¡D+ #˚‘H· ˚ H˚{øÏ ° bÕeTT\≈£î
s¬ +&ÉT Hê\Tø£\T ñHêïsTT. n|üŒ{Ï qT+N >∑sT¡ &ÉT&ÉT düsêŒ\qT uÛTÑ õdü÷Ô |ü≈î£ \å ìï{ÏøÏ
sêC…’ düTK+>± ñHêï&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
ô|’ ø£<˝ä∏ À >∑sT¡ &ÉT&ÉT düsêŒ\qT ÄVü‰s¡+>± d”«ø£]+#·&ÜìøÏ <˚y+˚ Á<äT&ÉT n‘·ìøÏ
es¡$Te«&É+ ø±s¡D+>± #Ó|Œü ã&ç+~. n˝≤π> <äs“¡ \¤ qT bÕeTT\ Hêø£&+É #˚‘· yê{Ï
Hê\Tø£ s¬ +&ÉT>± N*q≥T¢ #Ó|Œü ã&ç+~. uÛ≤s¡‘+· ˝À >∑sT¡ &ÉTì |ü⁄≥Tºø,£ n‘·´+‘· $XÊ\yÓTqÆ
ô|<ä›<Ó’q <˚Vü‰ìï n‘·qT ø£*Z ñ+&É&É+‘√bÕ≥T <˚e‘· \+<ä]˙ »sTT+#· >∑\
ã\|üsêÁø£e÷\qT n‘·qT ø£*Z ñ+&É&É+ yÓTT<ä˝…’q áø£<∏ä n+‘ê nH˚ø£ n<äT“¤‘·
dü+|òTü ≥q\‘√ ≈£L&ç ñ+~. Ç<ä+‘ê ø£*Œ‘·yT˚ . ˝Àø£+˝À >∑<›ä #ê˝≤ X¯øeÔÏ +‘·yTÓ qÆ |üø.åÏ
n~ #ê˝≤ y˚>+∑ >± m>∑Ts¡>\∑ <äT. #ê˝≤ ã\yÓTqÆ ~ ≈£L&Ü. >∑<›ä y˚>+∑ >± m>∑Ts¡T‘·÷
e∫Ã #Ó≥Tº MT<ä ≈£L#·T+fÒ #Ó≥Tº ø£+|ædTü +Ô ~. n+‘·{Ï y˚>+∑ <ëì≈£î+~. n~ düsêŒ\qT
‹+≥T+~. Á|üøè£ ‹˝À ø=ìï ÁbÕDT\≈£î ø=ìï ÁbÕDT\T ÄVü‰s¡+>± ø£ìŒdüTHÔ êïsTT. |æ*ø¢ Ï
m\Tø£, bÕeTT≈£î ø£|Œü \T, m\Tø£\T yÓTT<ä˝q’… $ BìøÏ ñ<ëVü≤s¡D #Ó|Œü e#·TÃ. n˝≤π>
>∑<\›ä ≈£î bÕeTT\T ÄVü‰s¡+>± Á|üøè£ ‹˝À ñHêïsTT. Bìï >∑eTì+∫q ÁbÕNq ø£$
˝Àø£+˝À n‘·´+‘· X¯øeÔÏ +‘·yTÓ qÆ >∑<q›ä T Hêj·T≈£îì>± #˚dTü ø=ì <ëìøÏ ne÷qTwüyTÓ qÆ ,
n<äT“¤‘y· TÓ qÆ ø£\Œq\qT CÀ&ç+∫ >∑sT¡ &ÉTì eè‘êÔ+‘êìï s¡∫+#ê&ÉT. á ø£<ä∏ #ê˝≤
ÄX¯Ãs¡´ø£s+¡ >±, ÄdüøøÔÏ s£ +¡ >± ñ+~. Bìï ø£*Œ+∫q ø£$ ø£\ŒHê #ê‘·Ts¡´+ #ê˝≤
>=|üŒ~. n‘·&TÉ eTVü‰ø£$ nq&É+˝À m˝≤+{Ï dü+<˚V≤ü + ˝Ò<Tä . á ø±s¡D+ #˚‘H· ˚
>∑s¡T&ÉTì eè‘êÔ+‘êìï ÄdæÔ≈£î\T, dü+Á|ü<ëj·Tyê<äT\T yêdüÔeeTì uÛ≤$düTÔHêïs¡T.
[ 27 ]
qeTTà‘·THêïs¡T. ø±˙ ùV≤‘·Tã<ä+∆ >± Ä˝À∫ùdÔ Ç~ yêdüeÔ + ø±<äT. |üP]Ô>± ø£\Œq.
Á|üøè£ ‹˝À bÕeTT\≈£î Hê\Tø£ ∫es¡ N* s¬ +&ÉT Hê\Tø£\T ñqï≥T¢>± ø£ìŒdü÷Ô ñ+~.
n˝≤π> bÕeTT\T >∑<\›ä ≈£î ÄVü‰s¡+>± ñHêïsTT. á s¬ +&ÉT $wüj÷· \qT >∑eTì+∫q
ø£$ ô|’ >∑sT¡ ‘·à+‘·Tì ø£<˝ä∏ À yê{Ïì ø£*Œ+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. n+<äTe\¢H˚ Ç$ ø£≥Tºø<£ \ä∏ T
ne⁄‘·THêïsTT. Ç$ ≈£L&Ü C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫qy˚.
qqïj·T Ä~|üs«¡ + ~«rj·÷XÊ«dü+˝À s¬ +&Ée e#·q+ qT+∫ 122e |ü<´ä +
es¡≈î£ e⁄qï 121 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ >∑sT¡ &ÉTì eè‘êÔ+‘êìï $e]+#ê&ÉT. qqïj·T eT÷˝≤ìï
nqTdü]+∫ á ø£<qä∏ T sêXÊ&ÉT. Ç+<äT˝À m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ\T #˚jT· ˝Ò<Tä .
4. X‚wßü &ÉT uÛ÷Ñ uÛ≤sêìï eVæ≤+#·&+É :

á ø£ < ∏ ä dü + dü ÿ è‘· uÛ ≤ s¡ ‘ · + ˝À Ä~|ü s ¡ « +˝À Äd” Ô ø £ | ü s ¡ « + nH˚
ñ|ü|sü «¡ +˝À 36e n<Ûë´j·T+˝À 25 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. Bìï ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT HÓ$’ TXÊs¡D´+˝À
ãTTwüß\≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. ñÁ>∑ÁX¯e⁄&ÉT >∑sT¡ ‘·à+‘·Tì eè‘êÔ+‘êìï #Ó|Œæ q ‘·sê«‘· XÖq≈£î&ÉT
æ ªªø£Á<äTe Ç∫Ãq XÊ|ü+ qT+∫ ‘·|Œæ +#·Tø√e&ÜìøÏ eTVü‰düsêŒ\T @$T #˚XÊsTTµµ nì
n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. <ëìøÏ düe÷<Ûëq+>± ñÁ>∑ÁX¯e⁄&ÉT á ø£<qä∏ T #ÓãT‘ê&ÉT.
düsêŒ\+<ä]˝ÀøÏ ô|<äy› ê&ÉT Ä~X‚wßü &ÉT. n‘·&TÉ ‘·*ì¢ , ‘·eTTà\qT e<ä*ô|{Ïº
õ‘˚+Á~j·TT&Ó’ >∑+<Ûä e÷<äq |üs«¡ ‘·+MT<ä ø=+‘· ø±\+ Ä ‘·sê«‘· nH˚ø£ |ü⁄D´ rsêú˝À¢
|òTü Às¡yTÓ qÆ ‘·|dü Tü ‡ #˚kÕÔ&TÉ . n‘·ì ‘·|dü Tü ‡≈£î yÓT∫Ã ÁãVü≤à Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ ªªX‚wßü &Ü m+<äT≈£î
Ç+‘· rÁeyÓTqÆ ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü HÔ êïe⁄ ˙ ø√]ø£ @$T{Ï? ÁbÕDÏ ø√{ÏøÏ y˚T\T ø£*–+#·Tµµ
nì |ü\Tÿ‘ê&ÉT. <ëìøÏ X‚wßü &ÉT ªª|æ‘êeTVü‰ Hê k˛<äsT¡ \+<äs÷¡ eT+<äãT<äT\∆ T, yês¡T
|üsd¡ Œü s¡+ X¯Á‘·T uÛ≤e+‘√ <Óã“˝≤&ÉT ≈£î+≥THêïs¡T. n+<äTe\¢ H˚qT yê]ì #·÷&É≈L£ &É<ìä
‘·|dü Tü ‡ #˚dTü ≈£î+≥THêïqT. Hê>∑T˝…q’ Hê k˛<äsT¡ \T $q‘·qT, ÄyÓT ≈£îe÷s¡T&Óq’ >∑sT¡ &ÉTì
<˚«wü uÛ≤e+‘√ #·÷düTHÔ êïs¡T. >∑sT¡ &ÉT&ÉT Hê ‘·+Á&ç>±] es¡+ e\¢ eTVü‰ |üsêÁø£eTe+‘·T&ÉT>±
ñHêï&ÉT. á ø±s¡D+#˚‘· ‘·|dü Tü ‡ #˚dæ ø£è•+∫ X¯Øsêìï $&ç∫ ô|{≤º\qT ≈£î+≥THêïqTµµ
nì n+{≤&ÉT. <ëìøÏ ÁãVü≤à X‚wßü ì‘√ ªª˙ k˛<äsT¡ \ #Ó&TÉ q&É‘\· T Hê≈£î ‘Ó\TdüT. ˙ ‘·*¢
ø£Á<äTe Ç∫Ãq XÊ|ü+e\¢ yêfi¯ófl uÛj Ñ T· |ü&TÉ ‘·THêïs¡T. XÊ|ü |ü]Vü‰sêìï ≈£L&Ü H˚qT
#˚dôæ |{≤ºqT. ˙ k˛<äsT¡ \ >∑T]+∫ ˙e⁄ $#ê]+#· e<äT.› ˙≈£î ø±e\dæq es¡+ ø√s¡Tø√µµ
nì n+{≤&ÉT. <ëìøÏ X‚wßü &ÉT, ªª|æ‘êeTVü‰! Hê ãT~∆ m|ü
&É÷ <Ûsä à¡ + MT<äH˚ ì*∫
ñ+&˚≥≥T¢>± ‘·|dü Tü ‡˝À \>∑ïeTj˚T´≥≥T¢>± esêìï Çe⁄«µµ nì ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ
ÁãVü≤à ªªX‚wßü &Ü! ˙ X¯eT<äe÷\≈£î #ê˝≤ dü+‘√wü+ ø£*+Z ~. Á|üdTü ‘Ô +· Á|ü»\+<ä]ø°
ñ|üø±s¡+ ø£*>π |üì #˚sTT.
ªªÇe÷+ eTV”≤+ XË\’ eH√ ‘·|Áü ‘ê+, dü kÕ>∑s¡ Á>±eT $Vü‰s¡ |ü‘HÔ· ê+
‘·«+ X‚wü düeT´ø˘ #·*‘ê+ j·T<∏ëe‘Y, dü+>∑èVü‰´ ‹wü̃d«ü j·T<∏ë#·˝≤ kÕ´‘Yµµ
(Ä~. 36 ` 19)
[ 28 ]
ªª|üs«¡ ‘ê\‘√ n&Ée⁄\‘√, düeTTÁ<ë\‘√, Á>±e÷\‘√, |ü≥D º ≤\‘√ ≈£L&çq á uÛ÷Ñ $T
m|ü
&É÷ #·*dü÷Ô }>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. ˙e⁄ uÛ÷Ñ uÛ≤sêìï eVæ≤+∫ ìX¯Ã\+>± ñ+&˚˝≤>±
yÓ÷dü÷Ô ñ+&ÉTµµ nì #ÓãT‘ê&ÉT. <ëìøÏ Ä~X‚wßü &ÉT n+^ø£]+∫ ªª˙ ÄC„qT •s¡kÕ
eVæ≤+∫ uÛ÷Ñ uÛ≤sêìï ‘·|Œü ø£ yÓ÷kÕÔqT. uÛ÷Ñ $Tì ìX¯Ã\+>± ñ+#·T‘êqT. uÛ÷Ñ $Tì Hê
•s¡dTü ‡ MT<ä ñ+#·+&çµµ nì n+{≤&ÉT. n|ü⁄&ÉT ÁãVü≤à ªªX‚cÕ! ˙e⁄ uÛ÷Ñ $T øÏ+~
uÛ≤>±ìøÏ yÓfió¯ fl, n˝≤ yÓfifl¯ &ÜìøÏ n~ ˙≈£î e÷sêZìï ÇdüT+Ô ~. Ä <ë]˝À ˙e⁄ bÕ‘êfi≤ìøÏ
yÓ[fl nø£ÿ&É uÛ÷Ñ $TøÏ+<ä ˙ X¯Øsêìï ñ+∫ uÛ÷Ñ uÛ≤sêìï eVæ≤+#·Tµµ nì #ÓãT‘ê&ÉT.
ÁãVü≤à #Ó|Œæ q≥T¢>±H˚ X‚wßü &ÉT bÕ‘êfi≤ìøÏ yÓ[fl ‘·q ‘·\MT<ä uÛ÷Ñ $Tì <Û]ä kÕÔ&TÉ .
ªªn<Û√uÛ÷Ñ yÓ÷ edüH´˚ e+ Hê>√q+‘·' Á|ü‘ê|üyêHé
<Ûës¡jT· q«düT<Ûëy˚Tø£' XÊdüHêÁ<ä “Vü≤àD√ $uÛTÑ 'µµ
(Ä~. 36 ` 24)
ªªÁãVü≤à ÄC„ Á|üø±s¡+ uÛ÷Ñ $TìyÓ÷dü÷Ô X‚wßü &ÉT bÕ‘êfi¯˝Àø£+˝À ìedædTü HÔ êï&ÉTµµ.
Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<ä∏ @ e÷Á‘·+ ùV≤‘·Tã<äy∆ TÓ qÆ ~ ø±<äT. Ä~X‚wßü &ÉT $wüßeí ⁄≈£î ‘·\Œ+>±
ñqï≥T¢ Á|üd<æ y∆ä TÓ qÆ ø£<ä∏ ñ+~. $wüßeí ⁄≈£î ‘·\Œ+>± ñqï Ä~X‚wßü &ÉT bÕ‘êfi¯ ˝Àø£+˝À
ìedæd÷ü Ô uÛ÷Ñ $Tì @$<Û+ä >± yÓ÷dü÷Ô ñ+{≤&ÉT? n+‘˚>±≈£î+&Ü uÛ÷Ñ $TøÏ øÏ+<ä á
ø£<˝ä∏ À #Ó|Œæ q≥T¢>± bÕ‘êfi¯˝Àø£+ ˝Ò<Tä . bÕ‘êfi¯˝Àø£yT˚ ø±<äT ndü\T @ ˝Àø£eT÷
˝Ò<Tä . uÛ÷Ñ >√fi¯ C≤„q+ ‘Ó*j·Tì eTq |üPs¡«ø£e⁄\T uÛ÷Ñ $T øÏ+<ä n‘·\, $‘·\, s¡kÕ‘·\,
bÕ‘êfi¯ yÓTT<ä˝q’… @&ÉT ˝Àø±\T e⁄qï≥T¢>±, uÛ÷Ñ $T ô|q’ dü«s¡˝Z Àø£+, >√˝Àø£+, ÁãVü≤à˝Àø£+
yÓTT<ä˝q’… @&ÉT ˝Àø±\T e⁄qï≥T¢>± }Væ≤+∫ #ÓbÕŒs¡T. Á|üdTü ‘Ô +· eTq≈£î ‘Ó*dæq uÛ÷Ñ >√fi¯
K>√fi¯ C≤„q+ Á|üø±s¡+ á ˝Àø±˝ÒM ˝Òe⁄. uÛ÷Ñ $T $T–*q Á>∑V‰ü \T $X¯«+˝À dü÷s¡T´ì
#·T≥÷º y˚sT¡ y˚sT¡ ø£øå£ ´˝À¢ ‹s¡T>∑T‘·÷ ñHêïsTT. M{Ïì me«s¡÷ yÓ÷j·T&É+ ˝Ò<Tä .
n+<äTe\¢ Ä~X‚wßü &ÉT uÛ÷Ñ $Tì yÓ÷düTHÔ êï&Éqï ø£<ä∏ ø£≥Tºø<£ ä∏ nì düŒwü+º >± #Ó|Œü e#·TÃ.
Ç~ C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q ø£<.ä∏ n˝≤π> uÛ÷Ñ $Tì
nwü~º >∑CZ ≤\T yÓ÷düTHÔ êïj·Tì ˇø£ ø£<,ä∏ n~ ≈£Ls¡à+ yÓ÷dü÷Ô ñ+<äì eTs=ø£ ø£<ä∏
ñHêïsTT. á ø£<\ä∏ T ì»yÓT‘Æ ˚ uÛ÷Ñ $Tì X‚wßü &ÉT yÓ÷düTqÔ ï{≤¢? nwüº ~>∑CZ ≤\T yÓ÷düTqÔ ï{≤¢?
≈£Ls¡à+ yÓ÷düTqÔ ï{≤¢? á eT÷&ÉT ø£<\ä∏ T y˚sT¡ y˚sT¡ e´≈£î\Ô T ø£*Œ+∫q$. Á^≈£î
|ü⁄sêD≤˝À¢ p´dt nH˚ <˚e⁄ì≈£îe÷s¡T&Ó’q ôV≤sYÿ©dt nH˚ eTVü‰ã\T&ÉT uÛÑ÷$Tì
yÓ÷düTqÔ ï≥T¢>± ˇø£ ø£<ä∏ ñ+~. $T–*q <˚XÊ˝À¢ ≈£L&Ü Ç˝≤+{Ï ø£<\ä∏ T ñ+&Ée#·TÃ. á
ø£<\ä∏ ˙ï ø£≥Tºø<£ \ä∏ ì düŒwü+º >± #Ó|Œü e#·TÃ.
á ø£<qä∏ T ‹ø£ÿq Ä~|üs«¡ + ~«rj·÷XÊ«dü+˝Àì 124e |ü<´ä + qT+∫
126e e#·q+ es¡≈£L ñqï eT÷&ÉT |ü<ä´ >∑<ë´˝À¢ ≈£î¢|”Ôø£]+∫ sêXÊ&ÉT.
[ 29 ]
5 . Ws¡T´&ÉT nH˚ ãTTwæ ‘·q ø√bÕ–ïì düeTTÁ<+ä ˝À y˚jT· >± n~ ã&Éu≤–ï>± e÷s¡&+É :
á ø£<ä∏ Ä~|üs«¡ +˝Àì #ÓÁ’ ‘·s<¡ |ä∏ sü «¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À 179,180e n<Ûë´j·÷˝À¢
55 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. áø£<qä∏ T e•wüß&º TÉ ‘·q eTqTeT&Óq’ |üsêX¯sT¡ ìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT.
|üPs¡«+ ø£è‘·Ms¡T´&ÉT nH˚ >=|üŒsêE ñ+&˚yê&ÉT. n‘·&TÉ uÛèÑ >∑T e+X¯dTü \Ô ≈£î
j·T»e÷ì. á sêE k˛eTj·÷>∑+ #˚dæ $kÕÔsy¡ TÓ qÆ <ÛHä êìï uÛèÑ >∑T e+X¯dTü \Ô ≈£î <ëq+
#˚XÊ&ÉT. n‘·&TÉ #·ìb˛sTTq ‘·sê«‘· Ä e+X¯dTü \Ô ≈£î <Ûqä + nedüsy¡ TÓ Æ uÛèÑ >∑T e+X¯dTü \Ô <ä>sZ∑ ¡
#ê˝≤ <Ûqä eTT+<äì ‘Ó*dæ, sê» ≈£î≥T+;≈£î\+<äs÷¡ uÛèÑ >∑T e+X¯dTü \Ô qT j·÷∫kÕÔsT¡ . ø=+<äsT¡
uÛ≤s¡Ze⁄\T ‘·eT <ÛäHêìï uÛÑ÷$T˝À <ë∫ y˚kÕÔs¡T. ø=+<äs¡T sêE\≈£î Çe«≈£î+&Ü
Áu≤Vü≤àDT\≈£î <ëq+ #˚kÕÔsT¡ . eT]ø=+<äsT¡ ‘·eT e<ä› ñqï <ÛHä êìï Ä sêE\≈£î
ÇkÕÔsT¡ . Ä sêE˝À¢ ˇø£sT¡ <˚ìø√düy÷Ó uÛ÷Ñ $Tì ‘·e⁄«‘·÷ ñ+&É>± ˇø£ uÛèÑ >∑T e+X¯dTü ìÔ
Ç+{Ï˝À bÕ‹ô|{Ïº ñ+∫q <Ûqä + ø£ì|ædTü +Ô ~. n|ü
&ÉT sêE\T ø√|ü+‘√ uÛèÑ >∑T e+X¯+˝Àì
|ü⁄s¡Twüß\qT #·+|ü&+É ÁbÕs¡+_ÛkÕÔsT¡ . n+‘˚ ø±≈£î+&Ü yês¡T uÛèÑ >∑T e+X¯+˝Àì >∑s“¡ d¤ Ôü
•X¯óe⁄\qT >∑÷&Ü #·+|ü&+É yÓTT<ä\T ô|&É‘ês¡T. uÛèÑ >∑Te+X¯ |ü‘T· ï\T ø=+<äsT¡ ‘·eT
>∑sê“¤\qT s¡ø+åÏ #·T ø√e&ÜìøÏ Væ≤e÷\j·T |üs«¡ ‘ê˝À¢ì >∑TVü≤˝À¢ <ë≈£îÿ+{≤s¡T. yê]˝À
ˇø£ Ád” Ô ‘·q >∑sê“¤ìï uÛj Ñ T· +‘√ ‘·q ‘=&É˝À <ë#·T≈£î+≥T+~. á $wüjT· + ‘Ó*dæq
eTs=ø£ Áu≤Vü≤àD ÅdÔ” ø£Áå ‹j·TT\≈£î #ÓãT‘·T+~. n|ü⁄&ÉT ø£Áå ‹j·TT\+<äs÷¡ Ä >∑s“¡ $¤ #˚Ã<¤ qä
#˚jT· &ÜìøÏ ãj·T\T<˚sT¡ ‘ês¡T. n|ü⁄&ÉT >∑s“¡ d¤ úü •X¯óe⁄ ‘·*¢ ‘=&ÉqT N\TÃø=ì ãj·T{ÏøÏ
e∫Ã ‘·q ‘·b˛ Á|üu≤Û e+‘√ ‘·q ø√dü+ yÓ<Tä ≈£î‘·Tqï ø£Áå ‹j·TT\ ø£fifl¯ qT b˛>=&É‘ê&ÉT.
‘=&É qT+∫ |ü⁄{Ïqº yê&ÉT ø±e&É+ #˚‘· Ä u≤\T&ÉT Ws¡T«&ÉT nH˚ ù|s¡T‘√ |æ\eã&É‘ê&ÉT.
ø£Áå ‹j·TT\T Ws¡T«ì ‘·*¢ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã ‘·eT≈£î #·÷|ü⁄qT Á|ükÕ~+#· e\dæ+~>±
ø√s¡‘ês¡T. ÄyÓT yê] #·÷|ü⁄qT b˛>={Ïqº <ëìï ‘êqT ø±<äì, ‘·q ≈£îe÷s¡T&Óq’ Ws¡T«&ÉT ‘·q ~e´
‘˚»düT‡‘√ Ä |üì #˚dæ ñ+{≤&Éì, ø±ã{Ïº #·÷|ü⁄ ø√dü+ ‘·q ≈£îe÷s¡Tì j·÷∫+#·eTì
#ÓãT‘·T+~. sêE\T Ws¡T«ì ÁbÕ]ú+∫ #·÷|ü⁄qT bı+~ yÓ[flb˛‘ês¡T.
Ä ‘·sê«‘· Ws¡T«&ÉT ø£Áå ‹j·TT\T ‘·eT e+X¯dTü \Ô qT #·+|æq+<äT≈£î #ê˝≤
ø√|æ+∫ düs«¡ ˝Àø±\qT HêX¯q+ #˚j÷· \ì rÁeyÓTqÆ ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü +Ô {≤&ÉT. n|ü⁄&ÉT
#·ìb˛sTTq n‘·ì |æ‘è· <˚e‘·\T n‘·ì e<ä≈› î£ e∫Ã n‘·ì‘√ ªªrÁeyÓTqÆ Áø√<Û+ä ‘√
#˚dTü qÔ ï ‘·|dü Tü ‡qT ìj·T+Á‹+#·T. ø£Áå ‹j·TT\T e÷ ø√]ø£ MT<äH˚ eTeTTà\qT #·+bÕs¡T.
e÷ Äj·TTe⁄ u≤>± $T+∫ b˛e&É+ #˚‘· eTeTTà\qT #·+|üeTì y˚Ty˚T yê]øÏ #ÓbÕŒ+.
ø£Áå ‹j·TT\≈£î e÷ MT<ä ø√|ü+ ø£\&Z ÜìøÏ <ë∫ ñ+∫q <ÛHä êìï yêfi¯fl≈£î ø£ìŒ+#˚˝≤
#˚XÊ+. Ä‘·àVü≤‘·´ bÕ|ü+ ø±ã{Ïº y˚TeTT Ä‘·àVü≤‘·´ <ë«sê #·ìb˛≈£î+&Ü ø£Áå ‹j·TT\
#˚‹˝À #·ìb˛j·÷eTT. ˙e⁄ Á|üdTü ‘Ô +· düs«¡ ˝Àø±\qT HêX¯q+ #˚j÷· \qT ø√e&É+
e÷≈£î Çwüyº TÓ qÆ ~ ø±<äT. ø±ã{Ïº Ä Á|üjT· ‘·ï+ $s¡$T+#·Tø√µµ nì #ÓãT‘ês¡T. <ëìøÏ
[ 30 ]
Ws¡T«&ÉT yê]‘√ ªªH˚qT ø√|ü+‘√ düs«¡ ˝Àø£ $HêX¯q+ #˚kÕÔqì Á|ü‹C„ #˚XÊqT. Hê
Á|ü‹C„ HÓsy¡ s˚ ø¡ b£ ˛‘˚ n–ï ns¡DìÏ <äV≤æ +∫q≥T¢>± n~ qqTï <äV≤æ +∫ y˚dTü +Ô ~. ‘·*¢
‘=&É˝À H˚qT ñqï|ü
&ÉT ø£Áå ‹j·TT\T uÛ≤s¡eZ ⁄\qT #·+|æq dü+<äs“¡ +¤ ˝À yês¡T #˚dqæ
Äs¡HÔ ê<ë\qT H˚qT $HêïqT. Hê ‘·*¢ qqTï s¡ø+åÏ #·&ÜìøÏ >∑s“¡ +¤ ˝À ñqï qqTï ‘=&É˝À
<ë∫ nH˚ø£ ø£cÕº\T |ü&+ç ~. bÕ|ü ø£sà¡ \qT #˚ùd yê]ì ìs√~Û+#·≈î£ +fÒ ˝Àø£+˝À
#ê˝≤ eT+~ bÕ|ü|⁄ü |üqT\qT #˚kÕÔsT¡ .
ªªC≤qqï|æ#· j·T' bÕ|ü+ X¯øeÔÏ ÷qï ìj·T#·Ã‹¤
áX¯d‡ü Hé k˛|æ ‘˚He’Ó ø£sà¡ D≤ dü+Á|üjT· T»´‘˚µµ
(Ä~. 180 ` 11)
ªªbÕ|ü|⁄ü |üìì ìs√~Û+#· >∑\ X¯øÔÏ ñqïyês¡T bÕ|üøè£ ‘ê´ìï ìj·T+Á‹+#·ø£ b˛‘˚ n˝≤+{Ï
yêìøÏ bÕ|ü|⁄ü ø£sà¡ |ò\ü + n+≥T≈£î+≥T+~µµ. e÷ |æ‘s· T¡ \qT #·+|æq yê]ì <ä+&ç+#·
>∑\ X¯øÔÏ Hê≈£î+~. H˚qT düeTs¡T&ú HÉ ’Ó ñ+&ç ≈£L&Ü bÕ|ü ø£è‘ê´\qT #·÷dü÷Ô }s¡T≈£î+fÒ
Hê≈£î >∑÷&Ü bÕbÕ\ e\¢ rÁeuÛj Ñ T· + ø£\TZ‘T· +~. ø±ã{Ïº ø√|ü+‘√ Hê˝À |ü⁄{Ïqº n–ï
C≤«\\‘√ ˝Àø±\qT HêX¯q+ #˚j÷· \qT≈£îHêïqT. H˚qT <ëìï ìs√~ÛùdÔ n~ ‘·q
‘˚»düT‡‘√ qH˚ï <äV≤æ +∫ y˚dTü +Ô ~. ø±ã{Ïº ˝Àø±\≈£î Hê≈£î ≈£L&Ü y˚T\T ø£*>π ≥≥T¢
MTs¡T #·÷&É+&çµµ nì Ws¡T«&ÉT |æ‘s· T¡ \qT ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ |æ‘s· T¡ \T düeTdüÔ »>∑‘÷· Ô
»\eTj·T+, ˝Àø±\T ˙{Ï˝ÀH˚ Á|ü‹wæ̃+#·ã&ç ñHêïsTT. ø±ã{Ïº ˙ Áø√<Ûë–ïì ˙{ÏøÏ
kÕúqyÓTqÆ düeTTÁ<ä+˝À $&ç∫ô|≥Tº. n~ ˙{Ïì <äV≤æ düT+Ô ~. á $<Û+ä >± ˙ Á|ü‹C„
≈£L&Ü HÓsy¡ s˚ T¡ ‘·T+~. ˝Àø±\˙ï qwübº ˛≈£î+&Ü ñ+{≤sTTµµ nì #ÓãT‘ês¡T. yês¡T #Ó|Œæ q≥T¢>±
ªª‘·‘d· +Ôü Áø√<Û»ä +‘ê‘Y Wsê«–ï+ es¡TD≤\j˚T
ñ‘·‡düs®¡ #· #Óy’ ê|üjT· T+πøÔ eT¨<ä<Íµµ
(Ä~. 180 - 11)
Ws¡T«&ÉT ‘·q Áø√<Û+ä qT+∫ |ü⁄{Ïqº n–ïì düeTTÁ<ä+˝À e<ä* y˚kÕÔ&TÉ . n‘·&TÉ e<ä*
y˚dqæ Ä n–ï Ç|üŒ{Ïø° nX¯« eTTU≤ø£è‹‘√ kÕ>∑s¡ »˝≤\qT ‘ê>∑T‘·÷H˚ ñ+~. Ä
ã&Éã n+fÒ Ä >∑TÁs¡+ ‘·q H√{Ï qT+∫ n–ïì ø£≈î£ ÿ‘·÷ düeTTÁ<ä »˝≤ìï ‘ê>∑T‘·÷H˚
ñ+≥T+~. y˚<yä ‘˚ \Ô· ≈£î Ç~ ‘Ó\TdüT nì e•wüß&º TÉ |üsêX¯sT¡ ìøÏ á ø£<qä∏ T #ÓbÕŒ&ÉT.
düeTTÁ<ä+˝À ã&Éu≤–ï ñ+~. n~ eTq+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. n˝≤ ã&Éu≤–ï
düeTTÁ<ä+˝À ñ+&É&ÜìøÏ ø±s¡D+ Ws¡T´&ÉT ‘·q ø√bÕ–ïì düeTTÁ<ä+˝À e<ä* y˚jT· &É+>±
á ø£<˝ä∏ À ø£*Œ+#· ã&ç+~. n+<äTe\¢ Ç~ ø£≥Tº ø£<ä∏ ne⁄‘·T+~. düeTTÁ<ä+˝À ã&Éu≤–ï
ñqï≥T¢>± Á>∑V≤æ +∫q ø£$ ãTTwüß\ eTVü‰‘êà´ìï #ê{Ï #Ó|Œü &ÜìøÏ á ø£<qä∏ T ø£*Œ+#ê&ÉT.
Ç~ C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q ø£<.ä∏ ˇø£] ø£&TÉ |ü⁄˝Àì
[ 31 ]
|æ+&Üìï eTs=ø£] ø£&TÉ |ü⁄˝ÀøÏ Á|üyX˚ ô¯ |≥º&+É , >∑sê“¤Xj ¯ T· +˝Àì |æ+&Üìï rdæ eTs=ø£
nej·Te+˝À <ë∫ô|≥º&+É nH˚$ C≤q|ü<ä ø£e⁄\ uÛ≤eq\T. |üsø¡ ±j·T Á|üyX˚ ¯ $<ä´
≈£L&Ü C≤q|ü<ä ø£e⁄\T uÛ≤eH˚. á ø£<˝ä∏ À Ws¡T«ì ‘·*¢ |æ+&É s¡÷|ü+˝À ‘·q >∑s“¡ +¤ ˝À
e⁄qï Ws¡T«ì, >∑s“¡ +¤ qT+∫ rdæ ‘·q ‘=&É˝À <ë∫q≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. eTqTwüß\T
ø±\T eT&ç∫ øÏ+<ä ≈£Ls¡TÃqï|ü⁄Œ&ÉT ‘=&É, |æøÿ£ ø£*dæq Á|ü<X˚ +¯ Ád”Ô jÓ÷ì Äø±s¡+˝À
e⁄+≥T+~. á ø±s¡D+ #˚‘H· ˚ |ü+&ç‘· ø£$ Ws¡T«ì ‘·*¢ ‘·q >∑sê“¤ìï e+<ä dü+e‘·‡sê\T
‘=&É˝À <ë∫q≥T¢>± #ÓbÕŒ&ÉT. Çø£ÿ&É |ü+&ç‘· ø£$ C≤q|ü<Tä \ uÛ≤eqqT rdüT≈£îHêï&ÉT.
|æ+&És÷¡ |ü+˝À e⁄qï ã\sêeTTDÏí #Ósk¡ Õ\˝À e⁄qï <˚eøÏ >∑s“¡ +¤ qT+∫ sπ |ü˝˝¢… À e⁄qï
s√Væ≤DÏ >∑s“¡ +¤ ˝ÀøÏ jÓ÷>∑e÷j·T e÷]Ãq≥T¢>± uÛ≤>∑e‘·+˝À e⁄+~. Ç~ ≈£L&Ü C≤q|ü<ä
uÛ≤eH˚. >∑s“¡ +¤ ˝À m+‘· m≈£îÿe ø±\+ e⁄+fÒ Ä •X¯óe⁄ n+‘· >=|üŒ eTVæ≤e÷ì«‘·T&ÉT
ne⁄‘ê&Éqï~ C≤q|ü<ä ø£e⁄\ uÛ≤eq. á uÛ≤eq Á|üø±s¡+ |ü+&ç‘· ø£$ Ws¡T«&ÉT e+<ä
dü+e‘·‡sê\T ‘=&É˝À e⁄qï≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À #ÓbÕŒ&ÉT.
á ø£<˝ä∏ À ‘·*¢ ‘=&É˝À e⁄qï Ws¡T«&ÉT ãj·T≥≈£î e∫Ã ‘·q ‘·b˛ e÷Vü‰‘·à´+‘√
‘·qqT #·+|ü&ÜìøÏ yÓ‘T· ≈£î‘·Tqï ø£Áå ‹j·TT\ ø£fió¯ fl b˛>={Ïqº ≥T¢>± e⁄+~. Ç~ Áu≤Vü≤àDT\
e÷Vü‰‘êà´ìï #ê{Ï#ùÓ |Œ dü+|òTü ≥q. á ø£<˝ä∏ À ø=ìï nHÍ∫‘ê´\T e⁄HêïsTT. #ê˝≤
eT+~ uÛèÑ >∑T e+X¯dTü \ú qT #·+|æ ‘·qqT #·+|ü&ÜìøÏ edüTqÔ ï ø£Áå ‹j·TT\T ‘·eT≈£î #·÷|ü⁄
Á|ükÕ~+#·eTì y˚&TÉ ø√>±H˚ Ws¡T«&ÉT yê]øÏ #·÷|ü⁄qT Á|ükÕ~+#·&+É ÄX¯Ãs¡´+>± ñ+~.
b˛˙ ãTTwæ ø±ã{Ïº Ä |üì #˚XÊ&ÉqT≈£î+fÒ @ bÕ|üeT÷ #˚jT· ì düs«¡ ˝Àø±\qT ‘·q
Áø√<Ûë–ï‘√ Ws¡T«&ÉT HêX¯q+ #˚j÷· \qT ø√e&É+ $&É÷s¶ +¡ >± ñ+~. ‘·q≈£î n|üø±s¡+
#˚dqæ yê]ì e<ä* y˚dæ m˝≤+{Ï n|üø±s¡+ #˚jT· ì eTT˝À¢ø±˝À¢ì <˚e‘·\T, sêø£då Tü \T,
e÷qe⁄\‘√bÕ≥T düeTdüÔ ÁbÕDÏø√{Ï˙ HêX¯q+ #˚j÷· \qT ø√e&É+ bÕ|ü+, <äTsêàs¡+Z
≈£L&Ü. Ws¡T«ì |æ‘è· <˚e‘·\T n‘·ì <ä>]Z∑ øÏ e∫Ã ‘êeTT ø±yê\H˚ ø£Áå ‹j·TT\ #˚‹˝À
#·ìb˛j·÷eTì #Ó|Œü &É+ eT]+‘· $&É÷s¶ +¡ >± ø£ì|ædTü +Ô ~. ø±yê\ì #·+|æ+#·T≈£îqï
yês¡T ÁbÕD uÛj Ñ T· +‘√ Vü‰Vü‰ø±sê\T #˚d÷ü Ô |üsT¡ >¬ ‘·sÔ T¡ . ø±˙ á ø£<˝ä∏ À ‘·q |æ‘s· T¡ \T
uÛj
Ñ T· +‘√ düs«¡ ˝Àø±\≈£î |ü]>¬ ‹Ôq≥T¢>±, yê]øÏ mes¡÷ X¯sD ¡ T Çe«q≥T¢>±, uÛèÑ >∑T
e+X¯dTü \ú |ü‘T· ï\≈£î s¡ø≈å£ î£ ˝Ò <=s¡øq£ ≥T¢>± Ws¡T«&˚ ‘·q |æ‘s· T¡ \‘√ #ÓãT‘ê&ÉT. ø±ã{Ïº
á ø£<ä∏ j·÷e‘·÷Ô nHÍ∫‘·ýÓTqÆ n+XÊ\‘√ ≈£L&ÉTø=ì ñ+~.
á ø£<ä∏ ø£<ë∏ ø±\+ Hê{Ï sê»ø°jT· , kÕ+|òTæ ø£ |ü]dæ‹ú ì ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ e⁄+~.
ÄHê&ÉT Áu≤Vü≤àDT\T sêE\qT Á|üX+¯ dæ+∫ yê]#˚‘· j·TC„j÷· >±\qT #˚sTT+#˚yês¡T.
BìøÏ ø±s¡D+ j·TC„j÷· >±\ dü+<äs“¡ +¤ ˝À sêE\T Áu≤Vü≤àDT\≈£î eTTK´+>± sê»
|ü⁄s√Væ≤‘· e+X¯+ yê]øÏ n|ü]$T‘·yTÓ qÆ <ÛHä êìï <ëq+>± Çe«&ÉyT˚ . j·TC„j÷· >±\
dü+<äs“¡ +¤ ˝À sêE\T Ç∫Ãq <ÛHä êìï Áu≤Vü≤àDT\T ‘·eT Çfi¯˝¢ À uÛ÷Ñ $T˝À bÕ‹ô|{Ïº
[ 32 ]
<ë#·Tø=H˚ yês¡T. sêE\≈£î <Ûqä + nedüsy¡ TÓ qÆ |ü⁄Œ&ÉT ‹]– Áu≤Vü≤àDT\qT j·÷∫+#˚yês¡T.
Ä <Ûqä + sêE\T Ç∫Ã+<˚ ø±ã{Ïº ø=+‘· eT+~ Áu≤Vü≤àDT\T sêE\ nedüsêìøÏ yês¡T
n&ç–q|ü⁄Œ&ÉT sêE\≈£î Ç#˚Ãyês¡T. eT] ø=+‘· eT+~ Áu≤Vü≤àDT\T <Ûqä + Ç#˚Ãyês¡T ø±<äT. Bì‘√
sêE\T ø√|æ+∫ Áu≤Vü≤àDT\qT ø={Ïº >±ì, #·+|æ >±ì yê] e<ä› e⁄qï <ÛäHêìï
rdüT≈£îH˚ yês¡ì á ø£<eä∏ \¢ ‘Ó\TdüT+Ô ~. sêE\T Ç˝≤ #˚jT· &É+ e\¢H˚ Áu≤Vü≤àDT\
kıeTTà Ç‘·sT¡ \T rdüTø√≈£L&É<ìä , n˝≤ rdüT≈£î+fÒ yês¡T |òTü Às¡qs¡ø£ ≈£L|ü+˝À |ü&bç ˛‘ês¡ì,
Áu≤Vü≤àDT\qT Vü≤‘·´#˚jT· &É+ e\¢ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ #·T≥Tº≈î£ +≥T+<äì, <ëìøÏ
ìwüÿè‹ ˝Ò<ìä nH˚ø£ ø£<\ä∏ T ø£*Œ+∫ eTq ÁbÕNq Á>∑+<∏ë˝À¢ Áu≤Vü≤àDø£e⁄\T #ÓbÕŒs¡T.
BìøÏ ñ<ëVü≤s¡D>± uÛ≤s¡‘+· nqTXÊdüq|üs«¡ + 101e n<Ûë´j·TyÓTqÆ ªªsê»q´ #·+&Ü\
dü+yê<ëìïµµ #Ó|Œü e#·TÃ. Ç+<äT˝À Áu≤Vü≤àDT\ kıeTTà n|üV≤ü ]+#·&+É #ê˝≤ >=|üŒ bÕ|ü+>±
#Ó|Œü ã&ç+~. á ø£<qä∏ T ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. Áu≤Vü≤àDT\ kıeTTà n|üV≤ü ]+∫q
eT÷&ÛTÉ \T, ãT~∆V≤” qT\T, Á≈£Ls¡T\T nsTTq e÷qe⁄\T @ ˝Àø±\≈£î yÓfi‘¯ ês¡T nì
<Ûsä à¡ sêE Á|ü•ï+#·>± <ëìøÏ düe÷<Ûëq+>± ;Ûwßü à&ÉT á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
ªª #·+&Ü\T&ÉT sê»qT´ì‘√ Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT. ªªsêC≤! ˇø£|
ü &ÉT Áu≤Vü≤àDT&ç
>√e⁄\ <=+>∑‘q· + »]–+~. yê{Ïì rdüTø=ì yÓfió¯ ‘·T+fÒ >√<Û÷ä [ k˛eTs¡d+ü MT<ä |ü&ç
k˛eTs¡kÕìï n|ü$Á‘·+ #˚d+æ ~. Ä k˛eTs¡kÕìï ‘ê–q Áu≤Vü≤àDT\T, j·T»„+ #˚sTT+∫q
sêE yÓ+≥H˚ qs¡ø±ìøÏ yÓfi≤¢sT¡ . Ä >√e⁄\ bÕ\T, HÓsTT´, ô|s¡T>∑T ‘ê–q eTqTwüß\T,
Áu≤Vü≤àDT\T, ø£Áå ‹j·TT\T n+<äs÷¡ qs¡ø±ìøÏ yÓfi≤¢sT¡ . >√e⁄\qT <=+–*+∫q yês¡T
|ü⁄Á‘·bÂÁ‘·T\‘√ bÕ≥T q•+#ês¡T. sêC≤! n|ü
&ÉT H˚qT ÁãVü≤à#ê]HÓ,’ õ‘˚+Á~j·TT&ÉH’Ó
nø£ÿ&˚ ñqï Ä >√<Û÷ä [ |ü&qç _Ûøqå£ T d”«ø£]+#·&+É #˚‘· á »qà˝À #·+&Ü\T&Éqj·÷´qT.
ø±ã{Ïº Áu≤Vü≤àDT\ kıeTTà m|ü
&É÷, me«s¡÷ ø=+#Ó+≈£L&Ü n|üV≤ü ]+#·≈L£ &É<Tä µµ nì
#·+&Ü\T&ÉT sê»qT´ì‘√ #Ó|Œæ H˚qT á #·+&Ü\‘·«+ qT+&ç m˝≤ eTTøÏÔ bı+<ä>\∑ qT?
nì sê»qT´ì n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. <ëìøÏ sê»qT´&ÉT ªªÁu≤Vü≤àDT\ø√dü+ ÁbÕD≤\qT |ü]‘·´õ+#·T.
á X¯Øsêìï Áu≤Vü≤àD s¡ø£åD ø√dü+ j·TT<ë∆–ï˝À |ü∫Ã e÷+dü+ ‹H˚ »+‘·Te⁄\≈£î
nVüQ‹#ÓsTT´. n˝≤ Áu≤Vü≤àD s¡øDå£ ø√dü+ j·TT<ä+∆ #˚dæ ÁbÕD≤\T $&ç∫‘˚ ˙≈£î yÓ÷ø£+å
edüT+Ô ~µµ nì sê»qT´&ÉT #Ó|Œü >± #·+&Ü\T&ÉT Áu≤Vü≤àD <Ûqä s¡øD å£ ø√dü+ b˛sê&ç
ÁbÕD≤\qT ‘·´õ+∫ Çwü>º ‹∑ ì bı+<ë&ÉT.µµ
á ø£<˝ä∏ À ˇø£ Áu≤Vü≤àDTì >√e⁄\qT <=+–*+∫ rdüT≈£îì b˛‘·Tqï|ü
&ÉT
yê{Ï ø±*q&Éø£ e\¢ ˝Ò∫q <Û÷ä [ k˛eTs¡d+ü MT<ä |ü&ç n~ n|ü$Á‘·eTsTT+<ä≥.
k˛eTs¡d+ü n+fÒ j·T»„+ |üPs¡sÔ TTq ‘·sê«‘· ‘êπ> Á<ëe+. n~ #ê˝≤ |ü$Á‘·eTsTTq~>±
j·T»„+ #˚ùdyês¡T uÛ≤$kÕÔsT¡ . n˝≤+{Ï k˛eTs¡d+ü <=+–*+|üã&çq Áu≤Vü≤àDT\ >√<Û÷ä [
|ü&ç n|ü$Á‘·yTÓ +Æ <ä≥. Ä k˛eTs¡kÕìï ‘ê–q j·T»„+ #˚dqæ Áu≤Vü≤àDT\T, #˚sTT+∫q
[ 33 ]
sêE yÓ+≥H˚ qs¡ø£+˝À |ü&çb˛j·÷s¡≥. <=+–*+|üã&çq Äe⁄\ bÕ\T ‘ê–q
Áu≤Vü≤àDT\T, ø£Áå ‹j·TT\T $T–*q esêí\ yês¡T n+<äs÷¡ qs¡ø±ìøÏ yÓ[b¢ ˛j·÷s¡≥.
>√e⁄\qT <=+–*+∫q yês¡T |ü⁄Á‘·bÂÁ‘·T\‘√ q•+∫b˛j·÷s¡≥. ∫es¡≈î£ Ä »qà˝À
>√<Ûä÷[ |ü&çq _Ûøå±qï+ ‹qï bÕ|ü+ #˚‘· ÁãVü≤à#ê] á »qà˝À #·+&Ü\T&ÉT>±
»ìà+#ê&É≥. Ä ‘·sê«‘· #·+&Ü\T&ÉT Áu≤Vü≤àD <Ûqä s¡øD
å£ ø√dü+ j·TT<ä+∆ ˝À ÁbÕD≤\qT
e~*y˚dæ yÓ÷ø£+å bı+<ë&É≥. á sê‘·\˙ï |ü∫Ã nã<ë∆\‘√ ≈£L&çq$. Áu≤Vü≤àDT\
CÀ*øÏ, Áu≤Vü≤àDT\ kıeTTà CÀ*øÏ sê≈£î+&Ü Á|ü»\qT uÛj Ñ T· Áu≤+‘·T\qT #˚jT· &ÜìøÏ
sêdæq$. á sê‘·˝À¢ @e÷Á‘·+ ì»+ ˝Ò<Tä .
qqïj·T á ø£<qä∏ T Ä~|üs«¡ + dü|eÔü ÷XÊ«dü+˝Àì 132e e#·q+ qT+∫
149e e#·q+ es¡≈L£ ñqï 18 >∑<´ä |ü<ë´˝À¢ #ÓbÕŒ&ÉT. qqïj·T Ç+<äT˝À m˝≤+{Ï
e÷s¡TŒ\T #˚jT· ˝Ò<Tä .
6 m) n–ï e+X¯+ ø£<ä∏

á eè‘êÔ+‘·+ eq|üs«¡ +˝Àì e÷s¡ÿ+&˚jT· düeTkÕ´|üs«¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À
217e n<Ûë´j·T+ qT+∫ 222e n<Ûë´j·T+ es¡≈î£ ñqï Äs¡T n<Ûë´j·÷˝À¢ 137
XÀ¢ø±˝À¢ $es¡+>± ñ+~. á eè‘êÔ+‘êìï e÷s¡ÿ+&˚jT· eTVü≤]¸ <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT.
<Ûsä à¡ sêE e÷s¡ÿ+&˚jT· eTVü≤]¸ì ªª |üPs¡«+ n–ï<˚e⁄&ÉT ˙{Ï˝ÀøÏ m+<äT≈£î yÓfi≤¢&TÉ ? n–ï
n<äèX¯´+ ø±>± n+–s¡dTü &ÉT nH˚ eTVü≤]¸ n–ï nsTT <˚e‘·\≈£î Vü≤$düT‡qT m˝≤ #˚sêÃ&ÉT?
ˇø£ÿ&˚ nsTTq n–ï<˚e⁄&ÉT _ÛqïyÓTqÆ |üqT˝À¢ nH˚ø£ s¡÷bÕ\T>± m+<äT≈£î ø£ìŒkÕÔ&TÉ ?µµ nì
n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. <ëìøÏ düe÷<Ûëq+>± e÷s¡ÿ+&˚jT· eTTì n–ïe+X¯+ ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
|üPs¡«ø±\+˝À n+–s¡dTü &ÉT nH˚ ãTTwæ >=|üŒ ‘·|dü Tü ‡ #˚dæ n–ï<˚e⁄ì $T+∫b˛j˚T
ø±+‹‘√ Á|üø±•dü÷Ô »>∑‘T· qÔ +‘·{˙Ï yÓ*–+#ê&ÉT. n–ï<˚e⁄&ÉT ≈£L&Ü ‘·|dü Tü ‡ #˚d÷ü Ô
ñqï|üŒ{Ïø° n+–s¡dTü ì ‘˚»düT‡‘√ dü+‘·|⁄ü &Ô ’Ó u≤>± yê&çb˛sTT n+–s¡dTü ì e<ä≈› î£ yÓfi≤Ô&TÉ .
n+–s¡dTü &ÉT n–ï<˚e⁄ì‘√ ªªqTe⁄« ‘·«s¡>± ˝Àø±\qT eè~∆ #˚ùd |üìøÏ |üPqTø√yê*.
ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT ìqTï Nø£{ìÏ b˛>=fÒº n–ï>± yÓTT<ä≥ düèwæ+º #ê&ÉT. ˙ kÕúHêìï qTe⁄«
‘·«s¡>± Á>∑V≤æ +#·Tµµ nì #ÓãT‘ê&ÉT. <ëìøÏ n–ï<˚e⁄&ÉT ªª˝Àø£+˝À Hê ø°]Ô n+‘·]+∫+~.
˙e⁄ n–ï$ nj·÷é⁄. ˝À≈£î\+<äs÷¡ n–ï>± qqTï ø±≈£î+&Ü ìH˚ï uÛ≤$kÕÔsT¡ . ˙y˚
yÓTT<ä{Ï n–ï>± ñ+&ÉT. H˚qT ÁbÕC≤bÕ‘·´+ ù|s¡T‘√ s¬ +&Ée n–ïì ne⁄‘êqTµµ nì
n+{≤&ÉT. n+–s¡dTü &ÉT <ëìøÏ n+^ø£]+#·≈î£ +&Ü ªªn–ï<˚yê! <˚e‘·\≈£î Vü≤$düT‡qT
#˚sÃ¡ &É+ <ë«sê Á|ü»\qT dü«sêZìøÏ #˚sπ Ã |ü⁄D´ø±sê´ìï qTy˚« ìs¡«Væ≤+#·T. qqTï Nø£{ìÏ
b˛>=fÒº n–ï|ü<+ä∏ ˝À ì*|æ ˙ yÓTT<ä{Ï ≈£îe÷s¡Tì>± #˚dTü ø√µµ nì ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ n–ï
n+^ø£]+∫ n˝≤π> #˚kÕÔ&TÉ .
[ 34 ]
Ä ‘·sê«‘· e÷s¡ÿ+&˚jT· T&ÉT ªªH˚qT Áu≤Vü≤àD Á>∑+<∏ë˝À¢ì $~Û yêø±´\ <ë«sê
nH˚ø£ ø£sà¡ \ <ë«sê nH˚ø£ Á|üj÷Ó »Hê\qT ø£*–+#˚ Á|üd<æ y∆äÛ TÓ qÆ $TøÏÿ* ø±+‹e+‘·yTÓ qÆ
n>∑Tï\qT >∑T]+∫ $e]kÕÔqTµµ nì <Ûsä à¡ sêE‘√ #Ó|Œæ yê{Ï >∑T]+∫ Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
ÁãVü≤à<˚e⁄ì eT÷&Ée ≈£îe÷s¡T&Óq’ n+–s¡dTü ì uÛ≤s¡´ù|s¡T X¯óuÛ.Ñ ÄyÓTj·T+<äT
n‘·ìøÏ ãèVü≤rÿ]Ô, ãèVü≤CÀ®´‹, ãèVü≤Á<äàVü≤à, ãèVü≤qàqT&ÉT, ãèVü≤qà+Á‘·T&ÉT, ãèVü≤<ë“¤dTü &ÉT,
ãèVü≤düŒ‹ nH˚ @&ÉT>∑Ts¡T ≈£îe÷s¡T\T, uÛ≤qTeTr<˚$, sê>∑, dæ˙yê*, n]Ãwüà‹, Vü≤$wüà‹,
eTVæ≤wüà‹, eTVü‰eT‹, ≈£îVüQ nH˚ mì$T~ eT+~ ≈£îe÷¬s\Ô T ø£*>±s¡T. ãèVü≤düŒ‹ uÛ≤s¡´
#ê+Á<äeTdæ. áyÓT |ü⁄Á‘·s÷¡ |ü+˝À X¯+j·TTe⁄, ìX¯ÃéqT&ÉT, $X¯«õ‘·T,Ô $X¯«uÛTÑ ≈£îÿ, }s¡«∆ uÛ≤≈£îÿ,
dæ«wüøº è£ ‘·TÔ nH˚ |ü$Á‘ê>∑Tï\qT, kÕ«Vü‰ nH˚ |ü⁄Á‹ø£qT ø£ì+~. M]˝À X¯+j·TTe⁄ <äsÙ¡ ,
|üPs¡eí ÷dü j·TC≤„\˝À Á|ü<ëÛ HêVüQ‘·T\qT Ç#˚Ã≥|ü⁄Œ&ÉT Vü≤$düT‡qT d”«ø£]kÕÔ&TÉ . nH˚ø£
s¡+>∑T\T >∑\ C≤«\\‘√ yÓ*>π yê&ÉT, kÕ{Ï˝ìÒ X¯øXÔÏ Ê* nsTTq Ç‘·qT #ê‘·Tsêàdü´
nX¯«y˚T<∏j ä ÷· >±˝À¢ |üPõ‘·T&ÉT. Ç‘·ì uÛ≤s¡´ <Ûsä à¡ <˚e‘· |ü⁄Á‹ø£ nsTTq dü‘´· . áyÓT e\¢
n‘·ìøÏ uÛ≤s¡<ë«E&ÉT nH˚ |ü⁄Á‘·T&ÉT, eTT>∑TsZ T¡ ≈£îe÷¬s\Ô T ø£*>±s¡T. j·TC≤„\˝À yÓTT<ä{Ï
Ä<äúÛ≤>∑+‘√ uÛ≤s¡<ë«E&ÉT nH˚ n–ï |üPõ+|üã&É‘ê&Éì #ÓãT‘ês¡T. á uÛ≤s¡<ë«Eì
uÛ≤s¡´ ù|s¡T Ms¡. áyÓT ≈£îe÷s¡T&ÉT Ms¡T&ÉT. Áu≤Vü≤àDT\T k˛eTTì‘√bÕ≥T Ms¡Tì ≈£L&Ü
~«rj·÷<äúÛ≤>∑+‘√ |üPõ+#·&+É #Ó|Œü ã&ç+~. Ç‘·ìøÏ ÄVüQ‹ Ç#˚Ã≥|ü⁄&ÉT eT+Á‘êìï
ñbÕ+X¯óe⁄>± ñ#·Ã]¤ kÕÔsT¡ . Ms¡T&ÉT X¯sj ¡ T· Te⁄ nH˚ uÛ≤s¡´ e\¢ dæ~∆ nH˚ |ü⁄Á‘·Tì ø£Hêï&ÉT.
dæ~∆ ‘·q ø±+‹‘√ dü÷s¡T´ì ø£|Œæ y˚XÊ&ÉT. dü÷s¡T´&ÉT Ä#êÃ~‘·T&Óq’ |ü⁄&TÉ dæ~∆ n–ï dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ
j·TC≤„ìï nqTwæ+º #ê&ÉT. X¯+j·TTe⁄≈£î Ç+ø=ø£ uÛ≤s¡´ e\¢ uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT nH˚ n–ï |ü⁄{≤º&TÉ .
Ç‘·&ÉT nìï bÂs¡íe÷dü j·TC≤„\˝À ÁdüTe+‘√(ø=j·T´>∑]f…) H˚‹ì Á>∑Væ≤+∫
düeT]Œ+|üã&É‘ê&ÉT. Ç‘·ìøÏ uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT nH˚ ø=&ÉT≈£î uÛsÑ ‹¡ nH˚ ≈£îe÷¬sÔ ø£*>±s¡T. á
uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT nH˚ n–ï qT+&ç bÕe≈£î&ÉT »ìà+#ê&ÉT.
ãèVü≤düŒ‹ s¬ +&Ée ≈£îe÷s¡T&Óq’ ìX¯ÃéqT&ÉT ‘˚»düT‡, ø±+‹ ø£\yê&ÉT. Ç‘·&TÉ
yê>∑_eÛ ÷q<˚e‘· nsTTq n–ï. Ç‘·ì ≈£îe÷s¡T&ÉT dü‘T· ´&ÉT nH˚ n–ï. á dü‘T· ´&ÉT
X¯u≤›\≈£î yê#·´ yê#·ø£ dü+ã+<Û+ä ø£*–kÕÔ&TÉ . Ç‘·&TÉ u≤<Û‘ä √ Äs¡HÔ ê<ä+ #˚ùd ÁbÕDT\qT
u≤<Ûä qT+&ç $eTT≈£î\Ô qT #˚kÕÔ&TÉ . n+<äTe\¢ á n–ïøÏ ìwüÿè‹ nì Ç+ø=ø£ ù|s¡T+~.
Ç‘·ì ø=&ÉT≈£î dü«qT&ÉT. Ç‘·qT s√>±ìï ø£*–+#˚ n–ï. ÁbÕDT\T Ç‘·ì#˚‘· u≤~Û‘T· ˝…’
u≤<Û‘ä √ øπ ø£\T ô|&É‘ês¡T. n+<äTe\¢ Ç‘·ìøÏ dü«qT&ÉT nH˚ ù|s¡T e∫Ã+~. ãèVü≤düŒ‹
eT÷&Ée ≈£îe÷s¡T&Óq’ $X¯«õ‘·TÔ düeTdüÔ »>∑‘T· Ô jÓTTø£ÿ ãT~∆ì eX¯|sü T¡ #·T≈£î+{≤&ÉT. ãèVü≤düŒ‹
Hê\Ze ≈£îe÷s¡T&Óq’ $X¯«uÛTÑ ≈£îÿ nH˚ n–ï düeTdüÔ ÁbÕDT\ ø£&TÉ |ü⁄˝À ñ+&ç ‹qï |ü<ësêú\qT
Js¡+í #˚kÕÔ&TÉ . bÕø£jT· »„+˝À Ç‘·ìì |üPõkÕÔsT¡ . <Ûsä êàìï Ä#·]+#˚ ~«E\T á $X¯«uÛTÑ ≈£îÿ
nH˚ n–ï˝ÀH˚ nìï ø£sà¡ \qT Ä#·]kÕÔsT¡ . ãèVü≤düŒ‹ ◊<äe ø=&ÉTø¬ q’ }s¡«∆ uÛ≤≈£îÿ uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ
[ 35 ]
ã&Éu≤–ï s¡÷|ü+˝À düeTTÁ<ä»˝≤ìï ‘ê>∑T‘·T+{≤&ÉT. Ç‘·qT ÁbÕDyêj·TTe⁄qT
ÄÁX¯sTT+∫qyê&ÉT. ãèVü≤düŒ‹ Äs¡e ≈£îe÷s¡T&Óq’ dæ«wüøº è£ ‘·TÔ nH˚ n–ïøÏ Ç#˚Ã H˚‹<Ûës¡
ñ‘·sÔ ê_ÛeTTK Á|üyêVü≤+>± ñ+&ç ø√]ø£\qT dæ~+∆ |üCdÒ Tü +Ô ~. n–ï dü«s¡÷|ü⁄&Óq’ ãèVü≤düŒ‹
Á|üXÊ+‘·+>± ñqï ÁbÕDT\ MT<ä ø√|ü–+∫q|ü⁄&ÉT n‘·ì X¯Øs¡+ qT+∫ e∫Ãq #ÓeT≥
n‘·ì ≈£îe÷¬sÔ nsTT+~. áyÓT ù|s¡T kÕ«Vü‰. nìï ÁbÕDT˝À¢qT áyÓT ñ+≥T+~. áyÓT
ø=&ÉT≈£î ø±eTT&ÉT nH˚ n–ï. j·TT<ä+∆ ˝À X¯Á‘·Te⁄\qT #·+ù| n–ï ù|s¡T nyÓ÷|òTü T&ÉT.
yÓ÷øå±ìï Ç#˚Ã n–ï ù|s¡T ñø£+ú .
Ä ‘·sê«‘· e÷s¡ÿ+&˚jT· eTTì bÕ+#·»Hê´–ï »qq+ >∑T]+∫, dü+‘·‹ >∑T]+∫
Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT. ø£X´¯ |ü |ü⁄Á‘·T&ÉT ø±X¯´|ü⁄&ÉT, e•wüº |ü⁄Á‘·T&ÉT yê•wüß&º TÉ , ÁbÕD |ü⁄Á‘·T&ÉT
ÁbÕD≈£î&ÉT, n+–s¡dTü ì |ü⁄Á‘·T&ÉT #·éqT&ÉT, Á‹es¡TÃ&ÉT nH˚ ◊<äT>∑Ts¡T n>∑Tï\T ø°]eÔ T+‘·T\T.
Ms¡T j·TX¯dTü ‡˝À ÁãVü≤à‘√ düe÷qT˝…q’ ≈£îe÷s¡T\T ø£\>±\ì uÛ÷Ñ :, uÛTÑ e:, dü«:, eTVü≤:,
»q: nH˚ 5 eT+Á‘ê\‘√ |üse¡ ÷‘·Tàì >∑T]+∫ >=|üŒ ‘·|dü Tü ‡ #˚dæ ◊<äT s¡+>∑T\T >∑\
|ü⁄sT¡ wüßì Ä$s¡“$¤ +|üCXÒ Ês¡T. n+<äTe\¢ n‘·qT bÕ+#·»qT´&ÉT nj·÷´&ÉT. á bÕ+#·»qT´&ÉT
‘·q |æ‘è· e+XÊìï eè~∆ #˚jT· &ÜìøÏ |ü~y˚\ dü+e‘·‡sê\T |òTü Às¡ ‘·|dü Tü ‡ #˚dæ <äøDåÏ ≤–ïì
ø£*–+#ê&ÉT. ãèVü≤‘Y nH˚ kÕe÷ìï •s¡dTü ‡ qT+∫, s¡<+ä∏ ‘·s+¡ nH˚ kÕe÷ìï eTTK+
qT+∫ e´ø£+Ô #˚XÊ&ÉT. Ç$ s¬ +&ÉT y˚>+∑ >± Äj·TTwüß¸qT Vü≤]kÕÔsTT. ø±ã{Ïº M{ÏøÏ ‘·sk¡ ÕVü≤sê\T
nì ù|s¡T. ‘·sê«‘· bÕ+#·»qT´&ÉT ‘·q ◊<äT>∑Ts¡T |æ‘s· T¡ \ ø√dü+ Á|üD~Ï ,Û eTVü≤‘·sÔ T¡ &ÉT,
uÛ≤qT&ÉT, kÂuÛsÑ T¡ &ÉT, nqT<ë‘·T&Ô TÉ nH˚ ◊<äT>∑Ts¡T |ü⁄Á‘·T\qT düèwæ+º #ê&ÉT. ‘·|dü Tü ‡ nH˚
eTs=ø£ ù|s¡T ñqï bÕ+#·»qT´&ÉT $|ò÷ü ï\qT ø£*–+#˚ |ü~ùV≤qT eT+~ ñ‘·sÔ ¡ <˚e⁄\qT
düèwæ+º #ê&ÉT. düT;ÛeTT&ÉT, n‹;ÛeTT&ÉT, ;ÛeTT&ÉT, ;ÛeTã\T&ÉT, nã\T&ÉT nH˚ ◊<äT>∑Ts¡T ˇø£
<äfi+¯ . Ms¡T <˚e‘·\ j·TC≤„ìï HêX¯q+ #˚ùdyês¡T. düT$TÁ‘·T&ÉT, $TÁ‘·e+‘·T&ÉT, $TÁ‘·E&„ TÉ ,
$TÁ‘·es¡q∆ T&ÉT, $TÁ‘·<säÛ T¡ à&ÉT nH˚ ◊<äT>∑Ts¡T eTs=ø£ <äfi+¯ . düTs¡Á|üMs¡T&ÉT, Ms¡T&ÉT, düTsπ X¯ó
&ÉT, düTes¡TÃ&ÉT, düTs¡V≤ü +‘· nqT ◊<äT>∑Ts¡T Ç+ø=ø£ <äfi+¯ .Ms¡T dü«s¡+Z ˝À ñ+&ç uÛ÷Ñ $T MT<ä
j·T»„+ #˚ùdyê] j·T»„ kÕeTÁ–ì n|üV≤ü ]kÕÔsT¡ . n–ï >∑TD+‘√ düŒs¡ú ñ+&É&+É e\¢ Ms¡T
Vü≤$düT‡qT n|üV≤ü ]kÕÔsT¡ . j·T»„øs£ à¡ ˝À ì|ü⁄DT\T j·T»„XÊ\ u…≥’ ñqï y˚~ø£ MT<ä á
$Hêj·T≈£î\≈£î Çe«<ä–q uÛ≤>±ìï ñ+#ê\qï ìj·Te÷ìï @s¡Œ]#ês¡T. á bÕ+#·»qT´ìøÏ
}cÕà nH˚ ù|s¡T >∑\ n–ï ø£*>±&ÉT. Ç‘·qT ÁbÕDT\ X¯Øs¡+˝À y˚&>ç ± e´ø£eÔ Te⁄‘·÷
ñ+{≤&ÉT.
bÕ+#·»qT´ì |ü⁄Á‘·T&ÉsTTq uÛ≤qTe⁄≈£î düTÁ|ü», ãèVü≤<ë“¤dü nH˚ Ç<ä›s¡T
uÛ≤s¡´\THêïs¡T. M]<ä]› ø° ã\<äT&ÉT, eTqTéT+‘·T&ÉT, $wüßeí ⁄(<Ûèä ‹eT+‘·T&ÉT), nÁ>∑jT· DT&ÉT,
$X¯«<˚e⁄&TÉ , düTuÔ TÑÛ &ÉT nH˚ Äs¡T>∑Ts¡T |ü⁄Á‘·T\T ø£*>±s¡T. M]˝À ã\<äT&ÉT ã\V”≤q ÁbÕDT\≈£î
ÁbÕD≤ìï ã˝≤ìï ÇkÕÔ&TÉ . eTqTéT+‘·T&ÉT XÊ+‘·+>± ñ+&˚ ÁbÕDT˝À¢ uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ
[ 36 ]
ø√|ü s¡÷|ü+>± e´ø£eÔ Te⁄‘·÷ ñ+{≤&ÉT. $wüßeí ⁄ <äsÙ¡ , bÂs¡eí ÷dü j·TC≤„˝À¢ Vü≤$düT‡qT
düeT]Œ+#˚ $<Ûëq+˝À e´ø£eÔ Te⁄‘·÷ ñ+{≤&ÉT. nÁ>∑jT· D (ø=‘·|Ô +ü ≥‘√ ‘·j÷· s¡jT˚ ´
Vü≤$düT‡‘√ »]π> j·T»„) ø£sà¡ ˝À düeT]Œ+#˚ Vü≤$düT‡qT nÁ>∑jT· DT&ÉT Á>∑V≤æ kÕÔ&TÉ . uÛ≤qTe⁄
eT÷&Ée uÛ≤s¡´ ìX¯. áyÓT s√Væ≤DÏ nH˚ ≈£îe÷¬sqÔ T, k˛eTT&ÉT, n–ï, yÓX’ Ê«qs¡T&ÉT, $X¯«|ü‹,
düìïVæ≤‘·T&ÉT, ø£|\æ T&ÉT, nÁ>∑DÏ nH˚ @&ÉT>∑Ts¡T ≈£îe÷s¡T\qT ø£qï~. yÓX’ Ê«qs¡T&ÉT #ê‘·Tsêàdü´
j·TC≤„˝À¢ Á|ü<ëÛ q Vü≤$düT‡‘√ |üsq®¡ T´ì‘√ ø£*dæ |üPõ‘·T&Ée⁄‘ê&ÉT. $X¯«|ü‹ Á|üu≤Û e+ e\¢
ÄVüQ‘·T\T <√wüsV¡ ≤æ ‘ê\e⁄‘êsTT. düìïVæ≤‘·T&ÉT <˚V≤ü <ës¡T\ ÁbÕD≤\qT ÄÁX¯sTT+∫
X¯Øsêìï ˇø£ |üì˝À Á|üe]Ô+|üCkÒ ÕÔ&TÉ . Áø√<Ûä dü«s¡÷|üyTÓ qÆ n–ïøÏ ÄÁX¯jT· yÓTqÆ yê&ÉT ø£|\æ T&ÉH˚
n–ï. e÷qe⁄\T nH˚øs£ ø¡ ±˝…q’ j·÷>±˝À¢ düeTdüÔ uÛ÷Ñ ‘ê\≈£î ÄVü‰s¡+˝À yÓTT<ä{Ï uÛ≤>±ìï
n]Œ+#·>± d”«ø£]+#˚ n–ï nÁ>∑D.Ï
˙{Ï˝À ìedæ+#˚ düV‰ü –ï ≈£îe÷s¡T&ÉT n<äT“¤‘T· &ÉT nH˚ n–ï. á n<äT“¤‘T· &ÉT
nìï ˝Àø±\≈£L, nìï uÛ÷Ñ ‘ê\≈£L n~Û|‹ü . Ç‘·qT >∑èVü≤|ü‹ nH˚ ù|s¡T‘√ m\¢|⁄ü &É÷
|üPõ+|üã&ÉT‘·÷ Vü≤√eTVü≤$düT‡qT <˚e‘·\≈£î #˚sT¡ Ã‘·÷ ñ+{≤&ÉT. Ç‘·ì ≈£îe÷s¡T&Óq’
uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT eTs¡D+Ï ∫q X¯Øsê\qT <äV≤æ kÕÔ&TÉ .
_) dü V ü ‰ –ï XÊ|ü + ø±s¡ D +>± #˚ | ü \ T Ç‘· s ¡ ÁbÕDT\≈£ î ÄVü ‰ s¡ + ø±e&É +

dæ ) eTs¡ D Ï + ∫q dü V ü ‰ –ï X¯ Ø s¡ + uÛ Ñ ÷ $T˝À ø£ * dæ b ˛sTT nH˚ ø £ ˝ÀVü ‰ \T>± e÷s¡ & É +
ˇø£kÕ] düV‰ü –ï ø√dü+ <˚e‘·\T yÓ<Tä ≈£î‘·T+{≤s¡T. yê]‘√ bÕ≥T düV‰ü –ï
eTqTeT&ÉT ìj·T‘·T&ÉT ≈£L&Ü sêe&É+ #·÷dæ, n‘·qT ‘·qqT ‘ê≈£î‘ê&˚y÷Ó nì uÛj Ñ T· |ü&ç
düV‰ü –ï düeTTÁ<ä+˝À <ë≈£îÿ+{≤&ÉT. <˚e‘·\T n‘·ìø√dü+ yÓ<Tä ≈£î‘·÷ n‘·qT mø£ÿ&É ñ+fÒ
nø£ÿ&çøÏ yÓfió¯ ‘·÷ ñ+{≤s¡T. ˇø£s√E n–ï n+–s¡dTü ì‘√ ªªH˚qT ã\V”≤qTìï nj·÷´qT.
˙e⁄ n–ï |ü<$ä ì n\+ø£]+∫ <˚e‘·\≈£î Vü≤$düT‡qT #˚sT¡ Ãµµ nì #Ó|Œæ n–ï <˚e⁄&ÉT
Ç+ø=ø£#√≥TøÏ yÓ[fl <ë≈£îÿ+{≤&ÉT. nsTT‘˚ #˚|\ü T n–ï <ë≈£îÿqï #√≥TqT n+–s¡dTü ìøÏ
#ÓãT‘êsTT. ‘êqT <ë≈£îÿqï $wüjT· + #˚|\ü T #Ó|Œæ q+<äT≈£î n–ï ø√|æ+∫ ªªMTs¡T ÁbÕDT\≈£î
ÄVü‰s¡+ ne⁄‘ês¡Tµµ nì #˚|\ü qT X¯|kæ ÕÔ&TÉ . n<Ûsä «¡ eTTì <˚e‘·\≈£î Vü≤$düT‡qT #˚sÃ¡ eTì
düV‰ü –ïì eT∞fl ø√s¡‘ê&ÉT. n–ï <ëìøÏ n+^ø£]+#·&TÉ . n+‘˚ø±≈£î+&Ü ∫øÏÿb˛sTTq ‘·q
X¯Øsêìï uÛ]Ñ +#·˝øÒ £ <ëìï e~* ô|{Ïº uÛ÷Ñ $T˝À ©qyÓTÆ nH˚ø£ <Ûë‘·Te⁄\qT düèwækº ÕÔ&TÉ .
düV‰ü –ï ‘·q NeTT s¡ø±Ô\ qT+∫ >∑+<Ûøä ±ìï, ‘Ó»’ dü <Ûë‘·Te⁄\qT (Ms¡´+, ã+>±s¡+)
düèwæ+º #ê&ÉT. meTTø£\ qT+∫ <˚e<ës¡T eèøå±ìï yÓ\Te]+#ê&ÉT. ø£|+üò qT+∫ düŒ{¤ øÏ ±ìï,
|æ‘+Ô· qT+∫ (ô|‘’ ´· +) eTs¡ø‘£ êìï e´ø£+Ô #˚XÊ&ÉT. n‘·ì j·Tø£è‘·TÔ qT+∫ q\¢ì ÇqTeTT
ø£*–+~. Äj·Tq >√fi¯ófl y˚T|ò÷ü \T nj·÷´sTT. Hê&ÉT\T |ü>&∑ Ü\j·÷´sTT. n+‘˚>±≈£î+&Ü
[ 37 ]
düV‰ü –ï X¯Øs¡+ qT+∫ nH˚ø£ <Ûë‘·Te⁄\T ñ‘·ŒqïeTj·÷´sTT. Ç˝≤ X¯Øsêìï e~* Äj·Tq
eTVü≤‘·sÔ ¡ ‘·|dü Tü ‡˝À ©qeTj·÷´&ÉT. uÛèÑ >∑Te⁄, n+–s¡dTü &ÉT yÓTT<ä˝q’… eTTqT\T e∫Ã Äj·TqqT
‘·|dü Tü ‡ qT+∫ $s¡$T+|üCXÒ Ês¡T. n–ï ‘·q m<äTs¡T>± n+–s¡dTü ì #·÷dæ uÛj Ñ T· +‘√
düeTTÁ<ä+˝À Á|üy•˚ kÕÔ&TÉ . n–ï n<äèX¯´+ ø±e&É+ e\¢ düs«¡ »>∑‘T· Ô uÛj Ñ T· |ü&ç n<Ûsä T¡ «&Óq’
n–ïì ÄÁX¯sTTdüT+Ô ~. <˚e‘·\T n<Ûsä T¡ «ì |üPõkÕÔsT¡ . n|ü⁄Œ&ÉT n<Ûsä T¡ «&ÉT ÁbÕDT\+<äs÷¡
#·÷dü÷Ô ñ+&É>± düeTTÁ<ëìï eT~Û+#·>± |ü⁄{qºÏ n–ïì #·÷∫ ˝À≈£î\≈£î ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ eTì
ÄC≤„|kæ ÕÔ&TÉ .
á $<Û+ä >± |üPs¡«ø±\+˝À n<äèX¯ýÓTqÆ n–ïì n+–s¡T&ÉT eT∞fl |æ*#ê&ÉT.
n+<äTe\¢ e´ø£yÔ TÓ qÆ n–ï nìï ÁbÕDT\ Vü≤$düT‡qT eVæ≤düTHÔ êï&ÉT. nH˚ø£ kÕúHê˝À¢
‹s¡T>∑T‘·÷ düV‰ü –ï y˚<+ä #Ó|Œæ q <˚e‘·\qT, yê] kÕúHê\qT ø£*–+#ê&ÉT. dæ+<ÛTä q<ä+,
|ü+#·q<ä+, <˚$ø£, düsd¡ «ü ‹, >∑+>∑, X¯‘≈· î£ +uÛ,Ñ düsj
¡ T· ÷, >∑+&Éø,Ï #·sà¡ D«‹, eTVæ≤, y˚T<Û´ä ,
y˚T<Ûë‹~∏, ‘êÁeTe‹, y˚Á‘·e‹, øö•øÏ, ‘·eTdü, qs¡à<ä, >√<ëe], ã&Éã, uÛ≤s¡‹, ø±y˚],
‘·T+>∑yD˚ , ø£èwüyí D˚ yÓTT<ä˝q’… qBq<ë\qT n>∑Tï\ ñ‘·Œ‹Ô kÕúHê\T>± #ÓbÕŒs¡T. á
n>∑Tï\˙ï ÁãVü≤à<˚e⁄ì e÷qdæø£ dü+ø£\Œ+ e\¢ nÁ‹ e+X¯+˝À Äj·Tq dü+‘êq+>±
ø£*>±s¡T. á $<Û+ä >± ˝…øÿÏ +#·&ÜìøÏ M\T˝Òì$, Nø£{ìÏ b˛>=fÒ$º , $TøÏÿ* Á|üø±X¯e+‘·yTÓ qÆ $,
>=|üŒ$ nsTTq n>∑Tï\ ñ‘·Œ‹Ô Áø£e÷ìï e]í+#êqT. n<äT“¤‘ê–ï e÷Vü≤‘êà´ìï y˚<ë\T
e]í+∫q≥T¢>±H˚ nìï n>∑Tï\≈£î e÷Vü‰‘·à´+ ñ+<äì ‘Ó\TdüTø√yê*. M≥ìï+{Ï˝À n–ï
‘·‘«Ô· + düe÷q+>±H˚ ñ+~. CÀ´‹c˛ºeT+ nH˚ j·T»„+ ñ~“¤<+ä yÓTT<ä˝q’… nH˚ø£ s¡÷bÕ˝À¢
e´ø£yÔ TÓ qÆ ≥T¢>±H˚ ˇπø n–ï‘·‘«· +Ô Á|üC≤|ü‹ X¯Øs¡+ qT+∫ nH˚ø£ s¡÷bÕ˝À¢ ne‘·]+∫+~.
Ç˝≤ H˚qT eTVü≤‘·sÔ y¡ TÓ qÆ n–ï e+XÊìï $e]+#êqT. Ä n–ï<˚e⁄ì $$<Ûä y˚<eä T+Á‘ê\‘√
n]ÃùdÔ <˚V≤ü <ës¡T\T Ç#˚Ã Vü≤$düT‡qT <˚e‘·\≈£î #˚sT¡ kÕÔ&ìÉ e÷s¡ÿ+&˚jT· eTTì <Ûsä à¡ sêE≈£î
#ÓãT‘ê&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
ùV≤‘·Tã<ä+∆ >± Ä˝À∫ùdÔ n–ï <˚e⁄&ÉT ø±&ÉT. eTìwæ ø±<äT. n–ï Á|üøè£ ‹˝À
ñqï nH˚ø£ X¯≈î£ ˝Ô À¢ ˇø£ X¯ø.ÔÏ Ç˝≤+{Ï Á|üøè£ ‹ X¯øøÔÏ Ï e+X¯+ ñ+&˚ neø±X¯yT˚ ˝Ò<Tä . n–ï
e÷qe⁄\≈£î nH˚ø£ s¡ø±\T>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·÷ ñ+~. n+<äT˝Àq÷ |üPs¡«ø±\+˝À
j·T»„j÷· >±<äT\T, ë÷\T yÓTT<ä˝q’… nH˚ø£ n–ï ø±sê´\T #˚ùd Áu≤Vü≤àDT\≈£î #ê˝≤
s¡ø±\T>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚~. á eè‘êÔ+‘·+˝À <äs¡Ùj·T»„+, bÂs¡íe÷dü j·T»„+,
nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >∑+, bÕø£jT· »„+, nÁ>∑jT· D j·T»„+, #ê‘·Tsêàdü j·T»„+ nH˚ j·TC≤„\ Á|ükÕÔeq
ñ+~. á ø£<˝ä∏ À s√>±ìï ø£*–+#˚ n–ï, ÁbÕDT\ ø£&TÉ |ü⁄˝Àì ÄVü‰sêìï Js¡+í #˚ùd
n–ï, ã&Éu≤–ï, j·TT<ä+∆ ˝À X¯Á‘·THêX¯q+ #˚ùd n–ï, yÓ÷øå±ìï#˚Ã n–ï, <äøDåÏ ≤–ï,
>±s¡Ω´|ü‘ê´–ï, ÄVü≤e˙j·÷–ï, Äj·TTe⁄qT Vü≤]+#˚ n>∑Tï\T, <˚e‘·\ j·TC≤„ìï HêX¯q+
#˚ùd n>∑Tï\T, j·T»„+ #˚ùdyê] kÕeTÁ–ì n|üV≤ü ]+#˚ n>∑Tï\T, Vü≤$düT‡qT n|üV≤ü ]+#˚
[ 38 ]
n>∑Tï\T, |ü⁄wì˜æ ø£*–+#˚ n>∑Tï\T, ÁbÕD\T X¯Øs¡+˝À y˚&>ç ± e´ø£eÔ Tj˚T´ n–ï, nedü<ë´–ï,
ã\V”≤q ÁbÕDT\≈£î ã˝≤ìï, ÁbÕD≤ìï Ç#˚Ã n–ï, XÊ+‘·+>± ñ+&˚ ÁbÕDT˝À¢ uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ
ø√|üs÷¡ |ü+>± e´ø£eÔ Tj˚T´ n–ï, j·÷>±ìï ìs√›w+ü #˚ùd n–ï, <˚V≤ü <ës¡T\ ÁbÕD≤\qT
ÄÁX¯sTT+∫ e´øÏÔ X¯Øsêìï ˇø£|ìü ˝À Á|üe]Ô+#·CùÒ d n–ï, Áø√<Ûä dü«s¡÷|üyTÓ qÆ n–ï, nìï
j·÷>±˝À¢ nìï uÛ÷Ñ ‘ê\≈£L ÄVü‰s¡+ yÓTT<ä≥ n]Œ+#·>± d”«ø£]+#˚ n–ï, n–ï ø±s¡´+˝À
ø£*>π <√cÕ\≈£î ÁbÕj·T•Ã‘·+Ô >± ñqï n>∑Tï\T, ãT~∆ ‘·‘ê«ÔìøÏ n~Û|‹ü nsTTq n–ï,
eTs¡D+Ï ∫q ÁbÕDT\ X¯Øsê\qT <äV≤æ +#˚ n–ï yÓTT<ä˝q’… n>∑Tï\qT >∑T]+∫ #Ó|Œü ã&ç+~.
á n>∑Tï\ ù|s¡T¢ Áu≤Vü≤àD≤\T, ns¡D´ø±\T yÓTT<ä˝q’… Á>∑+<∏ë˝À¢ #Ó|Œü ã&Ü¶sTT. á ø£<qä∏ T
ø£*Œ+∫q dü+düÿè‘·ø$£ á n>∑Tï\˙ï n+–s¡deü TTì e+XÊìøÏ, ø±X¯´|ü⁄&ÉT, e•wüß&˜ TÉ
yÓTT<ä˝q’… |ü+#· ãTTwüß\ e+XÊìøÏ #Ó+~qyês¡ì Ç+<äT˝À ø£*Œ+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. ìC≤ìøÏ
á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œæ q≥T¢>± Çìï s¡ø±\ n>∑Tï\T ˝Òe⁄. ñqï~ ˇπø n–ï. n~ Á|üøè£ ‹ X¯ø.ÔÏ Ç~
nH˚ø£ s¡ø±\T>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·÷ ñ+~. Áu≤Vü≤àD≤\T, Äs¡D´ø±\T yÓTT<ä˝q’… Á>∑+<∏ë˝À¢
ˇø=ÿø£ÿ |üìøÏ ñ|üj÷Ó >∑|&ü ˚ n–ïøÏ ˇø=ÿø£ÿ ù|s¡T ô|{≤ºsT¡ . á ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫q ø£$ Ä
ù|s¡T>¢ \∑ n>∑Tï\˙ï ãTTwüß\ e+XÊìøÏ #Ó+~qe˙ Ç+<äT˝À #ÓbÕŒ&ÉT. n+<äTe\¢ Ç~ ø£≥Tºø<£ ä∏
ne⁄‘·÷ ñ+~. Ç~ C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q ø£<.ä∏
á ø£<ä∏ ãTTwüß\ >=|üŒ‘·Hêìï, e÷Vü≤‘êà´ìï ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ñ+~. ãTTwüß\T >=|üŒ
‘·|dü Tü ‡ #˚dæ <ëì Á|üu≤Û e+‘√ n–ï>± e÷]b˛e#·TÃqì, n+‘˚ø±≈£î+&Ü n‘·ì |ü⁄Á‘·bÂÁ‘·T\T, yê]
dü+‘êq+ ≈£L&Ü n>∑Tï\T>± e÷s¡e#·TÃqì ‘Ó*j·TCÒd÷ü Ô ñ+~.
á eè‘êÔ+‘·+˝À düV‰ü –ï ˙{Ï˝À <ë≈£îÿq|ü⁄&ÉT #˚|\ü T n‘·ì ñìøÏì <˚e‘·\≈£î
#Ó|Œü &É+ #˚‘· düV‰ü –ï ø√|æ+∫ #˚|\ü T ÁbÕDT\≈£î ÄVü‰s¡+ ne⁄‘êsTT nì X¯|+æ ∫q≥Tº>±
ñqï ø£<ä∏ ≈£L&Ü ø£≥Tºø<£ .˚∏ ˝Àø£+˝À e÷qe⁄\T, ø=ìï »+‘·Te⁄\T, |ü≈îå£ \T #˚|\ü qT ÄVü‰s¡+>±
Á>∑V≤æ düTHÔ êïsTT. Bìï >∑eTì+∫q |ü+&ç‘ø· $£ düV‰ü –ï XÊ|ü+ ø±s¡D+>± #˚|\ü T Ç‘·s¡
ÁbÕDT\≈£î ÄVü‰s¡+>± e÷]q≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À ø£*Œ+#·&+É #˚‘· Ç~ ø£≥Tºø<£ ä∏ nsTT+~.
n–ï #˚|\ü qT X¯|+æ ∫q uÛ≤s¡‘+· ˝Àì á ø£<≈ä∏ î£ eT÷\+ nì #Ó|Œü <ä–q ø£<ä∏
ø£èwüí j·TEπs«Bj·T ‘Ó‹’ Øj·T dü+Væ≤‘· ~«rj·÷wüøº +£ , wüw˜ü Á|übÕsƒø¡ +£ , wüw˜ü nqTyêø£+˝À
ñ+~. á ø£<ä∏ Ç˝≤ ñ+~.
ªªnπ>ï Ádüj
Ô ÷Ó C≤´j·÷>¥+ k˛ ÁuÛ≤‘·s¡ ÄdüHÔ˚ <˚yu˚ ÀÛ ´ Vü≤e´+ eVü≤qÔ: ÁbÕMTj·TqÔ
k˛–ï s¡_uÛ~Ò ‘·+ú yêedü´ Ä]Ôe÷]wü´r‹ dü ì˝≤j·T‘· k˛|ü: ÁbÕ$X¯‘+Ô· <˚e‘ê: Áô|w’ ü
yÓT#Æ Ã· q¤ +Ô eT‘·‡´: ÁbÕÁãM‘·Ô eTX¯|ü ~∆j÷· ~Ûj÷· ‘ê« e<Ûë´düT s√´ e÷ ÁbÕy√#· Ç‹
‘·kÕàqà‘·‡´+ ~Ûj÷· ~Ûj÷· |òTæ ïìÔ X¯|:Ôü µµ
n–ïøÏ eTT>∑TsZ T¡ nqï\THêïs¡T. yês¡T <˚e‘·\ ø√dü+ Vü≤$düT‡qT eVæ≤dü÷Ô
#·ìb˛j·÷s¡T. <˚e‘·\ ø√dü+ Vü≤$düT‡qT eVæ≤ùdÔ ‘êqT ≈£L&Ü #·ìb˛‘êH˚y÷Ó qì n–ï
[ 39 ]
uÛj
Ñ T· |ü&ç <˚e‘·\≈£î ø£ìŒ+#·≈î£ +&Ü bÕ]b˛sTT ˙{Ï˝À <ë≈£îÿHêï&ÉT. <˚e‘·\T n–ïø√dü+
yÓ<Tä ≈£î‘·Tqï|ü⁄&ÉT ˇø£ #˚|ü n–ï ñìøÏì >∑T]+∫ <˚e‘·\≈£î #ÓãT‘·T+~. <ëìøÏ n–ï
ø√|æ+∫ ø=+&Ü\T #Óù|Œ<ëìyÓ’ Hê ñìøÏì >∑T]+∫ <˚e‘·\≈£î #ÓbÕŒe⁄ ø±ã{Ïº ìqTï
C≤\s¡T\T ‘·eT ãT~∆ |ü⁄{Ïqº |ü⁄&ÉT #·+|ü⁄‘ês¡ì X¯|kæ ÕÔ&TÉ . ø±ã{Ïº C≤\s¡T\T H˚{øÏ Ï ‘·eT≈£î
‘√∫q|ü⁄&ÉT #˚|\ü qT #·+|ü⁄‘·THêïs¡T. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏3 eTT>∑TdüT+Ô ~.
‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·˝Àì á ø£<ä∏ ≈£L&Ü ø£≥Tº ø£<.˚∏ nHê~>± C≤\s¡T\T #˚|\ü qT
|ü≥Tºø=ì J$düTHÔ êïs¡T. Bìï >∑eTì+∫q ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘· ø£$ n–ï<˚e⁄ì XÊ|ü+
ø±s¡D+>± C≤\s¡T¢ #˚|\ü qT #·+|ü⁄‘·Tqï≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À ø£*Œ+#ê&ÉT. n+<äTe\¢ Ç~
ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·T+~. á ø£<˝ä∏ À n–ï ˙{Ï˝À <ëø√ÿe&ÜìøÏ #Ó|Œæ q ø±s¡D+ uÛ≤s¡‘+· ˝À
#Ó|Œæ q ø±s¡D+ ø£+fÒ düeTT∫‘·+>± ñ+~. n–ï jÓTTø£ÿ eTT>∑TsZ T¡ nqï\T <˚e‘·\ ø√dü+
Vü≤$düT‡qT yÓ÷dü÷Ô eTs¡D+Ï #·&+É #˚‘· Vü≤$düT‡qT yÓ÷ùdÔ ‘êqT ≈£L&Ü #·ìb˛‘êqì n–ï
uÛj
Ñ T· |ü&ç <˚e‘·\≈£î ø£ìŒ+#·≈î£ +&Ü ˙{Ï˝À <ë≈£îÿqï≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À ñ+~. uÛ≤s¡‘+· ˝À
düV‰ü –ï ã\V”≤qT&Ób’ ˛sTT <˚e‘·\≈£î Vü≤$düT‡qT yÓ÷j·T˝Òø£ Ä u≤<Û´ä ‘·qT n+–s¡dTü ìøÏ
n|üŒ–+∫ düeTTÁ<ä+˝À <ë≈£îÿqï≥T¢>± ñ+~. ø£èwüí j·TEπs«<ä+˝À n–ïøÏ ù|s¡T ˝Ò<Tä .
øπ e\+ n–ï nì e÷Á‘·yT˚ #Ó|Œü ã&ç+~. uÛ≤s¡‘+· ˝À Ä n–ï düV‰ü –ï nì #Ó|Œü ã&ç+~.
uÛ≤s¡‘·+˝Àì ø£<∏äqqTdü]+∫ ø£èwüí j·TEπs«<ä+˝Àì ø£<∏ä #Ó|üŒã&ç+<ë? ˝Òø£ ø£èwüí
j·TEπs«<ä+˝Àì ø£<qä∏ qTdü]+∫ uÛ≤s¡‘+· ˝Àì ø£<ä∏ #Ó|Œü ã&ç+<ë? #Ó|Œü &É+ ø£wyºü T˚ . nsTTq|üŒ{Ïø°
uÛ≤s¡‘+· ˝Àì á n–ïe+X¯+ ø£<ä∏ yê´düT&ÉT sêdæ+~ ø±<äT. yê´düTì ‘·sê«‘· ø±\+˝À
dü+düÿè‘·ø$£ á ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫ uÛ≤s¡‘+· ˝À #=|æŒ+#ê&ÉT. ø£èwüí j·TEπs«<ä+˝À n–ïøÏ ù|s¡T
˝Ò<Tä . uÛ≤s¡‘+· ˝Àì ø£<˝ä∏ À n–ïøÏ düV‰ü –ï nH˚ ù|s¡T ñ+~. ø±ã{Ïº ø£èwüj í T· Eπs«<ä+˝Àì
ø£<qä∏ T rdüTø=ì uÛ≤s¡‘ø· $£ ø=~› e÷s¡TŒ\T #˚dæ uÛ≤s¡‘+· ˝À #=|æŒ+∫q≥T¢>± eTq+
uÛ≤$+#·e#·TÃ.
uÛ≤s¡‘+· ˝À düV‰ü –ï ∫øÏÿb˛sTTq ‘·q X¯Øsêìï e<ä*y˚dæ uÛ÷Ñ $T˝À ©qyÓTÆ
>∑+<Ûøä +£ , ã+>±s¡+, <˚e<ës¡T eèø£+å , düŒ{¤ øÏ +£ , q\¢ì ÇqTeTT yÓTT<ä˝q’… nH˚ø£ <Ûë‘·Te⁄\qT
düèwæ+º ∫q≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. Ç~ ≈£L&Ü ø£≥Tºø<£ .˚∏ ô|q’ #Ó|Œæ q <Ûë‘·Te⁄\T uÛ÷Ñ $T˝À
nH˚ø£ ø±s¡D≤\ #˚‘· @s¡Œ&ÉT‘·THêïsTT. uÛ÷Ñ $T˝À eTT&çdsü T¡ ≈£î s¡÷|ü+˝À ñqïyê{Ïì
e÷qe⁄\T ãj·T{ÏøÏ rdæ X¯ó~∆ #˚dæ ‘·eT nedüsê\≈£î nqT>∑TD+>± yê&ÉT≈£î+≥THêïs¡T.
Bìï >∑eTì+∫q |ü+&ç‘ø· $£ düV‰ü –ï uÛ÷Ñ $T˝À ø£*dæb˛sTT nH˚ø<£ ëÛ ‘·Te⁄\qT ø£*Œ+∫q≥T¢>±
#Ó|Œü &É+ #˚‘· Ç~ ø£≥Tºø<£ ä∏ nsTT+~. uÛ÷Ñ $T˝À nH˚ø£ s¡ø±\ KìC≤\T m˝≤ @s¡Œ&Ü¶sTT
nH˚ Á|üXï¯ ≈£î düe÷<Ûëq+>± es¡+>∑˝Ÿ ˝Àì H˚wqü ˝Ÿ Çìdæ≥º ÷´{Ÿ Ä|òt ÇHé|süò yY T˚ wüHé
f…ø±ï\J (ì{Ÿ)˝À Ä#ês¡T´\T>± ñqï sêeT#·+Á<äjT· ´>±s¡T Ç˝≤ ‘Ó*j·TCÒdTü HÔ êïs¡T.
ªªeTq kÂs¡eT+&É\+ ñ<ä“$¤ +∫ <ë<ë|ü⁄ 600ø√≥¢ dü+e‘·‡sê\sTT+~. eT<Û´ä ˝À dü÷s¡T´&ÉT
[ 40 ]
n+#·T˝À¢ Á>∑V‰ü \T ñ+&˚˝≤ kÂs¡|fiü flË + ‘=*<äX˝¯ À ñ+&˚~. n~ ÁuÛeÑ TD+ #Ó+<˚ Áø£eT+˝À
n+#·T˝À¢ ñqï |ü<ësêú\T Á>∑V‰ü \T>± e÷s¡>± eT<Û´ä ˝À ñãT“>± ñqï ÁbÕ+‘·+ dü÷s¡T´&ÉT>±
s¡÷bÕ+‘·s+¡ #Ó+~+~. ‘=*<äX˝¯ À Á>∑V‰ü \T ≈£L&Ü dü«j·T+ Á|üø±X¯ø±˝Ò. n+fÒ ãT<ÛTä &ÉT,
X¯óÁ≈£î&ÉT, uÛ÷Ñ $T, ‘·~‘·s¡ Á>∑V‰ü \T ≈£L&Ü ãT*¢ qø£Áå ‘ê˝≤¢>∑ ñ+&˚$. n+fÒ yê{Ï˝À
ôV≤’ Á&√»Hé |üse¡ ÷DTe⁄\T, V”≤*j·T+ |üse¡ ÷DTe⁄\T>± e÷πs øπ +Á<äø£ dü+©q #·s´¡ \T
»]π>$. yê{Ï˝À ñqï ôV≤’ Á&√»Hé ô|<ä|› sü e¡ ÷DTe⁄\T>± e÷πs Áø£eT+˝À $|üØ‘·yTÓ qÆ
ñwüXí ø¯ ÔÏ $&ÉT<ä\sTT´+~. Ä Áø£eT+˝À #ê˝≤ eT÷\ø±\T @s¡Œ&Ü¶sTT. ñc˛íÁ>∑‘· ‘·>π Z ø=~›
Ä eT÷\ø±˝À¢ m\Áø±ºqT¢ ≈£L&Ü dæsú ¡ ø£ø´å£ ˝À¢øÏ #˚sT¡ ≈£îHêïsTT. ‘·<ë«sê s¡kÕj·Tìø£ Á|üÁøÏjT· \≈£î
‘Ós¡ rdæq≥¢sTT+~. s¡kÕj·Tìø£+>± dæsú ¡ ‘·˝≤Œìï Á|ü<]ä Ù+#˚ eT÷\ø±\T, s¡kÕj·Tìø£+>±
ndæsú +¡ >± ñqï eT÷\ø±\T nH˚ s¬ +&ÉT esêZ\T>± eT÷\ø±\T dü÷\ú +>± ñ+&˚$.
uÛ÷Ñ $T eT<Û´ä uÛ≤>∑+˝À Á<äeÇqTeTT Ç+ø± n˝≤π> ñ+~. ñ&çøπ nqï+ ãT&É>\∑ T>±
bı+–q≥T¢ <ë<ë|ü⁄ Á<äedæ‹ú ˝À ñqï uÛ÷Ñ uÛ≤>∑+ ≈£L&Ü ≈£î‘·≈î£ ‘· ñ&ÉT≈£î‘·Tqï ‘·sT¡ D+˝À
ø=+&É\T, ˝Àj·T\T, HÓ]j·T\T @s¡Œ&Ü¶sTT. ndæsú +¡ >± ñqï eT÷\ø±\T |üsd¡ Œü s¡ dü+jÓ÷>∑+
<ë«sê düyT˚ àfi¯Hê\T>± e÷sêsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ÇqTeTT, ÄøÏ‡»Hé ø£*dæ Vü≤eTf…{Æ Ÿ
(ô|Áò ]ø˘ Ä¬ø‡’ &é) |òTü q |ü<ës¡+ú >±, n\÷´$Tìj·T+ ÄøÏ‡»Hé‘√ ø£*dæ u≤¬ø‡’ {Ÿ>± e÷sêsTT.
õ+≈£î ‘·~‘·s¡ eT÷\ø±\T ≈£L&Ü >∑+<Ûøä +£ , dæ*ø±Hé, ÄøÏ‡»Hé, ø£s“¡ q+ e+{Ï |ü<ësêú\‘√
ø£*dæ dü˝Œ’… &¤ \é T, ø±s√“H˚≥¢ ˝≤+{Ï$ |òTü qs¡÷bÕ˝À¢øÏ H˚\ øÏ+~ n&ÉT>∑T uÛ≤>±q dæsú |¡ &ü Ü¶sTT.
H˚\˝À |òTü qs¡÷bÕ˝À¢ ñqï ˝ÀVü≤ dü+ã+<Ûä |ü<ësêú\H˚ KìC≤\T n+{≤s¡Tµµ.4
7. düÿ+<äT&ÉT kÕ«Vü‰<˚$ì n–ï‘√ #˚]Ã >ös¡$+#·&+É :

á ø£<ä∏ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À eq|üs«¡ +˝Àì e÷s¡ÿ+&˚jT· düeTkÕ´|üs«¡ + nH˚
ñ|ü|sü «¡ +˝À 231e n<Ûë´j·T+˝À @&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ #Ó|Œü ã&ç+~. e÷s¡ÿ+&˚jT· eTVü≤]¸
<Ûäs¡àsêE≈£î ≈£îe÷s¡kÕ«$T eè‘êÔ+‘êìï >∑T]+∫ #ÓãT‘·÷ á ø£<∏äqT #ÓãT‘ê&ÉT.
≈£îe÷s¡kÕ«$T ñ<ä“$¤ +∫q ‘·sê«‘· n‘·ì »qà≈£î ø±s¡≈î£ ˝…q’ yês¡+<äs÷¡ e∫Ã ‘·eT
ø√]ø£\qT rs¡ÃeTì ≈£îe÷s¡kÕ«$Tì ø√s¡‘ês¡T. M]˝À dü|sÔü T¡ ¸\ uÛ≤s¡´\T, e÷‘·è>∑D+
ñHêïs¡T. e÷‘·è>∑D≤\ ø√]ø£ r]q ‘·sê«‘· kÕ«Vü‰<˚$ e∫Ã ≈£îe÷s¡kÕ«$T‘√ ªª˙e⁄
Hê ≈£îe÷s¡T&Ée⁄ |üse¡ T <äTs¡u¢ yÑÛ TÓ qÆ Hê ø√]ø£qT ˙e⁄ rsêÃ*µµ nì n+≥T+~. ªª ne÷à! ˙
ø√]ø£ @$T?µµ nì düÿ+<äT&ÉT n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. <ëìøÏ kÕ«Vü‰<˚$ ªªeTVü‰uÛTÑ C≤! H˚qT <äøå£
Á|üC≤|ü‹øÏ Á|æjT· yÓTqÆ |ü⁄Á‹ø£qT. Hê ù|s¡T ªªkÕ«Vü‰µµ ∫qï|üŒ{Ï qT+∫ Hê≈£î
n–ï<˚e⁄ì MT<ä ø√]ø£ ñ+~. nsTT‘˚ H˚qT Äj·TqqT Áù|$TdüTqÔ ï dü+>∑‹ n‘·ìøÏ
‘Ó*j·T<äT. Äj·Tq‘√ XÊX¯«‘·+>± ø£\dæ ñ+&Ü\ì Hê ø√]ø£µµ nì n+≥T+~. n|ü⁄&ÉT
düÿ+<äT&ÉT
[ 41 ]
ªªVü≤e´+ ø£e´+#· j·T‹ÿ+∫<é ~«C≤Hê+ eT+Á‘·d+ü düT‘Ô y· Té ˆ
¨wü´+‘ê´>öï dü<ë <˚$ kÕ«ùV≤‘·T´ø±Ô « düeTT~∆ è‘·yTé ˆµµ
ªªn<ä´Á|üuèÑÛ ‹ <ëdü´+‹ düTeè‘êÔ' dü‘Œ· <∏˚ dæ‘ú ê'
@eeT–ïdüÔ «j·÷ kÕs¡+È dü<ë e‘ê‡´‹ XÀuÛHÑ µ˚ µ
(eq. 231 ` 5, 6 XÀ¢ø±\T)
ªªz <˚M! á s√E qT+∫ düHêàs¡T\Z T dü<ë#ês¡T\T <Ûsä êà‘·Tà\T nsTTq e÷qe⁄\T
<˚e‘·\≈£î, |æ‘·è<˚e‘·\≈£î Vü≤e´, ø£e´ s¡÷|ü+>± Áu≤Vü≤àDT\T #˚ùd y˚<ä eT+Á‘√
#êÃs¡D‘√ n–ï˝À y˚ùd ÄVüQ‘·T\qT kÕ«Vü‰ø±s¡+‘√ n]ŒkÕÔsT¡ . Ç+<äT e\¢ n–ï<˚e⁄&ÉT
m\¢|
ü &É÷ ˙‘√ ≈£L&ç ñ+{≤&ÉTµµ nì #Ó|Œæ kÕ«Vü‰<˚$ì |üPõkÕÔ&TÉ . ‘·sê«‘· n–ï<˚e⁄ì‘√
ø£*dæ kÕ«Vü‰<˚$ düÿ+<äTì Ä<ä]düT+Ô ~. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
|ü⁄sêD≤\ Á|üø±s¡+ kÕ«Vü‰<˚$ n–ï<˚e⁄ì uÛ≤s¡´. Áu≤Vü≤àDT\T j·TC„ j·÷>±˝À¢
Vü≤e´ø£yê´\T y˚ùd dü+<äs“¡ +¤ ˝À ªªkÕ«Vü‰µµ nH˚ e÷≥qT ñ#·Ã]düT+Ô {≤s¡T. ªªkÕ«Vü‰µµ
n+fÒ düeT]ŒdüTHÔ êïqT nì ns¡+ú . Ç~ ÁbÕNq ø±\+ qT+∫ ˝Àø£+˝À »s¡T>∑T‘·Tqï
eéVü‰s¡+. á $wüj÷· ìï >∑eTì+∫q |ü+&ç‘· ø£$ kÕ«Vü‰<˚$ <ä≈î£ ìå ≈£îe÷¬sÔ nì,
ÄyÓT n–ï<˚e⁄ì Áù|$TdüTqÔ ï<äì, ÄyÓT ø√]ø£qT nqTdü]+∫ ≈£îe÷s¡kÕ«$T Áu≤Vü≤àDT\T
y˚<ä eT+Á‘√#êÃs¡D‘√ Vü≤e´ø£yê´\qT n–ï˝À y˚ùd≥|ü
&ÉT ªªkÕ«Vü‰µµ nì ñ#·Ã]+∫
y˚kÕÔsì¡ <ëìe\¢ kÕ«Vü‰<˚$ n–ï<˚e⁄ì‘√ XÊX¯«‘·+>± ø£*dæ ñ+≥T+<äì, Ç˝≤ ø£*dæ
ñ+&˚˝≤>± #˚dqæ yê&ÉT ≈£îe÷s¡kÕ«$T nì ô|’ ø£<˝ä∏ À ø£*Œ+#ê&ÉT. n+fÒ ˝Àø£+˝À
ñqï ˇø£ $wüj÷· ìï Ä $wüjT· + n˝≤ ñ+&É&ÜìøÏ ø±s¡D+>± ô|’ ø£<qä∏ T ø£*Œ+#·&+É
»]–+~. n+<äTe\¢ á ø£<ä∏ ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·÷ ñ+~. Ç~ C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ \ä∏
Á|üuÛ≤e+‘√ |ü+&ç‘·ø£$ ø£*Œ+∫q~. mÁs¡q ‘·qT sêdæq uÛ≤s¡‘·+˝À á ø£<∏äqT
nqTe~+#·≈î£ +&Ü e<ä*y˚XÊ&ÉT.
8. eTè‘·T´<˚e‘· |ü⁄≥Tºø£ ø£<ä∏ :

á ø£<ä∏ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝Àì Á<√D|üs«¡ +˝Àì n_ÛeTqTé<Ûä |üs«¡ + nH˚
ñ|ü | ü s ¡ « +˝À 52 n<Û ë ´j· T + qT+∫ 54e n<Û ë ´j· T + es¡ ≈ £ L ñqï
3 n<Ûë´j·÷˝À¢ 126˝À XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<∏äqT |ü<äàeP´Vü≤+˝À #·ìb˛sTTq
n_ÛeTqT´ì ø√dü+ <äT'œdüTqÔ ï <Ûsä à¡ sêE‘√ yê´düT&ÉT #ÓãT‘ê&ÉT. <Ûsä à¡ sêE j·TT<ä+∆ ˝À
#·ìb˛sTTq eTVü‰Ms¡T\qT >∑T]+∫ Á|ükÕÔ$+∫ <˚ìe\¢ eTè‘·Té⁄ ø£\TZ‘T· +~? @
ø±s¡D+#˚‘· Ä eTè‘·Té⁄ ÁbÕDT\qT Vü≤]düT+Ô ~? nH˚ $wüjT· + #Ó|Œü e\dæ+~>±
yê´düTì ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ yê´düT&ÉT |üPs¡«+ nø£+|üqT&ÉT nH˚ sêE≈£î <˚e]¸ Hês¡<Tä &ÉT
#Ó|Œæ q Ç‹eè‘êÔìï #ÓãT‘êqT $qT nì á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
[ 42 ]
düèwæº ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À ÁãVü≤à Á|ü»\qT düèwæ+º #ê&ÉT. Ä Á|ü»\≈£î eTs¡D+
ñ+&˚~ ø±<äT. á ø±s¡D+ #˚‘· »HêuÛ≤ ô|]–b˛sTT uÛ÷Ñ uÛ≤s¡+ m≈£îÿesTT+~. <ëìï
m˝≤ ‘·–+Z #ê˝À ÁãVü≤à≈£î ‘Ó*j·Tø£ rÁe+>± ∫+‹+#ê&ÉT. m+‘· Ä˝À∫+∫Hê düèwæº
dü+Vü‰sêìøÏ e÷s¡+Z ‘Ó*j·Tø£b˛e&É+ #˚‘· n‘·ìøÏ #ê˝≤ ø√|ü+ ø£*+Z ~. Áø√<Û+ä e\¢ n‘·ì
Ç+Á~j·÷\ qT+∫ n–ï Ä$s¡“¤$+∫ nìï ~≈£îÿ˝À¢ì düs¡«kÕ«ìï <äVæ≤+#·&É+
ÁbÕs¡+_ÛdTü +Ô ~. n|ü⁄&ÉT áX¯«s¡T&ÉT ÁãVü≤à<˚e⁄ì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã Áø√<Ûëìï ñ|üd+ü Vü≤]+∫
»>∑‘T· qÔ T s¡ø+åÏ #· e\dæ+~>± ø√s¡‘ê&ÉT. s¡TÁ<äTì e÷≥\T $ì ÁãVü≤à »>∑‘T· Ô y˚T\Tø√]
‘·q Áø√<Ûëìï ñ|üd+ü Vü≤]kÕÔ&TÉ . n˝≤ n–ïì ñ|üd+ü Vü≤]düTqÔ ï ÁãVü≤à<˚e⁄ì düsπ «+Á~j·÷\
qT+∫ ˇø£ Åd”Ô Ä$s¡“$¤ düT+Ô ~.
ªªø£ècÕísø¡ ±Ô ‘·<ë∏ |æ+>∑sø¡ Ô£ õVü‰«dü´˝À#·Hê
≈£îD¶˝≤uÛ≤´+ #· sêCÒ+Á<ä ‘·bÕÔu≤Û ´+ ‘·|uÔü ÷ÑÛ wüD≤µµ
(Á<√D. 53 ` 18e XÀ¢ø+£ )
ªªÄyÓT X¯Øs¡+ q\T|ü⁄ ms¡T|ü⁄ s¡+>∑T˝À ñ+~. ÄyÓT Hê\Tø£, eTTK+, ø£fió¯ fl |ü#Ã· ì mÁs¡ì
s¡+>∑T\T ø£*Z ñHêïsTT. ÄyÓT Á|üø±•düTqÔ ï ≈£î+&É˝≤\qT ÄuÛsÑ D ¡ ≤\qT <Û]ä +∫ ñ+~µµ.
ÄyÓT ÁãVü≤à düsπ «+Á~j·÷\ qT+∫ ñ<ä“$¤ +∫ <äøDåÏ ~≈£îÿqT ÄÁX¯sTT+∫ ÁãVü≤à áX¯«s¡T\qT
#·÷dæ ∫s¡Tqe⁄« q$«+~. ÁãVü≤à ÄyÓTqT ªªeTè‘·Týê!µµ nì dü+uÀ~Û+∫
ªª‘·«+Væ≤ dü+Vü‰s¡uTÑÛ <ë∆ ´<∏ä ÁbÕ<äTs¡÷“¤‘ê s¡Tc˛ eTeT
‘·kÕà‘Y dü+Vü‰s¡ düsê«düÔ «+ Á|üC≤' dü»&É |ü+&ç‘ê'
eTeT ‘·«+ Væ≤ ìjÓ÷>π q ‘·‘'· ÁX‚j÷Ó Vü≤ýêdü‡ ´dæµµ
( Á<√D. 53 ` 21 XÀ¢ø+£ )
ªªqTe⁄« düeTdüÔ ˝Àø±\qT dü+Vü≤]+#·T. dü+Vü‰s¡ãT~∆‘√ Hê ø√|ü+ qT+∫ ˙e⁄ |ü⁄{≤ºe⁄. ø±ã{Ïº
|ü+&ç‘· bÕeTs¡T\H˚ uÛ<Ò +ä ˝Ò≈î£ +&Ü düeTdüÔ Á|»ü \qT dü+Vü≤]+#·T. HêsT÷ ÄC„qT ˙e⁄ bÕ{Ï+#ê*.
Bìe\¢ ˙≈£î ÁX‚jT· düT‡ ø£\T>∑T‘·T+~µµ nì #ÓãT‘ê&ÉT.
Ä e÷≥\qT $ì eTè‘·T´ <˚e‘· yÓøÿÏ yÓøÿÏ @&Ée kÕ–+~. ÁãVü≤à ÄyÓT
ø£˙ï{Ïì ‘·q #˚‘T· \‘√ Á>∑V≤æ +∫ ÄyÓTqT z<ësêÃ&ÉT. n|ü⁄&ÉT ÄyÓT ÁãVü≤à <˚e⁄ì‘√
ªª˙e⁄ düèwæ+º ∫q Ád” Ô ‘Ó*dæ ‘Ó*dæ ˝Àø±ìøÏ n|üø±s¡+ ø£*–+#˚ Ç˝≤+{Ï Á≈£Ls¡ ø£sà¡ qT
m˝≤ #˚dTü +Ô ~? Á|ü»\≈£î Çwüß˝º q’… |ü⁄Á‘·T\qT, k˛<äsT¡ \qT, ‘·*¢ <ä+Á&ÉT\qT, uÛsÑ \Ô¡ qT
H˚qT #·+|æ‘˚ Hê≈£î ø°&TÉ ø£\>±\ì yês¡T uÛ≤$kÕÔsT¡ . <äjT· ˙j·T dæ‹ú ˝À <äT'œdüTqÔ ï yê]
ø£fi¯fl qT+∫ |ü&˚ ø£˙ï{Ï _+<äTe⁄\ø£T H˚qT uÛÑj·T|ü&ç X¯s¡DTø√] ÁbÕ]údüTÔHêïqT.
ÁbÕD<Ûës¡T\≈£î ÁbÕD≤\T #ê˝≤ Çwüyº TÓ qÆ $. yês¡T <äT'œdü÷Ô ñ+fÒ yê] ÁbÕD≤\qT
H˚qT rj·T˝ÒqT. ˙e⁄ n+^ø£]ùdÔ <Ûq˚ Tø±ÁX¯e÷ìøÏ yÓ[fl ˙ Äsê<Ûqä ˝À ÄdüøHÔ£ ’Ó rÁeyÓTqÆ
‘·|dü Tü ‡ #˚kÕÔqTµµ nì ø√s¡T‘·T+~. <ëìøÏ ÁãVü≤à ªªeTè‘·Týê! Á|üC≤ dü+Vü‰s¡+ ø√düyT˚
[ 43 ]
ìqTï dü+ø£*Œ+#êqT. ø±ã{Ïº b˛sTT Á|ü»\qT dü+Vü≤]+#·T. Ç~ Ç˝≤π> »s¡T>∑e\dæ
ñ+~. Hê ÄC„qT bÕ*+#·T, ˙≈£î ˝Àø£ ì+<ä sê≈£î+&ÉT>±ø£µµ nì |ü*øÏ ÁãVü≤à Á|üdqü Tï&Ó’
∫s¡Tqe⁄« qe⁄«‘ê&ÉT. n‘·DíÏ #·÷dæ eTè‘·T´<˚e‘· nø£ÿ&ç qT+∫ yÓ[fl <Ûq˚ Tø±ÁX¯eT+˝Àq÷
nH˚ø£ |ü⁄D´ øπ Áå ‘ê˝À¢q÷, y˚Ts¡T |üs«¡ ‘·+ MT<ä Væ≤e÷\j·T |üs«¡ ‘·+ MT<ä nH˚ø£ y˚\
dü+e‘·‡sê\T ÁãVü≤à j·T+<äT <äè&ÛyÉ TÓ qÆ uÛøÑ ‘ÔÏ √ n‘·´+‘· ø£]qƒ yÓTqÆ ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü +Ô ~.
ÄyÓT ‘·|dü Tü ‡≈£î yÓT∫Ã ÁãVü≤à Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ ªªeTè‘·T´<˚M! m+<äT≈£î Ç˝≤ HêHê
$<Ûë\sTTq ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü HÔ êïe⁄?µµ nì Á|ü•ïkÕÔ&TÉ . <ëìøÏ ÄyÓT <˚yê! Äs√>∑´ e+‘·T\qT
<äT'œdüTÔqï yê]ì #·+|ü˝ÒqT. n+<äTe\¢ H˚qT ‘·|üdüT‡ #˚XÊqT. ;Û‹*¢q Hê≈£î
nuÛj Ñ T· $Tyê«*. Äs¡TsÔ ê\qT, @ bÕ|ü+ ms¡T>∑ì H˚qT j·÷∫düTHÔ êïqT. Hê≈£î ˙y˚ ~≈£îÿµµ
nì ÁbÕ]údTü +Ô ~. ÄyÓT e÷≥\T $ì uÛ÷Ñ ‘· uÛ$Ñ wü´<ä«s¡eÔ ÷q $wüj÷· \T ‘Ó*dæq ÁãVü≤à
ÄyÓT‘√ ªªeTè‘·T´<˚M! á Á|ü»\qT #·+|ü&+É ˙≈£î n<Ûsä à¡ + ø±<äT. Hêe÷≥ @ $<Û+ä >±q÷
ndü‘´· + ø±<äT. n+<äTe\¢ ø£fi≤´D°! Hê\TZ $<Ûë\T>± »ìà+∫q (#·eT≥e\¢ |ü⁄fÒ$º ,
>∑T&ÉT¶ qT+∫ |ü⁄fÒ$º , H˚\qT N\TÃø=ì e#˚Ã$, e÷$ qT+∫ |ü⁄fÒ$º ) ÁbÕDT\qT
dü+Vü≤]+#·T. á dü+Vü‰s¡ ø±s¡´+˝À ˝Àø£ bÕ\≈£î&Ó’q j·TeTT&ÉT, yê´<ÛäT\T ˙ø£T
‘√&ÉŒ&É‘êsTT. H˚qT <˚e‘·\T ˙≈£î es¡+ ÇdüTHÔ êïeTT. ˙e⁄ bÕ|ü s¡V≤æ ‘·y’Ó ìs¡à\ s¡÷|ü+‘√
Á|üd~æ ∆ #Ó+<äT‘êe⁄. ªªÁãVü≤à e÷≥\qT $ì ÄyÓT ªª<˚yê! á |üì H˚qT e÷Á‘·yT˚
#˚jT· e\dæ ñ+fÒ ˙ ÄC„qT •s¡kÕ eVæ≤kÕÔqT. á $wüjT· +˝À Hê $qïbÕìï $qT.
ásê¸ ´dü÷j·T\T, ˝ÀuÛÑ Áø√<Ûë\T, yÓ÷Vü≤Á<√Vü‰\T yÓTT<ä˝q’… $ <˚V≤ü <Ûës¡T\ <˚V‰ü \qT
#Û~˚ +#·T>±ø£µµ nì ø√s¡T‘·T+~. n|ü⁄&ÉT ÁãVü≤à eTè‘·T´<˚M! ˙e⁄ #Ó|Œæ q≥T¢>±H˚ ne⁄‘·T+~.
˙≈£î n<Ûsä à¡ <√wü+ n+≥<äT. ÁbÕDT\qT dü+Vü≤]+#·T. Hê #˚‘T· ˝À¢ |ü{qºÏ ˙ ø£˙ï{Ï
_+<äTe⁄\T ÁbÕDT\≈£î ‘·eT X¯Øsê\ qT+∫ ø£*–q yê´<ÛTä \T>± e÷] Äj·TTe⁄ r]q
yê]ì #·+|ü⁄‘êsTT. ø±ã{Ïº ˙≈£î m˝≤+{Ï bÕ|ü+ ø£\<Z Tä . ø±eT Áø√<Ûë\qT e<ä*ô|{Ïº
á ˝Àø£+˝Àì Je⁄\qT dü+Vü≤]+#·T. Bì e\¢ ˙≈£î >=|üŒ <Ûsä à¡ + \_ÛdTü +Ô ~. <Ûsä êà#·sD¡ ‘√
ìqTï ˙e⁄ |ü$Á‘·Tsê\qT #˚dTü ø√µµ nì #ÓãT‘ê&ÉT. eTè‘·T´<˚e‘· ÁãVü≤à<˚e⁄ì Ä<˚XÊìï
Á>∑V≤æ +∫ n‘·ì Ä<˚XÊìï HÓsy¡ s˚ Ã¡ ø£b˛‘˚ X¯|kæ ÕÔ&y˚ ÷Ó ! nì uÛj Ñ T· |ü&ç ÁãVü≤à #Ó|Œæ q
<ëìøÏ n+^ø£]düT+Ô ~. ÄyÓT ø±eT Áø√<Ûë\qT e<ä*y˚dæ Äj·TTe⁄ r]q ÁbÕDT\
ÁbÕDT\qT Vü≤]dü÷Ô e⁄+~. Ç<˚ ÁbÕDT\≈£î eTè‘·Té⁄. yê´<ÛTä \T ≈£L&Ü ÄyÓT qT+#˚
|ü⁄{≤ºsTT. s√>±\ e\¢ ÁbÕDÏ ndü«düT&ú Í‘ê&ÉT. Äj·TTe⁄ r]q ‘·sê«‘· nìï ÁbÕDT\≈£î
eTè‘·Té⁄ Ç˝≤ ø£\T>∑T‘·÷ e⁄+~µ nì Hês¡<Tä &ÉT nø£+|üqTìøÏ #Ó|Œæ q≥T¢>± yê´düT&ÉT
<Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<˝ä∏ À Áø√<Ûë–ïì ñ|üd+ü Vü≤]+∫q ÁãVü≤à X¯Øs¡+ qT+∫ eTè‘·T´ <˚e‘·
ñ<ä“$¤ +∫ n‘·ì ÄC„‘√ uÛ÷Ñ $T MT<ä ñqï düs«¡ ÁbÕDT\qT dü+Vü≤]dü÷Ô ñ+<äì
[ 44 ]
#Ó|Œü ã&ç+~. uÛ÷Ñ $T MT<ä |ü⁄{Ïqº Á|ü‹ ÁbÕDÏ –≥Tº‘÷· ñ+~. ÁbÕDT\T nH˚ø£ s¡ø±\T>±
#·ìb˛‘·THêïsTT. ø=ìï ÁbÕDT\T |ü⁄{Ïqº yÓ+≥H˚, ø=ìï |ü⁄{Ïº ø=+‘· ø±\+ >∑&∫É q
‘·sê«‘·, eT]ø=ìï eTTdü*‘·q+‘√ <˚V≤ü + ø°D å +Ï ∫ #·ì b˛‘·THêïsTT. n˝≤π> ø=ìï
ÁbÕDT\T nH˚ø£ s√>±\ u≤]q |ü&,ç eT]ø=ìï ÁbÕDT\T Ç‘·s¡ ÁbÕDT\ #˚‘· #·+|üã&ç
#·ìb˛‘·THêïsTT. Ç˝≤ düs«¡ ÁbÕDT\T #·ìb˛e&É+ >∑eTì+∫q õC≤„dTü yÓq’ e÷qe⁄&ÉT
ÁbÕDT\T #·ìb˛e&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡D≤ìï }Væ≤+#˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊ&ÉT. Ä Á|üjT· ‘·ï+˝À
uÛ≤>∑y˚T eTè‘·T´<˚e‘ê ø£\Œq. eTqyês¡T ˇø=ÿø£ÿ n+XÊìøÏ ˇø=ÿø£ÿ <˚e‘·qT
s¡÷bı+~+#·T≈£îHêïs¡T. Á|üøè£ ‹˝Àì nH˚ø£ n+XÊ˝…q’ >±*, n–ï, es¡¸+, uÛ÷Ñ $T, n&Ée⁄\T
yÓTT<ä˝q’… n+XÊ\ø£T yêj·TT<˚e⁄&ÉT, n–ï<˚e⁄&ÉT, es¡TD<˚e⁄&ÉT, uÛ÷Ñ <˚e‘·, eq<˚e‘·
yÓTT<ä˝…’q $<Ûä+>± <˚e‘·\qT s¡÷bı+~+#·T≈£îqï≥T¢>±H˚ ÁbÕDT\ eTs¡D≤ìøÏ
eTè‘·T´<˚e‘·qT s¡÷bı+~+#·T≈£îHêïs¡T. Ä eTè‘·T´<˚e‘·≈î£ dü+ã+~Û+∫ |ü+&ç‘· ø£$
áø£<qä∏ T ø£*Œ+#ê&ÉT. n+<äTe\¢ á ø£<ä∏ ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·T+~. Ç~ C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ \ä∏
Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q ø£<.ä∏
á ø£<˝ä∏ À düèwæº ø±s¡≈î£ &Óq’ ÁãVü≤à X¯Øs¡+ qT+∫ |ü⁄{Ïqº eTè‘·T´<˚e‘· ÁãVü≤à
Ä<˚XÊìï nqTdü]+∫ ÁbÕDT\ dü+Vü‰s¡+ #˚dTü qÔ ï≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. Á‹eT÷s¡T˝Ô q’…
ÁãVü≤à, $wüß,í áX¯«s¡T\T Áø£eT+>± düèwæ,º dæ‹ú , \j·Tø±s¡T\T>± Á|üd~æ ∆ ñ+~. ø±˙
uÛ≤s¡‘+· ˝Àì á eTè‘·T´<˚e‘· ø£<˝ä∏ À á Á|üd~æ ø∆ Ï _Ûqï+>± düèwæº ø±s¡≈î£ &Óq’ ÁãVü≤à ‘·q
Áø√<Ûë–ï‘√ #·sê#·s¡ »>∑‘T· qÔ T \j·T+ #˚dTü qÔ ï≥T¢>±, \j·Tø±s¡≈î£ &Óq’ •e⁄&ÉT n˝≤
\j·T+ #˚jT· e<äì› ÁãVü≤àqT ÁbÕ]ú+∫q≥T¢, n‘·ì ÁbÕs¡qú qT n+^ø£]+∫ ÁãVü≤à ‘·q
Áø√<Ûë–ïì ñ|üd+ü Vü≤]#·T≈£îqï≥T¢ #Ó|Œü ã&ç+~. $wüßuí ≈ÑÛ î£ &Ô TÉ ˝Òø£ $wüßeí ⁄ ≈£îe÷s¡T&Óq’
ÁãVü≤à uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ nsTTq ø£$ á ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫ ñ+&Ée#·TÃ.
á eTè‘·T´<˚e‘· ø£<ä∏ uÛ≤s¡‘+· ˝À Á<√D|üs«¡ +˝ÀH˚ ø±≈£î+&Ü XÊ+‹ |üs«¡ +˝À
eT∞fl #Ó | ü Œ ã&ç + ~. XÊ+‹ |ü s ¡ « +˝Àì yÓ ÷ ø£ å < Û ä s ¡ à |ü s ¡ « + nH˚
ñ|ü|sü «¡ +˝À 257, 258 n<Ûë´j·÷˝À¢ 64 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T ;Ûwßü à&ÉT
<Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. Ç+<äT˝À <Ûsä à¡ sêE ≈£îs¡Tøπ Áå ‘· j·TT<ä+∆ ˝À #·ìb˛sTTq sêE\qT
>∑T]+∫ Á|ükÕÔ$+∫ M]ì eTè‘·T\ì m+<äTø£+≥THêïeTT? Ms¡T m˝≤ #·ì b˛‘ês¡T?
ÁbÕDT\+<ä]˙ eTè‘·Té⁄ m+<äT≈£î n|üV≤ü ]düT+Ô ~? #Ó|
ü eTì ;Ûwßü àì ø√]q|ü⁄&ÉT
;Ûwßü à&ÉT á ø£<qä∏ T yÓTT<ä≥ nø£+|üqT&ÉT nH˚ sêE≈£î Hês¡<Tä &ÉT #Ó|Œæ q≥T¢>± #Ó|Œæ n<˚
ø£<qä∏ T <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. Á<√D|üs«¡ +˝Àì eTè‘·T´<˚e‘· ø£<≈ä∏ î£ , XÊ+‹ |üs«¡ +˝Àì
eTè‘·T´<˚e‘· ø£<≈ä∏ î£ ‘˚&Ü˝Ò<Tä . s¬ +&ç+{Ï˝Àq÷ ñqï~ ˇø£ÿfÒ ø£<.ä∏
‹ø£ÿq á ø£<qä∏ T Á<√D|üs«¡ +˝Àì ~«rj·÷XÊ«dü+˝À 160e e#·q+ qT+∫
175e e#·q+ es¡≈L£ ñqï 16 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ ≈£î|¢ øÔ” ]£ +∫ #ÓbÕŒ&ÉT. dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘êìï
[ 45 ]
nqTdü]+∫ XÊ+‹|üs«¡ + |ü+#·e÷XÊ«dü+ 201e e#·q+ qT+∫ 213e e#·q+
es¡≈L£ ñqï 13|ü<´ä >∑<ë´˝À¢ eT∞fl ≈£î|¢ +Ôü >± #ÓbÕŒ&ÉT.
9. ˇø£ Ád”Ô XÊ|ü+ e\¢ e÷‘·èkÕ«eT´ eédüú @s¡Œ&É&+É :

á ø£<ä∏ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ø£sí¡ |üs«¡ +˝Àì 45e n<Ûë´j·T+˝À ø£sXí¡ \¯ ´
dü+yê<ä+˝À eT÷&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á eè‘êÔ+‘êìï ø£sT¡ &í TÉ X¯\T´ì‘√ #ÓãT‘ê&ÉT.
ø£sT¡ &í TÉ ‘·q ã\ |üsêÁø£e÷\qT >∑T]+∫ >=|üŒ>± #Ó|
ü ≈£î+≥÷ ns¡Tq® Tì ‘·|Œü ø£ #·+|ü⁄‘êqì
>∑s√«≈£î\Ô T |ü*ÿq|ü⁄&ÉT X¯\T´&ÉT n‘·DíÏ øÏ+#· |üsT¡ dü÷Ô e÷{≤¢&‘É ê&ÉT. <ëìøÏ ø√|æ+∫q
ø£sT¡ &í TÉ eTÁ<ä <˚Xd¯ Tü \ú T esêíÁX¯e÷#ês¡ <Ûsä êà\qT bÕ{Ï+#·sì¡ ì+~dü÷Ô á eè‘êÔ+‘êìï
|üPs¡«ø±\+˝À ˇø£kÕ] ø=+<äsT¡ <√|æ&ç <=+>∑\T ns¡≥<º X˚ +¯ qT+∫ ˇø£
ñ‘·eÔ T ÅdìÔ” n|üV≤ü ]+∫ ‘Ó∫Ã ã\e+‘·+>± ÄyÓTqT #ÓsT¡ kÕÔsT¡ . ÄyÓT ø√|æ+∫ yê]ì
ªªH˚qT u≤*ø£qT, Hê≈£î ã+<ÛTä e⁄\THêïs¡T. nsTTq|üŒ{Ïø° qqTï MTs¡T n<Ûsä à¡ +>± #Ó]#ês¡T.
MT ≈£î\+˝Àì Åd\Ô” +<äs÷¡ e´_Û#ê]DT\T ne⁄‘ês¡T. MTs¡T á |òTü Às¡yTÓ qÆ bÕ|ü+
qT+∫ $eTTøÏÔ bı+<ä˝sÒ T¡ . ø±ã{Ïº MT ÄdæbÔ ÕdüT\Ô ≈£î y˚Tqfi¯óflfi¯ófl yês¡dTü ˝Ö‘ês¡T >±˙
ø=&ÉT≈£î\T ø±s¡Tµµ nì X¯|dæ Tü +Ô ~. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
ô|’ eè‘êÔ+‘·+˝À e÷‘·èkÕ«eT´ eédüú #Ó|Œü ã&ç+~. e÷‘·èkÕ«eT´ eédü˝ú À
ÄdæÔ ≈£îe÷s¡T\≈£î >±≈£î+&Ü ≈£L‘·Tfi¯fl≈£î #Ó+<äT‘·T+~. ≈£î≥T+ã+˝À ‘·*¢ ‘·sê«‘· y˚Tqe÷eT
Á|ü<ëÛ qbÕÁ‘· b˛wækÕÔ&TÉ . ≈£L‘·Ts¡T ô|[¢ #˚dTü ø=ì n‘·yÔ ê]+{ÏøÏ yÓfifl¯ <äT. ÄyÓT |ü⁄{Ï+º {À¢H˚
ñ+≥T+~. uÛsÑ Ô¡ ÄyÓT <ä>]Z∑ øÏ e∫Ã b˛‘·T+{≤&ÉT. á eédü˝ú Àì Åd\Ô” ≈£î ˝…+’ –ø£ ùd«#·Ã¤
ñ+≥T+~. Ms¡T uÛsÑ ‘Ô¡ √H˚ ø±≈£î+&Ü ‘·eT≈£î Çwüyº TÓ qÆ Ç‘·s¡ |ü⁄s¡Twüß\‘√ ≈£L&Ü ˝…+’ –ø£
ø±s¡´ø£˝≤bÕ˝À¢ bÕ˝§Z+{≤s¡T. dü+‘êq+ MT<ä uÛsÑ Ô¡ ø£+fÒ uÛ≤s¡´øπ n~Ûø±s¡+ m≈£îÿe>±
ñ+≥T+~. ÄyÓT ‘·sê«‘· ÄyÓT k˛<äsT¡ \T ≈£î≥T+ã u≤<Û´ä ‘· d”«ø£]kÕÔsT¡ . á eédüú
uÛ≤s¡‘· ø±\+˝À X¯\T´ì sê»ýÓTqÆ eTÁ<ä <˚X+¯ ˝Àq÷ ns¡≥º <˚X+¯ ˝Àq÷ ñ+&˚~.
|æ‘è· kÕ«eT´ eédü˝ú À ñqï ø£sT¡ ìí øÏ ô|’ e÷‘·èkÕ«eT´ eédüú #ê˝≤ ˙#·+>± ø£ì|æ+∫
Ä eédüqú T >∑T]+∫, Ä eédü˝ú À ñqï Åd\Ô” qT >∑T]+∫ ì+~+#ê&ÉT.
ô|’ eè‘êÔ+‘·+˝À <=+>∑\ #˚‘· ã˝≤‘·ÿ]+|ü ã&çq ns¡≥º <˚XÊìøÏ #Ó+~q
ˇø£ ñ‘·eÔ T C≤‹ ÅdÔ” XÊ|ü+ ø±s¡D+>± e÷‘·èkÕ«eT´ eédü≈ú î£ #Ó+~q |ü]dæ‘ú T· \T
@s¡Œ&çq≥T¢>± ø£*Œ+#· ã&ç+~. XÊ|ü+ ø±s¡D+>± @ eékÕú @s¡Œ&É<Tä . ñqï eédü≈ú î£
|ü+&ç‘· ø£$ XÊbÕìï ˇø£ ø±s¡D+>± ø£*Œ+#ê&ÉT. n+<äTe\¢ ô|’ eè‘êÔ+‘·+ ø£≥Tºø<£ ä∏
‹ø£ÿq á eè‘êÔ+‘êìï nqTe~+#·≈î£ +&Ü e<ä*y˚XÊ&ÉT.
[ 46 ]
10. <ä≈î£ &å TÉ düèwæ+º ∫q ø£j
å T· yê´~Ûe\¢ #·+Á<äT&ÉT ø°Då +Ï #·&+É :
á ø£<ä∏ eTVü‰uÛ≤s¡‘+· X¯\´|üs«¡ +˝Àì >∑<ë j·TT<ä∆ |üs«¡ + nH˚ ñ|ü |üs«¡ +˝À
35e n<Ûë´j·T+˝À 48 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT »qy˚T»j·TTìøÏ
#ÓãT‘ê&ÉT. ≈£îs¡Tøπ Áå ‘· j·TT<ä+∆ ˝À me] |üøeå£ T÷ eVæ≤+#·≈î£ +&Ü rs¡ú j·÷Á‘·\≈£î yÓ[flq
ã\sêeTT&ÉT <ä]Ù+∫q Á|üu≤Û dürs¡ú eTVü‰‘êà´ìï >∑T]+∫ yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT »qy˚T»j·TTìøÏ
#Ó|Œæ á rs¡+ú ˝ÀH˚ ø£j å T· ‘√ u≤<Û|ä &ü ‘É T· qï #·+Á<äT&ÉT kÕïq+ #˚dæ XÊ|ü $eTTøÏìÔ bı+~
‘˚»dæ« nsTT Á|üø±•düTHÔ êï&ÉT nì #Ó|Œæ q|ü⁄&ÉT »qy˚T»j·TT&ÉT #·+Á<äTìøÏ ø£j å T· yê´~Û
m˝≤ e∫Ã+~? <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø£<∏ä $es¡+>± #Ó|üŒeTì yÓ’X¯+bÕj·TqTì
n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. <ëìøÏ düe÷<Ûëq+>± yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT áø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
<äøå£ Á|üC≤|ü‹ ‘·q 27>∑Ts¡T ≈£îe÷¬s\Ô qT #·+Á<äTìøÏ∫Ã ô|[fl#˚kÕÔ&TÉ . yê]˝À
s√Væ≤DÏ eT+∫ n+<ä>‘∑ ÔÓ ø±e&É+ e\¢ #·+Á<äT&ÉT ÄyÓT‘√H˚ düTœ+#˚yê&ÉT. Bì‘√
$T>∑*q 26 eT+~ ø√|æ+∫ ‘·eT ‘·+Á&ç nsTTq <äøå£ Á|üC≤|ü‹øÏ #·+Á<äTì Á|ües¡qÔ qT
>∑T]+∫ |òsæ ê´<äT #˚kÕÔsT¡ . <ä≈î£ &å TÉ uÛ≤s¡´\+<ä]˙ düe÷q+>± Áù|$T+#·eTì #·+Á<äTìøÏ
#ÓãT‘ê&ÉT. nsTTq|üŒ{Ïø° #·+Á<äT&ÉT ‘·q Á|ües¡Ôq e÷s¡TÃø√≈£î+&Ü s√Væ≤DÏ <ä>∑Zπs
ñ+{≤&ÉT. $T–*q <ä≈î£ ìå ≈£îe÷¬s\Ô T s¬ +&ÉekÕ] <ä≈î£ ìå <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã #·+Á<äTì
Á|ües¡qÔ qT >∑T]+∫ #ÓãT‘ês¡T. #·+Á<äT&ÉT ‘·q e÷≥qT eTìï+#·≈î£ +&Ü n<Ûsä à¡ +>±
Á|üe]ÔdTü qÔ ï+<äT≈£î <ä≈î£ &å TÉ ø√|ü–+∫ #·+Á<äTì ø√dü+ ø£j å T· yê´~Ûì düèwækº ÕÔ&TÉ . n~
#·+Á<äTì˝À Á|üy•˚ +#·&+É e\¢ #·+Á<äT&ÉT s√E s√E≈£î ø°D å dÏ Tü +Ô {≤&ÉT. <ëì qT+∫
ãj·T≥ |ü&É&ÜìøÏ #·+Á<äT&ÉT $$<Ûä j·÷>±\T #˚kÕÔ&ÉT. nsTTq|üŒ{Ïø° #·+Á<äT&ÉT
å +Ï ∫b˛‘·÷ ñ+{≤&ÉT. #·+Á<äT&ÉT ø°Då +Ï #·&+É #˚‘· zwü<TäÛ \T ˝Òø£ Á|üC≤ dü+ø£j
ø°D å T· + »]–
Á|ü»\T ≈£L&Ü ø°Då dÏ ÷ü Ô ñ+{≤s¡T. <ëì‘√ <˚e‘·\T <ä≈î£ ìå <ä>]Z∑ øÏ yÓ[fl #·+Á<äTì XÊbÕìï
eTs¡*Ã zwü<TäÛ \qT J$+#˚˝≤>± #˚dæ Á|ü»\qT s¡ø+åÏ #·eTì y˚&TÉ ≈£î+{≤s¡T. <ëìøÏ
<ä≈£îå&ÉT ªªHê XÊbÕìï eTs¡\ÃqT. uÛ≤s¡´\+<ä] $wüj·T+˝À #·+Á<äT&ÉT düe÷q+>±
Á|üe]Ô+#ê*. ÁX‚wyü̃ TÓ qÆ düsd¡ «ü r rs¡+ú ˝À eTTì–‘˚ #·+Á<äT&ÉT HÓ\˝À dü>+∑ s√E\T
ø°D
å dÏ ÷ü Ô $T–*q dü>+∑ s√E\T e]ú\T¢‘ê&ÉTµµ nì #ÓãT‘ê&ÉT. <ä≈î£ ìå e÷≥ Á|üø±s¡+
ªªne÷yêkÕ´+ eTVü‰‘˚C≤düÔ Á‘√qàC≤®Hé eTVü‰<äT´‹'
˝Àø±Hé Á|üu≤Û düj÷· e÷dü o‘·+X¯ó ‘·«eTyê|ü #·µµ
(X¯\´. 35 ` 79)
ªª#·+Á<äT&ÉT ne÷yêdü´ Hê&ÉT Á|üu≤Û dü rs¡+ú ˝À eTTì– ˝Àø±\qT Á|üø±dæ+|ü CÒùd
o‘ê+X¯ó‘ê«ìï bı+<äT‘ê&ÉTµµ. n|üŒ{ÏqT+∫ #·+Á<äT&ÉT ne÷yêdü´Hê&ÉT ñ‘·eÔ TyÓTqÆ
Á|üu≤Û dü rs¡+ú ˝À kÕïq+#˚dæ ø±+‹e+‘·T&Ée⁄‘·THêï&ÉT. n+<äT e\¢H˚ <ëìøÏ Á|üu≤Û dürs¡+ú
nH˚ ù|s¡T e∫Ã+~. Ç+{Ï‘√ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
[ 47 ]
á ø£<ä∏ @e÷Á‘·eT÷ ùV≤‘·Tã<äy∆ TÓ qÆ ~ ø±<äT. á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œæ q≥T¢>± #·+Á<äT&ÉT
<˚e⁄&ÉT ø±<äT. uÛ÷Ñ Á>∑V‰ü ìøÏ ñ|üÁ>∑V≤ü +. dü÷s¡T´ì #·T≥Tº uÛ÷Ñ $T ‹s¡T>∑T‘·÷ e⁄+fÒ,
uÛÑ÷$T #·T≥Tº #·+Á<ä ñ|üÁ>∑Vü≤+ ‹s¡T>∑T‘·÷ ñ+~. #·+Á<ä ñ|üÁ>∑Vü≤+ dü«j·T+>±
Á|üø±•+#·˝<Ò Tä . dü÷s¡´ø±+‹ e\¢ n~ Á|üø±•düT+Ô ~. dü÷s¡T´ìøÏ #·+Á<äTìøÏ eT<Û´ä
uÛ÷Ñ $T n&ÉT>¶ ± e∫Ãq|ü⁄&ÉT dü÷s¡´ø±+‹ |ü&øÉ £ #·+Á<ä ñ|üÁ>∑V≤ü + uÛ÷Ñ ˝Àø£ yêdüT\≈£î
ø£ì|æ+#·<Tä . #·+Á<äTìøÏ dü+ã+~Û+∫ HÓ\˝À ø£èwü|í øü +å£ , X¯óø£|¢ øü +å£ nH˚ s¬ +&ÉT uÛ≤>±\THêïsTT.
ø£èwü|í øü +å£ bÂs¡$í T ‘·sê«‘· e#˚Ã bÕ&É´$T‘√ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ Æ #·+Á<äT&ÉT s√E s√E≈£î ø=+#Ó+
ø=+#Ó+ ø£ì|æ+#·≈î£ +&Ü b˛‘·÷ 15e s√C…q’ ne÷yêdü´ Hê{ÏøÏ |üP]Ô>± ø£ì|æ+#·<Tä .
BìøÏ ø±s¡D+ uÛ÷Ñ $T ‘·q #·≥÷º ‘êqT ‹s¡T>∑T‘·÷ dü÷s¡T´ì #·T≥÷º ‹]π>≥|ü⁄&ÉT
dü÷s¡´ø±+‹ì #·+Á<äTì MT<ä |ü&≈É î£ +&Ü yÓT\¢yTÓ \¢>± n&ÉT≈¶ î£ +≥÷ ∫es¡≈î£ |üP]Ô>±
n&Ée¶ Te⁄‘·T+~. <ë+‘√ #·+Á<äT&ÉT ø£ì|æ+#·&TÉ . <ëH˚ï eTq+ ne÷yêdü´ n+≥THêï+.
ne÷yêdü´ eTs¡Tdü{sÏ √E qT+∫ X¯óø£|¢ øü +å£ yÓTT<ä\e⁄‘·T+~. á <äX˝¯ À #·+Á<äT&ÉT s√E
s√E≈£î ø=+#Ó+ ø=+#Ó+ ø£ì|æd÷ü Ô ∫e] bÂs¡$í T Hê{ÏøÏ |üP]Ô>± uÛ÷Ñ ˝Àø£ yêdüT\≈£î
yÓ\T>∑TqT Á|üd]ü dü÷Ô ø£ìŒkÕÔ&TÉ . BìøÏ ø±s¡D+ ne÷yêdü´ Hê{ÏøÏ |üP]Ô>± dü÷s¡´ø±+‹øÏ
n&ÉT>¶ ± ñqï uÛ÷Ñ $T Ä eTs¡Tdü{Ï s√E qT+∫ ø=+#Ó+ ø=+#Ó+ n&ÉT¶ ‘=\>∑T‘·÷ ∫e]
|ü~ùV≤qe s√C…q’ bÂs¡$í T Hê{ÏøÏ |üP]Ô>± ‘=\– b˛‘·T+~. <ë+‘√ dü÷s¡´ø±+‹
#·+Á<äTì MT<ä |ü&ç uÛ÷Ñ ˝Àø£ yêdüT\≈£î |ü⁄qï$T #·+Á<äT&ÉT ø£ì|ækÕÔ&TÉ . á $<Û+ä >±
Á|üøè£ ‹˝À ìj·TeT+ Á|üø±s¡+ »]π> á Á|üÁøÏjT· eTq ÁbÕNq ø£$øÏ ‘Ó*j·Tø£ b˛e&É+
#˚‘· #·+Á<äTì ø°D å ‘·≈î£ , Á|üø±XÊìøÏ <ä≈î£ &å TÉ X¯|+æ #·&eÉ T÷, n‘·&˚ XÊ|ü $yÓ÷#·Hêìï
ø£*+Z #·&eÉ T÷ ø±s¡D+>± #˚d÷ü Ô ô|’ ø£<qä∏ T ø£*Œ+#ê&ÉT. Ä ø±s¡D+#˚‘· á ø£<ä∏ ø£≥Tºø<£ ä∏
ne⁄‘·÷ ñ+~. Ç~ C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q~.
á ø£<≈ä∏ î£ eT÷\eTì #Ó|Œü <ä–q ø£<\ä∏ T ø£èwüj í T· Eπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·˝À
s¬ +&ÉT ñHêïsTT. ˇø£{Ï ø£èwüí j·TEπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘· ~«rj·Tø±+&É, ‘·èrj·T
Á|übÕsƒ¡ø£+, |ü+#·e÷qTyêø£+˝Àq÷, ¬s+&Ée~ ~«rj·Tø±+&É |ü+#·eT Á|übÕsƒ¡ø£+
wücÕºqTyêø£+˝À ñ+~. á s¬ +&ÉT _Ûqï+>± ñHêïsTT. yÓTT<ä≥ ‘·èrj·T Á|übÕsƒø¡ +£
|ü+#·e÷qTyêø£+˝À ñqï ø£<qä∏ T ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
yÓTT<ä{Ï ø£<ä∏ :
Á|üC≤|ü‹øÏ eTTô|Œ’ eTT>∑TsZ T¡ ≈£îe÷¬s\Ô T+&˚yês¡T. yê]ì n‘·&TÉ sêC…q’ k˛eTTìøÏ
Ç#êÃ&ÉT. k˛eTT&ÉT yê]˝À s√Væ≤DÏì e÷Á‘·yT˚ bı+<ë&ÉT. $T–*q yês¡T s√Væ≤DÏ
düTU≤ìï düV≤æ +|üìyê¬s’ Á|üC≤|ü‹ e<ä≈› î£ ‹]– e#êÃs¡T. #·+Á<äT&ÉT yê] yÓ+≥ Á|üC≤|ü‹
e<ä≈› î£ e∫Ã ‹]– yê]ì ‘·q≈£î ÇeTàì j·÷∫+#ê&ÉT. yês¡+<ä]ì düe÷q+>± bı+<äT‘êqì
X¯|<ü +ä∏ #˚ùdÔ ÇkÕÔqì Á|üC≤|ü‹ k˛eTTìøÏ #ÓbÕÔ&TÉ . k˛eTT&ÉT X¯|<ü +ä∏ #˚jT· >± Á|üC≤|ü‹
[ 48 ]
yê]ì k˛eTTìøÏ ÇkÕÔ&TÉ . k˛eTT&ÉT yê]ì Á>∑V≤æ +∫ #˚dqæ X¯|<ü ë∏ ìï ñ\¢|Tæò +∫ |üPs¡«+
˝≤>±H˚ s√Væ≤DÏì e÷Á‘·yT˚ bı+<ë&ÉT. n|ü⁄Œ&É‘ì· øÏ j·Tø£àå s√>∑+(ø£j å T· s√>∑+) e∫Ã+~.
sêE≈£î j·Tø£àå s√>∑+ sêe&É+ #˚‘· <ëìøÏ sê»j·Tø£àå nH˚ ù|s¡T e∫Ã+~. C≤j·÷(uÛ≤sê´)
ì$T‘·+Ô >± sêe&É+ #˚‘· <ëìøÏ C≤j˚Tq´ nH˚ ù|s¡T e∫Ã+~. n~ #ê˝≤ bÕ|ü+ ø£\~
ø±e&É+#˚‘· <ëìøÏ bÕ|üjT· ø£àå nH˚ ù|s¡T e∫Ã+~. mes¡T á $<Û+ä >± á j·Tø£àå s√>∑+
jÓTTø£ÿ nyê+‘·s¡ $X‚cÕ\qT, |ü⁄≥Tºøq£ T ‘Ó\TdüT≈£î+{≤&√ n‘·ìì n$ bı+<äe⁄. j·Tø£àå s√>∑+
dü+Áø£$T+∫q ‘·sê«‘· k˛eTT&ÉT $T–*q eTTô|Œ’ Ç<ä]› ì ùd$+#·&ÜìøÏ ekÕÔ&TÉ . yês¡T
eTeTTà\qT düe÷q+>± bı+<˚≥≥T¢>± es¡+ ø√s¡T‘ês¡T. Ä ‘·sê«‘· yês¡T k˛eTTì ø√dü+
Ä~‘·´<˚e‘êø£yTÓ qÆ #·sT¡ e⁄qT ìsê«´|ü+ #˚kÕÔsT¡ . <ëì#˚‘· k˛eTTì Á|üã\yÓTqÆ j·Tø£àå s√>∑+
qT+∫ $&ç|kæ ÕÔsT¡ . Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<5ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<˝ä∏ À #·+Á<äT&ÉT sêC…q’ k˛eTT&ÉT nì #Ó|Œü ã&Ü¶&TÉ . #·+Á<äT&ÉT nì
#Ó|Œü ã&É˝<Ò Tä . k˛eTT&ÉT Á|üC≤|ü‹ <ä>sZ∑ ¡ n‘·ì ≈£îe÷¬s\Ô +<ä]˙ düe÷q+>± bı+<äT‘êqì
#˚dqæ X¯|<ü ë∏ ìï ñ\¢+|òTæ +#·&+É e\¢ n‘·ìøÏ ø£j å T· s√>∑+ ø£*–q≥T¢>±, k˛eTT&ÉT ‘·q ‘·|⁄ü Œ
‘Ó\TdüTø=ì Á|üC≤|ü‹ ≈£îe÷¬s\Ô +<ä]˙ düe÷q+>± bı+<äT‘êqì Á|üC≤|ü‹ ≈£îe÷¬s\Ô ≈£î
#Ó|Œü &É+‘√ yês¡T Ä~‘·´<˚e‘êø£yTÓ qÆ #·sT¡ e⁄qT ìsê«´|ü+ #˚jT· &É+‘√ j·Tø£àå s√>∑+ qT+∫
k˛eTT&ÉT $eTT≈£î&Ô sÉ TTq≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. á ø£<˝ä∏ À ø£≥Tºø<£ ë∏ \ø£Då + ˝Ò<Tä . á
ø£<˝ä∏ À Á|üC≤|ü‹øÏ ù|s¡T˝Ò<Tä . uÛ≤s¡‘· ø£$ <äøå£ Á|üC≤|ü‹ nì #ÓbÕŒ&ÉT. ø£èwüj í T· Eπs«<ä+˝À
Á|üC≤|ü‹ ≈£îe÷¬s\Ô T eTTô|Œ’ eTT>∑TsZ T¡ nì ñ+&É>± uÛ≤s¡‘· ø£$ Çs¡y’Ó @&ÉT>∑Ts¡T nì
#ÓbÕŒ&ÉT. ø£èwüj í T· Eπs«<ä+˝À k˛eTT&ÉT ‘êqT #˚dqæ X¯|<ü ë∏ ìï ñ\¢+|òTæ +#·&+É e\¢ n‘·ìøÏ
j·Tø£àå s√>∑+ ø£*–q≥T¢>± ñ+&É>± uÛ≤s¡‘ø· $£ ‘·q ≈£îe÷¬s\Ô +<ä]˙ düe÷q+>± Ä<ä]+#ê\ì
‘êqT #Ó|Œæ q e÷≥ #·+Á<äT&ÉT $qø£b˛e&É+ e\¢ <ä≈îå£ &ÉT ø√|æ+∫ ø£j å T· s√>±ìï düèwæ+º ∫
#·+Á<äTì MT~øÏ |ü+|æ+∫q≥T¢>± sêkÕ&ÉT. ø£èwüj í T· Eπs«<ä+˝À k˛eTT&ÉT ‘êqT #˚dqæ
‘·|⁄ü ŒqT Á>∑V≤æ +∫ Á|üC≤|ü‹ ≈£îe÷¬s\Ô +<ä]˙ düe÷q+>± bı+<ä&+É ‘√ yês¡T Ä~‘·´
<˚e‘ê dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ j·T»„+ #˚dæ k˛eTTì j·Tø£àå s√>∑+ qT+∫ $eTTøÏìÔ #˚dqæ ≥T¢>±
ñ+&É>± uÛ≤s¡‘ø· $£ <ä≈îå£ &ÉT #Ó|Œæ q XÊ|ü $yÓ÷#·q e÷s¡+Z e\¢ #·+Á<äT&ÉT HÓ\˝À dü>+∑
s√E\T ø°Då +Ï ∫ ne÷yêdü´Hê&ÉT Á|üu≤Û dürs¡+ú ˝À kÕïq+ #˚dæ e]ú\T¢‘T· qï≥T¢>± #ÓbÕŒ&ÉT.
ø£èwüjí T· Eπs«<ä+ ø£<˝ä∏ À ø£≥Tºø<£ ë∏ \ø£Då + ˝Ò<Tä . uÛ≤s¡‘· ø£$ ø£èwüj
í T· Eπs«<ä+˝Àì ø£<≈ä∏ î£
ø=ìï e÷s¡TŒ\T #˚dæ ø£≥Tºø<£ ë∏ \ø£Då + ø£*Œ+#ê&ÉT.
ø£èwüj
í T· Eπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘· ~«rj·T ø±+&É |ü+#·eT Á|übÕsƒø¡ +£
wüc˛˜qTyêø£+˝À sê»j·Tø£àå s√>∑+ |ü⁄≥Tºøq£ T >∑T]+∫q ø£<ä∏ Ç+ø=ø£ $<Û+ä >± ñ+~. <äsÙ¡ ,
|üPs¡eí ÷dü j·÷>±\ >∑T]+∫ $e]+#˚ dü+<äs“¡ +¤ ˝À ne÷yêdü´, |ü⁄qï$T s√E˝À¢ Ád”Ô
dü+|üsÿ¡ + #˚jT· ≈£L&É<Hä ˚ $wüj÷· ìï $e]dü÷Ô á ø£<ä∏ Ç˝≤ #Ó|Œü ã&ç+~.
[ 49 ]
s¬ +&Ée ø£<ä∏ :
#·+Á<äTìøÏ ø£èwü|í øü å£ sêÁ‘·T\T ˇø£ es¡+Z >±qT, X¯óø£|¢ øü å£ sêÁ‘·T\T ˇø£ es¡+Z >±qT
nsTT uÛ≤s¡´\T>± ñHêïs¡T. ø£èwü|í øü +å£ ˝Àì ∫e]<Óq’ ne÷yêdü´qT, X¯óø£|¢ øü +å£ ˝Àì ∫e]<Óq’
bÂs¡$í Tì ìùw<Û+ä ø±s¡D+>± #·+Á<äT&ÉT bı+<ä˝<Ò Tä . Ä sêÁ‘·T\T #·+Á<äTì dü+uÛÀ>∑+
ø√dü + ìs¡ “ ¤ + ~+∫ ã\‘êÿs¡ + >± nqTuÛ Ñ $ +#êsTT. n+<ä T e\¢ #· + Á<ä T ìøÏ
j·Tø£àå s√>∑+(ø£j å T· s√>∑+) k˛øÏ+~. sêEqT j·Tø£àå s√>∑+ bı+<ä&+É #˚‘· <ëìøÏ sê»j·Tø£àå
nH˚ù|s¡T @s¡Œ&ç+~. #·+Á<äT&ÉT ‘êqT #˚dqæ X¯|<ü ë∏ ìï ñ\¢+|òTæ +∫ bÕ|æ nj·÷´&ÉT, n˝≤+{Ï
bÕ|æøÏ j·Tø£àå s√>∑+ k˛ø£&+É #˚‘· n~ bÕ|üjT· ø£àå nsTT+~. á j·Tø£àå s√>∑+ C≤j·T (uÛ≤s¡´)\
ì$T‘·+Ô >± @s¡Œ&É≥+ #˚‘· C≤j˚Tq´ nì eéVü≤]+|üã&ç+~. á bÕ|üjT· ø£àå , sê»j·Tø£àå
s√>±\ ñ‘·Œ‹Ô $<Ûëìï ‘Ó\TdüT≈£îqïyê&çì á j·Tø£àå yê´<ÛTä \T k˛ø£e⁄. n|ü⁄Œ&ÉT #·+Á<äT&ÉT
ne÷yêdü´ |üP]íeT sêÁ‘·T\≈£î qeTdüÿ]dü÷Ô yê]ì #˚sê&ÉT, ªªy˚T$T<äs› y¡ T˚ <˚e‘·\
Vü≤$sê“¤>±\qT eVæ≤kÕÔeTT, eTeTTà\qT ÄÁX¯sTT+∫ e÷Á‘·yT˚ <˚e‘·\qT ñ<˚•› +∫ j·÷>∑+
#˚j÷· \H˚ esêìï ø√s¡T‘·THêïeTT.µµ nì yê]<äs› ÷¡ |ü\T≈£î‘ês¡T. á ø±s¡D+ #˚‘H· ˚ kÕ{Ï
sêÁ‘·T\ìï+{Ï˝Àq÷ ne÷yêdü´ bÂs¡$í THê&ÉT e÷Á‘·yT˚ <˚e‘·\qT ñ<˚•› +∫ j·÷>±\T
#˚jT· ã&ÉT‘·THêïsTT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä6∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<˝ä∏ À ø£≥Tºø<£ ë∏ \ø£Då + ñ+~. y˚<øä ±\+ Hê{Ï ô|<ä\› T nedüsêìï ã{Ïº <äsÙ¡ j·÷>±ìï
ne÷yêdü´Hê&ÉT, |üPs¡eí ÷dü j·÷>±ìï bÂs¡$í THê&ÉT #˚j÷· \ì ìs¡sí TT+∫ Ä j·÷>±\qT
Ä s√E˝À¢H˚ #ù̊dyês¡T. ˝Àø£+˝Àì á dü+Á|ü<ëj·÷ìøÏ nqT>∑TD+>± á ø£<ä∏ ø£*Œ+#·ã&ç+~.
#·+Á<Tä &ÉT ‘·q uÛ≤s¡´˝…q’ ne÷yêdü´ |üP]íeT\≈£î Ç∫Ãq es¡+ e\¢ <äsÙ¡ j·÷>±ìï ne÷yêdü´Hê&ÉT,
bÂ]íeTHê&ÉT |üPs¡eí ÷dü j·÷>±ìï #˚dTü HÔ êïs¡ì á ø£<˝ä∏ À ø£*Œ+#·&+É #˚‘· Ç~ ø£≥Tº ø£<ä∏
ne⁄‘·÷ ñ+~.
ø£èwüj
í T· Eπs«<ä+˝Àì ô|’ s¬ +&ÉT ø£<˝ä∏ À¢ #·+Á<äTì $yêVü≤+ _Ûqï+>± #Ó|Œü ã&ç+~.
n+<äTe\¢ á s¬ +&ÉT ø£<\ä∏ qT y˚sT¡ y˚sT¡ e´≈£î\Ô T ø£*Œ+#ês¡ì #Ó|Œü e#·TÃ. ùV≤‘·Tã<ä+∆ >±
Ä˝À∫ùdÔ #·+Á<äT&ÉT eTìwæ ø±&ÉT. <˚e⁄&ÉT ø±&ÉT. uÛ÷Ñ Á>∑V‰ü ìøÏ ˇø£ ñ|üÁ>∑V≤ü +. ñ|üÁ>∑V≤ü +
ô|[fl #˚dTü ≈£îH˚ neø±X¯yT˚ ˝Ò<Tä . nsTT‘˚ eTq ÁbÕNqT\T #·+Á<äTì e\¢, #·+Á<äT&ÉT Ç#˚Ã
yÓHïÓ \ e\¢ ñqï ñ|üj÷Ó >±\qT >∑eTì+∫ ø£è‘·»‘„ ‘· √ Äø±X¯+˝À ø£ìŒdüTqÔ ï #·+Á<äTì
<˚e⁄ì>± uÛ≤$+∫ Ç˝≤+{Ï ø£<\ä∏ qT n˝≤¢sT¡ . á ø£<\ä∏ T ÁbÕNqø±\+˝À eTq |üPs¡T«\
#·+Á<äTì >∑T]+∫q Ä˝À#·q\qT uÛ≤eq\qT ‘Ó*j·TCÒdTü HÔ êïsTT.á s¬ +&ÉT ø£<˝ä∏ À¢qT
j·Tø£àå s√>∑+ |ü⁄≥Tºøq£ T ‘Ó\TdüT≈£îqïyê]ì j·Tø£àå s√>∑+ u≤~Û+#·<ìä |ò\ü X¯è‹ #Ó|Œü ã&ç+~.
Bìïã{Ïº n‹ ÁbÕNqø±\+ qT+∫ eTq |üPs¡T«\T ø£<\ä∏ ≈£î |ò\ü X¯è‹ #Óù|Œyês¡ì ‘Ó\TdüT+Ô ~.
‹ø£ÿq á ø£<qä∏ T uÛ≤s¡‘+· X¯\´|üs«¡ + ~«rj·÷XÊ«dü+˝À 147e |ü<´ä +
qT+∫ 153e e#·q+ es¡≈L£ 7 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ ≈£î|¢ +Ôü >± #ÓbÕŒ&ÉT.
[ 50 ]
11. dü+kÕs¡ ã+<Û+ä ø£<:ä∏
á ø£<∏ä Ád”Ô |üs¡«+ 5e n<Ûë´j·T+˝À 24 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<∏äqT
$<äTs¡T&ÉT <Ûèä ‘·sêÁwüßìº øÏ #ÓãT‘ê&ÉT. ªª>∑V≤ü qyÓTqÆ á dü+kÕsêìï m˝≤ ns¡+ú #˚dTü ø√yê*.
Bì >∑T]+∫ Hê≈£î dü$düsÔ +¡ >± #Ó|
ü eTì <Ûèä ‘·sêÁwüß&º TÉ $<äTs¡Tì n&ç–q|ü⁄&ÉT ì>∑÷&ÛyÉ TÓ qÆ
á dü+kÕs¡ eHêìï >∑T]+∫ |üse¡ T eTTqT\T #Óù|Œ $wüj÷· ìï ˙≈£î $e]kÕÔqT nì á
ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
ˇø£ Áu≤Vü≤àDT&ÉT ˇø£ <ä≥yº TÓ qÆ ø°ø±s¡D´+˝ÀøÏ Á|üy•˚ kÕÔ&TÉ . Ä n&É$ dæ+Vü‰\T,
|ü⁄\T\T, @qT>∑T\T, m\T>∑Tã+≥T¢ yÓTT<ä˝…’q Á≈£Ls¡ eTè>±\ düeT÷Vü‰\‘√ n‹
uÛj
Ñ T· +ø£s+¡ >± ñ+~. yê{Ïì#·÷dæ uÛj Ñ T· +‘√ Áu≤Vü≤àDTì yÓ+Á≥Tø£\T ìø£ÿu§&ÉT#·T≈£îHêïsTT.
yê{ÏøÏ ∫ø£ÿ≈£î+&Ü ‘·|Œæ +#·T ø√e&ÜìøÏ n‘·&TÉ uÛj Ñ T· +‘√ |üsT¡ >¬ &ÉT‘·THêï&ÉT. n$ n‘·ì
yÓ+≥|ü&Ü¶sTT. Ä düeTj·T+˝À n‘·&TÉ Ä n&É$ì nìï yÓ|’ ⁄ü \ qT+∫ Äe]+∫ ñqï
ô|<ä› e\qT #·÷kÕÔ&TÉ . ˇø£ Ád” Ô Ä e\qT ‘·q #˚‹‘√ $dü] |ü≥Tºø=ì ñ+~. Ä
n&É$˝À Äø±XÊìï ‘ê≈£î‘·Tqï m‘Ó’ qÔ #Ó≥T¢HêïsTT. Ä #Ó≥≈¢ î£ bı&Éyq’Ó ◊<äT ‘·\\
bÕeTT\T yê´|æ+∫ ñHêïsTT. Ä n&É$ eT<Û´ä ˝À ˇø£ u≤$ ñ+~. Ä u≤$ >∑&‘¶ç √, >∑{ºÏ
r>∑\‘√ nìï yÓ|’ ⁄ü ˝≤ ø£|Œü ã&ç ñ+~. Áu≤Vü≤àDT&ÉT |ü]>¬ ‘·T‘Ô ÷· e∫Ã u≤$˝À |ü&Ü¶&TÉ .
u≤$˝À \‘·\ düeT÷Vü‰\T n\¢ã&ç ñqï+<äTe\¢ n‘·&TÉ øÏ+<ä |ü&≈É î£ +&Ü eT<Û´ä ˝ÀH˚
\‘·˝À¢ ∫≈£îÿø=ì ‘·\øÏ+<äT\T>± y˚˝≤&ÉT ‘·THêï&ÉT. u≤$ eT<Û´ä ˝À ã*wüyº TÓ qÆ ˇø£ ô|<ä›
bÕeTTqT n‘·&TÉ #·÷kÕÔ&TÉ . u≤$ ô|’ uÛ≤>±q >∑≥Tº MT<ä ˇø£ ô|<ä› @qT>∑T ñ+≥T+~.
n~ ‘Ó\>¢ ± q\¢>± ñ+&ç Äs¡T eTTU≤\‘√ 12 ø±fi¯fl‘√ ñ+~. Ä Áu≤Vü≤àDT&ÉT
‘·>T∑ \Tø=ì ñqï \‘ê r>∑\ MT<ä ‘˚H{Ó >° \∑ T uÛj Ñ T· +ø£s+¡ >± eT÷– ñHêïsTT. Ä
‘˚H‘Ó T· f…º qT+∫ ‘˚HÓ nH˚ø£ <Ûës¡\T>± ø±s¡T‘·÷ ñ+~. ‘·\øÏ+<äT\T>± y˚˝≤&ÉT‘·÷
dü+ø£≥ dæ‹ú ˝À ñqï Ä Áu≤Vü≤àDT&ÉT Ä ‘˚HÓ <Ûës¡qT ìs¡+‘·s+¡ >± ‘ê>∑T‘·THêï&ÉT. m+‘·
‘ê–Hê ÄX¯ rs¡ø£ Ç+ø± Ç+ø± ‘ê>±\ì n‘·qT nqT≈£î+≥THêï&ÉT. Ä dæ‹ú ˝À ≈£L&Ü
n‘·ìøÏ J$‘·+ MT<ä $s¡øÔÏ ø£\˝Z <Ò Tä . q\¢ì ‘Ó\ì¢ m\Tø£\T Ä #Ó≥TºqT ø=s¡T≈£î‘·THêïsTT.
<ä≥yº TÓ qÆ Ä n&É$˝À bÕeTT\T, uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ Åd,Ô” u≤$˝À øÏ+<ä bÕeTT, ô|q’ >∑≥Tº
MT<ä @qT>∑T, m\Tø£\T ø=]øÏ‘˚ #Ó≥Tº |ü&bç ˛‘·T+<äqï uÛj Ñ T· +, ‘˚H{Ó >° \∑ e\¢ uÛj
Ñ T· +
yÓTT‘·+Ô Äs¡T s¡ø±\ uÛj Ñ ÷· \T n‘·DíÏ uÛj Ñ T· ô|&ÉT‘·THêïsTT. Ç˝≤π> dü+kÕs¡ kÕ>∑s+¡ ˝À
|ü&bç ˛sTTq eTìwæ ≈£L&Ü nH˚ø£ uÛj Ñ ÷· \ eT<Û´ä ìedædTü HÔ êï&ÉT. nsTTq|üŒ{Ïø° ìπs«<ëìï
bı+<ä≈î£ +&Ü ÄX¯‘√H˚ J$‘êìï kÕ–düTHÔ êï&ÉT.
ô|’ ø£<qä∏ T $<äTs¡T&ÉT <Ûèä ‘·sêÁwüßìº øÏ #Ó|Œæ dü+kÕs¡ kÕ>∑sêìï >∑T]+∫ yÓ÷ø£yå ‘˚ \Ô· T
ñ<ëVü≤]+∫q b˛*ø£ Ç~. <äTs¡eZ TyÓTqÆ Ä n&É$ eTVü‰ dü+kÕs¡+ jÓTTø£ÿ dü«s¡÷|ü+.
bÕeTT\˙ï s√>±\T, ô|<ä› X¯Øs¡+‘√ ì\ã&ç ñqï ÅdÔ” yês¡ø› ´£ +. yês¡ø› ´£ + eTìwæ s¡+>∑Tq÷
[ 51 ]
s¡÷bÕìï HêX¯q+ #˚dTü +Ô ~. u≤$ nì #Ó|Œæ q~ J$ X¯Øs¡+. u≤$˝À øÏ+<ä ñqï
eTVü‰düsŒ¡ + ø±\+. n~ nìï ÁbÕDT\qT n+‘·+ #˚dTü +Ô ~. u≤$ eT<Û´ä ˝À ô|]–q
r>∑\T <˚V≤ü <Ûës¡T\≈£î ñqï J$‘êX¯. Ä ÄX¯˝À ∫≈£îÿø=ì e÷qe⁄&ÉT y˚˝≤&ÉT‘·THêï&ÉT.
u≤$ >∑≥Tº MT<ä ñqï Äs¡T eTTU≤\ @qT>∑T dü+e‘·‡s¡+. <ëì Äs¡T eTTU≤\T Äs¡T
ãTT‘·Te⁄\T, <ëì |üHïÓ +&ÉT bÕ<ë\T |üHïÓ +&ÉT HÓ\\T. m\¢|
ü &É÷ Ä eèø±åìï ø=s¡T≈£î‘·Tqï
q\¢ì, ‘Ó\ì¢ m\Tø£\T sêÁ‹+ãefi¯ófl. nø£ÿ&ÉTqï ‘˚H{Ó >° \∑ T ø√]ø£\T, <Ûës¡\T>± ø±s¡T‘·Tqï
Ä ‘˚HÓ ø±eT s¡kÕ\T. e÷qe⁄\T Ä <Ûës¡˝À¢H˚ eTTì–b˛‘ês¡T. á $wüj÷· ìï ‘Ó\TdüT≈£îqï
|ü+&ç‘T· \T yÓs’ ê>∑´+‘√ dü+kÕs¡ ã+<Ûë\qT e<ä*y˚kÕÔsT¡ nì <Ûèä ‘·sêÁwüßìº øÏ $<äTs¡T&ÉT
dü+kÕsêìï eTq yês¡T uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ ø°ø±s¡D´+>±, nq+‘·yTÓ qÆ kÕ>∑s+¡ >±
ñ|ü$T+#ês¡T. n&É$ eT<Û´ä ˝À ∫≈£îÿ≈£îqï eTìwæ <ë] ‘Óq÷ï ‘Ó*j·T≈£î+&Ü uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ
Á≈£Ls¡ eTè>±\ eT<Û´ä _≈£îÿ_≈£îÿ eTì >∑&TÉ ‘·T|ü⁄‘·÷H˚ ‘·q ÁbÕD s¡øDå£ ≈£î nH˚ø£ Á|üjT· ‘êï\T
#˚kÕÔ&TÉ . n˝≤π> kÕ>∑s¡ eT<Û´ä ˝À ∫≈£îÿ≈£îqï eTìwæ ≈£L&Ü m≥T yÓfi≤fl˝À ‘Ó*j·Tø£
J$‘·+ MT<ä ÄX¯‘√ nq+‘·yTÓ qÆ kÕ>∑sêìï á<˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚kÕÔ&TÉ . ô|q’ #Ó|Œæ q ø£<˝ä∏ À
ø£$ dü+kÕ]ì ø°ø±s¡D´+˝À ∫≈£îÿ≈£îqï @ø±øÏ nsTTq e÷qe⁄&ÉT>± ñ|ü$T+#ê&ÉT.
dü+kÕ] uÛ≤sê´ |æ\\¢ qT b˛wæ+#·&ÜìøÏ, s¡ø+åÏ #·&ÜìøÏ ìs¡+‘·s+¡ ÁX¯$Tdü÷Ô ñ+&Ü*.
n<=ø£ Jeq b˛sê≥+. Ä b˛sê≥+˝À nH˚ø£ <äT'U≤\T, düTU≤\T ñ+{≤sTT. <äT'U≤\‘√
u≤<Ûä |ü&≥˚ |ü
&ÉT dü+kÕ]øÏ dü+kÕs¡+ MT<ä $s¡øÔÏ ø£\eZ #·TÃ. Ä <äT'K+ b˛sTTq ‘·sê«‘·
$s¡øÔÏ ≈£L&Ü b˛‘·T+~. á $<Û+ä >± e÷qe⁄&ÉT ˇø£ ‘·s+¡ qT+∫ eTs=ø£ ‘·s+¡ düTK
<äT'U≤\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï dü+kÕs¡ JeHêìï ø=qkÕ–düTHÔ êï&ÉT. Ç˝≤ ø=qkÕ–+#·&+É
e\¢H˚ düèwæ˝º À eTqTwüß\T ìs¡+‘·s+¡ >± ø=qkÕ>∑T‘·THêïs¡T. düèwæº ø=qkÕ>±\+fÒ dü+kÕs¡
Jeq+ ñ+&Ée\dæ+<˚. nsTT‘˚ yÓ÷ø£yå ‘˚ \Ô· n_ÛÁbÕj·T+ BìøÏ _Ûqï+>± ñ+≥T+~.
e÷qe »qà <äTs¡u¢ yÑÛ TÓ qÆ ~. >∑‘· »qà˝À¢ #˚dTü ≈£îqï |ü⁄D´+ ø±s¡D+>± e÷qe »qà
\_ÛdTü +Ô ~. e÷qe »qà |üse¡ ÷s¡+ú yÓ÷ø±åìï bı+<ä&+É . ø±ã{Ïº á »qà˝À uÛeÑ
ã+<Ûë\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï dü+kÕs¡eTH˚ ø°ø±s¡D´+˝ÀøÏ Á|üy•˚ +#·≈î£ +&Ü yÓs’ ê>∑´ uÛ≤e+‘√
<˚e <˚e⁄ì düà]dü÷Ô eTs¡D+Ï ∫ yÓ÷ø±åìï bı+<ë\ì yÓ÷ø£yå ‘˚ \Ô· T #ÓãT‘ês¡T. yÓ÷ø£yå ‘˚ \Ô· T
á $wüj÷· ìï m+‘·>± #Ó|Œæ q|üŒ{Ïø° kÕ<Ûës¡D Á|ü»\T <ëìï |ü{+ºÏ #·Tø√≈£î+&Ü
dü+kÕs¡ ã+<Ûä+˝ÀøÏ yÓfi¯óÔHêïs¡T. ˝Àø£+˝À dü+kÕsêìï ø°ø±s¡D´+‘√ b˛\Ã&É+
kÕ+Á|ü<ëj·T+>± edü÷Ô e⁄+~. <ëìøÏ nqT>∑TD+>± ø£$ á ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫ #ÓbÕŒ&ÉT.
n+<äTe\¢ Ç~ ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·÷ ñ+~. Ç~ C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘·
ø£$ ø£*Œ+∫q ø£<.ä∏
á ø£<qä∏ T ‹ø£ÿq Åd|Ô” sü «¡ + Á|ü<eä∏ ÷XÊ«dü+˝À 42e e#·q+ qT+∫ 51e
|ü<´ä + es¡≈L£ ñqï 10 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ s¡∫+#ê&ÉT.
[ 52 ]
12. sê»˙‹ XÊÅd+Ôü |ü⁄≥Tºø£ ø£<:ä∏
á ø£<ä∏ XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì sê»<Ûsä êàqTXÊdüq |üs«¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À 59e
n<Ûë´j·T+˝À 145 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. Bìï ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. <Ûsä à¡ sêE
ªªsêE nH˚ X¯ã+› m˝≤ |ü⁄{Ï+º ~? n‘·&TÉ $T–*q Á|ü»\ ø£+fÒ @ $<Û+ä >± ñqï‘·T&ÉT?
n‘·&TÉ uÛ÷Ñ $Tì m˝≤ s¡ø+åÏ #· >∑\T>∑T‘·THêï&ÉT? Á|ü»\+<äs÷¡ <˚e⁄ì eTT+<äT •s¡dTü ‡
e+∫q≥T¢>± sêE eTT+<äT •s¡dTü e+#·T‘·THêïs¡T. Bì ‘·‘«Ô· eT+‘ê #Ó|Œü e\dæ+~µµ
nì ;Ûwßü àì ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ düe÷<Ûëq+>± ;Ûwßü à&ÉT á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
yÓTT<ä≥ ø£è‘·jT· T>∑+˝À sê»éT÷ ˝Ò<Tä , sêp ˝Ò&TÉ . <ä+&ÉeT÷ ˝Ò<Tä ,
<ä+&ç+#˚ yê&ÉT ˝Ò&TÉ . Á|ü»\+<äs÷¡ <Ûsä à¡ |üsT¡ \T ø±e&É+ #˚‘· <Ûsä à¡ ã<ä+∆ >± J$dü÷Ô
|üsd¡ Œü s¡+ s¡ø+åÏ #·T≈£î+≥÷ ñ+&˚yês¡T. ø=+‘·ø±\+ ‘·sê«‘· yê]˝À yÓ÷Vü≤+ Á|üy•˚ +∫+~.
yÓ÷Vü≤|üse¡ X¯ó˝…q’ qs¡T\T ˝ÀuÛ≤ìøÏ, ø±e÷ìøÏ eX¯ó\j·÷´s¡T. Bì‘√ Á|ü»\T n<Ûsä à¡ es¡qÔ T˝…’
ã\e+‘·+>± Ád” \Ô qT bı+<ä≥+, e÷{≤¢&É >∑÷&Éì e÷≥\T e÷{≤¢&&É +É , ‹q>∑÷&Éì
yê{Ïì ‹q&É+, ‘·|
ü ˇ|ü
˝Ò≈î£ +&Ü Á|üe]Ô+#·&+É yÓTT<ä\T ô|&É‘ês¡T. B+‘√ düe÷»+
n\¢ø˝£ À¢\ eTe⁄‘·T+~. <Ûsä à¡ + q•+∫ y˚<ä $C≤„q+ q•düT+Ô ~. Bì‘√ <˚e‘·\T uÛj Ñ T· |ü&ç
ÁãVü≤àe<ä≈› î£ yÓ[fl e÷qe ˝Àø£+˝À »s¡T>∑T‘·Tqï nÁø£e÷\qT n\¢ø˝£ À¢˝≤qT ÁãVü≤à≈£î
$e]+∫ e÷qe⁄\≈£î ÁX‚jT· düÿs¡yTÓ qÆ |üì #˚jT· e\dæ+~>± ø√s¡‘ês¡T. ÁãVü≤à yê]øÏ
nuÛj Ñ T· $T∫Ã |ü+|æ+∫
ªª‘·‘√ <∏ë´j·T düV≤ü ÁkÕD≤+ X¯‘+· #·Áøπ dü«ãT~∆»jYT
j·TÁ‘· <Ûsä à¡ dü<Ô y’Ó ês¡'ú ø±eTXË’ Ã yê_Û e]í‘'· µµ
(XÊ+‹. 59 ` 29e XÀ¢ø+£ )
ªª‘·q ãT~∆ qT+∫ \ø£å n<Ûë´j·÷\ sê»˙‹ XÊÁkÕÔìï s¡∫kÕÔ&TÉ µµ. áXÊÅd+Ôü ˝À <Ûsä êàs¡ú
ø±e÷\ >∑T]+∫, dü‘«· +, s¡»düT‡, ‘·eTdüT‡ nH˚ Á‹>∑TD≤\ >∑T]+∫, kÕúq+, eè~∆, ø£j å T· nH˚
Á‹esêZ\ >∑T]+∫, Ä‘·à, <˚X+¯ , ø±\+, ñbÕj·T+, ø±s¡´+, düV‰ü j·TT&ÉT nH˚ wü&«É sêZ\
>∑T]+∫ $e]+|ü ã&ç+~. á ˙‹ XÊÅd+Ôü ˝À eT+Á‘·T\ \ø£Då +, sê»<ä÷‘·, sê»|ü⁄Á‘·Tì
\ø£Då +, >∑÷&Û#É ês¡T\ $#ês¡D≈£î $$<Ûä ñbÕj·÷\T, y˚sT¡ y˚sT¡ kÕúHê˝À¢ y˚sT¡ y˚sT¡ |ü<‘∆ä T· ˝À¢
>∑÷&Û#É ês¡T\qT ìj·T$T+#·&+É , kÕeT+, <ëq+, uÛ<Ò ,ä <ä+&É+, ñù|ø£å nH˚ ◊<äT ñbÕj·÷\
>∑T]+∫, V”≤q, eT<Û´ä eT, ñ‘·eÔ T dü+<ÛTä \ >∑T]+∫ $e]+|üã&ç+~. Ç+<äT˝À Ç+ø± X¯Á‘·Te⁄\
MT~øÏ <ä+&Ó‘Ô̊ j·÷Á‘ê düeTj·÷\T, s¡<ë∏ \T, @qT>∑T\T, >∑TÁsê\T, |ü<ë‹ <äfi≤\T $wæ,º
HÍø±ã\+, #ês¡ã\+, <˚•ø£ ã\+ nH˚ mì$T~ n+>±\ >∑T]+∫, X¯‘è· e⁄\T, $TÁ‘·T\T,
ñ<ëd”qT\ >∑T]+∫, j·TT<ë∆\˝À nH˚ø£ eP´Vü‰\ >∑T]+∫ $e]+|üã&ç ñ+~.
á Á>∑+<∏+ä ˝À Ç+ø± n>∑&\ÔÉ T ‘·y«˚ |ü<‹∆ä , ùdqqT j·TT<ë∆ìøÏ q&ç|+æ #·&+É ,
<=+>∑\#˚‘,· Á≈£Ls¡T˝…q’ Ä≥$≈£î\ #˚‘· X¯Á‘·T <˚XÊ\qT |”&+ç #·&+É , dübÕÔ+>±\Tqï
[ 53 ]
sê»´+ jÓTTø£ÿ ‘·>T∑ <Z \ä , ô|s¡T>∑T<ä\, düeT‘·«+, X¯Á‘·e⁄\T, eT<Û´ä düT\ú T, $TÁ‘·T\qT
>∑T]+∫q $es¡D, ‘·q ø£+fÒ ã\e+‘·T\qT nD∫y˚ùd $<ÛëHê\T, Á|üe÷<ä+ ø£*+Z #˚
yê]ì yÓ‹øÏ |ü≥Tºø=H˚ $<Ûëq+, eT\¢ Áø°&É, Äj·TT<Ûä Á|üjÓ÷>∑+, ‘ê´>∑+, <Ûäq+
≈£L&Éu≥… &º +É , nHê<ÛTä \qT #˚sB¡ j·T&É+, ùde≈£î\qT ø£ìô|{Ïº ñ+&É&+É , ‘·–q düeTj·÷\˝À
<ëq+ #˚j·T&É+, e´düHê\≈£î <ä÷s¡+>± ñ+&É&É+ yÓTT<ä˝…’q sê» >∑TD≤\T
$e]+|üã&Ü¶sTT. á Á>∑+<∏+ä ˝À Ç+ø± ùde≈£î\T #˚ùd #Ó&¶É |üqT\T, y˚sT¡ y˚sT¡
eè‘·TÔ\T, Ç˝≤+{Ï ùde≈£î\qT |üdæ>∑≥º&É+, Á|üe÷<ëìï ‘=\–+#·Tø√e&É+,
<Ûsä êàs¡øú ±e÷\ ø√dü+ <Ûqä + Ks¡TÃ #˚ùd $<Ûëq+, ø£cÕº\qT ‘=\–+#·Tø√e&É+ ø√dü+
<Ûqä + Ks¡TÃ #˚ùd $<Ûëq+. j·TT<ë∆ìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ nH˚ø£ Äj·TT<Ûë\qT, ø£e#ê\qT,
s¡<ë∏ \qT ‘·j÷· s¡T#˚ùd ñbÕj·÷\T, |üDe+, Äqø£+, X¯+K, uÛsÒ T¡ \T yÓTT<ä˝q’… j·TT<ä∆
yê<ë´\qT yÓ÷–+#·&+É , eTDT\T, |üXT¯ e⁄\T, uÛ÷Ñ $T, eÁdü+Ô , <ëd”»q+, düTes¡+í nH˚
Äs¡T Á<äyê´\qT ùdø£]+#·&+É , X¯Á‘·T Á<äyê´\qT HêX¯q+ #˚jT· &É+, ‘·eT n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ
e∫Ãq Á|ü<X˚ +¯ ˝À XÊ+‹ HÓ\ø=\Œ&É+ yÓTT<ä˝q’… e˙ï ñHêïsTT. Ç+ø± á Á>∑+<∏+ä ˝À
dü‘´· ‘·«+, eT<ÛTä s¡yTÓ qÆ e÷≥\T, Á|ü»\T >∑T+|ü⁄>± ≈£Ls¡TÃqï Á|<ü X˚ Ê˝À¢ ì‘·éT÷ Á|‘ü ´· ø£+å >±H√,
|üs√ø£+å >±H√ yê]ì |üØøÏ+å #·&+É , Áu≤Vü≤àDT\qT <ä+&ç+#·ø£ b˛e&É+, C≤‘·T\qT ã{Ï,º >∑TD≤\qT
ã{Ïº ùde≈£î\ m+|æø,£ bÂs¡T\ s¡øDå£ , <˚X,¯ C≤‹, ≈£î˝≤\ <Ûsä êà\T, ˇø=ÿø£ÿ eT+&É\+˝À
|üHïÓ +&ÉTeT+~ sêE\qT ì\Œ&É+, ø√XÊ>±s¡+ eè~∆ bı+~+#·T≈£îH˚ |ü<‹∆ä , <Ûqä +
dü+bÕ~+#·T≈£îH˚ |ü<‹∆ä , ˝Àø£eT+‘ê düHêàs¡+Z ˝À ñ+&ç #·*+|ü≈î£ +&Ü ì*#˚ ñbÕj·÷\T
yÓTT<ä˝q’… e˙ï á ˙‹XÊÁdü +Ô ˝À ÁãVü≤à e]í+#ê&ÉT. eT+>∑fi¯ Á|ü<yä TÓ qÆ á XÊÁkÕÔìï
s¡∫+∫q ‘·sê«‘· ÁãVü≤à Ç+Á<ë~ <˚e‘·\‘√ ªª˝Àø£V≤æ ‘·+ ø√dü+ düsd¡ «ü r<˚$ Hê ãT~∆ì
Á|üu≤Û $‘·+ #˚d+æ ~, á ãT~∆‘√ H˚qT á XÊÁkÕÔìï sêXÊqT.
ªª<äDqíÒ düV≤æ ‘ê ùV≤ćÕ ˝Àø£sø¡ Då£ ø±]ø±
ìÁ>∑V‰ü qTÁ>∑V≤ü s¡‘ê ˝Àø± qqT#·]wü´‹µµ
ªª<äDqíÒ ˙j·T‘˚ #˚<+ä <äD+í qj·T‹ yê|ü⁄q'
<äD˙í ‹ ]‹ U≤´‘ê ÁrHé˝Àø± q_Ûes¡‘Ô µ˚ µ
(XÊ+‹. 59 ` 77,78 XÀ¢ø±\T)
ªªÇ~ ˝Àø±ìï s¡ødåÏ Tü +Ô ~. á »>∑‘T· Ô <ä+&É+ #˚‘· q&É|ãü &ÉT‘·T+~. n+<äTe\¢ Ç~
<ä+&É˙‹ nì Á|üd~æ ∆ ø¬ ≈£îÿ‘·T+~. Ç~ eTT˝À¢ø±˝À¢q÷ yê´|ædTü +Ô ~µµ nì #ÓãT‘ê&ÉT.
\ø£å n<Ûë´j·÷\‘√ ÁãVü≤à sêdæq á <ä+&É˙‹ XÊÁkÕÔìï Ä ‘·sê«‘· X¯+ø£sT¡ &ÉT
Á>∑V≤æ +∫ Á|ü»\ Äj·TTe⁄ ‘·–Z b˛‘·T+<äì ‘Ó\TdüT≈£îì Ä XÊÁkÕÔìï |ü~y˚\ n<Ûë´j·÷\Tqï
Á>∑+<∏+ä >± dü+Á>∑V≤æ +∫ #ÓãT‘ê&ÉT. Bì ù|s¡T ªªyÓX’ Ê˝≤ø£+å µµ. Bìï Ç+Á<äT&ÉT eT]+‘·>±
dü+Á>∑V≤æ +∫ ◊<äTy˚\ n<Ûë´j·÷\T>± #ÓbÕŒ&ÉT. Bì ù|s¡T ªªu≤VüQ<ä+‘·ø+£ µµ ãèVü≤düŒ‹
[ 54 ]
á XÊÁkÕÔìï ªªu≤s¡ΩdŒü ‘·´+µµ nH˚ ù|s¡T‘√ eT÷&ÉT y˚\ n<Ûë´j·÷\T>± dü+øπ |å kæ ÕÔ&TÉ .
X¯óÁ≈£î&ÉT <ëìï yÓsTT´ n<Ûë´j·÷\T>± dü+Á>∑V≤ü + #˚kÕÔ&TÉ . e÷qe⁄\ Äj·TTe⁄ ‘·–Z
b˛e&Üìï Á>∑V≤æ +∫ eTVü≤s¡T¸\T ÁãVü≤à sêdæq <ä+&É˙‹ XÊÁkÕÔìï Ç˝≤ dü+øπ |å +æ #ês¡T.
n|ü⁄&ÉT <˚e‘· \+<äs÷¡ $wüßeí ⁄ e<ä≈› î£ yÓ[fl ªªe÷qe⁄ \+<ä] ø£+fÒ ÁX‚wßü &˜ q’Ó
ˇø£ÿDÏí e÷≈£î n~Û|‹ü >± ÇeTTàµµ nì n&ÉT>∑T‘ês¡T. Hêsêj·TDT&ÉT ‘˚CÀs¡÷|ü⁄&q’Ó $s¡E&ÉT
nH˚ e÷qdü |ü⁄Á‘·Tì düèwækº ÕÔ&TÉ . $s¡Eì ø=&ÉT≈£î ø°]eÔ T+‘·T&ÉT, Ç‘·ì ø=&ÉT≈£î ø£se›¡ TT&ÉT.
á eTT>∑TsZ ÷¡ sê»´bÕ\q≈£î n+^ø£]+#·≈î£ +&Ü ‘·|dü Tü ‡ MT<ä <äèwæº eTs¡*kÕÔsT¡ . ø£se›¡ TT&ç
ø=&ÉT≈£î nq+>∑T&ÉT. Ç‘·&TÉ <ä+&É˙‹ì Á>∑V≤æ +∫ sê»´ bÕ\qqT d”«ø£]kÕÔ&TÉ . n‘·ì
‘·sê«‘· eTè‘·T´ <˚e‘· e÷qdü |ü⁄Á‹ø£ nsTTq düT˙<∏ä ≈£îe÷s¡T&Óq’ y˚qT&ÉT sêE ne⁄‘ê&ÉT.
Ç‘·&TÉ n<Ûsä à¡ |üsT¡ &ÉT ø±e&É+ #˚‘· eTVü≤s¡T¸\T eT+Á‘·|Pü ‘ê˝…q’ <äs“¡ \¤ ‘√ n‘·DíÏ #·+|æyk˚ ÕÔsT¡ .
eTVü≤s¡T¸\T y˚qTì ≈£î&ç#‹˚ ì eT~Û+#·>± Ç+Á<äTì ˝≤+{Ï eTVü‰|ü⁄s¡Twüß&ÉT |ü⁄&É‘ê&ÉT.
n‘·&TÉ ø£e#·+, K&É+Z , <Ûqä düT‡, u≤D≤\T <Û]ä +∫ ñ+{≤&ÉT. n‘·DíÏ <ä+&É˙‹ ÄÁX¯sTTdüT+Ô ~.
n‘·qT eTVü≤s¡T¸\≈£î qeTdüÿ]+∫ ‘êqT @$T #˚j÷· ˝À ÄC≤„|+æ #· e\dæ+~>± ø√s¡‘ê&ÉT.
n|ü⁄&ÉT <˚e‘·\T, eTVü≤s¡T¸\T n‘·ì‘√ ªª<Ûsä à¡ ãT~∆‘√ düs«¡ ÁbÕDT\ MT<ä düeTãT~∆ ø£*Z
ìwüŒø£bå Õ‘·+>± <Ûsä êàìï Ä#·]+#·T. e÷qe⁄ ˝…es¬ H’ ê <Ûsä à¡ + qT+&ç ‘=\–‘˚ yê]ì
<ä+&ç+#·T. Á‹ø£sD ¡ X¯ó~∆>± y˚<ëìï s¡økåÏ ÕÔqì #ê˝≤ kÕs¡T¢ Á|ü‹C„ #˚sTT. <ä+&É˙‹
XÊÁdü +Ô ˝À #Ó|Œæ q Á|üø±s¡+ <Ûsä êàìï ìX¯Ù+ø£+>± ìs¡«Væ≤kÕÔqì, Áu≤Vü≤àDT\T Hê≈£î
<ä+&ç+|ü<>ä ì∑ yês¡T nì, ˝Àø£+ dü+ø£s+¡ ø±≈£î+&Ü s¡økåÏ ÕÔqT nì Á|ü‹C„ #˚sTTµµ nì
#ÓãT‘ês¡T. n|ü
&ÉT yÓq’ T´&ÉT (y˚qTì ø=&ÉT≈£î) yê]‘√ ªª|ü⁄s¡Twü ÁX‚wßü ˝˜ q’… Áu≤Vü≤àDT\T
Hê≈£î düeTdüÿ]+|ü <ä–qyês¡Tµµ nì n+{≤&ÉT. Áu≤Vü≤àDT \+<äs÷¡ ªªnfÒ¢ n>∑T>±ø£µµ
nì yÓq’ T´ì‘√ n+{≤s¡T. Ä ‘·sê«‘· yÓq’ T´ìøÏ X¯óÁ≈£î&ÉT |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT>±, yê\œ´\T\T,
kÕs¡d«ü ‘·T\T nH˚ eTVü≤]¸ >∑D+ eT+Á‘·T\T>±, >∑sZ¡ eTVü≤]¸ CÀ´‹wü |ü+&ç‘T· &ÉT>±
ñ+{≤s¡T. Ä ‘·sê«‘· $wüßeí ⁄, Ç+Á<ë~ <˚e‘·\T, eTVü≤s¡T¸\T yÓTT<ä˝q’… yês¡T y˚qTì
≈£îe÷s¡T&Óq’ |üè<∏Tä e⁄≈£î sêC≤´_Ûùwø£+ #˚kÕÔsT¡ . uÛ÷Ñ <˚$ düeTTÁ<äT&ÉT, Væ≤eTe+‘·T&ÉT,
Ç+Á<äT&ÉT y˚Ts¡T |üs«¡ ‘·+ yÓTT<ä˝q’… yês¡T |üè<∏Tä e⁄≈î£ nH˚ø£ $\TyÓq’ ã+>±sêìï, s¡‘êï\qT,
nø£j å T· yÓTqÆ <ÛHä êìï ø±qTø£>± ÇkÕÔsT¡ . >∑TÁsê\T, s¡<ë∏ \T, @qT>∑T\T ø√≥¢ ø=\~
uÛ≥ Ñ T\T |üè<∏Tä e⁄ ‘·\∫q yÓ+≥H˚ n‘·ì e<ä≈› î£ ekÕÔsTT. n‘·ì s¡øD å£ ˝À Á|ü»\T
eTTdü*‘·q+, ø£sT¡ e⁄, s√>∑+, <=+>∑\ uÛj Ñ T· + yÓTT<ä˝q’… $ ˝Ò≈î£ +&Ü düTK+>± ñ+{≤s¡T.
n‘·ìøÏ |üs«¡ ‘ê\T ≈£L&Ü e÷sêZìï Ç#˚Ã$. n‘·ì <Û«ä C≤\T m|ü
&É÷ yê*b˛˝Ò<Tä .
uÛ÷Ñ $T |ü~ùV≤&ÉT s¡ø±\ |ü+≥\ì∫Ã+~. j·T≈£î\å T, sêø£då Tü \T, Hê>∑T\T n‘·ì ø√¬sÿ\ìï+{Ï˙
rπsÃyês¡T. á ˝Àø±qï+‘·{˙Ï |üè<∏Tä e⁄ <Ûsä à¡ ã<ä+∆ #˚dæ Á|ü»\q+<ä]˙ s¡+õ+|üCXÒ Ê&ÉT.
n+<äTe\¢ n‘·&TÉ sê» X¯ã+› ‘√ |æ\eã&Ü¶&TÉ .
[ 55 ]
Áu≤Vü≤àDT\qT ø£‘å e· TT\T n+fÒ u≤<Û\ä qT+∫ Á‘êD+ n+fÒ s¡øD å£ #˚XÊ&ÉT
ø±ã{Ïº n‘·ìøÏ ø£Áå ‹j·TT&ÉT nH˚ ù|s¡T e∫Ã+~. |üè<∏Tä e⁄ #˚dqæ <Ûsä à¡ |ü]bÕ\q e\¢
uÛ÷Ñ $TøÏ |üè~∏$ nH˚ ù|s¡T e∫Ã+~. düHê‘·qT&Óq’ $wüßeí ⁄ dü«j·T+>± n‘·DíÏ ªªsêC≤!
ìqTï mes¡÷ $T+∫ b˛˝ÒsT¡ µµnì kÕú|qü #˚kÕÔ&TÉ . |üè<∏Tä e⁄ #˚dqæ ‘·|dü Tü ‡ #˚‘· $wüßeí ⁄
n‘·ì˝À Äy˚•kÕÔ&TÉ . n+<äTe\¢ e÷qe⁄\÷ <˚e‘·\T ≈£L&Ü <˚e⁄ìøÏ qeTdüÿ]+∫q≥T¢
n‘·ìøÏ (sêE≈£î) qeTdüÿ]+#ês¡T. |üè<∏Tä e⁄ ÁãVü≤à #Ó|Œæ q sê»˙‹ XÊÁkÕÔìï nqTdü]+∫
sêC≤´ìï |ü]bÕ*kÕÔ&TÉ . n‘·ì ‘·sê«‘· n‘·ì yês¡dTü \T sêE\e⁄‘ês¡T. Ç+‘·{‘Ï √ á
ô|’ ø£<˝ä∏ À sêC≤´ìøÏ sêE≈£î nedüsy¡ TÓ qÆ nìï n+XÊ\‘√ ≈£L&çq sê»˙‹
XÊÁkÕÔìï ÁãVü≤à s¡∫+∫q≥T¢, y˚qTì ≈£î&ç#s˚ TT qT+∫ |üè<∏Tä e⁄ ñ<ä“$¤ +∫q≥T¢, $wüßeí ⁄
<˚e‘·\T yÓTT<ä˝q’… yês¡+<äs÷¡ n‘·DíÏ sêE>± n_ÛùwøÏ+∫q≥T¢ n‘·&TÉ ÁãVü≤à #Ó|Œæ q
sê»˙‹ XÊÁkÕÔqTkÕs¡+>± Á|üC≤bÕ\q kÕ–+∫q≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. ùV≤‘·Tã<ä+∆ >±
n˝À∫ùdÔ Ç~ ø£≥Tºø<£ ìä∏ düŒwüeº Te⁄‘·T+~. eTq |üPs¡T«\T Á|ü‹ $wüj÷· ìï <˚e⁄ìøÏ
eTT&çô|{Ïº #ÓbÕŒs¡T. ˝Àø£+˝Àì nH˚ø£ edüTeÔ ⁄\T, XÊÁdü Ô |ü]C≤„q+ yÓTT<ä˝q’… $ <˚e‘·\T
düèwæ+º ∫ sTT∫Ãq≥T¢>± eTqyês¡T #ÓbÕŒs¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT ‘·q Hê{´XÊÅd+Ôü ˝À
j·TT>∑d+ü ~Û ø±\+˝À ø±eT, ˝ÀuÛ,Ñ e÷‘·‡sê´\≈£î ˝ÀHÓ’ n<Ûsä à¡ +>± Á|üe]ÔdTü qÔ ï Á|ü»\qT
<Ûsä à¡ ìs¡‘T· \qT ø±$+#·&ÜìøÏ <äèX¯´+, ÁX¯e´+ nsTTq Áø°&˙É j·Tø±ìï düèwæ+º #·Teîì
Ç+Á<ë~ <˚e‘·\T ÁãVü≤àqT ÁbÕ]ú+∫q≥T¢, ÁãVü≤à düe÷~Ûd‘úæ T· &Ó’ #·‘T· sπ «<ë\ kÕsêìï
Á>∑V≤æ +∫ Hê≥´ y˚<ëìï düèwæ+º ∫ uÛsÑ ‘¡ T· ìøÏ uÀ~Û+∫q≥T¢>±, uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT <ëìï ‘·q
•wüß´\≈£î uÀ~Û+∫ yê] #˚‘· Hê≥ø£ Á|ü<sä Ù¡ q ÁbÕs¡+_Û+∫ q≥T¢>± #ÓbÕŒ&ÉTµµ7. Ç~
|üP]Ô>± ø£*Œ‘·+. uÛsÑ ‘¡ T· ì Hê≥´XÊÁdü +Ô Hê≥ø£ \ø£D å Á>∑+<∏+ä . \ø£å ´+ ˝Ò≈î£ +&Ü \ø£D
å
Á>∑+<∏+ä |ü⁄≥º<Tä . uÛsÑ ‘¡ T· ì ø±\+ Hê{ÏøÏ Hê≥ø£ s¡#q· , Hê≥ø£ Á|ü<sä Ù¡ q eTq <˚X+¯ ˝À
>=|üŒ |ü]D‘· <äX˝¯ À ñHêïsTT. yê{Ïì Á>∑V≤æ +∫ uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT Hê≥´XÊÁdü Ô Á>∑+<∏ëìï
sêXÊ&ÉT. yêdüeÔ + Ç~ ø±>± uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT <ëìï <ë∫ ô|{Ïº ‘·q Á>∑+<∏ëìøÏ |ü$Á‘·‘q· T Á|üd~æ ì∆
ø£*–+#·&ÜìøÏ Hê≥ø£ XÊÅdÔü |ü]C≤„Hêìï ÁãVü≤à ‘·q≈£î uÀ~Û+∫q≥T¢>∑ ø£*Œ+∫ #ÓbÕŒ&ÉT.
n˝≤π> ˝Àø£+˝À sê»˙‹ XÊÁkÕÔìï #ê˝≤ eT+~ y˚T<Ûëe⁄\T sêXÊs¡T.
dü+düÿè‘·+˝À øö{Ï\T´ì ns¡Xú ÊÁdü +Ô , ø±eT+<ä≈î£ ì ˙‹XÊÁdü +Ô , X¯óÁø£ ˙‹ XÊÅd+Ôü
yÓTT<ä˝q’… $ Á|üd<æ y∆ä TÓ qÆ ˙‹XÊÁdü ÁÔ >∑+<∏ë\T. M{Ïì Äj·÷ s¡#s· TT‘·\T ‘·eT ø±\+ Hê{Ï
sê»ø°jT· , Ä]úø,£ kÕ+|òTæ ø£ |ü]dæ‘ú T· \qT ã{Ïº sê»˙‹XÊÅdÔü Á>∑+<∏ë\qT s¡∫+#ês¡T.
Bìï Á>∑V≤æ +∫q |ü+&ç‘ø· $£ sê»˙‹ XÊÁkÕÔìï ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT ‘·q ãT~∆ qT+∫ düèwæ+º ∫
q≥T¢>± ô|’ ø£<qä∏ T ø£*Œ+#ê&ÉT. n+<äTe\¢ á ø£<ä∏ ≈£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·÷ ñ+~. Ç+<äT˝À
C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ ë∏ +X¯ ñ+~.
[ 56 ]
sê#·]ø£+˝À ªªq $wüß'í |üè~∏M |ü‹'µµ nH˚ e÷≥ Á|ü#ês¡+˝À ñ+~. $wü«í +X¯
˝Òìyê&ÉT sêE ø±˝Ò&TÉ nì <ëì ns¡+ú . Á‹eT÷s¡T˝Ô À¢ $wüßeí ⁄d‹úæ ø±s¡≈î£ &ÉT>± #Ó|Œü ã&Ü¶&TÉ . n+fÒ
$wüßeí ⁄ düèwæìº ø±bÕ&˚yê&ÉT. sêE >∑÷&Ü ‘·q nBÛq+˝À ñqï uÛ÷Ñ uÛ≤>±ìï Á|ü»\qT
ø±bÕ&É‘ê&ÉT ø±ã{Ïº sêEqT $wü«í +X¯ dü«s¡÷|ü⁄&ÉT nì #ÓbÕŒs¡T. BìøÏ ‘·>≥ Z∑ Tº>± á
ø£<˝ä∏ À y˚qTì ≈£îe÷s¡T&Óq’ |üè<∏Tä e⁄ Á|ü»\+<ä]ø° sêE>± ìj·T$T+#·ã&çq≥T¢, n‘·ì˝À
$wüßeí ⁄ Á|üy•˚ +∫q≥T¢, n+<äT e\¢H˚ |üè<∏Tä e⁄qT $wüßeí ⁄>± uÛ≤$+∫ e÷qe⁄\T <˚e‘·\T
n‘·ìøÏ düeTdüÿ]+∫ q≥T¢>± |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. sê»]ø£+˝À sêE düsê«~Ûø±].
n‘·ì e÷≥≈£î ‹s¡T>∑T+&É<Tä . n‘·&TÉ ‘·|
ü #˚dHæ ê mes¡÷ Á|ü•ï+#· >∑÷&É<Tä . Á|ü•ï+∫q
yêìøÏ #êe⁄ ‘·|Œü <äT. n+<äTe\¢H˚ Á|ü»\T n‘·ìøÏ uÛj Ñ T· |ü&ç n‘·DíÏ <˚e⁄ì˝≤>± ùd$+#˚
yês¡T. sêE\T ‘·eT <ä>sZ∑ ¡ ñqï |ü⁄s√Væ≤‘· es¡+Z <ë«sê sêE <Óy’ ê+X¯ dü+uÛ÷Ñ ‘·T&Éì
Á|ü#ês¡+ #˚sTT+#·Tø=ì #·<Tä e⁄ ˝Òì ÄHê{Ï Á|ü»\qT q$Tà+#ês¡T. n˝≤>± Á|ü»\qT
q$Tà+#·&ÜìøÏ ø£*Œ+∫q ø£<˚∏ uÛ≤s¡‘+· ˝Àì á ø£≥Tºø<£ ä∏ ≈£L&Ü. Ç~ C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ \ä∏
Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q ø£<.ä∏
á eè‘êÔ+‘êìï ‹ø£ÿq XÊ+‹|üs«¡ + ~«rj·÷XÊ«dü+˝Àì 198e e#·q+qT+∫
218e e#·q+ es¡≈L£ ñqï 21 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ ≈£î|¢ øÔ” ]£ +∫ #ÓbÕŒ&ÉT.
13. Á|üC≤|ü‹ ô|’ eT÷&ÉT esêí\≈£î <ëdüT\T>± X¯SÁ<äT\qT düèwæ+º #·&+É :

á eè‘êÔ+‘·+ XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì sê» <Ûsä êàqTXÊdüq |üs«¡ + nH˚ ñ|ü |üs«¡ +˝À
60e n<Ûë´j·T+˝À 27e XÀ¢ø+£ qT+∫ 40e XÀ¢ø+£ es¡≈L£ ñqï 14 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. Hê\T>∑T
esêí\ yê] <Ûsä êà\qT $e]+#· e\dæ+~>± ;Ûwßü àì <Ûsä à¡ sêE ø√]q|ü⁄&ÉT ;Ûwßü à&ÉT
Áu≤Vü≤àD, ø£Áå ‹j·T, yÓX’ ´¯ esêí\ yê] <Ûsä êà\qT >∑T]+∫ #Ó|Œæ ∫es¡>± X¯SÁ<äT\ <Ûsä êà\T
>∑T]+∫ #Óù|Œ≥|ü⁄&ÉT á eè‘êÔ+‘êìï Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
Á|üC≤|ü‹ Áu≤Vü≤àD, ø£Áå ‹j·T, yÓX’ ´¯ esêí\≈£î <ëdüTì>± X¯SÁ<äTì ø£*Œ+#ê&ÉT.
n+<äTe\¢ X¯SÁ<äTìøÏ ô|’ eT÷&ÉT esêí\ yê]øÏ ùde #˚jT· &ÉyT˚ Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ $~Û.
ªª‘·kÕà#·÷Ã¤Á<äd´ü esêíHê+ |ü]#·sê´ $BÛjT· ‘˚
‘˚cÕ+ X¯óÁX¯SwüD≤#ÓÃ’ e eTVü≤‘Y düTK eTyê|ü⁄ïj·T‘Yµµ
ªªX¯SÁ<ä @‘êHé |ü]#·sπ ‘Y ÁrHé esêí qqT|üPs¡«X¯'
dü+#·j÷· +X¯Ã q ≈£îØ«‘· C≤‘·T X¯SÁ<ä' ø£<+ä∏ #·qµµ
ªªbÕ|”j÷· Hé Væ≤ <Ûqä + \u≤∆« eXÀ ≈£îsê´<é >∑Øj·Tdü'
sêC≤„ yê düeTqTC≤„‘'· ø±eT+ ≈£îØ«‘· <Ûë]àø£'µµ
(XÊ+‹., 60`28,29,30 XÀ¢ø±\T)
ªªn+<äTe\¢ X¯SÁ<äT&ÉT eT÷&ÉT esêí\ yê]øÏ |ü]#·s´¡ #˚j÷· *, yê] ùde e\¢ n‘·&TÉ >=|üŒ
düTU≤ìï bı+<äT‘ê&ÉT. X¯SÁ<äT&ÉT m|ü
&ÉT >∑÷&Ü <Ûqä + ≈£L&Éu≥… º ≈£L&É<Tä . n˝≤ ≈£L&Éu…{Ïº‘˚
[ 57 ]
bÕbÕìï bı+<äT‘ê&ÉT. ∫es¡≈î£ <ëìï <Ûqä e+‘·T\ bÕ\T #˚kÕÔ&TÉ . nsTT‘˚ sêE nqTeT‹
rdüTø=ì X¯SÁ<äT&ÉT <Ûë]àø£ ø±sê´\T #˚jT· &ÜìøÏ <ÛHä êìï dü+bÕ~+#· e#·TÃµµ. $T–*q
esêí\ yês¡T X¯SÁ<äTì ‘·|Œü ø£ Ä<ä]+#ê*. ô|’ eT÷&ÉT esêí\ yês¡T ‘êeTT yê&çq >=&ÉT>∑T,
#Ó|
ü \T, ‘·\bÕ>∑, Ädüq+, $düqø£Ás¡ ‘·eT≈£î |ü]#·s´¡ #˚ùd X¯SÁ<äTìøÏ Çyê«*.
ªªn<Ûsä ê´DÏ $osêíì edüHêì ~«C≤‹_Û'
X¯SÁ<ëjÓTÆ e Á|ü<j˚ ÷· ì ‘·d´ü <Ûsä à¡ <Ûqä + Væ≤ ‘·‘µY µ
(XÊ+‹. 60 ` 33e XÀ¢ø+£ )
ªªô|’ eT÷&ÉT esêí\ yês¡T ‘êeTT #ê˝≤ ø±\+ <Û]ä +∫q eÁkÕÔ\qT X¯SÁ<äTìøÏ Çyê«*.
n$ X¯SÁ<äT\≈£î <Ûsä à¡ <Ûqä +µµ. ~«»qTà\≈£î ùde #˚jT· &ÜìøÏ X¯SÁ<äT&ÉT eùdÔ yês¡T
n‘·ìøÏ ‘·|Œü ø£ Ä neø±XÊìï ø£*Œ+#ê\ì <Ûsä à¡ y˚‘\Ô· T #ÓãT‘ês¡T. dü+‘êq+ ˝Òì
X¯SÁ<äTìøÏ j·T»e÷ì |æ+&É Á|ü<ëq+ #˚j÷· *. eè<äT\∆ T, <äTs¡“\¤ T\T nsTTq X¯SÁ<äT\qT
uÛ]Ñ +#ê*. <Óq’ ´dæ‹ú ‘√ ñqï j·T»e÷ìì X¯SÁ<äT&ÉT $&ç∫ô|{Ïº yÓfifl¯ ≈£L&É<Tä . ô|>’ ±
eT]+‘· Ä<äs+¡ >± #·÷&Ü*. X¯SÁ<äTìøÏ y˚sT¡ >± <Ûqä + ˝Ò<Tä . m+<äTø£+fÒ n‘·&˚ j·T»e÷ìøÏ
kıeTTà. ø±ã{Ïº ô|’ eT÷&ÉT esêí\yê] j·TC„yT˚ n‘·ìøÏ j·TC„+. kÕ«Vü‰, dü«<Ûë ˝Òø£
$T–*q y˚<eä T+Á‘ê\T X¯SÁ<äTì˝À ñ+&Ée⁄. n+<äTe\¢ X¯SÁ<äT&ÉT yÓ~’ ø£Áe‘· Bø£å
bı+<ä≈£î+&Ü bÕø£j·TC≤„\ <ë«sê j·TC„+ #˚j·÷*. bÕø£j·TC„+ jÓTTø£ÿ <äøÏåDqT
|üPs¡bí ÕÁ‘·\T n+{≤s¡T. ô|’ »eqT&ÉT nH˚ X¯SÁ<äT&ÉT ◊+Á<ë>∑ï+ nH˚ $<Ûëq+‘√ j·TC„+
#˚dæ <äøD åÏ >± \ø£å |üPs¡bí ÕÁ‘·\T Ç#êÃ&Éì y˚TeTT $Hêï+. ô|’ eT÷&ÉT esêí\≈£î j·TC„+
@ $<Û+ä >± $~Û+|ü ã&ç+<√ n˝≤π> X¯SÁ<äT\≈£î ô|’ eT÷&ÉT esêí\≈£î ùde #˚jT· &ÉyT˚
j·TC„+ nì $~Û+|üã&ç+~. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<˝ä∏ À Áu≤Vü≤àD, ø£Áå ‹j·T, yÓX’ ´¯ esêí\ yê]øÏ ùde #˚jT· &ÜìøÏ ÁãVü≤à
X¯SÁ<äT\qT düèwæ+º #ê&Éì, n+<äTe\¢ X¯SÁ<äT\T ô|’ eT÷&ÉT esêí\ yê]øÏ u≤ìdü\T>±
ñ+&ç ùde #˚j÷· \ì, yês¡T ÄdæbÔ ÕdüT\Ô qT dü+bÕ~+#·Tø√ >∑÷&É<ìä , n˝≤ dü+bÕ~ùdÔ
n~ bÕ|üeTì, X¯SÁ<äT\≈£î j·TC„+ #˚ùd n~Ûø±s¡+ ˝Ò<ìä , ô|’ eT÷&ÉT esêí\ yê]øÏ
ùde#˚jT· &ÉyT˚ yê]øÏ j·TC„+ ˝≤+{Ï<ìä #ê˝≤ <äTsêàs¡+Z >± Áu≤Vü≤àDø£$ #ÓbÕŒ&ÉT.
á ø£<ä∏ ø£≥Tºø<£ ä∏ nì düŒwü+º >± ‘Ó\Tdü÷Ô ñ+~. es¡eí édü,ú ≈£î\eédüú
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À e÷Á‘·yT˚ ñHêïsTT. Á|ü|+ü #·yê´|ü+Ô >± |ü⁄s√Væ≤‘· es¡+Z nH˚ø£ <äTsêàsêZ\T
#˚d+æ ~. $T–*q <˚XÊ˝À¢ es¡eí édüú ˝Òøb£ ˛e&É+ #˚‘· Á|ü»˝À¢ me¬sH’ ê |ü⁄s√Væ≤‘·T\T>±
e÷s¡e#·TÃ. ‘·j·÷s¡T ø±e#·TÃ. ø±ì uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì |ü⁄s√Væ≤‘· esêZìøÏ #Ó+~q
Áu≤Vü≤àDT\T es¡eí édüqú T ø£*Œ+∫ ‘·s‘¡ s· ê\T>± ‘·eT yês¡dTü \T ‘·eT ≈£î\düT\ú T e÷Á‘·yT˚
|ü⁄s√Væ≤‘·T\T>± ñ+&˚ @sêŒ≥T >±$+#·Tø=ì düe÷»+ MT<ä ô|‘·qÔ + #Ó˝≤sTTdü÷Ô
X¯SÁ<äT\≈£î m˝≤+{Ï Vü≤≈£îÿ\T ˝Ò≈î£ +&Ü u≤ìdü\T>± #˚XÊs¡T. á eédüqú T mes¡÷
Á|ü•ï+#·≈î£ +&Ü <˚e⁄&˚ á eédüqú T @sêŒ≥T #˚XÊ&Éì á ø£<ä∏ ˝≤+{Ï ø£<\ä∏ qT ø£*Œ+∫
[ 58 ]
nC≤„qT\T>± ne÷j·T≈£î\T>± ñqï Á|ü»\qT q$Tà+#ês¡T. BìøÏ ñ<ëVü≤s¡D dü+düÿè‘·
sêeTj·TD+˝Àì X¯+ã÷e<Ûä ø£<.ä∏ á eè‘êÔ+‘·+ ñ‘·sÔ ø¡ ±+&É 73 qT+∫ 76 es¡≈î£
e⁄qï 4 düs˝Z¡ À¢ e⁄+~. á ø£<˝ä∏ À Á‘˚‘êj·TT>∑ <Ûsä êàìï nqTdü]+∫ X¯SÁ<äT\T Áu≤Vü≤àD
ø£Áå ‹j·T yÓX’ ´¯ C≤‘·T\≈£î ùde #˚j÷· \ì, yês¡T ‘·|dü Tü ‡ #˚jT· &É+ n<Ûsä à¡ eTì, X¯SÁ<äT&Óq’ X¯+ã÷≈£î&ÉT
<äTs¡T“¤~‘∆ √ ‘·|dü Tü ‡ #˚jT· &É+e\¢ sêeTsê»´+˝À n<Ûsä à¡ + »]– ‘·‘êÿs¡D+>± ˇø£
Áu≤Vü≤àD ≈£îe÷s¡T&ÉT nø±\eTs¡D+ #Ó+<ë&Éì, sêeTT&ÉT X¯+ã÷≈£îì e~Û+#·&+É ‘√
#·ìb˛sTTq Áu≤Vü≤àD u≤\T&ÉT ‹]– J$+#ê&Éì, á |üì #˚dqæ +<äT≈£î <˚e‘·\T
sêeTTì >=|üŒ>± Á|üX¯+dæ+#ês¡ì, n>∑düTÔ´&ÉT sêeTTìøÏ ~eýÓTÆq ÄuÛÑs¡D≤ìï
ãVüAø£]+#ê&Éì #Ó|Œü ã&ç+~.
Ç~ #ê˝≤ <äTsêàs¡yZ TÓ qÆ ø£<.ä∏ Bìï yê©àøÏ sêj·T˝Ò<Tä . áø£<ä∏ e⁄qï ñ‘·sÔ ø¡ ±+&É yÓTT‘·+Ô
Á|üø|åÏ +Ôü . yê©àøÏ sêeTTì Ä<äsÙ¡ ≈£îe÷s¡T&ÉT>±, Ä<äsÙ¡ k˛<äsT¡ ì>±, Ä<äsÙ¡ uÛsÑ >Ô¡ ±,
Ä<äsÙ¡ bÕ\≈£îì>± yÓTT‘·+Ô ø£*|æ >=|üŒ Ä<äsÙ¡ |ü⁄s¡Twüßì>± ∫Á‹+#ê&ÉT. n˝≤+{Ï
yê©àøÏ sêeTTìøÏ #Ó&¶É ù|s¡TqT ‘Ó#Ã˚ X¯+ã÷ø£ e<Û˝ä ≤+{Ï <äTsêàs¡yZ TÓ qÆ ø£<qä∏ T sêj·T&ÉT.
eTT≈£îÿ eT÷düTø=ì ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü ≈£î+≥Tqï X¯+ã÷≈£îì esêíÁX¯eT <Ûsä à¡ kÕú|qü ù|s¡T‘√
ìsê›øDåÏ ´+>± #·+ù|≥+‘· <äTsêàs¡TìZ >± yê©àøÏ sêeTTì ∫Á‹+#·&TÉ . ˇø£yfi˚ ¯ X¯+ã÷≈£î&ÉT
‘·|dü Tü ‡ #˚jT· &É+ n<Ûsä à¡ y˚T nsTT‘˚ n‘·ì#˚‘· ‘·|dü Tü ‡ $s¡$T+|ü #˚jT· e#·TÃ. n‘·DíÏ
#·+|üe\dæq nedüs+¡ ˝Ò<Tä . #Óù|Œ<˚eT+fÒ yê©àøÏ ‘·sT¡ yê‘· ø±\+˝À Áu≤Vü≤àDø£$ á
ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫ $wü«í e‘ês¡T&Óq’ lsêeTT&ÉT esêíÁX¯eT <Ûsä à¡ s¡øD å£ ø√dü+ X¯SÁ<äT&Óq’
X¯+ã÷≈£îì ‘·\qT q]øÏ y˚XÊ&Éì nC≤„qT˝…q’ Á|ü»\qT q$Tà+#·&ÜìøÏ á ø£<qä∏ T
ø£*Œ+#ê&ÉT. á ø£<ä∏ <ë«sê sêeTTì <äTsêàs¡TìZ >± ∫Á‹+#·&ÜìøÏ ≈£L&Ü á Áu≤Vü≤àD
ø£$ yÓqTø±&É˝<Ò Tä . ìqï yÓTTqï{Ï es¡≈î£ #·<Tä e⁄≈î£ H˚ neø±XÊ\T ˝Òø£ nC≤„Hê+<Ûøä ±s¡+˝À e⁄qï
#ê˝≤ eT+~ uÛ≤s¡rj·TT\T á ø£<\ä∏ qT, Ç˝≤+{Ï sê‘·\qT qe÷às¡T. uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï
Ä+π>j ¢ T· T\T bÕ*+#·&+É e\¢, yês¡T $<ä´qT nìï esêí\ yê]øÏ n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ
‘˚e&É+e\¢ Á|ü»\T $<ë´ $y˚øe£ +‘·T˝…’ Áu≤Vü≤àDT\T kÕ«s¡úãT~∆‘√ ø£*Œ+∫q Ç˝≤+{Ï
ø£<∏ä\qT, sê‘·\qT qeTà&É+ ˝Ò<äT.
uÛ≤s¡‘+· ˝Àì á ø£<˝ä∏ À X¯SÁ<äT\T bÕø£jT· C„+ #˚jT· e#·TÃqì #Ó|Œü ã&ç+~.
bÕø£jT· C„ eT+fÒ ø=‘·Ô <ÛëHê´ìï ø=‘·≈Ô î£ +&É˝À e+&ç <ëìï ôVAeT+ #˚jT· &É+. X¯SÁ<äT\T
n˝≤ bÕø£ j·TC„+ #˚dæq|ü
&ÉT ã+>±s¡+, <Ûäq+ yÓTT<ä˝…’q yê{Ï‘√ ì+|æq
|üPs¡bí ÕÁ‘·\qT Áu≤Vü≤àDT\≈£î e÷Á‘·yT˚ <ëq+ #˚j÷· *. X¯SÁ<äT\T Ç˝≤+{Ï j·TC≤„\T
#˚jT· &ÜìøÏ e÷Á‘y· T˚ <Ûqä + dü+bÕ~+#ê*. yê]øÏ Ç<˚ <Ûë]àø£ ø±s¡´+. ô|»’ eqT&ÉT nH˚ X¯SÁ<äT&ÉT
Ç+Á<äTì, n–ïì Á|ü<ëÛ q <˚e‘·\T>± uÛ≤$+∫ ◊Á<ë>∑ï+ nH˚ bÕø£jT· C„+ #˚dæ \ø£å
eT+~ Áu≤Vü≤àDT\≈£î |üPs¡bí ÕÁ‘·\qT <ëq+ #˚XÊ&Éì á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü ã&ç+~. n+fÒ
X¯SÁ<äT\T Áu≤Vü≤àDT\≈£î <ëq+ #˚j·T&Üìπø <Ûäq+ dü+bÕ~+#ê* >±˙ yês¡T
[ 59 ]
nqTuÛ$Ñ +#·&ÜìøÏ ø±<äqï e÷≥. ÄHê{Ï Áu≤Vü≤àDT\T m+‘· <äTsêàs¡yZ TÓ qÆ sê‘·\T
sêXÊs√ Bìï ã{Ïº ns¡eú Te⁄‘·T+~.
Ç˝≤+{Ï ø£e⁄˝Ò ø±≈£î+&Ü Á‹eT‘ê#ês¡T´\T>± ù|s¡Tbı+~q X¯+ø£sê#ês¡T´\T,
sêe÷qTC≤#ês¡T´\T, eT<Ûë«#ês¡T´\T ≈£L&Ü X¯SÁ<äT\T |üXó¯ e⁄\‘√ düe÷qT\ì yês¡T
q&ÉTdüTqÔ ï X¯àXÊq+ ˝≤+{Ï yês¡ì ‘·eT s¡#q· ˝À¢ #ê˝≤ <äTsêàs¡+Z >± sêXÊs¡T. X¯+ø£sê#ês¡T´\T
ÁãVü≤àdü÷Á‘· uÛ≤wü´+˝À Ç˝≤ sêXÊ&ÉT.
ªªÇ‘·XÃ¯ qµ X¯SÁ<äkÕ´~Ûø±s¡: ˆ j·T<äd´ü düàè‘˚: ÁX¯eD≤<Û´ä j·÷Hês¡Á∆ |ü‹ùw<Û√ uÛeÑ ‹ˆ
y˚<Áä |‹ü ùw<Û√ y˚<ë<Û´ä j·Tq Á|‹ü ùw<Ûdä <Ôü sä ú¡ C≤„HêqTcÕ˜qjÓ÷X¯Ã Á|‹ü ùw<Û:ä X¯SÁ<dä ´ü düàs¡´‘˚ˆ
ÁX¯eD Á|ü‹ùw<Ûkä ÕÔe‘Y
ªn<∏ë´dü´ y˚<ä eTT|üXè¯ D«‘·: Ádü|Ô ⁄ü »‘·TuÛ≤´+ ÁXÀÁ‘· |ü]|üPs¡D$T‹ ˆµ
ª|ü<Tä ´ Vü≤ yê@‘·‘Y X¯àXÊq+ j·T‘Y X¯SÁ<ä: ‘·kÕà‘Y X¯SÁ<ädMü Tù|µ
Hê<Û´˚ ‘·eýéT Ç‹ ˆ n‘· @yê<Û´ä j·TqÁ|ü‹ùw<Û:ä ˆ j·Tdü´ Væ≤ düMT
ù| |æ Hê<Û´˚ ‘·e´+ uÛeÑ ‹ dü ø£<eä∏ TÁX¯ó‘· eTBÛsT÷‘· uÛeÑ ‹ #·
y˚<√#êÃs¡DÒ õVü‰«#˚Ã<√ <Ûës¡DÒ X¯Øs¡u<ÒÛ :ä Ç‹ ˆ n‘· @e #êsêú
<äsCú¡ ≤„HêqTcÕ˜qjÓ÷: Á|ü‹ùw<Û√ uÛeÑ ‹ ªq X¯SÁ<ëj·T eT‹+µ <ä<ë´‘Y
Ç‹ ÁXÊej˚T#·Ã‘·Ts√ esêíHé Ç‹ #˚‹ Vü‰dü|⁄ü sêD≤ ~Û>y∑ T˚
#ê‘·Ts¡«s¡´í kÕ´~Ûø±s¡ düàs¡D≤‘Y ˆ
y˚<|ä Pü s¡«ø£dTü Ô Hêdü´Ô ~Ûø±s¡: X¯SÁ<ëD≤$T‹ dæ‘ú y· Té ˆˆ
(ÁãVü≤àdü÷Á‘· XÊ+ø£su¡ ≤Û wü´+ 127e |ü⁄≥. n<Ûë´j·T+ 3.|ü<.ä 3, dü÷.38e uÛ≤wü´+)8
düàè‹ <ë«sê X¯SÁ<äT\T y˚<ë\qT #·<eä &É+ $q&É+ ìùw~Û+|üã&ç+~. ˇø£yfi˚ ¯ X¯SÁ<äT&ÉT
y˚<ä X¯u≤›ìï $+fÒ n‘·ì #Óe⁄\qT d”d+ü ‘√, \ø£ÿ‘√ ì+|æyj ˚ ÷· *. X¯SÁ<äT&ÉT q&ÉTdüTqÔ ï
X¯àXÊq+. ø±ã{Ïº yêì düMT|ü+˝À n<Û´ä j·Tq+ #˚jT· ≈£L&É<Tä . n+<äTe\¢H˚ n<Û´ä j·Tq+
ìùw~Û+|üã&ç+<äì düŒwüeº Te⁄‘·÷ ñ+~. X¯SÁ<äT&ÉT y˚<ë\qT ñ#·Ã]ùdÔ yê&ç Hê\Tø£qT
ø√dæ y˚j÷· *. X¯Øsêìï eTTø£ÿ\T>± q]øÏyù˚ d $<Ûëq+ ñ+~. ø±ãfÒº y˚<ës¡ú C≤„q+,
<ëìqqTdü]+∫ Ä#·sD¡ ìùw~Û+|üã&ç+~. ªÁXÊej˚T#·Ã‘·Ts√ esêíHµé yÓTT<ä˝q’… eTVü‰uÛ≤s¡‘·
e#·Hê\ <ë«sê Ç‹Vü‰dü |ü⁄sêD≤\ n<Û´ä j·THêìøÏ Hê\T>∑T esêí\ yê]øÏ n~Ûø±s¡+
ñ+<äì ‘Ó\TdüT+Ô ~. ø±˙ X¯SÁ<äT\≈£î y˚<ë<Û´ä j·Tq+ ìùw~Û+|üã&ç+~ nì ô|’ uÛ≤wü´+
jÓTTø£ÿ uÛ≤e+. sêe÷qTC≤#ês¡T´\T y˚<ë+‘· uÛ≤wü´+ 1.3` 38 ˝À Ç˝≤ sêXÊ&ÉT.
ªX¯SÁ<äd´ü y˚<Áä X¯eD ‘·<<ä ´äÛ j·Tq ‘·<sä êúqTcÕ˜Hêì Á|ü‹wæ<´äÛ H˚Ô ˆ
|ü<Tä ´Vü≤yê @‘·‘Y X¯àXÊq+ j·T#·÷ÃÁ<ä: ‘·kÕà‘Y X¯SÁ<ädMü Tù| Hê<Û´˚ ‘·eýéTˆ
‘·kÕà‘Y X¯SÁ<√ ãVüQ|üXS¯ s¡jT· õ„jT· Ç‹ ãVüQ|üXó¯ : |üXó¯ dü<èä X¯ Ç‘·´s¡:ú ˆ
nqT|üXè¯ D«‘√ <Û´ä j·Tq ‘·<sä C∆¡ ≤„q ‘·<sä ê∆sT¡ cÕ˜Hêì q dü+uÛeÑ ìÔ ˆ
[ 60 ]
n‘·kÕÔq´|æ Á|ü‹wæ<ë∆H´˚ e ˆ dü«s¡´‘˚ #· ÁX¯eD≤~ ìùw<Û:ä ˆ
n<∏ä Vü‰dü´ y˚<eä TT|üXè¯ D«‘· Ádü|Ô ⁄ü » ‘·TuÛ≤´+
ÁXÀÁ‘·|]ü |üPs¡D eTT<ëVü≤s¡DÒ õVü‰«#˚Ã<√ <Ûës¡DÒ X¯Øs¡u<ÒÛ ä Ç‹ ˆ
q #êk˛´|ü~X‚<é <Ûsä à¡ q #êdü´ Áe‘·e÷~X‚‘Y ˆˆ Ç‹ #· ˆ
n‘·: X¯SÁ<äkÕ´q~Ûø±s¡ Ç‹ dæ<y∆ä Té ˆˆµ (eTqT. 4 `80)9
X¯SÁ<äTìøÏ y˚<ë\ ÁX¯eD+, n<Û´ä j·Tq+ yê{Ï nqTcÕ˜q+ Ä#·sD¡ ìwæ<+∆ä . X¯SÁ<äT&ÉT
‹s¡T>∑T˝≤&ÉT‘·Tqï X¯àXÊqyÓTÆ ñHêï&ÉT. ø±ã{Ïº yêì düMT|ü+˝À n<Û´ä j·Tq+ #˚jT· ≈£L&É<Tä .
n‘·&TÉ |üXó¯ e⁄‘√ düe÷q+. y˚<ä ÁXe¯ Dy˚T n‘·ìøÏ ìùw<Ûyä TÓ Æ ñ+&É>± yê{Ï n<Û´ä j·Tq+, ns¡Cú ≤„q+,
yÓ~’ ø±#·sD¡ $wüjT· + dü+uÛeÑ + ø±<äT. X¯SÁ<äT&ÉT y˚<ëìï $+fÒ yêì #Óe⁄˝À¢ d”d+ü ,
\ø£ÿqT ø£]–+∫ ì+|æyj ˚ ÷· *. ˇø£yfi˚ ¯ yê&ÉT y˚<ëìï ñ#·Ã]ùdÔ yê&ç Hê\Tø£qT ø√dæ
y˚j÷· *. y˚<eä T+Á‘êìï C≤„|øü e£ TT+#·T≈£îqï yêì X¯Øsêìï eTTø£ÿ\T eTTø£ÿ\T>± q]øÏyj ˚ ÷· *.
ø±ã{Ïº X¯SÁ<äT&ÉT y˚<ë<Û´ä j·Tq+, ÁãVü≤à$<ë´ ÁbÕ|æÔ $wüjT· +˝À m\¢|⁄ü Œ&É÷ nq~Ûø±]jÓTÆ
ñHêï&ÉT nH˚~ ô|’ uÛ≤wü´+ jÓTTø£ÿ uÛ≤e+.
eT<Ûë«#ês¡T´\T ñ|üsT¡ ´ø£Ô y˚<ë+‘· dü÷Á‘·+˝Àq÷, e\¢u≤Û #ês¡T´\T bÕsêX¯sd¡ àü è‹øÏ
sêdæq ÁãVü≤àdü÷Á‘êqT uÛ≤wü´+˝À ≈£L&Ü X¯+ø£sê#ês¡T´\T, sêe÷qTC≤#ês¡T´˝≤¢>±H˚ X¯SÁ<Tä \qT
>∑T]+∫ <äTsêàs¡yZ TÓ qÆ n_ÛÁbÕj·÷\qT yÓ*ãT#êÃs¡T. Bìì ã{Ïº eT<Û´ä j·TT>±\Hê{Ï
Áu≤Vü≤àDT\T X¯SÁ<äT\ |ü≥¢ m+‘· <äTsêàs¡+Z >± Á|üe]Ô+#ês√ düŒwüeº Te⁄‘T· +~. ÁbÕNqø±\+˝À
Áu≤Vü≤àDT\T sêdæq Ç˝≤+{Ï <äTsêàs¡yZ TÓ qÆ sê‘·\≈£î H˚{Ï Áu≤Vü≤àDT\≈£î m˝≤+{Ï dü+ã+<Û+ä
˝Ò<Tä . H˚{Ï Áu≤Vü≤àDT˝À¢ ø=+<äsT¡ á sê‘·\qT ˝À˝À|ü\ n+^ø£]+#·e#·TÃ. Ç˝≤+{Ï
yês¡T e÷]q <˚Xø¯ ±\ |ü]dæ‘ú T· \qT ã{Ïº ãVæ≤s¡+>∑+>± M{Ïì düeT]ú+#·sT¡ . H˚{Ï Áu≤Vü≤àDT˝À¢
m≈£îÿeeT+~ á sê‘·\qT n+^ø£]+#·sT¡ , düeT]ú+#·sT¡ .
á eè‘êÔ+‘êìï ‹ø£ÿq XÊ+‹|üs«¡ + ~«rj·÷XÊ«dü+˝Àì 226e |ü<´ä + qT+∫ 228e
|ü<´ä + es¡≈L£ ñqï eT÷&ÉT |ü<ë´˝À¢ #ê˝≤ ≈£î|¢ +Ôü >± #ÓbÕŒ&ÉT.
14. <ä+&É+ |ü⁄≥Tºø£ ø£<:ä∏

á ø£<ä∏ XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì sê» <Ûsä êàqTXÊqdü |üs«¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À 121,
122 n<Ûë´j·÷˝À¢ 116 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. Bìï ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. <Ûsä à¡ sêE
;Ûwßü àì Ç˝≤ n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. ªªdüHê‘·qyÓTqÆ sê» <Ûsä êàìï >∑T]+∫ MTs¡T #Ó|Œæ q <ëìï
ã{Ïº <ä+&ÉyT˚ áX¯«s¡T&ÉT. <ä+&É+˝ÀH˚ düs«¡ eT÷ ì*∫ ñ+~. ˝Àø£+˝Àì düeTdüÔ ÁbÕDT\≈£î
düs«¡ yê´|üøy£ TÓ qÆ <ä+&ÉyT˚ ÁX‚jT· düÿs¡ yÓT+Æ <äì ‘Ó\Tdü÷Ô e⁄+~. n˝≤+{Ï <ä+&Üìï >∑T]+∫
j·T<ës¡∆ dü«uÛ≤e+ ‘Ó\TdüT ø√yê\qT≈£î+≥THêïqT. <ä+&É+ n+fÒ @$T{Ï? n~ m˝≤
ñ+≥T+~? n~ <˚ì MT<ä Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+≥T+~? n~ m˝≤ |ü⁄{Ï+º ~? <ëì Äø±s¡+
[ 61 ]
m˝≤ ñ+≥T+~? <ä+&ÉeTH˚ ù|s¡T>∑\ yê{Ï˝À @~ Á|üd<æ +∆ä ? <ä+&É+ <˚ì MT<ä Ä<Ûës¡|&ü ç
ñ+≥T+~? yÓTT<ä˝q’… $wüj÷· \T #Ó|Œü e\dæ+~>± ø√s¡T‘·THêïqTµµ <Ûsä à¡ sêEô|’ Á|üXï¯ \≈£î
düe÷<Ûëq+>± ;Ûwßü à&ÉT <ä+&É+ >∑T]+∫q düs«¡ $wüj÷· \qT Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT.
á ˝Àø£eT+‘ê <˚ì nBÛq+˝À ñ+<√ n<˚ <ä+&É+. <ä+&ÜìøÏ eTs√ ù|s¡T
eéVü‰s¡+. |üPs¡«ø±\+˝À eTqTe⁄ $TÁ‘·T\, X¯Á‘·Te⁄\ |ü≥¢ düeTuÛ≤e+ ø£*– <ä+&Üìï
Á|üj÷Ó –dü÷Ô Á|ü»\qT u≤>± s¡ø+åÏ #ê&ÉT. <ä+&Üìï dü]>±Z Á|üj÷Ó –ùdÔ sêE≈£î <Ûsä êàs¡ú
ø±e÷\T eT÷&ÉT m\¢|
ü &ÉT düeT≈£Ls¡T‘êsTT. ø±ã{Ïº <ä+&ÉyT˚ |üse¡ T <Óe’ +.
ªª˙˝À‘·Œ\ <äfiX¯ ÊéT X¯Ã‘·Ts¡+› Áwü Xº Ã¯ ‘·Ts¡T“¤»'
nwübº ÕHÓï’ ø£ qj·Tq' X¯+≈£îø£s√í s¡«∆ s√eTyêHéµµ
ªª»{° ~«õVü≤« kÕÔÁe÷k˛´ eTè>∑sê» ‘·qT#·Ã<¤ 'ä
@‘·<é s¡÷|ü+ _uÛsÑ T¡ Ô ´Á>∑+ <ä+&√ ì‘·´+ <äTsê<Ûsä '¡ µµ
ªªndæ s¡q› T s¡<Z ë X¯øÔÏ ÁdæXÔ S¯ \+ eTT<äsZ '¡ X¯s'¡
eTTdü\+ |üsX¡ ó¯ X¯ÃÁø£+ bÕX¯+ <ä+&É]¸ ‘º √eTsê'µµ
ªªdüs«¡ Á|üV≤ü s¡Dj° ÷· ì düìÔ j·÷˙Vü≤ ø±ì∫‘Y
<ä+&É @e dü düsê«‘êà ˝Àπø #·s‹¡ eT÷]Ôe÷Héµµ
(XÊ+‹. 121 ` 15,16,17,18 XÀ¢ø±\T)
ªª<ä+&É+ X¯Øs¡+ q\¢ ø£\Teπs≈£î\ ˝≤>± XÊéT\+>± ñ+≥T+~. Ç~ Hê\T>∑T ø√s¡\T,
Hê\T>∑T uÛTÑ C≤\T, 8 bÕ<ë\T, #ê˝≤ ø£fió¯ fl, X¯+≈£îe⁄ ˝≤+{Ï #Óe⁄\‘√ ìø£ÿbı&ÉT#·T≈£îqï
s√e÷\‘√ ñ+≥T+~. <ëì ‘·\ MT<ä »≥\T+{≤sTT. n~ s¬ +&ÉT Hê\Tø£\‘√,
eTTK+ sê– s¡+>∑T‘√ ñ+≥T+~. <ëì X¯Øs¡+ dæ+Vü≤+ #·s¡à+‘√ Ä#êÃ¤~‘·yÓTÆ
ñ+≥T+~. ø£‹Ô <Ûqä düT‡, >∑<,ä X¯ø,ÔÏ Á‹X¯S\+, eTT<äsZ +¡ , u≤D+, eTTdü\+, |üsX¡ ó¯ e⁄,
#·Áø£+, bÕX¯+, <ä+&É+, ‘√eTs¡+ yÓTT<ä˝q’… Äj·TT<Ûë\ìï+{Ï˝Àq÷ <ä+&ÉyT˚ eT÷ØÔu$ÑÛ +∫
˝Àø£+˝À #·]dü÷Ô ñ+~.µµ á <ä+&ÉyT˚ n|üsê<ÛTä \qT uÛ~Ò dü÷,Ô #Û̊~dü÷,Ô u≤~Ûd÷ü ,Ô
K+&çd÷ü ,Ô N\Tdü÷,Ô >±j·T|üsT¡ dü÷,Ô |üsT¡ >∑T\T rsTTdü÷Ô nìï yÓ|’ ⁄ü ˝≤ dü+#·]dü÷Ô ñ+~.
á <ä+&É+ düs«¡ Á‘ê yê´|æ+∫ ñ+&É&+É e\¢ $wüßeí ⁄ nì, qs¡T\≈£î ÄÁX¯jT· + ø±e&É+
e\¢ Hêsêj·TDT&ÉT nì, Á|üu≤Û eXÊ* ø±e&É+ e\¢ Á|üuTÑÛ e⁄ nì |æ\Te ã&ÉT‘·T+~.
n˝≤π> n~ m\¢|
ü &ÉT >=|üŒ s¡÷bÕìï <Û]ä +∫ ñ+&É&+É e\¢ eTVü‰ |ü⁄s¡Twüßì>±
#Ó|Œü ã&ÉT‘·÷ ñ+~. <ä+&É˙‹ì ÁãVü≤à ≈£îe÷¬s>Ô ± #ÓãT‘ês¡T. <ëìøÏ \øÏÎ , düsd¡ «ü ‹,
»>∑<ë∆Á‹, eè‹Ô yÓTT<ä˝q’… ù|s¡TH¢ êïsTT. á $<Û+ä >± <ä+&É+ ˝Àø£+˝À nH˚ø£ s¡÷bÕ\T>±
ñ+~. á <ä+&É+ ˝Ò≈î£ +fÒ ˝Àø£+˝À eTqTwüß\T ˇø£] ø=ø£sT¡ #·+|ü⁄≈£î+{≤s¡T. <ä+&É+
e\q uÛj Ñ T· + #˚‘H· ˚ eTqTwüß\T ˇø£] H=ø£sT¡ #·+|ü⁄ø√≈£î+&Ü s¡øD å£ bı+<äT‘·THêïs¡T.
ø±ã{Ïº <ä+&É+ n+<ä]ø° ÄÁX¯sTT+|ü<–ä q~. Ç~ á ˝Àø±ìï dü‘´· e÷s¡+Z ˝À ì\TŒ‘·T+~.
dü‘´· +˝ÀH˚ <Ûsä à¡ + ñ+~. <ä+&É+ Á|ü»\ s¡øD å£ ≈£î m\¢|
ü &É÷ C≤>∑s÷¡ ø£yTÓ Æ ñ+≥T+~.
[ 62 ]
á $<Û+ä >± s¡ø+åÏ #·&+É nH˚ Á|üj÷Ó »q+ ø£*qZ <ä+&É+ ø£Áå ‹j·T‘ê«ìï bı+<äT‘·T+~.
áX¯«s¡T&ÉT, |ü⁄s¡Twüß&ÉT, ÁbÕD+,dü‘«· +, ∫‘·+Ô , Á|üC≤|ü‹, uÛ÷Ñ ‘ê‘·à, Je⁄&ÉT nH˚ mì$T~
ù|s¡‘¢ √ <ä+&É+ Á|ü‹bÕ~+|üã&ÉT‘·÷ ñ+~. sêC≤´ìøÏ X¯Øs¡+>± #Ó|Œü ã&çq s¡<ë∏ \T,
nX¯«<äfi+¯ , >∑»<äfi+¯ , eT+Á‘·T\T, yÓ<’ Tä ´\T yÓTT<ä˝q’… nH˚ø£ n+>±˝À¢ <ä+&ÉyT˚ Á|ü<ëÛ q
n+>∑+. m+<äTø£+fÒ n<˚ nìï{Ïø° eT÷\ ø±s¡D+. áX¯«s¡T&ÉT Á|üjT· ‘·ï |üPs¡«ø£+>±
ø£Áå ‹j·TTìøÏ <ä+&Üìï Á|ükÕ~+#ê&ÉT. ÁãVü≤à ˝Àø£ s¡øD å£ ø√dü+, dü«<Ûsä à¡ kÕú|qü ø√dü+
ñ|ü<•˚ +∫q <Ûsä à¡ + <ä+&ÉyT˚ . ø±ã{Ïº sêE\≈£î Bìï $T+∫q |üse¡ T |üP»˙j·TyÓTqÆ
y˚s=ø£ <Ûsä à¡ + ˝Ò<Tä .
Ç˝≤+{Ï <ä+&√‘·Œ‹Ôì >∑T]+∫ ÁbÕE„\T ÁbÕNqyÓTqÆ Ç‹Vü‰kÕìï #ÓãT‘·÷
ñ+{≤s¡T. á Ç‹Vü‰kÕìï e÷+<Ûë‘· eTVü‰sêE≈£î edüTVü≤√eTT&ÉT nH˚ sêE #ÓbÕŒ&ÉT.
Ä ø£<ä∏ Ç~. ÁãVü≤à ˇø£kÕ] j·TC„+ #˚j÷· \qT≈£îHêï&ÉT. nsTT‘˚ n‘·ìøÏ ‘·q‘√
düe÷qyÓTqÆ ãTT‹«E&ÉT ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä . n|ü
&ÉT n‘·qT ‘·q ‘·\ MT<ä ˇø£ >∑sê“¤ìï
<Û]ä +∫ y˚sTT dü+e‘·‡sê\T >∑&∫ç q ‘·sê«‘· n‘·ìøÏ ˇø£ ‘·TeTTà edüT+Ô ~. <ëì‘√ Ä
>∑s“¡ +¤ øÏ+<ä |ü&TÉ ‘·T+~. ‘·TeTTà qT+∫ |ü⁄{Ïqº yê&ÉT ø±e&É+ e\¢ Ä u≤\TìøÏ ªª≈£î|å ⁄ü &ÉTµµ
nH˚ ù|s¡T edüT+Ô ~. ÁãVü≤à #˚dTü qÔ ï j·TC≤„ìøÏ ≈£î|å ⁄ü &ÉT ãTT‹«E&ÉT nj·÷´&ÉT. ÁãVü≤à
j·TC„+ ÁbÕs¡+_Û+#·>±H˚ Ä j·TC„+ Á|ü<ëÛ q+>± ø£ì|æ+#·&+É e\¢ ÁãVü≤à jÓTTø£ÿ <ä+&É+
n+‘·sêúqyÓTbÆ ˛sTT+~. n~ e÷j·T+ ø±>±H˚ Á|ü»˝À¢ es¡kí Õ+ø£s´¡ + @s¡Œ&ç |üsd¡ Œü s¡+
ø£\Væ≤+#·Tø√kÕ>±s¡T. ‘·q kıeTTà |üs¡T\ kıeTTà nì nqTø√≈£î+&Ü kÕ«s¡ú+‘√
<Óã“˝≤&ÉTø√e&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. ã\e+‘·T\T ã\V”≤qT\qT #·+|æyX˚ Ês¡T. ˝Àø£+˝À
$X¯è+K\‘·«+ yê´|æ+∫+~. Ç˝≤+{Ï <äX˝¯ À ÁãVü≤à áX¯«s¡Tì‘√ ªª˝Àø£+˝À es¡dí +ü ø£s+¡
ø£\≈Z î£ +&Ü @<ÓH’ ê @sêŒ≥T #˚jT· e\dæ+~>± ø√s¡‘ê&ÉT. X¯S˝≤j·TT<Ûëìï <Û]ä +∫q
áX¯«s¡T&ÉT #ê˝≤ùd|ü⁄ <Ûë´ì+∫ ‘·qqT ‘êqT <ä+&É+>± düèwæ+º #·T≈£î+{≤&ÉT. á <ä+&É+
e\q <Ûsä êà#·sD¡ + »s¡>&∑ +É #·÷dæ düsd¡ «ü r<˚$ <ä+&É˙‹ì düèwædº Tü +Ô ~. n~ eTT˝À¢ø±˝À¢q÷
Á|üd~æ ø¬∆ ≈£îÿ‘·T+~. Ä ‘·sê«‘· áX¯«s¡T&ÉT eT∞¢ #ê˝≤ùd|ü⁄ <Ûë´ì+∫ Äj·÷ düeT÷Vü‰\≈£î
ˇø=ÿø£ÿs¡T #=|ü
q sêE\qT @sêŒ≥T #˚kÕÔ&TÉ .
<˚e‘·\≈£î Ç+Á<äTì sêE>±, |æ‘s· T¡ \≈£î j·TeTTì sêE>±, <ÛHä êìøÏ sêø£då Tü \≈£î
≈£îuÒsT¡ ì, |üs«¡ ‘ê\≈£î y˚Ts¡Te⁄qT, q<äT\≈£î düeTTÁ<äTì, ˙{ÏøÏ es¡TDTì Ç˝≤ Äj·÷C≤‘·T\
yê]øÏ sêE\qT ìj·T$TkÕÔ&TÉ . ÁãVü≤à≈£î ∫qï ø=&ÉT≈£î>± |ü⁄{Ïqº ≈£î|å ⁄ü ì Á|ü»\≈£î,
düeTdüÔ <Ûsä à¡ <Ûsä T¡ \≈£î n~Û|‹ü >± #˚kÕÔ&TÉ . ÁãVü≤à j·TC„+ eTT–dæq ‘·sê«‘· áX¯«s¡T&ÉT
<Ûsä êàìï s¡ø+åÏ #˚ <ä+&Üìï $wüßeí ⁄≈£î, $wüßeí ⁄ n+–s¡dTü ìøÏ, n+–s¡dTü &ÉT Ç+Á<ä
eTØ#·T\≈£î, eTØ#·T&ÉT uÛÑè>∑Te⁄≈£î, uÛÑè>∑Te⁄ ãTTwüß\≈£î, ãTTwüß\T ˝Àø£bÕ\Ts¡≈£î,
˝Àø£bÕ\Ts¡T ≈£î|å ⁄ü ìøÏ, ≈£î|å ⁄ü &ÉT eTqTe⁄≈£î, eTqTe⁄ ‘·q |ü⁄Á‘·T\≈£î <ä+&Üìï es¡Tdü>±
[ 63 ]
n|üŒ–kÕÔsT¡ . n<˚ Áø£eT+>± n~Ûø±s¡T\ #˚‹˝ÀøÏ e∫Ã Á|üC≤ |ü]bÕ\q˝À C≤>∑s÷¡ ø£yTÓ Æ
ñ+~. ÁãVü≤à‘√ düe÷qyÓTqÆ ‘˚»düT‡>∑\ Ä <ä+&É+ n+<ä]˙ yê] yê] Vü≤<äT˝› À¢
ñ+#·T‘·T+~. Ç~ düs«¡ ˝ÀπøX¯«s¡T&Óq’ eTVü‰<˚e⁄ì dü«s¡÷|ü+. Ç<˚ düeTdüÔ Á|ü»\q÷
bÕ*dü÷Ô ñ+~ nì ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á eè‘êÔ+‘·+ eTT>∑TdüT+Ô ~.
<ä+&ç+#·&+É n+fÒ •øÏ+å #·&+É . ø±ã{Ïº <ä+&É+ n+fÒ •ø£å nì ns¡+ú . H˚s+¡
#˚dqæ yê]ì sêE >±˙, n~Ûø±] >±˙ •øÏ+å #ê*. •ø£å ˝Òøb£ ˛‘˚ <äTsêàs¡T\Z T ù|ÁfÒ–b˛sTT
düHêàs¡T\Z qT u≤~ÛkÕÔsT¡ . n+<äTe\¢ H˚s+¡ #˚dqæ yê]ì m˝≤+{Ï C≤*, <äjT· ˝Ò≈î£ +&Ü
ø£]qƒ +>± •øÏ+å #ê*. n˝≤ •øÏkå ÕÔsH¡ ˚ uÛj
Ñ T· eTTqï|ü
&˚ Á|ü»\T m˝≤+{Ï H˚sê\T |òTü Àsê\T
#˚jT· ≈£î+&Ü Hê´j·Tã<ä+∆ >± ñ+{≤s¡T. ø±ã{Ïº ˝Àø£+˝À n‹ eTTKýÓTqÆ ~ •ø£å . n+fÒ
<ä+&É+ n‹ eTTKýÓTqÆ ~. ˝Àø±ìï ø±bÕ&ÉT‘·Tqï~, düÁø£eT+>± q&ç|dæ Tü qÔ ï~ <ä+&É+.
ø±ã{Ïº Ä <ä+&É+ MT<ä ø£è‘·C‘„ ‘· √ ø£$ <ä+&É+ áX¯«s¡ dü«s¡÷|üeTì á ø£<qä∏ T ø£*Œ+#ê&ÉT.
áX¯«s¡T&ÉT \j·T ø±s¡T≈£î&ÉT. n+fÒ düèwæìº HêX¯q+ #˚ùdyê&ÉT. n+<äTe\¢H˚ áX¯«s¡T&É+fÒ
uÛj
Ñ T· +. <ä+&É+ |ü≥¢ >∑÷&Ü Á|ü»\≈£î uÛj Ñ T· eTT+≥T+~ ø±ã{Ïº á ø£<˝ä∏ À áX¯«s¡T&ÉT
‘·qqT <ä+&É+>± düèwæ+º #·T≈£îqï≥T¢>±, Ä <ä+&É+ yÓTT<ä≥ $wüßeí ⁄ #˚‹øÏ, Ä ‘·sê«‘· n~
sêE\ e<ä≈› î£ , n~Ûø±s¡T\ e<ä≈› î£ e∫Ãq≥T¢>± ø£$ ô|’ ø£<qä∏ T ø£*Œ+#ê&ÉT. <ä+&É+
ø£]qƒ yÓTqÆ ~, <ëìøÏ C≤* <äjT· ñ+&É<Tä . n~ neT÷s¡+Ô . n+fÒ ø£+{ÏøÏ ø£ì|æ+#·ì~.
neT÷s¡yÔ TÓ qÆ #ê˝≤ yê{ÏøÏ eTq |üPs¡T«\T eT÷]Ôì s¡÷bı+~+#·T≈£îHêïs¡T. n˝≤π>
<ä+&É+ MT<ä ø£è‘·C‘„ ‘· √ ø£$ <ëì s¡÷bÕìï ø=+‘· uÛj Ñ T· + ø£*–+#˚ $<Û+ä >± #ÓbÕŒ&ÉT.
<ä+&É+ q˝¢>±, Hê\T>∑T ø√s¡\T, Hê\T>∑T uÛTÑ C≤\T, mì$T~ bÕ<ë\T #ê˝≤ ø£fió¯ fl,
ìø£ÿbı&ÉT#·T≈£îqï s√e÷\T, s¬ +&ÉT »≥\T, dæ+Vü≤+˝≤+{Ï #·sà¡ + ø£*– ñ+<äì ø£$
ø£*Œ+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. á $<Û+ä >± á ø£<ä∏ n+‘ê ø£$ ø£*Œ+∫q<˚ ne⁄‘·÷ e⁄+~. n+<äT
e\¢H˚ Ç~ ø£≥Tºø<£ ä∏ nsTT+~. Ç+<äT˝À C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ ë∏ +X¯ ñ+~.
‹ø£ÿq á eè‘êÔ+‘êìï XÊ+‹|üs«¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+˝À 108e e#·q+ qT+∫
122e |ü<´ä + es¡≈L£ ñqï 15 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ ≈£î|¢ øÔ” ]£ +∫ #ÓbÕŒ&ÉT.
15. K&É+Z |ü⁄≥Tºø£ ø£<:ä∏
á ø£<ä∏ XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì Ä|ü<s∆ä êàqTXÊdüq |üs«¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À 166e
n<Ûë´j·T+˝À 89 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. K&Éj Z T· T<ä+∆ ˝À H˚sŒ¡ ] nsTTq q≈£î\T&ÉT ;Ûwßü àì‘√
ªª˝Àø£+˝À <Ûqä TdüT‡ ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ Äj·TT<Û+ä nì nqT≈£î+{≤s¡T. ø±˙ Hê ñ<˚X› ´¯ +˝À K&ÉyZ T˚
ÁX‚wyü̃ TÓ qÆ ~. <Ûqä TdüT‡, >∑<,ä X¯øÔÏ yÓTT<ä˝q’… Äj·TT<Ûë\T <Û]ä +∫q yê]ì K&É+Z <Û]ä +∫q
Ms¡T&ÉT u≤~Û+|ü düeTs¡T&ú eÉ ⁄‘ê&ÉT. j·TT<ë∆˝À¢ @ Äj·TT<Û+ä ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ ~? nì Hê≈£î dü+<˚V≤ü +
ø£\T>∑T‘·÷ ñ+~. ‘ê‘ê! K&ÜZìï mes¡T @$<Û+ä >± ñ‘·Œqï+ #˚XÊs¡T? K&ÉZ j·TT<ë∆ìøÏ
Á|ü<eä∏ ÷#ês¡T´&ÉT mes¡T? #Ó|Œü e\dæ+~>±µµ ø√s¡‘ê&ÉT. á Á|üXï¯ \≈£î düe÷<Ûëq+>±
;Ûwßü à&ÉT á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
[ 64 ]
düèwæº ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À »>∑‘T· Ô n+‘ê ˙{Ï‘√ ì+&ç ñ+≥T+~. ÁãVü≤à yÓTT<ä≥
ñ<ä“$¤ +∫ n–ï, dü÷s¡T´&ÉT, Äø±X¯+, uÛ÷Ñ $T, #·+Á<äT&ÉT, qø£Áå ‘ê\T, Á>∑V‰ü \T nH˚ø£
eT+~ ãTTwüß\T yÓTT<ä˝q’… yê]ì düèwækº ÕÔ&TÉ . Ms¡+<äs÷¡ ÁãVü≤à<˚e⁄ì ÄC„ qqTdü]+∫
düHê‘·q <Ûsä êàìï s¡ødåÏ ÷ü Ô ñ+{≤s¡T. Ä ‘·sê«‘· sêø£då Tü \T ñ<ä“$¤ +∫ ÁãVü≤à XÊdüHêìï
n‹Áø£$T+∫ <Ûsä êàìøÏ Vü‰ì #˚kÕÔsT¡ . Ms¡T <ä+&√bÕj·T+‘√ düeTdüÔ Á|ü»\qT |”&dç Tü +Ô {≤s¡T.
n˝≤ y˚\ dü+e‘·‡sê\T >∑&∫ç q ‘·sê«‘· ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT Væ≤e÷\j·T |üs«¡ ‘· •Ks¡+ MT<ä
ˇø£ j·TC≤„ìï yÓTT<ä\T ô|&É‘ê&ÉT. eTVü≤s¡T¸\T, Ç‘·s¡ ø±s¡´ø£s\Ô¡ T XÊÁdü $Ô ~Û qqTdü]+∫
j·TC„ ø±sê´\T #˚dTü +Ô {≤s¡T. n˝≤+{Ï <äX˝¯ À j·TC„ eT+&É|+ü ˝Àì n–ïì yÓ<»ä \T¢‘÷·
ˇø£ uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ uÛ÷Ñ ‘·+ ñ<ä“$¤ +∫+~.
ªª˙˝À‘·Œ\ düesêíu+ÑÛ rø£å <í +ä h+ ø£èXÀ<äsy¡ Té
ÁbÕ+X¯ó+ dü<Tä s¡s∆ ¸¡ ‘·s+¡ ‘·<e’Ó∏ Vü≤´$T‘Í »düyTé µµ
(XÊ+‹. 166 - 39e XÀ¢ø+£ )
Ä uÛ÷Ñ ‘·+ q\¢ ø£\Te\ ø±+‹ ˝≤+{Ï ø±+‹ ø£*Z ñ+~. |ü<Tä HÓq’ ø√s¡\T, düqï{Ï
q&ÉTeTT ø£*–q Ä uÛ÷Ñ ‘·+ #ê˝≤ bı&Éyq’Ó ~. >=|üŒ ‘˚»düT‡‘√ düMT|æ+|ü M\T ø±ì~.
Ä uÛ÷Ñ ‘·+ |ü⁄{Ïqº yÓ+≥H˚ uÛ÷Ñ ø£+|ü+ @s¡Œ&ç+~. ô|<ä› ‘·s+¡ >±\T, düT&ÉT\‘√ düeTTÁ<ä+
n\¢ø˝£ À¢\ eTsTT+~. Äø±X¯+ qT+∫ ñ\ÿ\T sê* |ü&Ü¶sTT. #Ó≥¢ ø=eTà\T $]–b˛j·÷sTT.
düeTdüÔ ÁbÕDT\T >=|üŒ uÛj Ñ T· +‘√ e´<Ûä #Ó+<ësTT. Ä uÛ÷Ñ ‘êìï #·÷|æ ÁãVü≤à ãTTwüß\T
<˚e‘·\‘√ á uÛ÷Ñ ‘êìï H˚H˚ <Ûë´ì+#êqT. Ç~ ndæ nH˚ ù|s¡T>∑\ Äj·TT<Û+ä . Bìï
sêø£då ü dü+Vü‰sêìøÏ ˝Àø£ s¡øD å£ ≈£î H˚qT Ä$wüÿ]+#êqT nì #ÓãT‘ê&ÉT.
ªª‘·‘· düÔÁ<ä÷|ü eTT‘·‡ è»´ ãuÛÖ ìÁdæ Ô+X¯ @edü'
$eT\ d”øÔ å£ <Ûës¡XÃ¯ ø±˝≤qÔø£ Çy√<ä´‘·'µµ
(XÊ+‹. 166 - 44 XÀ¢ø+£ )
ªªÄ ‘·sê«‘· uÛ÷Ñ ‘·+ ‘·q s¡÷bÕìï e<ä* K&ÉsZ ÷¡ |ü+˝À Á|üø±•düT+Ô ~. <ëì n+#·T
#ê˝≤ |ü<Tä qT>± ñ+≥T+~. $T\$T\ yÓTs¡TdüTqÔ ï ÄK&É+Z j·TeTTì ˝≤>± ñ+≥T+~µµ.
n˝≤+{Ï K&ÜZìï ÁãVü≤à •e⁄ìøÏ ÇkÕÔ&TÉ . •e⁄&ÉT Ä K&ÜZìï <Û]ä +∫, #·‘T· s¡T“¤E&Ó’ j·TT<ä∆
ø±+ø£‘å √ K&ÜZìï Äø±X¯+˝À –s¡–sê ‹|ü
‘ê&ÉT. uÛj Ñ T· +ø£s¡ s¡÷|ü+ <ë*Ãq •e⁄ì
#·÷dæ sêø£då Tü \T s¡øs£ ø¡ ±\ Äj·TT<Ûë\T <Û]ä +∫ n‘·ì MT~øÏ j·TT<ë∆ìøÏ ekÕÔsT¡ . •e⁄&ÉT
@e÷Á‘·+ yÓqø£&TÉ >∑T y˚jT· ≈£î+&Ü K&É+Z ‘√ sêø£då Tü \qT #·+|ü⁄‘·÷, K+&çd÷ü ,Ô N\Tdü÷,Ô
>±j·T |üsT¡ dü÷,Ô eTTø£ÿ\T>± qs¡≈î£ ‘·÷ dü+#·]dü÷Ô ñ+{≤&ÉT. •e⁄ì K&Éj Z T· T<ä+∆ <Ûë{ÏøÏ
sêø£då Tü \T ‘·≥Tºø√˝Òø£ ‘·˝≤ ˇø£ ~≈£îÿ≈£î bÕ]b˛‘ês¡T. >=|üŒ j·T<ä+∆ »s¡>≥ ∑ + e\¢
nø£ÿ&É sêø£då Tü \ s¡øÔ£ e÷+kÕ\ ãTs¡<‘ä √ uÛ÷Ñ $T ì+&çb˛sTT uÛj Ñ T· +ø£s+¡ >± ñ+≥T+~.
sêø£då ü dü+Vü‰s¡+ #˚dæ <Ûsä à¡ dü+kÕú|qü #˚dqæ ‘·sê«‘· •e⁄&ÉT söÁ<ä s¡÷bÕìï
ñ|üd+ü Vü≤]+∫, eT+>∑fiø¯ s£ y¡ TÓ qÆ •e s¡÷bÕìï <ë\TkÕÔ&TÉ . eTVü≤s¡T¸\T, <˚e>∑D≤\T
[ 65 ]
•e⁄ì n<äT“¤‘· $»j·÷ìøÏ dü+‘√wæ+∫ n‘·DíÏ |üPõkÕÔsT¡ . <ëqe s¡ø+Ô£ ‘√ ‘·&dç bæ ˛sTT
<Ûsä êàìï kÕú|+æ ∫q K&ÜZìï •e⁄&TÉ $wüßeí ⁄≈î£ ÇkÕÔ&TÉ . $wüßeí ⁄ eTØ∫øÏ, eTØ∫ eTVü≤s¡T¸\≈£î,
eTVü≤s¡T¸\T Ç+Á<äTìøÏ, Ç+Á<äT&ÉT ~ø±Œ\Ts¡≈î£ , yês¡T dü÷s¡´ |ü⁄Á‘·T&Óq’ eTqTe⁄≈£î Ä
K&ÜZìï ÇkÕÔsT¡ . Ç˝≤ •e⁄ì qT+∫ Ä K&É+Z eTqTe⁄≈£î #˚sT¡ ‘·T+~. eTqTe⁄ <ëìï
Á|üC≤ s¡øD å£ ø√dü+ ≈£î|å ⁄ü ìøÏ ÇkÕÔ&TÉ . ≈£î|å ⁄ü &ÉT Çø±å «≈£îe⁄ø£T, Çø±å «≈£îe⁄ |ü⁄s¡÷s¡e⁄ìøÏ,
|ü⁄s¡÷s¡e⁄ì qT+∫ Äj·TTe⁄, qVüQwüß&ÉT, j·Tj·÷‹, |üPs¡T&ÉT Ä K&ÜZìï bı+<äT‘ês¡T.
|ü⁄s÷¡ s¡e⁄ì qT+∫ n~ nH˚ø£ sêE\qT #˚], ∫es¡≈î£ Á<√DT&ÉT, ø£è|ü⁄\ <ë«sê bÕ+&Ée⁄\qT
#˚s¡T‘·T+~. á eè‘êÔ+‘êìï ;Ûwüßà&ÉT q≈£î\TìøÏ #Ó|æŒ K&ÉZ+ nìï Äj·TT<Ûë˝À¢øÏ
ÁX‚wyü̃ TÓ qÆ <äì, j·TT<ä∆ $XÊs¡<TäÛ ˝…q’ yês¡T <ëìï m\¢|⁄ü
&ÉT |üPõ+#ê\ì #ÓãT‘ê&ÉT.
ô|’ ø£<ä∏ @ ø=+#Ó+ ùV≤‘·Tã<ä+∆ >± n˝À∫+∫Hê n~ ø£≥Tºø<£ ä∏ nì düŒwü+º >±
‘Ó\TdüTÔ+~. ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT $X¯«+˝Àì nH˚ø£ Á>∑Vü‰\qT, ãTTwüß\qT, sêø£ådüT\qT,
e÷qe⁄\qT düèwæ+º ∫q ‘·sê«‘· <ëqe⁄\T Á|ü»\qT |”&dç ÷ü Ô ñqï|ü
&ÉT ø=ìï y˚\
dü+e‘·‡sê\T >∑&∫É q ‘·sê«‘· j·TC„+ ÁbÕs¡+_Û+∫q≥T¢ Ä j·TC„+˝À ªªndæµµ nH˚
uÛÑ÷‘·+ |ü⁄{Ïº K&ÉZ s¡÷bÕìï <Ûä]+∫q≥T¢ n~ ˇø£] qT+∫ ˇø£]øÏ |üs¡+|üs¡>±
\_Û+∫q≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. sêø£då Tü \ #˚‘· |”&+ç |ü ã&ÉT‘·Tqï yê]ì ÁãVü≤à ø=ìïy˚\
dü+e‘·‡sê\T #·÷dü÷Ô }s¡T≈£îHêï&Éì #Ó|Œü &É+ düeT+»düyTÓ qÆ ~ ø±<äT. ˝Àø£+˝À <Ûqä düT‡,
u≤D≤\T, >∑<,ä X¯S\+, áf… yÓTT<ä˝q’… nH˚ø£ Äj·TT<Ûë\ ‘√bÕ≥T K&ÜZìï ≈£L&Ü
e÷qe⁄\T ‘·j÷· s¡T #˚dTü ≈£îHêïs¡T. K&É+Z j·TC„+˝À uÛ÷Ñ ‘· s¡÷|ü+˝À Ä$s¡“$¤ +∫+<äì
‘·sê«‘· n~ ø£‹Ô s¡÷|ü+>± s¡÷bÕ+‘·s+¡ #Ó+~+<äì, n~ ÁãVü≤à qT+∫ |üs+¡ |üs>¡ ±
bÕ+&Ée⁄\≈£î #˚]+<äì #Ó|Œü &É+ K&ÜZìøÏ >=|üŒ ‘·Hêìï ÄbÕ~+#·&ÜìøÏ #Ó|Œæ q ø£*Œ‘·
ø£<ä∏ nì düŒwü+º >± #Ó|Œü e#·TÃ. ˝Àø£+˝À ˇπø K&É+Z m|ü
&É÷ ñ+&É<Tä . K&É$Z <ë´
ì|ü⁄DT\+<äs÷¡ ø£‘T· \Ô qT <Û]ä kÕÔsT¡ . n+fÒ ˝Àø£+˝À ø=ìï \ø£\å ø£‘T· \Ô qT \ø£\å
jÓ÷<ÛTä \T ‘·j÷· s¡T #˚sTT+#·Tø=ì ñ|üj÷Ó –dü÷Ô ñHêïs¡T. ô|’ ø£<˝ä∏ À #Ó|Œæ q≥T¢>±
j·TC„+˝À |ü⁄{Ïqº K&É+Z ÁãVü≤à qT+∫ •e⁄ìøÏ, •e⁄ì qT+∫ nH˚ø£ eT+~ #˚‘T· \T e÷]
∫es¡≈î£ bÕ+&Ée⁄\qT #˚]+<äì #Ó|Œü &É+ @e÷Á‘·+ ùV≤‘·Tã<ä+∆ ø±<äT. ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À
e÷qe⁄\T @ edüTeÔ ⁄HÓH’ ê ÁbÕ<∏$ä Tø£yTÓ qÆ ~>± ‘·j÷· s¡T #˚kÕÔsT¡ . Ä ‘·sê«‘· ø±\+
>∑&#ç ø˚ =B› ‘êeTT kÂø£s´¡ e+‘·+>± yê&ÉT ø√e&ÜìøÏ M\T>± Ä edüTeÔ ⁄≈£î nH˚ø£ e÷s¡TŒ\T
#˚sT¡ Œ\T #˚d÷ü Ô ñ+{≤s¡T. K&É+Z $wüjT· +˝À ≈£L&Ü Ç<˚ »]–+~. ø±ã{Ïº ô|’ ø£<ä∏
ø£≥Tºø<£ ä∏ nì düŒwü+º >± #Ó|Œü e#·TÃ. Ç+<äT˝À C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ ë∏ +X¯ ñ+~.
‹ø£ÿq á ø£<qä∏ T XÊ+‹|üs«¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+˝Àì 441e e#·q+ qT+∫
450 |ü<´ä + es¡≈L£ ñqï 10 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ ≈£î|¢ +Ôü >± $e]+#ê&ÉT. ‹ø£ÿq á ø£<˝ä∏ À
m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ\T #˚jT· ˝Ò<Tä .
[ 66 ]
16. ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø£ $uÛ≤>∑+ ø£<:ä∏
á ø£<ä∏ XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì yÓ÷ø£<å säÛ à¡ |üs«¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À 281, 282
n<Ûë´j·÷˝À¢ 110 XÀ¢ø±˝À¢ $es¡+>± ñ+~. á ø£<qä∏ T ;Ûwßü à&ÉT bÕ+&Ée⁄\≈£î #ÓãT‘ê&ÉT.
eèÁ‘·T&ÉT <Ûë]à≈£î&ÉT, $wüßuí ≈ÑÛ î£ &Ô TÉ , ‘·‘«· yÔ ~˚ . n˝≤+{Ï eèÁ‘·Tì Ç+Á<äT&ÉT m˝≤ #·+bÕ&ÉT
nì <Ûsä à¡ sêE ;Ûwßü àì Á|ü•ï+#·>± ;Ûwßü à&ÉT á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
eèÁ‘·T&ÉT 500 jÓ÷»Hê\ m‘·TÔ, 300 jÓ÷»Hê\ ˝≤e⁄ ñqïyê&ÉT.
eTVü‰|üs«¡ ‘·+˝≤+{Ï n‘·ì s¡÷bÕìï #·÷dæ <˚e‘·\T, Ç+Á<äT&ÉT uÛj Ñ T· |ü&‘É ês¡T. eèÁ‘·T&ÉT
<˚e‘·\ MT<ä yê] ôdq’ ´+ MT<ä sêfi¯flyêq ≈£î]|ækÕÔ&TÉ . <˚e>∑D≤\T u≤Des¡¸+‘√ sêfi¯flyêqqT
‘=\–kÕÔsT¡ . eTVü‰e÷j·÷$ nsTTq eèÁ‘·T&ÉT ‘·q e÷j·T‘√ <˚y+˚ Á<äTì yÓ÷Væ≤+|üCkÒ ÕÔ&TÉ .
yÓ÷Vü≤+˝À ñqï Ç+Á<äTì e•wüß&º TÉ s¡<+ä∏ ‘·s¡ kÕeT>±q yê≈£îÿ\‘√ y˚T˝§ÿ\T|ü⁄‘ê&ÉT.
ãèVü≤dü«‹, <˚es¡T¸\T X¯+ø£sT¡ ì e<ä≈› î£ yÓ[fl ˝Àø£V≤æ ‘·+ ø√dü+ eèÁ‘êdüTs¡e<Ûä »]|æ+#ê\ì
ÁbÕ]úkÕÔsT¡ . n|ü⁄&TÉ X¯+ø£sT¡ ì ‘˚»düT‡ s¡TÁ<ä »«s¡yTÓ Æ eèÁ‘·Tì Äe]düT+Ô ~. »«s¡+ ÄeVæ≤+#·>±H˚
eèÁ‘·Tì X¯Øs¡+˝À eDT≈£î |ü⁄&TÉ ‘·T+~. rÁeyÓTqÆ >∑>T∑ sêŒ≥T ø£\T>∑T‘·T+~. n‘·ì C≤„|øü X£ ø¯ ÔÏ
q•düT+Ô ~. Ä düeTj·T+˝À $wüßeí ⁄ Ç+Á<äTì eÁC≤j·TT<Û+ä ˝À Á|üy•˚ +#·>± Ç+Á<äT&ÉT
eÁC≤j·TT<Ûëìï Á|üj÷Ó –+∫ eèÁ‘·Tì dü+Vü≤]kÕÔ&TÉ . eèÁ‘·Tì X¯Øs¡+ qT+∫ uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ
ÁãVü≤à Vü≤‘·´ bÕ‘·ø+£ yÓ\Te&ÉT‘·T+~. n~ q\¢ì ø√s¡\‘√ q\T|ü⁄, |üdTü |ü⁄ s¡+>∑T\‘√,
$s¡uÀdüT≈£îqï E≥Tº‘√, uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ H˚Á‘ê\‘√ yÓT&É˝À |ü⁄Á¬se÷\ <Û]ä +∫ HÓ‘T· sÔ T¡ ‘√
‘·&dç qæ Hês¡ ã≥º\‘√, $ø£è‘·+>±, uÛj Ñ T· +ø£s+¡ >± ñ+≥T+~. Ç˝≤+{Ï ÁãVü≤àVü≤‘ê´
bÕ‘·ø+£ Ç+Á<äT&ÉT |ü≥Tºø=ì n‘·&ç X¯ØsêìøÏ n+≥T≈£îb˛‘·T+~. ÁãVü≤àVü≤‘ê´ uÛj Ñ T· +‘√
Ç+Á<äT&ÉT bÕ]b˛sTT ø£eT\ Hêfi¯+˝ÀøÏ Á|üy•˚ +∫ #ê˝≤ dü+e‘·‡sê\T n+<äT˝ÀH˚ <ëø=ÿì
ñ+{≤&ÉT. ÁãVü≤àVü≤‘·´ ≈£L&Ü Ç+Á<äTì |ü≥Tºø=ì ñ+≥T+~.
<ëì‘√ <˚y˚+Á<äT&ÉT ‘˚CÀV”≤qT&Ó’ ÁãVü≤à e<ä›≈£î yÓ[fl ‘·qqT |ü≥Tº≈£îqï
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ ‘=\–+#· e\dæ+~>± ø√s¡‘ê&ÉT. ÁãVü≤à ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ ‘√
ªªÇ+Á<äTì $&ç∫ô|≥Tº, Hê≈£î dü+‘√cÕìï ø£*+Z #·T, ˙ ø√]ø£ @$T{À#Ó|
ü #˚kÕÔqTµµ nì
n+{≤&ÉT. <ëìøÏ ÁãVü≤àVü≤‘·´ bÕ‘·ø+£ ªªHê≈£î ˇø£ ìyêkÕìï @s¡Œs¡#ê*, ˝Àø£ s¡øD å£
ø√dü+ ˙e⁄ @s¡Œ]∫q á ìj·TeT+ ˇø£ ø=‘·Ô dü+Á|ü<ëj·÷ìï ø£*dZ Tü +Ô ~. ø±ã{Ïº Hêø=ø£
ìyêkÕìï #·÷|æ+#·Tµµ nì n+≥T+~. ÁãVü≤à <ëìøÏ n+^ø£]+∫ Ç+Á<äTì n+≥T≈£î
b˛sTTq ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï ‘=\–+∫ yÓ+≥H˚ n–ïì ‘·\#·T≈£î+{≤&ÉT. n–ï
ÁãVü≤àe<ä≈› î£ e∫Ã ‘êH˚$T #˚j÷· ˝À #Ó|Œü eTì ÁãVü≤àqT n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. <ëìøÏ ÁãVü≤à
ªªÇ+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ qT+∫ $yÓ÷#·q+ ø£*+Z #·&ÜìøÏ ÁãVü≤àVü≤‘·´qT Hê\TZ
uÛ≤>±\T>± $uÛõÑ düTHÔ êïqT. ˙e⁄ Hê\Ze uÛ≤>∑+ rdüTø√µµ nì n+{≤&ÉT. <ëìøÏ n–ï
n+^ø£]+∫ ‘·q uÛ≤>±ìøÏ e∫Ãq ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï e~*+#·T ø√e&ÜìøÏ e÷s¡+Z
[ 67 ]
#Ó|Œü e\dæ+~>± ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ ÁãVü≤à
ªªj·TkÕÔ«+ »«\+‘· e÷kÕ<ä´ dü«j·T+ yÓe’ ÷qe' ø£«∫‘Y
;Wwü~Û s¡ôd’ s¡«ùV≤ï q j·Tø£å ´‹ ‘·y÷Ó eè‘·'µµ
ªª‘· y˚TcÕ j·÷dü´‹ øÏåÁ|ü+ ‘·Á‘Ó ’e#· ìe‘·‡ è‹
ÁãVü≤àe<Ûë´ Vü≤eýêVü≤ H˚´‘·T ‘˚ e÷qk˛ »«s¡'µµ
(XÊ+‹. 282 ` 33, 34 XÀ¢ø±\T)
ªª»«*+#˚ ˙˝À me¬sH’ ê ‘·y÷Ó >∑TD+‘√ ;C≤\T ø±˙, zwü<Tä \T ø±˙, |ò\ü s¡kÕ\T
ø±˙ y˚dæ ëT+ #˚jT· ø£b˛‘˚ yÓ+≥H˚ n‘·ì˝ÀøÏ á ÁãVü≤à Vü≤‘·´ Á|üy•˚ düT+Ô ~µµ nì
#ÓãT‘ê&ÉT. Ä e÷≥\T $ì n–ï dü+‘√wækÕÔ&TÉ . yÓ+≥H˚ ÁãVü≤àVü≤‘·´˝Àì Hê\Ze
uÛ≤>∑+ n–ï˝À Á|üy•˚ düT+Ô ~. ‘·sê«‘· ÁãVü≤à eèø±å\qT, zwü<Tä \qT, ‘·èD≤\qT ‘·q
e<ä≈› î£ |æ*∫ yê]‘√ Ç+Á<äTìøÏ dü+Áø£$T+∫q ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ ˝Àì Hê\Ze uÛ≤>±ìï
rdüTø√eTì #ÓãT‘ê&ÉT. <ëìøÏ n$ u≤<Û|ä &ü ç ªªe÷≈£î e#˚Ã á ÁãVü≤àVü≤‘·´ @$<Û+ä >±
n+‘·eTe⁄‘·T+~. Ç|üŒ{Ïøπ y˚TeTT <Óy’ √|üV≤ü ‘·T\yÓTÆ kÕúesê\T>± |ü⁄{Ïº y˚&˙ç , #·*˙,
>±*˙ uÛ]Ñ dü÷Ô ñHêïeTT. ˙ ÄC„‘√ ÁãVü≤àVü≤‘·´qT ≈£L&Ü uÛ]Ñ kÕÔ+.ø±˙ BqTï+∫
e÷≈£î $eTTøÏÔ m˝≤ ø£\TZ‘T· +~µµ nì n&ÉT>∑T‘êsTT. n|ü⁄&ÉT ÁãVü≤à
ªª|üs«¡ ø±˝Ò ‘·T dü+ÁbÕù|Ô jÓ÷ yÓ’ #Û̊<qä uÛ<Ò qä yéT
ø£]wü´‹ qs√ yÓ÷Vü‰‘Y ‘· y˚TcÕqT>∑$Twü´‹µµ
(XÊ+‹. 282 ` 41e XÀ¢ø+£ )
ªª|üs«¡ ø±˝≤˝À¢ nC≤„q+‘√ $TeTTà\qT #Û~˚ +#˚ yê]ì á ÁãVü≤à Vü≤‘·´ #·T≥Tº ≈£î+≥T+~µµ
nì #ÓãT‘ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· ÁãVü≤à n|ü‡s¡dü\qT |æ*∫ Ç+Á<äTìøÏ dü+Áø£$T+∫q
ÁãVü≤àVü≤‘·´˝Àì Hê\Ze uÛ≤>±ìï d”«ø£]+#·eTì #ÓãT‘ê&ÉT. <ëìøÏ yês¡T n+^ø£]+∫
‘·eT≈£î dü+Áø£$T+∫q ÁãVü≤àVü≤‘·´ qT+∫ $eTTøÏÔ m˝≤ ø£\TZ ‘·T+<äì ø√s¡‘ês¡T. <ëìøÏ
ÁãVü≤à
ªªs¡»dü«˝≤\düT HêØwüß jÓ÷ yÓ’ yÓT<Æ Tä∏ q e÷#·sπ ‘Y
‘·yT˚ cÕ j·÷dü´‹ øÏÁå |ü+ y˚´‘·T y√ e÷qk˛ »«s¡'µµ
(XÊ+‹. 282 ` 46e XÀ¢ø+£ )
ªªs¡»dü«\ nsTTq Ád”\Ô ‘√ dü+>∑$T+#˚ yê]ì ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ bı+<äT‘·T+~µµ nì
#ÓãT‘ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· ÁãVü≤à ˙{Ïì |æ*∫ eèÁ‘· dü+Vü‰s¡+ e\¢ Ç+Á<äTìøÏ dü+Áø£$T+∫q
ÁãVü≤àVü≤‘·´˝À ∫e] Hê\Ze uÛ≤>±ìï d”«ø£]+#· e\dæ+~>± #ÓãT‘ê&ÉT. <ëìøÏ ˙s¡T
n+^ø£]+∫ <ëì qT+∫ $eTTøÏÔ ø£*>π ñbÕj·T+ ‘Ó\T|üe\dæ+~>± ø√s¡T‘·T+~.
n|ü⁄&ÉT ÁãVü≤à ªª˙{Ïì #·T\ø£q #˚dæ Ä ˙{Ï˝À X‚w¢ àü , eT\, eT÷Á‘ê\qT $dü]+® ∫q
yê]øÏ ÁãVü≤àVü≤‘·´ bÕ‘·ø+£ dü+Áø£$T+∫ <ëì qT+∫ MT≈£î $eTTøÏÔ ø£\TZ‘T· +~µµ nì
[ 68 ]
#ÓãT‘ê&ÉT. á $<Û+ä >± ÁãVü≤à eèÁ‘êdüTs¡ e<Ûä e\q Ç+Á<äTìøÏ dü+Áø£$T+∫q ÁãVü≤àVü≤‘ê´
bÕ‘·ø±ìï Hê\TZ uÛ≤>±\T>± #˚dæ q\T>∑T]øÏ |ü+∫ ô|&É‘ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· Ç+Á<äT&ÉT
ÁãVü≤à nqTC„‘√ nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >∑+ #˚dæ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ qT+∫ |ü]X¯ó<äT&∆ Í‘ê&ÉT.
eTq ÁbÕNq Á>∑+<∏ë˝À¢ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ , >√Vü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ eTVü‰
bÕbÕ\T>± #Ó|Œü ã&Ü¶sTT. Áu≤Vü≤àDTì #·+|ü&+É e\¢ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ , >√e⁄qT
#·+|ü&+É e\¢ >√Vü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ e÷qe⁄\qT |ü≥Tºø=ì |”&kç ÕÔjT· ì ÁbÕNq Á>∑+<∏ë˝À¢
Áu≤Vü≤àDT\T sêXÊs¡T. uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ Á|ü<ëÛ q+>± yêékÕsTTø£ <˚X+¯ . eékÕj·÷ìøÏ
>√e⁄ nH˚ø£ s¡ø±\T>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+&É&+É e\¢ <ëì MT<ä ø£è‘·C‘„ ‘· √ eTq |üPs¡T«\T
<ëìï >√e÷‘·>± |üPõ+∫ <ëìøÏ n|üø±s¡+ #˚jT· >∑÷&É<Hä ˚ ñ<˚X› +¯ ‘√ >√Vü≤‘·´qT
eTVü‰bÕ‘·ø+£ >± #ÓbÕŒs¡T. ÁbÕNq Á>∑+<∏ë\qT sêdæq yês¡+<äs÷¡ Áu≤Vü≤àDT˝Ò ø±ã{Ïº
‘·eT≈£î mes¡÷ n|üø±s¡+ #˚jT· ≈£î+&Ü Á|ü»\qT uÛj Ñ T· ô|≥º&ÜìøÏ Áu≤Vü≤àDVü≤‘·´
eTVü‰bÕ‘·ø+£ >± Áu≤Vü≤àDT\T #Ó|
ü ≈£îHêïs¡T. n+‘˚>±≈£î+&Ü ‘Ó*dæ >±˙ ‘Ó*j·Tø£ >±˙
Áu≤Vü≤àDT\ kıeTTà |üP∫ø£ |ü⁄\¢ >±˙ ∫es¡≈î£ Áu≤Vü≤àDT\ <Û÷ä [ >±˙ Á>∑V≤æ ùdÔ eTVü‰bÕ|ü+>±
ø=ìï Á>∑+<∏ë˝À¢ sêXÊs¡T. Çe˙ï Áu≤Vü≤àDT\T kÕ«s¡ãú T~∆‘√ ø£*Œ+∫q ø£<\ä∏ T.
uÛ≤s¡‘+· ˝Àì ô|’ ø£<˝ä∏ À eèÁ‘êdüTs¡Tì #·+|ü&+É e\¢ Ç+Á<äTìøÏ ÁãVü≤à Vü≤‘ê´
bÕ‘·ø+£ #·T≥Tº≈î£ +<äì #Ó|Œü ã&ç+~. eèÁ‘·T&ÉT ndüTs¡T&ÉT n+fÒ sêø£då Tü &ÉT. Ç‘·&TÉ ã\+
ø√dü+ ns¡y’Ó y˚\ dü+e‘·‡sê\T ‘·|dü Tü ‡ #˚dæ >=|üŒã˝≤ìï bı+~q≥T¢>±, eèÁ‘·T&ÉT 500
jÓ÷»Hê\T m‘·TÔ 300 jÓ÷»Hê\ ˝≤e⁄ ñqï≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü ã&ç+~. eTVü‰|üs«¡ ‘·+
˝≤+{Ï Ç+‘· uÛ≤Ø X¯Øs¡+ >∑\ eèÁ‘·Tì #·÷dæ Ç+Á<äT&ÉT uÛj Ñ T· +‘√ eDÏøbÏ ˛‘ê&ÉT.
$wüßeí ⁄, áX¯«s¡T&ÉT, Ç+Á<äTìøÏ kÕj·T+>± ekÕÔsT¡ . áX¯«s¡Tì ‘˚»düT‡ »«s¡+ s¡÷|ü+˝À
eèÁ‘·Tì˝À Á|üy•˚ düT+Ô ~. n˝≤ Á|üy•˚ +∫q|ü⁄&ÉT n‘·ì X¯Øs¡+˝À eD≈£î |ü⁄{Ïº X¯Øs¡+
$es¡yí TÓ Æ ìùd»Ô yÓTbÆ ˛‘·T+~. Ä <äX˝¯ À $wüßeí ⁄ Ç+Á<äTì eÁC≤j·TT<Û+ä ˝À Á|üy•˚ kÕÔ&TÉ .
n|ü⁄&ÉT Ç+Á<äT&ÉT eÁC≤j·TT<Ûëìï eèÁ‘·Tì MT<ä Á|üj÷Ó –+∫ #·+|ü⁄‘ê&ÉT.
á ø£<qä∏ T |ü]o*ùdÔ eèÁ‘·Tì e<Û≈ä î£ Á|ü<ëÛ q ø±s¡≈î£ \T áX¯«s¡T&ÉT, $wüßeí ⁄
nì ‘Ó\TdüT+Ô ~. Ç+Á<äT&ÉT øπ e\+ Äj·TT<Ûëìï Á|üj÷Ó –+∫qyê&ÉT e÷Á‘·yT˚ . $wüßeí ⁄,
áX¯«s¡T\ düV‰ü j·T+ ˝Ò≈î£ +&Ü Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘êdüTs¡Tì MT<ä eÁC≤j·TT<Ûëìï Á|üj÷Ó –+∫
q|üŒ{Ïø° n~ n‘·DíÏ #·+|æ ñ+&˚~ ø±<äT. n+<äTe\¢ á ø£<˝ä∏ À eèÁ‘êdüTs¡Tì e<Û≈ä î£
Á|ü<ëÛ qø±s¡≈î£ \T áX¯«s¡T&ÉT, $wüßeí ⁄. ÁãVü≤à Vü≤‘ê´bÕ‘·ø+£ eèÁ‘·Tì X¯Øs¡+ qT+∫
ãj·T≥≈£î e∫Ã eèÁ‘·Tì e<Û≈ä î£ Á|ü<ëÛ q ø±s¡≈î£ ˝…q’ $wüßeí ⁄ áX¯«s¡T\qT e<ä*y˚dæ
<˚y+˚ ÁÁ<äTì |ü≥Tºø=ì |”&+ç ∫+<äì #Ó|Œü &É+ düeT+dü»+>± ˝Ò<Tä . ndü\T ùV≤‘·Tã<ä+∆ >±
#·÷ùdÔ eèÁ‘êdüTs¡Tì e<Ûä e\¢ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ e#˚Ã neø±X¯yT˚ ˝Ò<Tä . m+<äTø£+fÒ
[ 69 ]
eèÁ‘·T&ÉT Áu≤Vü≤àDT&ÉT ø±&ÉT. n‘·&TÉ j·TC„>T∑ +&É+ qT+∫ |ü⁄{Ïqº sêø£då Tü &ÉT. Ç˝≤+{Ï
yê]ì #·+|æ‘˚ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø£+ e#˚Ã neø±X¯y˚T ˝Ò<äT. n+<äTe\¢ á ø£<∏ä
düùV≤‘·øy£ TÓ qÆ ~, düeT+»dü yÓTqÆ ~ ø±<äT.
ˇø£y˚fi¯ eèÁ‘·Tì #·+|ü&É+ e\¢ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø£+ Ç+Á<äTìøÏ #·T≥Tº
≈£î+<äqT≈£î+<ë+. bÕ|ü |ü⁄D≤´\T s¬ +&É÷ Ä ø£sà¡ \T #˚dqæ yêπs nqTuÛ$Ñ +#ê*. n+fÒ
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï <˚y+˚ Á<äT&ÉT nqTuÛ$Ñ +#ê*. ÁãVü≤à Ä bÕ‘·ø+£ qT+∫ <˚y+˚ Á<äTìøÏ
$eTTøÏÔ ø£*+Z ∫ @ bÕ|ü+ #˚jT· ì q\T>∑T]øÏ Ä bÕ‘·ø±ìï |ü+∫ Ç#êÃ&Éì #Ó|Œü &É+
nHê´j·T+, <äTsêàs¡+Z . á ø±s¡D+ #˚‘· ≈£L&Ü á ø£<ä∏ düeT+»dü+>± ˝Ò<Tä .
nsTT‘˚ ˝Àø£+˝À #Ó≥q¢ T ø=≥º&+É , ˙{Ï˝À eT\eT÷Á‘· $düsq®¡ #˚jT· &É+,
s¡»dü«\‘√ dü+>∑eT+ nH˚ eT÷&ÉT eTVü‰ bÕbÕ\T>± |ü]>∑D+Ï |ü ã&ÉT‘·THêïsTT. ø=ìï
ÁbÕ+‘ê˝À¢ #Ó≥TºqT q]øÏqyê&ÉT, n‘·ì ≈£î≥T+ã+ HêX¯qeTÚ‘·T+<äH˚ qeTàø£+ >∑{>ºÏ ±
ñ+~. n+<äT˝Àq÷ |üs«¡ ~Hê˝À¢ #Ó≥TºqT ø=≥º&+É |òTü Às¡yTÓ qÆ bÕ|ü+>± |ü]>∑D+Ï #·ã&ÉT‘·÷
e⁄+~. n+<äTe\¢H˚ á ø£<˝ä∏ À ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ ˝Àì Hê\Ze uÛ≤>∑+ |üs«¡ ~Hê˝À¢
#Ó≥q¢ T, Wwü<äÛ yÓTTø£ÿ\qT, ‘·èD≤\qT K+&ç+∫q yê]øÏ bÕ|ü+ #·T≥Tº≈î£ +≥T+<äì #Ó|Œü
ã&ç+~. á ø£<˝ä∏ À ÁãVü≤à Vü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ ˝Àì eTs=ø£ Hê\Ze e+‘·T uÛ≤>±ìï n|ü‡s¡d\ü ≈£î
Ç#êÃ&ÉT. n|ü‡s¡d\ü T <˚eø±+‘·\T. yê]øÏ dü+Áø£$T+∫q ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ s¡»dü«˝≤
dü+<äs“¡ +¤ ˝À Åd\Ô” qT dü+>∑$T+∫q yê]øÏ dü+Áø£$TdüT+Ô <äì á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü ã&ç+~.
n|ü‡s¡d\ü ≈£î e÷qe Åd\Ô” ≈£î @ dü+ã+<Û+ä ˝Ò<Tä . n˝≤+≥|ü
&ÉT n|ü‡s¡d\ü ≈£î #·T≥Tº≈î£ qï
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ yê]ì e<ä* m˝≤ b˛‘·T+~. ˝Àø£+˝À s¡d»ü «\ nsTTqÅd\Ô” qT
dü+>∑$TùdÔ bÕ|ü+ edüT+Ô <äì Á|ü»\T qeTTà‘·THêïs¡T. ø±ã{Ïº n|ü‡s¡d\ü ≈£î >±≈£î+&Ü Ád”\Ô ≈£î
es¡+ Ç∫Ãq≥T¢>± #Ó|Œæ ñ+fÒ ñ∫‘·+>± ñ+&˚~. ‹ø£ÿq ‘·q uÛ≤s¡‘+· ˝À ÁãVü≤à n|ü‡s¡d\ü ≈£î
ã<äT\T>± Ád”\Ô ≈£î Ç∫Ãq≥T¢>± sêXÊ&ÉT.
˙{Ï˝À X‚w¢ àü +, eT\, eT÷Á‘· $düsq®¡ yÓTT<ä˝q’… $ #˚jT· &É+ eTVü‰bÕ|ü+>±
˝Àø£+˝À ñ+~. <ëìï >∑eTì+∫ á ø£<ë∏ s¡#s· TT‘· Ç+Á<äTìøÏ dü+Áø£$T+∫q ˇø£
e+‘·T ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ ˙{Ï˝À $düsq®¡ #˚dqæ yê]øÏ #Ó+<äT‘·T+<äì sêXÊ&ÉT.
Hê\TZ uÛ≤>±˝À¢ yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑+ ÁãVü≤à n–ïøÏ Ç∫Ãq≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü ã&ç+~. j·TC„
j·÷>±˝À¢ $‘·ÔHê\T, zwü<ÛäT\T, |òü\s¡kÕ\T y˚dæ ôVAeT+ #˚j·Tì yê]øÏ n–ïøÏ
uÛ≤>∑+>± e∫Ãq ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ ø£\TZ‘T· +<äì ø£$ ø£*Œ+∫ sêXÊ&ÉT. j·TC„
j·÷>±\T sêE\T, eT+Á‘·T\T, <Ûqä e+‘·T\T e÷Á‘·yT˚ #˚jT· >∑\s¡T. kÕe÷q´ Á|ü»\T
#˚jT· ˝ÒsT¡ . n+<äTe\¢ j·TC„ j·÷>±˝À¢ ;C≤\T zwü<TäÛ \T yÓTT<ä˝q’… $ y˚dæ Vü≤√eT+
#˚jT· ì yê]øÏ bÕ|ü+ edüT+Ô <äH˚ $wüjT· + ˝Àø£+˝À Á|ü#ês¡+˝À ˝Ò<Tä . á $wüjT· +
y˚<ë\T ñ|üìwü‘T· \Ô T yÓTT<ä˝q’… Á>∑+<∏ë˝À¢ ñ+&Ée#·TÃ. n~ ‘Ó\TdüT≈£îqï |ü+&ç‘· ø£$ á
$<Ûyä TÓ qÆ ø£\Œq #˚XÊ&ÉT.
[ 70 ]
ô|q’ #Ó|Œæ q n+XÊ\qT ã{Ïº á ø£<ä∏ ˝Àø£+˝À Á|ü#ês¡+˝À ñqï qeTàø±\qT
nqTdü]+∫ ø£*Œ+∫q≥T¢>± düŒwüeº TÚ‘·÷ ñ+~. á ø±s¡D+ #˚‘· á ø£<ä∏ ø£≥Tºø<£ ä∏
Ç<˚ ø£<ä∏ ø=~› e÷s¡TŒ\‘√ uÛ≤s¡‘+· ñ<√´>∑|sü «¡ +˝À ‘=$Tà<äe n<Ûë´j·T+qT+∫
|ü<Ó›ì$T<äe n<Ûë´j·T+es¡≈£î ñqï |ü~ n<Ûë´j·÷\˝À 324XÀ¢ø±\˝À $es¡+>±
ñ+~. á ø£<qä∏ T X¯\T´&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. ≈£îs¡Tøπ Áå ‘· j·TT<ä+∆ ˝À bÕ+&Ée⁄\
|üø±å q j·TT<ä+∆ #˚jT· &ÜìøÏ ‘·q eTÁ<ä <˚X+¯ qT+∫ düôdq’ ´+>± ãj·T\T<˚]q X¯\T´ìøÏ
<ë] eT<Û´ä ˝À nH˚ø£ kÂø£sê´\qT <äTs√´<Ûqä T&ÉT ø£*Œ+∫ X¯\T´&ÉT ‘·q |üø±åq j·TT<ä+∆
#˚ùd≥≥T¢>± #˚dTü ≈£î+{≤&ÉT. Ä ‘·sê«‘· X¯\T´&ÉT bÕ+&Ée⁄\ e<ä≈› î£ e∫Ã yês¡T |ü&qç
ø£cÕº\qT >∑T]+∫ z<ës¡TÃ‘·÷ kÕø±å‘T· Ô <˚y+˚ Á<äT&ÉT uÛ≤s¡´‘√ düV‰ü <äT'U≤ìï nqTuÛ$Ñ +#ê&ÉT
nì #ÓãT‘ê&ÉT. n|ü
&ÉT <Ûsä à¡ sêE Ç+Á<äT&ÉT uÛ≤s¡´‘√ düV‰ü m+<äT≈£î <äT'U≤ìï bı+<ë&ÉT?
nì n>∑T&ÉT‘ê&ÉT. <ëìøÏ X¯\T´&ÉT á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
<˚eÁX‚wßü &˜ TÉ , eTVü‰‘·|dü «æ nsTTq ‘·«wüº Á|üC≤|ü‹ nj·÷´&ÉT. Ç+Á<äTì MT<ä
e⁄qï Á<√Vü≤ãT~∆‘√ Ç‘·&TÉ eT÷&ÉT ‘·\\T >∑\ $X¯«s¡÷|ü⁄&ÉT nH˚ ø=&ÉT≈£îqT düèwækº ÕÔ&TÉ .
á $X¯«s¡÷|ü⁄&ÉT Ç+Á<ä |ü<$ä ì ø√] ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü +Ô {≤&ÉT. Bì‘√ Ç+Á<äT&ÉT uÛj Ñ T· |ü&ç
n‘·ì ‘·|dü Tü ‡ uÛ>Ñ ï∑ + #˚jT· &ÜìøÏ n|ü‡s¡d\ü qT |ü+|ækÕÔ&TÉ . n|ü‡s¡d\ü Á|üjT· ‘·ï+ |ò*ü +#·<Tä .
Bì‘√ Ç+Á<äT&ÉT X¯Á‘·TX‚w+ü e⁄+#·>÷∑ &É<ìä uÛ≤$+∫ $X¯«s¡÷|ü⁄ì MT<äøÏ eÁC≤j·TT<Ûëìï
Á|üjÓ÷–+∫ #·+|ü⁄‘ê&ÉT. $X¯«s¡÷|ü⁄&ÉT #·ìb˛sTTq|üŒ{Ïø° ‘˚»düT‡‘√ düJe+>±H˚
ø£ìŒdüT+Ô {≤&ÉT. n‘·ìï #·÷dæ Ç+Á<äT&ÉT uÛj Ñ T· |ü&‘É ê&ÉT. n<˚ düeTj·T+˝ÀH˚ ‘·≈î£ &å TÉ nH˚
$X¯«ø£sà¡ >∑+Á&É>=&É*¶ uÛTÑ »+ MT<ä ô|≥Tºø=ì nø£ÿ&É≈î£ ekÕÔ&TÉ . eTqTwüß\T #˚ùd Væ≤+kÕ
Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ø±eTj·TC≤„˝À¢ |üXó¯ e⁄ ‘·\qT uÛ≤>∑+>± ÇkÕÔqì ÄX¯ #·÷|æ Ç+Á<äT&ÉT
$X¯«ø£sà¡ #˚‘· $X¯«s¡÷|ü⁄ì eT÷&ÉT ‘·\\qT q]øÏkÕÔ&TÉ .
‘·q ≈£îe÷s¡Tì Ç+Á<äT&ÉT #·+|æq≥T¢>± ‘·«wüº ‘Ó\TdüTø=ì ø√|ü+‘√ n–ï˝À
Vü≤√eT+ #˚dæ eèÁ‘êdüTs¡Tì düèwæ+º ∫ Ç+Á<äTì #·+|üeTì n‘·ìï |ü+|ækÕÔ&TÉ . eèÁ‘·TìøÏ,
Ç+Á<äTìøÏ >=|üŒ j·TT<ä+∆ »s¡T>∑T‘·T+~. eèÁ‘·T&ÉT Ç+Á<äTì |ü≥Tºø=ì $T+π>kÕÔ&TÉ .
<˚e‘·\+<äsT¡ eèÁ‘êdüTs¡TìøÏ Äe⁄*+‘·qT ø£*ŒkÕÔsT¡ . eèÁ‘·T&ÉT Äe⁄*+#·&ÜìøÏ H√s¡T
‘Óse¡ >±H˚ Ç+Á<äT&ÉT ‘·q nej·Tyê\ |ü]D≤e÷ìï ‘·–+Z #·Tø=ì eèÁ‘·Tì H√{Ï qT+∫
ãj·T≥≈£î ekÕÔ&TÉ . Ä ‘·sê«‘· eT∞fl j·TT<ä+∆ »s¡T>∑T‘·T+~. Ä j·TT<ä+∆ ˝À Ç+Á<äT&ÉT
z&çb˛sTT j·TT<ä+∆ qT+∫ yÓqT~]– <˚e‘·\‘√ ø£*dæ $wüßeí ⁄qT X¯sD ¡ T ø√s¡‘ê&ÉT.
Á|üdTü ‘Ô êìøÏ Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tì‘√ dü+~Û #˚dTü ø√yê\ì, düeTj·T+ #·÷dæ ‘êqT n<äèX¯´
s¡÷|ü+˝À eÁC≤j·TT<Û+ä ˝ÀøÏ Á|üy•˚ kÕÔqì n|ü
&ÉT Ç+Á<äT&ÉT eÁC≤j·TT<Ûëìï Á|üj÷Ó –+∫
eèÁ‘·Tì #·+bÕ\ì $wüßeí ⁄ <˚e‘·\‘√ #ÓãT‘ê&ÉT. <˚e‘·\T, ãTTwüß\T eèÁ‘·Tì e<ä≈› î£
[ 71 ]
yÓ[fl Ç+Á<ä eèÁ‘êdüTs¡ j·TT<ä+∆ e\¢ Á|ü»\T u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·THêïs¡ì n+<äTe\¢ Ç+Á<äTì‘√
ùdïVü≤+ #˚jT· eTì eèÁ‘·Tì‘√ #ÓãT‘ês¡T. m+&çq, ‘·&dç qæ @ edüTeÔ ⁄‘√ >±˙, X¯ÁkÕÔÁkÕÔ\‘√
>±˙, sêÁ‹ >±˙, |ü>\∑ T >±˙ <˚e‘·\T ‘·qqT #·+|ü>÷∑ &É<ìä n˝≤ nsTT‘˚H˚ Ç+Á<äTì‘√
dü+~ÛøÏ n+^ø£]kÕÔqì eèÁ‘·T&ÉT #ÓãT‘ê&ÉT. <ëìøÏ yês¡T n+^ø£]kÕÔsT¡ . dü+~Û Á|üø±s¡+
Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tì‘√ ø£*dæ e⁄qï|üŒ{Ïø° n‘·ìï #·+|ü&ÜìøÏ neø±X¯+ ø√dü+ Ç+Á<äT&ÉT
Ä˝À∫dü÷Ô e⁄+{≤&ÉT. ˇø£Hê&ÉT eèÁ‘·T&ÉT dü+<Ûë´ düeTj·T+˝À düeTTÁ<ä+ ˇ&ÉTq¶ e⁄+{≤&ÉT.
nø£ÿ&É ô|<ä› ø=+&É˝≤>± qTs¡>∑ e⁄+≥T+~. n~ |ü>\∑ T ø±<äT, sêÁ‹ ø±<äT, qTs¡>∑ ‘·&~ç
ø±<äT, bı&ç~ ø±<äT, Äj·TT<Ûeä T÷ ø±<äT. eèÁ‘·Tì #·+|ü&ÜìøÏ n<˚ ‘·–q düeTj·T+>±
Ç+Á<äT&ÉT uÛ≤$+∫ $wüßeí ⁄qT ‘·\#·Tø=ì eÁC≤j·TT<Û+ä ‘√ ≈£L&çq qTs¡>T∑ qT eèÁ‘·Tì
MT<äøÏ $düTs¡T‘ê&ÉT. $wüßíe⁄ <ëì˝À Á|üy˚•+∫ eèÁ‘·Tìï #·+ù|kÕÔ&ÉT. eèÁ‘·T&ÉT
#·ìb˛sTTq+<äT≈£î <˚y+˚ Á<äT&ÉT, <˚e‘·\T, ãTTwüß\T n+<äs÷¡ #ê˝≤ dü+‘√wækÕÔsT¡ .
nsTT‘˚ Ç+Á<äT&ÉT ndü‘´· <√wü+‘√ #ê˝≤ ≈£î+–b˛sTT ˝Àø±\ ∫e]øÏ yÓ[fl ãTs¡<ä
bÕeTT ˝≤>± ˙{Ï˝À <ë≈£îÿ+{≤&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT ø£ì|æ+#·≈î£ +&Ü b˛e&É+‘√ nHêeèwæº
@s¡Œ&ç ÁbÕDT\˙ï dü+ø√åu+ÑÛ ˝À |ü&‘É êsTT. n|ü
&ÉT <˚e‘·\T, ãTTwüß\T Ä˝À∫+∫ ‘·q
<äèwæ˝º À |ü&qç n+<ä] ‘˚»düT‡qT eX¯+ #˚dTü ø=H˚ esêìï qVüQwüóìøÏ Ç∫Ã n‘·ìï Ç+Á<ä
|ü<$ä ˝À ìj·T$TkÕÔsT¡ .
qVüQwüß&ÉT ø=+‘·ø±\+ <Ûsä à¡ ã<ä+∆ >± |ü]bÕ*+∫q ‘·sê«‘· dü«s¡kZ ÂU≤´\qT
eT]– <˚y+˚ Á<äTì uÛ≤s¡´ nsTTq X¯N<˚$ì ø√s¡‘ê&ÉT. X¯N<˚$ |ü‹Áe‘· ø±e&É+ #˚‘·
qVüQwüßì ø√]ø£qT n+^ø£]+#·≈î£ +&Ü ãèVü≤düŒ‹ì X¯sD ¡ T y˚&TÉ ‘·T+~. ãèVü≤düŒ‹
ÄyÓT≈£î X¯sD¡ T sTT∫Ã ‘=+<äs˝¡ ÀH˚ <˚y+˚ Á<äT&ÉT ‹]– ekÕÔ&ìÉ , á˝À>± ÄyÓT qVüQwüßì
ø£*dæ ø=+‘·ø±\+ >∑&TÉ e⁄ ø√s¡eT+{≤&ÉT. X¯N<˚$ qVüQwüßì ø£*dæ ø=+‘·ø±\+ >∑&TÉ e⁄
rdüT≈£î+≥T+~. <˚e‘·\T $wüßeí ⁄ dü\Vü‰qT nqTdü]+∫ Ç+Á<äTì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl n‘·ì‘√
nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >∑+ #˚sTT+∫ $wüßeí ⁄qT |üPõ+|üCdÒ æ Ç+Á<äTì |ü≥Tº≈î£ qï ÁãVü≤àVü≤‘ê´
<√cÕìï ‘=*–kÕÔsT¡ . Ç+Á<äT&ÉT #Ó≥T¢, q<äT\T, |üs«¡ ‘ê\T, uÛ÷Ñ $T, Ád”\Ô ≈£î ÁãVü≤àVü≤‘ê´
<√cÕìï |ü+∫ sTT∫Ã bÕ|üsV¡ ≤æ ‘·T&Ó’ ì•Ã+‘·‘√ eTqdüT‡ ∫ø£ÿ|üsT¡ #·Tø=ì ‘·q |ü<$ä ì
bı+<ä&ÜìøÏ dü«sêZìøÏ ekÕÔ&TÉ . nø£ÿ&É es¡ Á|üu≤Û e+‘√ $Ás¡M>∑T‘·Tqï qVüQwüßì #·÷dæ
uÛj
Ñ T· |ü&ç Ç+Á<äT&ÉT nø£ÿ&É qT+∫ yÓ[flb˛sTT <ëø=ÿì neø±X¯+ ø√dü+ m<äTs¡T #·÷dü÷Ô
e⁄+{≤&ÉT. ‘·q uÛsÑ Ô¡ ø£ì|æ+#·≈î£ +&Ü b˛sTTq+<äT≈£î X¯N<˚$ #ê˝≤ <äT'œ+∫ ñ|üÁX¯ó‹
nH˚ ù|s¡T >∑\ sêÁ‹<˚$ì ñbÕdædTü +Ô ~. ñ|üÁX¯ó‹ Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ X¯N<˚$ì Ç+Á<äT&ÉT <ë≈£îÿqï
#√≥TøÏ rdüTø=ì yÓfió¯ +Ô ~. X¯N<˚$ uÛsÑ qÔ¡ T ø£\TdüTø=ì dü«sêZìøÏ e∫Ã qVüQwüßì u≤]
qT+∫ ‘·qqT s¡ø+åÏ |ü⁄eTì Ç+Á<äTì ø√s¡T‘·T+~. <ëìøÏ Ç+Á<äT&ÉT ãTTwüß\T Vü≤e´
ø£yê´\‘√ qVüQwüßì ã\e+‘·Tì #˚kÕs¡ì n‘·&TÉ ã\V”≤qT&ÉsTT‘˚H˚ ‘êqT n‘·ì qT+∫
Ç+Á<ä |ü<$ä ì bı+<ä>\∑ qì, n+<äT≈£î X¯N<˚$ qVüQwüßì e<ä≈› î£ yÓ[fl dü|sÔü T¡ ¸\ yêVü≤q+
[ 72 ]
MT<ä ‘·q e<ä≈› î£ eùdÔ ‘êqT n‘·ì eX¯eTe⁄‘êqì #ÓbÕŒ\ì #ÓãT‘ê&ÉT. X¯N<˚$
qVüQwüßì e<ä≈› î£ yÓ[fl n‘·ìï Á|üX+¯ dæ+∫ dü|sÔü T¡ ¸\T yÓ÷düTqÔ ï |ü\ø¢ ˝Ï À ‘·q e<ä≈› î£ eùdÔ
n‘·ì ø√]ø£ rs¡TkÕÔqì #ÓãT‘·T+~. qVüQwüß&ÉT <ëìøÏ n+^ø£]+∫ dü|sÔü T¡ ¸\qT ÄC≤„|+æ ∫
yê]ì ‘·q yêVü≤≈£î\T>± #˚dTü ø=ì X¯N<˚$ e<ä≈› î£ edü÷Ô n>∑dTü ´Ô ì ø±*‘√ ‘·+‘ê&ÉT.
<ëì‘√ n‘·ì ‘˚»düT‡, ã\+ Vü≤]+∫ b˛‘êsTT. n|ü
&ÉT n>∑dTü ´Ô &ÉT |ü~y˚\ dü+e‘·‡sê\T
uÛ÷Ñ $T MT<ä bÕeTT s¡÷|ü+˝À |ü&ç e⁄+&ÉeTì qVüQwüßì X¯|kæ ÕÔ&TÉ . yÓ+≥H˚ qVüQwüß&ÉT
ô|<ä› bÕeTT>± e÷]b˛sTT uÛ÷Ñ $T MT<ä |ü&‘É ê&ÉT. <˚y+˚ Á<äT&ÉT dü«sêZìøÏ e∫Ã X¯N<˚$‘√
ø£*dæ dü«sêZìï bÕ*kÕÔ&TÉ . Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<˝ä∏ À uÛ≤s¡´ X¯N<˚$‘√ bÕ≥T Ç+Á<äT&ÉT |ü&qç ø£cÕº\T Á|ü<ëÛ q+>±
#Ó|Œü ã&Ü¶sTT. á ø£cÕº\≈£î ø±s¡D+ Ç+Á<äT&ÉT $X¯«s¡÷|ü⁄ì, eèÁ‘·Tì #·+|ü&+É . á
ø£<˝ä∏ À Ç+Á<äT&ÉT $X¯«s¡÷|ü⁄ì #·+|ü&ÜìøÏ ñ∫‘·yTÓ qÆ ø±s¡D+ #Ó|Œü ã&ç+~. $X¯«s¡÷|ü⁄&ÉT
Ç+Á<ä |ü<$ä ì ø√] ‘·|dü Tü ‡ #˚jT· &ÉyT˚ n+<äT≈£î ø±s¡D+. ‘·q |ü<$ä ì ø√] mes¡T
‘·|dü Tü ‡ #˚dHæ ê Ç+Á<äT&ÉT yê] ‘·|dü Tü ‡qT uÛ>Ñ ï∑ + #˚jT· &ÜìøÏ <˚ey˚X´¯ ˝…q’ n|ü‡s¡d\ü qT
|ü+|æ+düT+Ô {≤&ÉT. á ø£<˝ä∏ À ≈£L&Ü Ç+Á<äT&ÉT $X¯«s¡÷|ü⁄ì ‘·|dü Tü ‡qT uÛ+Ñ >∑+ #˚jT· &ÜìøÏ
n|ü‡s¡d\ü qT |ü+|æ+#ê&ÉT. yês¡T ‘·eT X¯Øs¡ n+<ë\qT #·÷|æ+∫, X¯è+>±s¡ uÛ≤yê\‘√
$X¯«s¡÷|ü⁄ì Äø£]¸+#˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚kÕs¡T. ø±˙ $X¯«s¡÷|ü⁄&ÉT yê] yÓ|’ ⁄ü ø£HïÓ ‹Ô ≈£L&Ü
#·÷&É˝<Ò Tä . Bì‘√ Ç+Á<äT&ÉT n‘·ìï #·+|æ, X¯Á‘·TX‚w+ü ˝Ò≈î£ +&Ü #˚dTü ≈£îqï+<äT≈£î
dü+‘√wækÕÔ&TÉ . á ø£<˝ä∏ À $X¯«s¡÷|ü⁄ì #·+|ü&+É e\¢ Ç+Á<äTìøÏ m˝≤+{Ï ÁãVü≤àVü≤‘ê´
bÕ|ü+ sê˝Ò<Tä . Ä ‘·sê«‘· Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘êdüTs¡Tì #·+|æq ‘·sê«‘· ndü‘´· <˚«wü+‘√
≈£î+– b˛j·÷&ÉT.
ªªk˛ qÔ e÷Á•‘·´ ˝Àø±Hê+ qwüè dü+CÀ„ $#˚‘q· '
q Á|üC≤„j·T‘· <˚y˚+Á<ä düÔ«_Û uÛÑ÷‘·' dü«ø£\àôw’' µµ
(ñ<√´>∑ `10 e n<Ûë´. 45 e XÀ¢ø+£ )
ªªÇ+Á<äT&ÉT ˝Àø±\ ∫es¡≈î£ yÓ[fl düŒ èVü≤, ø£<*ä ø£ ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. ‘·q bÕbÕ\‘√ øÏ+#·
|ü&qç n‘·qT mø£ÿ&ÉTHêï&√ me]ø° ‘Ó*j·T<äTµµ. á XÀ¢ø±ìï |ü]o*ùdÔ ÁãVü≤àVü≤‘ê´
<√wü+ Ç+Á<äTì |ü≥Tºø√˝Ò<ìä düŒwüeº Te⁄‘·T+~. Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tì‘√ XÊX¯«‘·yTÓ qÆ dü+~Û
#˚dTü ø=ì n‘·ì $TÁ‘·Tì>± q{Ïd÷ü Ô n‘·ìï #·+bÕ&ÉT. Ç~ bÕ|ü+. X¯Á‘·Te⁄qT X¯Á‘·Te⁄>±
#·+|ü&+É bÕ|ü+ ø±<äT. ø±˙ X¯Á‘·Te⁄‘√ dü+~Û #˚dTü ø=ì $TÁ‘·Tì>± q{Ïd÷ü Ô n‘·ìï
q$Tà+∫ neø±X¯+ #·÷düTø=ì #·+|ü&+É #ê˝≤ bÕ|ü+. Ç~ ndü‘´· <√wü+. á <√wü+‘√
Ç+Á<äT&ÉT eTqdüT˝À ≈£î+–b˛sTT me]ø° eTTK+ #·÷|æ+#·˝øÒ £ ˝Àø±\ ∫es¡≈î£ yÓ[fl
düŒ èVü≤, #Ó‘’ q· ´+ ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. Ä ‘·sê«‘· düŒ èVü≤ e∫Ãq|üŒ{Ïø° ãTs¡<ä bÕeTT ˝≤>±
˙{Ï˝À <ë≈£îÿHêï&ÉT. n‘·&TÉ mø£ÿ&É ñqï~ me]øÏ ‘Ó*j·T<äT.
[ 73 ]
Ç+Á<ä |ü<$ä U≤∞ ø±e&É+‘√ <˚e‘·\T, ãTTwüß\T ø£*dæ e÷qe⁄&TÉ , ø£Áå ‹j·TT&ÉT,
sêE nsTTq qVüQwüßì ‘·eT ‘·b˛ã\+‘√ ã\e+‘·Tì #˚d,æ esê\qT Ç∫Ã Ç+Á<ä
|ü<$ä MT<ä ≈£Ls√Ãu…&‘É ês¡T. <˚y+˚ Á<ä |ü<$ä e\¢ e∫Ãq dü«s¡dZ Tü U≤\qT eT]–q qVüQwüß&ÉT
>=|üŒ n+<ä>‘∑ ÔÓ nsTTq X¯N<˚$ì ø√s¡&+É ‘√ n‘·ìï Ä |ü<$ä qT+∫ ~+|üe\dæ
e∫Ã+~. dæ+Vü‰düq+ MT<ä ≈£Ls√Ãu…≥&º +É ‘˚*ø£ ø±e#·TÃ >±˙, ~+#·&+É n+‘· ‘˚*ø£
ø±<äT. n+<äTø√dü+ <˚e‘·\‘√bÕ≥T ãèVü≤düŒ‹, <˚y+˚ Á<äT&ÉT, X¯N<˚$ ø£w|ºü &ü ç ˇø£
Á|üD≤[ø£ Á|üø±s¡+ eéVü≤]+∫ qVüQwüßì n>∑dTü ´Ô ì XÊbÕìøÏ >∑T] #˚sTT+∫ n‘·&TÉ
bÕeTT s¡÷|ü+˝À uÛ÷Ñ $T MT<ä |ü&bç ˛j˚T˝≤>± #˚dæ eT∞fl Ç+Á<äTì Ä |ü<$ä ˝À ≈£Ls√Ã
u…&‘É ês¡T. á $<Û+ä >± Ç+Á<äT&ÉT n‘·ì uÛ≤s¡´ ø£cÕº\ qT+∫ $eTT≈£î\Ô j·÷´s¡T. á
ø£<˝ä∏ À q$Tà+∫ yÓ÷dü+ #ÓjT· ´&É+ ndü´‘· <√wü+>± #Ó|Œü ã&ç+~. á ø£<˝ä∏ À Ç+Á<äT&ÉT
nX¯«y˚T<Ûä j·÷>∑+ #˚dqæ ‘·sê«‘· `
ªª$uÛ≤»´ ÁãVü≤àVü≤‘ê´+‘·T eèπøwå ßü #· qBwüß #·
|üs«¡ ‘˚wßü |üè~∏yê´+#· Ád”wÔ ßü #Óe’ j·TT~Ûws˜æ µ¡ µ
(ñ<√´. 13 e n<Ûë´. 19 e XÀ¢ø+£ )
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕbÕìï #Ó≥T¢, q<äT\T, |üs«¡ ‘ê\T, uÛ÷Ñ $T, Ád”\Ô ≈£î |ü+∫ Ç∫Ãq≥T¢
#Ó|Œü ã&ç+~. á XÀ¢ø+£ Á|üø|åÏ +Ôü . Bìï á ø£<qä∏ T sêdæq ø£$ sêj·T˝Ò<Tä . m+<äTø£+fÒ
á ø£<˝ä∏ À Ç+Á<äT&ÉT $X¯«s¡÷|ü⁄ì #·+|æq|ü
&ÉT ø±˙, eèÁ‘êdüTs¡Tì #·+|æq|ü
&ÉT ø±˙
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ n‘·ìï |ü≥Tº≈î£ qï≥T¢>± #Ó|Œü ˝Ò<Tä . Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tì #·+|æq
‘·sê«‘· ndü‘´· <√wü+‘√ ≈£î+–b˛sTTq≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. n+fÒ Ç+Á<äT&ÉT ˇø£ s¡ø+£ >±
e÷qdæø£ s√>±ìøÏ >∑T] nj·÷´&Éì #Ó|Œü e#·TÃ. <˚e‘·\T, ãTTwüß\T n‘·ì #˚‘· nX¯«y˚T<Ûä
j·÷>∑+ #˚sTT+∫, $wüßeí ⁄qT |üPõ+|ü CÒdæ n‘·ìøÏ e÷qdæø£ dü«dü‘ú · ø£\>∑ CÒkÕs¡T.
<ëì‘√ Ç+Á<äT&ÉT <Ûs’Ó ê´ìï ≈£L&É>≥ ∑ Tºø=ì ‹]– ‘·q Ç+Á<ä |ü<$ä ì bı+<ë&ÉT.
á ø£<∏ä dü+düÿè‘· sêe÷j·TD+˝ÀqT, uÛ≤>∑e‘·+˝ÀqT e⁄+~. eTT+<äT
sêe÷j·TD+˝Àì ø£<qä∏ T |ü]o*+#·T<ë+. á ø£<ä∏ dü+düÿè‘· sêe÷j·TD+˝À u≤\ø±+&É
24e düs˝Z¡ À 18e XÀ¢ø+£ qT+∫ 23e XÀ¢ø+£ es¡≈î£ e⁄qï 5 XÀ¢ø±˝À¢ ≈£î|¢ +Ôü >±,
øÏwÿæ +<Ûøä ±+&É 24e düsZ¡ 14e XÀ¢ø+£ ˝À dü÷#·HêÁbÕj·T+>±, ñ‘·sÔ ø¡ ±+&É 84, 85, 86
düs˝Z¡ À¢ 61 XÀ¢ø±˝À¢ $es¡+>± e⁄+~. yÓTT<ä≥ ñ‘·sÔ ¡ ø±+&É˝À $es¡+>± e⁄qï ø£<qä∏ T
|ü]o*+∫ Ä ‘·sê«‘· $T–*q s¬ +&ç+{Ïì >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+. ñ‘·sÔ ø¡ ±+&É˝À
Ç+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø£ $uÛ≤>∑+ ø£<∏äqT \ø£åàDT&ÉT sêeTTìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT.
nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >∑+ #ê˝≤ |ü$Á‘·yTÓ qÆ <äì, eTVæ≤eT ø£\<äì, eèÁ‘êdüTs¡ dü+Vü‰s¡+ e\¢
‘·q≈£î dü+Áø£$T+∫q ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï Ç+Á<äT&ÉT nX¯«y˚T<Ûäj·÷>∑+ #˚dæ
b˛>=≥Tº≈î£ Hêï&Éì #ÓãT‘·÷ \ø£àå DT&ÉT á ø£<qä∏ T sêeTTìøÏ Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
[ 74 ]
<˚e‘·\T, sêø£då Tü \T ùdïVü≤+>± e⁄+≥Tqï |üPs¡«ø±\+˝À eèÁ‘·T&ÉT nH˚ sêø£då ü
sêE e⁄+&˚yê&ÉT. 300 jÓ÷CHê\ m‘·T,Ô 100 jÓ÷»Hê\ ˝≤e⁄ e⁄qï eèÁ‘·T&ÉT
ø£è‘·C&„ TÉ , ãT~∆XÊ* nsTT e⁄+&ç ˝Àø±\ Á|ü»\qT <Ûsä à¡ ã<ä+∆ >± bÕ*+#˚yê&ÉT. ø=+‘·
ø±\+ ‘·sê«‘· Ç‘·qT sêC≤´ìï ‘·q CÒ´wü̃≈î£ e÷s¡T&Óq’ eT<ÛTä s¡TìøÏ n|üŒ–+∫ n&É$øÏ
yÓ[fl ñÁ>∑‘|· dü Tü ‡ #˚dTü +Ô {≤&ÉT. Ç‘·ì ‘·|dü Tü ‡ #·÷dæ Ç+Á<äT&ÉT uÛj Ñ T· |ü&ç <˚e‘·\‘√ ø£*dæ
$wüßeí ⁄ e<ä≈› î£ yÓ[fl n‘·ì‘√ ªªeTVü‰u≤VüA ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü qÔ ï eèÁ‘·T&ÉT nìï ˝Àø±\qT
»sTT+∫qyê&ÉT. <Ûsä êà‘·Tà&Óq’ n‘·qT #ê˝≤ ã\e+‘·T&ÉT. H˚qT n‘·DíÏ XÊdæ+#·˝qÒ T.
n‘·&TÉ Ç+ø± ‘·|dü Tü ‡ #˚ùdÔ á ˝Àø±\˙ï n$ e⁄qï+‘· es¡≈î£ n‘·ì nBÛq+˝ÀH˚
e⁄+{≤sTT. n‘·ì MT<ä ˙≈£î ùdïVü≤+ e⁄+&É≥+ e\¢H˚ n‘·&TÉ ˝Àø±\≈£î Á|üuTÑÛ e⁄
nj·÷´&ÉT. <˚e‘·\T n+<äsT¡ n‘·ì dü+Vü‰s¡+ ø√dü+ m<äTs¡T#·÷düTHÔ êïs¡T. ø±ã{Ïº eèÁ‘êdüTs¡
dü+Vü‰s¡+ #˚dæ yê]øÏ düVü‰j·T+ #˚j·Te\dæq~µµ nì ÁbÕ]úkÕÔ&ÉT. <ëìøÏ $wüßíe⁄
ªªeèÁ‘êdüTs¡Tì MT<ä ùdïVü≤+#˚‘· H˚qT n‘·DÏí #·+|ü˝ÒqT. Ç+Á<äT&˚ n‘·DÏí #·+ù|
ñbÕj·÷ìï #ÓãT‘êqT. H˚qT Hê dü«s¡÷bÕìï eT÷&ÉT>± $uÛÑõ+∫ ˇø£ uÛ≤>±ìï
Ç+Á<äTì˝À, s¬ +&Ée uÛ≤>±ìï eÁC≤j·TT<Û+ä ˝À, eT÷&Ée uÛ≤>±ìï uÛ÷Ñ $T˝À Á|üyX˚ ô¯ |&É‘êqT.
n|ü
&ÉT Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tìï #·+|ü⁄‘ê&ÉTµµ nì #ÓãT‘ê&ÉT. n+<äT≈£î <˚e‘·\T dü+‘√wæ+∫
<˚y+˚ Á<äTì‘√ ø£*dæ ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü ≈£î+≥Tqï eèÁ‘·Tìï <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓfi‘¯ ês¡T. ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü qÔ ï
eèÁ‘·Tì ‘˚»düT‡qT, n‘·ì dü«s¡÷bÕìï #·÷dæ <˚e‘·\T uÛj Ñ T· |ü&‘É ês¡T. n|ü
&ÉT <˚y+˚ Á<äT&ÉT
eÁC≤j·TT<Ûëìï Á|üj÷Ó –+∫ eèÁ‘·Tìï •s¡dTü ‡ K+&çkÕÔ&TÉ .
ªªø±˝≤–ïH˚e |òTü ÀπsD Bù|HÔ e˚ eTVü≤]ÃcÕ
|ü‘‘· ê eèÁ‘·•s¡kÕ »>∑Á‘êÔ düeTTbÕ>∑eT‘Yµµ
ªªndü+uÛ≤e´+ e<Û+ä ‘·d´ü eèÁ‘·d´ü $ãT<Ûë~Û|'ü
∫qÔj÷· H√ »>∑e÷X¯ó ˝Àø£kÕÔq´+ eTVü≤j·TXÊ'µµ
(ñ‘·sÔ ø¡ ±+&É ` 85e düsZ¡ ` 14,15 XÀ¢ø±\T)
ªªuÛj
Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ ø±˝≤–ï ˝≤>±, eT+&ÉT‘·Tqï >=|üŒ n–ïC≤«\ ˝≤>± eèÁ‘·Tì •s¡dTü ‡
øÏ+<ä |ü&TÉ ‘·÷ e⁄+&É>± »>∑‘T· Ô yÓTT‘·+Ô uÛj
Ñ T· |ü&+ç ~. <˚y+˚ Á<äT&ÉT eèÁ‘êdüTs¡T&ÉT #·ìb˛e&É+
ñVæ≤+|ü X¯ø´£ + ø±ì<äì uÛ≤$+∫ yÓ+≥H˚ ˝Àø±\ ∫e] Á|ü<X˚ ÊìøÏ bÕ]b˛e&É+
ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉTµµ. n‘·&TÉ bÕ]b˛‘·÷ e⁄+fÒ ÁãVü≤àVü≤‘·´ n‘·DíÏ yÓ+ã&ç+∫ n‘·ì
X¯Øs¡+˝ÀøÏ Á|üy•˚ düT+Ô ~. n‘·&TÉ düŒ èVü≤ ø√˝ÀŒ‘ê&ÉT. n|ü
&ÉT <˚e‘·\+<äsT¡ $wüßeí ⁄
e<ä≈› î£ yÓ[fl ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø+£ qT+∫ Ç+Á<äTì $eTTøÏÔ #˚jT· e\dæ+~>± ÁbÕ]úkÕÔsT¡ .
<ëìøÏ $wüßíe⁄ |ü$Á‘·yÓTÆq nX¯«y˚T<Ûäj·÷>∑+ #˚dæ ‘·qqT |üPõùdÔ Ç+Á<äT&ÉT
ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø+£ qT+∫ $eTT≈£î&Ô TÉ ne⁄‘ê&Éì #ÓãT‘ê&ÉT. n|ü
&ÉT <˚e‘·\+<äsT¡
ãTTwüß\‘√, ñbÕ<Ûë´j·TT\‘√ ø£*dæ uÛj Ñ T· +‘√ yÓ÷Væ≤‘·T&Ó’ e⁄qï Ç+Á<äTì e<ä≈› î£ yÓ[fl
[ 75 ]
n‘·DíÏ eTT+<äT e⁄+#·Tø=ì nX¯«y˚T<Ûä j·÷>∑+ #˚kÕÔsT¡ . j·TC„+ |üP]Ô nsTTq ‘·sê«‘·
ÁãVü≤àVü≤‘·´ Ç+Á<äTì X¯Øs¡+ qT+∫ ãj·T≥≈£î e∫Ã ªªHê≈£î mø£ÿ&É kÕúq+ ø£*ŒkÕÔs√
#Ó|Œü +&çµµ nì <˚e‘·\qT Á|ü•ïdüT+Ô ~. <ëìøÏ <˚e‘·\T ÁãVü≤àVü≤‘·´‘√ ìqTï ˙y˚ Hê\T>∑T
$uÛ≤>±\T>± $uÛõÑ +#·Tø√ nì #ÓãT‘ês¡T. ÁãVü≤àVü≤‘·´ ‘·qqT ‘êqT Hê\T>∑T uÛ≤>±\T>±
$uÛõÑ +#·Tø=ì ˇø£ uÛ≤>∑+ esê¸ø±\+ Hê\T>∑T e÷kÕ\T q<äT\˝À bÕbÕ‘·Tà\ <äsêŒìï
‘=\–dü÷Ô ùd«#·Ã>¤ ± dü+#·]dü÷Ô e⁄+{≤qì, s¬ +&ÉTe uÛ≤>∑+ uÛ÷Ñ $T˝Àì #·${Ï H˚\˝À
ìedækÕÔqì, eT÷&Ée uÛ≤>∑+ j·Te«qe‘·T\T, <äsŒ¡ +‘√ e⁄qï Ád”\Ô ˝À yê] <äsêŒìï
‘=\–dü÷Ô eT÷&ÉT s√E\T e⁄+{≤qì, Hê\T>∑e uÛ≤>∑+ ìs¡|sü ê<ÛTä ˝…q’ Áu≤Vü≤àDT\qT
e+#·q #˚‘· #·+ù|yê]ì ÄÁX¯sTTkÕÔqì #ÓãT‘·T+~. <ëìøÏ <˚e‘·\T n+^ø£]+∫
ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø±ìøÏ @~ Çwüyº TÓ ‘Æ ˚ n~ #˚jT· eTì #ÓãT‘ês¡T. Bì‘√ Ç+Á<äT&ÉT
ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø+£ qT+∫ $eTT≈£î&Ô ’Ó m|üŒ{Ï˝≤>± ã\e+‘·T&Í‘ê&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á
á ø£<qä∏ T ùV≤‘·Tã<ä+∆ >± |ü]o*+#·T<ë+. á ø£<ä∏ nX¯«y˚T<∏jä ÷· >∑+ eTVü‰‘êà´ìï
$e]+#·&ÜìøÏ #Ó|üŒã&ç+~. á ø£<∏ä˝À Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘êdüTs¡Tì #·+|ü&É+ e\¢
ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø+£ n‘·ìï |ü≥Tºø=ì |”&+ç ∫+~. ìC≤ìøÏ eèÁ‘êdüTs¡Tì eTs¡D≤ìøÏ
<˚y+˚ Á<äT&ÉT ø±s¡≈î£ &ÉT ø±<äT. n‘·ì eTs¡D≤ìøÏ Á|ü<ëÛ q ø±s¡≈î£ &ÉT $wüßeí ⁄. $wüßeí ⁄
düV‰ü j·T+ ˝Ò≈î£ +&Ü <˚y+˚ Á<äT&ÉT eèÁ‘êdüTs¡Tì dü+Vü≤]+#·˝&Ò TÉ . ø±ã{Ïº eèÁ‘êdüTs¡Tì
dü+Vü‰sêìøÏ Á|ü<Ûëq ø±s¡≈£î&ÉT $wüßíe⁄. eèÁ‘êdüTs¡ dü+Vü‰s¡+ e\¢ ñ<ä“¤$+∫q
ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø+£ n‘·ì dü+Vü‰sêìøÏ Á|ü<ëÛ q ø±s¡≈î£ &Óq’ $wüßeí ⁄qT |ü≥Tºø√yê*. ø±˙
á ø£<˝ä∏ À ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ <˚y+˚ Á<äTì |ü≥Tº≈î£ +~. $wüßeí ⁄ eTVæ≤e÷ì«‘·T&ÉT
ø±e&É+ e\¢ ÁãVü≤àVü≤‘·´ n‘·ìï |ü≥Tºø√˝Òøb£ ˛sTT+<äì düe÷<Ûëq+ #Ó|
ü ø√e\dæ
e⁄+≥T+~. HÓ‹’ ø£ <äèø£Œ<∏+ä ‘√ #·÷ùdÔ eèÁ‘êdüTs¡Tì #·+|üe\dæq nedüs+¡ ˝Ò<Tä . n‘·&TÉ
düHêàs¡T&Z TÉ , Á|ü»\qT <Ûsä à¡ ã<ä+∆ >± bÕ*+∫qyê&ÉT, ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü qÔ ïyê&ÉT. Ç˝≤+{Ï
yêDÏí #·+|üe\dæq nedüs+¡ ˝Ò<Tä . Ç˝≤+{Ï <Ûsä êà‘·Tàì <˚e‘·\T #·+|üeTì $wüßeí ⁄ì
ø√s¡&+É nqT∫‘·+. ø±˙ me¬sH’ ê ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü +Ô fÒ yês¡T ‘·q Ç+Á<ä |ü<$ä øÏ b˛{°>±
ekÕÔsì¡ Ç+Á<äT&ÉT uÛj Ñ T· |ü&TÉ ‘·÷ ñ+{≤&ÉT. n+<äTe\¢H˚ Ç+Á<äT&ÉT ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü qÔ ï
eèÁ‘·Tì #·+|ü⁄eTì $wüßeí ⁄qT ÁbÕ]∆+#ê&ÉT. $wüßeí ⁄ <˚e‘·\ |üøbå£ Õ‹ ø±ã{Ïº <˚e‘·\
e÷≥\T $ì eèÁ‘êdüTs¡Tì dü+Vü≤]+#·&ÜìøÏ Ç+Á<äTìøÏ düV‰ü j·T+ #˚XÊ&ÉT. Ç+<äTø√dü+
$wüßeí ⁄ ‘·q dü«s¡÷bÕìï eT÷&ÉT>± $uÛõÑ +∫ ˇø£ uÛ≤>±ìï Ç+Á<äTì˝À, s¬ +&Ée uÛ≤>±ìï
eÁC≤j·TT<Û+ä ˝À, eT÷&Ée uÛ≤>±ìï uÛ÷Ñ $T˝À Á|üyX˚ ô¯ |&É‘ê&ÉT. á ø£<≈ä∏ î£ dü+ã+~Û+∫
$wüßeí ⁄ ‘·q dü«s¡÷|ü+˝Àì eT÷&Ée uÛ≤>±ìï uÛ÷Ñ $T˝À Á|üyX˚ ô¯ |≥º&+É e\¢ ø£<≈ä∏ î£
m˝≤+{Ï Á|üj÷Ó »q+ ˝Ò<Tä . yÓTT<ä{Ï s¬ +&ÉT uÛ≤>±\T <˚y+˚ Á<äTì, n‘·ì eÁC≤j·TT<Ûëìï
#˚s&¡ +É e\¢ Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘êdüTs¡ dü+Vü‰s¡+ #˚jT· >∑*>±&ÉT.
[ 76 ]
ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø+£ ‘·qqT ‘êqT Hê\T>∑T uÛ≤>±\T>± #˚dTü ø=ì Hê\T>∑T
n+XÊ\˝À Á|üy˚•+∫q≥T¢>± á ø£<∏ä˝À #Ó|üŒã&ç+~. Ç+<äT˝À #Ó|üŒã&É¶ yÓTT<ä{Ï
eT÷&ÉT ˝Àø£+˝À düV≤ü »+>± e⁄qïy˚. n$ Á|üøè£ ‹˝À uÛ≤>∑+>± e⁄HêïsTT. esê¸ ø±\+˝À
q<äT\T bı+– Á|üeVæ≤dü÷Ô Á|ü»\qT ø£wôºü |&ÉT‘·÷ e⁄+{≤sTT. á ø£<˝ä∏ À ÁãVü≤àVü≤‘·´˝Àì
yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑+ ø±s¡D+>± esê¸ø±\+˝À q<äT\T bı+– Á|üeVæ≤dü÷Ô bÕbÕ‘·Tà\ <äsêŒìï
‘=\–düTqÔ ï≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. esê¸ø±\+˝À q<äT\T |ü⁄D≤´‘·Tà\T, bÕbÕ‘·Tà\T nH˚
‘˚&Ü ˝Ò≈î£ +&Ü n+<ä]ì ø£wôºü |&ÉT‘·÷ e⁄+{≤sTT. á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œæ q≥T¢>± bÕbÕ‘·Tà\
<äsêŒìï e÷Á‘·yT˚ ‘=\–kÕÔjT· ì #Ó|Œü &É+ yêdüeÔ + ø±<äT. s¬ +&Ée uÛ≤>∑+ uÛ÷Ñ $Tì
#˚s&¡ +É e\¢ uÛ÷Ñ $T˝Àì ø=ìï Á|ü<X˚ Ê˝À¢ #·${Ï H˚\ @s¡Œ&çq≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À e⁄+~.
uÛ÷Ñ $T˝À #·${Ï H˚\\T nH˚ø£ ø±s¡D≤\ #˚‘· düV≤ü »+>± @s¡Œ&ÉT‘·THêïsTT. ÁãVü≤àVü≤‘ê´
bÕ‘·ø+£ ˝Àì eT÷&Ée uÛ≤>∑+ j·Te«q+˝À e⁄qï Ád”\Ô qT #˚s&¡ +É e\¢ yê]˝À ãVæ≤wüß˜
nH˚ \ø£D å + @s¡Œ&ç eT÷&ÉT s√E\bÕ≥T yê] <äsêŒìï ‘=\–düTqÔ ï≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~.
Ç~ ≈£L&Ü Á|üøè£ ‹˝À düV≤ü »+>± e⁄qï<˚. Á|üøè£ ‹˝À düV≤ü »+>± e⁄qï ô|’ eT÷&ÉT
n+XÊ\T ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ ˝Àì yÓTT<ä{Ï eT÷&ÉT uÛ≤>±\ e\¢ @s¡Œ&Ü¶jT· ì á
ø£<˝ä∏ À ø£*Œ+#· ã&ç+~. n+<äTe\¢ Ç~ ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·÷ e⁄+~. ÁãVü≤àVü≤‘·´ bÕ|ü+˝Àì
Hê\T>∑e uÛ≤>∑+ ìs¡|sü ê<ÛTä ˝…q’ Áu≤Vü≤àDT\qT #·+ù| yê]ì |ü≥Tºø=ì |”&dç Tü +Ô <äì
Ç+<äT˝À #Ó|Œü ã&ç+~. Ç~ ô|’ eT÷&ç+{Ï ˝≤>± Á|üøè£ ‹˝À düV≤ü »+>± e⁄qï~ ø±<äT.
á ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫q ø£$ Áu≤Vü≤àDT&ÉT ø±ã{Ïº ≈£î˝≤_Ûe÷q+‘√ Áu≤Vü≤àDT\qT #·+ù|yê]ì
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ #·T≥Tº≈î£ +≥T+<äì #ÓbÕŒ&ÉT. á ø£<˝ä∏ À eèÁ‘·T&ÉT 300 jÓ÷»Hê\
m‘·T,Ô 100 jÓ÷»Hê\ ˝≤e⁄ ñqï≥T¢>± n‘·´+‘ê‹X¯j÷Ó øÏ>Ô ±, ÄX¯Ãs¡´ø£sy¡ TÓ qÆ Ø‹˝À
ø£$ #ÓbÕŒ&ÉT.
Ç<˚ ø£<ä∏ sêeTj·TD+ u≤\ø±+&É˝Àì 24e düs˝Z¡ À ≈£î|¢ +Ôü >± 5 XÀ¢ø±˝À¢
ø=+#Ó+ _Ûqï+>± #Ó|Œü ã&ç+~. á ø£<qä∏ T $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT sêeT\ø£àå DT\≈£î ‘ê≥ø£
eè‘êÔ+‘êìï #ÓãT‘·÷ Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT. |üPs¡«+ Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘êdüTs¡Tì #·+|ü&+É #˚‘·
ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ|ü+ n‘·DíÏ ÄeVæ≤düT+Ô ~. Äø±s¡D+#˚‘· Ç+Á<äTì nX¯ó∫‘·«+, Äø£*
|”&dç Tü +Ô {≤sTT. <˚e‘·\T, ‘·b˛<Ûqä T˝…q’ eTVü≤s¡T¸\T |ü⁄D´ øπ Áå ‘ê˝À¢ì ˙{Ï #˚‘,· ø£\XÊ\˝À
n_ÛeT+Á‹‘ê˝…q’ ñ<äø+£ #˚‘· kÕïq+ #˚sTT+∫ <˚y+˚ Á<äTì nX¯ó∫‘ê«ìï, Äø£*ì ‘=\–+∫
s¬ +&ÉT Á|ü<X˚ Ê\≈£î yê{Ïì ÇkÕÔsT¡ . ‘·q nX¯ó∫‘ê«ìï, Äø£*ì d”«ø£]+∫q Ä Á|ü<X˚ Ê\≈£î
Ç+Á<äT&ÉT n$ düs«¡ düeTè<ë∆\T>± e⁄+&ç eT\<äeTT, ø£s÷¡ X¯eTT nH˚ ù|s¡‘¢ √ ˝Àø£+˝À
Á|üd~æ ∆ #Ó+<äT‘êj·Tì yê{ÏøÏ es¡+ ÇkÕÔ&TÉ . Ç+Á<äTì es¡+ ø±s¡D+>± Ä s¬ +&ÉT
Á|ü<˚XÊ\T Ä ù|s¡¢‘√ Á|üdæ<ë∆˝…’ nø£ÿ&É e⁄qï Á|ü»\T m˝≤+{Ï ø£cÕº\T ˝Ò≈£î+&Ü
<Ûqä <ÛëHê´\‘√ düTK+>± e⁄qï≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü ã&ç+~.
[ 77 ]
á s¬ +&ÉT ø£<\ä∏ ø£+fÒ _Ûqï+>± øÏwÿæ +<Ûëø±+&É˝À Ç+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤‘ê´
bÕ‘·ø+£ $uÛ≤>∑+ ø£<ä∏ ˇø£ XÀ¢ø+£ ˝À dü÷#·Hêe÷Á‘·+>± #Ó|Œü ã&ç+~. düTÁê⁄ì Áù|s¡D‘√
sêeTT&ÉT yê*ì #·+|æq ‘·sê«‘· yê* eTs¡D≤ìøÏ düTÁê⁄&ÉT <äT'œdü÷Ô sêeTTì‘√ Ç˝≤
n+{≤&ÉT.
ªªbÕbÕàì$TÁq d› ´ü eTV”≤»\+ #·
eèøå±X¯Ã ø±eT+ »>∑èVüQ' Ádæj Ô T· X¯Ã
ø√HêeT bÕbÕàq$TeT+ düùV≤‘·
XÊU≤eTè>∑d´ü Á|ü‹ |ü‘T· $Ô T#˚Ã‘Yµµ
(øÏwÿæ +<Ûëø±+&É ` 24e düsZ¡ ` 14e XÀ¢ø+£ )
ªªÇ+Á<äT&ÉT $X¯«s¡÷|ü⁄ì #·+|ü&+É e\¢ ø£*–q ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï uÛ÷Ñ $T, ˙s¡T,
eèø±¸\T, Ád”\Ô T Á>∑V≤æ +∫ e⁄+&Ée#·TÃ, ø±ì yêqs¡T&ÉHq’Ó H˚qT #˚dqæ k˛<äs¡ Vü≤‘ê´
bÕbÕìï d”«ø£]+#·&ÜìøÏ mes¡T n+^ø£]kÕÔsT¡ ? mes¡T düV≤æ kÕÔsT¡ ?µµ nqï~ ô|’ XÀ¢ø+£
jÓTTø£ÿ uÛ≤e+. á XÀ¢ø±ìï ã{Ïº Ç+Á<äT&ÉT $X¯«s¡÷|ü⁄ì dü+Vü≤]+#·&+É e\¢ ÁãVü≤àVü≤‘ê´
bÕ‘·ø£+ Ç+Á<äTì ÄeVæ≤+∫+<äì, <ëìï Hê\T>∑T uÛ≤>±\T>± #˚dæ uÛÑ÷$T, ˙s¡T,
eèø±å\T, Ád”\Ô ≈£î |ü+∫ Ç#êÃ&Éì #Ó|Œü ã&ç+~. dü+düÿè‘· uÛ≤>∑e‘·+˝Àì 6e düÿ+<Û+ä ˝À
#Ó|Œü ã&çq ø£<qä∏ T nqTdü]+∫ á XÀ¢ø+£ s¡∫+#·ã&ç+<äì #Ó|Œü e#·TÃ. n+fÒ uÛ≤>∑e‘·+˝Àì
Ç+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ $uÛ≤>∑+ ø£<qä∏ T #·÷∫q ‘·sê«‘· ˇø£ dü+düÿè‘· ø£$ ˇø£
XÀ¢øs£ ÷¡ |ü+˝À sêdæ sêe÷j·TD+˝À Á|üyX˚ ô¯ |{≤º&TÉ .
á $<Û+ä >± sêe÷j·TD+˝Àì eT÷&ÉT ø±+&É˝À¢ e⁄qï Ç+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤‘ê´
bÕ‘·ø+£ $uÛ≤>∑+ ø£<ä∏ eT÷&ÉT $<Ûë\T>± #Ó|Œü ã&ç+~. á eT÷&ç+{Ïì y˚sT¡ y˚sT¡ ø£e⁄\T,
y˚sT¡ y˚sT¡ ø±˝≤\˝À sêdæ sêe÷j·TD+˝À #=|æŒ+#ês¡ì düŒwüeº Te⁄‘÷· e⁄+~. á ø±s¡D+#˚‘·
dü+düÿè‘· sêe÷j·TD+ yÓTT‘·+Ô yê©àøÏ sêj·T˝Ò<ìä , yê©àøÏ ‘·sê«‘· ø±\+˝À #ê˝≤eT+~
dü+düÿè‘· |ü+&ç‘T· \T ‘·eT≈£î ‘√∫q |ü<‹∆ä ˝À ñbÕU≤´Hê\qT ø£*Œ+∫ sêe÷j·TD+˝À
#=|æŒ+#ês¡ì düŒwü+º >± #Ó|Œü e#·TÃ.
Ç|ü
&ÉT dü+düÿè‘· uÛ≤>∑e‘·+˝Àì ø£<qä∏ T |ü]o*+#·T<ë+. á ø£<ä∏ uÛ≤>∑e‘·+˝Àì
Äs¡e düÿ+<Û+ä ˝À @&Ée n<Ûë´j·T+ qT+∫ |ü<ëï\Ze n<Ûë´j·T+ es¡≈î£ e⁄qï mì$T~
n<Ûë´j·÷˝À¢ $es¡+>± e⁄+~. á ø£<qä∏ T yê´düTì ≈£îe÷s¡T&Óq’ X¯ó≈£î&ÉT »qy˚T»j·TTìøÏ
#ÓãT‘ê&ÉT. »qy˚T»j·TT&ÉT <˚e>∑Ts¡TyÓq’ ãèVü≤düŒ‹ <˚e‘·\qT |ü]‘·´õ+#·&ÜìøÏ ø±s¡D+
@$T{Ï? <˚e‘·\T n‘·ì |ü≥¢ #˚dqæ n|üsê<Û+ä @$T{Ï? nì Á|ü•ï+#·>± X¯ó≈£î&ÉT á
Ç+Á<äT&ÉT düeTdüÔ <˚e‘ê>∑D+‘√ düuÑÛ r]Ã e⁄qï|ü⁄Œ&ÉT <˚e>∑Ts¡TyÓq’ ãèVü≤düŒ‹
düu˝ÑÛ ÀøÏ ekÕÔ&TÉ . <˚y+˚ Á<äT&ÉT ‘·|Œü düu˝ÑÛ À e⁄qï <˚e‘·\+<äsT¡ ãèVü≤düŒ‹øÏ qeTdüÿ]kÕÔsT¡ .
[ 78 ]
eTT˝À¢ø±\≈£î bÕ\≈£î&Éqï nVü≤+ø±s¡+‘√ <˚y˚+Á<äT&ÉT ãèVü≤düŒ‹ì #·÷dæ n‘·DÏí
>ös¡$+#·≈î£ +&Ü n˝≤π> ≈£Ls¡TÃì e⁄+{≤&ÉT. Bìï nee÷q+>± uÛ≤$+∫q ãèVü≤düŒ‹
nø£ÿ&É qT+∫ yÓ[flb˛sTT ‘·q jÓ÷>∑ã\+‘√ <˚e‘·\≈£î ø£ì|æ+#·≈î£ +&Ü yÓ[flb˛‘ê&ÉT.
Bì‘√ <˚y+˚ Á<äT&ÉT ‘·|
ü #˚dqæ yê&ç˝≤>± |üXÊÃ‘êÔ|+ü #Ó+~ >∑Ts¡Te⁄ ˝Ò≈î£ +&Ü ‘·q≈£î
s¡øD å£ e⁄+&É<ìä uÛ≤$+∫ Ç‘·s¡ <˚e‘·\‘√ ø£*dæ dü«s¡sZ ø¡ D å£ ø√dü+ Ä˝À#·q #˚kÕÔ&TÉ .
ø±ì yê]øÏ m˝≤+{Ï ñbÕj·T+ ‘√#·<Tä . ãèVü≤düŒ‹ <˚e‘·\qT e<ä*y˚dæ yÓ[flb˛sTTq
$wüjT· + sêø£då Tü \≈£î ‘Ó*dæ yês¡T X¯óÁø±#ês¡T´ì Ä<˚X+¯ ‘√ dü«s¡+Z MT<ä≈î£ <ä+&Ó‹Ô
<˚e‘·\qT z&ç+∫ yê] dü+|ü<qä T #˚õøÏÿ+#·T≈£î+{≤s¡T. <ëì‘√ <˚y+˚ Á<äT&ÉT yÓTT<ä˝q’…
<˚e‘·\T ÁuVü≤à<˚e⁄ì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl ‘·eT ø£cÕº\qT >∑T]+∫ yÓTTs¡ô|≥Tº≈î£ +{≤s¡T.
ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT Ç+Á<äTì‘√ Ç˝≤ n+{≤&ÉT. ªª◊X¯«s¡´ eT<ä+‘√ ÁãVü≤àC≤„ì,
õ‘˚+Á~j·TT&ÉT, Áu≤Vü≤àDÁX‚wüß˜&ÉT nsTTq ãèVü≤düŒ‹ì ìsê<ä]+∫q+<äT≈£î ø£*–q
|ò*ü ‘·$T~. Ç+Á<ë ˙ X¯Á‘·Te⁄˝…q’ sêø£då Tü \T ≈£L&Ü ‘·eT >∑Ts¡TyÓq’ X¯óÁø±#ês¡T´ì
nee÷q|ü]∫ ã\V”≤qT\j·÷´s¡T. Ä ‘·sê«‘· yês¡T uÛøÑ uÔÏ ≤Û e+‘√ X¯óÁø±#ês¡T´ì ùd$+∫
<Ûqä e+‘·T\T, ã\e+‘·T\T nj·÷´s¡T. X¯óÁ≈£îì Äsê<Û´ä <Óe’ ´+>± uÛ≤$+#˚ sêø£då Tü \T
ã\e+‘·T˝…’ Hê ÁãVü≤à˝Àø±ìï ≈£L&Ü ÄÁø£$TkÕÔsì¡ Hê≈£î ‘√dü÷Ô e⁄+~. uÛèÑ >∑Te+oj·TT\T
yê]øÏ ns¡Xú ÊÁdü +Ô ˝À |üP]Ô •ø£D å Ç#êÃs¡T. yê] |üHêï>±\qT ‹|æŒø=fÒº e÷sêZ\T
me]ø° ‘Ó*j·Te⁄. Ç˝≤+{Ï dæ‹ú ˝À sêø£då Tü \T dü«sêZHï˚ ø±<äT, @ ˝Àø±HÓ’ ïHê »sTT+#·>\∑ s¡T.
Áu≤Vü≤àDT\qT, >√$+<äTì, >√e⁄\qT ‘·eT düs«¡ dü«+>± uÛ≤$+#˚ sêE\≈£î mqï{Ïø°
nX¯óuÛ+Ñ ø£\>∑<Tä . ø±ã{Ïº MTs¡T yÓ+≥H˚ ‘·«wüº |ü⁄Á‘·T&Óq’ $X¯«s¡÷|ü⁄ì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl n‘·DíÏ
|ü⁄s√Væ≤‘·Tì>±, >∑Ts¡Te⁄>± ùd$+#·+&ç. n‘·&ÉT $Áb˛‘·ÔeTT&ÉT, ‘·|üdü‡+|üqTï&ÉT,
õ‘˚+Á‹j·TT&ÉT. ø±ì n‘·ì ‘·*¢ ndüTs¡ ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q~. ø±ã{Ïº MTs¡T ndüTs¡\qT
ø£$å T+∫ $X¯«s¡÷|ü⁄ì >ös¡$ùdÔ n‘·&TÉ MT |üì HÓsy¡ s˚ Ã¡ >∑\&ÉTµµ. ÁãVü≤à<˚e⁄ì e÷≥\T
$ì <˚y+˚ Á<äT&ÉT yÓTT<ä˝q’… <˚e‘·\T $X¯«s¡÷|ü⁄ì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl n‘·DíÏ Á|üX+¯ dæ+∫ ‘·eT≈£î
Ä#ês¡T´ì>± e⁄+&ç b˛sTTq dü+|ü<\ä qT ‹]– ‘Ó∫Ãô|≥ºeTì ÁbÕ]úkÕÔsT¡ . $X¯«s¡÷|ü⁄&ÉT
<ëìøÏ n+^ø£]+∫ yÓw’ eíü $<ë´ Á|üu≤Û e+‘√ sêø£då Tü \T n|üV≤ü ]+∫q <ÛHä êìï eT∞fl
Á>∑V≤æ +∫ <˚y+˚ Á<äTìøÏ n|üŒ–kÕÔ&TÉ . n+‘˚>±≈£î+&Ü yÓw’ eíü $<ä´ nsTTq ªªz+ qyÓ÷
Hêsêj·TD≤j·T, z+ qyÓ÷ uÛÑ>∑e‘˚ yêdüT<˚yêj·Tµµ nH˚ eT+Á‘ê\T <˚y˚+Á<äTìøÏ
ñ|ü<•˚ kÕÔ&TÉ . ‘·Á‘·ŒuÛ≤e+‘√ <˚y+˚ Á<äT&ÉT ndüTs¡ ôdH’ ê´ìï »sTTkÕÔ&TÉ .
$X¯«s¡÷|ü⁄ìøÏ eT÷&ÉT ‘·\\T e⁄+{≤sTT. n‘·&TÉ ˇø£ eTTK+‘√ k˛eTs¡kÕìï,
s¬ +&Ée eTTK+‘√ düTsêbÕHêìï, eT÷&Ée eTTK+‘√ ÄVü‰sêìï d”«ø£]düT+Ô {≤&ÉT. n‘·&TÉ
j·TC„+ #˚ùd≥|ü
&ÉT eT+Á‘ê\qT |ü]dƒ ÷ü ,Ô <˚e‘·\≈£î Vü≤eúÛ≤>±\qT n+~dü÷Ô e⁄+{≤&ÉT.
n‘·ì ‘·*¢ ndüTs¡ e+X¯dTü sú ê\T ø±e&É+ #˚‘· ‘·*¢ MT~ Áù|eT‘√ |üs√ø£+å >± ˝À˝À|ü\
[ 79 ]
eT+Á‘ê\qT |ü]dƒ ÷ü Ô ndüTs¡T\≈£î ≈£L&Ü Vü≤eúÛ≤>±\qT n+~dü÷Ô e⁄+{≤&ÉT. Ç~
<˚y+˚ Á<äT&ÉT ‘·eT≈£î nee÷q+>± uÛ≤$+∫ $X¯«s¡÷|ü⁄ì eT÷&ÉT ‘·\\qT q]øÏ y˚kÕÔ&TÉ .
n‘·ì •s¡dTü ‡˝À¢ k˛eTs¡kÕìï ‘êπ> •s¡dTü ‡ øöE|æ≥>º ±, düTsêbÕHêìï #˚ùd •s¡dTü ‡
|æ#T· Ãø£>±, nHêïìï ‹H˚ •s¡dTü ‡ r‘·Te⁄ |æ≥>º ± e÷s¡‘êsTT. $X¯«s¡÷|ü⁄&ÉT Áu≤Vü≤àDT&ÉT
ø±e&É+ e\¢, n‘·ìï #·+|ü&+É #˚‘· <˚y+˚ Á<äTìøÏ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ #·T≥Tº≈î£ +≥T+~.
ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ ‘·sT¡ yê‘· Ç+Á<äT&ÉT H˚\, ˙s¡T, #Ó≥T¢, Ád”\Ô T nH˚ q\T>∑T]øÏ ‘·q
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕbÕìï |ü+∫sTTkÕÔ&TÉ . Ç+<äT≈£î á Hê\T>∑T Hê\T>∑T esê\qT <˚y+˚ Á<äTì
qT+∫ bı+<äT‘êsTT. uÛ÷Ñ $T ‘·qô|q’ @s¡Œ&çq >=sTT´ ‘·q+‘· ‘êqT>± |üP&ÉÃã&Ü* nH˚
esêìï bı+~ <˚y+˚ Á<äTì˝À e⁄qï ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ ˝À yÓTT<ä{Ï uÛ≤>±ìï d”«ø£]düT+Ô ~.
Ç˝≤ ÁãVü≤àVü≤‘·´qT d”«ø£]+#·&+É e\¢ uÛ÷Ñ $T˝À nø£ÿ&Éøÿ£ &É #·${ÏH\˚ @s¡Œ&ç+~. ‘Ó–q
ø=eTà ∫>∑T]+#ê* nH˚ esêìï bı+~ #Ó≥T¢ <˚y+˚ Á<äTì˝Àì ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ ˝À
s¬ +&Ée uÛ≤>±ìï d”«ø£]kÕÔsTT. #Ó≥TºqT q]øÏq|ü
&ÉT nø£ÿ&É qT+∫ e#˚Ã ã+ø£ (õ>∑Ts¡T)
s¡÷|ü+˝À Ä ÁãVü≤àVü≤‘ê´ <√wü+ ø£ì|æd÷ü Ô e⁄+~. m\¢|
ü &ÉT |ü⁄s¡Twü düV≤ü yêkÕìï ø£*–
e⁄+&Ü\H˚ esêìï bı+~ Ád”\Ô T ÁãVü≤àVü≤‘ê´ <√wü+˝À eT÷&Ée uÛ≤>±ìï d”«ø£]kÕÔsT¡ .
‘·‘Œ· *¤ ‘·+>± Á|ü‹ HÓ\ ãVæ≤wüßº ø±e&É+ nH˚ s¡÷|ü+˝À Ä <√wü+ ø£ì|æd÷ü Ô e⁄+~.
q÷‘·T˝À¢ ˙s¡T ‘√&˚ø=B› }s¡T‘·÷ e⁄+&Ü* nH˚ esêìï bı+~ »\+ Hê\Ze uÛ≤>∑+
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ <√cÕìï d”«ø£]+∫+~. á bÕ|ü+ ˙{Ï˝À ãT&É>\∑ T, qTs¡>\∑ T s¡÷|ü+˝À
ø£ì|æd÷ü Ô e⁄+~. Á|ü»\T ˙{Ïì rdüT≈£îH˚ dü+<äs“¡ +¤ ˝À á ãT&É>\∑ qT, qTs¡>\∑ qT |üøÿ£ ≈£î
‘√dæyd˚ ÷ü Ô e⁄+{≤s¡T.
<˚y+˚ Á<äT&ÉT ‘·q ≈£îe÷s¡Tì dü+Vü≤]+∫q+<äT≈£î $X¯«s¡÷|ü⁄ì ‘·+Á&ç nsTTq
‘·«wüº ø√|æ+∫ ˇø£ j·TC≤„ìï Ä#·]+∫ <ëìqT+∫ eèÁ‘êdüTs¡T&ÉT nH˚ sêø£då Tü ì düèwækº ÕÔ&TÉ .
á sêø£då Tü &ÉT n‹ ô|<ä› <˚V≤ü +‘√ eTT˝À¢ø±\qT $T+–y˚ùd yê&ç˝≤>± ø£ì|æd÷ü Ô <˚e‘·\
MT<äøÏ yÓfi¯‘ê&ÉT. <˚e‘·\T <˚y˚+Á<äTì‘√ ø£*dæ n‘·ì MT<ä nH˚ø£ X¯ÁkÕÔÁkÕÔ\qT
Á|üj÷Ó –kÕÔsT¡ . eèÁ‘·T&ÉT yê{ìï+{Ïì $T+–y˚kÕÔ&TÉ . Bì‘√ <˚e‘·\T uÛj Ñ T· |ü&ç bÕ]b˛sTT
$wüßeí ⁄qT X¯sD ¡ T y˚&TÉ ‘ês¡T. $wüßeí ⁄ yê]‘√ <äB∫Û eTVü≤]¸ e<ä≈› î£ yÓ[fl n‘·ì
yÓHïÓ eTTø£qT Äj·TT<Û+ä >± j·÷∫+|ü⁄eTì #ÓãT‘ê&ÉT. <˚e‘·\T <äB∫Û e<ä≈› î£ yÓ[fl
n‘·ì yÓHïÓ eTTø£qT n&ÉT>∑T‘ês¡T. <äB∫Û eTVü≤]¸ ‘·q ÁbÕD≤ìï ‘·´õ+∫ ‘·q yÓHïÓ eTTø£qT
<˚y+˚ Á<äTìøÏ eÁC≤j·TT<Û+ä >± ÇkÕÔ&TÉ . <˚y+˚ Á<äT&ÉT $wüßeí ⁄ düV‰ü j·T+‘√ eÁC≤j·TT<Ûëìï
Á|üj÷Ó –+∫ eèÁ‘êdüTs¡Tì dü+Vü≤]kÕÔ&TÉ . eèÁ‘êdüTs¡Tì <ä>sZ∑ ¡ qT+∫ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ|ü+
Ç+Á<äTìøÏ #·T≥Tº≈î£ +≥T+~. ÁãVü≤àVü≤‘·´ #·+&Ü\ Ád”˝Ô ≤>± e⁄+≥T+~. eTTdü*‘·q+
#˚‘· ÄyÓT X¯Øs¡+ eDT≈£î‘·÷ e⁄+≥T+~. ø£j å T· s√>∑+ ÄyÓTqT |”&dç ÷ü Ô e⁄+≥T+~. ÄyÓT
<äTdüT\Ô T s¡ø+Ô£ ‘√ ‘·&dç æ e⁄+{≤sTT. ÄyÓT ‘Ó\ã¢ &çq yÓ+Á≥Tø£\qT $s¡uÀdüTø=ì e⁄+≥T+~.
[ 80 ]
ÄyÓT |”*Ã $&ç#˚ XÊ«dü <äTs¡+Z <Ûä uÛ÷Ñ sTTwü+º >± e⁄+≥T+~. n˝≤+{Ï ÁãVü≤àVü≤‘·´ <˚y+˚ Á<äTì
ÄÁø£$T+#·&+É #˚‘· n‘·&TÉ eTqXÊÙ+‹ ø√˝ÀŒsTT e÷qdüdsü √es¡+˝Àì ˇø£ ‘êeTs¡‘÷· &ÉT˝À
<ë≈£îÿì yÓsTT´ dü+e‘·‡sê\T >∑&TÉ |ü⁄‘ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· Ç+Á<äT&ÉT lVü≤]ì ÁbÕ]ú+#·>±
n‘·ì Á|üu≤Û e+‘√ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ qT+∫ $eTT≈£î&Ô Í‘ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· <˚y+˚ Á<äT&ÉT
dü«s¡˝Z Àø±ìøÏ e∫Ã nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >∑+ #˚dæ eèÁ‘êdüTs¡ dü+Vü‰s¡+‘√ ‘·q≈£î dü+Áø£$T+∫q
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ|ü+ qT+∫ |üP]Ô>± $eTT≈£î&Ô Í‘ê&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<˝ä∏ À Ç+Á<äT&ÉT Áu≤Vü≤àDT&Óq’ $X¯«s¡÷|ü⁄ì #·+|ü&+É e\¢ ÁãVü≤àVü≤‘ê´
bÕ‘·ø+£ Ç+Á<äTì #·T≥Tº≈î£ +<äì Ç+Á<äT&ÉT ‘·q≈£î #·T≥Tº≈î£ qï ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï
Hê\T>∑T uÛ≤>±\T>± #˚dæ H˚\, ˙s¡T, #Ó≥T¢, Ád”\Ô ≈£î ˇø=ÿø£ÿ uÛ≤>∑+ |ü+#ê&Éì, n+<äT≈£î
Á|ü‹|ò\ü +>± <˚y+˚ Á<äT&ÉT Ä Hê\T–+{ÏøÏ Hê\T>∑T esê\T Ç#êÃ&Éì #Ó|Œü ã&ç+~.
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø£+ rdüTø√e&É+ e\¢ ô|’ Hê\T–+{ÏøÏ dü+Áø£$T+∫q \ø£åD≤\T,
<˚y+˚ Á<äT&ÉT Ç∫Ãq esê\ e\¢ ô|’ Hê\T–+{ÏøÏ dü+Áø£$T+∫q \ø£Då ≤\T ˝Àø£+˝À
düV≤ü »+>± e⁄qïy˚. H˚\ MT<ä >=sTT´ ‘·$«‘˚ yÓT\¢yTÓ \¢>± Ä >=sTT´ |üP&ÉÃã&ÉT‘·÷
e⁄+≥T+~. n˝≤π> uÛ÷Ñ $T MT<ä nø£ÿ&Éøÿ£ &É nH˚ø£ ø±s¡D≤\ e\¢ #·${Ï H˚\ @s¡Œ&ÉT‘·T+~.
#Ó≥Tº ø=eTà q]øÏ‘˚ q]øÏq uÛ≤>∑+ ∫>∑T]+∫ eT∞fl ô|s¡T>∑T‘·T+~. n˝≤π> #Ó≥Tº≈î£ ã+ø£
(õ>∑Ts¡T) sêe&É+ ≈£L&Ü düV≤ü »yÓTqÆ <˚. n˝≤π> Ád”\Ô T |ü⁄s¡Twüß\‘√ m\¢|
ü &É÷ ø£*dæ
e⁄+&É≥+, ãVæ≤wüßº ø±e&É+ düV≤ü »+>± »s¡T>∑T‘·Tqïy˚. n˝≤π> q÷‘·T˝À¢ ˙s¡T ‘√&ÉT‘·÷
e⁄+fÒ eT∞fl ˙s¡T }s¡&+É , ˙{Ï˝À qTs¡T>∑\T sêe&É+ düV≤ü »+>± »s¡T>∑T‘·Tqïy˚. á
$<Û+ä >± ˝Àø£+˝À H˚\, ˙s¡T, #Ó≥T¢, Ád”\Ô ≈£î düV≤ü »+>± e⁄qï \ø£D å ≤\qT Ç+Á<äT&ÉT
yê{ÏøÏ Ç∫Ãq esê\ e\¢, ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ e\¢ ø£*>±j·Tì ø£$ ø£*Œ+∫ #Ó|Œü &É+
#˚‘· Ç~ ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·÷ e⁄+~.
á ø£<∏ä˝À $X¯«s¡÷|ü⁄ìøÏ eT÷&ÉT ‘·\\Tqï≥T¢>± n‘·&ÉT ˇø£ ‘·\‘√
k˛eTs¡kÕìï, Ç+ø=ø£ ‘·\‘√ düTsêbÕHêìï, y˚s=ø£ ‘·\‘√ ÄVü‰sêìï d”«ø£]kÕÔ&ìÉ
Ç+Á<äT&ÉT n‘·ì eT÷&ÉT ‘·\\qT q]øÏyj ˚ T· >± k˛eTs¡kÕìï ‘êπ> •s¡dTü ‡ øöE|æ≥>º ±,
düTs¡bÕHêìï #˚ùd •s¡dTü ‡ |æ#T· Ãø£>±, ÄVü‰sêìï rdüTø=H˚ •s¡dTü ‡ r‘·Te⁄ |æ≥>º ± e÷sêj·Tì
#Ó|Œü ã&ç+~. Ç<ä+‘ê n<äT“¤‘· ø£\Œq.
á ø£<˝ä∏ À $X¯«s¡÷|ü⁄&TÉ z+ qyÓ÷ HêsêD≤j·T, z+ qyÓ÷ uÛ>Ñ e∑ ‘˚ yêdüT<˚yêj·Tµµ
nH˚ yÓw’ eíü $<ë´ Á|üu≤Û e+‘√ sêø£då Tü \T n|üV≤ü ]+∫q <˚e‘·\ <ÛHä êìï ‹]– <˚e‘·\≈£î
n|üŒ–+∫q≥T¢>±, Ä $<ë´ Á|üuÛ≤e+‘√H˚ Ç+Á<äT&ÉT ndüTs¡T\qT »sTT+∫q≥T¢>±
#Ó|Œü ã&ç+~. n˝≤π> s¬ +&ÉekÕ] ‘·qqT |ü≥Tº≈î£ qï ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï $wüßeí ⁄
Á|üu≤Û e+‘√q÷, nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >∑+ #˚jT· &É+ e\¢q÷ <˚y+˚ Á<äT&ÉT b˛>=≥Tº≈î£ qï≥T¢>±
#Ó|Œü ã&ç+~. uÛ≤>∑e‘·+ $wüßeí ⁄ e÷Vü‰‘êà´ìï Á|ü‹bÕ~+#˚ Á>∑+<∏+ä ø±e&É+ e\¢ á
[ 81 ]
Á>∑+<∏+ä ˝À yÓw’ eíü $<ë´ Á|üu≤Û yêìï $wüßeí ⁄ e÷Vü‰‘êà´ìï #ê{Ï #Ó|Œü &ÜìøÏ á ø£<qä∏ T
ø£*Œ+∫q ø£$ ô|’ n+XÊ\qT #ÓbÕŒ&ÉT.
á ø£<∏äqT ùV≤‘·Tã<ä∆+>± |ü]o*ùdÔ ÄHê{Ï Áu≤Vü≤àD ø£$ Áu≤Vü≤àD
≈£î˝≤_Ûe÷q+‘√ Áu≤Vü≤àD e÷Vü‰‘êà ´ìï #ê{Ï#|Ó Œü &ÜìøÏ ø£*Œ+∫q ø£<ä∏ Ç~ nì
düŒwüeº TÚ‘·T+~. <˚y+˚ Á<äT&ÉT yÓTT<ä˝q’… <˚e‘·\T Áu≤Vü≤àDT&Óq’ ãèVü≤düŒ‹ì >∑Ts¡Te⁄>±
>ös¡$düTqÔ ï+‘·ø±\+ X¯Á‘·Te⁄\ u…&<É ä ˝Ò≈î£ +&Ü düTK+>± e⁄Hêïs¡ì, <˚y+˚ Á<äT&ÉT ãèVü≤düŒ‹ì
>ös¡$+#·ø£ b˛e≥+ #˚‘· ãèVü≤düŒ‹ n*– <˚e‘·\qT e~*ô|{Ïº yÓ[flb˛j·÷&Éì, n~
‘Ó\TdüTø=ì Áu≤Vü≤àDT&Óq’ X¯óÁø±#ês¡T´ì >∑Ts¡Te⁄>± ùd$düTqÔ ï sêø£då Tü \T X¯óÁ≈£îì Ä<˚X+¯ ‘√
<˚e‘·\ MT<ä≈î£ <ä+&Ó‹Ô yê]ì z&ç+∫ dü«s¡+Z qT+∫ bÕs¡Á<√˝≤s¡ì, ÁãVü≤à Ä<˚XÊqTkÕs¡+
Áu≤Vü≤àDT&Óq’ $X¯«s¡÷|ü⁄ì >∑Ts¡Te⁄>±, |ü⁄s√Væ≤‘·Tì>± ìj·T$T+#·Tø√e&É+#˚‘· <˚e‘·\T
‹]– ã\e+‘·T˝…’ X¯Á‘·Te⁄\qT »sTT+#ês¡ì #Ó|Œü ã&ç+~. n+fÒ <˚e‘·˝H’… ê, sêø£då Tü ˝…H’ ê
ã\e+‘·T\T>±, dü+|üqTï\T>± $»j·T+ bı+<˚yês¡T>± e⁄+&Ü\+fÒ Áu≤Vü≤àDTì >∑Ts¡Te⁄>±
#˚dTü ø=ì n‘·DíÏ >ös¡$dü÷,Ô |üPõdü÷Ô n‘·qT #Ó|Œæ q≥T¢>± q&ÉT#·T ø√yê\ì, n˝≤
#˚dTü qÔ ï+‘· ø±\+ yê]øÏ m˝≤+{Ï ø£wqºü cÕº\T, X¯Á‘·T uÛj Ñ ÷· \T e⁄+&Éeì, Áu≤Vü≤àDTì
>∑Ts¡Te⁄>± ùd$+#·&+É e÷ìy˚dqæ yÓ+≥H˚ yê] X¯Á‘·Te⁄\T <ä+&Ó‹Ô e∫Ã j·TT<ä+∆ ˝À
z&ç+∫ yê] dü+|ü<qä T <√#·T ≈£î+{≤s¡ì #Ó|Œü ã&ç+~. Ç~ |üP]Ô>± nùV≤‘·Tø£+.
j·TT<ä+∆ ˝À $»j·T+ kÕ~Û+#ê\+fÒ ôdq’ ´ã\+, Äj·TT<Ûä dü+|ü‹,Ô eT+∫ Á|üD≤[ø£,
qeTàø£dTü ˝Ô q’… ôdH’ ê´~Û|‘ü T· \T, eT+Á‘ê+>∑+ #˚jT· >∑\ eT+Á‘·T\T, |ü{wÏ yü̃ TÓ qÆ >∑÷&Û#É ês¡
eédüú yÓTT<ä˝q’… $ e⁄+&Ü*. Ç$ ˝Òøb£ ˛‘˚ j·TT<ä+∆ ˝À $»j·T+ kÕ<Û´ä + ø±<äT. Áu≤Vü≤àDTì
>∑Ts¡Te⁄ ùd$ùdÔ Ç$ \_Û+#·e⁄. n+<äTe\¢ á ø£<ä∏ |üP]Ô>± nùV≤‘·Tø£yTÓ qÆ <äì Áu≤Vü≤àD
≈£î˝≤_Ûe÷q+‘√ sêj·Tã&çq<äì düŒwü+º >± #Ó|Œü e#·TÃ. Áu≤Vü≤àDT&Óq’ X¯óÁ≈£îì Äsê<Û´ä
<Óe’ +>± uÛ≤$+#·&+É #˚‘· sêø£då Tü \T ã\e+‘·T˝…’ ‘·q ÁãVü≤à ˝Àø±ìï ≈£L&Ü ÄÁø£$TkÕÔsì¡
ÁãVü≤à <˚e‘·\‘√ #Ó|Œæ q e÷≥\T á ø£<˝ä∏ À |üsêø±wü.˜ n+fÒ <˚e‘·\T, sêø£då Tü \T,
sêE\T yÓTT<ä˝q’… yês¡T me¬sH’ ê ã\e+‘·T\T>± ø±yê\+fÒ Áu≤Vü≤àDT\qT >∑Ts¡Te⁄\T>±
ìj·T$T+#·T≈£îì yê]ì Äsê<Û´ä <Óe’ +>± |üPõ+#ê\ì düèwæøº s£ Ô¡ nsTTq ÁãVü≤à#˚‘H· ˚ á
ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫q ø£$ m˝≤+{Ï »+≈£î, >=+≈£î ˝Ò≈î£ +&Ü #Ó|Œæ +#ê&ÉT. Bìï ã{Ïº á ø£$øÏ
Áu≤Vü≤àD≈£î˝≤_Ûe÷q+ m+‘· rÁekÕúsTT˝À e⁄+<√ }Væ≤+#·e#·TÃ.
á ø£<ä∏ <ë«sê á ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫q ø£$ ˝Àø±ìøÏ #Ó|Œü <ä\#·T≈£îqï~ @eT+fÒ
kÕø±å‘T· Ô <˚y+˚ Á<äT&ÉT ≈£L&Ü Áu≤Vü≤àDTì #·+|ü&+É e\¢, Áu≤Vü≤àDT&ÉT düèwæ+º ∫q ndüTs¡Tì
#·+|ü&+É e\¢ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ #·T≥Tºø=ì #ê˝≤ø±\+ nH˚ø£ ø£cÕº\T |ü&Ü¶&ìÉ ,
n+<äTe\¢ e÷qe⁄˝…e«s¡T ≈£L&Ü Áu≤Vü≤àDT\ CÀ*øÏ sê≈£L&É<ìä , eùdÔ yê]øÏ ÁãVü≤àVü≤‘ê´
bÕ‘·ø+£ #·T≥Tº≈î£ +≥T+<äì, <ëìe\¢ yês¡T nH˚ø£ ø£cÕº\T |ü&eÉ \dæ e⁄+≥T+<äì.
[ 82 ]
á ø£<˝ä∏ À ø£$ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ dü«s¡÷bÕìï $e]+#ê&ÉT. ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£
eTTdü* #·+&Ü\ Ád”˝Ô ≤>± ndüV≤ü ýÓTqÆ q\¢ì <˚V≤ü +‘√, $s¡uÀdüT≈£îqï ‘Ó\ì¢ E≥Tº‘√,
ø£¸jT· s√>∑+‘√, eD≈£î‘·Tqï s¡ø+Ô£ ‘√ ‘·&dç qæ <˚V≤ü +‘√, <äTs¡+Z <Ûuä ÷ÑÛ sTTwüyº TÓ qÆ XÊ«dü‘√
uÛjÑ T· +ø£s+¡ >± n+<äs÷¡ ndüV≤æ ´+#·T≈£îH˚ $<Û+ä >± e⁄+<äì #Ó|Œü ã&ç+~. n+fÒ ÁãVü≤àVü≤‘ê´
bÕ‘·ø+£ #·T≥Tº≈î£ qï yês¡T Çø£ÿ&É #Ó|Œü ã&çq ÁãVü≤àVü≤‘·´˝≤>± uÛj Ñ T· +ø£s+¡ >±, n+<äs÷¡
ndüV≤æ ´+#·T≈£îH˚ $<Û+ä >± e÷]b˛‘ês¡ì á ø£<≈ä∏ î£ &ÉT ˝Àø±ìøÏ $e]+#ê&ÉT. Ç<ä+‘ê
Áu≤Vü≤àDT\ CÀ*øÏ mes¡÷ sê≈£L&É<ìä uÛj Ñ T· ô|≥º&ÜìøÏ #˚dqæ ø£\Œq e÷Á‘·yT˚ .
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À sêE\+<äs÷¡ Áu≤Vü≤àD uÛøÑ ìÔÏ ø£*– e⁄+&ç Áu≤Vü≤àDTì
|ü⁄s√Væ≤‘·Tì>±, >∑Ts¡Te⁄>± ìj·T$T+#·T≈£îqï≥T¢>± #ê˝≤ #√≥¢ #Ó|üŒã&ç+~.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î bÕ+&Ée⁄\T ‘·*‘¢ √ ø£*dæ Áu≤Vü≤àDT\ y˚w+ü ˝À @ø£#Á· ø£ |ü⁄s+¡ ˝À ø=+‘·ø±\+
e⁄+&ç, Á<Í|ü~ dü«j·T+esêìøÏ bÕ+#ê\ <˚XÊìøÏ yÓfió¯ qÔ ï|ü
&ÉT yê]ì ∫Á‘·s<¡ Tä∏ &ÉT
nH˚ >∑+<Ûsä T¡ «&ÉT n&É–¶ kÕÔ&TÉ . ns¡Tq® T&ÉT n‘·DíÏ z&ç+∫, ‘·eTqT >∑T]+∫ #Ó|Œæ q ‘·sê«‘·
∫Á‘·s¡<∏äT&ÉT ns¡T®qTì‘√ ùdïVü≤+#˚dæ ø£åÁ‹j·TT\T sêC≤´_Ûeè~∆ø√dü+ Áu≤Vü≤àDTì
|ü⁄s√Væ≤‘·Tì>± ìj·T$T+#·Tø√yê\ì Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
ªªø£¸Á‹j˚TD≤_ÛC≤‘˚q |üèB∏« CÒ‘T· $T#·Ã‘ê
|üPs¡« |ü⁄s√Væ≤‘·' ø±s¡´' bÕs¡ú sêC≤´_Û eè<äj∆ T˚ µµ
(Ä~|üs«¡ + ` 173e n<Ûë´j·T+ ` 14e XÀ¢ø+£ )
ªªuÛÑ÷$Tq+‘·{Ï˙ »sTT+#ê\qT≈£îqï ñ‘·ÔeT ø£åÁ‹j·TT&ÉT eTT+<äT>± |ü⁄s√Væ≤‘·Tìï
ìj·T$T+#·Tø√yê*. uÛ÷Ñ $Tì »sTT+#ê\qT≈£îqï sêE Áu≤Vü≤àDTì eTT+<äT ì\TŒø√yê*µµ
∫Á‘·s¡<∏äTì e÷≥qT bÕ{Ï+∫ bÕ+&Ée⁄\T Áu≤Vü≤àDT&Ó’q <ÛÍeTT´ì |ü⁄s√Væ≤‘·Tì>±
ìj·T$T+#·T≈£î+{≤s¡T.
eq|üs«¡ + 26e n<Ûë´j·T+˝À ãø£eTVü≤]¸ <Ûsä à¡ sêE‘√ sêE\T Áu≤Vü≤àDT\qT
>∑Ts¡Te⁄\T>± ìj·T$T+#·Tø√e\dæq nedüsêìï >∑÷]Ã Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT. ªª<Ûsä à¡ sêC≤!
ÇVü≤|üs¡˝Àø±\qT »sTT+#ê\qT≈£îH˚ sêE Áu≤Vü≤àDT&ÉT ˝Ò≈£î+&Ü m≈£îÿeø±\+
ñ+&É˝&Ò TÉ . <Ûsä êàsê∆\qT u≤>± ‘Ó*dæ yÓ÷Vü≤+ ˝Òì Áu≤Vü≤àDTì bı+~ sêE X¯Á‘·Te⁄\qT
HêX¯q+ #˚kÕÔ&TÉ . Áu≤Vü≤àDTì‘√ ø£\e&É+ e\¢ ã*#·Áø£e]Ô sêC≤´ìï bı+~ nø£j å T· yÓTqÆ
◊X¯«sê´ìï Çwüuº ÀÛ >±\qT bı+<ë&ÉT. n‘·&˚ Áu≤Vü≤àDT\ |ü≥¢ <äTsêàs¡+Z >± Á|üe]Ô+∫
q•+#ê&ÉT. Áu≤Vü≤àDTì düV‰ü j·T+ ˝Òì ø£Áå ‹j·TT&ÉT á uÛ÷Ñ $Tì m≈£îÿe ø±\+ bÕ*+#·˝&Ò TÉ .
Áu≤Vü≤àDTì ñ|ü<X˚ Ê\T bı+~q ø£Áå ‹j·TT&ÉT düeTTÁ<ä |üs´¡ +‘·yTÓ qÆ uÛ÷Ñ $Tì bÕ*kÕÔ&TÉ .
j·TT<ä+∆ ˝À e÷e{°ì ‘=\–ùdÔ @qT>∑T ã\+ q•+∫q≥T¢>± Áu≤Vü≤àDT\ ‘√&ÜŒ≥T ˝Òì
ø£åÁ‹j·TTì ã\+ q•düTÔ+~. Áu≤Vü≤àDTì $#ês¡X¯øÏÔ ndüe÷qyÓTÆq~. ø£åÁ‹j·TTì~
>=|üŒã\+. yê]<äs› ÷¡ ø£*dæ q&çùdÔ düeTdüÔ ˝Àø£+ düTK+>± ñ+≥T+~. >±*‘√ ≈£L&çq
[ 83 ]
n–ï eTVü‰s¡D≤´ìï »sTT+∫q≥T¢>± Áu≤Vü≤àDTì‘√ ≈£L&çq ø£Áå ‹j·TT&ÉT X¯Á‘·Te⁄qT »sTTkÕÔ&TÉ .
<Ûäs¡àsêC≤! nÁbÕ|üÔyÓTÆq<ëìï bı+<ä&ÜìøÏ, bı+~q <ëìï eè~∆ #˚düTø√e&ÜìøÏ
nedüsy¡ TÓ qÆ ñbÕj·T+ #Ó|Œü &ÜìøÏ j·TX¯d«æ , |ü+&ç‘T· &ÉT, y˚<yä ‘˚ Ô· nsTTq Áu≤Vü≤àDTì
b˛wæ+#·T. Áu≤Vü≤àDT\ |ü≥¢ ˙Vü≤è<äjT· + m\¢|
ü &É÷ ñ‘·eÔ TyÓTqÆ ~>± ñ+≥T+~. n+<äTe\¢
Á|üXd¯ yÔü TÓ qÆ ˙ø°]Ô nìï ˝Àø±˝À¢qT Á|üø±•düT+Ô ~µµ.
Ç+<äT˝À ãø£eTVü≤]¸ <Ûsä à¡ sêE‘√ ã*#·Áø£e]Ô Áu≤Vü≤àDTì‘√ ø£\e&É+ e\¢H˚
sêC≤´ìï bı+<ë&Éì, n‘·&˚ Áu≤Vü≤àDT\|ü≥¢ <äTsêàs¡+Z >± eéVü≤]+#·&+É e\¢ q•+#ê&Éì
ã*#·Áø£e]Ôì ñ<ëVü≤s¡D>± #Ó|Œæ , ø£Áå ‹j·TT&ÉT m+‘· >=|üŒ ã\e+‘·T&ÉsTTHê ‘·|Œü ìdü]>±
Áu≤Vü≤àDTì ‘√&ÜŒ≥T ñ+fÒH˚ n‘·&TÉ sêìkÕÔ&ìÉ ˝Òøb£ ˛‘˚ q•kÕÔ&ìÉ #Ó|Œæ q Ç˝≤+{Ï
e÷≥\ìï Áu≤Vü≤àDT\ >=|üŒ‘·Hêìï Á|üø{£ +Ï #·&ÜìøÏ ÄHê{Ï Áu≤Vü≤àDø£e⁄\T |üì>∑≥Tºø=ì
sêdæqy˚.
uÛ≤s¡‘,· sêe÷j·TD, uÛ≤>∑e‘· Á>∑+<∏ë˝À¢ ô|q’ #Ó|Œæ q ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø£
$uÛ≤>∑+ ø£<\ä∏ qT |ü]o*ùdÔ ô|’ eT÷&ç+{Ï˝ÀqT eèÁ‘êdüTs¡ dü+Vü‰s¡+ e\¢ ÁãVü≤àVü≤‘ê´
bÕ‘·ø+£ Ç+Á<äTì |ü≥Tº≈î£ qï≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. uÛ≤s¡‘+· XÊ+‹|üs«¡ +˝À Ç+Á<äTì |ü≥Tº≈î£ qï
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï ÁãVü≤à Hê\T>∑T uÛ≤>±\T>± $uÛõÑ +∫ n–ï, #Ó≥T¢, n|ü‡s¡d\ü T,
˙s¡T nH˚ Hê\T–+{ÏøÏ Hê\T>∑T uÛ≤>±\qT |ü+#·&É+ <ë«sê $eTT≈£îÔì #˚kÕÔ&ÉT.
Ä ‘·sê«‘· ÁãVü≤à nqTC„‘√ Ç+Á<äT&ÉT nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >∑+ #˚dæ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£
qT+∫ |ü]X¯ó<äT&∆ eÉ ⁄‘ê&ÉT. uÛ≤s¡‘+· ˝À ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ qT+∫ Ç+Á<äTì $eTT≈£îìÔ
#˚jT· &É+˝À ÁãVü≤à<˚e⁄ì bÕÁ‘· eTTKýÓTqÆ ~>± #Ó|Œü ã&ç+~.
ñ<√´>∑|sü «¡ +˝Àì ø£<˝ä∏ À Ç+Á<äT&ÉT $X¯«s¡÷|ü⁄ì #·+|ü&+É e\¢ n‘·ìøÏ m˝≤+{Ï
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ dü+Áø£$T+#·˝<Ò Tä . n˝≤π> eèÁ‘·Tì dü+Vü≤]+#·&+É e\¢ ≈£L&Ü
Ç+Á<äTìøÏ ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø+£ sê˝Ò<Tä . nsTT‘˚ Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tì $TÁ‘·Tì>± q{Ïd÷ü Ô
q$Tà+∫ yÓ÷dü+ #˚dæ #·+|ü&+É e\¢ n‘·&TÉ ndü‘´· <√wü+‘√ ≈£î+–b˛sTT ˝Àø±\ ∫es¡≈î£
yÓ[fl ˙{Ï˝À ãTs¡<bä ÕeTT ˝≤>∑ <ë≈£îÿHêï&ÉT. n+fÒ Ç+Á<äT&ÉT ˇø£ $<Ûyä TÓ qÆ e÷qdæø£
s√>±ìøÏ >∑Ts¡j÷· ´&ÉT. <˚e‘·\T Ç+Á<äTì eTT+<äT+#·Tø=ì nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >∑+ #˚dæ n‘·ìøÏ
e÷qdæø£ dü«dü‘ú · ø£\T>∑CkÒ Õs¡T. Ä ‘·sê«‘· edæwßü ìº XÊ|ü+ e\¢ qVüQwüß&ÉT bÕeTT>±
e÷] uÛ÷Ñ ˝Àø£+˝À |ü&bç ˛e&É+‘√ Ç+Á<äT&ÉT dü«sêZìøÏ e∫Ã ‘·q |ü<$ä ì n\+ø£]kÕÔ&TÉ .
sêe÷j·TD+˝Àì u≤\ø±+&É ø£<˝ä∏ À <˚e‘·\T, ãTTwüß\T |ü⁄D´ øπ Áå ‘ê˝À¢ì
˙{Ï#‘˚ ,· ø£\XÊ˝˝À n_ÛeT+Á‹‘ê˝…q’ ˙{Ï#‘˚ · <˚y+˚ Á<äTì kÕïq+ #˚sTT+∫ ÁãVü≤àVü≤‘ê´
bÕ‘·ø+£ e\¢ Ç+Á<äTì |ü≥Tº≈î£ ì |”&dç Tü qÔ ï nX¯ó∫, Äø£* nH˚ s¬ +&ÉT \ø£D å ≤\ qT+∫
$eTT≈£îìÔ ï #˚dæ Ä s¬ +&ÉT \ø£D å ≤\qT s¬ +&ÉT Á|ü<X˚ Ê\≈£î ÇkÕÔsT¡ . n+fÒ á ø£<˝ä∏ À
Ç+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ qT+∫ $eTT≈£îìÔ ï #˚jT· &É+˝À <˚e‘·\T, ãTTwüß\T
[ 84 ]
eTTK´bÕÁ‘· eVæ≤+#ês¡T. sêe÷j·TD+ ñ‘·sÔ ø¡ ±+&É˝Àì ø£<˝ä∏ À ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£
|ü≥Tºø√e&É+‘√ düŒèVü≤ ø√˝ÀŒsTTq Ç+Á<äTì s¡ø+åÏ |ü⁄eTì <˚e‘·\T $wüßeí ⁄qT ø√s¡T‘ês¡T.
$wüßeí ⁄ Ç+Á<äTì eTT+<äT+#·Tø=ì nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >∑+ #˚dæ ‘·qqT |üPõ+#ê\ì #ÓãT‘ê&ÉT.
<˚e‘·\T $wüßeí ⁄ #Ó|Œæ q≥T¢>± #˚dæ Ç+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ qT+∫ $eTT≈£îìÔ ï
#˚kÕÔsT¡ . n|ü
&ÉT Ç+Á<äTì X¯Øs¡+ qT+∫ ãj·T≥≈£î e∫Ãq ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£
‘·qqT ‘êqT Hê\T>∑T uÛ≤>±\T>± $uÛõÑ +#·Tø=ì esê¸ø±\+ Hê\T>∑T HÓ\\T q<äT˝À¢ì
˙{Ï˝À, uÛÑ÷$T˝Àì #·${Ï H˚\˝À, j·Te«qe‘·T˝…’q Ád”Ô\˝À ãVæ≤wüßºs¡÷|ü+˝À,
ìs¡T|üsê<ÛTä ˝…q’ Áu≤Vü≤àDT\qT #·+ù|yê]˝À #˚s‘¡ êqì #ÓãT‘·T+~. n+fÒ á ø£<˝ä∏ À
Ç+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ qT+∫ $eTT≈£îD Ô íÏ >±$+#·&+É ˝À <˚e‘·\T Á|ü<ëÛ q bÕÁ‘·
eVæ≤+#ês¡T.
uÛ≤>∑e‘·+˝Àì ø£<∏ä˝À $X¯«s¡÷|ü⁄ì Vü≤‘·é\¢ Ç+Á<äTìøÏ dü+Áø£$T+∫q
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï Ç+Á<äT&˚ Hê\T>∑T uÛ≤>±\T>± $uÛõÑ +∫ H˚\, ˙s¡T, #Ó≥T¢,
Ád”\Ô ≈£î ˇø=ÿø£ÿ] ˇø=ÿø£ÿ esêìï Ç∫Ã ˇø=ÿø£ÿ uÛ≤>±ìï |ü+∫ Ç#êÃ&ÉT. n+fÒ Çø£ÿ&É
Ç+Á<äT&ÉT me] düV‰ü j·T+ rdüTø√≈£î+&Ü ‘·q+‘· ‘êH˚ ‘·q≈£î dü+Áø£$T+∫q ÁãVü≤àVü≤‘ê´
bÕ‘·ø±ìï e~*+#·T≈£îHêï&ÉT. s¬ +&ÉekÕ] eèÁ‘êdüTs¡Tì dü+Vü≤]+#·&+É e\¢ Ç+Á<äTì
|ü≥Tº≈î£ qï ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï $wüßeí ⁄ Á|üu≤Û e+‘√q÷, nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >∑+ #˚jT· &É+
e\¢q÷ Ç+Á<äT&ÉT b˛>=≥Tº≈î£ Hêï&ÉT. Çø£ÿ&É >∑L£ &Ü Ç+Á<äT&ÉT ‘·q Á|üjT· ‘·ï+ e\¢H˚
‘·q≈£î dü+Áø£$T+∫q ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ qT+∫ $eTT≈£î&Ô j É ÷· ´&ÉT.
uÛ≤s¡‘,· sêe÷j·TD, uÛ≤>∑e‘ê˝À¢ì Ç+Á<ä eèÁ‘·T\ ø£<\ä∏ ≈£î eT÷\eTì #Ó|Œü <ä–q
ø£<\ä∏ T ø£èwüjí T· Eπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·˝À eT÷&ÉT ñHêïsTT. ø£èwüí j·TEπs«Bj·T
‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘· ~«rj·÷wüøº +£ #·‘T· s¡ú Á|übÕsƒø¡ +£ <ë«<äXÊqTyêø£+˝À ˇø£ ø£<,ä∏ ~«rj·÷wüøº +£
wüwü˜ Á|übÕsƒ¡ø£+ wüc˛˜qTyêø£+˝À eTs=ø£ ø£<∏ä, ~«rj·÷wüºø£+ |ü+#·eT Á|übÕsƒ¡ø£+
~«rjÓ÷qTyêø£+˝À Ç+ø=ø£ ø£<ä∏ ñHêïsTT. M{Ï˝À yÓTT<ä≥ ~«rj·÷wüøº +£ |ü+#·eT
Á|übÕsƒø¡ +£ Á|ü<yä∏ ÷Ó qTyêø£+˝À ñqï ø£<qä∏ T |ü]o*+#·T<ë+. Ä ø£<ä∏ Ç~.
yÓTT<ä{Ï ø£<∏ä:
‘·«wüº ≈£îe÷s¡T&Óq’ $X¯«s¡÷|ü⁄&ÉT <˚e‘·\≈£î |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT>± ñ+&˚yê&ÉT. Ç‘·ìøÏ
eT÷&ÉT •s¡dTü ‡\T ñ+{≤sTT. M{Ï˝À kÕ‹«ø£yTÓ qÆ •s¡dTü ‡ k˛eTbÕHêìï, sê»düyTÓ qÆ
•s¡dTü ‡ nHêïìï, ‘êeTdüyTÓ qÆ •s¡dTü ‡ düTsêbÕHêìï ùd$+#˚$. $X¯«s¡÷|ü⁄&ÉT sêø£då Tü \≈£î
y˚Tq\T¢&TÉ . Ç‘·&TÉ j·T»„+ #˚ùd≥|ü⁄&ÉT Á|ü‘´· ø£+å >± <˚e‘·\≈£î Vü≤$sê“¤>+∑ #Óù|Œyê&ÉT.
s¡V≤ü dü´+>± Vü≤$düT‡qT ndüTs¡T\≈£î Çe«+&ç nì #Óù|Œyê&ÉT. ˝Àø£+˝À Á|ü‘´· ø£+å >± n+<ä]ø°
‘Ó*ùd≥≥T¢>± ˇø£ $wüj÷· ìï #Ó|Œæ , s¡V≤ü dü´+>± ‘·~“¤qï+>± #Ó|Œæ q|ü⁄&ÉT Á|ü‘´· ø£+å >±
#Ó|Œæ q~ Vü≤è<äjT· |üPs¡«ø£+>± #Ó|Œæ q~ ø±<äì <ëì|ü≥¢ $XÊ«dü+ ø£\>∑<Tä . s¡V≤ü dü´+>±
[ 85 ]
#Ó|Œæ q~ Vü≤è<äjT· |üPs¡«ø£+>± #Ó|Œæ q~ ne⁄‘T· +~ ø±ã{Ïº <ëì|ü≥¢ $XÊ«dü+ ø£\T>∑T‘·T+~.
$X¯«s¡÷|ü⁄&TÉ á $<Û+ä >± kÕ«$TÁ<√Vü≤+ #˚dæ ‘·q dü«s¡Z sêC≤´ìï ndüTs¡T\≈£î \_Û+#˚≥≥T¢>±
#˚kÕÔ&ìÉ Ç+Á<äT&ÉT uÛj Ñ T· |ü&ç $X¯«s¡÷|ü⁄ì •s¡dTü ‡\qT eÁC≤j·TT<Û+ä ‘√ K+&çkÕÔ&TÉ . $X¯«s¡÷|ü⁄ì
eT÷&ÉT •s¡dTü ‡˝À¢ düTsêbÕq+ #˚ùd •s¡dTü ‡ ø£eTTE|æ≥>º ±, nqï+ ‹H˚ •s¡dTü ‡ r‘·Te⁄|øü >åÏ ±,
k˛eTbÕq+ #˚ùd •s¡dTü ‡ |æ#T· Ãø£>± e÷]b˛‘êsTT. $X¯«s¡÷|ü⁄ì dü+Vü≤]+#·&+É #˚‘·
e∫Ãq ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï Ç+Á<äT&ÉT dü+e‘·‡s¡+ bÕ≥T m˝≤+{Ï ÁbÕj·T•Ã‘·+Ô ˝Ò≈î£ +&Ü
uÛ]Ñ kÕÔ&TÉ . n|ü⁄&ÉT düs«¡ ÁbÕDT\T Ç+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤+‘· nì dü+uÛÀ~dü÷Ô ÄÁø√•+#êsTT.
ªªdü |üè~∏M eTTbÕd”<ä <äôd´’ ÁãVü≤àVü≤‘ê´jÓTÆ ‘·èrj·T+ Á|ü‹>∑èVü‰DÒ‹ kÕ ÁãM
<ä«s¡+ eèD…Æ U≤‘ê ‘·ŒsêuÛ$Ñ wü´˙Ô eTH˚´ ‘·‘√ e÷ |üsêuÛ÷Ñ e$T‹ |ü⁄sê ‘˚ (2) dü+e‘·‡sê<ä|æ
s√Vü≤~‘·´ÁãM ‘·kÔ Õà‘·TŒsê dü+e‘·‡sê ‘·Œè~∏y´’Ó U≤‘·eT|æ s√Vü≤‹ yêπseè‘·>+¥ Vü≤´ôd´’
‘·èrj·T+ ÁãVü≤àVü≤‘ê´jÓTÆ Á|ü‘´· >∑èVü‰í ‘·‘Ô ‡· «ø£è‘· $T]D eTuÛeÑ ‘·kÔ Õà <ëVæ≤‘ê–ï: ÁX¯<ë∆<e˚ :
dü«ø£è‘· Ç]DÒ Hêe ùd´Á<“ä Vü≤à Vü≤‘ê´jÓTÆ ùV≤´wü es¡:í µµ
n|ü⁄Œ&ÉT Ç+Á<äT&ÉT uÛ÷Ñ $T e<ä≈› î£ yÓ[fl ‘·q≈£î ø£*–q ÁãVü≤àVü≤‘·´˝À eT÷&Ée
uÛ≤>±ìï d”«ø£]+#·eTì uÛÑ÷$Tì ÁbÕ]úkÕÔ&ÉT. <ëìøÏ uÛÑ÷$T Á|ü»\T qqTï ‘·$«
u≤<Ûôä |&ÉT‘·THêïs¡T. ‘·$«q Á|ü<X˚ Ê\T dü+e‘·‡sêìøÏ |üPs¡«eTT$ nsTTq|üŒ{Ïø° |üP]+|üã&Ü*
nì esêìï ø√s¡Tø=ì Ç+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤‘·´˝À eT÷&ÉeuÛ≤>±ìï d”«ø£]düT+Ô ~. Ç+Á<äTì
es¡+ e\¢H˚ uÛ÷Ñ $T˝À ‘·$«q Á|ü<X˚ +¯ |üP]‘·eTe⁄‘÷· ñ+~. uÛ÷Ñ $T d”«ø£]+∫q ÁãVü≤àVü≤‘·´
uÛ÷Ñ $T˝À ñ|ü⁄Œ #·${ÏH\˚ nsTT+~. Ç~ ÁãVü≤àVü≤‘·´ e\¢ @s¡Œ&ç+~ ø±e&É+ #˚‘·
ì‘ê´–ïôVAÁ‘·T&Óq’ k˛eTj·÷õ ñ|ü⁄Œ #·${ÏH\˚ ˝À ìedæ+#·≈L£ &É<Tä . ‘·sê«‘· Ç+Á<äT&ÉT
eèøå±\ e<ä≈› î£ yÓ[fl ‘·q≈£î ø£*–q ÁãVü≤àVü≤‘·´˝À eT÷&Ée uÛ≤>±ìï d”«ø£]+#·e\dæ+~>±
eèøå±\qT ø√s¡‘ê&ÉT. eèøå±\T ªªy˚TeTT e÷ ∫ÛqïÁ|ü<X˚ +¯ (qs¡øã£ &çq Á|ü<X˚ +¯ ) e\¢
u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·THêï+. n˝≤ u≤<Û|ä &ü ≈É î£ +&Ü ñ+&˚≥≥T¢>± es¡+ Çyê«*µµ nì #ÓãT‘êsTT.
ªªMT ∫Ûqï Á|ü<X˚ +¯ qT+∫ m≈£îÿe yÓTT\ø£\T ekÕÔsTTµµ nì Ç+Á<äT&ÉT yê{ÏøÏ es¡+ ÇkÕÔ&TÉ .
eèøå±\T Ç+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤‘·´˝À eT÷&ÉeuÛ≤>±ìï d”«ø£]kÕÔsTT. Ä ÁãVü≤àVü≤‘·´ e\¢
eèøå±\ ∫Ûqï Á|ü<X˚ +¯ qT+∫ Ádü$+∫, |òTü ˙uÛ$Ñ +∫q Á<äe+ õ>∑Ts¡T ne⁄‘·T+~. n~
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ |ò\ü + ø±ã{Ïº n~ ‹q<ä–q~ ø±<äT. ‘·sê«‘· Ç+Á<äT&ÉT Ád”\Ô T ≈£Ls=Ãì ñqï
düuÑÛ e<ä≈› î£ yÓ[fl ‘·q ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ ˝À eT÷&ÉeuÛ≤>∑+ rdüTø√e\dæ+~>± yê]ì
ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ yês¡T ªªy˚TeTT ãTT‘·T dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ Ms¡´+ e\¢ dü+‘êHêìï bı+<äT‘êeTT.
Á|üdeü |üs´¡ +‘·+ ø√]ø£qqTdü]+∫ |ü⁄sT¡ wüßì‘√ ø£\TkÕÔ+. n˝≤ ø£\e&É+ e\¢ >∑s√“¤|Áü <äe+
>±˙ ìwæ<∆ä ~q ø£è‘· Á|ü‘´· yêj·T+ >±˙ e÷≈£î ø£\>∑≈L£ &É<Tä .µµ nì esêìï ø√s¡‘ês¡T.
Ä esêìï Ç+Á<äT&ÉT yê]øÏ ÇkÕÔ&TÉ . Ád”\Ô T Ç+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤‘·´ jÓTTø£ÿ ‘·èrj·TuÛ≤>±ìï
d”«ø£]kÕÔsT¡ . Ç+Á<äT&ÉT Ç∫Ãq es¡+ e\¢H˚ Ád”\Ô T ãTT‘·Tdü+ã+<Ûyä TÓ qÆ Ms¡´+ e\¢ dü+‘êHêìï
[ 86 ]
bı+~, Á|üdeü |üs´¡ +‘·+ ø√]ø£qqTdü]+∫ |ü⁄s¡Twüß\‘√ ø£\TdüTHÔ êïs¡T. Ád”\Ô T d”«ø£]+∫q
ÁãVü≤àVü≤‘·´ yê]˝À s¡»dü«\ nsTT+~. n+<äTe\¢ s¡»dü«\ nsTTq Ád”‘Ô √ e÷{≤¢&sÉ ê<äT.
ø£*dæ ≈£Ls√Ãsê<äT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä10 ∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<˝ä∏ À $X¯«s¡÷|ü⁄&ÉT Áu≤Vü≤àDT&ÉT ø±e&É+ e\¢ n‘·ìï #·+|ü&+É #˚‘·
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ Ç+Á<äTìøÏ dü+Áø£$T+∫q≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. Ç+Á<äT&ÉT m˝≤+{Ï
ÁbÕj·T•Ã‘·+Ô ˝Ò≈î£ +&Ü dü+e‘·‡s¡+ bÕ≥T <ëìï uÛ]Ñ +#ê&ÉT. nsTT‘˚ ÁbÕDT\˙ï n‘·ìï
ÁãVü≤àVü≤+‘· nì ì+~+#·&+É #˚‘· Ç+Á<äT&ÉT ‘·q≈£î dü+Áø£$T+∫q ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï
e~*+#·Tø√e&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+#ê&ÉT. Ç+<äT˝À uÛ≤>∑+>± ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï eT÷&ÉT
uÛ≤>±\T>± #˚dæ uÛ÷Ñ $T, eèøå±\T, Ád”\Ô ≈£î ˇø=ÿø£ÿ]ø° ˇø=ÿø£ÿ uÛ≤>∑+ #=|ü⁄Œq Ç∫Ã
Á|ü‘T· ´|üø±s¡+>± Ä eT÷&ç+{Ïø° eT÷&ÉT esê\T ÇkÕÔ&TÉ . Ç+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£
d”«ø£]+#·&+É e\¢ Ä eT÷&ç+{ÏøÏ dü+Áø£$T+∫q \ø£Då ≤\T, Ç+Á<äT&ÉT Ç∫Ãq esê\ e\¢
Ä eT÷&ç+{Ïø° dü+Áø£$T+∫q \ø£Då ≤\T n+‘·≈î£ eTT+<äT qT+∫ Á|üøè£ ‹˝À ñHêïsTT.
uÛ÷Ñ $T˝À >√‹ì ‘·$«‘˚ >±* e\¢, es¡¸+ e\¢ Ä >√‹˝À eT{Ï,º Ä≈£î\T yÓTT<ä˝q’… $ #˚]
Ä >√sTT <ëq+‘·≥ n<˚ |üP&ÉT≈£îb˛‘·T+~. n˝≤π> uÛ÷Ñ $T˝À nH˚ø£ ø±s¡D≤\ #˚‘· ñ|ü⁄Œ,
#·${Ï H˚\\T @s¡Œ&ÉT‘·THêïsTT. #Ó≥¢ ø=eTà\T q]øÏ‘˚ q]øÏq <ä>sZ∑ ¡ nH˚ø£ yÓTT\ø£\T
ekÕÔsTT. n˝≤π> #Ó≥TºqT q]øÏq <ä>sZ∑ ¡ Á<äe+ ø±] n~ >∑{|ºÏ &ü ç õ>∑Ts¡T>± e÷s¡T‘·T+~.
Ád”Ô ãTT‘·TeT‹ nsTTq ‘·sê«‘· |ü⁄s¡Twüßì‘√ dü+uÛÀ–+#·&+É e\¢ dü+‘êqe‹ ne⁄‘·T+~.
Á|üdeü + ‘·sê«‘· Ád”\Ô T ‘·eT ø√]ø£qqTdü]+∫ |ü⁄s¡Twüß\‘√ ø£\TdüTHÔ êïs¡T. n˝≤π> Ád”\Ô T
nHê~ qT+∫ s¡»dü«\\T ne⁄‘·THêïs¡T. á $<Û+ä >± uÛ÷Ñ $T, eèøå±\T, Ád”\Ô T Ä~ qT+∫
Á|üøè£ ‹˝À ô|’ \ø£Då ≤\qT ø£*– ñHêïs¡T. á \ø£Då ≤\˙ï Ç+Á<äTì esê\ e\¢, n‘·ì
qT+∫ rdüT≈£îqï ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ e\¢ uÛ÷Ñ $T, eèøå±\T, Ád”\Ô ≈£î dü+Áø£$T+∫q≥T¢>±
á ø£<˝ä∏ À ø£$ ø£*Œ+#·&+É #˚‘· Ç~ ø£≥Tº ø£<ä∏ ne⁄‘·÷ ñ+~.
á ø£<˝ä∏ À Ç+Á<äT&ÉT $X¯«s¡÷|ü⁄ì #·+|ü&ÜìøÏ ‘·–q ø±s¡D+ #Ó|Œü ã&ç+~.
$X¯«s¡÷|ü⁄&ÉT <˚e‘·\ |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT ø±ã{Ïº n‘·&TÉ yê] Væ≤‘êH˚ï ø√sê*. yê]øÏ y˚T\T
ø£*–+#˚ |üqT˝Ò #˚j÷· *. <˚e‘·\ X¯Á‘·Te⁄˝…q’ ndüTs¡T\≈£î y˚T\T ø£*–+#˚ |üqT\T ndü\T
#˚jT· ≈£L&É<Tä . á ø£<˝ä∏ À $X¯«s¡÷|ü⁄&ÉT <˚e‘·\≈£î #Ó+<äe\dæq Vü≤$sê“¤>±ìï yê]øÏ
#Ó+<ä≈î£ +&Ü #˚jT· &ÉyT˚ ø±≈£î+&Ü, yê] X¯Á‘·Te⁄˝…q’ ndüTs¡T\≈£î <=+>∑#ê≥T>± #Ó+<˚≥≥T¢
#˚jT· &É+ ì»+>± <˚XÁ¯ <√Vü≤+, kÕ«$TÁ<√Vü≤+. Ç˝≤+{Ï yê]ì ø£$å T+#·>÷∑ &É<Tä . <˚y+˚ Á<äT&ÉT
kÕ«$TÁ<√Væ≤ nsTTq $X¯«s¡÷|ü⁄ì #·+|ü&+É ˝À m˝≤+{Ï <√wü+, nHê´j·T+ ˝Ò<Tä . nsTTq|üŒ{Ïø°
Ç‘·ì #·+|ü&É+ e\¢ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø£+ kÕøå±‘·TÔ <˚e‘·\ sêC…’q <˚y˚+Á<äTìøÏ
dü+Áø£$T+∫q≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü ã&ç+~. n+‘˚ø±≈£î+&Ü düø\£ ÁbÕDT\T n‘·ìì
ÁãVü≤àVü≤+‘· nì ì+~+∫q≥T¢>± á ø£<qä∏ T sêdæq ø£$ #ÓbÕŒ&ÉT. Ç˝≤+{Ï sê‘·\˙ï
ÄHê{Ï Áu≤Vü≤àDø£e⁄\T kÕ«s¡+ú ‘√ sêdæq$. ‘·eT ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~qyês¡T mìï nHê´j·÷\T,
[ 87 ]
nÁø£e÷\T, <˚XÁ¯ <√Vü‰\T, kÕ«$TÁ<√Vü‰\T #˚dqæ |üŒ{Ïø° yê]ì #·+|ü≈L£ &É<ìä , #·+|æ‘˚
#·+|æqyê&ÉT m+‘· >=|üŒyê&Óq’ |üŒ{Ïø° ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ e\¢ u≤<Û|ä &ü eÉ \dæ ñ+≥T+<äì
Á|»ü \qT uÛj Ñ T· ô|≥º&Üìπø ÄHê{Ï Áu≤Vü≤àD ø£$ Ç˝≤+{Ï sê‘·\qT sêXÊ&ÉT.
Ç+Á<äT&ÉT ‘·q≈£î dü+Áø£$T+∫q ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï Ç‘·sT¡ \≈£î |ü+∫
Ç∫Ãq≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü &É+ ñ∫‘·+>± ˝Ò<Tä . m+<äTø£+fÒ |ü⁄DýÓTHÆ ê bÕ|üyTÓ HÆ ê n~
#˚dqæ yê&˚ nqTuÛ$Ñ +#ê\ì eTq ø£sà¡ dæ<ë∆+‘·+ #ÓãT‘·÷e⁄+~. n˝≤+≥|ü⁄Œ&ÉT Ç+Á<äT&ÉT
‘·q≈£î dü+Áø£$T+∫q ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø±ìï ‘êH˚ nqTuÛ$Ñ +#ê* >±ì @ bÕ|ü+ #˚jT· ì
uÛ÷Ñ $T, #Ó≥T¢, Ád”\Ô ≈£î ‘·q bÕbÕìï |ü+∫ Çe«&É+ <äTsêàs¡+Z , ø£sà¡ dæ<ë∆+‘êìøÏ e´‹πsø£+.
Ç+<äTe\¢ Ç+Á<äT&ÉT ‘·q ÁãVü≤àVü≤‘·´qT Ç‘·sT¡ \≈£î |ü+∫ Ç∫Ãq≥T¢>± #Ó|Œæ q á uÛ≤>∑+
ñ∫‘·+>± ˝Ò<ìä #Ó|Œü e#·TÃ.
Bì ø=qkÕ–+|ü⁄ ø£<∏ä á ø£<∏äø£+fÒ eTT+<äT ñqï #·‘·Ts¡úÁ|übÕsƒ¡ø£+
<ë«<äXÊqTyêø£+˝À ñ+~. Ä ø£<ä∏ Ç~.
¬++&Ée ø£<∏ä:
Ç+Á<äT&ÉT ‘·q ≈£îe÷s¡T&Óq’ $X¯«s¡÷|ü⁄ì dü+Vü≤]+#·&+É #˚‘· ‘·«wüº ø√|æ+∫
Ç+Á<ä s¡V≤æ ‘· k˛eTj·÷>∑+ #˚jT· &ÜìøÏ ñ|üÁø£$TkÕÔ&TÉ . j·÷>±ìøÏ ‘·qqT ÄVü‰«ì+#·eTì
Ç+Á<äT&ÉT ‘·«wü≈º î£ #ÓãT‘ê&ÉT. qTe⁄« Hê ≈£îe÷s¡Tì #·+bÕe⁄ ø±ã{Ïº ìqTï ÄVü‰«ì+#·qì
‘·«wüº Ç+Á<äTìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT ‘·«wüº j·÷>±ìøÏ $|ò÷ü ‘·+ ø£*–+∫ ã\e+‘·+>±
k˛eTs¡d+ü ‘ê>∑T‘ê&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT ‘ê>∑>± $T–*q n\ŒyÓTqÆ k˛eTs¡kÕìï ‘·«wüº rdüTø=ì
n_Û#ês¡ôVAe÷ìï #˚jT· &ÜìøÏ ÄVü≤e˙j·÷–ï <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl Ç+Á<äTì #·+|ü>\∑ X¯Á‘·Te⁄qT
düèwæ+º |ü<\ä ∫ n–ïì Á|üe]ü +Ô |üCdÒ æ ªªkÕ«ùV≤Áq›XÁ¯ ‘·T s¡«s¡d∆ «ü µµ nH˚ eT+Á‘êìï Ä<äT´<ë‘·Ô
dü«s¡+‘√ ñ#·Ã]kÕÔ&TÉ . ìC≤ìøÏ Ä eT+Á‘êìï n+‘√´<ë‘·Ô dü«s¡+‘√ ñ#·Ã]+#ê*. n+‘√´<ë‘·Ô
dü«s¡+‘√ ñ#·Ã]ùdÔ ‘·‘T· Œs¡Twü düe÷dü+ ne⁄‘T· +~. Ä<äT´<ë‘·Ô dü«s¡+‘√ ñ#·Ã]ùdÔ ãVüQÁMVæ≤
düe÷dü+ ne⁄‘·T+~. ªªkÕ«ùV≤Áq›XÁ¯ ‘·T s¡«s¡d∆ «ü µµ nH˚<ëìøÏ ‘·‘T· Œs¡Twü düe÷dü+˝À Ç+Á<äTì
jÓTTø£ÿ X¯Á‘·Te⁄ eè~∆H=+<äT>±ø£ nH˚ ns¡+ú edüT+Ô ~. Ç+Á<äTì X¯Á‘·Te⁄ ‘êH˚ ø±ã{Ïº ‘·q
ø√]ø£ HÓs¡y˚s¡T‘·T+~. ãVüQÁMVæ≤ düe÷düyÓTÆ‘˚ X¯$T+|üCÒj·TT Ç+Á<äT&ÉT >∑\yê&ÉT
eè~∆H=+<äT>±ø£ nH˚ ns¡+ú edüT+Ô ~. Ç~ ‘·«wü≈º î£ Vü‰ìø£s+¡ . á dü«sê|üsê<Û+ä e\¢
}s¡«∆ eTTK+>± Á|ü»«*düTqÔ ï n–ï nDÏ–b˛‘·T+~. Ç~ j·T»e÷ì (j·T»„+ #˚ùdyêì)
ø±s¡´dæ<´äÛ uÛ≤yêìï dü÷∫düT+Ô ~. Ä<äT´<ë‘·Ô dü«s¡+‘√ eT+Á‘êìï ñ#·Ã]+#·&+É e\¢ ãVüQÁMV”≤
düe÷kÕsêúìï |ü⁄s¡dÿü ]+#·Tø=ì Ä n–ï Ç+ø=ø£ |ü⁄s¡Twüs÷¡ |ü+˝À ñ<ä“$¤ +∫ u≤DbÕ‘·
eT>∑Tq+‘· y˚Ts¡≈î£ ($\T¢qT+∫ e<ä*y˚jT· ã&çq u≤D+ yÓ[flq+‘· es¡≈L£ ) yê´|æ+∫
Á|ü‹~q+ düs«¡ ~≈£îÿ\≈£î yê´|æd÷ü Ô nìï ˝Àø±\qT Äe]kÕÔ&TÉ . ø±ã{Ïº Ä |ü⁄s¡TwüßìøÏ eèÁ‘·
nH˚ ù|s¡T edüT+Ô ~.
[ 88 ]
n˝≤+{Ï eèÁ‘·Tì #·÷dæ Ç+Á<äT&ÉT uÛj Ñ T· |ü&‘É ê&ÉT. eèÁ‘·T&ÉT ˝Àø±\ìï+{Ïì
Äe]+#·&+É #˚‘· ‘·q≈£î ≈£L&Ü kÕúq+ ˝Ò<ìä ‘·«wüº uÛj Ñ T· |ü&‘É ê&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT ‘·«wüº eèÁ‘·Tì
dü+Vü≤]+#·&ÜìøÏ Ç+Á<äTì‘√ yÓTÁÆ ‹ #˚dTü ø=ì eÁC≤j·TT<ÛëìøÏ nÁdüdÔ ~æ ∆ ø√dü+ n_ÛeT+Á‹+∫q
»\+‘√ øå±fi¯q+ #˚dæ Ç+Á<äTìøÏ ÇkÕÔ&TÉ . n_ÛeT+Á‘·D eTVæ≤eT #˚‘· Ä eÁC≤j·TT<Û+ä
‘·b˛s¡÷|üyT˚ ne⁄‘·T+~. nsTT‘˚ Ç+Á<äT&ÉT eÁC≤j·TT<Ûëìï Á|üj÷Ó –+#·&ÜìøÏ düeTs¡T&ú TÉ
ø±˝Ò<Tä . n|ü⁄&ÉT Ç+Á<äTì m<äT≥ $wüßeí ⁄ nH˚ Ç+ø=ø£ <˚e‘· Á|ü‘´· ø£eå Te⁄‘ê&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT
n‘·ì‘√ ªªz $wüOí ! eèÁ‘·Tì kÕeTsêú´ìï düà]+∫ uÛj Ñ T· |ü&qç Hê #˚sTT eÁC≤j·TT<Ûëìï
ø£<\ä Ã˝Òøb£ ˛‘·÷ ñ+~. eèÁ‘·T&ÉT @ kÕeTs¡´ú + #˚‘· á »>∑‘T· ˝Ô À yê´|æ+#ê&√ Ä kÕeTsêú´ìï
n|üV≤ü ]+#·T<ëeTT sêµµ nì n+{≤&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT $wüßeí ⁄ eTT˝À¢ø±\qT s¡ø+åÏ #·&ÜìøÏ ‘·q
eT÷]Ôì eT÷&ÉTuÛ≤>±\T>± #˚dæ ˇø£ uÛ≤>±ìï uÛÑ÷˝Àø£+˝À, Ç+ø=ø£ uÛ≤>±ìï
n+‘·]ø£˝å Àø£+˝À, eT÷&Ée uÛ≤>±ìï <äT´˝Àø£+˝À kÕú|kæ ÕÔ&TÉ . Ç+Á<äT&ÉT uÛ÷Ñ ˝Àø£+˝À
ñqï $wüßí <˚e‘· X¯Øs¡ ‘·èrj·TuÛ≤>∑+‘√ ø£*dæ $wüßeí ⁄≈î£ yÓqTø£ ì\ã&ç eèÁ‘·Tì #·+|ü&ÜìøÏ
eÁC≤j·TT<Ûëìï m‘·T‘Ô ê&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT eèÁ‘·T&ÉT uÛjÑ T· |ü&ç ªªz Ç+Á<ë! Hê X¯Øsêìï e~Û+|ü≈î£
|üè~∏$ì ÄÁø£$T+#·&ÜìøÏ ‘·–q Hê kÕeTs¡´ú eT+‘·{˙Ï ˙øÏkÕÔqTµµ nì #ÓãT‘ê&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT
eèÁ‘·Tì qT+∫ Ä kÕeTsêú´ìï d”«ø£]+∫ ªª z $wüßí qqTï <Û]ä +|üCj Ò T· TeTTµµ nì |ü\T≈£î‘·÷
Ä kÕeTsêú´ìï $wüßeí ⁄≈î£ ÇkÕÔ&TÉ . $wüßeí ⁄ ªªeTq˝À Ç+Á<äT&ÉT á kÕeTsêú´ìï <Û]ä +#·T>±ø£µµ
nì n_Û\wæ+∫ Ç+Á<Tä ì ì$T‘·+Ô Ä kÕe÷sêú´ìï d”«ø£]kÕÔ&TÉ . ‘·sê«‘· Ç+Á<Tä &ÉT n+‘·]ø£+å ˝À
ñqï $wüßí <˚e‘· s¬ +&ÉeuÛ≤>∑+‘√ ø£*dæ $wüßeí ⁄ yÓqTø£ ñ+&ç eÁC≤j·TT<Ûëìï m‘·T‘Ô ê&ÉT.
<ëìøÏ eèÁ‘·T&ÉT uÛj Ñ T· |ü&ç ªª z Ç+Á<ë! Hê X¯Øsêìï e~Û+|üe<äT.› H˚qT @ kÕeTs¡´ú +‘√
á n+‘·]ø£˝å Àø±ìï ÄÁø£$T+#êH√ Ä kÕeTsêú´ìï ˙øÏkÕÔqT nì Ç+Á<äTìøÏ #Ó|Œæ Ä
kÕeTsêú´ìï Ç+Á<äTìøÏ ÇkÕÔ&TÉ . Ç+Á<äT&ÉT <ëìï Á>∑V≤æ +∫ $wüßeí ⁄≈£î ÇkÕÔ&TÉ . ªªeTq˝À
Ç+Á<äT&ÉT á kÕeTsêú´ìï <Û]ä +#·T>±ø£µµ nì n_Û\wæ+∫ Ç+Á<äTì ì$T‘·+Ô Ä kÕeTsêú´ìï
d”«ø£]kÕÔ&TÉ . ‘·sê«‘· Ç+Á<äT&ÉT <äT´˝Àø£+˝À ñqï $wüßí <˚e‘ê X¯Øs¡u≤Û >∑+‘√ ø£*dæ $wüßeí ⁄
yÓqTø£ ñ+&ç eèÁ‘·Tì MT~øÏ eÁC≤j·TT<Ûëìï m‘·T‘Ô ê&ÉT. eèÁ‘·T&ÉT uÛj Ñ T· |ü&ç ªªÇ+Á<ë! Hê
X¯Øsêìï e~Û+|üe<äT.› H˚qT @ kÕeTs¡´ú +‘√ á <äT´˝Àø±ìï ÄÁø£$T+#êH√ Ä kÕeTsêú´ìï
˙øÏkÕÔqTµµ nì #Ó|Œü >±, Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tì ÄkÕeTsêú´ìï d”«ø£]+∫ $wüßeí ⁄≈£î ÇkÕÔ&TÉ .
$wüßeí ⁄ <ëìì Ç+Á<äTì ø√dü+ d”«ø£]kÕÔ&TÉ . á $<Û+ä >± Ç+Á<ä eè‘·T\Ô T dü+~Û #˚dTü ≈£î+{≤s¡T.
dü+~Û #˚dTü ≈£îqï ‘·sê«‘· eèÁ‘·T&ÉT ªªÇ+Á<ë! H˚qT ˙˝À Á|üy•˚ kÕÔqTµµ nì
n+{≤&ÉT. ªªeèÁ‘ê! ˙e⁄ Hê˝À Á|üy•˚ +∫ qqTï uÛTÑ õkÕÔyê?µµ nì Ç+Á<äT&É+{≤&ÉT. <ëìøÏ
eèÁ‘·T&ÉT ªªH˚qT ìqTï uÛTÑ õ+|üqT. ñ<ësê–ï bÕ≥e+ #˚‘· ìqTï B|æ+|üCkÒ ÕÔqT. n~ ˙≈£î
ãVüQ$<Ûëqï uÛÀ>∑+ ø√dü+ ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+~µµ nì #Ó|Œæ eèÁ‘·T&ÉT Ç+Á<äTì˝À Á|üy•˚ +∫
n‘·ì ñ<äs+¡ >± (bı≥º>±) e÷s¡‘ê&ÉT. ˝Àø£+˝À ≈£L&Ü e÷qe⁄ì ñ<äs+¡ ˝À ñqï Äø£*
[ 89 ]
m≈£îÿe u≤<Ûä ø£*–+#˚ düV≤ü » X¯Á‘·Te⁄. á ñ<äs¡ Ä$sê“¤e eè‘êÔ+‘êìï ‘Ó\TdüT≈£îqïyê&ÉT
X¯Á‘·TyÓq’ Äø£*ì q•+|üCkÒ ÕÔ&TÉ . Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏11eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<˝ä∏ À y˚<eä T+Á‘ê\ e÷Vü‰‘·à´+ $e]+|üã&ç+~. y˚<eä T+Á‘ê\qT ì]›wyºü TÓ qÆ
dü«s¡+‘√ ñ#·Ã]+#ê*. dü«s¡u<ÒÛ +ä ‘√ ñ#·Ã]ùdÔ <ëìe\¢ ns¡uú <ÒÛ +ä ø£*– Ä•+∫q Á|üj÷Ó »q+
HÓsy¡ s˚ ø¡ b£ ˛>± ‘·<«ä ‹πsø£yTÓ qÆ |ò*ü ‘·+ e#˚Ã neø±X¯+ ñ+<äì yÓ~’ ≈£î\T #ÓãT‘ês¡T. á
ø£<˝ä∏ À ‘·«wüº Ç+Á<äTì dü+Vü≤]+#·>\∑ X¯øeÔÏ +‘·Tìï düèwæ+º |ü<\ä ∫ ÄVü≤e˙j·÷–ï <ä>]Z∑ øÏ
yÓ[fl ªªkÕ«ùV≤Áq› X¯Á‘·T s¡«s¡d∆ «ü µµ nH˚ eT+Á‘êìï dü«s¡u<ÒÛ +ä ‘√ ñ#·Ã]+#·&+É e\¢ j·T»„>T∑ +&É+
qT+∫ eèÁ‘·T&ÉT ñ<ä“$¤ +∫ eTT˝À¢ø±\qT ÄÁø£$TkÕÔ&TÉ . n‘·ìï #·÷dæ n‘·ìï düèwæ+º ∫q
‘·«wüº ≈£L&Ü uÛj Ñ T· |ü&ç n‘·ìï dü+Vü≤]+#·&ÜìøÏ ‘·q XÁ̄‘T· yÓq’ Ç+Á<Tä ì‘√ ø£*dæ Á|j
ü T· ‹ï+#·e\dæ
edüT+Ô ~. á Á|üjT· ‘·ï+˝À uÛ≤>∑+>± ‘·«wüº eÁC≤j·TT<ÛëìøÏ nÁdüdÔ ~æ ∆ ø£*–+#·&ÜìøÏ <ëìï
n_ÛeT+Á‹+∫q »\+‘√ øå±fi¯q+ #˚dæ eèÁ‘·Tì MT<ä Á|üj÷Ó –+#·eTì Ç+Á<äTìøÏ ÇkÕÔ&TÉ .
‘·b˛s¡÷|üyTÓ qÆ eÁC≤j·TT<Ûëìï Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tì MT<ä Á|üj÷Ó –+#·&ÜìøÏ m‘·˝Ô &Ò TÉ . n+fÒ
n_ÛeT+Á‹+∫q »\+ jÓTTø£ÿ e÷Vü‰‘·à´+ #ê˝≤ >=|üŒ<äì á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü ã&ç+~.
n|ü⁄Œ&ÉT Ç+Á<äTìøÏ düV‰ü j·T+ #˚jT· &ÜìøÏ $wüßeí ⁄ Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ ‘·qeT÷]Ôì eT÷&ÉT uÛ≤>±\T>±
#˚dæ ˇø£u≤Û >±ìï uÛ÷Ñ ˝Àø£+˝À, s¬ +&Ée uÛ≤>±ìï n+‘·]ø£˝å Àø£+˝À eT÷&ÉeuÛ≤>±ìï
<äT´˝Àø£+˝À kÕú|kæ ÕÔ&TÉ . Ç+Á<äT&ÉT uÛ÷Ñ ˝Àø£+, n+‘·]ø£˝å Àø£+, <äT´˝Àø£+ ˝À ñqï $wüßeí ⁄
uÛ≤>∑+‘√ ø£*dæ eÁC≤j·TT<Û+ä ‘√ eTT˝À¢ø±˝À¢ yê´|æ+∫q eèÁ‘·Tì X¯Øsêìï dü+Vü≤]+#˚
Á|üjT· ‘·ï+ #˚jT· >± eèÁ‘·T&ÉT uÛj Ñ T· |ü&ç Äj·÷ ˝Àø±˝À¢ ñqï ‘·q kÕeTsêú´ìï Ç+Á<äTìøÏ∫Ã
Ç+Á<äTì‘√ dü+~Û #˚dTü ≈£î+{≤&ÉT. Ç˝≤ dü+~Û #˚dTü ≈£îqï≥T¢>± #Ó|Œæ q á ø£<ä∏ düeT+»dü+>±
˝Ò<Tä . eèÁ‘·e<Û˝ä À Ç+Á<äTìøÏ düV‰ü j·T+ #˚jT· &ÜìøÏ |æ\e≈£î+&Ü e∫Ãq $wüßeí ⁄ Á|üjT· ‘·ï+
Ç+Á<äeèÁ‘·T\T dü+~Û #˚dTü ø√e≥+‘√ ìwüŒ\¤ yÓT+Æ ~.
eèÁ‘·T&ÉT ‘·q kÕeTs¡´ú + yÓTT‘êÔìï Ç+Á<äTìøÏ∫Ãq ‘·sê«‘· n‘·qT Ç+Á<äTì˝À
Á|üy•˚ +∫ bı≥º>± e÷]b˛‘ê&ÉT. n+fÒ n+‘·≈î£ eTT+<äT Ç+Á<äTìøÏ ñ<äs+¡ ˝Ò<qä ïe÷≥.
ñ<äs+¡ ˝Òøb£ ˛e&É+ e\¢ Äø£* <ä|Œæ ø£\ düeTdü´ ñ+&É<Tä . n+fÒ ˇø£sø¡ +£ >± eèÁ‘·T&ÉT
Ç+Á<äTì ñ<äs+¡ >± e÷] n‘·ìøÏ Äø£* <ä|Œæ ø£\T düèwæ+º ∫ Ç+Á<äTì MT<ä ‘·q |ü>q∑ T
kÕ~Û+#ê&ÉT. n|üŒ{ÏqT+#˚ e÷qe⁄\≈£î ≈£L&Ü ñ<äs+¡ @s¡Œ&ç+~. á uÛ≤>∑+˝À ø£≥Tºø<£ ë∏
\ø£Då + ñ+~. eTqTwüß\≈£î $T–*q nìï ÁbÕDT\≈£î ñ<äsu¡ ≤Û >∑+ ñ+&É&+É , <ëìe\¢
Äø£* <ä|Œæ ø£\T @s¡Œ&É&+É , Äø£* <ä|Œæ ø£\ ø√dü+ ÄVü‰s¡+, ˙s¡T rdüTø√e&É+ ñ+~. Bìï
>∑eTì+∫q ø£$ á ø£<˝ä∏ À eèÁ‘·T&ÉT Ç+Á<äTì bı≥º>± e÷]q≥T¢>± ø£*Œ+#·&+É #˚‘· Ç~
ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·÷ ñ+~. á ø£<˝ä∏ À eèÁ‘· e<Ûä #Ó|Œü ã&É˝<Ò Tä . Ç+<äT˝À Ç+Á<äT&ÉT,
eèÁ‘·T&ÉT dü+~Û #˚düT≈£îqï≥T¢>± #Ó|üŒã&ç+~. ~«rj·÷wüºø£+ |ü+#·eT Á|übÕsƒ¡ø£+
~«rjÓ÷qTyêø£+˝À eèÁ‘·e<Ûä ø£<ä∏ #Ó|Œü ã&ç+~. Ä ø£<ä∏ Ç~.
[ 90 ]
eT÷&Ée ø£<:ä∏
Ç+Á<äT&ÉT ‘·q ≈£îe÷s¡T&Óq’ $X¯«s¡÷|ü⁄ì dü+Vü≤]+#·&+É #˚‘· ‘·«wüº ø√|æ+∫
Ç+Á<ä s¡V≤æ ‘· k˛j·Tj·÷>∑+ #˚jT· &ÜìøÏ ñ|üÁø£$TkÕÔ&TÉ . j·÷>±ìøÏ ‘·qqT ÄVü‰«ì+#·eTì
Ç+Á<äT&ÉT ‘·«wü≈º î£ #ÓãT‘ê&ÉT. qTe⁄« Hê ≈£îe÷s¡Tì #·+bÕe⁄ ø±ã{Ïº ìqTï ÄVü‰«ì+#·qì
‘·«wüº Ç+Á<äTìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT ‘·«wüº j·÷>±ìøÏ $|ò÷ü ‘·+ ø£*–+∫ ã\e+‘·+>±
k˛eTs¡d+ü ‘ê>∑T‘ê&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT ‘ê>∑>± $T–*q n\ŒyÓTqÆ k˛eTs¡kÕìï ‘·«wüº rdüTø=ì
n_Û#ês¡ôVAe÷ìï #˚jT· &ÜìøÏ ÄVü≤eìj·÷–ï <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl Ç+Á<äTì #·+|ü>\∑ X¯Á‘·Te⁄qT
düèwæ+º |ü<\ä ∫ n–ïì Á|üe]ü +Ô |üCdÒ æ ªªkÕ«ùV≤Áq›XÁ¯ ‘·T s¡«s¡d∆ «ü µµ nH˚ eT+Á‘êìï dü«s¡+‘√
ñ#·Ã]kÕÔ&TÉ . yÓ+≥H˚ n–ï qT+∫ Ç+Á<äTì X¯Á‘·Te⁄ |ü⁄sT¡ wüs÷¡ |ü+˝À ñ<ä“$¤ +∫ u≤DbÕ‘·
eT>∑Tq+‘· y˚Ts¡≈î£ ($\T¢qT+∫ e<ä*y˚jT· ã&çq u≤D+ yÓ[flq+‘· es¡≈L£ ) yê´|æ+∫
Á|ü‹~q+ düs«¡ ~≈£îÿ\≈£î yê´|æd÷ü Ô nìï ˝Àø±\qT Äe]kÕÔ&TÉ . ø±ã{Ïº Ä |ü⁄s¡TwüßìøÏ eèÁ‘·
nH˚ ù|s¡T edüT+Ô ~.
n˝≤+{Ï eèÁ‘·Tì #·÷dæ Ç+Á<äT&ÉT uÛj Ñ T· |ü&ç Á|üC≤|ü‹ e<ä≈› î£ yÓ[fl ‘·q≈£î
X¯Á‘·Te⁄ ø£*>±&Éì #ÓãT‘ê&ÉT. Á|üC≤|ü‹ eÁC≤ìï eT+Á‘·»\+‘√ Áb˛øÏ+å ∫ á eÁ»+‘√
X¯Á‘·Te⁄\qT dü+Vü≤]+|ü⁄eTì Ç+Á<äTìøÏ ÇkÕÔ&TÉ . Ç+Á<äT&ÉT eÁC≤ìï rdüTø=ì eèÁ‘·Tì
dü+Vü≤]+#·&ÜìøÏ ekÕÔ&TÉ . ªªz Ç+Á<ë! y˚TeTT eèÁ‘·Tì eTTK+˝À ñHêïeTT, ø±ã{Ïº
n‘·ìï dü+Vü≤]+#·e<äT›µµ nì n–ïk˛eTT\T Ç+Á<äTì‘√ #ÓãT‘ês¡T. ªªMTs¡T Hê≈£î
dü+ã+~Û+∫qyês¡T, ø±ã{Ïº Hê e<ä≈› î£ s¡+&çµµ nì Ç+Á<äT&ÉT yê]‘√ #ÓãT‘ê&ÉT. n|ü⁄&ÉT
n–ïk˛eTT\T Vü≤$sê“¤>±ìï ø√s¡‘ês¡T. Ç+Á<äT&ÉT |üPs¡eí ÷dü j·÷>∑+˝À n^ï c˛eT
<˚e‘êø£eTTqT @ø±<äXø¯ b£ Õ\ dü+düÿè‘·eTT nsTTq |ü⁄s√&ÜX¯eTTqT n–ïk˛eTT\≈£î ÇkÕÔ&TÉ .
ªªn^ïc˛MTj·T y˚Tø±<äX¯ ø£bÕ\+ ìs¡«ù|‘Yµµ nH˚ $~Û Çø£ÿ&É düTŒ¤]düTqÔ ï~. n|ü⁄&ÉT n–ï
k˛eTT\T ªªy˚TeTT eèÁ‘·Tì H√{Ï˝À ñqï <ä+‘ê\ es¡Tdü\ #˚‘· ¬s+&ÉTyÓ’|ü⁄˝≤
ø=s¡øã£ &ÉT‘·THêïeTT. ø±ã{Ïº y˚TeTT yÓ\T|ü*øÏ sêe&ÜìøÏ nX¯≈î£ \Ô eTTµµ nì #ÓãT‘ês¡T.
n|ü⁄&TÉ Ç+Á<äT&ÉT o‘·»«sêìï, <ëìe\¢ e#˚Ã ‘êbÕìï |ü⁄{+ºÏ ∫ eèÁ‘·Tì MT~øÏ |ü+|ækÕÔ&TÉ .
o‘·»«s¡ ‘êbÕ\#˚‘· q•+|üCj Ò T· ã&ÉT‘·Tqï eèÁ‘·Tì H√{ÏqT+∫ n–ïk˛eTT\T yÓ\T|ü*øÏ
ekÕÔsT¡ . n|ü⁄&ÉT Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tì dü+Vü≤]+#·&ÜìøÏ |üPqT≈£î+{≤&ÉT. Ä düeTj·T+˝À
<ëýê uÛ÷Ñ eTT\T ªª eèÁ‘·Tì #·+|üe<äT.› Ç‘·&TÉ uÛ÷Ñ $T qT+∫ ~$ es¡≈L£ eTeTTà\qT
yê´|æ+∫ ñHêï&ÉTµµ nì Ç+Á<äTì‘√ #ÓãT‘êsTT. n+<äT≈£î Ç+Á<äT&ÉT düTeTTK+>± ˝Ò&ìÉ
Á>∑V≤æ +∫ esêìï ø√s¡‘êsTT. ªªH˚qT qø£Áå ‘ê\ #˚‘· n\+ø£è‘·H’Ó ñ+{≤qTµµ nì ~$
|ü\T≈£î‘·T+~. ªªH˚qT eTqTwü´ |üX¯ó eèø£å q>∑ q~ düeTTÁ<ä+ yÓTT<ä˝…’qyê{Ï #˚‘·
n\+ø£è‘·HÍ‘êqTµµ nì |üè~∏$ ø√s¡T‘·T+~. Ç+Á<äT&ÉT yê{ÏøÏ Ä esê\qT ÇkÕÔ&TÉ . á
ø±s¡D+ #˚‘H· ˚ ~$ qø£Áå ‘ê\ #˚‘· n\+ø£]+|üã&ç+~. uÛ÷Ñ $T eTqTwüß´\T yÓTT<ä˝q’… yê]#˚‘·
n\+ø£]+|üã&ç+~. Ä ‘·sê«‘· Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tì dü+Vü≤]kÕÔ&TÉ .
[ 91 ]
n|ü⁄&TÉ Ç+Á<äTì |üøÿ£ q ñqï <˚e‘·\+<äs÷¡ Ç+Á<äTì‘√ ø£*dæ eèÁ‘·Tì dü+Vü≤]+∫
‘·eTø√dü+ Vü≤$düT‡qT eVæ≤+#ê\ì eèÁ‘·Tì eTTK+ qT+∫ ãj·T≥≈£î e∫Ãq n–ïk˛eTT\qT
n&ÉT>∑T‘ês¡T. <ëìøÏ n–ïk˛eTT\T ‘êeTT ∫s¡ø±\+ eèÁ‘·Tì <ä+‘ê\#˚‘· ø=s¡øã£ &ç
‘˚»düT‡qT ø√˝ÀŒj·÷eTì, Ä ‘˚»düT‡ eèÁ‘·Tì˝ÀH˚ ñqï<äì #ÓãT‘ês¡T. n|ü⁄&TÉ <˚e‘·\+<äs÷¡
eèÁ‘·Tì qT+&ç Ä ‘˚»düT‡qT rdüTø=ì sêe\dæ+~>± >√e⁄qT ø√s¡‘ês¡T. n|ü⁄&ÉT >√e⁄
<˚e‘·\qT ªªn–ïk˛eTT\≈£î dü+ã+~Û+∫q ‘˚»düT‡qT eèÁ‘·Tì X¯Øs¡+ qT+∫ rdüTø=ì
ekÕÔqT. Ä ‘˚»düT‡ Hêj·T+<˚ ñ+&Ü*. n˝≤ ñqï Ä ‘˚»düT‡‘√ uÛÀ»q+ ìs¡«]Ô+#ê*µµ
nì esêìï ø√], Ä esêìï bı+~ >√e⁄ ‘˚»düT‡qT ‘ÓdTü +Ô ~. á es¡+ ø±s¡D+>±H˚ ˝Àø£+˝À
>√e⁄ e\¢ e#˚Ã bÕ\T, HÓsTT´\qT Á|ü»\T uÛÀ»q+>± @s¡Œs¡T#·T≈£îHêïs¡T. |üjT· düT‡(bÕ\T)
k˛eTTì ‘˚»düT‡, |òTü è‘·+(HÓsTT´) n–ï ‘˚»düT‡. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä12 ∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
ø£èwüj
í T· Eπs«<ä+ Á|ü<ëÛ q+>± j·T»„j÷· >±\ $~Û $<ÛëHê\≈£î dü+ã+~Û+∫q~.
|üPs¡eí ÷dü j·÷>∑+˝À n–ïk˛eTT\≈£î( n–ï ,#·+Á<äT&ÉT) @ø±<äX¯ ø£bÕ\ dü+düÿè‘·yTÓ qÆ
|ü⁄s√&ÛÜXÊìï (11|æ&‘É ˝· À¢ |ü⁄s√&ÛÜXÊìï) Çe«≥+ dü+Á|ü<ëj·T+. á dü+Á|ü<ëj·÷ìøÏ
nqT>∑TD+>± ô|’ ø£<∏ä˝À n–ïk˛eTT\T Vü≤$sê“¤>±ìï ø√s¡Tø√>± Ç+Á<äT&ÉT yê]øÏ
|üPs¡eí ÷düj÷· >∑+˝À @ø±<äXø¯ b£ Õ\ dü+düÿè‘·yTÓ qÆ |ü⁄s√&ÛÜXÊìï es¡+>± Ç∫Ãq≥T¢ á
ø£<˝ä∏ À ø£*Œ+#·ã&ç+~. n+<äTe\¢ á ø£<˝ä∏ Àì á uÛ≤>∑+˝À ø£≥Tºø<£ ë∏ \ø£Då + ñ+~.
n˝≤π> n–ïk˛eTT\T eèÁ‘·Tì H√{À¢ qT+∫ ãj·T{ÏøÏ sêe&ÜìøÏ Ç+Á<äT&ÉT
o‘·»«s¡ ‘êbÕ\qT |ü⁄{+ºÏ ∫ eèÁ‘·Tì MT<ä≈î£ Á|üj÷Ó –+#·>± q•+|üCj Ò T· ã&ÉT‘·Tqï eèÁ‘·Tì
H√{ÏqT+∫ n–ïk˛eTT\T ãj·T{ÏøÏ e∫Ãq≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü ã&ç+~. ˝Àø£+˝À »«s¡+,
<ëìe\¢ e#˚Ã ‘ê|ü+ e\¢ eTqTwüß\T u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·÷ H√s¡T ‘ÓsT¡ kÕÔsT¡ . Bìï >∑eTì+∫q
|ü+&ç‘ø· $£ á ø£<˝ä∏ À Ç+Á<äT&ÉT »«s¡‘êbÕ\qT |ü⁄{+ºÏ ∫ eèÁ‘·Tì MT~øÏ Á|üj÷Ó –+∫q≥T¢>±
ø£*Œ+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. n+<äTe\¢ á uÛ≤>∑+ ≈£L&Ü ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·T+~.
á ø£<∏ä˝À Ç+Á<äT&ÉT Ç∫Ãq esê\ e\¢ Äø±X¯+ qø£åÁ‘ê\ #˚‘·
n\+ø£]+#·ã&çq≥T¢, uÛ÷Ñ $T eTqTwüß\T, |üXó¯ e⁄\T, eèøå±\T, ø=+&É\T, q<äT\T, düeTTÁ<ë\
#˚‘· n\+ø£]+#·ã&çq≥T¢ #Ó|Œü ã&ç+~. Äø±X¯+˝À qø£Áå ‘ê\T, uÛ÷Ñ $T MT<ä eTqTwüß\T,
|üXó¯ e⁄\T, eèøå±\T yÓTT<ä˝q’… $ ñ+&É&+É >∑eTì+∫q á ø£$ uÛ÷Ñ e÷´ø±XÊ\T Ç+Á<äTì
esê\ e\¢ ô|’ yê{Ïì bı+~q≥T¢>± ø£*Œ+#·&+É #˚‘· Ç~ ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·÷ ñ+~.
n˝≤π> >√e⁄ #·ìb˛sTTq eèÁ‘·Tì qT+∫ n–ïk˛eTT\ ‘˚»düT‡qT ‘Ó∫Ã ‘·q˝À
ñ+#·T≈£îqï≥T¢>± yê{Ï˝À k˛eTTì ‘˚»düT‡ e\¢ bÕ\T, n–ï ‘˚»düT‡ e\¢ |òTü è‘·+ bı+~
yê{Ïì Á|ü»\≈£î ÄVü‰s¡+>± #˚dqæ ≥T¢ á ø£<˝ä∏ À ø£*Œ+#·ã&ç+~. ˝Àø£+˝À >√e⁄ bÕ\T,
bÕ\qT+&ç rdæq HÓsTT´ Á|ü»\≈£î ÄVü‰s¡+>± ñ+&É&+É >∑eTì+∫q ø£$ á ø£<˝ä∏ À n$
s¬ +&É÷ eèÁ‘·Tì X¯Øs¡+ qT+∫ ‘Ó∫Ãq n–ïk˛eTT\ ‘˚»düT‡>± ø£*Œ+#·&+É #˚‘· Ç~
ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·÷e⁄+~.
[ 92 ]
uÛ≤s¡‘+· ˝Àì Ç+Á<ä eèÁ‘·T\ ø£<\ä∏ qT ø£èwüj í T· Eπs«Bj·T ‘Ó‘’ ØÔ· j·T dü+Væ≤‘·˝Àì
Ç+Á<ä eèÁ‘· ø£<\ä∏ ‘√ b˛*Ã |ü]o*+#ê*. ø£èwüj í T· Eπs«<ä+˝Àì s¬ +&Ée ø£<˝ä∏ À ‘·«wüº
<˚y+˚ Á<äTì dü+Vü≤]+#·>\∑ X¯Á‘·Te⁄qT düèwæ+º |ü>√] dü«sê|üsê<Û+ä ‘√ eT+Á‘√#êÃ¤sD¡ #˚jT· &É+
e\¢ eèÁ‘·T&ÉT ñ<ä“$¤ +∫ ‘·q X¯Øsêìï düs«¡ ~≈£îÿ\≈£î yê´|æ+|üCdÒ æ düs«¡ ˝Àø±\qT
Äe]+∫q≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. Bìï nqTdü]+∫ XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫q ø£$
eèÁ‘·T&ÉT 500jÓ÷»Hê\ m‘·T,Ô 300 jÓ÷»Hê\ ˝≤e⁄ ñqï≥T¢>± #ÓbÕŒ&ÉT. ø£èwüí
j·TEπs«<ä+˝Àì ø£<˝ä∏ À Áu≤Vü≤àDT&Óq’ $X¯«s¡÷|ü⁄ì #·+|ü&+É e\¢ <˚y+˚ Á<äTìøÏ ÁãVü≤àVü≤‘·´
dü+Áø£$T+∫q≥T¢>± #Ó|Œü ã&É>± uÛ≤s¡‘+· ˝Àì ø£<˝ä∏ À eèÁ‘êdüTs¡Tì <˚y+˚ Á<äT&ÉT #·+|ü&+É
e\¢ n‘·ìøÏ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ #·T≥Tº≈î£ qï≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. á ø£\Œq düeT+»dü+>±
˝Ò<Tä . m+<äTø£+fÒ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ Áu≤Vü≤àDTì #·+|ü&+É e\¢ e÷Á‘·yT˚ dü+Áø£$TdüT+Ô <äì
eTq ÁbÕNq Á>∑+<∏ë˝À¢ ñ+~. eèÁ‘·T&ÉT Áu≤Vü≤àDT&ÉT ø±&ÉT. ndüTs¡T&ÉT. Ç‘·ìï #·+|ü&+É
e\¢ ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø+£ e#˚Ã neø±X¯+ ˝Ò<Tä . n+<äTe\¢ XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì ø£<˝ä∏ À
#Ó|Œæ q á $wüjT· + düeT+»dü+>± ˝Ò<ìä #Ó|Œü e#·TÃ. ø£èwüj í T· Eπs«<ä+˝À <˚y+˚ Á<äT&ÉT ‘·q
ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï eT÷&ÉTuÛ≤>±\T>± #˚dæ uÛ÷Ñ $T, #Ó≥T¢, Ád”\Ô ≈£î |ü+∫ Ç∫Ãq≥T¢>±
#Ó|Œü ã&ç+~. XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì ø£<˝ä∏ À Ç+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï ÁãVü≤à Hê\T>∑T
uÛ≤>±\T>± #˚dæ n–ïøÏ eèøå±\T zwü<TäÛ \T ‘·èD≤\≈£î, n|ü‡s¡d\ü ≈£î, ˙{ÏøÏ |ü+∫ Ç∫Ãq≥T¢>±
#Ó|Œü ã&ç+~. @<ÓH’ ê ˇø£ n+XÊìï eT÷&ÉTuÛ≤>±\T>± #˚jT· &É+ ø£+fÒ Hê\T>∑T uÛ≤>±\T>±
#˚jT· &É+ düT\uÛ+Ñ . á $wüj÷· ìï >∑eTì+∫ uÛ≤s¡‘· ø£$ ‘·qT ø£*Œ+∫q XÊ+‹|üs«¡ +
ø£<˝ä∏ À Ç+Á<äTì ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï Hê\T>∑T uÛ≤>±\T>± #˚dqæ ≥T¢>± ø£*Œ+#ê&ÉT. á
ø£\Œq düeT+»dü+>±H˚ ñ+~. XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì á ø£<˝ä∏ À $X¯«s¡÷|ü⁄ì Á|üdøü ÔÏ ˝Ò<Tä .
uÛ≤s¡‘+· ñ<√´>∑|sü «¡ +˝Àì ø£<˝ä∏ À ‘·«wüº nH˚ Á|üC≤|ü‹ <˚y+˚ Á<äTì MT~ ø√|ü+‘√
eT÷&ÉT ‘·\\T >∑\ $X¯«s¡÷|ü⁄&TÉ nH˚ ø=&ÉT≈£îqT düèwæ+º ∫q≥T¢>±, á $X¯«s¡÷|ü⁄&TÉ <˚y+˚ Á<ä
|ü<$ä ì ø√] ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü qÔ ï≥T¢>±, Ç+Á<äT&ÉT eÁC≤j·TT<Û+ä ‘√ n‘·ìï #·+|æyd˚ qæ ≥T¢>±,
‘·«wüº <ëìøÏ ø√|æ+∫ eèÁ‘êdüTs¡Tì düèwæ+º ∫ Ç+Á<äTì MT<ä≈î£ |ü+|æ+∫q≥T¢>± #Ó|Œü ã&É~¶ .
ø£èwüjí T· Eπs«<ä+ ø£<˝ä∏ À $X¯«s¡÷|ü⁄&ÉT <˚e‘·\≈£î Á<√Vü≤+ #˚jT· &É+ e\¢ Ç+Á<äT&ÉT n‘·ìï
#·+|æq≥T¢>± ñ+~. Áu≤Vü≤àDT&Óq’ $X¯«s¡÷|ü⁄&ÉT <˚e‘·\≈£î Á<√Vü≤+ #˚XÊ&Éì #Ó|Œü &É+
Çwü+º ˝Òø£ uÛ≤s¡‘+· ñ<√´>∑|sü «¡ +˝Àì ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫q Áu≤Vü≤àDø£$ $X¯«s¡÷|ü⁄&TÉ Ç+Á<ä|<ü $ä ì
ø√] ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü qÔ ï≥T¢>± ø£*Œ+#ê&ÉT. á ø£\Œq düeT+»dü+>±H˚ ñ+~. m+<äTø£+fÒ
<˚y+˚ Á<äT&ÉT ‘·q|ü<$ä ì ø±bÕ&ÉTø√e&ÜìøÏ m˝≤+{Ï |üìø¬ H’ ê dæ<|∆ä &ü ‘É ê&Éì eTq ÁbÕNq
Á>∑+<∏ë˝À¢ #ê˝≤ ø£<\ä∏ T ‘Ó\T|ü⁄‘T· HêïsTT. Ä ø£<\ä∏ ìï+{Ïø° uÛ≤s¡‘+· ˝Àì á ø£<ä∏ eT÷\eTì
#Ó|Œü e#·TÃ.
ñ<√´>∑ |üs«¡ +˝Àì Ç+Á<ä eèÁ‘·T\ ø£<˝ä∏ À Ç+Á<äT&ÉT ‘·q ≈£îe÷s¡T&Óq’ $X¯«s¡÷|ü⁄ì
#·+|ü&+É #˚‘· ‘·«wüº ø√|æ+∫ j·T»„+ qT+∫ eèÁ‘·Tì düèwæ+º ∫ Ç+Á<äTì MT~øÏ |ü+|æ+∫q≥T¢,
[ 93 ]
Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tì #˚‹˝À z&çb˛sTT $wüßeí ⁄qT X¯sD¡ T C§∫Ãq≥T¢, ‘ê‘êÿ*ø£+>± Ç+Á<äT&ÉT
eèÁ‘·Tì‘√ dü+~Û #˚dTü ø√yê\ì $wüßeí ⁄ Ç+Á<äTìøÏ #Ó|Œæ q≥T¢, Ç+Á<äTì‘√ dü+~ÛøÏ eèÁ‘·T&ÉT
ø=ìï esê\T ø√]q≥T¢ <˚e‘·\T yê{ÏøÏ n+^ø£]+∫ dü+~Û #˚dTü ≈£îqï≥T¢, Ä ‘·sê«‘·
Ç+Á<äT&ÉT düeTj·T+ #·÷düTø=ì düeTTÁ<ä|⁄ü qTs¡>˝∑ À eÁC≤j·TT<Ûëìï Á|üyX˚ ô¯ |{Ïº $wüßeí ⁄
kÕj·T+‘√ eèÁ‘·Tì dü+Vü≤]+∫q≥T¢ ø£\Œq #˚kÕ&ÉT. á ø£\Œq≈£î eT÷\+ ø£èwüí j·TEπs«Bj·T
‘Ó‹’ ØÔ j·T Áu≤Vü≤àD+ Á|ü<eä∏ Tø±+&É, dü|eÔü T Á|übÕsƒø¡ +£ Á|ü<yä∏ ÷Ó qTyêø£+˝Àì Ç+Á<ä qeTT∫\
ø£<.ä∏ Ä ø£<ä∏ Ç~.
Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tì e~Û+∫q ‘·sT¡ yê‘· Ç‘·s¡ sêø£då Tü \qT ≈£L&Ü |üsêuÛ$Ñ +∫
qeTT∫ nH˚ ù|s¡T >∑\ ndüTs¡Tì‘√ eT\¢jT· T<ë∆ìøÏ |üPqT≈£î+{≤&ÉT. Ä j·TT<ä+∆ ˝À qeTT∫~
ô|’ #˚sTT ne⁄‘·T+~. Ç+Á<äT&ÉT eT÷s¡Ãb¤ ˛j˚T <äX˝¯ À ñ+{≤&ÉT. n~ #·÷dæ qeTT∫ <äjT·
ø£*–q yê&Ó’ ªªÇ+Á<ë! eTq+ |üsd¡ Œü s¡+ n+^ø±s¡+‘√ dü+~Û #˚dTü ≈£î+fÒ ìqTï $&ç∫
ô|&É‘êqT. m+&çq~ ø±˙, ‘·&dÉ qæ ~ ø±˙, |ü>{∑ Ï |üP≥ >±˙, sêÁ‹|üP≥ >±˙ qTe⁄« qqTï
#·+|ü≈L£ &É<Tä .µµ nì #ÓãT‘ê&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT <ëìøÏ n+^ø£]+∫ dü+~Û #˚dTü ≈£î+{≤&ÉT. Ä
‘·sê«‘· Ç+Á<äT&ÉT ˙{Ï qTs¡>q∑ T Äj·TT<Û+ä >± uÛ≤eq #˚dæ dü÷s√´<äj÷· ìøÏ eTT+<äT
ø±\+˝À qeTT∫ MT<ä Á|üj÷Ó –+∫ #·+|ü⁄‘ê&ÉT. ˙{Ï qTs¡>∑ m+&çq~ ø±<äT, ‘·&~ç
ø±<äT. n|üŒ{ÏøÏ ‘Ó\y¢ ê]+~ ø±ã{Ïº sêÁ‹ ø±<äT. dü÷s√´<äjT· + ø±˝Ò<Tä ø±ã{Ïº |ü>\∑ T
ø±<äT. n+<äTe\¢ Ç+Á<äT&ÉT e÷≥ ‘·|Œü ˝Ò<Tä . Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä13 ∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<qä∏ T Á>∑V≤æ +∫ uÛ≤s¡‘+· ñ<√´>∑|sü «¡ +˝Àì ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫q ø£$ Ç+Á<äT&ÉT
qeTT∫øÏ e÷s¡T>± eèÁ‘·Tì #·+|æq≥T¢>± #ÓbÕŒ&ÉT. ñ<√´>∑ |üs«¡ +˝Àì á ø£<≈ä∏ î£ ø£$
qVüQwüßì ø£<qä∏ T CÀ&ç+∫ ø£<qä∏ T eT]+‘· ÄdüøøÔÏ s£ +¡ >± #˚kÕ&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT $wüßeí ⁄
kÕj·T+‘√ eèÁ‘·Tì #·+|æq ‘·sê«‘· Ç+Á<äT&ÉT ndü‘´· <√wü+‘√ ≈£î+–b˛sTT ˝Àø±\
∫e]øÏ bÕ]b˛sTT ãTs¡<bä ÕeTT ˝≤>± ˙{Ï˝À <ëø√ÿe&É+ <˚e‘·\T, ãTTwüß\T qVüQwüßì
Ç+Á<ä|<ü $ä ˝À ì\T|ü>± n‘·&TÉ X¯N<˚$ì ø±$T+#·&+É , dü|ãÔü TTwüß\qT yêVü≤q+>± #˚dTü ø=ì
‘·q e<ä≈› î£ eùdÔ n‘·ì ø√]ø£ rs¡TkÕÔqì X¯N<˚$ qVüQwüßìøÏ #Ó|Œü &É+, qVüQwüß&ÉT
e•wüß&º TÉ yÓTT<ä˝q’… dü|ãÔü TTwüß\qT yêVü≤q+>± #˚dTü ø=ì X¯N<˚$ e<ä≈› î£ yÓfiS¯ Ô e•wüßìº
ø±\T‘√ ‘·qï&É+, e•wüß&º TÉ qVüQwüßì bÕeTT>± e÷] uÛ÷Ñ ˝Àø£+˝À |ü&ç ñ+&ÉTeTì
qVüQwüßì X¯|+æ #·&+É yÓTT<ä˝q’… ø£<ä∏ n+‘ê uÛ≤s¡‘+· ˝À á ø£<qä∏ T #=|æŒ+∫q ø£$ ø£*Œ+#ê&ÉT.
á ø£<≈ä∏ î£ eT÷\+ mø£ÿ&É ñqï~ ‘Ó*j·T&É+ ˝Ò<Tä .
dü+düÿè‘· sêe÷j·TD+˝Àì Ç+Á<ä eèÁ‘·T\ ø£<\ä∏ qT ø£èwüj í T· Eπs«<ä+˝Àì
ø£<\ä∏ ‘√ |ü]o*+#·T<ë+.
dü+düÿè‘· sêe÷j·TD+ ñ‘·sÔ ø¡ ±+&É˝Àì Ç+Á<ä eèÁ‘·T\ ø£<ä∏ nX¯«y˚T<∏j ä ÷· >∑
eTVü‰‘êà´ìï $e]+#·&ÜìøÏ #Ó|Œü ã&ç+~. á ø£<˝ä∏ À eèÁ‘·T&ÉT eT÷&ÉT e+<ä\ jÓ÷»Hê\
[ 94 ]
m‘·T,Ô e+<ä jÓ÷»Hê\ ˝≤e⁄ ñqï <Ûsä à¡ ã<äy∆ TÓ qÆ bÕ\≈£î&ÉT. Ç+Á<äTì Ä»„≈î£ ˝Àã&Éìyê&ÉT.
ø£èwüí j·TEπs«<ä+ s¬ +&Ée ø£<˝ä∏ À eèÁ‘·T&ÉT j·T»„ >∑T+&É+˝À |ü⁄{ºÏ düs«¡ ˝Àø±\≈£î yê´|æ+∫q≥T¢>±
#Ó|Œü &É+ #˚‘· ñ‘·sÔ ø¡ ±+&É ø£<˝ä∏ Àì ø£$ eèÁ‘·T&ÉT eT÷&ÉT e+<ä\ jÓ÷»Hê\ m‘·T,Ô e+<ä
jÓ÷»Hê\ ˝≤e⁄ ñqï≥T¢>± #ÓbÕŒ&ÉT. ø£èwüí j·TEπs«<ä+ s¬ +&Ée ø£<˝ä∏ À $wüßeí ⁄ ‘·q
eT÷]Ôì eT÷&ÉT uÛ≤>±\T>± #˚dæ ˇø£ uÛ≤>±ìï uÛÑ÷˝Àø£+˝À, Ç+ø=ø£ uÛ≤>±ìï
n+‘·]ø£˝å Àø£+˝À, eT÷&Ée uÛ≤>±ìï <äT´˝Àø£+˝À kÕú|+æ ∫q≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. Bìï
nqTdü]+∫ ñ‘·sÔ ø¡ ±+&É ø£<˝ä∏ À ø£$ $wüßeí ⁄ ‘·q dü«s¡÷bÕìï eT÷&ÉT uÛ≤>±\T>± #˚dæ ˇø£
uÛ≤>±ìï Ç+Á<äTì˝À, Ç+ø=ø£ uÛ≤>±ìï eÁC≤j·TT<Û+ä ˝À, eT÷&Ée uÛ≤>±ìï uÛ÷Ñ $T˝À
Á|üyX˚ ô̄|{Ïqº ≥T¢>± sêXÊ&ÉT. ø£èwüj
í T· Eπs«<ä+˝Àì s¬ +&Ée ø£<˝ä∏ À Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tì #·+|ü&ÜìøÏ
$wüßeí ⁄ kÕj·T+ rdüTø=ì #·+|ü≈î£ +&Ü eèÁ‘·Tì‘√ dü+~Û #˚dTü ≈£î+{≤&ÉT. Ç~ düeTT∫‘·+>±
˝Ò<ìä uÛ≤$+∫ ñ‘·sÔ ø¡ ±+&É ø£<ä∏ ø£$ $wüßeí ⁄ kÕj·T+‘√ Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tì dü+Vü≤]+∫q≥T¢>±
sêXÊ&ÉT. eèÁ‘·T&ÉT <Ûsä êà‘·Tà&ÉT, ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü ≈£î+≥Tqïyê&ÉT. n˝≤+{ yÏ ê&çï #·+|ü&+É #˚‘·
ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø+£ Ç+Á<äTì |ü≥Tºø=ì |”&dç Tü +Ô fÒ <˚e‘·\T $wüßeí ⁄ dü\Vü‰qqTdü]+∫,
Ç+Á<äTì eTT+<äT+#·Tø=ì nX¯«y˚T<∏j ä ÷· >∑+ #˚dæ $wüßeí ⁄qT |üPõ+#·>±H˚ ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø+£
Ç+Á<äTì X¯Øs¡+ qT+∫ ãj·T≥≈£î e∫Ã ‘·qqT ‘êqT Hê\T>∑T uÛ≤>±\T>± $uÛõÑ +#·Tø=ì
ˇø£ uÛ≤>∑+ Hê\T>∑T e÷kÕ\T q<äT˝À¢ bÕbÕ‘·Tà\ <äsêŒìï ‘=\–dü÷,Ô ùd«#·Ã>¤ ± ñqï≥T¢,
s¬ +&Ée uÛ≤>∑+ uÛ÷Ñ $T˝Àì #·${Ï H˚\˝À ìedædTü qÔ ï≥T¢, eT÷&Ée uÛ≤>∑+ j·Te«q e‘·T˝…q’
Ád”\Ô ˝À yê] <äsêŒìï ‘=\–dü÷Ô eT÷&ÉT s√E\T ñqï≥T¢, Hê\Ze uÛ≤>∑+ ìs¡|sü ê<ÛTä ˝…q’
Áu≤Vü≤àDT\qT e+#·q #˚‘· #·+ù|yê]ì ÄÁX¯sTT+∫q≥T¢ #Ó|Œü ã&ç+~.
u≤\ø±+&É ˝ Àì ø£ < ∏ ä ˝ À eèÁ‘· e <Û ä e\¢ Ç+Á<ä T ìøÏ dü + Áø£ $ T+∫q
ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø+£ e\¢ n‘·ìøÏ Äø£*, nX¯ó∫‘·«+ |ü≥Tºø=ì |”&dç Tü qÔ ï≥T¢, <˚e‘·\T,
ãTTwüß\T |ü⁄D´πøÁå ‘ê˝À¢ì ˙{Ï #˚‘· ø£\XÊ\˝À n_ÛeT+Á‹‘ê˝…q’ ñ<äø+£ #˚‘· kÕïq+
#˚sTT+∫ <˚y+˚ Á<äTì nX¯ó∫‘ê«ìï, Äø£*ì ‘=\–+∫ Ä s¬ +&ç+{Ïì eT\<äeTT, ø£s÷¡ X¯eTT
nH˚ s¬ +&ÉT }s¡≈¢ î£ Ç∫Ãq≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. á ø£\Œq ô|’ yê{Ï ø£+fÒ _Ûqï+>± ñ+~.
|ü⁄D´πøÁå ‘ê˝À¢ì ˙{Ï eTVü‰‘·à´+, n_ÛeT+Á‹‘·yTÓ qÆ ˙{Ï eTVü‰‘·à´+ #Ó|Œü &ÜìøÏ ø£$ á
ø£\Œq #˚dqæ ≥T¢>± uÛ≤$+#·e#·TÃ.
dü+düÿè‘· uÛ≤>∑e‘·+˝Àì Ç+Á<ä eèÁ‘·T\ ø£<qä∏ T ø£èwüj í T· Eπs«<ä+ ø£<˝ä∏ ‘√
|ü]o*+#·T<ë+. uÛ≤>∑e‘·+˝À á ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫q ø£$ yÓTT<ä≥ <˚e >∑Ts¡TyÓq’ ãèVü≤düŒ‹
>=|üŒ‘·Hêìï #ÓbÕŒ&ÉT. ãèVü≤düŒ‹ Ç+Á<äTì düu˝ÑÛ ÀìøÏ Á|üy•˚ +∫q|ü⁄&ÉT Ç+Á<äT&ÉT n‘·ìøÏ
qeTdüÿ]+#·≈î£ +&Ü ≈£Ls=Ãì ñqï≥T¢, ãèVü≤düŒ‹ <ëìï nee÷q+>± uÛ≤$+∫ <˚e‘·\qT
e~* yÓ[flb˛sTTq≥T¢, á $wüj÷· ìï ‘Ó\TdüT≈£îqï sêø£då Tü \T X¯óÁø±#ês¡T´ì Ä<˚X+¯ ‘√
dü«s¡+Z MT~øÏ <ä+&Ó‹Ô <˚y+˚ Á<äT&ÉT yÓTT<ä˝q’… <˚e‘·\qT z&ç+∫q≥T¢, <˚e‘·\T ÁãVü≤à<˚e⁄ì
[ 95 ]
X¯sD¡ T C§∫Ãq≥T¢, ÁãVü≤à Áu≤Vü≤àDT&Óq’ ãèVü≤düŒ‹ì nee÷ì+#·&+É e\¢ <˚e‘·\T
ã\V”≤qT\j·÷´s¡ì sêø£då Tü \T Áu≤Vü≤àDT&Óq’ X¯óÁø±#ês¡T´ì ùd$+#·&+É e\¢ ã\e+‘·T˝…’
<˚e‘·\qT »sTT+∫q≥T¢, <˚e‘·\T ÁãVü≤à dü\Vü‰qT nqTdü]+∫ Áu≤Vü≤àDT&ÉT, ‘·«wüº
≈£îe÷s¡T&ÉT nsTTq $X¯«s¡÷|ü⁄ì Ä#ês¡T´ì>± d”«ø£]+∫ ã\e+‘·T˝…’ ‹]– sêø£då Tü \qT
»sTT+∫ dü«sêZìï #˚õøÏÿ+#·T≈£îqï≥T¢ sêdæq á ø£<ä∏ n+‘ê Áu≤Vü≤àD eTVü‰‘êà´ìï #ê{Ï
#Ó|Œü {≤ìøÏ Áu≤Vü≤àD ø£$ ø£*Œ+#ê&ÉT.
Ä ‘·sê«‘· á ø£<˝ä∏ À $X¯«s¡÷|ü⁄ì >∑T]+∫ #Ó|ïü ã&ç+~. $X¯«s¡÷|ü⁄ìøÏ eT÷&ÉT
‘·\\T ñ+&É&+É n‘·&TÉ j·T»„+ #˚ùd≥|ü⁄&TÉ eT+Á‘ê\qT |ü]dƒ ÷ü Ô <˚e‘·\≈£î Vü≤e´ uÛ≤>±\qT
n+~dü÷HÔ ,˚ n‘·ì ‘·*¢ ndüTs¡ e+X¯dTü sÔ ê\T ø±e&É+ #˚‘· ÄyÓT MT~ Áù|eT‘√ |üs√ø£+å >±
˝À˝À|ü\ eT+Á‘ê\qT |ü]dƒ ÷ü Ô ndüTs¡T\≈£î ≈£L&Ü Vü≤e´ uÛ≤>±\qT n+~düTqÔ ï≥T¢, <˚y+˚ Á<äT&ÉT
n+<äT≈£î ø√|æ+∫ $X¯«s¡÷|ü⁄ì #·+|æq≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. Ç~ ø£èwüj í T· Eπs«<ä ‘Ó‹’ ØÔ j·T
dü+Væ≤‘·˝Àì yÓTT<ä{Ï ø£<qä∏ T nqTdü]+∫ #Ó|Œü ã&ç+~. ø£èwüj í T· Eπs«<ä+˝À <˚y+˚ Á<äT&ÉT
$X¯«s¡÷|ü⁄ì #·+|ü&+É e\¢ ‘·q≈£î e∫Ãq ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï uÛ÷Ñ $TøÏ, eèøå±\≈£î,
Ád”\Ô ≈£î |ü+∫ Ç∫Ãq≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. uÛ≤>∑e‘·+˝À <˚y+˚ Á<äT&ÉT ‘·q≈£î dü+Áø£$T+∫q
ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø±ìï H˚\, ˙s¡T, #Ó≥T¢, Ád”\Ô T nH˚ q\T>∑T]ø° |ü+∫ Ç∫Ãq≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~.
‘·sê«‘· uÛ≤>∑e‘·+˝À <˚y+˚ Á<äT&ÉT ‘·q ≈£îe÷s¡T&Óq’ $X¯«s¡÷|ü⁄ì #·+|æq+<äT≈£î
‘·«wüº ø√|æ+∫ j·T»„+ qT+∫ eèÁ‘êdüTs¡Tì düèwækº ÕÔ&TÉ . Ç~ ø£èwüj í T· Eπs«<ä+˝À s¬ +&Ée
ø£<qä∏ T nqTdü]+∫ #Ó|Œü ã&ç+~. eèÁ‘êdüTs¡T&ÉT n‹ ô|<ä› <˚V≤ü +‘√ <˚y+˚ Á<äTì MT<äøÏ
j·TT<ë∆ìøÏ yÓ[fl <˚y+˚ Á<äTì $T–*q <˚e‘·\qT >∑T]+∫ z&ç+#·>± <˚e‘·\+<äs÷¡ $wüßeí ⁄qT
X¯sD¡ T ø√s¡‘ês¡T. ø£èwüj í T· Eπs«<ä+˝À <˚y+˚ Á<äTìøÏ kÕj·T+>± $wüßyí ˚ dü«j·T+>± e∫Ãq≥T¢>±
ñ+~. n+fÒ Çø£ÿ&É uÛ≤>∑e‘· ø£$ ø=+‘· e÷sêÃ&ÉT. uÛ≤>∑e‘·+˝À ‘·qqT X¯sD¡ TC§∫Ãq
<˚e‘·\≈£î $wüßíe⁄ <äBÛ∫ eTVü≤]¸ e<ä›≈£î yÓ[fl n‘·ì yÓHÓïeTTø£qT Äj·TT<Ûä+>±
n]ú+#·e\dæ+~>± #ÓãT‘ê&ÉT. <˚y+˚ Á<äT&ÉT, <˚e‘·\T <äB∫Û e<ä≈› î£ yÓ[fl yÓHïÓ eTTø£qT
n&ÉT>∑>± <äB∫Û eTVü≤]¸ ‘·q ÁbÕD≤ìï ‘·´õ+∫ yÓHïÓ eTTø£qT <˚y+˚ Á<äTìøÏ eÁC≤j·TT<Û+ä >±
ÇkÕÔ&TÉ . <˚y+˚ Á<äT&ÉT eÁC≤j·TT<Û+ä ‘√ eèÁ‘·Tì dü+Vü≤]kÕÔ&TÉ . á ø£<≈ä∏ î£ 14 eT÷\+ ø£èwüí
j·TEπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘· |ü+#·eT dü+|ü⁄≥+˝Àì |ü+#·e÷wüøº +£ Äs¡e Á|übÕsƒ+¡
wüc˛˜qTyêø£+˝À ñ+~. ªªÁ|üC≤|ü‹sê« n<∏sä ê«–ïπse <ä<´äÛ C≤„ <∏sä «¡ D düùÔ d´wüøº ± nkÕúH´˚ ‘·>+¥
Vü≤ yêe ‘·<èä wæsu¡ ´ÑÛ q÷yê#˚ÁH√› <äB#Û √ ndü_ú ]Û ‹ j·T~wüº ø±_Ûs–¡ ï+ ∫H√‹ kÕ‘êàqy˚Tyê–ï+
∫qT‘˚µµ n<∏sä T¡ «&ÉT nqT ãTTwæ Á|üC≤|ü‹. n‘·&ç ≈£îe÷s¡T&Óq’ <ä<´äÛ vŸ nH˚ n‘·&TÉ n–ï.
n–ï <ä>sZ∑ ¡ ñ|ü<ëÛ q+ #˚jT· ã&çq Çwüøº \£ T <äB∫Û ndæøú \£ e+{Ï$. á $wüj÷· ìï ªªÇÁH√›
<äB#Û √ ndü_ú :Û µµ nH˚ eT+Á‘·+ #Ó|Œæ +~. Ç~ eT+Á‘·+ jÓTTø£ÿ Á|ürø£ e÷Á‘·yT˚ . ªªÇÁH√›
<äB#Û √ ndü_ú :Û ˆ eèÁ‘êD´ Á|ü‹wüÿè‘·:ˆ »|ò÷ü q qers¡ïeµµ nH˚~ dü+|üPs¡í eT+Á‘·+. <äB∫Û
jÓTTø£ÿ meTTø£\#˚‘· Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘êdüTs¡Tì dü+Vü≤]+#Óqì á eT+Á‘·+ jÓTTø£ÿ ns¡+ú .
[ 96 ]
á uÛ≤>∑+˝Àì ø£<qä∏ T uÛ≤>∑e‘· ø£$ rdüTø=ì uÛ≤>∑e‘·+˝Àì ‘·q ø£<˝ä∏ À #=|æŒ+#ê&ÉT.
uÛ≤>∑e‘·+˝À Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tì dü+Vü≤]+#·&É+ #˚‘· n‘·ìøÏ ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø£+
dü+Áø£$TdüT+Ô ~. Ç+Á<äT&ÉT lVü≤]ì ÁbÕ]ú+#·>± n‘·ì Á|üu≤Û e+‘√ ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø+£
qT+∫ $eTT≈£î&Ô eÉ ⁄‘ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· Ç+Á<äT&ÉT dü«s¡˝Z Àø±ìøÏ e∫Ã nX¯«y˚T<∏j ä ÷· >∑+ #˚dæ
eèÁ‘êdüTs¡ dü+Vü‰s¡+ e\¢ ‘·q≈£î dü+Áø£$T+∫q ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø+£ qT+∫ |üP]Ô>±
$eTT≈£î&Ô eÉ ⁄‘ê&ÉT. uÛ≤>∑e‘·+ $wüßí e÷Vü‰‘êà´ìï $e]+#˚ Á>∑+<∏+ä ø±e&É+ #˚‘· á
ø£<∏ä˝À $wüßíe⁄ <˚y˚+Á<äTìøÏ dü+Áø£$T+∫q ÁãVü≤àVü≤‘ê´bÕ‘·ø±ìï ‘=\–+∫q≥T¢>±
#Ó|Œü ã&ç+~.
á $<Û+ä >± ø£èwüj í T· Eπs«<ä+˝À #Ó|Œü ã&çq Ç+Á<ä eèÁ‘·T\≈£î dü+ã+~Û+∫q
eT÷&ÉT ø£<\ä∏ qT uÛ≤s¡‘,· sêe÷j·TD, uÛ≤>∑e‘· ø£e⁄\T ‘·eT≈£î q∫Ãq≥T¢>± ø=ìï e÷s¡TŒ\T
#˚sT¡ Œ\T #˚dæ Äj·÷ Á>∑+<∏ë˝À¢ #=|æŒ+#ês¡T.
ãTTπ>«<ä+˝À Ç+Á<äTì yÓ~’ ø£ ãTTwüß\T nH˚ø£ s¡ø±\T>± e]í+#ês¡T. ãTTπ>«<ä
dü+Væ≤‘· Á|ü<eä∏ T dü+|ü⁄≥+, Á|ü<eä∏ T eT+&É\+, 32e dü÷ø£+Ô ˝Àì 1,2,6,7,8,10,11
eT+Á‘ê˝À¢ Væ≤s¡D´dü÷|Ô ⁄ü &ÉT nH˚ ãTTwæ Ç+Á<äTì Ç˝≤ e]í+#ê&ÉT.
1) ªªÇ+Á<ädü´qT Msê´DÏ Á|üy√#·+ j·÷ì#·ø±s¡ Á|ü<∏äe÷ì eÁJˆ
nVü≤ qïVæ≤ eTq«bÕ düÔ<äs¡› Á|üeø£åD≤ n_Ûq ‘·Œs¡«‘êHê+ˆˆµµ
eÁ»<Ûë] nsTTq Ç+Á<äT&ÉT #˚dqæ eTTKýÓTqÆ |üsêÁø£eT ø£è‘ê´\qT #ÓãT‘·THêïqT. n‘·&TÉ
y˚T|ò÷ü ìï ã<ä\› T ø={≤º&TÉ . ‘·sê«‘· <ëì qT+∫ »\+ uÛ÷Ñ $T MT<ä |ü&≥˚ ≥T¢ #˚XÊ&ÉT.
|üs«¡ ‘ê\≈£î dü+ã+~Û+∫q »˝Ö|ò÷ü \T q<äT\T>± Á|üeVæ≤+#˚≥≥T¢ #˚XÊ&ÉT.
2) ªªnVü≤ qïVæ≤+ |üs¡«‘˚ •Á•j·÷D+ ‘·«cÕºôd’Ô eÁ»+ dü«s¡´+ ‘·‘·ø£åˆ
yêÁXÊ Çe <Û˚qe: dü´+<äe÷Hê n+»: düeTTÁ<ä eTe »>∑Tà sê|ü:ˆˆµµ
á Ç+Á<äTìøÏ ‘·«wüº #·øÿ£ >± Á|üj÷Ó –+|ü<–ä q eÁC≤j·TT<Ûëìï #˚dæ Ç#êÃ&ÉT. <ëì‘√
Ç+Á<äT&ÉT |üs«¡ ‘êìï ÄÁX¯sTT+∫ ñqï y˚T|ò÷ü ìï uÛ~Ò +#ê&ÉT. <ëìe\¢ uÛ÷Ñ $T MT<ä |ü&ç
Á|üeVæ≤düTqÔ ï »˝≤\T n+u≤s¡e yÓTTqs¡Tdü÷Ô <Ûq˚ Te⁄\T ‘·eT <ä÷&É\qT #˚sT¡ q≥T¢>±
düeTTÁ<ëìï #˚sT¡ ‘·THêïsTT.
6) njÓ÷<˚∆e <äTs¡à<ä nVæ≤E ùV≤« eTVü‰Ms¡+ ‘·T$u≤<Ûä eTèJwüyéTˆ
Hê‘êØ<ädü´ düeTè‹+ e<ÛëHê+ dü+ s¡TC≤Hê: |æ|æwü Ç+Á<ä X¯Á‘·:íˆˆ
<äTs¡à<äT&Óq’ eèÁ‘·T&ÉT ‘·q≈£î Á|ü‹Ms¡T&ÉT ˝Ò&HÉ ˚ >∑s«¡ +‘√ uÛj
Ñ T· +ø£sT¡ &Óq’ Ç+Á<äTì j·TT<ë∆ìøÏ
|æ*#ê&ÉT. ø±ì yê&ÉT Ç+Á<äT&ÉT #˚ùd e<Ûqä T ‘·|Œæ +#·Tø√˝Òøb£ ˛j·÷&ÉT. ∫es¡≈î£ Ç+Á<äTì
#˚‹˝À #·ìb˛sTT q<äT˝À¢ |ü&ç yê{Ïì ø£\∫ y˚dæ yê{Ï >∑≥q¢ T $]∫ y˚XÊ&ÉT.
7) nbÕ<ä Vü≤k˛Ô neè‘·q´~+Á<äe÷q´ eÁ»eT~ÛbÕHÍ »|òü÷qˆ
eèc˛eÁ~í: Á|ü‹e÷q+ ãTuÛÑ÷wüHé |ü⁄s¡TÁ‘ê eèÁ‘√, nX¯j·T<é q´düÔ:ˆˆ
[ 97 ]
ø±fi¯ó,¢ #˚‘T· \T ‘Ó–q eèÁ‘·T&ÉT eT∞¢ ˝Ò∫ Ç+Á<äTì‘√ j·TT<ä+∆ #˚j÷· \qT≈£îHêï&ÉT. n|ü⁄&ÉT
Ç+Á<äT&ÉT ø=+&É #·]j·T˝≤+{Ï yêì s=eTTà MT<ä eÁ»+‘√ ø={≤º&TÉ . <ëì‘√ nej·Te
V”≤qT&Óq’ eèÁ‘·T&ÉT ø=C≤®yê&ÉT Ms¡ |ü⁄s¡Twüßì‘√ düe÷q‘ê«ìï ø√] nX¯≈î£ &Ô q’Ó ≥T¢>±
e´s¡T&ú ’Ó øÏ+<ä |ü&Ü¶&TÉ .
8) q<ä+ _ÛqïeTeTTj·÷ X¯j·÷q+ eTH√ s¡TVü‰D≤ n‹ j·T+‘ê´|ü:ˆ
j·÷•Ã<é eèÁ‘√ eTVæ≤Hê |üs¡´‹wüº‘Y ‘êkÕ eTVæ≤: |ü‘·TŒ‘·:os¡“uÛÑ÷eˆˆ
es¡¸+ ˝Òøb£ ˛e&É+ #˚‘· œqTï˝…q’ Á|ü»\≈£î Äq+<ëìï ø£*–+∫q{Ïº C˝≤\T Á|üyêVü≤
y˚>+∑ ‘√ >∑≥T¢ ‘Ó–q dæ+<ÛTä q~ì n‹ÁøÏ$T+∫ b˛e⁄qfÒ¢ #·∫Ã |ü&ç ñqï eèÁ‘·Tì
<ë{Ïb˛‘·THêïsTT. @ eèÁ‘·T&ÉT ã‹øÏ ñqï|ü⁄&TÉ @ »˝≤\qT ìs√~Û+#ê&√ Ç|ü⁄&TÉ y˚T|òTü s¡÷|ü
eèÁ‘·T&ÉT Ä »˝≤\ ø±\ øÏ+<äH˚ |ü&qç yê&Éj÷· ´&ÉT.
10) n‹wü˜+r HêeT ìy˚X¯HêHê+ ø±cÕ˜Hê+ eT<Û˚´ ìVæ≤‘·+ X¯Øs¡yéTˆ
eèÁ‘·dü´ ìD´+ $ #·s¡+‘ê´b˛ Bs¡È+ ‘·eT ÄX¯j·T ~+Á<ä X¯Á‘·T:ˆˆ
ì\ø£&É ˝Òø£ ì‘·éT÷ Á|üeVæ≤düTqÔ ï{Ïº ˙fi¯˝¢ À |ü&ç eTTì–b˛e&É+ #˚‘· ù|s¡T ‘Ó*j·T≈£î+&Ü
b˛sTTq eèÁ‘·Tì <˚V‰ü ìï »˝≤\T ÄÁø£$T+∫ Á|üeVæ≤düTHÔ êïsTT. eèÁ‘·T&ÉT Bs¡yÈ TÓ qÆ ìÁ<ë‘·àø£
eTs¡D≤ìï bı+~ n<äèX¯éTj·÷´&ÉT.
11) <ëdü |ürïs¡Væ≤>√bÕ n‹wü˜Hé ìs¡TÁ<ë Ä|ü: |üDÏH˚e >±e:ˆ
nbÕ+ _\ eT$Væ≤‘·+ j·T<ëd”<é eèÁ‘·+ »|òüTHê«>¥+ ne‘·<é eyês¡ˆˆ
es¡¸+ ˝Ò≈î£ +&Ü #˚dæ ˝Àø±ìøÏ Vü‰ì ø£*–+∫q eèÁ‘·T&ÉT |òDü Ï nH˚ ù|s¡T >∑\ sêø£då Tü &ÉT
>√e⁄\qT n]ø£{qºÏ ≥T¢>± ˙{Ïì ìs√~Û+#ê&ÉT. n|ü⁄&TÉ Ç+Á<äT&ÉT eèÁ‘·Tì #·+|æ eT÷dæyd˚ qæ
»\ <ë«sêìï ‘Ó]#ê&ÉT.
ô|’ @&ÉT eT+Á‘ê˝À¢ Ç+Á<äT&ÉT #˚dqæ eèÁ‘· e<Ûqä T eT˝≤¢~ dü÷s¡´Hêsêj·TD
XÊÁdæÔ >±s¡T ‘·eT dü+düÿè‘· yêvàj·T #·]Á‘·˝À Ç˝≤ $e]+#ês¡T.
ªªÇ≥T¢ eèÁ‘· e<Ûä s¡÷|üeTsTTq sTT+Á<äTì ø£è‘·éTTqT e]í+#Ó&ç j·÷ dü÷ø£eÔ T+<äT,
nVæ≤X¯ãe› TT y˚T|òTü |üse¡ TT>± >=ìï#√≥¢qT, eèÁ‘·|sü e¡ TT>± H=ø£#√≥qT >∑qe#·TÃ#·Tqï~.
mì$T<äe ãTT≈£îÿ˝À nVæ≤ eèÁ‘· X¯ãe› TT\T s¬ +&ÉTqT ÁãjÓ÷–+|üîã&çq$. Ä s¬ +&ÉTqT
y˚T|òTü |üse¡ TT>±H˚ yêÚ≤´qeTT #˚jT· ã&çq$. Bìì ã{Ïj º T· T ˙ dü÷ø£eÔ T+<ä* j·TVæ≤
eèÁ‘· X¯ãe› TT\≈£î uÛ≤wü´ø±s¡T\T Áyêdæq j·Ts¡ú $es¡DeTT\qT ã{Ïj º T· T eèÁ‘·T&Éq>±
y˚T|òTü T&Éìj·TT y˚T|òTü ‘·«eTTqT Áã#·Ãq¤ ïeTT >±$+∫ j·TdüTs¡‘«· eTTqT >∑*Œ+#·T≥ #·eT‘êÿs¡
ø±]DÏjÓÆTq ÁbÕNq eTVü≤s¡T¸\ XË’*j·Tìj·TT <Ó*j·Te#·TÃ#·Tqï~. eT]j·TT,
eèÁ‘·T&ÉdTü s¡T&ÉsTTq≥T¢qT yê&ÉT Á≈£Ls¡øè£ ‘·éTT ˝§q]Ãq≥T¢qT, Ç+Á<äT&ÉT <˚e⁄&ÉsTTq≥T¢qT
X¯Ss¡T&ÉsTTq j·T‘·î&ÉT eèÁ‘·Tì dü+Vü≤]+∫q≥T¢qT j·TC≤„~ s¡ø≈å£ î£ &ÉsTTq≥T¢qT $$<Ûä
es¡qí ©y˚<eä T+<äT ˝Òøb£ ˛˝Ò<Tä >±ì, ô|’ dü÷ø£eÔ T+<ä* $wüjT· eTTqT $eTs¡Ù+|ü>± uÖsêDÏ≈î£ \
[ 98 ]
sTT+Á<äeèÁ‘·T\ e˝… yÓ~’ ø£sT¡ ¸\ sTT+Á<ä eèÁ‘·T\T <˚yêdüTs¡T\T >±s¡ì ‘Ó*j·TT#·Tï~.
Ç+<äT≈£î j·÷düÿeTTì j˚T$T #Óô|ŒH√ #·÷‘·eTT.
ªª‘·‘√ÿeè‘·:? y˚T|òTü Ç‹ HÓs’ T¡ ø±Ô:, ‘ê«Ác˛ºdTü s¡ Ç‘Ó´’ ‹Vü‰dæø±:, nbÕ+#· CÀ´‹wüXÃ¯
$TÁouÛ≤eø£sà¡ D√ es¡¸ ø£sà¡ C≤j·T‘˚, ‘·Á‘√|üe÷πsqú j·TT<äe∆ sêí uÛeÑ +‹ˆ nVæ≤e‘·TÔ K\T
eT+Á‘·esêí Áu≤Vü≤àDyê<ëX¯Ãˆ $eè<ë∆´ X¯Øs¡d´ü Ák˛‘ê+dæ ìyês¡j÷· +#·ø±s¡ˆ ‘·dàæ Hé
Vü≤‘˚ Á|üddü ´ü +~s¡ Ä|ü:µµ (j·÷düTÿì ìs¡Tø£eÔ TT |ü⁄≥ 144`146)
n≥¢sTTq eèÁ‘·T&Óes¡T? y˚T|òTü Tî&Éì HÓs’ T¡ ≈£î\Ô +<äTs¡T. ‘·«wüº ø=&ÉTø¬ q’ j·TdüTs¡T&Éì
jÓTÆ ‹Vü‰dæ≈î£ \+<äTs¡T. y˚T|òTü T&˚ eèÁ‘·T&ÉsTT‘˚ eT+Á‘·eTT\ e\¢ $qe#·TÃ j·TT<äe∆ TT
e÷≥j˚T$T? #Óô|Œ<ä $qTeTT. y˚T|òTü À<äs>¡ ‘∑ e· TT\sTTq »\eTT\≈£îqT yÓ#’ T· ´‘· CÀ´‹düT‡q≈£îqT
>∑*–q dü+|òTü s¡¸DeTT e\¢ es¡¸eTT |ü⁄≥Tº#T· qï~. e÷s¡T‘êy˚w‘ºæ y· TÓ qÆ sTT+Á<ëKéT>∑T
yÓ<’ Tä ´‘· CÀ´‹düT‡#˚ ‘ê&Éé÷qeTT\sTTq j·TT<äøe£ TT\T es¡¸u≤Û eeTT H=+<äT#·Tqï$.
Ç≥T¢ |üsd¡ Œü s¡ Á|ü‹ <ä«+B«uÛ÷Ñ ‘·eTT\sTTq ‘˚CÀ »\eTT\ øÏ+Á<ä eèÁ‘· s¡÷|üø\£ Œq#˚
j·TT<ä∆ ø£\ŒqeTT #˚jT· ã&çq~. n+‘˚ø±ì sTT#·Ã≥ ì»yÓTqÆ dü+Á>±eTeTT ˝Ò<Tä . Ç+Á<äTq≈£î
X¯Á‘·Te⁄˝Ò ˝Òsì¡ ªj·T<ä#s· d¡ HÔü ê«µ j·THÓ&ç ãTTπøÿ #Ó|⁄ü Œ#·Tqï~. düsπ ø±ì, j·TT<äø∆ \£ ŒqeTT\T
eèÁ‘·T&ÉTqïfÒ¢ ø£qã&ÉT#·Tqïyê? eèÁ‘·T&ÉTqï≥T¢qT, nVæ≤ j·TTqï≥T¢qT >∑÷&É eT+Á‘·*+>∑eTT\T
ø£\e⁄. XÊU≤+‘·s¡ Áu≤Vü≤àD e#·qeTT\TqT >∑\e⁄. n+<äT#˚ qVæ≤ eèÁ‘· X¯ãe› TT\≈£î
y˚T|òTü T&Éseú¡ T>∑T≥ düeTT∫‘·eT>∑T#·Tqï~. <ëq+CÒdæ y˚T|òTü s¡÷|üeèÁ‘·T&ÉT dü«X¯Øsê_Ûeè~∆#˚
»\eTT\qT ìyê]+#Óqìj·TT, yÓ<’ Tä ´‘· CÀ´‹ dü‡«s¡÷|ü⁄&Óq’ sTT+Á<äT&ÉT yêìì >=≥º>±H˚
j·TT<äøe£ TT\T Ádü$+#Óqìj·TT düŒwüeº T>∑T#·Tqï~. á $wüjT· eTTq, yÓ~’ ø£ X¯u≤›seú¡ TT\≈£î
eHÓï\T ∫HÓï\T ø£*Œ+∫ ø£<\ä∏ *¢q jÓTÆ ‹Vü‰dæ≈î£ \ ø£+fÒ Áu≤Nq dü+Á|ü<ëj·TeTT qqTdü]+∫
yêìì »ø£ÿ>± ìs¡«∫+∫q ìs¡Tø£øÔ ±s¡T˝Ò jÓT≈£îÿe ÁbÕe÷DÏ≈î£ \>∑T<äTs¡T >±e⁄q, yÓ~’ ø£
eTVü≤s¡T¸\T CÀ´‹πsà|òüT dü«s¡÷|üeTT\qT es¡¸ ø±s¡DeTT\qT »ø£ÿ>± HÓiÏ–j˚T
Á|üs√#·Hês¡eú TT\sTTq sTT+Á<äeèÁ‘· dü+Á>±eT ø£\ŒqeTT\T >±$+∫ e]í+∫j·TT+&çsì¡
Á>∑V≤æ +|ü<>ä T∑ qT.µµ15
eT˝≤¢~ dü÷s¡´Hêsêj·TD XÊÁdæ>Ô ±] ô|’ $es¡DqT ã{Ïº ãTTπ>«<ä+˝À #Ó|Œü ã&çq
eèÁ‘· X¯u≤›ìøÏ y˚T|òTü T&ÉT nì ns¡eú Tì, Ç+Á<äT&ÉT y˚T|ò÷ü ìï ø={Ïº es¡¸+ ≈£î]|æ+∫q $wüj÷· ìï
ãTTwüß\T ãTTπ>«<ä+˝À Ç+Á<äT&ÉT #˚dqæ |òTü qø±s¡´+>± #ÓbÕŒs¡ì, <ëìï ø£èwüj í T· Eπs«<ä
‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·˝À eT÷&ÉT ø£<\ä∏ qT sêdæq ø£e⁄\T eèÁ‘·Xu¯ ≤›ìï HêeTyê#·ø+£ >± rdüTø=ì
n‘·ìì sêø£ådüTì>± ∫Á‹+∫ <˚y˚+Á<äT&ÉT n‘·ìï #·+|æq≥T¢>± ø£<∏ä\qT n˝≤¢s¡ì
düŒwüeº Te⁄‘·T+~. uÛ≤s¡‘,· sêe÷j·TD, uÛ≤>∑e‘· ø£e⁄\T á ø£<\ä∏ qT rdüTø=ì yê{ÏøÏ ø=ìï
e÷s¡TŒ\T #˚sT¡ Œ\T #˚dæ Äj·÷ Á>∑+<∏ë˝À¢ #=|æŒ+#ês¡ì düŒwüeº Te⁄‘·÷ ñ+~. Bìïã{Ïº
Ç+Á<ä eèÁ‘· dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ ø£<\ä∏ ˙ï |üP]Ô>± ø£e⁄\ ø£\Œq˝Ò nì ‘Ó\Tdü÷Ô ñ+~.
[ 99 ]
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À XÊ+‹|üs«¡ +˝À ñqï ÁãVü≤àVü≤‘ê´ $uÛ≤>∑+ ø£<qä∏ T ‹ø£ÿq
XÊ+‹|üs«¡ +˝À |ü+#·e÷XÊ«dü+˝Àì 423e |ü<´ä + qT+∫ 432 e e#·q+ es¡≈L£
ñqï 10 >∑<´ä |ü<ë´˝À¢ ≈£î|¢ +Ôü >± sêXÊ&ÉT. eT÷\+˝À ÁãVü≤à n–ïì, eèø±å\q÷, n|ü‡s¡d\ü qT,
˙{Ï˙ ˇø=ÿø£ÿ]˙ y˚sT¡ y˚sT¡ >± |æ*∫ <˚y+˚ Á<äTì ÁãVü≤à Vü≤‘ê´bÕ‘·ø±ìï Hê\TZ uÛ≤>±\T>±
#˚dæ |ü+∫q≥T¢>± ñ+~. ‹ø£ÿqT á $wüj÷· ìï #ê˝≤ ≈£î|¢ +Ôü >± e#·q+˝À `
ªªn–ïH√wü~ eèø£å ‘·èD+ãT\qT eì‘ê »q+ãT\qT »\+ãT\qT <ä\+|ü⁄q sê$+∫
eèÁ‘·Tì e\q yêdüe⁄q≈£î+ u≤{Ï*q¢ ÁãVü≤àVü≤‘·´ #·‘T· sê“¤>+∑ ãT\T ùddæ‹. MTs¡ ˝§ø=ÿø£ÿ
bÕ\T¬>’ ø=qT+&Éì |üì#Ó!µµ nì ≈£î|¢ +Ôü >± sêXÊ&ÉT. eT÷\+˝À Hê\T>∑T uÛ≤>±˝À¢ ˇø£
uÛ≤>±ìï n|ü‡s¡d\ü T øÏ∫Ãq≥T¢ ñ+&É>± ‹ø£ÿq <ëìï Ád”\Ô øÏ∫Ãq≥T¢>± e÷]Ã sêXÊ&ÉT.
á e÷s¡TŒ W∫‘·´ e+‘·+>± ñ+~.
17. eèÁÁ‘êdüTs¡Tì s¡ø+Ô£ qT+&ç |ü⁄≥º>=&ÉT>∑T\T |ü⁄≥º&+É :
á eè‘êÔ+‘·+ XÊ+‹|üs«¡ +˝À ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø£ $uÛ≤>∑+ nH˚ ô|’ ø£<ä∏
∫es¡ #Ó|Œü ã&ç+~. ÁãVü≤à Ç+Á<äTìøÏ dü+Áø£$T+∫q ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ‘·ø±ìï Hê\TZ
$uÛ≤>±\T>± #˚dæ |ü+∫ Ç∫Ãq ø£<qä∏ T ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #Ó|Œæ Ä‘·sê«‘·
ªªeèÁ‘·d´ü s¡T~Ûsê#ÓÃ’ e •K+&Ü' bÕs¡ú »õ„s¬
~«C≤‹_Û s¡uøÑÛ ±å ´ùdÔ BøÏ‘å X’Ó Ã¯ ‘·b˛<ÛHä '’Ó µµ
(XÊ+‹. 282 ` 60e XÀ¢ø+£ )
ªªeèÁ‘·Tì s¡ø+Ô£ qT+∫ |ü⁄≥º >=&ÉT>∑T\T |ü⁄{≤ºsTT. yê{Ïì ~«»qTà˝…q’ Áu≤Vü≤àD ø£Áå ‹j·T
yÓX’ ó¯ ´\T ‹q>∑÷&É<Tä . BøÏ‘å T· ˝…q’ ‘·|dü Tü ‡\T ≈£L&Ü ‹q>∑÷&É<Tä µµ nì #ÓãT‘ê&ÉT.
eèÁ‘êdüTs¡Tì ø£<ä∏ ø£*Œ‘·yTÓ +Æ ~. ø±ã{Ïº á ø£<ä∏ ≈£L&Ü ø£*Œ‘·yTÓ qÆ <˚. n+<äTe\¢
Ç~ ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·÷ ñ+~. Ç~ C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q
ø£<.ä∏ |ü⁄≥º>=&ÉT>∑T\ |ü⁄≥Tºø≈£ î£ dü+ã+~Û+∫ ˇø£ C≤q|ü<ä ø£<ä∏ Á|ü#ês¡+˝À ñ+~. ø£<ä∏
≈£î|¢ +Ôü >± Ç~. ˇø£ }s√¢ n‘êÔ ø√&Éfió¯ fl ñ+{≤s¡T. n‘·Ô ø√&É\TqT n‘·]Ô ø£+‘√ ô|‘·qÔ +
#Ó˝≤sTTdü÷Ô ñ+≥T+~. ø√&É\T ˇø£s√E n‘·˝Ô ìÒ düeTj·T+˝À ‘·q≈£î Çwüyº TÓ qÆ
ø√&ç≈L£ s¡ e+&ÉT≈£î+≥÷ ñ+≥T+~. n<˚ düeTj·T+˝À n‘·Ô Ç+{ÏøÏ edüT+Ô ~. ø√&É\T
n‘·≈Ô î£ uÛj Ñ T· |ü&ç ø√&ç≈L£ s¡qT ô|s¡{˝Ï À ñqï |ü⁄≥º˝À bÕs¡uÀdüT+Ô ~. eTs¡Tdü{Ï s√E≈£î
Ä Á|ü<X˚ +¯ ˝À |ü⁄≥º>=&ÉT>∑T\T yÓTT\TkÕÔsTT.
|ü⁄≥º>=&ÉT>∑T\ ≈£Ls¡ ø√&ç≈L£ s¡ yêdüq, ø√&ç≈L£ s¡ s¡T∫ì ø£*– ñ+≥T+~.
Ç˝≤ |ü⁄≥º>=&ÉT>∑T\ ≈£Ls¡ ø√&ç≈L£ s¡ yêdüq ø√&ç≈L£ s¡ s¡T∫ ø£*Z ñ+&É&+É #˚‘H· ˚ C≤q|ü<ä
ø£$ |ü⁄≥º>=&ÉT>∑T\T ø√&ç≈L£ s¡ qT+∫ |ü⁄{Ïqº ≥T¢>± ô|’ ø£≥Tºø<£ qä∏ T ø£*Œ+#ê&ÉT. n+<äTe\¢
Ç~ ø£≥Tºø<£ ä∏ nsTT´+~.
[ 100 ]
18. »«s¡+ |ü⁄≥Tºø£ ø£<:ä∏
á ø£<∏ä XÊ+‹|üs¡«+˝Àì yÓ÷ø£å<Ûäs¡à|üs¡«+ nH˚ ñ|ü|üs¡«+˝À 283e
n<Ûë´j·T+˝À 63 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. ªª»«s¡+‘√
yÓ÷Væ≤‘·T&Óq’ eèÁ‘êdüTs¡Tì Ç+Á<äT&ÉT eÁC≤j·TT<Û+ä ‘√ #·+bÕ&Éì #ÓbÕŒs¡T. eTVü‰ÁbÕC≤„!
Ä »«s√‘·Œ‹Ôì >∑T]+∫ dü+|üPs¡+í >± $Hê\qT ≈£î+≥THêïqTµµ nì <Ûsä à¡ sêE ;Ûwßü àì‘√
n+{≤&ÉT. <ëìøÏ düe÷<Ûëq+>± ;Ûwßü à&ÉT á ø£<qä∏ T #ÓãT‘ê&ÉT.
düTy˚Ts¡T |üs«¡ ‘·+ MT<ä áX¯«s¡T&ÉT ‘·q uÛ≤s¡´ nsTTq dür<˚$‘√ ø£*dæ
ìedædTü +Ô {≤&ÉT. nH˚ø£ eT+~ <˚e‘·\T, j·T≈£î\å T, >∑+<Ûsä T¡ «\T, eTVü≤s¡T¸\T yê]ì
ùd$dü÷Ô ñ+{≤s¡T. ˇø£s√E <˚e‘·\T $e÷Hê\T møÏÿ <ä≈î£ &å TÉ #˚dTü qÔ ï nX¯«y˚T<Ûä j·÷>±ìøÏ
yÓfió¯ +Ô {≤s¡T. yê]ì #·÷dæ ñe÷<˚$ yê¬sø£ÿ&çøÏ yÓfió¯ HÔ êïs¡ì áX¯«s¡Tì n&ÉT>∑T‘·T+~.
<ëìøÏ áX¯«s¡T&ÉT <äøå£ Á|üC≤|ü‹ #˚dTü qÔ ï nX¯«y˚T<Ûä j·÷>±ìøÏ yês¡T yÓfió¯ HÔ êïs¡ì #ÓãT‘ê&ÉT.
n|ü⁄&ÉT bÕs¡«‹ ªªMTs¡T m+<äT≈£î yÓfifl¯ ≥+˝Ò<Tä µµ nì áX¯«s¡Tì Á|ü•ïdüT+Ô ~. Ä Á|üXï¯ ≈£î
áX¯«s¡T&ÉT ªª<˚e‘·\T |üPs¡«+ ìX¯ÃsTT+∫q Á|üø±s¡+ nìï j·TC≤„\˝Àq÷ Hê≈£î uÛ≤>∑+
ø£*Œ+#· ˝Ò<Tä . <ëì Á|üø±s¡+ á j·TC„+˝À ≈£L&Ü Hê≈£î uÛ≤>∑+ Çe«˝Ò<Tä µµ nì
#ÓãT‘ê&ÉT. n|ü⁄&ÉT ñeT áX¯«s¡Tì‘√
ªªuÛ>Ñ y∑ êHé düs«¡ uÛ÷Ñ ‘˚wßü Á|üu≤Û yêuÛ´Ñ ~Ûø√ >∑TD…'Æ
n»j·T´XÊÃ Á|ü<èäÛ wü´X¯Ã ‘˚»kÕ j·TX¯kÕ Á•j·÷µµ
ªªnH˚q ‘˚ eTVü‰uÛ≤>∑ Á|ü‹ùw<˚q uÛ≤>∑‘'·
nre <äT'K eTT‘·Œqï+ y˚|<ü Tä∏ X¯Ã eTe÷q|òTü µµ
(XÊ+‹. 283 ` 28,29 XÀ¢ø±\T)
ªªuÛ>Ñ e∑ +‘·T&Ü! MTs¡T düs«¡ uÛ÷Ñ ‘ê˝À¢ Á|üu≤Û e+ #˚‘· >∑TD≤\ #˚‘· n~Û≈î£ \T. $TeTTà
mes¡÷ »sTT+#· ˝ÒsT¡ . ‘˚»düT‡ #˚‘,· ø°]Ô #˚‘,· dü+|ü<ä #˚‘· ìqTï $T+∫q yês¡T ˝ÒsT¡ .
n˝≤+{Ï ˙≈£î uÛ≤>∑+ Çe«≈£î+&Ü ìùw~Û+#·&+É Hê≈£î #ê˝≤ <äT'K+ ø£\TZ‘T· +~. X¯Øs¡+
ø£+|æd÷ü Ô ñ+~µµ nì |ü*øÏ ø√|ü+‘√ e÷{≤¢&É ˝Òøb£ ˛‘·T+~. uÛ≤s¡´ eTqdüT Á>∑V≤æ +∫q
eTVü‰<˚e⁄&ÉT ‘·q jÓ÷>∑ ã\+‘√ uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ nqT#·sT¡ \qT düèwæ+º ∫ <ä≈î£ ìå j·TC≤„ìï
<Û«ä +dü+ #˚sTTkÕÔ&TÉ . áX¯«s¡Tì nqT#·sT¡ \T dæ+Vü≤Hê<ë\T #˚d÷ü Ô $ø£{≤≥ºV‰ü kÕ\T
#˚d÷ü Ô j·TC„ >∑T+&É+˝À s¡ø+Ô£ #·\T¢‘ês¡T. ø=+‘· eT+~ j·T÷|üd+úü u≤\T ô|ø£*kÕÔsT¡ .
eT]ø=+‘· eT+~ nqT#·sT¡ \T j·TC„ |ü]#ês¡≈î£ \qT Ç‘·sT¡ \qT $T+–y˚kÕÔsT¡ . á $HêX¯Hêìï
#·÷dæ j·TC„+ eTè>∑s÷¡ |ü+ <Û]ä +∫ Äø±X¯+˝ÀøÏ yÓ[flb˛‘·T+~. yÓ+≥H˚ •e⁄&TÉ <Ûqä Tsê“D≤\T
<Û]ä +∫ eTè>∑+ yÓ+≥|ü&‘É ê&ÉT. n|ü⁄&ÉT s¡TÁ<äTì qT<äT{Ï qT+∫ ô|<ä› #ÓeT≥ _+<äTe⁄
|ü&TÉ ‘·T+~. n~ uÛ÷Ñ $T MT<ä |ü&>É ±H˚ Á|üfij ¯ ÷· –ï˝≤>± eT+&ÉT‘·÷ ñ+≥T+~. n+<äT˝À
qT+∫ bı{Ï>º ± mÁs¡{Ï ø£fifl¯ ‘√ ø£|\æ >∑&+¶É ‘√ uÛj Ñ T· +ø£s+¡ >± ñqïyê&ÉT, ìø£ÿbı&ç∫q
[ 101 ]
s√e÷\T e+{Ïì+&Ü ñqïyê&ÉT, q\¢ì X¯Øs¡+‘√ mÁs¡ì eÁkÕÔ\T <Û]ä +∫qyê&ÉT
nsTTq ˇø£ |ü⁄s¡Twüß&ÉT |ü⁄&É‘ê&ÉT. n‘·&TÉ <ä≈î£ ìå j·TC≤„ìï <äV≤æ +∫ y˚d,æ j·TC≤„ìøÏ
e∫Ãq <˚e‘·\ yÓ|’ ⁄ü , ãTTwüß\ yÓ|’ ⁄ü |ü]>¬ &É‘ê&ÉT. yÓ+≥H˚ yês¡T uÛj
Ñ T· |ü&ç nìï ~≈£îÿ\≈£î
bÕ]b˛‘ês¡T. Ä |ü⁄s¡Twüß&ÉT n˝≤ ‹s¡T>∑T‘·÷ ñ+fÒ uÛ÷Ñ $T ø£+|æ+∫b˛‘·T+~. düs«¡ »>∑‘÷· Ô
Vü‰Vü‰ø±sê\T #˚dTü +Ô ~. n|ü⁄&ÉT ÁãVü≤à áX¯«s¡Tì‘√ Ç˝≤ n+{≤&ÉT.
ªªÁ|üuÛÑ÷ ! <˚e‘·\T j·TC„+˝À ˙≈£î ≈£L&Ü uÛ≤>∑+ ÇkÕÔs¡T. ø√bÕìï
ñ|üd+ü Vü≤]+#·T. ˙ Áø√<∏+ä e\¢ ãTTwüß\T, <˚e‘·\T XÊ+‹ bı+<ä˝øÒ £ b˛‘·THêïs¡T.
˙ ùd«<ä+ qT+∫ |ü⁄{qºÏ á |ü⁄sT¡ wüß&ÉT »«s¡+ nH˚ ù|s¡T‘√ ˝Àø£+˝À Á|ü#ês¡+ bı+<äT‘ê&ÉT.
Ç‘·&TÉ ˇø£ÿ&ÉT>± ñ+fÒ n‘·ì ‘˚»düT‡qT uÛ÷Ñ $T uÛ]Ñ +#· ˝Ò<Tä . n+<äTe\¢ n‘·DíÏ nH˚ø£
$<Ûë\T>± $uÛõÑ +#·Tµµ nì |ü*øÏ ÁãVü≤à eTVü‰<˚e⁄ìøÏ j·T»„+˝À uÛ≤>∑+ ø£*ŒkÕÔ&TÉ .
<ë+‘√ •e⁄&ÉT dü+‘√wæ+∫ düs«¡ ÁbÕDT\ XÊ+‹ ø√dü+ »«sêìï Ç˝≤ $uÛõÑ +#ê&ÉT.
ªªosê¸_‘Û êb˛ Hê>±Hê+ |üs«¡ ‘êHê+ •˝≤»‘·T
nbÕ+ ‘·T ˙*ø±+ $<ë´ìïs√àø£+ uÛTÑ »π>wüß#·µµ
ªªUÀs¡ø'£ kÂs¡uj Ò ÷· D≤ eT÷wüs+¡ |üè~∏M‘·˝Ò
|üXS¯ Hê eT|æ <Ûsä à¡ C„ <äèwæº Á|ü‘´· es√<Ûqä yéTµµ
ªªs¡+Á<Ûë>∑‘· eT<∏ëXÊ«Hê+ •UÀ<é uÛ<Ò Xä Ã¯ ã]ΩD≤yéT
H˚Á‘·s√>∑' ø√øÏ\dü´ »«s¡' Áb˛ø√Ô eTVü‰‘·àHêµµ
ªªnMHê+ |æ‘uÔ· <ÒÛ Xä Ã¯ düsπ «cÕ $T‹ q' ÁX¯óÙ‘·yTé
X¯óø±HêeT|æ düsπ «cÕ+ Væ≤øÏÿø± Áb˛#·´‘˚ »«s¡'
ªªXÊs¡÷˝› wÒ «ü <∏ä <Ûsä à¡ C„ ÁX¯y÷Ó »«s¡ ÇôVA#·´‘˚
e÷qTùwwüß ‘·T <Ûsä à¡ C„ »«s√ HêyÓTwÆ ü uÛ≤s¡‘µ· µ
(XÊ+‹. 283 ` 52 qT+∫ 56 XÀ¢ø±\ es¡≈î£ )
ªª»«s¡+ @qT>∑T\≈£î •s¡kÕÔ|+ü nsTT+~. |üs«¡ ‘ê\≈£î •˝≤»‘·T s¡÷|ü+ (sêfi¯ófl |ü–*
øÏ+<ä |ü&≥É +) nsTT+~. ˙{ÏøÏ Hê#·T, bÕeTT\≈£î ≈£îãTdü+ nsTT+~. Äe⁄\≈£î UÀs¡ø+£
(–≥º˝À¢ ø£*>π yê´~Û) nsTT+~. uÛ÷Ñ $TøÏ #·${ÏH\˚ , |üXó¯ e⁄\≈£î #·÷|ü⁄ eT+<ä–+#·&+É
»«s¡+, >∑TÁsê\≈£î ø£+sƒs¡ √>∑+ »«s¡+, HÓeT*øÏ |æ+#·+ }&çb˛e&É+ »«s¡+, ø√øÏ\\≈£î
H˚Á‘· s√>∑+ »«s¡+, >=Á¬s\≈£î |æ‘uÔ· <ÒÛ +ä »«s¡+, ∫\Tø£\≈£î Væ≤øÏÿø£ s√>∑+ (yÓøÿÏ fi¯ófl,
‘·TeTTà) »«s¡+, XÊs¡÷˝› ≤\≈£î ÁX¯eTj˚T »«s¡+, eTqTwüß\≈£î »«s¡yT˚ »«s¡+µµ.
á »«s¡+ áX¯«s¡Tì ‘˚CÀs¡÷|ü+. Ç~ e÷qe⁄\≈£î eTs¡D düeTj·T+ ˝Àq÷,
Ád” \Ô ≈£î Á|üdeü düeTj·T+˝Àq÷ edüT+Ô ~. eT<Û´ä ˝À >∑÷&Ü edüT+Ô ~. BìøÏ ÁbÕDT\˙ï
[ 102 ]
qeTdüÿ]+#ê*, >ös¡$+#ê*. Ç˝≤+{Ï »«s¡+ eèÁ‘êdüTs¡Tì ÄÁø£$T+∫+~. Ä dæ‹ú ˝À
Ç+Á<äT&ÉT eÁC≤j·TT<Ûëìï Á|üj÷Ó –+∫ n‘·DíÏ #·+bÕ&ÉT nì ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î
»«s√‘·Œ‹Ôì >∑T]+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<ä∏ Á|üd~æ ∆ #Ó+~q <äøj å£ T· C„+ <Û«ä +dü+ ø£<≈ä∏ î£ ø=+‘· _Ûqï+>±
ñ+~. <äøj å£ T· C„+ <Û«ä +dü+ ø£<˝ä∏ À dür<˚$ ‘·q ‘·+Á&ç j·TC≤„ìøÏ |æ\eì ù|s¡+≥+>±
yÓfió¯ +Ô ~. nø£ÿ&É <ä≈î£ &å TÉ áX¯«s¡ ì+<ä #˚jT· &É+ $ì <ëìï düV≤æ +#·˝øÒ £ dür<˚$ j·TC„
>∑T+&É+˝À <ä÷øÏ #·ìb˛‘·T+~. <ëìøÏ ø√|æ+∫q eTVü‰<˚e⁄&ÉT Ms¡uÁÑÛ <äTì düèwæ+º ∫
n‘·DíÏ <äøj å£ T· C„ <Û«ä +kÕìøÏ |ü+|ækÕÔ&TÉ . Ms¡uÁÑÛ <äT&ÉT <äøj å£ T· C≤„ìï <Û«ä +dü+ #˚jT· &ÉyT˚
ø±≈£î+&Ü <ä≈î£ ìå ‘·\qT q]øÏ y˚kÕÔ&TÉ . uÛ≤s¡‘+· ˝Àì á »«s√‘·Œ‹Ô ø£<˝ä∏ À dür<˚$
<ä≈î£ ìå j·TC≤„ìøÏ yÓ[flq≥T¢>± ˝Ò<Tä . <˚e‘·\T áX¯«s¡TìøÏ j·TC„+˝À uÛ≤>∑+ ø£*Œ+#·ø£
b˛e&É+ ÄyÓT≈£î ø√bÕìï ø£*+Z ∫q≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À ñ+~. n+‘˚ø±≈£î+&Ü á ø£<˝ä∏ À
áX¯«s¡Tì #ÓeT≥ _+<äTe⁄ qT+∫ uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ |ü⁄s¡Twüß&ÉT |ü⁄{Ïº <ä≈î£ ìå j·TC≤„ìøÏ
e∫Ãq <˚e‘·\qT ãTTwüß\qT uÛj Ñ T· ÁuÛ≤+‘·T\qT #˚dqæ ≥T¢, Ä |ü⁄s¡Twüß&˚ ‘·sê«‘· »«s¡+>±
s¡÷bı+~q≥T¢, Ä »«sêìï áX¯«s¡T&ÉT nH˚ø£ s¡ø±\T>± $uÛõÑ +∫ ˇø=ÿø£ÿ ÁbÕDÏøÏ Ä
»«s¡+ ˇø=ÿø£ÿ $<Ûyä TÓ qÆ u≤<Ûqä T ø£*+Z ∫q≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À ñ+~. ˝Àø£+˝À »«s¡+ nH˚
yê´~Û ñ+~. »«s¡+ eTqTwüß\ X¯ØsêìøÏ y˚&ìç ø£*+Z ∫ X¯Øsêìï u≤<Ûä ô|&ÉT‘·T+~.
n˝≤π> @qT>∑T\T, |üs«¡ ‘ê\T, bÕeTT\T, Äe⁄\T yÓTT<ä˝q’… yê{ÏøÏ y˚&ç ø£\≥Z + #˚‘· n$
X¯Øs¡ ‘ê|ü+‘√ nH˚ø£ s¡ø±\T>± u≤<Ûä |ü&TÉ ‘·T+{≤sTT. Bìï >∑eTì+∫q |ü+&ç‘· ø£$
<äø±å<«äÛ s¡ <Û«ä +dü+ düeTj·T+˝À »«s¡+ uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ |ü⁄s¡Twüßì>± •e⁄ì #ÓeT≥ _+<äTe⁄
qT+∫ |ü⁄{Ïqº ≥T¢>±, <ëìï •e⁄&ÉT nH˚ø£ s¡ø±\T>± $uÛõÑ +∫ nH˚ø£ ÁbÕDT\≈£î nH˚ø£
u≤<Û\ä T ø£*dZ Tü qÔ ï≥T¢>± ø£*Œ+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. n+fÒ ˝Àø£+˝À »«s¡+ e\¢ eTqTwüß\T,
HÓeTfi¯ófl yÓTT<ä˝q’… ÁbÕDT\T nH˚ø£ u≤<Û\ä T |ü&TÉ ‘·Tqï $wüjT· + >∑eTì+∫q |ü+&ç‘· ø£$
Ä »«s¡+ |ü⁄≥Tºø≈£ î£ ˇø£ ø±s¡D≤ìï ø£*Œ+∫ ô|’ ø£<ë∏ s¡÷|ü+˝À #ÓbÕŒ&ÉT. n+<äTe\¢ á
ø£<ä∏ ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·÷ ñ+~. Ç+<äT˝À C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ ë∏ +X¯ ñ+~.
á ø£<ä∏ @ e÷Á‘·+ düeT+»dü+>± ˝Ò<Tä . áX¯«s¡T&ÉT >∑÷+&Ü\ Hêj·T≈£îì
˝≤>±, n‘·ì nqT#·sT¡ \T >∑÷+&Ü\ ˝≤>± <Ís¡q® ´+ #˚dqæ ≥T¢>± ∫Á‹+#·ã&Ü¶sT¡ . ‘·q≈£î
j·TC„+˝À uÛ≤>∑+ ø±yê\ì áX¯«s¡T&ÉT uÛ≤$ùdÔ Ä $wüj÷· ìï <˚e‘·\≈£î #Ó|Œæ XÊ+‹j·TT‘·
e÷s¡+Z ˝ÀH˚ <ëìï bı+<äe#·TÃ. <ëì ø√dü+ ‘·q nqT#·sT¡ *ï |ü+|æ+∫ <ä≈î£ ìå j·TC≤„ìï
HêX¯q+ #˚jT· e\dæq nedüs+¡ ˝Ò<Tä . kÕø±å‘T· Ô |üsy¡ T˚ X¯«s¡TH˚ <Ís¡q® ´ø±s¡Tì>± ∫Á‹+∫q
á ø£<ä∏ düeTT∫‘·yTÓ qÆ ~ ø±<äT.
‹ø£ÿq á eè‘êÔ+‘êìï XÊ+‹|üs«¡ + |ü+#·e÷XÊ«dü+˝Àì 437e |ü<´ä +
qT+∫ 444e |ü<´ä + es¡≈î£ ñqï 8 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ ≈£î|¢ +Ôü >± #ÓbÕŒ&ÉT.
[ 103 ]
19. X¯óÁ≈£îì ø£<:ä∏
á ø£<∏ä XÊ+‹|üs¡«+˝Àì yÓ÷ø£å<Ûäs¡à|üs¡«+ nH˚ ñ|ü|üs¡«+˝À 289e
n<Ûë´j·T+˝À 38 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. Bìï ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. ªªeTVü‰
y˚T<Ûë$, <˚e]¸, ø£$ nsTTq ñX¯qT&ÉT ndüTs¡T\≈£î y˚T\T #˚ùdyê&ÉT, <˚e‘·\≈£î X¯Á‘·Te⁄
m+<äTø£j÷· ´&ÉT? ñX¯qTìøÏ X¯óÁ≈£î&ÉT nH˚ ù|s¡T m+<äT ø=∫Ã+~?µµ ‘Ó\T|üe\dæ+~>±
<Ûsä à¡ sêE ;Ûwßü àì ø√s¡‘ê&ÉT. n|ü⁄&ÉT ;Ûwßü à&ÉT á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
ñ‘·eÔ T ìj·Te÷\qT <äè&Û+É >± bÕ{Ï+#˚yê&ÉT, eTTì ÁX‚wßü &˜ TÉ , uÛèÑ >∑T ≈£îe÷s¡T&ÉT
nsTTq ñX¯qT&ÉT ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£ ø±s¡D+ e\¢ <˚e‘·\≈£î X¯Á‘·Tej·÷´&ÉT. Ä düeTj·T+˝À
eTT˝À¢ø±\≈£î n~Û|‹ü nsTTq Ç+Á<äTì ø√XÊ>±sêìøÏ ≈£îuÒsT¡ &ÉT n~Û|‹ü >± ñ+{≤&ÉT.
jÓ÷>∑d<æ Tä &∆ ÷É , eTVü‰eTTì nsTTq ñX¯qT&ÉT ‘·q jÓ÷>∑ã\+‘√ ≈£îuÒsT¡ ì˝À Á|üy•˚ +∫
n‘·DíÏ ‘·q eX¯+ #˚dTü ø=ì n‘·ì <Ûqä eT+‘ê n|üV≤ü ]kÕÔ&TÉ . ñX¯qT&ÉT #˚dqæ á
nHê´j·÷ìï ≈£îuÒsT¡ &ÉT áX¯«s¡TìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. Ä $wüj÷· ìï $qï áX¯«s¡T&ÉT ñX¯qTì
MT<ä ø√|æ+∫ Á‹X¯S\+ |ü≥Tºø=ì ñX¯qTì ø√dü+ yÓ<øä &£ +É ÁbÕs¡+_ÛkÕÔ&TÉ . |üsy¡ T˚ X¯«s¡TìøÏ
‘·q MT<ä ø√|ü+ e∫Ãq $wüj÷· ìï Á>∑V≤æ +∫q ñX¯qT&ÉT |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì m<äT≥ m|ü
&ÉT
ñ+&Ée#·TÃH√, m|ü
&ÉT ñ+&É>÷∑ &É<√ ‘Ó*dæq yê&ÉT ø±e&É+ #˚‘· Á|üdTü ‘Ô êìøÏ •e⁄ìøÏ
<ä÷s¡+>± yÓ[flb˛‘ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· ñX¯qT&ÉT ñÁ>∑ ‘·|dü Tü ‡‘√ |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì <Ûë´ì+∫
n‘·ì X¯S˝≤Á>∑+ MT<ä ø£ì|ækÕÔ&TÉ . •e⁄&ÉT yÓ+≥H˚ ñX¯qTì |ü≥Tºø=ì H√{À¢ y˚dTü ø=ì
$T+>∑T‘ê&ÉT. |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì ≈£îøÏ˝å ÀøÏ yÓ[flq ñX¯qT&ÉT nø£ÿ&É n+‘·{≤ ø£\j·T ‹s¡T>∑T‘·÷
ñ+{≤&ÉT. n|ü⁄&ÉT •e⁄&ÉT ø=ìï ø√≥¢ dü+e‘·‡sê\T ‘·|dü Tü ‡ #˚kÕÔ&TÉ . Ä düeTj·T+˝À
ñX¯qT&ÉT •e⁄ì ≈£îøÏ˝å À ñ+&É&+É #˚‘· •e⁄ì ‘·|'ü Á|üu≤Û e+ e\¢ ñX¯qTì ‘·|dü Tü ‡
≈£L&Ü ô|+bı+<äT‘·T+~. |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT ‘·|dü Tü ‡ e÷ìy˚dqæ ‘·sê«‘· n‘·ì ≈£îøÏ˝å À
ñqï ñX¯qT&ÉT n+<äT˝À qT+∫ ãj·T≥ |ü&&É ÜìøÏ nH˚ø£ Á|üjT· ‘êï\T #˚kÕÔ&TÉ . n‘·ì
Á|üjT· ‘êïìï áX¯«s¡T&ÉT e´s¡+ú #˚kÕÔ&TÉ . n|ü⁄&ÉT ñX¯qT&ÉT ‘·q MT<ä <äjT· #·÷|æ ãj·T{ÏøÏ
e#˚Ã˝≤>± #˚jT· eTì |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì ÁbÕ]úkÕÔ&TÉ . |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT ªª˙e⁄ Hê eT÷Á‘· <ë«s¡+
>∑T+&Ü e÷Á‘·yT˚ ãj·T{ÏøÏ sêyê*µµ nì |ü*øÏ ‘·q Ç‘·s¡ <ë«sê\qT eT÷dæ y˚kÕÔ&TÉ .
nìï e÷sêZ\T eT÷düT≈£î b˛e&É+‘√ ñX¯qT&ÉT #˚ùd~ ˝Òø£ •e⁄ì eT÷Á‘·<ë«s¡+ qT+∫
ãj·T{ÏøÏ ekÕÔ&TÉ . ñX¯qTì #·÷dæ áX¯«s¡T&ÉT ø√|ü+‘√ X¯S˝≤ìï n‘·ì MT~øÏ m‘·T‘Ô ê&ÉT.
yÓ+≥H˚ bÕs¡«‹ |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì‘√
ªªVæ≤+dü˙j·TdüÔ «j·÷ HÓe’ eTeT |ü⁄Á‘·‘«· e÷>∑‘'·
q Væ≤ <˚y√<äsê‘Y ø£•Ã‘Y ìdüŒ è‘√ HêX¯eTè#·Ã‹¤ µµ
(XÊ+‹. 289 ` 35e XÀ¢ø+£ )
ªª<˚yê! Ç|ü⁄&ÉT Ç‘·&TÉ Hê ≈£îe÷s¡T&ÉT nj·÷´&ÉT ø±ã{Ïº Ç‘·DíÏ HêX¯q+ #˚jT· ≈£L&É<Tä .
˙ ≈£îøÏå qT+∫ ãj·T{ÏøÏ e∫Ãq e´øÏÔ q•+#·&ÜìøÏ M\T˝Ò<Tä µµ nì ÁbÕ]údTü +Ô ~. ÄyÓT
[ 104 ]
ÁbÕs¡qú qT eTìï+∫ áX¯«s¡T&ÉT ñX¯qTì yÓfifl¯ eTì #ÓãT‘ê&ÉT. •e⁄ì eT÷Á‘· <ë«s¡+
>∑T+&Ü ãj·T≥≈£î e∫Ãq yê&ÉT ø±e&É+ #˚‘· ñX¯qT&ÉT n|üŒ{Ï qT+∫ X¯óÁ≈£î&ÉT nì
˝Àø£+˝À Á|üd~æ ∆ #Ó+<ë&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á eè‘êÔ+‘·+ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<ä∏ @ e÷Á‘·eT÷ ùV≤‘·Tã<äy∆ TÓ qÆ ~ ø±<äT. ÁbÕNq Á>∑+<∏ë˝À¢ uÛèÑ >∑T
e+X¯+ #ê˝≤ >=|üŒ e+X¯+>± #Ó|Œü ã&ç+~. uÛèÑ >∑Te⁄ kÕø±å‘T· >Ô ± $wüßeí ⁄qT X¯|+æ ∫q
yê&ÉT. n˝≤+{Ï e+X¯+˝À »ìà+∫q ñX¯qT&ÉT <=+>∑‘·q+>± ≈£îuÒs¡Tì <Ûäq+
n|üV≤ü ]+#ê&Éì #Ó|Œü &É+ W∫‘·´+>± ˝Ò<Tä . ˇø£yfi˚ ¯ n|üV≤ü ]+∫ q|üŒ{Ïø° ñX¯qT&ÉT
áX¯«s¡Tì m<äT≥ m|ü
&ÉT |ü&Ü˝À m|ü
&ÉT |ü&>É ÷∑ &É<√ ‘Ó*dæq yê&Éì á ø£<˝ä∏ À
#Ó|Œü ã&ç+~. n˝≤+{Ïyê&ÉT ‘·q≈£î ‘êqT>± ø√|ü+>± ñqï áX¯«s¡Tì Á‹X¯S\+ MT<ä
ñ+&ç áX¯«s¡TìøÏ ø£ì|æ+∫ n‘·ì #˚‘· |ü≥Tºã&ç $T+>∑ã&Ü¶&TÉ nì #Ó|Œü &É+ eT]+‘·
nHÍ∫‘·´+>± ñ+~. ˇø£yfi˚ ¯ $T+>∑ã&çHê áX¯«s¡T&ÉT ø=ìï ø√≥¢ dü+e‘·‡sê\T ‘·|dü Tü ‡
#˚XÊ&Éì, nìï ø√≥¢ dü+e‘·‡sê\T ñX¯qT&ÉT n‘·ì ø£&TÉ |ü⁄˝À ñHêï&Éì #Ó|Œü &É+ @
e÷Á‘·+ qeTàX¯ø´£ + ø±ì n+X¯+. ˇø£yfi˚ ¯ áX¯«s¡TìøÏ ñX¯qTì MT<ä ø√|ü+ ñ+&ç
n‘·ìì #·+bÕ\qT≈£î+fÒ ø£&TÉ |ü⁄˝À ñqï ñX¯qTì #·+|ü&+É #ê˝≤ düT\uÛ+Ñ . n˝≤
#˚jT· ≈£î+&Ü n‘·DíÏ eT÷Á‘· <ë«s¡+ >∑T+&Ü ãj·T{ÏøÏ e#˚Ã˝≤>± #˚jT· &É+ Ä ø±s¡D+
#˚‘· n‘·ìøÏ X¯óÁ≈£î&ÉT nH˚ ù|s¡T e∫Ã+<äì #Ó|Œü &É+ ùV≤‘·Tã<äy∆ TÓ qÆ n+X¯+ ø±<äT. Çìï
nHÍ∫‘ê´\Tqï á ø£<∏ä @ e÷Á‘·+ qeTà<ä–q~>± ˝Ò<äT. ãèVü≤düŒ‹, e•wüß˜&ÉT,
n>∑dTü Ô ´&ÉT yÓTT<ä˝q’… eTVü≤s¡T¸\ ù|s¡˝¢ ≤>±H˚ X¯óÁ≈£î&ÉT nH˚~ ≈£L&Ü X¯óÁ≈£îìøÏ yÓTT<ä{Ï
qT+∫ ñqï ù|sπ . nsTT‘˚ á X¯óÁ≈£î&ÉT <˚e‘·\≈£î X¯Á‘·Te⁄˝…q’ sêø£då Tü \≈£î ≈£î\>∑Ts¡Te⁄>±
ñ+&É&+É #˚‘· n‘·ìMT~ ø√|ü+‘√ n‘·DíÏ øÏ+#·|sü T¡ dü÷Ô |ü+&ç‘T· &Óq’ ø£$ á ø£<qä∏ T
ø£*Œ+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. n+<äTe\¢ á ø£<ä∏ ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·÷ ñ+~. Ç~ C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ \ä∏
Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q ø£<.ä∏
á ø£<qä∏ T ‹ø£ÿq XÊ+‹|üs«¡ + |ü+#·e÷XÊ«dü+˝Àì 468e |ü<´ä + qT+∫
476e |ü<´ä + es¡≈L£ ñqï 9 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ ≈£î|¢ +Ôü >± #ÓbÕŒ&ÉT.
20. ãèVü≤düŒ‹ XÊ|ü+ e\¢ »\+˝À »\ÁbÕDT\T @s¡Œ&É&+É :

uÛ≤s¡‘+· ˝À á eè‘êÔ+‘·+ XÊ+‹ |üs«¡ +˝Àì yÓ÷ø£<å säÛ à¡ |üs«¡ + nH˚
ñ|ü|sü «¡ +˝À 342e n<Ûë´j·T+˝À 27e e#·q+˝À ñ+~. á $wüj÷· ìï lø£èwüß&í TÉ
ns¡Tq® TìøÏ Áu≤Vü≤àD eTVæ≤eTqT e]íd÷ü Ô #ÓãT‘ê&ÉT.
neTè‘·+ ñ‘·ŒqïyÓTqÆ |ü
&ÉT n+–s¡dTü ì ≈£îe÷s¡T&Óq’ ãèVü≤düŒ‹ düeTTÁ<ä
»\+‘√ Ä#·eTq+ #˚kÕÔ&TÉ . düeTTÁ<ä|⁄ü ˙{Ïì eT+<Ûsä ¡ |üs«¡ ‘·+‘√ ∫\ø£≥+ e\¢ ˙s¡T
eTT]øÏ>± ñ+≥T+~. n+<äT≈£î <˚e >∑Ts¡TyÓq’ ãèVü≤düŒ‹ ø√|æ+∫ H˚qT Ä#·eTq+ #˚dqæ
düeTj·T+˝À ˙ ˙s¡T eTT]øÏ>± ñ+~ ø±ã{Ïº ˙e⁄ Ç|üŒ{Ï qT+∫ eTT]øÏ>±, eT*q+>±
[ 105 ]
ñ+{≤e⁄. #˚|\ü T, yÓTTdüfió¯ fl, ‘êuÒfió¯ fl yÓTT<ä˝q’… »\ »+‘·Te⁄\‘√ ˙e⁄ ø£\Twæ‘e· TÚ‘êe⁄µµ
nì X¯|ækÕÔ&ÉT. n|üŒ{Ï qT+∫ »˝≤˝À¢ »\ »+‘·Te⁄\T ñHêïsTT. Ç+‘·{Ï‘√
á eè‘êÔ+‘·+ eTT>∑TdüT+Ô ~.
@e÷Á‘·+ ‘Ó*$ ñqï yê]¬øH’ ê ô|’ ø£<ä∏ ø£≥Tºø<£ ä∏ nì ÇfÒº ‘Ó*dæb˛‘·T+~.
uÛ÷Ñ Á>∑V≤ü + MT<ä yÓTT≥ºyTÓ T<ä≥ J$ ñ<ä“$¤ +∫+~ ˙{Ï˝ÀH˚. |ü]D≤eT+ <ë«sê düeTTÁ<ä+˝À
nH˚ø£ s¡ø±\ Je⁄\T ø±\Áø£eT+˝À s¡÷bı+<ësTT. uÛ≤s¡‘+· Ä~|üs«¡ + 18e n<Ûë´j·T+˝À
düeTTÁ<ä eT<∏qä + ø£<ä∏ ñ+~. <˚e <ëqe⁄\T eT+<äs¡ |üs«¡ ‘êìï düeTTÁ<ä+˝À y˚dæ
∫\T≈£î‘·Tqï|ü
&ÉT n+<äT˝Àì ÁbÕDT\T #·ìb˛sTT q≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~.
ªª‘·Á‘· HêHê»\#·sê $ìwæŒcÕº eTVü≤Á~D≤
$\j·T+ düeTTbÕ»>∑Tà' X¯‘X· Ö \eD≤+uÛdÑ µæ µ
ªªyês¡TD≤ì#· uÛ÷Ñ ‘êì $$<Ûëì eTV”≤<Ûsä '¡
bÕ‘ê\‘·\ yêd”ì $\j·T+ düeTTbÕqj·T‘Yµµ
(Ä~. 18 ` 20, 21 XÀ¢ø±\T)
ªªeT+<äs¡ |üs«¡ ‘· dü+|òTü s¡¸D #˚‘· düeTTÁ<ä+˝Àì »\ »+‘·Te⁄\˙ï ñ|ü
˙{Ï˝À $\j·T+
bı+<ësTT. Ä |üs«¡ ‘·+ e\¢ düeTTÁ<ä+ n&ÉT>∑Tq ñqï bÕ‘ê\+ ˝Àì ÁbÕDT\˙ï
q•+#êsTTµµ. á XÀ¢ø±\qT ã{Ïº düeTTÁ<ä eT<Ûqä + Hê{Ïøπ düeTTÁ<ä+˝À #ê˝≤ »\#·sê\T
ñqï≥T¢>± düŒwüeº TÚ‘·T+~. ø±ã{Ïº ãèVü≤düŒ‹ XÊ|ü+e\¢ ˙{Ï˝À #˚|\ü T, yÓTTdüfió¯ fl,
‘êuÒfió¯ fl yÓTT<ä˝q’… »\ »+‘·Te⁄\T ñ<ä“$¤ +#êj·Tì #Ó|Œü &É+ ø£≥Tºø<£ ä∏ W‘·T+~.
‹ø£ÿq XÊ+‹|üs«¡ +˝À á eè‘êÔ+‘êìï nqTe~+#·≈î£ +&Ü e~˝ÒXÊ&ÉT.
21. m.ã+>±s¡+ |ü⁄≥Tºø£ ø£<:ä∏

_. ø£|Œü , @qT>∑T, ∫\Tø£\≈£î <˚e‘·\T esê*e«&É+:
á ø£<\ä∏ T nqTXÊdüq |üs«¡ + 84, 85 n<Ûë´j·÷˝À¢ 250 XÀ¢ø±˝À¢ ñHêïsTT.
M{Ïì ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. ªª<ëHê\ìï+{Ï˝À düTes¡í <ëq+ ñ‘·eÔ TyÓTqÆ <äì
X¯è‹ e#·q+. n~ m+<äTe\¢ ñ‘·eÔ T <ëqyÓT+Æ ~? n~ @ düeTj·T+˝À |ü⁄{Ï+º ~? <ëì
dü«s¡÷|üyT˚ $T{Ï? uÛ÷Ñ $T ø£Hêï, >√e⁄\ ø£Hêï ã+>±s¡+ m˝≤ |ü$Á‘·yTÓ qÆ ~? yÓTT<ä˝q’…
$wüj÷· \T ‘Ó\T|ü e\dæ+~>± <Ûsä à¡ sêE ;Ûwßü àì ø√]q|ü⁄&ÉT ;Ûwßü à&ÉT ô|’ ø£<\ä∏ qT Ç˝≤
#ÓãT‘ê&ÉT.
Ms¡T&Óq’ |üsX¡ ó¯ sêeTT&ÉT 21 kÕs¡T¢ ø£Áå ‹j·TT\ MT~øÏ <ä+&Ó‹Ô yês¡+<ä]˙
#·+|æyd˚ æ Ä bÕbÕìï b˛>=≥Tº ø√e&ÜìøÏ ÄX¯«y˚T<Ûä j·÷>±ìï #˚kÕÔ&TÉ . Ä j·÷>∑
|ò\ü +‘√ n‘·&TÉ bÕ|ü $eTTøÏÔ bı+<ä˝øÒ b£ ˛j·÷&ÉT. n|ü⁄&ÉT |üsX¡ ó¯ sêeTT&ÉT e•wü̃,
n>∑dÔü ´, ø±X¯´|ü⁄\ <ä>]Z∑ øÏ yÓ[fl ªªH˚qT |ü$Á‘·T&ÉqT ø±yê*. @ ø£sà¡ #˚‘· ˝Ò<ë @ <ëq+
[ 106 ]
#˚‘· |ü$Á‘·T&ÉqT ø±>∑\qT? qqïqTÁ>∑V≤æ +∫ #Ó|Œü +&çµµ nì yê]ì ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ
yês¡T ªªbÕ|üøs£ à¡ \T #˚dqæ qs¡T\T Áu≤Vü≤àDT\≈£î düTes¡í <ëq+ #˚ùdÔ yê] bÕ|ü+
b˛‘·T+~. düTes¡+í n–ï qT+∫ |ü⁄{Ï+º ~. |ü$Á‘·yTÓ qÆ nìï edüTeÔ ⁄\ ø£+fÒ ã+>±s¡+
|üse¡ T |ü$Á‘·yTÓ qÆ ~>± uÛ≤$+|üã&ÉT‘·÷ ñ+~. n~ uÛ÷Ñ $T ø£+fÒ >√e⁄\ ø£+fÒ s¡‘êï\
ø£+fÒ |ü$Á‘·yTÓ qÆ ~. ñ‘·eÔ T bÕeq düTesêíìï Áu≤Vü≤àD√‘·eÔ TT\≈£î <ëq+ #˚ùdÔ düs«¡
<ëHê\q÷ #˚dqæ yês¡e⁄‘ês¡T. n+‘˚ø±<äT düTes¡<í ëq+ #˚dqæ yês¡T <˚e‘·\qT ≈£L&Ü
<ëq+ #˚dqæ fÒ.¢ m+<äTø£+fÒ n–ï düs«¡ <˚e‘ê dü«s¡÷|ü⁄&ÉT. düTes¡+í n–ï dü«s¡÷|ü+.
n+<äTe\¢ düTes¡í <ëq+ düs«¡ <˚e‘·\ <ëq+‘√ düe÷q+. ø±ã{Ïº düTes¡<í ëq+ #˚jT· eTì
ãTTwüß\T |üsX¡ ó¯ sêeTTìøÏ #ÓãT‘ês¡T.
‘·sê«‘· e•wüß&˜ TÉ düTes¡+í |ü⁄≥Tºøq£ T >∑T]+∫ |üsX¡ ó¯ sêeTTìøÏ Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
bÕs¡«r |üsy¡ T˚ X¯«s¡T\≈£î $yêVü≤+ »]–q ‘·sê«‘· yê]<ä]› düe÷>∑eT+ »s¡T>∑T‘·Tqï|ü
&ÉT
<˚e‘·\T nø£ÿ&çøÏ e∫Ã áX¯«s¡TìøÏ •s¡kÕ qeTdüÿ]+∫ n‘·ì‘√ ªª<˚yê ! <˚$‘√ á
˙ düe÷>∑eT+ ‘·|dü «æ ì‘√ ‘·|dü «æ øÏ, ‘˚»dæ«ì‘√ ‘˚»dæ«øÏ »]–q düe÷>∑eT+. ˙ ‘˚»düT‡
nyÓ÷|òTü yÓTqÆ ~. ñeT ‘˚»düT‡ ≈£L&Ü nyÓ÷|òTü yÓTqÆ <˚. Ç˝≤+{Ï MT Ç<ä]› ø° ø£*–q
dü+‘êq+ #ê˝≤ ã*wüy˜ TÓ qÆ ~ ne⁄‘·T+~. n~ eT÷&ÉT ˝Àø±˝À¢ <˚ì˙ $T>∑\Ã<äT.
ø±ã{Ïº ˙ bÕ<ë\qT X¯sD¡ T ø√]q e÷≈£î Á‹˝Àø£ Væ≤‘êìï ø√] ˇø£ esêìï Çyê«*.
˙≈£î bÕs¡«‹ e\¢ ≈£îe÷s¡T&ÉT »ìà+#·≈L£ &É<Tä . »ìàùdÔ n‘·&TÉ <˚e‘·\qT ≈£L&Ü
z&ç+#·>\∑ &ÉT. ˙ ‘˚»düT‡qT uÛ÷Ñ $T, Äø±X¯+, dü«s¡+Z n˙ï ø£*dæ ≈£L&Ü uÛ]Ñ +#· ˝Òe⁄.
ø±ã{Ïº Á|ü»«*düTqÔ ï ˙ ñ‘·eÔ T ‘˚»düT‡qT <Ûs’Ó ´¡ +‘√ ìÁ>∑V≤æ +#·Tµµ nì ÁbÕ]úkÕÔsT¡ . yê]
ÁbÕs¡qú qT eTìï+∫ áX¯«s¡T&ÉT ‘·q sπ ‘·dTü ‡qT ô|ø’ Ï |ü+|æ }s¡∆ «πs‘·dTü ÿ&ÉT ne⁄‘ê&ÉT.
nsTTq|üŒ{Ïø° <ëì˝À ø=+#Ó+ C≤] nø£ÿ&ç H˚\ô|’ |ü&TÉ ‘·T+~. Ä ‘˚»düT‡ n–ï˝À
|ü&TÉ ‘·T+~. n|ü⁄&ÉT ‘·q≈£î dü+‘êq uÛ+Ñ >∑+ ø£*–q+<äT≈£î bÕs¡«‹ ø√|æ+∫ <˚e‘·\‘√
ªªj·TkÕà<ä|‘ü ´· ø±yÓ÷ yÓ’ uÛsÑ êÔyT˚ $ìe]Ô‘'·
‘·kÕà‘Y düsπ « düTsê j·T÷j·TeTq|ü‘ê´ uÛ$Ñ wü´<∏µä µ
(nqTXÊdüq. 84 ` 72e XÀ¢ø+£ )
ªªdü+‘êHêù|ø£å >∑\ Hê uÛsÑ qÔ¡ T MTs¡T <ëì qT+∫ $s¡$T+|ü CÒdæ Hê≈£î dü+‘êq+
ø£\>∑≈î£ +&Ü #˚XÊs¡T. ø±ã{Ïº MT¬øe«]ø° dü+‘êq+ ø£\>∑<Tä µµ nì X¯|dæ Tü +Ô ~. ñeT
Ç∫Ãq Ä XÊ|ü+ e\¢ <˚e‘·\T dü+‘êq V”≤qT\e⁄‘ês¡T. nsTT‘˚ Ä XÊ|ü düeTj·T+˝À
n–ï nø£ÿ&É ˝Ò&TÉ .
n<˚ düeTj·T+˝À ‘ês¡≈î£ &ÉT nH˚ ù|s¡T >∑\ sêø£då Tü &ÉT |ü⁄{ºÏ <˚e‘·\qT ãTTwüß\qT
Væ≤+dæd÷ü Ô ñ+{≤&ÉT. n|ü⁄&ÉT <˚e‘·\+<äs÷¡ ÁãVü≤à e<ä≈› î£ yÓ[fl ‘ês¡ø±düTs¡Tì e\¢
‘êeTT |ü&TÉ ‘·Tqï u≤<Û\ä qT $e]+∫ n‘·&TÉ #·ìb˛j˚T e÷sêZìï ‘Ó\T|üe\dæ+~>±
[ 107 ]
ø√s¡‘ês¡T. <ëìøÏ ÁãVü≤à ªªø±eT+#˚‘· C≤]q s¡TÁ<äTì ‘˚»düT‡ n–ï˝À |ü&+ç ~. n–ï
<ëìï Á>∑V≤æ +∫ >∑+>∑˝À Á|ü‹wæ̃+∫ ≈£îe÷s¡Tì |ü⁄{Ïkº ÕÔ&TÉ . Ä ≈£îe÷s¡T&ÉT ‘ês¡ø±düTs¡Tì
dü+Vü≤]kÕÔ&TÉ . bÕs¡«‹ <˚e‘·\qT X¯|+æ ∫q düeTj·T+˝À n–ï nø£ÿ&É ˝Ò&TÉ ø±ã{Ïº Ä
XÊ|ü+ n–ïøÏ e]Ô+#·<äT. ø±ã{Ïº MTs¡T yÓ[fl n–ïì yÓ<äøÏ n‘·ì˝À ñqï •e⁄ì
sπ ‘·dTü ‡qT >∑+>∑˝À Á|ü‹wæ̃+|ü CÒdæ ≈£îe÷s¡T&ÉT ø£*>π ˝≤>± #·÷&É+&çµµ nì #Ó|Œæ yê]ì
|ü+|ækÕÔ&TÉ . <˚e‘·\T eTT˝À¢ø±˝À¢ n–ï ø√dü+ yÓ<Tä ≈£î‘·÷ ñ+{≤s¡T. n–ï ‘·q ‘˚»düT‡qT
˙{Ï˝À ø£*|æ me]ø° ø£ì|æ+#·≈î£ +&Ü s¡kÕ‘·\+˝À ñ+{≤&ÉT. <˚e‘·\T n–ï ø√dü+
˙{Ï˝À yÓ<Tä ≈£î‘·Tqï|ü
&ÉT ˇø£ ø£|Œü yê]øÏ ø£ì|æ+∫ ªª<˚e‘·˝≤sê! n–ï s¡kÕ‘·\+˝À
ñHêï&ÉT. Ä n–ï qT+∫ |ü⁄{Ïqº ‘˚»düT‡ e\¢ H˚qT ‘·|+æ ∫b˛‘·THêïqT. MT≈£î n–ï‘√ |üì
ñ+fÒ n–ïì #·÷&É<\ä #·T≈£î+fÒ s¡kÕ‘·˝≤ìøÏ yÓfifl¯ +&çµµ nì #ÓãT‘·T+~. ø£|Œü ‘·q
ñìøÏì <˚e‘·\≈£î #Ó|Œæ q≥T¢>± n–ï Á>∑V≤æ +∫ ø£|Œü e<ä≈› î£ e∫Ã ªªMT≈£î s¡T∫
‘Ó*j·T≈£î+&ÉT >±ø£µµ nì <ëìï X¯|+æ ∫ nø£ÿ&ç qT+∫ y˚>+∑ >± eTs=ø£ #√{ÏøÏ yÓ[flb˛‘ê&ÉT.
n|ü⁄&ÉT <˚e‘·\T ø£|Œü \ MT<ä <äjT· eVæ≤+∫ n–ï XÊ|ü+ e\¢ s¡T∫ ø√˝ÀŒsTTq ø£|Œü \≈£î
øÏ+~ $<Û+ä >± esê\ìkÕÔsT¡ .
ªªn–ï XÊbÕ<ä õVü‰«|æ s¡dCü ≤„q ãVæ≤wüÿè‘ê'
düsd¡ «ü r+ ãVüQ $<Ûë+ j·T÷j·TeTT#êÃs¡ sTTwü´<∏µä µ
ªª_\yêdü+ >∑‘ê+XË’ Ãe ìsêVü‰sê q#˚‘d· 'ü
>∑‘êdü÷q|æ dü+X¯ócÕÿHé uÛ÷Ñ $T' dü+<Ûës¡ sTTwü´‹µµ
ªª‘·y÷Ó |òTü Hêj·÷ eT|æ yÓ’ ìXÊj·÷+ $#·]wü´<∏ä
Ç‘·TøÔ ±Ô´ ‘ê+ dü‘Ô √ <˚yê' |ü⁄qπse eTV”≤ $Te÷yéTµµ
(nqTXÊdüq. 85 ` 31, 32, 33 XÀ¢ø±\T)
ªªn–ï XÊ|ü+ e\¢ Hê\Tø£qT ø√˝ÀŒsTT s¡dü C≤„HêìøÏ <ä÷s¡yTÓ qÆ |üŒ{Ïø° MTs¡T nH˚ø£
$<Ûë˝…q’ e÷≥\qT ñ#·Ã]+#·>\∑ TZ‘ês¡T. MTs¡T _\+˝À ìedæ+#˚ düeTj·T+˝À ÄVü‰s¡+
˝Ò≈î£ +&Ü, n#˚‘q· +>±, ÁbÕDs¡V≤æ ‘·+>± ñ+&ç m+&ç b˛sTTq|üŒ{Ïø° uÛ÷Ñ $T $TeTTà\qT
<Û]ä +∫ ÁbÕD≤\‘√ ì\T|ü⁄‘·T+~. <ä≥yº TÓ qÆ Nø£{Ï ñqï sêÁ‹ düeTj·÷˝À¢ ≈£L&Ü MTs¡T
dü+#·]+#·>\∑ s¡Tµµ nì <˚e‘·\T ø£|Œü \≈£î esê\ì∫Ã, n–ïø√dü+ uÛ÷Ñ $T MT<ä yÓ<Tä ≈£î‘·÷
ñ+{≤s¡T. n|ü⁄&ÉT ◊sêe‘·+ ˝≤+{Ï ˇø£ @qT>∑T n–ï nX¯«‘·ú eèø£+å ˝À ñHêï&Éì
<˚e‘·\≈£î #ÓãT‘·T+~. n|ü⁄&ÉT n–ï ø√|ü+‘√ ªªMT Hê\Tø£ yÓqTø£≈î£ ‹]– ñ+≥T+~µµ
nì @qT>∑T\qìï+{Ï˙ X¯|+æ ∫ nX¯«‘·∆ eèø£+å qT+∫ ãj·T{ÏøÏ e∫Ã X¯MT eèø£+å ˝À
Á|üyX˚ k¯ ÕÔ&TÉ . n|ü⁄&ÉT <˚e‘·\T @qT>∑T\ e<ä≈› î£ e∫Ã ªªMT Hê\Tø£ yÓqT~]– ñqï|üŒ{Ïø°
MTs¡T nìï ÄVü‰sê\qT rdüTø=q >∑\s¡T. Ä Hê\Tø£‘√fÒ ndüŒwüyº TÓ qÆ e÷≥\qT ô|<ä>› ±
e÷{≤¢&>É \∑ s¡Tµµ nì yê{Ïì nqTÁ>∑V≤æ +∫ n–ïì nH˚«wæ+#·&ÜìøÏ yÓfi≤ÔsT¡ . n|ü⁄&ÉT ˇø£
[ 108 ]
∫\Tø£ n–ï X¯MTeèø£+å ˝À ñqï≥T¢ <˚e‘·\≈£î #ÓãT‘·T+~. <ëìøÏ n–ï ø√|æ+∫ ªªMT≈£î
e÷≥\T sê≈£î+&ÉT>±ø£µµ nì ∫\Tø£\qT X¯|+æ ∫ <ëì Hê\Tø£qT ‹s¡>∑ y˚kÕÔ&TÉ . n|ü⁄&ÉT
<˚e‘·\T <äj÷· eTj·TT˝…’ ∫\Tø£‘√ ªª˙e⁄ ∫\Tø£>± ñqï|üŒ{Ïø° ˙ yê≈£îÿ |üP]Ô>± q•+#·<Tä .
Hê\Tø£ ‹s¡>ã∑ &ç q|üŒ{Ïø° ˙ e÷≥ eT<ÛTä s¡+>±H˚ ñ+≥T+~. |æ\\¢ e÷≥\T ô|<ä\› ≈£î
eT<ÛTä s¡+>± ñqï≥T¢>± ˙ e÷≥ ne´ø£Ô eT<ÛTä s¡+>± n<äT“¤‘+· >± ñ+≥T+~µµ nì
n+{≤s¡T. Ä ‘·sê«‘· <˚e‘·\T X¯MT eèø£+å ˝À ñqï n–ïì #·÷dæ n‘·ì‘√ ‘êeTT e∫Ãq
|üìì >∑T]+∫ #ÓãT‘ês¡T. n–ï yês¡T #Ó|Œæ q |üì #˚jT· &ÜìøÏ n+^ø£]kÕÔ&TÉ .
‘·sê«‘· n–ï >∑+>±q~ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl >∑+>∑‘√ ø£\TkÕÔ&TÉ . >∑+>∑ >∑sê“¤ìï
<Û]ä düT+Ô ~. n–ï Á|ü‹wæ̃+∫q ‘˚CÀe+‘·yTÓ qÆ >∑s“¡ +¤ >∑+>∑˝À ô|s¡T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~.
nsTT‘˚ ‘˚CÀe+‘·yTÓ qÆ Ä >∑sê“¤ìï >∑+>∑ uÛ]Ñ +#·˝øÒ b£ ˛‘·T+~. n<˚ düeTj·T+˝À ˇø£
sêø£då Tü &ÉT nø£ÿ&çøÏ e∫Ã uÛj Ñ T· +ø£s+¡ >± ns¡TkÕÔ&TÉ . Ä X¯u≤›ìøÏ >∑+>∑≈î£ uÛj
Ñ T· +‘√ ø£fió¯
fl ‹s¡T>∑T‘êsTT. X¯Øs¡eT+‘ê eDT≈£î‘·T+~. <ëì‘√ ÄyÓT >∑sê“¤ìï uÛ]Ñ +#·˝øÒ £ <ëìï
y˚Ts¡T |üs«¡ ‘·+ MT<ä $&ç∫ ô|&ÉT‘·T+~. n|ü⁄&ÉT n–ï <ëìï <ä]Ù+∫ >∑+>∑‘√
ªª|üÁ|ü#Ã· ¤ dü]‘ê+ ÁX‚cÕ˜+ ø£∫Ã‘Y >∑s“¡ '¤ düTUÀ<äjT· '
ø°<èä >∑«s√í|æ yê <˚$ ø°<èä Á>∑÷|üXÃ¯ <äèX¯´‘˚
‘˚»kÕ øπ q yê j·TTø£'Ô düs«¡ y˚T‘·<é ÁãMVæ≤y˚Tµµ
>∑s“¡ +¤ ˙≈£î düTU≤ìï ø£*+Z ∫+<ë? <ëì es¡yí T˚ ~? <ëì s¡÷|üyT˚ ~? <ëì ‘˚»düT‡
m˝≤+{Ï~?µµ nì n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. <ëìøÏ >∑+>∑
ªªC≤‘·s÷¡ |ü' dü >∑s√“¤ yÓ’ ‘˚»kÕ ‘·«$Tyêq|òTü
düTes√í $eT˝À B|ü'Ô |üs«¡ ‘·+ #êeuÛ≤wüjT· ‘Yµµ
nq|ò÷ü ! Ä >∑s“¡ +¤ düTes¡+í , ‘˚»düT‡˝À n~ ˙‘√ düe÷qyÓTqÆ ~. n~ ã+>±s¡+ ˝≤>±
yÓ\T>=+<äT‘·÷ |üs«¡ ‘êìï Á|üø±•+|üCdÒ +æ ~.
ªª‘˚»kÕ ‘·d´ü >∑s“¡ d¤ ´ü uÛ≤düÿs¡ùdé s¡•à_Û'
j·TÁ<ä e› ´+ |ü]dü+düèwü+º |üè~∏yê´+ |üs«¡ ‘˚wßü #·µµ
ªª‘·‘‡üs«¡ + ø±+#·˙uÛ÷Ñ ‘·+ düeTHêÔ‘Y Á|ü‘´· <äèX¯´‘·
|üs¡«<Ûëe‘· XË’˝≤+ X¯Ã qB' Á|üÁdüeD≤ì #·µµ
(nqTXÊdüq. 85 ` 74,75 XÀ¢ø±\T)
dü÷s¡´øÏsD ¡ ≤\T ‘êøÏq≥T¢>± Ä >∑s“¡ +¤ jÓTTø£ÿ ‘˚CÀøÏsD ¡ ≤\T Ä |üs«¡ ‘ê\ MT<ä ñqï
|ü<ësêú\qT ‘êø£>±H˚ n<ä+‘ê ã+>±s¡yTÓ Æ nìï yÓ|’ ⁄ü \ qT+&ç ø£ì|æ+∫+~.
[ 109 ]
ªªyê´B|üjT· + ùd»Ô kÕ #· Á‘Ó ˝’ Àø£´+ dü#s· ê#·sy¡ Té
@e+s¡÷|ü' dü uÛ>Ñ y∑ êHé |ü⁄Á‘·ùdÔ Vü≤eýêVü≤q
dü÷s¡´ yÓX’ Ê«qs¡ düeT' ø±+‘ê´ k˛eT Çyê|üs'¡ µµ
ªªVü≤eýêVü≤Hê! Ä u≤\T&ÉT eTT˝À¢ø±\q÷ ‘·q ‘˚»düT‡ #˚‘· Á|üø±•+|ü CÒd÷ü Ô |üs«¡ ‘ê\yÓ|’ ⁄ü ,
q<äT\yÓ|’ ⁄ü , ôd\j˚Ts¡y¢ |’Ó ⁄ü |ü]>¬ ‘êÔ&TÉ . n‘·&TÉ dü÷s¡T´ì‘√, n–ï‘√ düe÷qyÓTqÆ ‘˚CÀs¡÷|ü+
ø£*qZ yê&ÉT. ø±+‹˝À #·+Á<äTìe+{Ï yê&ÉTµµ nì |ü*øÏ >∑+>∑ n+‘·sêúqeTe⁄‘·T+~.
<˚e‘·\ |üìì HÓsy¡ ]˚ Ãq n–ï ≈£L&Ü nø£ÿ&ç qT+∫ yÓ[flb˛‘ê&ÉT. á ø£sà¡ \ e\¢,
>∑TD≤\ e\¢ ãTTwüß\÷, <˚e‘·\÷ n–ïì Væ≤s¡D´ πø‘·T&ÉT nì eéVü≤]kÕÔs¡T.
Ä Væ≤s¡D≤´ìï <Û]ä +∫q+<äT e\¢H˚ uÛ÷Ñ $Tì ªªedüTeT‹µµ nì n+{≤s¡T. n–ï qT+∫,
>∑+>∑ qT+∫ |ü⁄{Ïqº >=|üŒ ‘˚»düT‡ >∑\ Ä u≤\T&ÉT ~eýÓTqÆ s¬ \T¢bı<ä MT<ä ì*∫
ô|s¡T>∑T‘·÷ ñ+{≤&ÉT. Ä u≤\≈£îì ø£è‹Ôø\£ T #·÷dæ ‘·eT ≈£îe÷s¡Tì>± uÛ≤$+∫ #·qT
u≤\ì∫Ã b˛wækÕÔsT¡ . Ä ø±s¡D+ #˚‘· Ä u≤\T&ÉT ø±]Ôøπ j·TT&ÉT nj·÷´&ÉT. C≤]q
•e⁄ì Ms¡´+ qT+∫ |ü⁄≥º&É+ e\¢ düÿ+<äT&Éj·÷´&ÉT. >∑TVü≤˝À ìedæ+#·&É+ e\¢
>∑TVüQ&Éj÷· ´&ÉT. á $<Û+ä >± n–ï dü+‘êq+>± düTes¡+í |ü⁄{Ï+º ~. Ç~ |ü$Á‘·yTÓ qÆ
yê{Ï˝À |ü$Á‘·yTÓ qÆ ~. áX¯«s¡ dü«s¡÷|ü+, n–ï dü«s¡÷|ü+, k˛eT dü«s¡÷|ü+ ≈£L&Ü.
n˝≤+{Ï düTesêíìï Áu≤Vü≤àDT\≈£î <ëq+ #˚ùdÔ MT bÕbÕ\˙ï q•kÕÔjT· ì edæwßü &º TÉ |üsX¡ ó¯
sêeTTìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. ‘·sê«‘· |üsX¡ ó¯ sêeTT&ÉT Áu≤Vü≤àDT\≈£î düTesêíìï <ëq+ #˚dæ bÕ|ü
$eTTøÏÔ bı+~q≥T¢>± ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #Ó|Œæ ˙e⁄ ≈£L&Ü Áu≤Vü≤àDT\≈£î düTesêíìï
|ü⁄wÿü \+>± <ëq+ #ÓsTT´, ˙e⁄ ≈£L&Ü düs«¡ bÕbÕ\ qT+N $eTTøÏÔ bı+<ä>\∑ eì #ÓãT‘ê&ÉT.
»>∑‹Œ‘·sT¡ ˝…q’ bÕs¡«r|üsy¡ T˚ X¯«s¡T\ dü+uÛÀ>∑+ düeTj·T+˝À <˚e‘·\T yê]
e<ä≈› î£ e∫Ã yê]<ä]› ø° ø£*dæ |ü⁄Á‘·T&ÉT »ìà+#·≈î£ +&Ü #·÷&Ü\ì •e⁄ì es¡+ ø√sês¡ì
#Ó|Œü &É+ #ê˝≤ nqT∫‘·+. •e⁄&ÉT yê] ø√]ø£qT eTìï+∫ Msê´ìï düÿ*+#·≈î£ +&Ü ô|ø’ Ï
|ü+bÕ&Éì, nsTT‘˚ ø=+‘· Ms¡´+ nø£ÿ&É H˚\ MT<ä |ü&+ç <äì, n–ï <ëìï uÛ]Ñ dü÷Ô
ñHêï&Éì #Ó|Œü &É+ eT]+‘· nqT∫‘·+. bÕs¡«r |üsy¡ T˚ X¯«s¡T\ e<ä≈› î£ <˚e‘·\T e∫Ãq|ü
&ÉT
yê]˝À n–ï˝Ò&TÉ . H˚\MT<ä |ü&qç •e⁄ì Ms¡´+ n–ï nø£ÿ&É ˝Òq|ü
&ÉT n~ n–ï˝À
m˝≤ |ü&TÉ ‘·T+~. n+‘˚ >±≈£î+&Ü ùV≤‘·Tã<ä+∆ >± #·÷ùdÔ n–ï<˚e⁄&ÉT ø±&ÉT. <äV≤ü q+
#˚jT· >∑\ ˇø£ Á|üøè£ ‹X¯ø.ÔÏ n–ï ‘·q˝À |ü&qç <˚qïsTTHê <äV≤æ +∫y˚dTü +Ô ~. n–ï ‘·q˝À
|ü&qç •e⁄ì Msê´ìï ø=+‘· ø±\+ uÛ]Ñ +∫q ‘·sê«‘· <˚e‘·\ ø√]ø£qT nqTdü]+∫
>∑+>± >∑s“¡ +¤ ˝À Á|üyX˚ ô¯ |≥º&+É , >∑+>∑ <ëìï ‘·q >∑s“¡ +¤ ˝À ø=+‘· ø±\+ <Û]ä +∫q
‘·sê«‘· y˚Ts¡T|üs«¡ ‘·+ MT<ä $&ç∫ ô|≥º&+É , Ä düeTj·T+˝À ≈£îe÷s¡kÕ«$T‘√ bÕ≥T
[ 110 ]
düTes¡+í |ü⁄{Ï+º <äì #Ó|Œü &É+ ùV≤‘·Tã<äy∆ TÓ qÆ ~ ø±<äT. ˝Àø£+˝À ã+>±s¡+ $\TyÓq’ ~>±
|ü]>∑D+Ï |üã&ÉT‘·÷ ñ+~. ã+>±s¡+ |üdTü |ü⁄ |ü#Ã· s¡+>∑T˝À yÓ\T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~.
n–ï ≈£L&Ü |üdTü |ü⁄|ü#Ã· s¡+>∑T˝À yÓ\T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. á s¬ +&ç+{Ï b˛*ø£qT
>∑eTì+∫q ø£$ $\TyÓq’ ã+>±s¡+ n–ï <˚e‘ê dü«s¡÷|ü+>± >∑+>± >∑s“¡ +¤ qT+∫
≈£îe÷s¡T kÕ«$T‘√bÕ≥T ñ<ä“$¤ +∫+<äì ø£*Œ+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. n+<äTe\¢ Ç~ ø£≥Tºø<£ ä∏
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· X¯\´|üs«¡ +˝Àì >∑<ëj·TT<ä|∆ sü «¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À 44,
45, 46 n<Ûë´j·÷˝À¢ ≈£îe÷s¡kÕ«$T ø£<ä∏ 276 XÀ¢ø±˝À¢ $es¡+>± ñ+~. 44e
n<Ûë´j·T+˝À ≈£îe÷s¡kÕ«$T |ü⁄≥Tºø£ ≈£î|¢ +Ôü >± Ç˝≤ ñ+~. •e⁄ì Ms¡´+ C≤] n–ï˝À
|ü&ç+~. düs¡« uÛÑø£å≈£î&Ó’q n–ï nø£åj·TyÓTÆq Ä Msê´ìï <ä>∑∆+ #˚j·T˝Ò&ÉT. <ëì‘√
ø±+‹eT+‘·T&Óq’ n–ï n$T‘· ‘˚»dæ« nsTT ‘˚CÀeTj·TyÓTqÆ >∑sê“¤ìï <Û]ä kÕÔ&TÉ . ‘·sê«‘·
ÁãVü≤à Ä<˚XÊqïqTdü]+∫ n–ï Ä >∑sê“¤ìï >∑+>∑˝À $&ÉTkÕÔ&TÉ . >∑+>∑ Ä >∑sê“¤ìï
<Û]ä +#·˝øÒ £ Væ≤eT–] MT<ä s¬ \T¢ bı<ä˝À $&ÉTdüT+Ô ~. Ä n–ï ≈£îe÷s¡T&ÉT ˝Àø±\ìï+{≤
yê´|æ+∫ nø£ÿ&É eè~∆ #Ó+<äT‘ê&ÉT. >∑+>∑ düÿ+<äTì $&ç∫q Ä |üs«¡ ‘·+ |üP]Ô>±
dü«s¡eí Tj·TyÓTÆ Á|üø±•düT+Ô ~. e]›\T¢‘T· qï Ä •X¯óe⁄ Ä uÛ÷Ñ $Tì Á|üø±•+|ü CÒXÊ&ÉT.
n+<äTe\¢ nø£ÿ&ç |üs«¡ ‘ê\˙ï düTes¡eí Tj·÷\j·÷´sTTµµ á ø£<˝ä∏ À düÿ+<ÛTä ì e\¢
n‘·&ÉTqï Væ≤eT–] düTes¡íeTj·T+>± Á|üø±•+∫q≥T¢>± #Ó|üŒã&ç+~. n+‘˚>±ì
düÿ+<äTì‘√bÕ≥T ã+>±s¡+ >∑+>± >∑s“¡ +¤ qT+∫ |ü⁄{Ïqº ≥T¢>± #Ó|Œü ã&É˝<Ò Tä . á ø±s¡D+
#˚‘· >∑÷&Ü nqTXÊdüq |üs«¡ +˝Àì ã+>±s¡+ |ü⁄≥Tºø£ ø£<ä∏ ø£≥Tºø<£ ä∏ nì düŒwüeº Te⁄‘÷· ñ+~.
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘·+ eq|üs¡«+˝Àì e÷s¡ÿ+&˚j·T düeTkÕ´|üs¡«+ nH˚
ñ|ü|sü «¡ +˝À 225 n<Ûë´j·T+ qT+∫ 232 es¡≈î£ e⁄qï 7 n<Ûë´j·÷˝À¢ 346 XÀ¢ø±˝À¢
≈£îe÷s¡kÕ«$T eè‘êÔ+‘·+ $es¡+>± ñ+~. á eè‘êÔ+‘·+˝À ≈£îe÷s¡ kÕ«$T |ü⁄≥Tºø≈£ î£
dü+ã+~Û+∫q ø£<ä∏ nqTXÊdüq|üs«¡ +, X¯\´|üs«¡ +˝Àì ø£<\ä∏ ø£+fÒ _Ûqï+>± ñ+~.
≈£î|¢ +Ôü >± Ä ø£<ä∏ Ç~.
dü|sÔü T¡ ¸\T ‘·eT uÛ≤s¡´\‘√ ø£*dæ j·TC„+ #˚dTü qÔ ï|ü
&ÉT n<äT“¤‘T· &ÉT nH˚ ù|s¡T
>∑\ n–ï eTVü≤s¡T¸\T düeT]Œ+#˚ Vü≤yê´\qT Äj·÷ <˚e‘·\≈£î düeT]Œ+#·&ÜìøÏ e∫Ã
dü|sÔü T¡ ¸\ uÛ≤s¡´\qT #·÷∫ yÓ÷Væ≤+∫ yê]ì eT∞fl eT∞fl #·÷&Ü\ì uÛ≤$+∫ >±s¡´Ω |ü‘ê´–ï˝À
Á|üy•˚ +∫ ã+>±s¡T ø±+‹ >∑\ ãTTwæ |ü‘T· ï\qT #·÷dü÷,Ô düŒè•dü÷Ô dü+‘√wæd÷ü Ô ø±eTeX¯ó
&Ée⁄‘ê&ÉT. nsTT‘˚ ãTTwæ |ü‘T· ï\qT bı+<ë\qï n‘·ì ø√]ø£ |ò*ü +#·<Tä ø±ã{Ïº n‘·&TÉ
‘·q X¯Øsêìï $&ç∫ ô|≥º&ÜìøÏ n&É$øÏ yÓfi‘¯ ê&ÉT. <ä≈î£ ìå ≈£L‘·Ts¬ q’ kÕ«Vü‰<˚$ n–ï<˚e⁄ì
#ê˝≤ ø±\+>± Áù|$Tdü÷Ô n‘·ì bı+<äTqT Ä•dü÷Ô ñ+≥T+~. áyÓT n–ï<˚e⁄ì
dü|sÔü T¡ ¸\ uÛ≤s¡´\ MT~ $s¡V≤ü y˚<qä qT >∑eTì+∫ dü|sÔü T¡ ¸\ uÛ≤s¡´\ y˚w+ü ˝À ‘êqT
[ 111 ]
n–ï<˚e⁄ì bı+<ë\ì Ä˝À∫+∫ yÓTT<ä≥ n+–s¡dTü ì uÛ≤s¡´ nsTTq •e ÄH˚ ÄyÓT
s¡÷bÕìï <Û]ä +∫ n–ï<˚e⁄ì bı+~ |üs«¡ ‘· •Ks¡+ MT<ä ñqï ˇø£ ã+>±s¡T ≈£î+&É˝À
n–ï Msê´ìï e<äT\T‘·T+~. ‘·sê«‘· kÕ«Vü‰<˚$ ns¡T+<Ûrä s¡÷bÕìï ‘·|Œü $T–*q
nsTT<äT>∑Ts¡T ãTTwæ |ü‘T· ï\ s¡÷bÕìï <Û]ä +∫ n–ï<˚e⁄ì‘√ dü+uÛÀ–+∫q nq+‘·s+¡
n–ï<˚e⁄ì Msê´ìï bÕ&É´$THê&ÉT Ä ≈£î+&É˝À e<äT\T‘·T+~. düÿ*‘·yTÓ qÆ Ä n–ï‘˚»düT‡
‘˚»dæ« nsTTq ≈£îe÷s¡T&ÉT>± eT÷&ÉT s√E\≈£î s¡÷bı+<äT‘ê&ÉT. Ä ≈£îe÷s¡T&˚ düÿ+<äT&ÉT.
ø±]Ôøπ j·TT&ÉT, ≈£îe÷s¡TkÕ«$T ù|s¡‘¢ √ |æ\Teã&É‘ê&ÉT.
eq|üs«¡ +˝Àì ≈£îe÷s¡kÕ«$T |ü⁄≥Tºø≈£ î£ dü+ã+~Û+∫q á ø£<˝ä∏ À •e⁄ì
Á|üyT˚ j·T+, >∑+>∑ Á|üyT˚ j·T+ ˝Ò<Tä . Bìï ã{Ïº nqTXÊdüq |üs«¡ +˝Àì ø£<qä∏ T sêdæq ø£$,
X¯\´|üs«¡ +˝Àì ø£<qä∏ T sêdæq ø£$ eq|üs«¡ +˝Àì ø£<qä∏ T sêdæq ø£$ y˚sT¡ y˚sT¡ e´≈£î\Ô ì
düŒwüeº Te⁄‘÷· ñ+~. á ø£e⁄\T ≈£îe÷s¡kÕ«$TøÏ dü+ã+~Û+∫q ø£<qä∏ T ‘·eT≈£î ‘√∫q≥T¢>±
ø£*Œ+∫ sêdæq≥T¢>± eTq+ >∑eTì+#·e#·TÃ. ø±ã{Ïº á ø£<∏ä\˙ï ø£≥Tºø£<∏ä\T>±H˚
uÛ≤$+#ê*.
nqTXÊdüq |üs¡«+˝Àì ø£<∏ä˝À ÁãVü≤à<˚e⁄ì ÄC„‘√ <˚e‘·\T n–ïø√dü+
yÓ<Tä ≈£î‘·Tqï|ü
&ÉT ø£|Œü , @qT>∑T, ∫\Tø£\T n–ï<˚e⁄ì Ä#·÷øÏ #Ó|Œæ q≥T¢>± n+<äT≈£î
ø√|æ+∫q n–ï<˚e⁄&ÉT yê{Ïì X¯|+æ ∫q≥T¢>±, ‘·eT≈£î ñ|üø±s¡+ #˚dæ X¯|+æ #·ã&çq Ä
ÁbÕDT\≈£î <˚e‘·\T esê\T Ç∫Ãq≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. n–ïXÊ|ü+ e\¢ s¡dCü ≤„q+
ø√˝ÀŒsTTq ø£|Œü \≈£î <˚e‘·\T ø£|Œü \T nH˚ø£ $<Ûë˝…q’ e÷≥\qT ñ#·Ã]+#·>\∑ &É+,
uÛ÷Ñ $T s¡+Á<Ûë˝À¢ n$ ÄVü‰s¡+ ˝Ò≈î£ +&Ü n#˚‘q· +>± ÁbÕDs¡V≤æ ‘·+>± m+&çb˛sTT
ñqï|ü
&ÉT uÛ÷Ñ $T yê{Ïì <Û]ä +∫ ÁbÕD≤\‘√ ì\T|ü⁄ ‘·T+<äì, <ä≥yº TÓ qÆ Nø£{Ï >∑\
sêÁ‹ y˚fi¯˝À¢ >∑÷&Ü n$ dü+#·]kÕÔj·Tì esê\qT ÇkÕÔs¡T. uÛÑ÷$T MT<ä ˙fi¯ófl
ñqï|ü
&ÉT ø£|Œü \T u…øu£ ø… e£ T+≥÷ nH˚ø£ s¡ø±\T>± ns¡Tdü÷Ô dü+‘√wü+>± ñ+{≤sTT.
˙fi¯ófl ˝Òq|ü
&ÉT n$ uÛ÷Ñ $Ts¡+Á<Ûë˝À¢, sêfi¯fl øÏ+~ <ë≈£îÿì ãj·T{ÏøÏ sê≈£î+&Ü es¡¸+
ø√dü+ m<äTs¡T #·÷dü÷Ô ÄVü‰s¡+ ˝Ò≈î£ +&Ü ∫øÏÿb˛sTT m+&ç b˛sTTq≥T¢>± ø£ìŒkÕÔsTT.
es¡¸+ |ü&>É ±H˚ n$ ãj·T≥øÏ e∫Ã dü+‘√wü+>± ns¡Tdü÷Ô m>∑Ts¡T‘·÷ ñ+{≤sTT. n˝≤π>
sêÁ‹ düeTj·T+˝À ø£|Œü \T ‹s¡T>∑T‘·÷ ñ+{≤sTT. <ëìï >∑eTì+∫q ø£$ Á|üøè£ ‹ ø£|Œü \≈£î
Á|ükÕ~+∫q kÂø£sê´ìï <˚e‘·\T ø£|Œü \≈£î Ç∫Ãq es¡+>± ø£*Œ+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. n˝≤π>
@qT>∑T\T, ∫\Tø£\ $wüjT· +˝À >∑÷&Ü esê\T>± Ç∫Ãq≥T¢>± ø£$ ø£*Œ+#ê&ÉT.
n+<äTe\¢ á ø£<ä∏ ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·÷ ñ+~. Ç+<äT˝À C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ ë∏ +X¯ ñ+~.
‹ø£ÿq á ø£<qä∏ T nqTXÊdüq |üs«¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+˝Àì 128 e |ü<´ä +
qT+∫ 154 e |ü<´ä + es¡≈L£ ñqï 27 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ s¡∫+#ê&ÉT. W∫‘ê´ qïqTdü]+∫
á ø£<∏ä˝À ø=ìï e÷s¡TŒ\T CÒXÊ&ÉT. eT÷\+˝À bÕs¡«r |üs¡y˚TX¯«s¡T\ düe÷>∑eT
[ 112 ]
düeTj·T+˝À <˚e‘·\T e∫Ã •e⁄ì es¡+ ø√]q≥T¢ ñ+~. Ç~ no¢\+, nHÍ∫‘·éTì
uÛ≤$+∫ ‹ø£ÿq ªªø=+&=ø£ ø±\+ãTq≈£î qj·÷´~eT >∑èVü≤düTìú ‘˚»+u≤|üse¡ T >∑èVæ≤DÏ
ì$T‘·+Ô ãT>± sπ ‘√<Ûë‘·T s¡÷|ü+ãTq+ Áãdüqï+u…’ j·TeTàùV≤X¯«s¡T e÷qdüeè‹Ô+CÒdæ
n–ïj·T+<äT ì*∫j·TT+&Éµµ (ø=+‘· ø±˝≤ìøÏ yÓTT<ä{Ï >∑èVü≤düT&ú q’Ó •e⁄ìøÏ <=&É¶ sTT˝≤¢˝q’…
bÕs¡«‹ ø±s¡D+>± Ms¡´+ yÓ\Te&ç+~. •e⁄&ÉT <ëìï uÛ≤eq X¯øÔÏ #˚‘· n–ï j·T+<äT
ì*|æ e⁄+#ê&ÉT). nì e÷]Ã sêdæ eT÷\+˝Àì no¢˝≤ìï nHÍ∫‘ê´ìï ‘=\–+#ê&ÉT.
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘·+˝À n–ï<˚e⁄&ÉT <˚e‘·\≈£î ø£ì|æ+#·≈£î+&Ü
ñ+&É&ÜìøÏ ø±s¡D+ #Ó|Œü ã&É˝<Ò Tä . ‹ø£ÿq ‘·q uÛ≤s¡‘+· ˝À ªªìÁ<ë‹X¯jT· eTT q÷ì
Á|ü#Ã· q¤ Tï&Ó’ j·TT+&ÉT≥ yês¡\T >±qø£ j·TTqï+‘·µµ (eTT+#·Tø=∫Ãq ìÁ<äe\¢ n–ï <˚e‘·\≈£î
ø£ìŒ+#· ≈£î+&Ü ñqï≥T¢>±) e÷]Ã sêXÊ&ÉT. n˝≤π> ø£|Œü \T, @qT>∑T\T, ∫\Tø£\≈£î
<˚e‘·\T Ç∫Ãq esê\ $wüjT· +˝À >∑÷&Ü ‹ø£ÿq ñ∫‘·yTÓ qÆ e÷s¡TŒ\T #˚XÊ&ÉT.
ªª..................... u§ø£ÿ˝…+&ÉH+Ó &ç
#·∫Ãj·TTqT ˙s¡T e∫Ãq Je⁄ u§+≈£î
ùddæ jÓT\T>∑T\T ôd\>∑>∑ C…\>∑ es¡eTT
yês¡T ø£|Œü \øÏ∫Ãs¡yês¡´ ‘˚»µµ
(3e Ä. 143 e |ü<´ä +)
ø£|Œü \T u§]j·T˝À¢ m+&É\≈£î m+&ç #·ìb˛sTTq|üŒ{Ïø° ˙s¡T sê>±H˚ #êe⁄qT nã<ä+∆
#˚dæ u…øu£ ø… e£ Tì ns¡Tdü÷Ô $»è+_ÛkÕÔsTT.
ªª>∑»+ãT\T Á|ür|ü õVü≤«+ãT\j·TT´qT düs¡«s¡dü C≤„q+ãT >∑*–
e÷q˙j·T+ãT\>∑T es¡+ãT\+ CÒdæ sêõ‘·+ãT\>∑T q≥T¢>± qqTÁ>∑V≤æ +∫ j·T>∑»Z +ãT
$cÕ<ä+ãT e÷ìÃµµ (@qT>∑T\T ‹s¡T>∑ã&çq Hê\Tø£\T ø£\$ nsTTq|üŒ{Ïø° n$ nìï
s¡T#·T\qT #·øÿ£ >± Á>∑V≤æ +#˚≥≥T¢>± yê{ÏøÏ esê\qT Ç∫Ã @qT>∑T ∫+‘·qT <˚e‘·\T
b˛>={≤ºs¡T).
ªõVü≤« eTs¡\ ã&É>∑ õ\Tø£\ q–ï X¯
|æ+#Ó, düTs¡\T ôde⁄\øÏ+#·T q{Ïº
|ü\T≈£î yêìø=dü– ∫\Tø£ Hêq+~+|ü
CÒdæ.....................................µµ
( 3e Ä. 147e |ü<´ä +)
∫\Tø£\ Hê\Tø£\T ‹s¡T>∑Tã&ç ñ+&˚≥≥T¢>± n–ï X¯|+æ #ê&ÉT. <˚e‘·\T yê{ÏøÏ #Óe⁄\
øÏ+ô|q’ |ü\T≈£î\T ñ+&˚ $<Û+ä >± es¡+ Ç∫Ã Äq+~+|üCXÒ Ês¡T.
‹ø£ÿq eT÷\+˝À #Ó|Œæ q≥T¢>± >∑+>± >∑s“¡ +¤ qT+∫ ≈£îe÷s¡ kÕ«$T‘√ bÕ≥T
ã+>±s¡+ ñ<ä“$¤ +∫q≥T¢>± sêj·T˝Ò<Tä .
[ 113 ]
ªªnìq Áãdüqï‘· q≥Tº\T #˚ôd<ä
q÷s¡&TÉ +&Éì yê] q÷i&ç+∫
‘·qj·T+<äT yÓ\T>∑T X¯+uÛTÑ ì Ms¡´$T&çjTÓ >∑+
>± >∑s“¡ s¤ ÷¡ |ü+ãT>±>∑ Hê‘·
&É~ j·T‹ |ü]eè<äe∆ T>∑T≥j·TT <Û]ä sTT+|ü
H√s¡«ø£ ìs¡s® ¡ |üs«¡ ‘·+ãT
‘·≥eTTq X¯se¡ Ddü+ú ãT>± >∑+>∑ j·TT
‘·‡ èwüyº TÓ Tqs¡Œ Hê •K] dü‘s· T¡
‘˚ˆˆ e\¢Ø>∑T\àø£eTT>∑ düTes¡eí Tj·T‘·
yÓ\T>∑ u≤\T&Ó’ yÓ*>¬ qM«s¡>s∑ “¡ ¤
eT#·Ã{ÏøÏ............................µµ
(3e Ä. 150e |ü<´ä +)
ªª<˚e‘·\T n˝≤ #Ó|Œü >±H˚ n–ï n˝≤π> #˚kÕÔqT nì yê]ì }s¡&+ç ∫ ‘·q˝À yÓ\T>∑T‘·Tqï
•e⁄ì sπ ‘·dTü ‡qT >∑+>∑˝À >∑s“¡ ¤ s¡÷|ü+>± e~˝≤&ÉT. n~ #ê˝≤ ô|<ä>› ± ô|s¡>&∑ +É #˚‘·
>∑+>∑ <ëìï yÓ÷j·T˝Òø£ y˚Ts¡T|üs«¡ ‘·+ <ä>sZ∑ ¡ ñqï s¬ \T¢‘√≥˝À e~*+~. <ëì‘√ #Ó≥‘¢ √,
r>∑\‘√, bı<ä\‘√ ì+&ç Ä |üs«¡ ‘·+ ã+>±s¡T s¡+>∑T‘√ yÓ*–b˛sTT+~. Ä Ms¡>s∑ “¡ +¤
ˇø£ u≤\Tì s¡÷|ü+˝À Á|üø±•+∫+~µµ nì ‹ø£ÿq ≈£îe÷s¡kÕ«$T »ìà+∫q|ü
&ÉT y˚Ts¡T
|üs«¡ ‘·+ ã+>±s¡T s¡+>∑T˝À yÓ*–b˛sTT q≥T¢>± sêXÊ&ÉT. n+‘˚>±˙ eT÷\+˝À #Ó|Œæ q≥T¢>±
≈£îe÷s¡kÕ«$T‘√bÕ≥T >∑+>±>∑s“¡ +¤ qT+∫ ã+>±s¡+ |ü⁄{Ïqº ≥T¢>± sêj·T˝Ò<Tä . á $<Û+ä >±
‹ø£ÿq á ø£<˝ä∏ À ø=ìï düeTT∫‘·yTÓ qÆ e÷s¡TŒ\qT #˚XÊ&ÉT.
22. >=&ÉT>∑T, #Ó|

ü \ |ü⁄≥Tºø£ ø£<:ä∏
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À >=&ÉT>∑T, #Ó|
ü \ ø£<ä∏ nqTXÊdüq |üs«¡ +˝Àì <ëq<Ûsä à¡ |üs«¡ +
nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À 95, 96 n<Ûë´j·÷˝À¢ 50 XÀ¢ø±˝À¢ #Ó|Œü ã&ç+~. á ø£<qä∏ T n+|üXj ¯ T· ´
MT<ä ñqï ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. <Ûsä à¡ sêE ;Ûwßü àì‘√ ÁXÊ<äø∆ s£ à¡ \ dü+<äs“¡ +¤ ˝ÀqT,
Ç‘·s¡ |ü⁄D´ ø±sê´\ dü+<äs“¡ +¤ ˝ÀqT >=&ÉT>∑T, #Ó|
ü \qT <ëq+ #˚dTü +Ô {≤s¡T. Ç˝≤
m+<äT≈£î #˚dTü +Ô {≤s¡T? ˝Àø£+˝À Ç~ m˝≤ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~? m˝≤ |ü⁄D´Á|ü<yä TÓ +Æ ~?
‘Ó\T|ü e\dæ+~>± ø√s¡T‘ê&ÉT. <ëìøÏ düe÷<Ûëq+>± ;Ûwßü à&ÉT, »eT<ä–ï eTVü≤]¸øÏ
dü÷s¡T´ìøÏ eT<Û´ä »]–q dü+yê<ëìï #ÓãT‘êqì á >=&ÉT>∑T, #Ó|
ü \ ø£<qä∏ T Ç˝≤
#ÓãT‘ê&ÉT.
ˇø£|ü
&ÉT uÛÑè>∑Te+X¯düTú&Ó’q »eT<ä–ï $H√<ä+‘√ $\T$<ä´qT kÕ<Ûäq
#˚dTü +Ô {≤&ÉT. n‘·&TÉ u≤D≤\qT m≈£îÿô|{Ïº e<äT\T‘·÷ e⁄+fÒ n‘·ì uÛ≤s¡´ sπ DTø£ n‘·&TÉ
e~*q u≤D≤\qT ‘Ó∫ÃsTTdü÷Ô ñ+≥T+~.
[ 114 ]
ªªn<∏ä ‘˚q dü X¯uq›Ò C≤´j·÷ XË’ Ãe X¯sd¡ ´ü #·
Á|üV≤ü èwü'º dü+∫∫πø|å ü kÕ #· Á|ü‘ê´»Vü‰s¡‘êHéµµ
ªªn˝…‘¢ ê{Ï <Û«ä ìøÏ <ä÷düT≈£îb˛‘·Tqï u≤D≤\ #·|
ü fi¯fl≈£î n‘·&TÉ u≤>± Äq+~dü÷Ô ñ‘ê‡Vü≤+‘√
u≤D≤\qT y˚d÷ü Ô e⁄+{≤&ÉTµµ. sπ DTø£ yê{Ïì ‘Ó∫Ã sTTdü÷Ô e⁄+≥T+~. Ç˝≤ eT<Ûë´Vü≤ï+
es¡≈î£ »eT<ä–ï kÕ<Ûqä #˚dTü +Ô {≤&ÉT. eT<Ûë´Vü≤ï+ m+&É≈î£ øÏ+<ä ø±fi¯ófl, ô|q’ ‘·\ ø±\T‘·÷
e⁄+&É&+É #˚‘· sπ DTø£ n\dæb˛sTT u≤D≤\qT rdüTø=ì sêe&ÜìøÏ yÓ[fl ˇø£ #Ó≥Tº ˙&É˝À
ø=+‘·ùd|ü⁄ ì\ã&ç ø=+#Ó+ Ä\dü´+>± ‘Ó∫Ã sTTdüT+Ô ~. »]–q Ä\kÕ´ìøÏ »eT<ä–ï
ø√|æ+∫ m+<äT≈£î Ä\düýÓT+Æ ~? nì ÄyÓTqT s¬ {Ï+º ∫ n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. n+<äTø±yÓT `
ªª•s¡ kÕÔe Á‘·ŒB|ü+Ô y˚T bÕ<Í #Óe’ ‘·b˛<Ûqä
dü÷s¡´‘˚CÀ ìs¡T<ë∆V≤ü + eèø£#å êÃ¤j÷· + düe÷Á•‘ê'µµ
(nqTXÊdüq. 95 `16e XÀ¢ø+£ )
ªª‘·b˛<ÛHä ê! dü÷s¡T´ì Á|ü‘êbÕìøÏ Hê ‘·\, ø±fi¯ófl ø±*b˛‘·T+fÒ uÛ]Ñ +#·˝øÒ £ #Ó≥Tº˙&É˝À
ø=+‘·ùd|ü⁄ ì\ã&Ü¶qµµ ì »eT<ä–ïøÏ #ÓãT‘·T+~. yÓ+≥H˚ »eT<ä–ï ø√|ü+ dü÷s¡T´ì
MT~≈£î eT*¢ ‘·q y˚&ç øÏsD ¡ ≤\‘√ sπ DTø£qT u≤<Ûôä |{Ïqº +<äT≈£î dü÷s¡T´ì <ä+&ç+#ê\ì
n‘·&ç MT<ä≈î£ u≤D≤\qT m≈£îÿô|fÒº Á|üjT· ‘·ï+ #˚kÕÔ&TÉ . yÓ+≥H˚ dü÷s¡T´&ÉT Áu≤Vü≤àD
s¡÷|ü+˝À »eT<ä–ï e<ä≈› î£ e∫Ã »eT<ä–ï‘√ Ç˝≤ |ü\T≈£î‘ê&ÉT. ªªdü÷s¡T´&ÉT ˙πø$T
Á<√Vü≤+ #˚XÊ&Éì n‘·ì MT<äøÏ u≤D≤\qT e<äT\T‘·THêïe⁄. dü÷s¡T´&ÉT ‘·q øÏsD ¡ ≤\‘√
˙{Ïì Á>∑V≤æ +∫ Ä »˝≤ìï e]¸dTü HÔ êï&ÉT. es¡¸+e\¢ ÁbÕDT\≈£î ÄVü‰s¡+ \_Ûd÷ü Ô e⁄+~.
nqïy˚T ÁbÕDeTì y˚<ë\T #ÓãT‘·THêïsTT. es¡¸+ e\¢ zwü<Tä \T, \‘·\T ∫e⁄]düTHÔ êïsTT.
|ü⁄wæŒdüTÔHêïsTT. C≤‘·ø£ø£s¡à\T, Áe‘ê\T, ñ|üqj·THê\T, >√<ëHê\T, $yêVü‰\T,
j·TC„ø±sê´\T, XÊÁkÕÔ\T, <ëHê\T, Á|ü»\ ø£\sTTø£\T, <ÛäqsêdüT\T yÓTT<ä˝…’qe˙ï
nqï+ e\¢H˚ kÕ>∑T‘·THêïsTT. Ç<ä+‘ê ˙≈£î ‘Ó\TdüT, Ç˝≤+{Ï eTVü≤√|üø±] nsTTq
dü÷s¡T´ì |ü&>É ={Ïº ˙e⁄ kÕ~Û+#˚ Á|üj÷Ó »qy˚T$T{Ï?µµ n‘·ì e÷≥\qT $ì »eT<ä–ï
XÊ+‹+#·&TÉ . n|ü⁄&ÉT dü÷s¡T´&ÉT #˚‘T· \T CÀ&ç+∫ $qj·T+>± »eT<ä–ï‘√ ªªdü÷s¡T´&ÉT
m\¢|
ü &ÉT #·*dü÷Ô ñ+{≤&ÉT. n˝≤+{Ï dü÷s¡T´ì qTe⁄« @$<Û+ä >± #Û~˚ +#·>\∑ e⁄?µµ nì
Á|ü•ïkÕÔ&TÉ . <ëìøÏ »eT<ä–ï e∫Ãqyê&ÉT dü÷s¡T´&Éì Á>∑V≤æ +∫, ªª˙e⁄ dæsú +¡ >± e⁄Hêï
ø£<Tä \T‘·THêï C≤„qH˚Á‘·+‘√ ‘Ó\TdüTø=ì ìqTï •øÏ+å #· >∑\qT. eT<Ûë´Vü≤ï düeTj·T+˝À
ns¡ ì$Twü+ bÕ≥T qTe⁄« dæsú +¡ >± ñ+{≤e⁄. Ä düeTj·T+˝À ìqTï u≤D+‘√
ø=&É‘êqTµµ nì #ÓãT‘ê&ÉT. n+<äT≈£î dü÷s¡T´&ÉT
ªªndü+X¯jT· + e÷+ $Á|üsπ ¸ uÛ‘Ò ‡· ´ùd <Ûìä «Hê+ es¡
n|üø±]D+ e÷+ $~∆ uÛ>Ñ e∑ xÃs¡D≤>∑‘y· Té µµ
(nqTXÊdüq. 96 ` 7e XÀ¢ø+£ )¤
[ 115 ]
˙e⁄ qqTï ø=≥º>\∑ e⁄, H˚qT ‘·|
ü #˚XÊqT, X¯sD ¡ T ø√s¡T‘·THêïqT nì $qï$kÕÔ&TÉ .
n+<äT≈£î »eT<ä–ï ô|<ä>› ± q$« ªªdü÷s¡T´&Ü! ˙e⁄ uÛj Ñ T· |ü&É e<äT,› X¯sD
¡ T ø√]q yê]ì
H˚qT #·+|üqT, ø±˙ ˙e⁄ n|üsê<Û+ä #˚XÊe⁄. <ëìøÏ düe÷<Ûëqy˚T$T{Ï? ˙ øÏsD¡ ≤\‘√
y˚&øÓ ÿÏ q e÷s¡+Z düTK+>± q&ÉTe<ä–q~>± m˝≤ ne⁄‘·T+<√ n˝À∫+#·Tµµ nì dü÷s¡T´ì‘√
|ü\T≈£î‘ê&ÉT. yÓ+≥H˚ dü÷s¡T´&ÉT >=&ÉT>∑T, #Ó|
ü \qT düèwæ+º ∫ yê{Ïì »eT<ä–ïøÏ Ç∫Ã
ªªeTVü≤sπ ¸ •s¡dÁü kÕÔD+ #ÛÁ· ‘·+ eTÁ<ä•àyês¡DyéT
Á|ü‹>∑èV”≤wí «ü |ü<ë“¤«+ #·Á‘êD≤s¡+ú #·sà¡ bÕ<äTøπ µµ
ªªn<ä´Á|üuèÑÛ ‹ #Óy’ V˚ ≤ü ˝Àπø dü+Á|ü#]· wü´‹
|ü⁄D´πøwüß #· düsπ «wüß |üse¡ Tø£jå T· ´ y˚Te#·µµ
(nqTXÊdüq. 96 ` 14,15 XÀ¢ø±\T)
ªªá >=&ÉT>∑T Hê øÏsD ¡ ≤\q&ÉTø¶ =ì ‘·\qT s¡ødåÏ Tü +Ô ~, #·sà¡ +‘√ #˚dqæ á #Ó|
ü \T
bÕ<ë\≈£î s¡øD å£ >± |üì #˚kÕÔsTT. H˚{Ï qT+&ç Ç$ ˝Àø£+˝À n+<ä]øÏ ñ|üj÷Ó >∑
|ü&‘É êsTT. |ü⁄D´ø±sê´\ìï+{Ï˝Àq÷ M{Ïì <ëq+ #˚jT· &É+ e\¢ <ëq+ #˚dqæ yê]øÏ
nø£j å T· yÓTqÆ ñ‘·eÔ T ˝Àø±\T ø£\TZ‘êsTTµµ nì #ÓãT‘ê&ÉT.
á ø£<qä∏ T ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #Ó|Œæ á >=&ÉT>∑T, #Ó|
ü \qT dü÷s¡T´&ÉT
Á|üe]Ô+|ü CÒXÊ&ÉT. M{Ïì Áu≤Vü≤àDT\≈£î <ëq+ #˚jT· &É+ eTT˝À¢ø±˝À¢ |ü⁄D´Á|ü<+ä nì
Ç~ C≤q|ü<ä ø£≥Tº ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q ø£<.ä∏ á ø£<qä∏ T
#Ó|⁄ü Œ\T ≈£î≥º&+É eè‹Ô>± ø£*–q <ä[‘· ø£$ düèwæ+º ∫ ñ+&Ée#·TÃ. #Ó|⁄ü Œ\T ≈£î≥º&+É
˙#·yTÓ qÆ |üì ø±<äT, n~ >=|üŒ |ü$Á‘·yTÓ qÆ eè‹Ô, #Ó|⁄ü Œ\qT yÓTT≥ºyTÓ T<ä≥ dü÷s¡´<˚e⁄&ÉT
düèwæ+º ∫ Ç#êÃ&ÉT nì #ê{Ï #Ó|Œü {≤ìøÏ á ø£<qä∏ T #Ó|Œæ ñ+&Ée#·TÃ. á ø£<˝ä∏ À dü÷s¡T´&ÉT,
»eT<ä–ï, sπ DTø£ nH˚ eT÷&ÉT bÕÁ‘·\THêïsTT. yÓTT<ä{Ï bÕÁ‘· dü÷s¡T´&ÉT. ùV≤‘·Tã<ä+∆ >±
Ä˝À∫ùdÔ dü÷s¡T´&ÉT <˚e⁄&ÉT ø±&ÉT, ˇø£ Á>∑V≤ü +. uÛ÷Ñ $T ‘·q #·T≥÷º ‘êqT ‹s¡T>∑T‘·÷
dü÷s¡T´ì #·T≥÷º ‹s¡T>∑T‘·÷ ñ+~. á ø±s¡D+ #˚‘H· ˚ uÛ÷Ñ $T MT<ä sêÁ‹+ uefi¯ófl
@s¡Œ&ÉT‘·THêïsTT. dü÷s¡T´ì e\¢ ˝Àø£+˝À ÁbÕDT\≈£î y˚qy˚\ Á|üj÷Ó »Hê \THêïsTT.
ndü\T ÁbÕDT\≈£î JeHê<Ûës¡yTÓ qÆ |ü+≥\T |ü+&É&ÜìøÏ Á|ü<ëÛ q ø±s¡D+ dü÷s¡T´&˚.
n+<äTe\¢H˚ eTq ÁbÕNqT\T ø£è‘·C‘„ ê uÛ≤e+‘√ dü÷s¡T´ì ˇø£ <˚e⁄ì>± uÛ≤$+∫
|üPõ+#ês¡T. ø±ã{Ïº Á>∑V≤ü yÓTqÆ dü÷s¡T´&ÉT >=&ÉT>∑T, #Ó|
ü \qT ø£*Œ+∫ Ç#êÃ&ÉT nì
#Ó|Œü &É+ ≈£î<äs<¡ Tä .
á ø£<˝ä∏ À eTs=ø£ bÕÁ‘· »eT<ä–ï. Ç‘·&TÉ |üsX¡ ó¯ sêeTTì ‘·+Á&ç. |üsX¡ ó¯
sêeTT&ÉT Áu≤Vü≤àDT&Óq’ |üŒ{ÏøÏ >=|üŒ j·TT<äM∆ s¡T&ÉT>± |ü⁄sêD≤˝À¢ #Ó|Œü ã&Ü¶&TÉ . n‘·ì
‘·+Á&ç nsTTq »eT<ä–ï >=|üŒ ãTTwæ. ãTTwüß\T y˚<ë<Û´ä j·Tq+, j·TC„j÷· >±\T, ‘·|dü Tü ‡
[ 116 ]
yÓTT<ä˝q’… $ #˚kÕÔsT¡ . ◊‘˚ »eT<ä–ï yÓTT<ä≥ øå±Á‘· <Ûsä êàìï bÕ{Ï+∫, Ä ‘·sT¡ yê‘·
Áu≤Vü≤àD ø£sà¡ \qT #˚dqæ ≥T¢>± ÁbÕNq Á>∑+<∏ë\ e\¢ ‘Ó\TdüT+Ô ~. n+<äTe\¢H˚ C≤q|ü<ä
ø£$ »eT<ä–ï $\T$<ë´ kÕ<Ûqä #˚dqæ ≥T¢>± ø£*Œ+#ê&ÉT. ◊‘˚ »eT<ä–ï $\T$<ë´
kÕ<Ûqä #˚dqæ |üŒ{Ïø° ‘·qT y˚dqæ u≤D≤\qT ‘Ó∫Ã sTTe«&ÜìøÏ n‘·&TÉ ‘·q uÛ≤s¡´qT
ìjÓ÷–+#·&TÉ . n‘·ì <ä>sZ∑ ¡ #ê˝≤ eT+~ •wüß´\T+{≤s¡T. Ä •wüß´˝À¢ ø=+‘·eT+~ì
Ä|üìøÏ ìjÓ÷–kÕÔ&TÉ . ˇø£yfi˚ ¯ »eT<ä–ï ‘·q uÛ≤s¡´H˚ ‘·qT y˚dqæ u≤D≤\qT rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ
ìjÓ÷–+∫q|üŒ{Ïø° ÄyÓTqT m+&É≈î£ ø£wôºü |&É≥ ¶ + dü÷s¡T´ì ‘·|
ü >±<äT. n~ »eT<ä–ï
n|üsê<Ûyä T˚ . eT<ÛëïVü≤ï ø±\+˝À dü÷s¡´øÏsD¡ ≤\T y˚&>ç ± ñ+&É&+É düV≤ü »yÓTqÆ $wüjT· +.
á düV≤ü »yÓTqÆ $wüj÷· ìï dü÷s¡T´ì ‘·|
ü >± uÛ≤$+∫ dü÷s¡T´ì MT<ä ø√|ü–+∫, n‘·DíÏ
•øÏ+å #ê\qTø√e&É+ eT÷s¡‘â «· +. »eT<ä–ï ˝≤+{Ï ãTTwæ Ç+‘· eT÷s¡+â >± Ä˝À∫+#ê&Éì
#Ó|Œü &É+ dü]jÓTÆ q~ ø±<äT.
ô|’ ø±s¡D≤\ #˚‘· á ø£<˝ä∏ À m˝≤+{Ï ùV≤‘·Tã<ä‘∆ ê ˝Ò<ìä #Ó|Œü e#·TÃ.
uÛ÷Ñ $T MT<ä Á|üdTü ‘Ô e· TTqï edüTeÔ ⁄\˙ï e÷qe⁄&ÉT ‘·j÷· s¡T #˚dqæ y˚. Ä edüTeÔ ⁄\qT
yÓTT<ä≥ ø£qTø=ÿì ‘·j÷· s¡T #˚dqæ yês¡T yê{Ïì #ê˝≤ ÁbÕ<∏$ä Tø£ |ü<‹∆ä ˝À ‘·j÷· s¡T
#˚kÕÔsT¡ . ø±\+ >∑&#ç ˚ ø=B› edüTeÔ ⁄qT ‘·j÷· s¡T #˚jT· &É+˝À e÷s¡TŒ\T »s¡T>∑T‘·÷
e⁄+{≤sTT. @ edüTeÔ P yÓTT<ä{ |ü]D‹ #Ó+~q <äX˝¯ À ‘·j÷· s¡T ø±<äT. n+‘˚>±≈£î+&Ü
@ edüTeÔ ⁄ ˇπø s¡÷|ü+˝À dæsú +¡ >± ñ+&É<Tä . XÊÅd$Ôü C≤„q+ n_Ûeè~∆ #Ó+<˚ ø=B› Ä
edüTeÔ ⁄˝À e÷s¡TŒ\T »]– eT]+‘· kÂø£s´¡ +>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü ˝˚ ≤>± ‘·j÷· s¡e⁄‘·T+~.
Ç|ü
&ÉT eTq+ yê&˚ edüTeÔ ⁄\˙ï Ç˝≤ ‘·j÷· s¡e⁄‘·Tqïy˚. n<˚ $<Û+ä >± >=&ÉT>∑T #Ó|
ü \T
≈£L&Ü yÓTT<ä≥ ÁbÕ<∏$ä Tø£yTÓ qÆ $>± ‘·j÷· s¡T #˚jT· ã&ç ø±\Áø£eT+˝À nH˚ø£ e÷s¡TŒ\≈£î
˝Àqe⁄‘·÷ eT]+‘· kÂø£s´¡ +>± yê&˚+<äT≈£î M\T>± ‘·j÷· s¡e⁄‘·THêïsTT. ø±ã{Ïº >=&ÉT>∑T
#Ó|
ü \qT dü÷s¡T´&ÉT düèwæ+º ∫ Ç#êÃ&Éì #Ó|Œü &É+ nùV≤‘·Tø£+.
>∑‘+· ˝À yπ̊s ÁbÕ+‘êìøÏ kÕe÷q´Á|ü»\T ø±* q&Éø£ <ë«sêH˚ yÓfie¢¯ \dæ
ñ+&˚~. ÄHê&ÉT Ç|üŒ{Ï˝≤>∑ <ës¡T\T eT+∫>±, q&Ée&ÜìøÏ kÂø£s´¡ +>± ñ+&˚$ ø±e⁄.
|ü>{∑ |Ï Pü ≥ m+&É, sêÁ‹|üP≥ Nø£{Ï Á|üj÷· D≤ìøÏ #ê˝≤ Çã“+~>± ñ+&˚~. Ä Çã“+~ì
#ê˝≤es¡≈î£ #Ó|⁄ü Œ\T, >=&ÉT>∑T ‘=\–kÕÔsTT. >=&ÉT>∑T ø±*q&Éø‘£ √ yÓfiy¢‚ ê]øÏ m+&É,
yêq qT+∫ s¡øDå£ ø£*–düT+Ô ~. #Ó|⁄ü Œ\T m+&É≈î£ ø±fi¯ófl ø±\≈£î+&Ü #˚jT· &ÉyT˚ >±≈£î+&Ü
ø£+|ü, |ü⁄s¡T>∑T |ü⁄Á≥ qT+∫ s¡øD å£ ø£*–kÕÔsTT. á ø£<ë∏ ø±\+ Hê{ÏøÏ >=&ÉT>∑T, #Ó|⁄ü Œ\T
yê&ÉTø£˝À ñHêïsTT. yê{Ïe\¢ ø£\T>∑T#·Tqï Á|üj÷Ó »Hê\T >∑eTì+∫q ø£$ >=&ÉT>∑T,
#Ó|⁄ü Œ\ MT<ä n_Ûe÷q+‘√ á ø£<qä∏ T ø£*Œ+#ê&ÉT. n+<äTe\¢ Ç~ ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘÷· ñ+~.
ÁbÕNq ø±\+˝Àì C≤q|ü<Tä \≈£î <Óe’ uÛøÑ ÔÏ yÓT+&ÉT. yê] <äèwæ˝º À uÛ÷Ñ $T
MT<ä ñqï edüTeÔ ⁄\˙ï <˚e⁄&ÉT Ç∫Ãqy˚. n+‘˚>±≈£î+&Ü yê]øÏ Ä<ÛTä ìø£ ø±\+˝Àì
[ 117 ]
eTq˝≤>± ùV≤‘·Tã<ä+∆ >± Ä˝À∫+#˚≥+‘· $C≤„qeTT+&É<Tä . Á|üøè£ ‹˝À yê]øÏ ‘Ó*dæq
$wüj÷· \T #ê˝≤ ‘·≈î£ ÿe. yê] Ä˝À#·Hê |ü]~Û ≈£L&Ü ∫qï<˚. C≤q|ü<ä ø£e⁄\T ≈£L&Ü
Ç˝≤+{Ï eTqdü‘Ô «· eTTqï yêπs. yês¡T ‘·eT Ä˝À#·Hê |ü]~Û˝À ‘·eT≈£î ‘Ó*dæq ‘·≈î£ ÿe
C≤„q+‘√ Ç˝≤+{Ï ø£≥Tºø<£ \ä∏ T ø£*Œ+∫ ˝Àø£+ MT<ä $&ç∫ ô|&É‘ês¡T. n$ C≤q|ü<Tä \
#˚‘· $X¯«dæ+|üã&ç, eTÚœø£ Á|ü#ês¡+˝À yê´|ækÕÔsTT. Ç˝≤+{Ï ø£<\ä∏ qT |ü+&ç‘· ø£e⁄\T
dü+düÿ]+∫ sêe÷j·TD, uÛ≤s¡‘,· uÛ≤>∑e‘ê~ •wüÁº >∑+<∏ë˝À¢ #=|æŒ+#ês¡T.
uÛ≤s¡‘+· ˝À á ø£<ä∏ ∫es¡ ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE‘√ X¯óÁuÛyÑ TÓ qÆ , q÷s¡T }#·\T
ø£*qZ >=&ÉT>∑TqT Áu≤Vü≤àDTìøÏ <ëq+ #˚dqæ yê&ÉT #·ìb˛sTTq ‘·sê«‘· dü«s¡Z ˝Àø£+˝À
n|ü‡s¡d\ü ‘√, <˚e‘·\‘√ >=|üŒ>± >ös¡$+#·ã&É‘ê&Éì, m+&É≈î£ ø±* b˛‘·Tqï ø±fi¯ófl
>∑\ $Á|ü⁄ìøÏ bÕ<äsø¡ \å£ qT <ëq+ #˚dqæ yê&ÉT eTs¡D+Ï ∫q ‘·sê«‘· <˚e‘·\T >=|üŒ>±
eTìï+#˚ >√˝Àø±ìøÏ yÓfi≤Ô&ìÉ Áu≤Vü≤àDT\≈£î >=&ÉT>∑T, #Ó|
ü \qT <ëq+ #˚ùdÔ ø£*>π
|ü⁄D≤´ìï >∑T]+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. >∑‘+· ˝À #·<Tä e⁄≈£îqï yês¡T, ø£$‘·«+ #Ó|Œü >∑\ bÕ+&ç‘´· eTTqï
yês¡T Áu≤Vü≤àDT˝Ò. ø±ã{Ïº Ms¡T ‘·eT ≈£î\+ >=|üŒ‘·Hêìï, ‘·eT ≈£î\düT\Ô ≈£î <ëq+
#˚jT· &É+ e\¢ ø£*>π >=|üŒ |ü⁄D≤´ìï >∑T]+∫ kÕ«s¡ãú T~∆‘√ Ç˝≤+{Ï e÷≥\qT #ÓbÕŒs¡T.
C≤q|ü<ä ø£<˝ä∏ À¢ Ç˝≤+{Ï eTT–+|ü⁄ ñ+&É<Tä . Ç˝≤+{Ï eTT–+|ü⁄ Áu≤Vü≤àD ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q
|ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q<˚.
23 . >√e⁄\ eT\eT÷Á‘· kÕúHê˝À¢ \ø°Î ìyêdü+:

á ø£<ä∏ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝Àì nqTXÊdüq |üs«¡ +˝À <ëq<Ûsä à¡ |üs«¡ + nH˚
ñ|ü|sü «¡ +˝Àì 82e n<Ûë´j·T+˝À 47 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î
#ÓãT‘ê&ÉT. ªªÄe⁄ ù|&É \ø°Î ìyêdüeTì H˚qT $HêïqT. <ëìï >∑T]+∫ ‘Ó\T|üe\dæ+~>±µµ
<Ûsä à¡ sêE ;Ûwßü àì ø√]q|ü
&ÉT ;Ûwßü à&ÉT á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT.
\ø°Î<˚$ ø±+‘·T©qT‘·Tqï X¯Øs¡+‘√ >√e⁄\ e<ä≈› î£ yÓ[fl ‘·qqT >∑T]+∫
|ü]#·jT· + #˚dTü ø=ì ‘·qqT ÄÁX¯sTT+#·&+É e\¢ Ç+Á<äT&ÉT, dü÷s¡T´&ÉT yÓTT<ä˝q’… <˚e‘·\T
düTKdü+‘√cÕ\‘√ Äq+<ä+>± ñHêïs¡ì ‘êqT <Ó‘’ T· ´\qT e<ä* y˚jT· &É+ e\¢ yês¡T
q•+#ês¡ì, ‘·q ÄÁX¯jT· +˝À ãTTwüß\T <˚e‘·\T dæ~∆ bı+<äT‘·THêïs¡ì, <Ûsä êàs¡øú ±e÷\T
‘·q‘√ ø£*|æ ñqï|ü
&ÉT düTK Á|ü<ë\e⁄‘ê j·Tì ‘·q >=|üŒ‘·Hêìï >√e⁄\≈£î #Ó|Œæ
ªªMTs¡T X¯óuÛ≤\qT ø£*–+#˚yês¡T H˚qT m\¢|
ü &É÷ MT˝À ñ+&Ü\ì ø√s¡T≈£î+≥THêïqT.
MTs¡T qHêïÁX¯sTT+∫ leT+‘·T\T ø£+&çµµ nì #ÓãT‘·T+~. \øÏå àe÷≥\qT >√e⁄\T
‹s¡dÿü ]dü÷Ô ÄyÓT dæsú ‘¡ «· +˝Òì #·|\ü Tsê\ì, ÄyÓT ‘·eT≈£î nedüs+¡ ˝Ò<Tä ø±ã{Ïº ÄyÓTqT
yÓ[flb˛e\dæ+~>± ø√s¡‘êsTT. >√e⁄\ e÷≥\≈£î \øÏàå u≤<Û|ä &ü ç ªª>√e⁄˝≤sê Ç˝≤
e÷{≤¢&&É +É ‘·><∑ Tä . <˚e‘·\T, <ëqe⁄\T, >∑+<Ûsä T¡ «\T, e÷qe⁄\T yÓTT<ä˝q’… yês¡+<äs÷¡
[ 118 ]
rÁeyÓTqÆ ‘·|dü Tü ‡#˚dæ qqTï ùd$düT+Ô {≤s¡T. MT >=|üŒ‘·Hêìï Á>∑V≤æ +∫ H˚H˚ MT e<ä≈› î£
e∫Ã n&ÉT>∑T‘·T+fÒ qqTï ‹s¡dÿü ]+∫ nee÷ì+#· ‘·><∑ Tä µµ nì Áã‹e÷\T‘·T+~.
nsTTq|üŒ{Ïø° >√e⁄\T ÄyÓT ‘·eT≈£î nedüs+¡ ˝Ò<ìä >∑{>ºÏ ± #ÓãT‘êsTT. n|ü
&ÉT \øÏàå
>√e⁄\‘√ ªªÇ‘·sT¡ \qT >ös¡$+#˚ MTs¡T qqTï ‹s¡dÿü ]ùdÔ ˝Àø£eT+‘ê qqTï n>ös¡e
|üsT¡ düT+Ô ~. MTs¡T kÂuÛ≤>∑é‘·T\T, MT X¯sD ¡ Tø√] e#êÃqT, m\¢|
ü &É÷ $TeTTà\qT
ùd$+#˚<ëqqT. MT X¯Øs¡+˝À #Ó&~¶É n+≥÷ @B˝Ò<Tä . MT X¯Øs¡+˝À @<√ ˇø£
n+>∑+˝À ìedæ+#ê\qT≈£î+≥THêïqT. H˚qT mø£ÿ&É ìedæ+#ê˝À #Ó|Œü +&çµµ nì ÁbÕ]údTü +Ô ~.
n|ü
&ÉT >√e⁄\T n˙ï ø£*dæ Ä˝À∫+∫
ªªneX¯´+ e÷qHê ø±sê´ ‘·yê kÕà_Û s¡´X¯d«æ ì
X¯ø£è q÷àÁ‘˚ ìedü‘·«+ |ü⁄Dý˚T‘·~“¤ q' X¯óuÛÒµµ
ªªìqTï y˚TeTT ‘·|Œü ≈£î+&Ü >ös¡$+#ê*. qTe⁄ e÷ eT\ eT÷Á‘ê˝À¢ ìedæ+#·T. e÷ á
s¬ +&ÉT |ü$Á‘·yTÓ qÆ $µµ nì #ÓãT‘êsTT. \øÏàå <ëìøÏ dü+‘√wü+>± n+^ø£ ]düT+Ô ~.
n+<äTe\¢H˚ Äe⁄ ù|&É \ø°Î ìyêdüyTÓ +Æ <äì ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √
á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
eTq ÁbÕNqT\T >√e⁄qT >√e÷‘·>± |üPõ+#ês¡T. >√e⁄qT düs«¡ <˚e‘ê
dü«s¡÷|ü+>± uÛ≤$+∫ >√e⁄qT |üPõùdÔ düs«¡ <˚e‘·\q÷ |üPõ+∫q≥T¢>±, >√Á|ü<øä D åÏ
uÛ Ñ ÷ Á|ü < ä ø Ï å D >± ù|s=ÿHêïs¡ T . BìøÏ ø±s¡ D + >√e⁄ e\¢ e÷qe⁄\≈£ î nH˚ ø £
Á|üj÷Ó »Hê\T+&É&yÉ T˚ . eTq yê]øÏ ÄVü‰s¡+ eékÕj·T+ <ë«sê edü÷Ô e⁄+~. uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
Á|ü<ëÛ q+>± yêékÕj·Tø£ <˚X+¯ . uÛ≤s¡rj·TT\T eékÕj·÷ìï Á|ü<ëÛ q+>± m<äT\› ‘√
#˚kÕÔsT¡ . n+<äTe\¢H˚ eTqyês¡T m<äTq› T ãdüe<˚e⁄ì>± ø=*#ês¡T. Äe⁄ bÕ\T dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ $.
‘·*¢ bÕ\ e+{Ï$. bÕ\ qT+∫ e#˚Ã ô|s¡T>∑T, yÓqï, HÓsTT´, eTõ®>∑ yÓTTˆˆyê{Ïì
e÷qe⁄\T ÄVü‰s¡+>± d”«ø£]düTHÔ êïs¡T. n+‘˚>±<äT M{Ï˝À nH˚ø£ Wwü<ä >∑TD≤\THêïsTT.
kÕ<Ûës¡D+>± eTq+ $dü]+® #˚ eT\ eT÷Á‘ê\qT nX¯ó<ä+∆ >± uÛ≤$düT+Ô {≤eTT. ø±˙
dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ >∑&¶ç ‹H˚ Äe⁄ eT\ eT÷Á‘ê˝À¢ nH˚ø£ Wwü<ä >∑TD≤\THêïsTT. yÓ<’ Tä ´\T yê{Ïì
nH˚ø£ yê´<ÛTä \≈£î Wwü<Tä \T>± ñ|üj÷Ó –düTHÔ êïs¡T. n+‘˚>±ø£ >√e⁄ eT\ eT÷Á‘ê\T
eT+∫ ms¡Te⁄>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü ç |ü+≥\T u≤>± |ü+&É&ÜìøÏ ñ|üj÷Ó >∑ |ü&TÉ ‘·THêïsTT.
n$ |ü+≥\≈£î k˛πø N&É|&” \É ≈£î ÁøÏ$Tdü+Vü‰sê\T>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·THêïsTT. Äe⁄
ù|&É‘√ Ç+{Ï eTT+<äT ø£fi≤fl|æ #·*‘¢ ˚ dü÷ø£å àÁøÏeTT\T q•+∫ Ç+{À¢ì yês¡+<äs÷¡
Äs√>∑´+>± ñ+{≤s¡T. s¬ ‘’ T· \T $‘·HÔ ê\qT >√eT÷Á‘·+‘√ X¯ó~∆ #˚dæ Äs¡u{… ºÏ $‘Ô̊yês¡T.
Bìe\¢ $‘·HÔ ê\T m˝≤+{Ï N&É|&” É k˛ø£≈î£ +&Ü n$ u≤>± yÓTT\¬ø‹Ô ô|]– eT+∫
|ü+≥ì#˚Ã$. á$<Û+ä >± >√e⁄ eT\eT÷Á‘ê\ e\¢ #Ó|Œü ˝Òqìï Á|üj÷Ó »Hê\THêïsTT.
[ 119 ]
á ø±s¡D+ #˚‘H· ˚ eTq yês¡T >√e⁄ ˇø=ÿø£ÿ nej·Te+ ˇø=ÿø£ÿ <˚e‘·≈î£ kÕúq+>±
#ÓãT‘·÷ eT\ eT÷Á‘ê\qT $dü]+® #˚ >√e⁄ nej·Tyê\qT \ø°àå ìyêdü+>± ù|s=ÿHêïs¡T.
<ëìï >∑eTì+∫q ø£$ \ø°Î<˚$ >√e⁄\qT Áã‹e÷* yê{Ï eT\eT÷Á‘ê˝À¢ kÕúq+
dü+bÕ~+#·T ≈£îqï≥T¢>± á ø£<qä∏ T ø£*Œ+#ê&ÉT. n+<äTe\¢ Ç~ ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·÷
ñ+~. Ç~ C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q ø£<.ä∏
‹ø£ÿq á ø£<qä∏ T nqTXÊdüìø£|sü «¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+˝Àì 113 e e#·q+
qT+∫ 118 es¡≈î£ ñqï Äs¡T |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ ≈£î|¢ +Ôü >± #ÓbÕŒ&ÉT. dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À
\ø°å à<˚$ ‘·q >=|üŒ‘·q+ >∑T]+∫ #Ó|Œü &É+ >√e⁄\T ÄyÓTqT ‹s¡dÿü ]+#·&+É #ê˝≤
$es¡+>± #·øÿ£ ì dü+uÛ≤wüD\‘√ ñ+~. <ëìï ‹ø£ÿq ˇπø d”d|ü <ü ´ä +˝À ≈£î|¢ +Ôü >± Ç˝≤
#ÓbÕŒ&ÉT.
ªªdæ] <Ûq˚ Te⁄\˝Àì ø£]–q HÓe«‘Ó
eì j·T$ j·T&ç–q qeTàVü‰‘·à
l H˚qT MT˝À edæ+|ü>± e∫Ã‹
qqe⁄&ÉT »+#·\yÓq’ ìqTï
H=\¢eTT e÷˝Àq qTqT|ü>± qìjÓT q
>√Ze⁄\T <ëì ø£<$›˚ e>∑∫
j˚TqT u≤dæq düs«¡ <ëqe ≈£î\eTT ^
&ÉŒ&çjTÓ u§+~q düTs¡˝Ÿ Á|üuTÑÛ ‘· H=+~
sπ qT e#·TÃ≥ >√] ø±<˚ ‘·|+ü ãT
˝≤#·]+‘·Ts¡T qìï≥Tº \_Ûu$ÑÛ +#·T
≥TiyÓ MTø£qï qÁ<ÛTä e yÓTT\¢eTqT≥
j·T_ÛueÑÛ yÓT ˙≈£î uÀ*q j·T#·≥ ø£sT¡ >∑Tµµ
(nqTXÊdüìø£ |üs«¡ +, ‘·èrj·÷XÊ«+ 114e |ü<´ä +)
ˇø£kÕ] \øÏàå Ä\eT+<ä˝ÀøÏ yÓ[fl+~. qTe⁄« me]$? nì Äe⁄\T n&ÉT>∑T‘êsTT. H˚qT
\øÏàå ì MT‘√ ø£*dæ ñ+<ëeTì e#êÃqT nì ÄyÓT #ÓãT‘·T+~. #·+#·\ dü«uÛ≤e+ ñqï
ìqTï e÷˝À ñ+#·Tø√e&ÜìøÏ y˚TeTT n+^ø£]+#·+ nì >√e⁄\T #ÓãT‘êsTT. <ëìøÏ
ÄyÓT <äT'K+‘√ H˚qT sêø£då Tü \qT e<ä* y˚jT· &É+ e\¢ yês¡T q•+#ês¡T. H˚qT <˚e‘·\qT
#˚s&¡ +É e\¢ yês¡T Á|üuTÑÛ ‘ê«ìï bı+<ës¡T. Hê ø√dü+ n+<äs÷¡ ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü +Ô {≤s¡T.
n˝≤+{Ï qqTï MTs¡T Ç˝≤ nee÷ì+#·&+É Hê´j·Te÷? nì \øÏàå n+≥T+~. #·+#·\yÓTqÆ
ìqTï n+^ø£]+#·eTì #Ó|Œü &É+ nee÷ì+#·&É eTe⁄‘·T+<ë? ˙≈£î Çwüyº TÓ qÆ #√{ÏøÏ
yÓfió¯ fl nì Äe⁄\T \øÏàå øÏ #ÓãT‘êsTT. Bìïã{Ïº ‹ø£ÿq á ø£<qä∏ T m+‘· ≈£î|¢ +Ôü >± sêXÊ&√
düŒwüeº Te⁄‘·T+~.
[ 120 ]
24. <äTsê«düTì esê\ e\¢ lø£èwüß&í TÉ |üP»˙j·TT&ÉT ø±e&É+:
á ø£<ä∏ nqTXÊdüq |üs«¡ + 159e n<Ûë´j·TyÓTqÆ <äTsê«düTì ø£<˝ä∏ À 56
XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T ø£èwüß&í TÉ <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. <Ûsä à¡ sêE ªªÁu≤Vü≤àD |üP»
e\¢ ø£*>π nuÛTÑ ´<äj÷· ìï >∑T]+∫ #Ó|
ü µµ nì lø£èwüßìí n&ÉT>∑>±, ø£èwüß&í TÉ <Ûsä à¡ sêE‘√
Áu≤Vü≤àDT\ #˚‘· ø√|æ+|üã&çq Á|ü<Tä éTTï&ÉT, Áu≤Vü≤àDT\qT |üPõ+#·&+É e\¢ m˝≤+{Ï
|ò*ü ‘·+ ø£\T>∑T‘·T+~? ÇVü≤|üsê˝À¢ Áu≤Vü≤àDT\T m+<äT≈£î ÁX‚wßü \˜ T>± #Ó|Œü ã&ÉT‘·THêïs¡T?
nì >∑‘+· ˝À qqTï n&ç>±&ÉT. ÄHê&ÉT n‘·ìøÏ #Ó|Œæ q <ëìï Ç|ü
&ÉT ˙≈£î $e]kÕÔqT
nì Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
ªªÁu≤Vü≤àDT\T ÇVü≤|üsê˝À¢ düTK<äT:U≤\qT Çe«&ÜìøÏ düeTs¡T∆\T.
Áu≤Vü≤àDT\qT |üPõ+#·&+É e\¢ Äj·TTdüT‡, ø°],Ô j·TX¯dTü ‡, ã\+ ô|s¡T>∑T‘êsTT. nìï
˝Àø±\T, ˝Àø±BÛX«¯ s¡T\T n+<äs÷¡ Áu≤Vü≤àDT\qT |üPõ+∫qyêπs. á ˝Àø£+˝Àq÷, |üs˝¡ Àø£+˝Àq÷
≈£L&Ü Áu≤Vü≤àDT˝Ò >=|üŒ ÁbÕDT\T. nìï+{Ï˙ Á|ü‘´· ø£+å >± <ä]Ù+#·>\∑ Ms¡T ø√|æùdÔ ˝Àø±ìï
uÛdÑ àü + #˚jT· >∑\s¡T. ø=‘·Ô ˝Àø±\qT ˝Àø£bÕ\≈£î\qT düèwæ+º |ü>\∑ s¡T. yê]ì >∑T]+∫ ‘Ó*dæq
yês¡T yê] |ü≥¢ $qj·T+‘√ ñ+{≤s¡T. ˇø£kÕ] <ë«s¡ø±q>∑sêìøÏ e∫Ãq <äTsê«düTì
e÷ Ç+{À¢ n‹~∏>± ñ+#·T≈£îHêïqT. n‘·ìøÏ ø√|ü+ m≈£îÿe. n‘·&TÉ ˇø£kÕ] y˚\eT+~øÏ
dü]|ü&˚ ÄVü‰sêìï ˇø£ÿ&˚ ‹+{≤&ÉT. ˇø=ÿø£ÿkÕ] #ê˝≤ ‘·≈î£ ÿe ‹+{≤&ÉT. ˇø£kÕ]
nø£kÕà‘·T>Ô ± ô|<ä>› ± qe⁄«‘ê&ÉT. n+‘·˝ÀH˚ Vü≤sƒê‘·T>Ô ± ô|<äô› |≥Tºq @&ÉTkÕÔ&TÉ . n‘·&TÉ
‘·q $&ç~ >∑èVü‰ìøÏ yÓ[¢ nø£ÿ&ÉTqï |ü&Éø£qT, <ëì MT<ä |ü]∫q |üs¡T|ü⁄\qT
n\+ø£]+#·ã&çq ø£q´\qT n+<ä]˙ ø±˝ÒÃdæ mø£ÿ&çø√ yÓ[b¢ ˛j·÷&ÉT. n≥T ‘·sê«‘·
‹]– e∫Ã ø£ècÕí ! H˚qT bÕj·Tdü+ ‹Hê\qT ≈£î+≥THêïqT ‘=+<äs>¡ ± ‘Ó|Œæ +#·T!
nHêï&ÉT. H˚qT eTVü≤]¸ eTqdüTqT Á>∑V≤æ +∫qyê&çì ø±ã{Ïº n+‘·≈î£ eTT+<˚ bÕj·TkÕìï
#˚sTT+∫ ñ+#êqT. dæ<+∆ä >±, u≤>± y˚&>ç ± ñqï bÕj·TkÕìï n‘·ìøÏ ìy˚~+#êqT.
n‘·&TÉ <ëìï ‘ê– $T–*q bÕj·TkÕìï Hê X¯ØsêìøÏ |üPdüTø√eTì ÄC≤„|+æ #ê&ÉT. H˚qT
@MT Ä˝À∫+#·≈î£ +&Ü n‘·&TÉ m+–*#˚dqæ bÕj·TkÕìï Hê X¯ØsêìøÏ, •s¡dTü ‡≈£î u≤>±
|üPdüT≈£îHêïqT. |üøÿ£ H˚ ñqï s¡TøÏàDÏ yÓ|’ ⁄ü Ä eTVü≤]¸ #·÷XÊ&ÉT. n‘·ì uÛ≤e+ Á>∑V≤æ +∫
H˚qT bÕj·TkÕìï ÄyÓT X¯ØsêìøÏ |ü{+ºÏ #êqT. Ä ‘·sê«‘· <äTsê«dü eTVü≤]¸ s¡TøÏàDÏì
s¡<ë∏ ìøÏ ø£{ºÏ #·sï¡ ø√\‘√ H˚qT #·÷düT+Ô &É>±H˚ ø={≤º&TÉ . s¡TøÏàDÏ s¡<ë∏ ìï ˝≤>∑T‘·÷
M~Û˝ÀøÏ yÓ[+¢ ~. eTVü≤]¸ #˚dqæ á |üì Hê≈£î @e÷Á‘·+ ø√|ü+ ‘Ó|Œæ +#·˝<Ò Tä . Ä
‘·sT¡ yê‘· Ä Áu≤Vü≤àDT&ÉT #ê˝≤ ø√|æ+∫ s¡<+ä∏ qT+∫ ~– q&ÉTdüTHÔ êï&ÉT. H˚qT n‘·ì
yÓ+≥ |ü]>¬ ‘·TøÔ =ì yÓ[¢ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&Ü! nqTÁ>∑V≤æ +#·T nì ÁbÕ]∆+#êqT. n|ü
&ÉT ‘˚»dæ«
[ 121 ]
nsTTq Ä Áu≤Vü≤àDT&ÉT qqTï #·÷dæ Ç˝≤ nHêï&ÉT. ªªø£ècÕí! ˙e⁄ dü«uÛ≤e dæ<+∆ä >±H˚
ø√bÕìï »sTT+#êe⁄. ˙e⁄ Hê |ü≥¢ m˝≤+{Ï n|üsê<Û+ä #˚jT· ˝Ò<Tä . ˙ |ü≥¢ H˚qT
Á|üdqü Tïìï nj·÷´qT. ˙≈£î ø±e\dæq esêìï ø√s¡Tø√. Bì e\¢ \_Û+#˚ nuÛTÑ ´<äj÷· ìï
#·÷&ÉT. Á|ü|+ü #·+˝À eTqTwüß\≈£î nqï+ |ü≥¢ ÄdüøÔÏ ñqï≥T¢>± ˙ MT<ä uÛøÑ uÔÏ ≤Û e+
ñ+≥T+~. ˝Àø±\T ñqï+‘· es¡≈L£ ˙ø°]Ô Á|üø±•düT+Ô ~. eTT˝À¢ø±˝À¢q÷ ˙e⁄ Á|ü‘´˚ ø£‘q· T
bı+<äT‘êe⁄. nìï ˝Àø±\ yê]øÏ Çwüß&º eÉ ⁄ ne⁄‘êe⁄. bÕj·TkÕìï ˙ X¯Øs¡eT+‘ê
|üPdüT≈£îHêïe⁄ ø±ã{Ïº ˙≈£î eTè‘·TúÛj Ñ T· + ˝Ò<Tä . qTe⁄« ø√s¡T≈£îqï|ü
&˚ eTè‘·Té⁄ edüT+Ô ~.
˙ n]ø±fi¯≈¢ î£ bÕj·TkÕìï ˙e⁄ m+<äT≈£î sêdüTø√˝Ò<Tä ? Ç~ Hê≈£î q#·Ã˝Ò<Tä µµ nì Hê‘√
#Ó|üŒ>±H˚ Hê X¯Øs¡+ m+‘√ ø±+‹e+‘·eTsTT+~. ‘·sê«‘· <äTsê«düT&ÉT s¡TøÏàDÏ‘√
ªªÁd”\Ô +<ä]˝À qTe⁄« >=|üŒ ø°]ìÔ bı+<äT‘êe⁄. ˙≈£î yês¡ø› ´£ +, s√>∑+, s¡+>∑T ‘·>&Z∑ +É @B
ñ+&É<Tä . m|ü
&É÷ Ç˝≤π> ñ+{≤e⁄. øπ X¯e⁄ì 16 y˚\ eT+~ uÛ≤s¡´\˝À ˙e⁄ ÁX‚wßü s˜ ê\e⁄
ne⁄‘êe⁄µµ nì #Ó|Œæ <äTsê«dü eTVü≤]¸ yÓ+≥H˚ n+‘·sê∆qeTj·÷´&ÉT. Ä ‘·sT¡ yê‘· H˚qT
eTVü≤]¸ $&ç~ #˚dæq Ç+{Ï˝ÀøÏ Á|üy˚•+#êqT. Çfi¯¢+‘ê ø=‘·Ô>± ñ+~. eTVü≤]¸
‘·>T∑ \u…{qºÏ e˙ï ø=‘·>Ô ±q÷, >∑{>ºÏ ±qT ñHêïsTT. ÄHê{Ï qT+∫ Áu≤Vü≤àDT&ÉT @$T
#Ó|Œæ Hê <ëìì ‘·|Œü ø£ HÓsy¡ s˚ T¡ dü÷Ô yê]ì Äsê~ÛdTü HÔ ˚ ñHêïqT. <Ûsä à¡ sêC≤! Hê˝≤π> ˙e⁄
≈£L&Ü Áu≤Vü≤àDT\qT e÷≥\‘√ <ëHê\‘√ m\¢|ü
&É÷ |üPõ+#·T. á $<Ûä+>±
ÁãVü≤àD≤qTÁ>∑V≤ü + e\¢ H˚qT nuÛTÑ ´<äj÷· ìï bı+<ëqTµµ nì ø£èwüß&í TÉ <Ûsä à¡ sêE≈£î
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À nHê~>± nkÕe÷qýÓTqÆ e´≈£î\Ô qT |üPõ+#·&+É e⁄+~.
á e´øÏÔ |üP» ø±˝≤+‘·s¡+˝À <˚e‘êsê<Ûäq>± |ü]D$TdüTÔ+~. ‘·q ndüe÷q
Á|üC≤„bÕ≥yê\‘√ ãT~∆ $X‚w+ü ‘√ bÕ≥T <Ûs’Ó ´¡ kÕVü≤kÕ\‘√, bÂs¡Twü |üsêÁø£e÷\‘√
düeTø±\|ü⁄ sê»ø°j÷· ˝À¢ #·Áø£+ ‹|æŒ >=|üŒ sê»˙‹E„&TÉ >± ù|s¡Tbı+~q #ê]Á‘·ø£
|ü⁄sT¡ wüß&Óq’ lø£èwüß&í TÉ ‘·sê«‘· ø±\+˝À |üP»˙j·TT&ÉT>± |ü]>∑D+Ï |üã&ÉT‘·÷ Áø£eT+>± <˚e⁄&ç>±
Á|üd~æ ˝∆ ÀøÏ e∫Ã $wüßeí ⁄ <äXÊe‘êsê˝À¢ ˇø£&TÉ >± #˚sÃ¡ ã&Ü¶&TÉ . Bìï >∑eTì+∫q |ü+&ç‘T· &ÉsTTq
Áu≤Vü≤àD ø£$ á ø£<˝ä∏ À <äTsê«düTì esê\ e\¢ Á|ü»˝À¢ ø£èwüßìí |ü≥¢ uÛøÑ ÔÏ uÛ≤e+ @s¡Œ&ç+<äì,
n~ Áø£eT+>± ô|s¡T>∑T‘·÷ ñ+≥T+<äì ˝Àø±\T ñqï+‘·ø±\+ Á|ü»\T ø£èwüßíì
|üPõdüT+Ô {≤s¡ì, Ç˝≤ ñ+&É{≤ìøÏ <äTsê«düeTTì ø£èwüßìí øÏ Ç∫Ãq esê\T ø±s¡DeTì
ø£*Œ+#·&+É #˚‘· Ç~ ø£≥Tºø<£ ä∏ ne⁄‘·÷ ñ+~. Ç~ C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘·
ø£$ ø£*Œ+∫q ø£<∏ä.
eTq ÁbÕNq Á>∑+<∏ë˝À¢ <äTsê«düT&ÉT n‹ ø√|æw>˜æ ± #Ó|Œü ã&Ü¶&TÉ . uÛ≤s¡‘+· ˝Àì
á ø£<˝ä∏ À <äTsê«düT&ÉT lø£èwüßìí düV≤ü Hêìï nH˚ø£ s¡ø±\T>± |üØøÏ+å #ê&ÉT. <äTsê«düT&ÉT
[ 122 ]
@$T #˚dHæ ê ∫es¡≈î£ s¡TøÏàDÏì s¡<ë∏ ìøÏ ø£{ºÏ #·sà¡ ø√\‘√ ø={Ïº s¡<+ä∏ ˝≤–+∫q|üŒ{Ïø°
ø£èwüß&í TÉ @e÷Á‘·+ ø√|æ+#·≈î£ +&Ü n‘·DíÏ uÛøÑ ‘ÔÏ √ ùd$+#·&+É e\¢ <äTsê«düT&ÉT ø£èwüß&í ç
|ü≥¢ Á|üdqü Tï&Ó’ n‘·ìøÏ esê\T Ç∫Ãq≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. Áu≤Vü≤àDT&Óq’ <äTsê«düT&ÉT
nqTÁ>∑V≤æ ùdÔ kÕøå±‘·TÔ lø£èwüßìí øÏ ≈£L&Ü esê\T Çe«>∑\ eTVæ≤yÓ÷ù|‘·T&Éì ø£$ n‘·ì
e÷Vü‰‘ê´ìï >=|üŒ>± #ê{Ï#bÓ ÕŒ&ÉT. <äTsê«düT&ÉT me] Ç+{Ïø¬ H’ ê e∫Ãq|ü
&ÉT n‘·&TÉ
m+‘· Á≈£Ls¡+>±, ndüVü≤´+>± Á|üe]Ô+∫q|üŒ{Ïø° düVæ≤+∫ n‘·ì n&ÉT>∑T\≈£î
eT&ÉT>∑T˝§‘·T‘Ô ÷· uÛøÑ ÔÏ >ös¡yê\‘√ ùd$+#ê\ì, n˝≤ ùd$ùdÔ <äTsê«düT&ÉT Á|üdqü Tï&Ó’
>=|üŒ esê\T ÇkÕÔ&ìÉ , Ä esê\ e\¢ e÷qe⁄\T <˚e‘·\T>± e÷]b˛‘ês¡ì ÄHê{Ï
Áu≤Vü≤àD ø£$ á ø£<˝ä∏ À Áu≤Vü≤àD e÷Vü≤‘ê´ìï #ÓbÕŒ&ÉT. n+‘˚ø±≈£î+&Ü <äTsê«düTì
m+–* bÕj·TkÕìï ø£èwüß&í TÉ ‘·q X¯ØsêìøÏ |üPdüTø√e&É+ e\¢ n‘·ìøÏ eTè‘·T´ uÛj Ñ T· +
˝Ò≈î£ +&Ü b˛sTT+<äì, ø£èwüß&í TÉ ‘·q n]ø±*øÏ bÕj·Tdü+ |üPdüTø√ø£b˛e&É+ e\¢H˚
n]ø±*øÏ u≤D+ <Óã“ ‘·–* ø£èwüß&í TÉ #·ìb˛j·÷&Éì ø£$ á ø£<˝ä∏ À |üs√ø£+å >± #ÓbÕŒ&ÉT.
á ø£<ä∏ ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À Áu≤Vü≤àDT\T ÇVü≤ |üsê\˝À düTK<äT'U≤\qT Çe«&ÜìøÏ düeTs¡T\∆ ì,
Áu≤Vü≤àDT\qT |üPõ+#·&+É e\¢ Äj·TTdüT‡ ø°]Ô j·TX¯dTü ‡ ã\+ ô|s¡T>∑T‘êj·Tì, á
˝Àø£+˝Àq÷ |üs˝¡ Àø£+˝ÀqT Áu≤Vü≤àDT˝Ò >=|üŒ ÁbÕDT\ì Áu≤Vü≤àDT\ >=|üŒ‘·Hêìï
ø£èwüßìí #˚‘· ø£$ #Ó|Œæ +#ê&ÉT. $wü«í e‘ês¡T&Óq’ ø£èwüß&í TÉ #Ó_‘˚ Á|ü»\T øÏeTàq≈£î+&Ü
qeTTà‘ês¡H˚ ñ<˚X› +¯ ‘√ Áu≤Vü≤àD ø£$ Ç˝≤ #Ó|Œæ +#ê&ÉT.
Áu≤Vü≤àD e÷Vü‰‘êà´ìï #Óù|Œ Ç˝≤+{Ï ø£<\ä∏ T uÛ≤s¡‘+· ˝À Ç+ø± #ê˝≤
ñHêïsTT. eq, XÊ+‹, nqTXÊdüq, nX¯«y˚T<Ûä|üsê«˝À¢ Ç˝≤+{Ï ø£<∏ä\THêïsTT.
nqTXÊdüq|üs«¡ + 33 e n<Ûë´j·T+˝À #Ó|Œü ã&çq ªªÁu≤Vü≤àD e÷Vü‰‘·´ es¡qí µµqT Ç+<äT≈£î
ñ<ëVü≤s¡D>± #Ó|Œü e#·TÃ. á $wüj÷· ìï ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. <Ûsä à¡ sêE
;Ûwüßàì‘√ ªªsêE\≈£î |üqT\ìï+{Ï˝Àq÷ @ |üì >=|üŒ~? sêE @ |üì #˚ùdÔ
ÇVü≤|üs˝¡ Àø±˝À¢ düTK+>± ñ+&É>\∑ &ÉT? #Ó|Œü e\dæ+~>± ø√s¡‘ê&ÉT. ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î
á $wüj÷· ìï Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
ªª|ü{≤º_wÛ ≈ü î£ &Ô q’Ó sêE≈£î Áu≤Vü≤àDT\qT ùd$+#·&yÉ T˚ Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ |üì. |üse¡ T
düTU≤ìï ø√s¡T≈£îH˚ sê»ÁX‚wßü \˜ ≈£î Ç<˚ ñ‘·eÔ TyÓTqÆ ø£seÔ¡ ´+. y˚<|ä +ü &ç‘T· ˝…q’ Áu≤Vü≤àDT\qT,
eè<äT\∆ qT sêE m\¢|
ü &É÷ |üPõ+#ê*. nqTqj·T e#·Hê\‘√ uÛÀ>∑u≤Û >±´\qT Çdü÷Ô
qeTkÕÿsê\‘√ n]Ã+#ê*. sêE BH˚ï Á|ü<ëÛ q ø£seÔ¡ ´+>± m\¢|
ü &É÷ >∑T]Ô+#ê*.
‘·qqT, ‘·q _&É\¶ qT ø±bÕ&ÉT≈£îqï≥T¢>± sêE Áu≤Vü≤àDT\qT s¡ø+åÏ #ê*. ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\qT
|üPõ+∫q≥T¢>± yê]ì |üPõ+#ê*. Áu≤Vü≤àDT\T XÊ+‘·+>± ñ+fÒ Ä sê»éT+‘ê
[ 123 ]
Á|üø±•düT+Ô ~. ÁbÕDT\ Jeq+ Ç+Á<äTì MT<ä Ä<Ûës¡|&ü qç ≥T¢>± ˝Àø£j÷· Á‘· |üP]Ô>±
Áu≤Vü≤àDT\ MT<äH˚ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+~. dü‘·´ |üsêÁø£eTT˝…’q Áu≤Vü≤àDT\T ø√|ü–ùdÔ
eTqdü‡+ø£\Œ+ #˚‘H· ˚ <äV≤æ +∫ y˚kÕÔsT¡ . yê]øÏ Vü≤<äT› nH˚~ ˝Ò<Tä . ~≈£îÿ\T ≈£L&Ü
yê]øÏ ‘·\T|ü⁄\T eT÷j·Te⁄. yês¡T ø√|æùdÔ <ëyê–ï C≤«\\ ˝≤>± #·÷|ü⁄ e÷Á‘·+ #˚‘H· ˚
<äV≤æ +|ü>\∑ s¡T. yê] >∑TD≤\≈£î $T‹˝Ò<Tä . yê]˝À ø=+<äsT¡ >∑&‘¶ç √ ø£|Œæ q u≤e⁄\
e+{Ïyês¡T. ø=+<äsT¡ ìs¡à\yÓTqÆ Äø±X¯+ e+{Ïyês¡T. ø=+<äsT¡ yÓTT+&çyêfi¯ó¢ ø=+<äsT¡
<ä÷~˝≤>± eTè<äT dü«uÛ≤e⁄\T. yê]˝À kÕ<ÛäTe⁄\qT >ös¡$+#ê*. nkÕ<ÛäTe⁄\qT
ì+~+#·≈L£ &É<Tä . M]˝À ø=+<äsT¡ e+#·≈î£ \T. ø=+<äsT¡ ‘·|dü ßü «\T. ø=+<äsT¡ <=+>∑\T,
ø=+<äsT¡ nã<ë∆\ ø√s¡T\T, n˝≤π> eT]ø=+<äsT¡ q≥T\T ñHêïs¡T. ø=+<äsT¡ eékÕj·T+,
|üXó¯ bÕ\q #˚kÕÔsT¡ . ø=+<äsT¡ sêE\ <ä>sZ∑ ,¡ Ç‘·sT¡ \ <ä>sZ∑ ¡ nìï |üqT\qT #˚kÕÔsT¡ .
Áu≤Vü≤àDT\T $$<Ûä Äø±sê\T <Û]ä +∫ $$<Ûä ø£sà¡ \qT #˚d÷ü Ô $$<Ûä eè‘·T\Ô ‘√ J$‘êìï
>∑&TÉ |ü⁄‘÷· ñHêïs¡T. M]+<ä]˙ sêE ì‘·´+ ø°]+Ô #ê*. nHê~>± <˚e‘·\≈£î, eTqTwüß\≈£î,
Hê>∑T\≈£î, sêø£då Tü \≈£î, Ç‘·sT¡ \≈£î ≈£L&Ü á Áu≤Vü≤àDT\T |üPõ+|ü<–ä qyês¡T. M]ì
ô|y’ ês¡T mes¡÷ »sTT+#·˝sÒ T¡ . Ms¡T <˚e‘· ø±ì yê]ì <˚e‘·>± #˚jT· >∑\s¡T. <˚e‘·qT
<˚e‘· ø±≈£î+&Ü #˚jT· >∑\s¡T. yês¡T Çwü|º &ü qç yêπs sêE. yê]øÏ Çwü+º ˝Òøb£ ˛‘˚ Ä
sêE≈£î |üsêuÛ≤e+ ‘·|Œü <äT. Áu≤Vü≤àDT\qT ì+~ùdÔ ìdü‡+X¯jT· +>± q•kÕÔsT¡ . Áu≤Vü≤àDT\T
‘·eTqT <˚«wæ+#˚ yê] MT<ä ø√|ækÕÔsT¡ . n˝≤+{Ï yês¡T q•kÕÔsT¡ . Áu≤Vü≤àDT\qT Á|üX+¯ dæ+#˚
yês¡T eè~∆ bı+<äT‘ês¡T. Áu≤Vü≤àDT\T X¯|+æ ∫q yês¡T ø£Då ø±\+˝À nee÷ì+|üã&É‘ês¡T.
X¯≈î£ \T, j·Te«qT\T, ø±+uÀE\T, Á<ë$&ÉT\T, ø£[+>∑T\T, |ü⁄*+<äT\T, ñoqs¡T\T, ø√*düsT¡ Œ\T,
e÷Væ≤wü≈î£ \T yÓTT<ä≥ ø£Áå ‹j·T C≤‹øÏ #Ó+~q yêπs. ø±˙ Áu≤Vü≤àDT\ nqTÁ>∑V≤ü +
˝Òq+<äTe\¢ yês¡T X¯SÁ<Tä \j·÷´s¡T. Áu≤Vü≤àDT\qT >¬ \e&É+ ø£Hêï yê]#˚‘· z&çb˛e&ÉyT˚ ÁXj
‚ T· düÿs¡+.
»>∑‘T· qÔ T n+‘·{˙Ï #·+|æHê ˇø£ÿ Áu≤Vü≤àDTì #·+|æq |ò\ü +‘√ düe÷q+ ø±<äT. Áu≤Vü≤àD
Vü≤‘·´ eTVü‰bÕ|üeTì eTTqT\T #ÓbÕŒs¡T. Áu≤Vü≤àD ì+<äqT @ $<Û+ä >±qT $q≈£L&É<Tä .
ˇø£yfi˚ ¯ $qe\dæ eùdÔ ‘·\e+∫ eTÚq+>± ≈£Ls√Ãyê*. ˝Ò<ë nø£ÿ&É qT+&ç yÓ[b¢ ˛yê*.
á ˝Àø£+˝À Áu≤Vü≤àDT\‘√ $s√~Û+∫ düTK+>± J$+∫q yês¡T Ç+‘· es¡≈L£ |ü⁄≥º˝<Ò Tä .
Çø£ eTT+<äT |ü⁄≥ºuÀ&ÉT. >±*ì |æ&øç *Ï ‘√ |ü≥˝º qÒ ≥Tº>± #·+Á<äTì #˚‹‘√ ‘êø£˝qÒ ≥Tº>±,
uÛ÷Ñ $Tì ‘·\ MT<ä yÓ÷j·T˝Òq≥Tº>± Áu≤Vü≤àDT\qT >¬ \e˝ÒeTTµµ nì ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE‘√
#ÓãT‘ê&ÉT.
ô|q’ #Ó|Œæ q $wüj÷· ìï >∑eTìùdÔ Bìï sêdæq ÄHê{Ï Áu≤Vü≤àD ø£$øÏ m+‘·
rÁeyÓTqÆ Áu≤Vü≤àD ≈£î˝|æ∫Ã ñ+<√, |ü∫Ã nã<ë∆\‘√, n‘·´+‘ê‹X¯j÷Ó ≈£î\Ô ‘√ »+≈£î,
[ 124 ]
>=+≈£î @e÷Á‘·+ ˝Ò≈î£ +&Ü me«s¡T @eTqT≈£îHêï Hê≈£î ˝…øÿ£ ˝Ò<Tä nH˚ ≈£î˝ÀHêà<ä
Ø‹˝À ‘·eT ≈£î\+ >∑T]+∫ >=|üŒ\T #Ó|
ü ≈£îqï≥T¢>± ns¡e∆ TÚ‘·T+~. n˝≤π> ÄHê&ÉT
Áu≤Vü≤àDT˝À¢ eT+∫yê]‘√ bÕ≥T <=+>∑\T yÓ÷dü>±+Á&ÉT, nã<ë∆\ø√s¡T\T,
eékÕj·T<ës¡T\‘√ bÕ≥T nH˚ø£ eè‘·T\Ô T #˚ùdyês¡T ñ+&˚yês¡ì düŒwüeº TÚ‘·÷ ñ+~.
#ê]Á‘·ø£ |ü⁄sT¡ wüß&Óq’ ø£èwüß&í TÉ ‘·sê«‘· ø±\+˝À |üP»˙j·TT&Éj÷· ´&ÉH˚ $wüj÷· ìï
ø=+‘·eT+~ |ü]XÀ<Û≈ä î£ \T #ÓbÕŒs¡T. ô|+&Ü´\ y˚+ø£≥ düTÁãVü≤àD´XÊÁdæÔ >±s¡T ‘·eT
eTVü‰uÛ≤s¡‘· #·]Á‘·eTT nH˚ Á>∑+<∏+ä ˝À Ç˝≤ sêXÊs¡T. ªªXÊø£{≤j·TqTµµ&ÉqT Á|üd<æ ∆ä yê´ø£sD¡ XÊÁdüÔ
ø£sjÔ¡ T· T ªªbÕDÏìµµ j·TqT ˝Àø£ Á|üd<æ ∆ä yê´ø£sD¡ XÊÁdüÔ ø£sj Ô¡ T· T ªª|ü‘+· »*µµ j·TqT bÕDÏì
yê´ø£sD¡ uÛ≤wü´ø£sj Ô¡ T· T ªªyêdüT<˚yês¡Tq® T\µ j·T+<äT uÛøÑ >ÔÏ \∑ yês¡T+&çsì¡ #Ó|Œæ j·TTHêïs¡T.
|ü‘+· »˝≤´<äT\T ãTTwüß\T>±HÓ |ü]>∑D+Ï |üîã&ç]. (yÓ~’ ø£ ãTTwüß\T ø±s¡T). |ü‘+· »*
Áø°.|üP.3e X¯‘êã›eTTqqT, XÊø£{≤j·TqT&ÉT Áø°.|üP.12e X¯‘êã› ÁbÕ+‘·eTTq qT+&ç].
XÊø£{≤j·TqTì ø±\eTTq yêdüT<˚yês¡Tq® T\qT Ms¡T\q>± e÷Á‘·yT˚ ‘·\∫ uÛøÑ ÔÏ ùdj·TT
yês¡T+&ç]. bÕDÏì ø±\eTTq≈£î yê]ì uÛ>Ñ e∑ <äe‘ês¡eTT>± <ä\#·T#·T+&ç]. |ü‘+· »*
ø±\eTTq yêdüT<˚e⁄ì uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì>± <ä\î#·T#·T+&ç]. ø±ì, j·Ts¡Tq® T q≥T\ <ä\|üs¬ ]’ .µµ16
Áø°.|üP. 12e X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~q XÊø£{≤j·TqTì ø±\+Hê&ÉT ø£ècÕísT¡ q® T\qT
Ms¡T\T>± uÛ≤$+∫ |üPõ+#˚yês¡ì, Áø°.|üP.3e X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~q |ü‘+· »* ø±\+Hê&ÉT
ø£èwüßìí uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì>± |üPõ+#˚yês¡ì, ns¡Tq® Tì øπ e\+ Ms¡Tì>± e÷Á‘·yT˚ uÛ≤$+#˚yês¡ì
düTÁãVü≤àD´ XÊÁdæ>Ô ±] ô|’ yêø±´\ e\¢ düŒwüeº Te⁄‘·÷ ñ+~. düTÁãVü≤àD´ XÊÁdæ>Ô ±s¡T ô|’
$wüj÷· \qT eT]+‘· düŒwü+º >± #Ó|Œü &ÜìøÏ eTVü‰uÛ≤s¡‘· #·]Á‘·eTT Á>∑+<∏+ä ˝À n<∏dä ÷ü ‡∫ø£˝À
øÏ+~ $wüj÷· ìï Ç#êÃs¡T.
ªªXÊø£ { ≤j· T qT&É T ªªuÛ Ñ ø Ï Ô µ µ nqT n~Û ø ±s¡ dü ÷ Á‘· e TTq≈£ î _eTà≥
ªªyêdüT<˚yês¡TH® êyê<äT«xŸµµ (8`1`124) nì #Óô|ŒqT. X¯ã› ìwüŒ‹Ô˝À yêdüT<˚e⁄ì uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ
yêdüT<˚e≈£î&ÉT, ns¡Tq® Tì uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ ns¡Tq® ≈£î&ÉT n>∑TqHÓqT. bÕDÏHê´#ês¡T´\T ≈£L&É ‘·q
j·TcÕº<ëÛ ´sTT˝À ªªyêdüT<˚yês¡TH® êuÛ≤´+ e⁄Héµµ (4`3`98) nì #Óô|ŒqT. Bìe\q >∑÷&É
ô|’ $<Ûeä TTqH˚ s¡÷|üìwüŒ‹Ô j·T>∑TqT. ø±ì XÊø£{≤j·TqT&ÉT ªªe⁄xŸµµ nq>±, bÕDÏì ªªe⁄Héµµ
nHÓqT. dü÷\ú <äèwæ#º ˚ s¬ +{ÏøÏ s¡÷|üìwüŒ‹Ô˝À qs¡ú yÓTTø£ÿ{ÏjT˚ , dü«s¡eTTq >∑÷&É uÛ<Ò eä TT
˝Ò<Tä . ø±ì ªª|ü‘+· »*µµ eTVü‰uÛ≤wüéTTq C…|Œæ q sT÷ÁøÏ+~ yêø£éTT\#˚ XÊø£{≤j·TqTì
yêdüT<˚yês¡Tq® uÛ≈Ñ î£ \Ô qT ªªbÕDÏìµµ jÓTTø£ÿ yêdüT<˚yês¡Tq® uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£îqT uÛ<Ò eä TT ø£\<äì
‘Ó*j·Tq>∑TqT. eTVü‰uÛ≤wüýéT(4`3`98) øÏeTs¡+ú yêdüT<˚yê X¯u≤›‘Y ªªe⁄Héµµ $BÛjT· ‘˚?
ªª>√Á‘· ø£Áå ‹j·÷uÛ´Ò uÛÀ´ ãVüQ\+ e⁄xŸ µµ Ç‘·édæ<+∆ä . q Vü≤´dæÔ $X‚w:ü yêdüT<˚e X¯u≤›‘Y
[ 125 ]
ªªe⁄xÀyê, e⁄H√yê?µµ ‘·<e˚ s¡÷|ü+. dü @e dü«s¡: Ç<ä+ ‘·]ΩÁ|üj÷Ó »q+ yêdüT<˚e X¯ãd› ´ü ,
|üPs¡«ìbÕ‘·+ eøå±´$T‹ n<∏yä ê <Óc’ Õ ø£Áå ‹j·÷U≤´, dü+ C…c’ Õ ‘·Á‘· uÛ>Ñ e∑ ‘·:µµ
‘êˆˆ m+<äTø=i≈£î yêdüT<˚e X¯ã›eTTø£+f… e⁄Hé $~Û+|üã&ÓqT? ªª>√Á‘·
ø£åÁ‹jÓ÷UÒúÛÀ´ ãVüQ\+ e⁄xŸµµ (4`3`99) nqT dü÷Á‘·eTT #˚‘·H˚ j·÷s¡÷|üeTT
dæ~+∆ #·TqT>∑<ë! $X‚wü y˚T$Tj·TT˝Ò<Tä . ªªe⁄xŸµµ nìqqT ªªe⁄Héµµ nìqqT ªªs¡÷|üeTT,
dü«s¡eTTµµ düe÷qy˚T. nsTT‘˚ Á|üj÷Ó »q yÓTTø£{Ï ø£\<äT. yêdüT<˚eX¯ãe› TTq≈£î ã÷s¡«ìbÕ‘·eTT
ø£\<äì, ˝Òø£ ø£Áå ‹j·T X¯ãe› ÷Á‘·eTT C…|⁄ü Œq~ ø±ø£, uÛ>Ñ e∑ +‘·TìC…|⁄ü Œ X¯ã|› sü y¡ TÓ Æ j·TTqï<äì
ô|’ uÛ≤wüýêø£éTT\î ã{Ï,º ªªe⁄xµŸ µ ø£Áå ‹j·T e÷Á‘·Tì j·T+<äT+&ÉT uÛøÑ ìÔÏ ªªe⁄Hµé µ uÛ>Ñ e∑ ‘·Œs¡eTT>±
q>∑T uÛøÑ ìÔÏ C…|⁄ü Œqì düŒwüeº T>∑T#·Tqï~. XÊø£{≤j·TqT&ÉT ªªe⁄xŸµµ yê&ÉT≥#˚ Hê‘·ì ø±\eTTq
yêdüT<˚yês¡Tq® T\qT ø£Áå ‹j·TMs¡T\T>± <ä\î#·T#·T yê]j·T+<äT uÛøÑ ùÔÏ dj·TTyê s¡T+&çsì¡ j·TT,
n|ü⁄&ÉT yêdüT<˚e⁄&ÉT uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT>± <ä\|üã&É˝Ò <äìj·TT, bÕDÏì ø±\eTTq≈£î
yêdüT<˚yês¡Tq® T\T (qs¡Hêsêj·TDT\T) uÛ>Ñ e∑ <ä+XÊ dü+uÛ÷Ñ ‘·T\T>± <ä\î|üã&ç s¡ìj·TT
|ü‘+· »* ø±\eTTq≈£î yêdüT<˚e⁄&ÉT øπ e\ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT>±HÓ ‘·\+|üã&ÉT#·T+&Ó qìj·TT
dü÷ø£àå eTT>± Hê˝À∫+∫q düŒwüeº T>∑TqT. |ü‘+· »* ns¡Tq® X¯ãe› TT ù|s¬ q’ <ä\ô|≥º≈î£ +&ÉT≥#˚
qs¡Tq® T&ÉT uÛ>Ñ e∑ ‘·Œ<ä$qT+&ç Hê{Ïyê]#˚ <=\–+|üã&Óqì düŒwüeº T>∑T#·Tqï~µµ.17
düTÁãVü≤àD´ XÊÁdæ>Ô ±] ô|’ yêø±´\qT |ü]o*ùdÔ Áø°.|üP. 12e X¯‘êu≤›ìøÏ
#Ó+~q XÊø£{≤j·TqTì ø±\+˝À yêdüT<˚yês¡T®qT\qT πøe\+ ø£åÁ‹j·T Ms¡T\T>±
|üPõ+#˚yês¡ì, bÕDÏì ø±\+ Hê&ÉT yê]<äs› ÷¡ <Óy’ ê+X¯d+ü uÛ÷Ñ ‘·T\T>± |üP»\+<äT≈£îH˚yês¡˙,
|ü‘+· »* ø±\+ Hê&ÉT øπ e\+ yêdüT<˚e⁄&ÉT e÷Á‘·yT˚ uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì>± |üPõ+|üã&˚yê&Éì
düŒwüeº Te⁄‘·÷ ñ+~. Bìï ã{Ïº ø£èwüß&í TÉ #ê]Á‘·ø£ |ü⁄s¡Twüß&É˙, ‘·sê«‘·ø±\+˝À n‘·qT
uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì>± |üP»˙j·TT&Ó’ <äXÊe‘êsê˝À¢ ˇø£sT¡ >± #˚sÃ¡ ã&Ü¶&˙É #Ó|Œü e#·TÃ.
á $uÛ≤>∑+˝À #Ó|Œæ q 24 ø£<\ä∏ T |üP]Ô>± ø£≥Tº ø£<ë∏ +X¯ ø£<˝ä∏ .Ò n+fÒ Çe˙ï
C≤q|ü<ä ø£≥Tºø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£e⁄\T ø£*Œ+∫q$.
[ 126 ]
3. eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À ÁbÕDÏ ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T
e÷qe⁄\qT bÕÁ‘·\T>± #˚dæ ø£<∏ä\T #Ó|üŒ&É+ ˇø£ |ü<ä∆‹. e÷ey˚‘·s¡
ÁbÕDT˝…q’ |üXó¯ |üø±å ´<äT\qT bÕÁ‘·\T>± #˚dæ ø£<\ä∏ T #Ó|Œü &É+ eTs=ø£ |ü<‹∆ä . yÓTT<ä{Ï
|ü<‹∆ä ø£+fÒ s¬ +&Ée |ü<‹∆ä ˝À ø£<\ä∏ T #Ó_‘˚ Ä ø£<\ä∏ T eT]+‘· ÄdüøøÔÏ s£ +¡ >± ñ+{≤sTT.
Bìï >∑eTì+∫q eTq C≤q|ü<ä ø£e⁄\T ÁbÕNq ø±\+ qT+∫ e÷qy˚‘s· ¡ ÁbÕDT˝…q’
|üXó¯ |üø±å ´<äT\qT bÕÁ‘·\T>± #˚dæ nH˚ø£ ø£<\ä∏ qT #ÓbÕŒs¡T. M{Ïì ÁbÕDÏ ø£<\ä∏ T
n+{≤s¡T. Ä+>∑+¢ ˝À M{Ïì Animal Tales n+{≤s¡T. Á bÕDÏø<£ \ä∏ T n+fÒ ÁbÕDT\≈£î
dü+ã+~Û+∫q ø£<\ä∏ T. M{Ïì ‹s¡´ø£ÿ<∏\ä T nì ≈£L&Ü n+{≤s¡T. ‹s¡´≈£îÿ\T n+fÒ |üXó¯
e⁄\T, |ü≈î£ \å T nì ns¡+ú . n+fÒ Ç$ |üXó¯ e⁄\T, |ü≈î£ \å T, ÁøÏ$T ø°≥ø±\T yÓTT<ä˝q’…
yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q ø£<\ä∏ T. eTìwæ s¬ +&ÉT ø±fi¯fl ÁbÕDÏ ø±ã{Ïº ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ eTqTwüß\T
>∑÷&Ü bÕÁ‘·\T>± ñ+{≤s¡T. eT] ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ eTqTwüß\‘√bÕ≥T <˚e‘·\T ≈£L&Ü
bÕÁ‘·\T>± ñ+{≤s¡T. eTqTwüß\T, <˚e‘·\T bÕÁ‘·\T>± ñqï|üŒ{Ïø° á ø£<˝ä∏ À¢ M]øÏ
ÁbÕ<Ûëq´‘· ñ+&É<Tä . |üXó¯ |ü≈î£ \å ≈£î e÷Á‘·yT˚ ÁbÕ<Ûëq´‘· ñ+≥T+~. á ø£<˝ä∏ À¢ |üXó¯
|üøåÏ ÁøÏ$Tø°≥ø±<äT\ e÷qMø£sD¡ ñ+≥T+~. n+fÒ Ç$ e÷qe⁄\ ˝≤>± e÷{≤¢&≥É +,
Ç‘·s¡ bÕÁ‘·\‘√ dü+|òTü s¡¸D |ü&&É +É yÓTT<ä˝q’… $ ñ+{≤sTT. e÷qe⁄˝À¢ eT+∫yês¡T,
#Ó&y¶É ês¡Tqï≥T¢>± |üXó¯ |ü≈î£ ˝å À¢ >∑÷&Ü eT+∫$ #Ó&$¶É ñ+{≤sTT. »+‘·Te⁄˝À¢ dæ+Vü≤+,
|ü⁄*, ‘√&˚\T Á≈£Ls¡yTÓ qÆ $>±, qø£ÿ Á≈£Ls¡‘«· +‘√bÕ≥T yÓ÷düø±]>±, >√e⁄, >=Á¬s, y˚Tø£,
õ+ø£, ≈£î+<˚\T yÓTT<ä˝q’… $ kÕ<ÛTä dü«uÛ≤e+ ø£*–q$>± #Ó|Œü ã&É‘êsTT. |ü≈î£ ˝å À¢ &˚>,∑
ø±øÏ yÓTT<ä˝…’q$ Á≈£Ls¡yÓTÆq$>±, bÕe⁄s¡+, ∫\Tø£, |æ≥º yÓTT<ä˝…’q$ kÕ<ÛäTe⁄\T>±
#Ó|Œü ã&É‘êsTT. ÁbÕDÏ ø£<˝ä∏ À¢ ÁbÕDT\ eTqdü‘Ô ê«\T, ÁbÕDT\ eT<Û´ä dü+|òTü s¡¸D Á|ü<ëÛ q+>±
#Ó|üŒã&ÉT‘·T+~. <ëì‘√bÕ≥T ˙‹ >∑÷&Ü á ø£<∏ä˝À¢ ñ+≥T+~. ÁbÕDÏ ø£<∏ä\T
düsfi¡ +¯ >± dü+øÏ|å +Ôü >± ñ+{≤sTT. dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À ‘=$Tà~ ÁbÕDÏ ø£<\ä∏ THêïsTT.
Ä~|üs«¡ +˝À s¬ +&ÉT, düu≤Û , ø£sí¡ |üsê«˝À¢ ˇø=ÿø£ÿ{Ï, XÊ+‹|üs«¡ +˝À Hê\T>∑T, nqTXÊdüq
|üs«¡ +˝À ˇø£ÿ{Ï ñHêïsTT. á ø£<\ä∏ ù|s¡T¢ Ç$. 1.»]‘·`|æ\\¢ ø£<,ä∏ 2. ‘Ó*yÓq’ qø£ÿ
ø£<,ä∏ 3. <äTsêàs¡|Z ⁄ü Vü≤+dü ø£<,ä∏ 4. Vü≤+dü`ø±øÏ ø£<,ä∏ 5. yê´Á|òTü `>√e÷j·TT dü+yê<ä+
ø£<,ä∏ 6. ñÁwüÁº ^y√bÕU≤´q+, 7. eT÷wæø`£ e÷sê®\ dü+yê<ä+ ø£<,ä∏ 8. >∑èÁ<ä`>√e÷j·TT
dü+yê<ä+ ø£<,ä∏ 9. ∫\Tø£ ø£<ä∏
ô|ø’ <£ \ä∏ qT 1. n&É$ »+‘·Te⁄\ ø£<\ä∏ T 2. n&É$ »+‘·Te⁄\T ` eTqTwüß\T
` <˚e‘·\T ñqï ø£<\ä∏ T 3. |ü≈î£ \å ø£<\ä∏ T 4. n&É$ ÁbÕDT\T ` eTqTwüß\T ñqï ø£<\ä∏ T
5. |ü≈î£ \å T, <˚e‘·\T ñqï ø£<\ä∏ T nH˚ nsTT<äT s¡ø±\T>± $uÛõÑ +#·e#·TÃ. ‘Ó*yÓq’
qø£ÿø£<,ä∏ yê´Á|òTü >√e÷j·TT dü+yê<ä+ ø£<,ä∏ ñÁwü Áº ê+ ø£<ä∏ nH˚ eT÷&ÉT n&É$ »+‘·Te⁄\
ø£<\ä∏ $uÛ≤>±ìøÏ #Ó+<äT‘êsTT. >∑èÁ<ä >√e÷j·TT dü+yê<ä+ ø£<ä∏ n&É$ »+‘·Te⁄\T `
[ 127 ]
eTqTwüß\T ` <˚e‘·\T ñqï ø£<\ä∏ $uÛ≤>±ìøÏ #Ó+<äT‘·T+~. <äTsêàs¡|Z ⁄ü Vü≤+dü ø£<,ä∏
Vü≤+dü ø±øÏ ø£<ä∏ |ü≈î£ \å ø£<\ä∏ $uÛ≤>±ìøÏ #Ó+<äT‘êsTT. eT÷wæø£ e÷sê®\ dü+yê<ä+
ø£<ä∏ n&É$ ÁbÕDT\T ` eTqTwüß\ ø£<\ä∏ $uÛ≤>±ìøÏ #Ó+<äT‘·T+~. ∫\Tø£ ø£<ä∏ |ü≈î£ \å T,
<˚e‘·\T ñqï ø£<\ä∏ $uÛ≤>±ìøÏ #Ó+<äT‘·T+~.
1. »]‘· ` |æ\\¢ ø£<:ä∏

á ø£<∏ä dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘·+ Ä~|üs¡«+˝Àì U≤+&Ée <äVü≤q|üs¡«+ nH˚
ñ|ü|sü «¡ +˝À 229e n<Ûë´j·T+ qT+∫ 233e n<Ûë´j·T+ es¡≈L£ ñqï 5e n<Ûë´j·÷˝À¢
130 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T »qy˚T»j·TTìøÏ yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT #ÓãT‘ê&ÉT. n–ï<˚e⁄&TÉ
ø£ècÕísT¡ q® T\ düV‰ü j·T+‘√ U≤+&Ée eHêìï <äV≤ü q+ #˚dqæ ‘·sê«‘· U≤+&Ée eq+˝À
<äV≤ü q+ ø±≈£î+&Ü ã‹øÏb˛sTTq Hê\T>∑T XÊs¡+>∑ |ü≈î£ \å |æ\\¢ T m˝≤ ã‹ø±sTT nì
»qy˚T»j·TT&ÉT Á|ü•ï+∫q|ü⁄&TÉ yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT á »]‘·`|æ\\¢ ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
eT+<äbÕ\T&ÉT nH˚ ãTTwæ ø£]qƒ yÓTqÆ ÁãVü≤à#·sê´ìï bÕ{Ï+∫ kÕ«<Ûë´j·T
|üsT¡ &Ó’ >=|üŒ ‘·|dü Tü ‡ #˚dæ <˚V≤ü + $&ç∫ô|{Ïº |æ‘è· ˝Àø±ìøÏ yÓfi≤Ô&TÉ . nsTT‘˚ nø£ÿ&É ‘·q
‘·|dü Tü ‡≈£î, dü‘ÿ· s¡à\≈£î ‘·–q |ò˝ü ≤ìï bı+<ä˝øÒ £ j·TeT<Ûsä à¡ sêE e<ä≈› î£ yÓ[fl ‘êqT #˚dqæ
dü‘ÿ· s¡à\≈£î ‘·–q |ò˝ü ≤ìï m+<äT≈£î bı+<ä˝øÒ £ b˛‘·THêïqì nø£ÿ&ç <˚e‘·\qT n&ÉT>∑T‘ê&ÉT.
<ëìøÏ yês¡T e÷qe⁄\T ãTTDÁ>∑dTü ˝Ô ’… uÛ÷Ñ ˝Àø£+˝À |ü⁄&É‘ês¡ì j·TC„øs£ à¡ \T, ÁãVü≤à#·s´¡ +,
dü+‘êq+ nH˚ eT÷&ÉT ãTTD≤\T r]b˛sTT <˚V‰ü ìï e<ä*y˚dqæ ‘·sê«‘· ô|’ ˝Àø±˝À¢
dü‘ÿ· s¡à\ |ò*ü ‘êìï nqTuÛ$Ñ kÕÔsì¡ , eT+<äbÕ\T&ÉT ÁãVü≤à#·sê´ìï bÕ{Ï+∫ dü+‘êq+
bı+<äø£ b˛e&É+ #˚‘· n‘·&TÉ ‘·q dü‘ÿ· s¡à\≈£î ‘·–q≥T¢>± |ò˝ü ≤ìï bı+<ä˝øÒ £ b˛j·÷&Éì
n+<äTe\¢ uÛ÷Ñ ˝Àø±ìøÏ yÓ[fl dü+‘êq+ bı+<äeTì #ÓãT‘ês¡T. <ëì‘√ eT+<äbÕ\T&ÉT
‹]– uÛ÷Ñ ˝Àø±ìøÏ e∫Ã ‘·≈î£ ÿe ø±\+˝À dü+‘êHêìï |ü≈î£ \å T ÇkÕÔjT· ì uÛ≤$+∫ »]‘·
nH˚ XÊ]ø£‘√ XÊ]≈£î&Ó’ »‘· ø£&‘É ê&ÉT. ‘·‘Œ· *¤ ‘·+>± »]‘· Hê\T>∑T >∑T&ÉT¢ ô|&ÉT‘·T+~.
eT+<äbÕ\T&ÉT ÄyÓTqT e~* ô|{Ïº \|æ‘· nH˚ eTs=ø£ XÊ]ø£ e<ä≈› î£ yÓ[fl <ëì‘√ »‘·
ø£&‘É ê&ÉT. ø=+‘· ø±\+ ‘·sê«‘· »]‘· >∑T&Éq¢ T bı~– »]‘ê], kÕ]düè≈£îÿ&ÉT, dü+Ô ã$TÁ‘·T&ÉT,
Á<√DT&ÉT nH˚ Hê\T>∑T |æ\¢\qT ô|&ÉT‘·T+~. n<˚ düeTj·T+˝À U≤+&Ée eHêìï
<äV≤æ +#·&ÜìøÏ n–ï<˚e⁄&ÉT ekÕÔ&TÉ . n~ >∑eTì+∫q eT+<äbÕ\T&ÉT Ç+ø± s¬ ø£ÿ\T
sêì ‘·q q\T>∑Ts¡T ≈£îe÷s¡T\qT s¡ø+åÏ #·eTì n–ï<˚e⁄ì ÁbÕ]úkÕÔ&TÉ . n–ï<˚e⁄&ÉT
<ëìøÏ n+^ø£]kÕÔ&TÉ .
á $wüjT· + ‘Ó*j·Tì »]‘· U≤+&Ée eHêìï n–ï <äV≤æ düT+Ô &É&+É #·÷dæ
¬sø£ÿ\T sêì ‘·q ≈£îe÷s¡T\qT m˝≤ s¡øÏå+#·Tø√yê˝À ‘Ó*j·Tø£ ø£\es¡ |ü&ÉT‘·÷
ñ+≥T+~. ÄyÓT q\T>∑Ts¡T |æ\\¢ T ‘·eTqT e~*ô|{Ïº ÄyÓT m–] yÓ[flb˛yê\ì, n˝≤
[ 128 ]
#˚ùdÔ ÄyÓT eT∞fl |æ\\¢ qT ø£qe#·TÃqì n˝≤ #˚jT· ≈£î+fÒ n+<äs÷¡ n–ïøÏ ÄVüQ‹
ø±e\dæedüT+Ô <äì #ÓãT‘ês¡T. n|ü
&ÉT »]‘· nø£ÿ&É ø£qï+˝À ñqï m\Tø£qT >∑<›ä #·+|æ
y˚d+æ <äì q\T>∑Ts¡T |æ\\¢ ÷ Ä ø£qï+˝ÀøÏ yÓfiÔ‚ <Û÷ä *‘√ ‘êqT Ä ø£Hêïìï eT÷dæ y˚dæ
n–ï u≤] qT+∫ s¡økåÏ ÕÔqì, n–ï yÓ[flb˛sTTq ‘·sê«‘· ‘êqT e∫Ã <Û÷ä *ì rdæyd˚ æ
yê]ì $&ç|kæ ÕÔqì |æ\\¢ ≈£î #ÓãT‘·T+~. <ëìøÏ |æ\\¢ T n+^ø£]+#·ø£ s¬ ø£ÿ\T ˝Òì
e÷+dü|⁄ü eTT<ä˝› q’… ‘·eTqT Ä ø£\T>∑T˝À ñqï $T–*q m\Tø£\T ‹ìy˚kÕÔjT· ì m\Tø£\‘√
#·+|üã&É&+É ø£+fÒ n–ïøÏ ÄVüQ‹ ø±e&É+ ñ‘·eÔ TyÓTqÆ <äì, n+<äTe\¢ ‘·eTqT e<ä*y˚dæ
yÓ[flbıeTàì ‘·*ì¢ >∑{>ºÏ ± ø√s¡‘ês¡T. #˚ùd~ ˝Òø£ »]‘· nø£ÿ&ç qT+∫ m–]b˛sTT ‘·q
ÁbÕD≤ìï ø±bÕ&ÉT ≈£î+≥T+~. Ä ‘·sê«‘· rÁeyÓTqÆ n–ïC≤«\\T nø£ÿ&çøÏ ekÕÔsTT.
Ä q\T>∑Ts¡T |æ\\¢ T n–ï<˚e⁄ì nH˚ø£ s¡ø±\T>± Á|üdTü ‹Ô +∫ ‘·eTqT s¡ø+åÏ #· e\dæ+~>±
y˚&TÉ ≈£î+{≤s¡T. yê] düT‹Ô øÏ Á|üdqü Tï&Óq’ n–ï<˚e⁄&TÉ ‘êqT yê] ‘·+Á&ç nsTTq eT+<äbÕ\TìøÏ
yê]ì s¡økåÏ ÕÔqì e÷≥ sTT#êÃqì, n+<äTe\¢ yê]ì ‘êqT <äV≤æ +#·qì #ÓãT‘ê&ÉT.
n|ü
&ÉT |üøåÏ |æ\\¢ T nø£ÿ&É ñqï |æ*¢ |æ\\¢ T ‘·eTqT m|ü
&É÷ u≤~ÛdTü HÔ êïj·Tì yê{Ïì
ã+<ÛTä $TÁ‘· düV≤æ ‘·+>± HêX¯q+ #˚jT· eTì ø√s¡‘ês¡T. n–ï yês¡T ø√]q≥T¢>±H˚ |æ*¢
|æ\\¢ qT <äV≤æ +∫ y˚kÕÔ&TÉ .
\|æ‘‘· √ e⁄+≥Tqï eT+<äbÕ\T&ÉT ‘·q ≈£îe÷s¡T\T, yê] ‘·*¢ n–ï e\¢ mìï
ø£cÕº\T |ü&TÉ ‘·THêïs√ nì \|æ‘‘· √ #Ó|Œæ u≤<Û|ä &ü ‘É ê&ÉT. \|æ‘· ndü÷j·T‘√ n‘·ì
|ü⁄Á‘·T\qT s¡øÏåkÕÔqì n–ï<˚e⁄&ÉT e÷≥ sTT#êÃ&ÉT, ø±ã{Ïº n‘·&ÉT yê] ø√dü+
∫+‹+#·qedüs+¡ ˝Ò<ìä , ‘·q X¯Á‘·TyÓq’ »]‘·|≥ ü ,¢ ÄyÓT |æ\\¢ |ü≥¢ #·÷|ædTü qÔ ï Áù|eT
n‘·ìøÏ ‘·q MT<ä ˝Ò<ìä n+<äTe\¢ n‘·DíÏ »]‘· <ä>]Z∑ øπ yÓfifl¯ eTì, ‘êqT <äTwüßìº
ÄÁX¯sTT+∫q Ád” ˝Ô ≤>± ˇ+≥]>± ñ+{≤qì #ÓãT‘·T+~. <ëì‘√ eT+<äbÕ\T&ÉT ‘·q
|æ\\¢ <ä>]Z∑ øÏ ekÕÔ&TÉ . n|üŒ{Ïøπ n–ï<˚e⁄&ÉT U≤+&Ée eHêìï <äV≤æ +∫ yÓ[flb˛sTT
ñ+{≤&ÉT. n–ï yÓ[flb˛sTTq ‘·sê«‘· »]‘· ‘·q |æ\\¢ <ä>]Z∑ øÏ e∫Ã yês¡T J$+∫e⁄qï+<äT≈£î
m+‘·>±H√ dü+‘√wæ+∫ n≈£îÿq #˚sT¡ Ã≈£î+≥T+~. n<˚ düeTj·T+˝À eT+<äbÕ\T&ÉT nø£ÿ&çøÏ
ekÕÔ&TÉ . ø£wºü ø±\+˝À ‘·eT e<ä› e⁄+&É≈î£ +&Ü eTs=ø£ |üøåÏ e<ä≈› î£ yÓ[flb˛sTTq+<äT≈£î
»]‘· ÄyÓT |æ\\¢ T eT+<äbÕ\Tì‘√ e÷{≤¢&sÉ T¡ . n|ü⁄&ÉT eT+<äbÕ\T&ÉT ‘·q |æ\\¢ qT
s¡ø+åÏ |ü⁄eTì n–ï<˚e⁄ì ø√sêqì, n‘·qT n˝≤π> s¡økåÏ ÕÔqì e÷≥sTT#êÃ&Éì, n+<äTe\¢H˚
‘êqT yê]ì s¡ø+åÏ #·&ÜìøÏ sê˝Ò<ìä yê]ì }s¡&+ç ∫ Ä ‘·sê«‘· nø£ÿ&ç qT+∫ yÓ[flb˛‘ê&ÉT.
dü+düÿè‘·u≤Û s¡‘+· ˝À á ø£<ä∏ #ê˝≤ $es¡+>± ñ+~. |æ‘è· ˝Àø±ìøÏ yÓ[flq
eT+<äbÕ\Tì‘√ <˚e‘·\T dü+‘êq+ ÄeX¯´ø£‘q· T >∑T]+∫ #Ó|Œü &É+, U≤+&Ée eq
<äV≤ü HêìøÏ yÓfió¯ qÔ ï n–ïì eT+<äbÕ\T&ÉT n‘·ì >=|üŒ‘·Hêìï >∑T]+∫ nH˚ø£ $<Ûë\T>±
[ 129 ]
düT‹Ô +#·&+É , »]‘·, ÄyÓT q\T>∑Ts¡T |æ\\¢ T n–ïøÏ ÄVüQ‹ ø±≈£î+&Ü ñ+&É&+É ø√dü+
#·]Ã+#·Tø√e&É+, »]‘· q\T>∑Ts¡T ≈£îe÷s¡T\T ‘·eT düMTbÕìøÏ e∫Ãq n–ï<˚e⁄ì
Á|üdTü ‹Ô +#·&+É yÓTT<ä˝q’… $wüj÷· \T #ê˝≤ $es¡+>± ñHêïsTT. Ç~ C≤q|ü<ä ÁbÕDÏ
ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘ø· $£ ø£*Œ+∫q ÁbÕDÏø<£ .ä∏
á ø£<˝ä∏ À s¬ +&ÉT XÊ]ø£ |ü≈î£ \å T, XÊ]ø£ |üøåÏ Hê\T>∑T |æ\\¢ T, eT+<äbÕ\T&ÉT
nH˚ ãTTwæ bÕÁ‘·\T>± ñHêïs¡T. eT+<äbÕ\T&ÉT #ê˝≤ kÕ«s¡|ú sü T¡ &ÉT>± ø£ì|ækÕÔ&TÉ .
n‘·&TÉ dü+‘êq+ bı+<ä&+É ø√dü+ eT>∑ XÊ]ø£ s¡÷bÕìï <Û]ä +∫ »]‘· nH˚ Ä&É
XÊ]ø£‘√ »‘·ø{£ ,ºÏ Ä&É XÊ]ø£ Hê\T>∑T >∑T&ÉT¢ ô|fÒº es¡≈L£ ÄyÓT‘√ ñ+{≤&ÉT. >∑T&É¢ qT+∫
|æ\\¢ T sêe&ÜìøÏ XÊ]ø£ >∑T&Éq¢ T bı<ä>±*. >∑T&É¢ qT+∫ |æ\\¢ T ãj·T{ÏøÏ e#˚Ã es¡≈î£
eT>∑ XÊ]ø£ Ä&É XÊ]ø£≈î£ s¡øD å£ >±q÷, <ëìøÏ ÄVü‰s¡+ ‘Ó∫ÃsTT#˚Ã~ >±q÷ ñ+&Ü*.
ø±˙ kÕ«s¡|ú sü T¡ &ÉT, eT>∑XÊ]ø£ s¡÷|ü+˝À ñqï eT+<äbÕ\T&ÉT ÄyÓT≈£î s¡øDå£ >±, ‘√&ÉT>±
ñ+&É≈î£ +&Ü \|æ‘· nH˚ eTs=ø£ XÊ]ø£‘√ »‘· ø£≥&º ÜìøÏ yÓfi≤Ô&TÉ . Ç˝≤ yÓfifl¯ &É+ |ü∫Ã
u≤*+‘·sê\T>± ñqï uÛ≤s¡´qT e~*y˚dæ ø±eTT≈£î&Ó’ eTs=ø£ Ád”Ô <ä>]Z∑ øÏ yÓfifl¯ &É+
˝≤+{Ï~. kÕ<Ûës¡D e÷qe⁄˝À¢ ìs¡j › T· T\T ø£]Hƒ ê‘·Tà\T ≈£L&Ü Ç˝≤+{Ï |üì #˚jT· s¡T.
ø£s&¡ TÉ ø£{qºÏ kÕ«s¡|ú sü T¡ &ÉT e÷Á‘·yT˚ á |üì #˚jT· >∑\&ÉT. ø±ã{Ïº eT+<äTbÕ\T&ÉT ø£s&¡ TÉ
>∑{qºÏ kÕ«s¡|ú sü T¡ &Éì #Ó|Œü ø£ ‘·|Œü <äT. á ø£<˝ä∏ À »]‘· ‘·eT |æ\\¢ |ü≥¢ m+‘√ Áù|eT
ø£\~. n–ï<˚e⁄ì u≤] qT+∫ Ç+ø± s¬ ø£ÿ\Tsêì ‘·q |æ\\¢ qT s¡ø+åÏ #·T ø√e&ÜìøÏ ÄyÓT
m+‘√ Á|üjT· ‘·ï+ #˚dTü +Ô ~. ø±˙ n~ ‘·q≈£î $T+∫q |üìø±e&É+ #˚‘· |æ\\¢ qT s¡ø+åÏ #·T
ø√˝Òì ‘·q nX¯ø‘Ô£ q· T >∑T]+∫ Ç˝≤ <äT:œdüT+Ô ~.
ªªÄ<ëj·T #· q X¯ø√ï$T |ü⁄Á‘ê+dü]Ô ‘·T e÷‘·àHê
q #· ‘·´≈£îÔ eTVü≤+ X¯ø±Ô Vü≤è<äjT· + <ä÷j·Tre y˚Tµµ
ªªø£+ ‘·T »Vü‰éTVü≤+ |ü⁄Á‘·+ ø£e÷<ëj·T ÁeC≤eT´Vü≤yéT
øÏ+ qT y˚T kÕ´‘Y ø£è‘·+ ø£è‘ê« eTq´<Û«ä + |ü⁄Á‘·ø±': ø£<yä∏ Té µµ
ªª∫+‘·j÷· Hê+ $yÓ÷ø£+å y√ Hê~Û >∑#êÃ¤$T øÏ+#·q
#Ûê<äsTTcÕ´$T y√ >±Á‘Ó :’ ø£]ùw´ eTs¡D+ düV≤ü µ
(Ä~. 230 ` 6, 7,8 XÀ¢ø±\T)
ªª¬sø£ÿ\T sêì á |æ\\¢ T Hê‘√ m>∑s˝¡ eÒ ⁄, á |æ\\¢ qT rdüTø=ì H˚qT m>∑s˝¡ qÒ T.
n˝≤>∑ì M]ì $&ç∫ô|{Ïº b˛˝ÒqT. Hê Vü≤è<äjT· + m+‘·>±H√ ø£\es¡ |ü&TÉ ‘·÷ ñ+~.
H˚qT Hê ≈£îe÷s¡T˝À¢ me]ì rdüTø=ì m>∑Ts¡T‘êqT. me]ì $&ç∫ ô|&É‘êqT. @$T
#˚dæ Hê|æ\\¢ qT s¡ø+åÏ #·T≈£î+{≤qT. ≈£îe÷s¡T˝≤sê Hê≈£î ñbÕj·÷ìï #Ó|Œü +&ç. m+‘·
ùdbÕ˝À∫+∫Hê $TeTTà\qT s¡ø+åÏ #˚ ñbÕj·T+ Hê≈£î ø£ì|æ+#·&+É ˝Ò<Tä . Hê s¬ ø£ÿ\‘√
$TeTà*ï ø£|Œæ MT‘√ düV‰ü eTs¡DkÏ ÕÔqTµµ nì »]‘· m+‘·>±H√ <äT:œdüT+Ô ~. á ø£<˝ä∏ À
[ 130 ]
»]‘· |æ\\¢ T m+‘√ $XÊ\yÓTqÆ <äèø£Œ<∏+ä ø£*qZ $. Ç$ ‘·eT ‘·*‘¢ √
ªªq #√|üøè£ ‘·eTkÕà_Ûq+ #êkÕàHé y˚‘ú· j˚T ej·TyéT
|”&´É e÷Hê _uÛsÑ ¸¡ ´kÕàHé ø± dür øπ ej·T+ ‘·eµµ
ªª‘·sT¡ D° <äsÙ¡ ˙j·÷dæ düeTsêú uÛsÑ T¡ sπÔ wüDÒ
nqT>∑#Ã· ¤ |ü‹+ e÷‘·: |ü⁄Á‘êHê|ü‡ ´dæ XÀuÛHÑ êHéµµ
(Ä~. 231`13,14 XÀ¢ø±\T)
ªªy˚TeTT ˙≈£î @ ñ|üø±s¡eT÷ #˚jT· ˝Ò<Tä . Ç+‘·≈î£ eTT+<äT y˚TeTT mes¡y÷Ó ≈£L&Ü ˙≈£î
‘Ó*j·T<äT. ˙e⁄ nH˚ø£ ø£cÕº\T |ü&ç eTeTTà\qT s¡ø+åÏ #ê\ì m+<äT≈£î Á|üjT· ‹ïdüTHÔ êïe⁄.
y˚TeTT ˙≈£î @eTÚ‘êeTT. ˙e⁄ j·Te«q+˝À ñHêïe⁄. n+<ä+>± ñHêïe⁄. uÛÑs¡ÔqT
nH˚«wæ+#·>\∑ <ëqe⁄. n+<äTe\¢ ne÷à! ˙e⁄ ˙ uÛsÑ Ô¡ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[‘˚ eT∞fl ˙e⁄
≈£îe÷s¡T\qT ø£q>∑\e⁄µµ nì #ÓãT‘ês¡T. Ç˝≤ #Ó|Œü &ÜìøÏ m+‘√ $XÊ\yÓTqÆ Vü≤è<äjT· +
ñ+&Ü*.
á ø£<qä∏ T qqïj·T Ä~|üs«¡ + nwüeº ÷XÊ«dü+˝Àì 293e e#·q+ qT+∫
311e e#·q+ es¡≈î£ ñqï 24 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ ≈£î|¢ +Ôü >± #ÓbÕŒ&ÉT. qqïj·T á ø£<˝ä∏ À
m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ\T #˚jT· ˝Ò<Tä .
2. ‘Ó*yÓq’ qø£ÿ ø£<ä∏ :

dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À á ø£<ä∏ Ä~|üs«¡ +˝Àì dü+uÛeÑ |üs«¡ + nH˚
ñ|ü|sü «¡ +˝À 140e n<Ûë´j·T+˝À 24e XÀ¢ø+£ qT+N 49e XÀ¢ø+£ es¡≈L£ ñqï 26
XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T <Ûèä ‘·sêÁwüß&º TÉ ªªX¯Á‘·Te⁄qT kÕeT, <ëq, uÛ<Ò ,ä <ä+&√bÕj·÷\‘√
m˝≤ #·+|ü>\∑ yÓ÷ Hê≈£î #Ó|
ü µµ nì ø£D≈Ï î£ &ÉT nH˚ ‘·q eT+Á‹ì n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. <ëìøÏ
düe÷<Ûëq+>± ø£D≈Ï î£ &ÉT ˙‹XÊÅdyÔü ‘˚ Ô· nsTTq ˇø£ qø£ÿ ø£<ä∏ #ÓãT‘êqT $qT nì á
ˇø£ n&É$˝À kÕ«s¡ú ø±s¡´kÕ<Ûäq˝À HÓ’|ü⁄D´+ ø£*Zq ‘Ó*yÓ’q qø£ÿ
ñ+&˚~. <ëìøÏ |ü⁄*, ‘√&˚\T, HÓeT*, m\Tø£ $TÁ‘·T\T. n$ ã*wüyº TÓ qÆ , y˚>+∑ >±
|üsT¡ >¬ ‘·Ô >∑\ ˇø£ õ+ø£qT #·÷dæ <ëìï #·+|ü&ÜìøÏ ñbÕj·T+ Ä˝À∫kÕÔsTT. qø£ÿ ‘·q
ñbÕj·÷ìï Ç˝≤ #ÓãT‘·T+~. ªªõ+ø£ ìÁ<ä b˛j˚T≥|ü
&ÉT m\Tø£ <ëì bÕ<ë\qT
ø=s¡ø±*. n|ü
&É~ y˚>+∑ >± |ü]>¬ ‘·˝Ô <Ò Tä . Ä düeTj·T+˝À |ü⁄* <ëìï |ü≥Tºø=ì #·+bÕ*.
n|ü⁄&ÉT n+<äs÷¡ ø£*dæ <ëìï ‹qe#·TÃµµ qø£ÿ #Ó|Œæ q≥T¢>±H˚ m\Tø£ õ+ø£ ø±fi¯flqT ø=]øÏ
>±j·T+ #˚jT· >± |üsT¡ >¬ ‘·˝Ô ìÒ dæ‹ú ˝À ñqï Ä õ+ø£qT |ü⁄* #·+|æ y˚dTü +Ô ~. n|ü⁄&ÉT qø£ÿ
‘·q $T–*q $TÁ‘·T\‘√ ªªkÕïq+ #˚dæ e∫Ã á õ+ø£qT ‹+<ë+, MTs¡+<äs÷¡ yÓ[fl
kÕïq+ #˚dsæ +¡ &ç. n|üŒ{Ï <ëø± H˚qT Bìï ø±bÕ&ÉT‘·÷ ñ+{≤qTµµ nì #ÓãT‘·T+~.
[ 131 ]
<ëìøÏ düeTà‹+∫ ne˙ï kÕïq+ #˚jT· &ÜìøÏ q~øÏ yÓfi≤ÔsTT. kÕïq+ #˚dæ eTT+<äT>±
|ü⁄* edüT+Ô ~. n~ e#˚Ã≥|üŒ{ÏøÏ qø£ÿ Ä˝À∫dü÷Ô ñ+≥T+~. <ëìï #·÷dæ |ü⁄* ªª@$T
Ä˝À∫düTHÔ êïe⁄µµ nì n&ÉT>∑T‘·T+~. n|ü⁄&ÉT qø£ÿ |ü⁄*‘√ Ç˝≤ n+≥T+~.
ªªX¯èDT y˚T‘·«+ eTVü‰u≤ôVA j·T<é yêø£´+ eT÷wæø√ ÁãM‘Y
~Û>¥ ã\+ eTè>∑sê»dü´ eTj·÷<ëéTj·T+ eTè>√Vü≤‘·'µµ
ªªeT<ë“VüQ ã\e÷Á•‘·´ ‘·è|æeÔ T<ä´ >∑$Twü´‹
>∑se®¡ ÷qdü´ ‘·ôd´’ eeT‘√ uÛøÑ å£ «+q s√#·jT˚ µµ
(Ä~. 140 ` 36,37 XÀ¢ø±\T)
ªªeTVü‰u≤VüA! m\Tø£ Hê‘√ ˇø£ e÷≥ n+~. á |ü⁄*~ @$T ã\+, á s√E õ+ø£qT
H˚H˚ #·+bÕqT. Hê u≤VüQã\+ MT<ä Ä<Ûës¡|&ü ç á s√E |ü⁄* ‘·q Äø£* rs¡TÃ≈£î+≥T+~
nì Á|ü>˝∑ ≤“¤\T |ü*øÏ+~. n˝≤+{Ï m\Tø£ düV‰ü j·T+‘√ bı+~q á õ+ø£ e÷+dü+
Hê≈£î ‹Hê\ì|æ+#·&+É ˝Ò<Tä µµ nì n+≥T+~. qø£ÿ e÷≥\qT $ì |ü⁄* ªªm\Tø£ Ä
$<Û+ä >± nì ñ+fÒ qqTï n~ düø±\+˝À y˚T˝§ÿ*Œq<˚ ne⁄‘T· +~. H˚qT Hê u≤VüQã\+‘√
#·+|æq »+‘·Te⁄\ e÷+kÕH˚ï ‹+{≤qTµµ nì |ü*øÏ n&É$˝ÀøÏ yÓ[flb˛‘·T+~. Ä
‘·sê«‘· m\Tø£ nø£ÿ&çøÏ edüT+Ô ~. <ëì‘√ qø£ÿ ªªm\Tø±! ˙≈£î X¯óuÛ+Ñ ø£\>±*. HÓeT*
õ+ø£ e÷+kÕìï ‹qqì m\Tø£qT ‹+{≤qì Hê‘√ #Ó|Œæ +~µµ nì n+≥T+~. yÓ+≥H˚
m\Tø£ nø£ÿ&ç qT+∫ bÕ] b˛‘·T+~. Ä ‘·sê«‘· kÕïq+ #˚dæ ‘√&˚\T edüT+Ô ~. <ëì‘√
qø£ÿ ªª|ü⁄* ˙MT<ä u≤>± ø√|ü+>± ñ+~. n~ uÛ≤s¡´qT rdüTø=ì sêe&ÜìøÏ yÓ[fl+~.
˙≈£î |ü⁄* e\¢ ø°&TÉ ø£\>∑uÀ‘√+~µµ nì <ëìï u…~]düT+Ô ~. yÓ+≥H˚ ‘√&˚\T nø£ÿ&ç
qT+∫ bÕ]b˛‘·T+~. ∫es¡>± HÓeT* kÕïq+ #˚dæ edüT+Ô ~. <ëì‘√ qø£ÿ ªªHê u≤VüQ
ã˝≤ìøÏ z&çb˛sTT $T–*q yês¡+<äs÷¡ bÕ]b˛j·÷s¡T. ˙≈£î õ+ø£ e÷+dü+ ø±yê\+fÒ
Hê‘√ j·TT<ä+∆ #˚dæ qqTï >¬ \yê*µµ nì n+≥T+~. <ëìøÏ HÓeT* ªª|ü⁄*ì ‘√&˚\TqT,
‘Ó*yÓq’ m\Tø£qT z&ç+∫q ˙e⁄ eTVü‰Ms¡Tì$, ˙‘√ j·TT<ä+∆ #˚ùd ñ‘ê‡Vü≤+ Hê≈£î
˝Ò<Tä µµ nì nø£ÿ&ç qT+∫ yÓ[flb˛‘·T+~. á $<Û+ä >± qø£ÿ kÕeT<ëquÛ<Ò ä <ä+&√bÕj·÷\‘√
$T–*q yê{Ïì nø£ÿ&ç qT+∫ yÓ[flb˛j˚T ˝≤>± #˚dæ ˇ+≥]>± dü+‘√wü+>± õ+ø£
e÷+kÕìï ‹+≥T+~. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
ø£D≈Ï î£ &ÉT á ø£<qä∏ T #Ó|Œæ sêE ≈£L&Ü qø£ÿ ˝≤>±H˚ |æ]øÏ yê]ì uÛj
Ñ T· ô|{≤º*.
‘·q ø£Hêï ã\e+‘·T\qT yÓTTøÏÿ ˝§+>∑ BdüTø√yê*. ù|sêX¯ >∑\ yê]ì <Ûqä +‘√
eX¯|sü T¡ #·Tø√yê*. ‘·q ø£+fÒ ã\+ ‘·≈î£ ÿe yê]ì, ‘·q‘√ düe÷qyÓTqÆ ã\+ ø£\yê]ì
|üsêÁø£eT+‘√ ˝§+>∑Bj·÷* nì #ÓãT‘ê&ÉT.
Ç~ C≤q|ü<ä ÁbÕDÏø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘ø· $£ ø£*Œ+∫q ø£<.ä∏ á ø£<˝ä∏ À
ñqï qø£ÿ,|ü⁄*, ‘√&˚\T, HÓeT*, m\Tø£ nìï n&É$ ÁbÕDT˝Ò, M{Ï˝À qø£ÿ #ê˝≤
[ 132 ]
‘Ó*yÓq’ ~. n~ ‘·q ‘Ó*$ ‘˚≥\‘√ ã\yÓTqÆ õ+ø£qT #·+|ædTü +Ô ~. qø£ÿ õ+ø£ e÷+dü+
yÓTT‘êÔìï ‘êH˚ ‹Hê\H˚ kÕ«s¡+ú ‘√ #·øÿ£ {Ï Á|üD≤[ø£qT s¡∫düT+Ô ~. |ü⁄*, ‘√&˚\T, qø£ÿ
ø£+fÒ ã\yÓTqÆ $. HÓeT*, m\Tø£ qø£ÿ ø£Hêï ã\V”≤q yÓTqÆ $. qø£ÿ≈£î $T–*q ÁbÕDT\
eTqdü‘Ô ê«\T u≤>± ‘Ó\TdüT. n+<äTe\¢H˚ n~ eTT+<äT>± õ+ø£ e<ä› ‘êqT ø±|ü˝≤
ñ+&ç $T–*q yê{Ïì kÕïq+ #˚dæ s¡eTàì q~ e<ä≈› î£ |ü+|ædTü +Ô ~. |ü⁄* õ+ø£qT
‹Hê\qï ‘=+<äs˝¡ À nìï{Ï ø£+fÒ eTT+<äT>± edüT+Ô ~. |ü⁄*øÏ Ä‘êà_Ûe÷q+ m≈£îÿe.
<ëìøÏ ‘êqT #ê˝≤ ã\e+‘·TDíH˚ >∑s«¡ + ñ+~. n+<äTe\¢H˚ qø£ÿ <ëì Ä‘êà_Ûe÷q+
MT<ä, >∑s«¡ +MT<ä <Óã“rdü÷Ô m+<ä≈L£ ø=s¡>±ì m\Tø£ kÕj·T+‘√ |ü⁄* õ+ø£qT #·+|æ+<äì
m\Tø£ |ü*øÏq≥T¢>± #ê˝≤ $qj·T+>± |ü⁄*‘√ #ÓãT‘·T+~. Ä e÷≥ ‘·q Ä‘êà_Ûe÷HêìøÏ
<Óã“ ‘·–*q≥T¢>± |ü⁄* uÛ≤$+∫ m\Tø£ düV‰ü j·T+‘√ #·+|æq õ+ø£ e÷+dü+ ‘·q≈£î
nedüs+¡ ˝Ò<ìä ‘·q |üsêÁø£eT+‘√ #·+|æq »+‘·Te⁄qT ‹+{≤qì yÓ[flb˛‘·T+~. m\Tø£≈î£
HÓeT* X¯Á‘·Te⁄ ø£qTø£ qø£ÿ HÓeT* ù|s¡T #Ó|Œæ m\Tø£qT uÛj Ñ T· ô|{Ïº n~ bÕ]b˛j˚T˝≤>±
#˚dTü +Ô ~. n˝≤π> |ü⁄* ù|s¡T #Ó|Œæ ‘√&˚\TqT uÛj Ñ T· ô|{Ïº n~ bÕ]b˛j˚T˝≤>± #˚dTü +Ô ~.
Çø£ ∫es¡>± $T–*+~ HÓeT*. HÓeT* qø£ÿqT »sTT+#·˝<Ò Tä . n+<äTe\¢H˚ qø£ÿ õ+ø£
e÷+dü+ ø±yê\+fÒ ‘·q‘√ j·TT<ä+∆ #˚dæ >¬ \yê\ì #ÓãT‘·T+~. n~ kÕ<Û´ä + ø±<äT.
ø±ã{Ïº HÓeT* õ+ø£ MT<ä ÄX¯ e<ä\Tø=ì yÓ[flb˛‘·T+~. Ç˝≤ qø£ÿ #·øÿ£ {Ï Á|üD≤[ø£‘√
‘·q ‘√{Ï n&É$ ÁbÕDT\qT yÓfifl¯ >={Ïº õ+ø£ e÷+kÕìï ‘êH=ø£ÿ‘˚ ‹+≥T+~. Ç˝≤
#˚jT· &É+ ùdïVü≤ <Ûsä êàìøÏ e´‹πsø£yTÓ +Æ ~. kÕ«s¡+ú ‘√ ≈£L&ÉT ≈£îqï~, ≈£î{Ï\yÓTqÆ ~. á
ø£<qä∏ T #Ó|Œæ q ø£D≈Ï î£ &ÉT ≈£î{Ï\ sê»˙‹C„&TÉ , á ø£<qä∏ T $qï <Ûèä ‘·sêÁwüß&º TÉ kÕ«s¡|ú sü T¡ &ÉT.
M]<ä]› ø° ‘·–q≥T¢>±H˚ ø£$ ≈£î{Ï\ãT~∆ ø£*qZ qø£ÿø£<≈ä∏ T£ ˇø£]ì ÁXÀ‘·>±, ˇø£]ì
eø£>Ô ± ô|{≤º&TÉ .
qqïj·T á ø£<qä∏ T sêj·T≈£î+&Ü e<ä*y˚XÊ&ÉT.
3. <äTsêàs¡|Z ⁄ü Vü≤+dü ø£<:ä∏

á ø£<∏ä dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘·+ düuÛ≤|üs¡«+˝À •X¯óbÕ\ e<Ûä |üs¡«+ nH˚
ñ|ü|sü «¡ +˝À ñ+~. <Ûsä à¡ Eì nX¯«y˚T<Ûjä ÷· >∑+ |ü]düe÷|æ˝Ô À lø£èwüßìí nÁ>∑|Pü C≤s¡Ω‘q· T
Á|ü•ïdü÷Ô •X¯óbÕ\T&ÉT ;Ûwßü àì‘√ á ø£<ä∏ Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
|üPs¡«+ düeTTÁ<ä rs¡+˝À ˇø£ eTTdü* Vü≤+dü ñ+&˚~. n~ ÄVü‰s¡+ ø√dü+
yÓfifl¯ ˝Òø£ <Ûsä à¡ |üHêï\‘√ düMT|ü+˝À ñqï |ü≈î£ \å qT Äø£]¸dTü +Ô ~. <ëì e÷≥\qT $ì
|ü≈î£ \å T <ëìøÏ ÄVü‰sêìï ‘Ó∫Ã ÇdüT+Ô {≤sTT. n+‘˚ >±≈£î+&Ü ‘·eT >∑T&Éq¢ T Vü≤+dü <ä>sZ∑ ¡
qeTàø£+>± uÛÁÑ <ä+>± ô|{Ïº yÓ[flb˛‘·T+{≤sTT. <äTsêàs¡|Z ⁄ü Vü≤+dü Ä >∑T&Éq¢ T ‹q&É+
ÁbÕs¡+_ÛdTü +Ô ~. s√Es√E≈£î >∑T&ÉT¢ ‘·]–b˛‘·T+&É&+É >∑eTì+∫q ˇø£ ‘Ó*$ >∑\ |üøåÏ
[ 133 ]
Vü≤+düqT nqTe÷ì+∫ <ëì MT<ä ø±|ü⁄ y˚dæ Vü≤+dü >∑T&Éq¢ T ‹q&É+ >∑eTì+∫ $T–*q
|ü≈î£ \å ≈£î #ÓãT‘·T+~. |ü≈î£ \å ˙ï Vü≤+dü ‘·eT >∑T&Éq¢ T ‹q&É+ #·÷dæ n˙ï ø£*dæ Vü≤+dü
MT<ä <ë&ç#d˚ æ #·+|æyk˚ ÕÔsTT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
Ç~ C≤q|ü<ä ÁbÕDÏø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q ø£<.ä∏ á ø£<ä∏
#ê˝≤ ∫qï~. á ø£<˝ä∏ Àì bÕÁ‘·\˙ï |ü≈î£ ˝å .Ò C≤q|ü<ä ø£<˝ä∏ À¢ >∑<,›ä ø±øÏ, ø=+>∑
yÓTT<ä˝q’… $ <äTsêàs¡|Z ⁄ü |ü≈î£ \å T>± #Ó|Œü ã&ÉT‘·÷ ñ+{≤sTT. Vü≤+dü ns¡T<Óq’ |üø.åÏ Vü≤+dü≈î£
•wüº kÕVæ≤‘·´+˝ÀqT, C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘·´+˝Àq÷ ñ‘·eÔ TyÓTqÆ ~>± ù|s¡T+~. C≤q|ü<ä
kÕVæ≤‘·´+˝Àì |ü≈î£ \å T bÕÁ‘·\T>± ø£*–q ø£<\ä∏ qT #·÷dæ |ü+&ç‘· ø£$ á ø£<qä∏ T
ø£*Œ+∫q≥T¢>± eTq+ uÛ≤$+#ê*. uÛ≤s¡‘+· ˝À á ø£<qä∏ T #Ó|Œæ q e´øÏÔ •X¯óbÕ\T&ÉT.
n‘·&TÉ <äTsêàs¡T&Z TÉ , ø£èwüßìí eTVü‰‘êà ´ìï ‘Ó\TdüTø√˝Òì eT÷s¡T&â TÉ , ø£èwüßìí øÏ ã<ä∆ X¯Á‘·Te⁄.
á ø±s¡D+ #˚‘H· ˚ ;Ûwßü àì dü\Vü‰‘√ lø£èwüßìí øÏ nÁ>∑|Pü »qT #˚dTü qÔ ï <Ûsä à¡ sêEqT,
#˚sTT+#·T ≈£î+≥Tqï ø£èwüßìí ‹s¡dÿü ]dü÷Ô e÷{≤¢&‘É ê&ÉT. n‘·ì e÷≥\qT yê]+∫q
;Ûwßü àì <ä÷wæd÷ü Ô •X¯óbÕ\T&ÉT #Ó|Œæ q ø£<ä∏ Ç~. á ø£<˝ä∏ À ñ‘·eÔ TyÓTqÆ ~>±
uÛ≤$+|ü ã&ÉT‘·Tqï Vü≤+dü <äTsêàs¡yZ TÓ qÆ ~>± #Ó|Œü ã&ç+~. á Vü≤+dü eTTdü*~. á
Vü≤+düqT eè<äT&∆ q’Ó ;Ûwßü àìøÏ Á|ürø£>± •X¯óbÕ\T&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT. ;Ûwßü à&ÉT dü»q® T&ÉT, C≤„ì,
XÊ+‘· dü«uÛ≤e⁄&TÉ , $y˚#H· ê C≤„q+ ø£\yê&ÉT. ;Ûwßü à&ÉT <äTsêàs¡T&Z q’Ó •X¯óbÕ\TìøÏ <äTs¡q® T&ÉT>±
ø£ì|æ+#ê&ÉT. Bìïã{Ïº •X¯óbÕ\Tì dü«uÛ≤yêìï, n‘·ì e´øÏ‘Ô ê«ìï Á>∑V≤æ +#·e#·TÃ. qqïj·T
á ø£<qä∏ T düu≤Û |üs«¡ + ~«rj·÷XÊ«dü+˝Àì 44e e#·q+˝À ≈£î|¢ +Ôü >± #ÓbÕŒ&ÉT.
4. Vü≤+dü ` ø±øÏ ø£<:ä∏

á ø£<ä∏ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝Àì ø£s|í¡ sü «¡ +˝À 41 e n<Ûë´j·T+˝À 78 XÀ¢ø±˝À¢
ñ+~. Bìï ø£sT¡ ìí øÏ s¡<kä∏ Õs¡~>∏ ± ñqï X¯\T´&ÉT ø£sT¡ ìí ‘√ #ÓãT‘ê&ÉT. ø£sT¡ &í TÉ j·TT<ä+∆ ˝À
‘·q X¯øÔÏ kÕeTsêú´\qT >∑T]+∫ >=|üŒ>± #Ó|
ü ø=ì ns¡Tq® Tì >∑T]+∫ ‘·≈î£ ÿe #˚dæ
#Ó|Œæ q|ü
&ÉT X¯\T´&ÉT ø£sT¡ ìí øÏ á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
düeTTÁ<ä rs¡+˝Àì ˇø£ sêE sê»´+˝À <Ûqä e+‘·T&Óq’ ˇø£ yÓX’ ó¯ ´&ÉT
ñ+{≤&ÉT. n‘·ìøÏ ∫qï ej·TdüT‡˝À ñqï |ü⁄Á‘·T\THêïs¡T. yês¡T y˚dqæ m+–* yÓT‘·T≈£î\qT
‹ì ã‹πø ø±øÏ ˇø£{Ï nø£ÿ&É ñ+&˚~. yÓX’ ó¯ ´ì |æ\\¢ T ø±øÏøÏ e÷+kÕVü‰s¡+, bÕ\T,
ô|s¡T>∑T, bÕj·Tdü+ yÓTT<ä˝q’… $ ô|≥º&+É #˚‘· ø±øÏ u≤>± ã*dæ bı>∑s¬ øÏÿ ‘·q‘√ kÕ{Ïe#˚Ã
|ü≈î£ \å T @M ˝Òeì uÛ≤$+∫ $T–*q |ü≈î£ \å ìï{Ï˙ nee÷ìdü÷Ô ñ+≥T+~. Ç˝≤
ñ+&É>± ˇø£s√E Äø±X¯+˝À m>∑Ts¡T‘·÷ ø=ìï Vü≤+dü\T ø£ì|ækÕÔsTT. yê{Ïì #·÷dæ
yÓX’ ó¯ ´ì |æ\\¢ T ø±øÏ‘√ ªªnìï |ü≈î£ ˝å À¢øÏ ˙e⁄ ÁX‚wyü̃ TÓ qÆ <ëì$, >=|üŒX¯øÔÏ >∑\ <ëì$,
n˝≤+{Ï ˙e⁄ Vü≤+dü\‘√ b˛{° |ü&>É \∑ e⁄µµ nì #ÓãT‘ês¡T. eT÷s¡‘â «· + e\¢, >∑s«¡ +e\¢
[ 134 ]
yê] e÷≥\qT ì»y˚Tqì ø±øÏ uÛ≤$+∫ Vü≤+dü\‘√ b˛{°>± m>∑Ts¡<\ä ∫ yê{Ï e<ä≈› î£
yÓ[fl yê{Ï˝À ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ <ëìì m+#·Tø=ì ªm>∑Ts¡T<ë+ sêµ nì <ëì‘√ |ü+<Ó+ y˚dTü +Ô ~.
<ëì e÷≥\≈£î Vü≤+dü\T |ü>\∑ ã&ç q$« ø±øÏ n\Œ‘ê«ìï ‘·eT kÕeTsêú´ìï >∑T]+∫
#ÓãT‘êsTT. eT÷s¡|â ⁄ü ø±øÏ ‘·q >∑T]+∫ >=|üŒ\T #Ó|
ü ≈£î+≥÷ ‘êqT Äø±X¯+˝À q÷{§ø£ÿ
s¡ø±\T>± m>∑Ts¡>\∑ qì, <Ûs’Ó ´¡ eTT+fÒ ‘·q‘√ b˛{°øÏ s¡eTàì Vü≤+düqT |æ\TdüT+Ô ~.
<ëìøÏ Vü≤+dü ‘·q≈£î q÷{§ø£ÿ s¡ø±\T ‘Ó*j·T<äì, ‘·q≈£î ‘Ó*dæ+~ ˇø£ÿfÒ s¡øe£ Tì #Ó|Œæ
ø±øÏ‘√ b˛{°øÏ dæ<ä∆eTe⁄‘·T+~. ø±øÏ, Vü≤+dü düeTTÁ<ä+ MT<äT>± m>∑Ts¡T‘·÷ b˛{°
|ü&‘É êsTT. Vü≤+dü ˇπø >∑eTq+‘√ m>∑Ts¡T‘·÷ yÓfiS¯ Ô ñ+≥T+~. >∑]«wæ˜ nsTTq ø±øÏ _Ûqï
s¡ø±\T>± nH˚ø£ $Hê´kÕ\T #˚d÷ü Ô ø±e⁄ø±e⁄eTì ns¡Tdü÷Ô y˚>+∑ >± yÓfiS¯ Ô ñ+≥T+~. <ëìï #·÷dæ
$T–*q ø±≈£î\T ‘·eT ø±øÏì yÓT#·TÃ≈£î+≥÷ Vü≤+dü\qT ùV≤fi¯q #˚kÕÔsTT. Ç˝≤ s¬ +&ÉT
|òTü &çjT· \T >∑&#ç ≥˚ |üŒ{ÏøÏ ø±øÏøÏ Äj·÷dü+ e∫Ã n\dæb˛‘·T+~. á˝À>± eT+<ä>e∑ Tq+‘√
yÓqTø£ã&çq Vü≤+dü ø±øÏì <ë{Ï eTT+<äT≈£î yÓfiS¯ Ô ñ+≥T+~. eT]ø=+‘· ùd|ü{øÏ Ï ø±øÏ
|üP]Ô>± n\dæb˛sTT, Äj·÷dü|&ü TÉ ‘·÷ yê\&ÜìøÏ m˝≤+{Ï kÕ<ÛHä ê\T ˝Òøb£ ˛e&É+ #˚‘·
düeTTÁ<ä|⁄ü ˙{Ï˝À |ü&bç ˛j˚T dæ‹ú ˝À ñ+≥T+~. Bìï >∑eTì+∫ Vü≤+dü yÓqTø£≈î£ eT*¢
ø±øÏ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã ø±øÏ‘√ ªª˙e⁄ nH˚ø£ >∑‘T· ˝À¢ m>∑Ts¡T‘êqì #ÓbÕŒe⁄, düeTTÁ<ä+˝À
|ü&bç ˛‘·Tqï á >∑‹ì @eT+{≤s¡T?µµ nì n&ÉT>∑T‘·T+~. n|ü
&ÉT ø±øÏ ªªy˚TeTT ø±≈£î\+
}]πø ø±, ø± nì ns¡Tdü÷Ô ñ+{≤+. m>∑s&¡ +É e÷πø+ ‘Ó\TdüTµµ nì |ü*øÏ ‘·qqT
s¡ø+åÏ ∫ ˇ&ÉT≈¶ î£ #˚sÃ¡ eTì ÁbÕ<Û̊jT· |ü&TÉ ‘·T+~. düeTTÁ<ä+˝À |ü&bç ˛sTT eTTì–b˛‘·Tqï
ø±øÏì #·÷dæ ñ‘·eÔ TyÓTqÆ Ä Vü≤+dü C≤*|ü&ç ‘·q ø±fi¯fl‘√ ø±øÏì ô|ø¬’ ‹Ô M|ü⁄ MT<ä≈î£
møÏÿ+#·Tø=ì ˇ&ÉT≈¶ î£ rdüTø=ì e∫Ã <ëìï }s¡&+ç ∫ yÓ[flb˛‘·T+~. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏
eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<qä∏ T X¯\T´&ÉT ø£sT¡ ìí øÏ #Ó|Œæ yÓX’ ´¯ u≤\≈£î\T y˚dqæ m+>∑* yÓT‘·T≈£î\T
‹ì bı>∑sT¡ ã{Ïqº ø±øÏ ‘·q X¯øÔÏ kÕeTsêú ´\T ‘Ó\TdüTø√≈£î+&Ü Vü≤+düqT >π * #˚dqæ ≥T¢>±
qTe⁄« øös¡e⁄\T y˚dqæ m+–* yÓT‘·T≈£î\T ‹ì >∑]«+∫ ns¡Tq® Tì X¯øÔÏ kÕeTsêú´\T
‘Ó\TdüTø√≈£î+&Ü ùV≤fi¯q>± e÷{≤¢&TÉ ‘·THêïeì #ÓãT‘ê&ÉT. á ø£<˝ä∏ À ø±≈£î\T, Vü≤+dü\T
bÕÁ‘·\T>± ñHêïsTT. Vü≤+dü\T e÷qdü düs√es¡+˝À ñ+{≤sTT. n$ Äø±X¯+˝À #ê˝≤
ô|q’ m>∑Ts¡T‘·÷, #ê˝≤ <ä÷s¡+ ˇπø >∑eTq+‘√ yÓfifl¯ >∑\ kÕeTs¡ú ´+ ø£*–q$. ø±≈£î\T
Á>±e÷˝À¢ ñ+≥÷ eTqTwüß\T y˚ùd m+–* yÓT‘·T≈£î\T ‹+≥÷ ø±e⁄ ø±e⁄eTì ns¡Tdü÷Ô
ñ+{≤sTT. Ç$ m≈£îÿe <ä÷s¡+ m>∑Ts¡˝eÒ ⁄. n+‘˚>±≈£î+&Ü Äø±X¯+˝À ô|ø’ Ï ≈£L&Ü
yÓfifl¯ ˝Òe⁄. Á>±e÷˝À¢ Ä #Ó≥Tº MT<ä qT+∫ á #Ó≥Tº MT<ä≈î£ , Ä sTT+{Ï MT<ä qT+∫ á
sTT+{Ï MT<ä≈î£ e÷Á‘·yT˚ m>∑Ts¡T‘·÷ ÄVü‰sêìï nH˚«wædTü +Ô {≤sTT. kÕ<Ûës¡D+>± ø±≈£î\qT
mes¡÷ ô|+#·Tø√s¡T. <ëìøÏ ø±s¡D+ ø±øÏì eTqyês¡T <äTX¯Ù≈£îq+>± uÛ≤$+#·&yÉ T˚ . ø±øÏ
[ 135 ]
Ç+{À¢øÏ eùdÔ nX¯óuÛ+Ñ >± uÛ≤$kÕÔsT¡ . nsTT‘˚ ø±øÏ Ç+{Ï>√&É MT<ä yê* ø±, ø± nì n<˚
|üì>± n]ùdÔ Ä sTT+{ÏøÏ #·T{≤º\T ekÕÔsH¡ ˚ qeTàø£+ Á>±MTDT˝À¢ ñ+~. |æ\\¢ T
ø±øÏMT<ä Áù|eT‘√ ‘êeTT ‹H˚ edüTeÔ ⁄\qT ø±øÏøÏ y˚dTü +Ô fÒ yê{Ïì ‹ì u≤>± ã*dæq
ø±øÏ nVü≤+ø±s¡+‘√ m˝≤ yÓT\T>∑T‘·T+<√ á ø£<˝ä∏ À ø±øÏ ãTTEe⁄ #˚d+æ ~.
Ç~ n#·ÃyÓTqÆ C≤q|ü<ä ø£<.ä∏ ˝Àø£+˝À eTÚœø£ Á|ü#ês¡+˝À ñqï á ø£<qä∏ T
rdüT≈£îì <ëìøÏ ÄdüøøÔÏ s£ y¡ TÓ qÆ dü+uÛ≤wüD\qT, eT+∫ es¡qí \qT #·øÿ£ {Ï bÕÁ‘· ∫Á‘·DqT
CÀ&ç+∫ |ü+&ç‘· ø£$ uÛ≤s¡‘+· ˝À Á|üyX˚ ô¯ |{≤º&TÉ . á ø£<˝ä∏ À #·øÿ£ {Ï ˙‹ ñ+~. eTqTwüß˝À¢
ñ‘·eÔ TT\T, ˙#·T\T ñqï≥T¢>± |ü≈î£ ˝å À¢ ≈£L&Ü ñ+{≤sTT. Vü≤+dü ñ‘·eÔ TC≤‹øÏ #Ó+~q |üøåÏ .
n˝≤π> ˙#·T˝…’q e÷qe⁄\T m+–* yÓT‘·T≈£î\T ‹ì ã*dæ ø=yÓ«øÏÿ ‘·eT X¯øÏÔ
kÕeTsêú ´\T ‘Ó\TdüT ø√≈£î+&Ü ñ‘·eÔ TT\qT ùV≤fi¯q #˚jT· &ÉyT˚ ø±≈£î+&Ü yê]‘√ b˛{°øÏ
~– ‘·≈î£ ÿe düeTj·T+˝ÀH˚ n\dæb˛sTT z&çb˛‘êqs¡H˚ ˙‹ì á ø£<ä∏ ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ñ+~.
Ç+<äT˝À bÕÁ‘·\˙ï |ü≈î£ ˝å .Ò
uÛ≤s¡‘+· ˝À á ø£<qä∏ T #Ó|Œæ q X¯\T´&ÉT ø£sT¡ ìí øÏ kÕs¡<´ä∏ + #˚d÷ü Ô n‘·DíÏ ‘·≈î£ ÿe
#˚dæ #ÓãT‘·÷ e÷qdæø+£ >± Væ≤+dæ+#˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚kÕÔ&TÉ . n˝≤ #˚j÷· \ì <Ûsä à¡ sêE
≈£îs¡Tøπ Áå ‘· j·TT<ë∆ìøÏ eTT+<äT X¯\T´ì ø√s¡‘ê&ÉT. n˝≤π> #˚kÕÔqì <Ûsä à¡ sêE≈£î X¯\T´&ÉT e÷≥
sTTkÕÔ&TÉ . <ëì Á|üø±s¡+ X¯\T´&ÉT ø£sT¡ ìí øÏ kÕs¡<´ä∏ + #˚d÷ü Ô n‘·ì >=|üŒ‘·Hêìï ‘·≈î£ ÿe
#˚dæ #ÓãT‘·÷ ns¡Tq® Tì Á|üX+¯ dæd÷ü Ô ø£sT¡ ìí e÷qdæø+£ >± <Óã“ rùd Á|üjT· ‘·ï+ #˚kÕÔ&TÉ .
Ç<˚ ˝Àø£+˝À X¯\´kÕs¡<Ûä´+>± Á|ü#ês¡+˝À ñ+~. X¯\´kÕs¡<Ûä´+ nH˚ |ü<ä+ ˇø£
C≤rj·T+>± @s¡Œ&ç+~. ìC≤ìøÏ ø£sT¡ &í TÉ >=|üŒ j·TT<äM∆ s¡T&ÉT. n‘·&TÉ ns¡Tq® Tì Á|ü‹düŒ]∆>±
uÛ≤$+∫ m˝≤¬>H’ ê ns¡Tq® Tì #·+bÕ\ì Á‹ø£sD ¡ X¯ó~∆>± Á|üjT· ‹ïdü÷Ô ñ+{≤&ÉT. n˝≤
#˚jT· &É+ n‘·ìøÏ ‘·\≈£î $T+∫q |üì nì ‘Ó*dæq|üŒ{Ïø° Á|üjT· ‘·ï+ e÷Á‘·+ X¯øeÔÏ +#·q
˝Ò≈î£ +&Ü #˚kÕÔ&TÉ . nsTT‘˚ n‘·ì ø√]ø£ HÓsy¡ s˚ <¡ Tä . ∫es¡≈î£ ns¡Tq® Tì #˚‘· eTs¡DkÏ ÕÔ&TÉ .
n+<äT≈£î #ê˝≤ ø±s¡D≤\THêïsTT. n˝≤+{Ï ø±s¡D≤˝À¢ X¯\´ kÕs¡<´äÛ + ≈£L&Ü ˇø£{.Ï
á ø£<qä∏ T ‹ø£ÿq ø£s|í¡ sü «¡ +˝Àì ~«rj·÷XÊ«dü+˝À 54e |ü<´ä + qT+∫ 81e
e#·q+ es¡≈î£ ñqï 28 >∑<´ä |ü<ë´˝À¢ ≈£î|¢ øÔ” ]£ +∫ #ÓbÕŒ&ÉT. eT÷\+˝À ø±øÏ Vü≤+dü‘√
b˛{°|&ü ç m>∑Ts¡T‘·Tqï|ü
&ÉT nH˚ø£ $Hê´kÕ\T #˚dqæ ≥T¢>± ñ+~. ‹ø£ÿq ‘·q uÛ≤s¡‘+· ˝À
ø±øÏ >∑s«¡ |ü⁄ #˚w\ºü qT Ç˝≤ #·øÿ£ >± e]í+#ê&ÉT.
ªªm\$T >∑&∫É b˛e⁄ _\T#·T Á>∑eTàiÏ e∫Ã
eTT≈£îÿ eTT≈£îÿ MT<ä yÓ÷|ü⁄ E≥Tº
H˚∫ ‹s¡T>∑T ˙ø£©ø£\‘√ sêj·TT
H=s¡jT· T õÁ‘·>‘∑ T· \ eTT]j·TT qe⁄«µµ
(ø£s`í¡ 2`66)
[ 136 ]
ø±øÏ Vü≤+düqT <ë{Ïb˛sTT eT∞fl yÓqTø£≈î£ e∫Ã Vü≤+düqT ‘·q‘√u≤≥T y˚>+∑ >± m>∑Ts¡eTì
|æ\TdüT+Ô ~. ø=ìïkÕs¡T¢ <ëì eTT≈£îÿ MT<ä ‘·q eTT≈£îÿ yÓ÷ù|~. ‘·q áø£\qT Vü≤+dü
áø£\‘√ sêùd~. $»è+_Û+∫ Vü≤+dü #·T≥÷º ‹]π>~. ∫Á‘·+>± m>∑Ts¡T‘·÷ e∫Ã
Vü≤+düqT ‘êπø~. ‘êqT m˝≤¬>H’ ê >¬ \TkÕÔqì Vü≤+dü yÓqTø£ã&ç b˛‘·T+<äì >∑s«¡ +‘√
‘·q˝À ‘êqT eTT]dæb˛‘·÷ qe⁄«≈£îH˚~. ‹ø£ÿq ø±øÏ #˚dæq á m>∑Ts¡Tu≤≥TqT
e]í+#·&+É ˝À e÷Á‘·yT˚ eT÷˝≤ìøÏ ø=+‘· e÷s¡TŒ #˚dæ s¡∫+#ê&ÉT. $T–*q ø£<ä∏ n+‘ê
eT÷\+˝À ñqï<˚.
5.yê´Á|òTü ` >√e÷j·TT dü+yê<ä+ ø£<:ä∏

>√e÷j·TTe⁄ n+fÒ qø£ÿ, yê´Á|òTü + n+fÒ |ü⁄*. n+fÒ Ç~ qø£ÿ |ü⁄* ø£<.ä∏
á ø£<ä∏ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· XÊ+‹|üs«¡ +˝À sê»<Ûsä êàqTXÊdüq |üs«¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À
111 e n<Ûë´j·T+˝À 90 XÀ¢ø±˝À¢ $es¡+>± ñ+~. Bìï ªªø£è≤s¡T\T kÂeT´+>±q÷,
kÂeTT´\T ø£è≤s¡+>±q÷ ø£ì|æd÷ü Ô ñ+{≤s¡T. n˝≤+{Ï yê]ì m˝≤ ‘Ó\TdüTø√>∑\+µµ
nì <Ûsä à¡ sêE X¯s‘¡ \· Œ>∑‘T· &Óq’ ;Ûwßü àì n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. <ëìøÏ ;Ûwßü à&ÉT ªªá $wüj÷· ìøÏ
dü+ã+~Û+∫ ô|<ä\› T yê´Á|òTü >√e÷j·TT dü+yê<ä+ nH˚ ø£<qä∏ T #ÓãT‘·÷ ñ+{≤s¡T, <ëìï
$qTµµ nì á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
|üPs¡«+ |ü⁄]ø£ nH˚ ù|s¡T>∑\ |ü≥D º ≤ìï bÂ]≈£î&ÉT nH˚ ù|s¡T>∑\ <äTsêàs¡T&Z q’Ó
sêE bÕ*dü÷Ô ñ+&˚yê&ÉT. n‘·&TÉ Ç‘·sT¡ \qT Væ≤+dæd÷ü Ô $H√~+#˚yê&ÉT. n‘·&TÉ #·ìb˛sTT
eTs¡Tdü{Ï »qà˝À qø£ÿ>± »ìà+#ê&ÉT. nsTT‘˚ Ä qø£ÿ≈£î |üPs¡« »qà düàè‹ ñ+~. Ä
ø±s¡D+#˚‘· n~ qø£ÿ düV≤ü » \ø£D å ≤˝…q’ yÓ÷düø±] ‘·q+, e÷+kÕVü‰sêìï ‹q&É+
yÓTT<ä˝q’… $ ˝Ò≈î£ +&Ü dü‘´· yêø±Œ\q Áe‘êìï bÕ{Ïd÷ü Ô #Ó≥¢ qT+∫ sê*q |ü+&Éq¢ T
ìj·T$T‘· düeTj·÷˝À¢ |òü\Vü‰s¡+>± d”«ø£]dü÷Ô X¯àXÊq+˝À J$dü÷Ô ñ+&˚~. <ëì
Jeq $<ÛëHêìï #·÷dæ ‘√{Ï qø£ÿ\T ‘·eT˝≤>± e÷+kÕVü‰s¡ uÛÀ»q+ #˚jT· eTì,
nqedüsy¡ TÓ qÆ dü<ë#êsê\T e÷qeTì #ÓãT‘êsTT. <ëìøÏ qø£ÿ eTè<äTyÓq’ e÷≥\‘√
eT<ÛTä s¡+>± j·TTøÏÔ j·TTø£+Ô >± ªª≈£î\+ jÓTTø£ÿ j·TX¯dTü ‡qT ô|+bı+~+#˚ eT+∫ ø£sà¡ \H˚
H˚qT #˚j÷· \qT ≈£î+≥THêïqT. MTs¡+<äs÷¡ kÕ«s¡+ú ‘√ øπ e\+ ‹q&É+ MT<äH˚ ÄdüøÔÏ
#·÷|ædTü HÔ êïs¡T. <ëìe\¢ e#˚Ã bÕbÕìï MTs¡T >∑eTì+#·&+É ˝Ò<Tä . ÇVü≤ |üs˝¡ Àø±˝À¢
nìcÕºìï ø£*+Z #˚ MT Á|ües¡qÔ qT H˚qT yÓT#·ÃqTµµ nì #ÓãT‘·T+~. Ä n&É$˝À ñqï ˇø£
XÊs¡÷\› + qø£ÿ Á|ües¡qÔ >∑T]+∫ $ì <ëì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã ‘·q≈£î eT+Á‹>± ñ+&ç
Væ≤‘êìï ñ|ü<˚•dü÷Ô ‘·q‘√bÕ≥T |ü⁄wüÿ\yÓTÆq uÛÀ>±\qT nqTuÛÑ$dü÷Ô J$+#·eTì
#ÓãT‘·T+~. qø£ÿ $qj·T+>± ‘·\e+∫ XÊs¡÷\› +‘√ Ç˝≤ |ü\T≈£î ‘·T+~. ªªeTVü‰
kÕÁe÷C≤´ìï bÕ*+#·&ÜìøÏ kÕ«$T uÛøÑ ÔÏ ‘·‘Œ· s¡T&É÷, ˙‹ ≈£îX¯\T&É÷ nsTTq eT+Á‹
[ 137 ]
nedüs+¡ . H˚qT uÛÀ>±\qT >±˙ ◊X¯«sê´ìï >±˙ ø√s¡qT. Hê sT÷ dü«uÛ≤e+‘√ MT
bÕ‘·ùde≈£î\ dü«uÛ≤e+ dü]b˛<äT. <äTsêàs¡T˝Z q’… yês¡T ìqTï qqTï $&ÉBkÕÔsT¡ . MTs¡T
|üsêÁø£eTe+‘·T\T, Ç‘·sT¡ \≈£î ÄÁX¯jT· $T#˚Ãyês¡T. ‘·|
ü \T #˚dqæ yê]ì ≈£L&Ü <äjT·
<ä*#˚yês¡T, nyÓ÷|òTü +>± |üqT\T HÓsy¡ sπ̊ Ãyês¡T. ø±˙ Hê≈£î @MT ˝Òøb£ ˛sTT q|üŒ{Ïø°
dü+‘·Twæ>º ± ñHêïqT. ø£wyºü TÓ qÆ Áe‘êìï bÕ{ÏdTü HÔ êïqT. ùde #˚jT· &É+ ‘Ó*j·Tì yê&çì.
ùd«#·Ã>¤ ± n&É$˝À ‹]π>yê&çì. sêC≤ÁX¯jT· +˝À ñqï yê]øÏ sêE≈£î dü+ã+~Û+∫q
<√cÕ\˙ï n+≥T‘êsTT. sêE>±] |æ\T|ü⁄ n+<äT≈£îqï yê]øÏ eTqdüT˝À uÛj Ñ T· eTT+≥T+~.
ndü‘´· yÓTqÆ n|üsê<Ûë\T Äs√|æ+#·ã&ç sê»\ #˚‘· eTs¡D <ä+&Éq $~Û+|ü ã&çq
ùde≈£î\T #ê˝≤ eT+~ ñHêïs¡T. nsTTq|üŒ{Ïø° H˚qT ˙ <ä>sZ∑ ¡ eT+Á‹>± ñ+&Ü\ì
uÛ≤$ùdÔ ˇø£ ìj·TeT+ $~Û+#ê\qT ≈£î+≥THêïqT. <ëì Á|üø±s¡+ ˙e⁄ Hê yê]ì
>ös¡$+#ê*. H˚qT #Óù|Œ Væ≤‘√≈£î\Ô qT $Hê*. ˙ Ç‘·s¡ eT+Á‘·T\‘√ ø£*dæ eT+Á‘ê+>∑+
#˚jT· qT. H˚qT ˇø£ÿ&çì @ø±+‘·+>± ìqTï ø£*dæ s¡V≤ü dü´+>± eT+∫ e÷≥\qT #ÓãT‘êqT.
Hê‘√ Ä˝À#·q #˚dqæ ‘·sê«‘· <√wüß˝…q’ ˙ eT+Á‘·T\≈£î eTs¡D <ä+&Éq $~Û+#· e<äT.›
n˝≤π> Hê yê]ì ≈£L&Ü ø√|ü+‘√ <ä+&ç+#·e<äTµ› µ qø£ÿ e÷≥\qT $ì ô|<ä|› ⁄ü * n˝≤π>
»s¡T>∑T‘·T+~ nì #Ó|Œæ <ëìï eT+Á‹>± ìj·T$TdüT+Ô ~. n|üŒ{Ï qT+∫ qø£ÿ sêE≈£î
eT+∫ e÷≥\qT #ÓãT‘·÷ eT+∫ |üqT\qT #˚d÷ü Ô düHêàHê\T bı+<äT‘·÷ ñ+≥T+~.
Ç~ sêE <ä>sZ∑ ¡ e⁄qï ùde≈£î\≈£î q#·Ã<äT. yês¡T n+‘·≈î£ eTT+<äT Ç‘·sT¡ \ <ÛHä êìï
n|üV≤ü ]+#˚ yês¡T. qø£ÿ ne˙ï ø£≥&º ç #˚jT· &É+‘√ yês¡T qø£ÿ≈£î <ÛHä êìï ÄX¯ #·÷|æ
eTuÛ´Ñ ô|fÒº Á|üjT· ‘·ï+ #˚kÕÔsT¡ . qø£ÿ yê{ÏøÏ ˝§+>∑<Tä . á ø±s¡D+ #˚‘· qø£ÿqT m˝≤¬>H’ ê
#·+|æ+#ê\ì Á|üjT· ‹ïkÕÔsT¡ . ˇø£s√E ô|<ä|› ⁄ü *øÏ ÄVü‰s¡+>± ‘·j÷· s¡T>± ñ+#·ã&çq
e÷+kÕìï rdüT≈£îì yÓ[fl qø£ÿ ìyêdü+˝À ô|&É‘ês¡T. Äø£*‘√ e⁄qï ô|<ä|› ⁄ü * ‘·q
ÄVü‰s¡+ <=+–*+∫q <=+>∑qT ø£ìô|≥ºeTì ‘·q ùde≈£î\qT ÄC≤„|dæ Tü +Ô ~. yês¡T Ä
<=+>∑ n‘·ì eT+Á‹ qø£ÿ nì #ÓãT‘ês¡T. yÓ+fH˚ XÊs¡T\› + |ü{sº êì ø√|ü+‘√ qø£ÿqT
#·+bÕ\qT≈£î+≥T+~. n|ü⁄&ÉT n‘·ì ùde≈£î\T n+<äs÷¡ ø£*dæ qø£ÿ MT<ä nH˚ø£ ì+<ä\qT
yÓ÷|ü⁄‘ês¡T. n+‘˚>±≈£î+&Ü qø£ÿ ìyêdü+˝À ô|{Ïqº e÷+kÕìï ‘Ó∫Ã sêE≈£î #·÷|ækÕÔsT¡ .
<ëì‘√ ô|<ä|› ⁄ü * >√e÷j·TTe⁄qT #·+|üeTì Ä<˚•düT+Ô ~.
XÊs¡÷\› + e÷≥\T $ì <ëì ‘·*¢ eT+∫ e÷≥\‘√ Ç˝≤ |ü⁄*øÏ #Ó|⁄ü ‘·T+~.
ªªeT*q eTqdüTÿ˝…q’ yês¡T ìs√›wßü \qT <√wæ>± #·÷kÕÔsT¡ . Ms¡T Ç‘·sT¡ \ Wqï‘ê´ìï
düV≤æ +#· ˝ÒsT¡ . >√e÷j·TTe⁄ e÷+kÕìï Ç∫ÃHê eTT≥º<Tä . ø±ã{Ïº Á|ü‘´· ø£+å >± #·÷dæq|üŒ{Ïø°
≈£îD
å +í >± |ü]o*+∫ ìsê∆]+#·T ø√yê*µµ. ‘·*¢ e÷≥\qT $ì yê´Á|òTü + ‘·q ùde≈£î\T
#Ó|Œæ q e÷≥\qT qeTà≈£î+&Ü qø£ÿqT >∑T]+∫ u≤>± $#ê]+∫ yêdüeÔ + ‘Ó\TdüTø=ì
qø£ÿqT |æ*|æ+∫ ùdïVü≤ uÛ≤e+‘√ øö>∑*+#·T≈£î+≥T+~. >√e÷j·TTe⁄ sêE ‘·qqT
nqTe÷ì+∫ nee÷ì+∫q+<äT≈£î u≤<Û|ä &ü ç ÁbÕjÓ÷|üyX˚ +¯ #˚j÷· \qT≈£î+≥T+~.
[ 138 ]
XÊs¡÷\› + >√e÷j·TTe⁄qT |üP»\‘√ u≤>± dü‘ÿ· ]+∫ n‘·ì ÁbÕjÓ÷|üyX˚ Êìï yê]düT+Ô ~.
n|ü⁄&ÉT qø£ÿsêE≈£î qeTdüÿ]+∫ >∑<<Zä ä dü«s¡+‘√ Ç˝≤ #ÓãT‘·T+~.
ªª|üPõ‘√ Vü≤+ ‘·«j·÷ |üPs¡«+ |üXÊÃ #Ó’ Ãe $e÷ì‘·'
|üsπ cÕe÷düŒ<ä+ ˙ ‘√ edüT+Ô HêsêΩeT´Vü≤+ ‘·«sTTµµ
(XÊ+‹. 111- 76e XÀ¢ø+£ )
ªªsêC≤! yÓTT<ä≥ MTs¡T qqTï dü‘ÿ· ]+#ês¡T, ‘·sê«‘· eTs¡D<ä+&Éq $~Û+∫ nee÷ì+#ês¡T.
H˚qT ˙ e<ä› ñ+&É&ÜìøÏ ‘·>q∑ Tµµ. ˇø£kÕ] kÕúq ÁuÛwÑ ‘ºü · bı+~ nee÷HêìøÏ >∑Ts¬ q’
qqTï $X¯«dæ+#·˝sÒ T¡ . H˚qT MT <ä>sZ∑ ¡ ñ+&É˝qÒ T. qqTï düeTs¡T&ú ìÉ #˚sB¡ dæ |üØøÏ+å ∫
ˇ|üŒ+<ä+ #˚düTø=ì |ü<ä$ì Ç∫Ã Ä ‘·sê«‘· ˇ|üŒ+<ëìï ñ\¢+|òæT+∫ qqTï
nee÷ì+#ês¡T. Ç˝≤ nee÷q+ bÕ˝…q’ Hê≈£î $XÊ«dü+ ñ+&É<Tä . Hê MT<ä MT≈£î
$XÊ«dü+ b˛sTT+~. ˙e⁄ dü+<˚V≤æ düTHÔ êïe⁄. H˚qT uÛj Ñ T· |ü&TÉ ‘·THêïqT. Ç‘·sT¡ \˝À ‘·|
ü \T
yÓ~øπ yês¡T Çø£ÿ&É ñHêïs¡T.
ªª<äT'UÒq •¢w´ü ‘˚ _Ûqï+ •¢w+ºü <äT'UÒq _Û<´ä ‘˚
_ÛHêï •¢cÕº‘·T j·÷ Á|”‹ s¡ï kÕ ùdïùV≤q es¡Ô‘˚µµ
(XÊ+‹. 111 ` 85e XÀ¢ø+£ )
ªª |ü–*q~ n‘·ø&£ +É ø£w+ºü . n‹øÏq~ $∫Ãb˛e&É+ ø£w+ºü . |ü–* n‹øÏq Á|”‹ ùdïVü≤+‘√
ì\e<äTµµ. jÓ÷>∑T´˝…q’ |ü⁄s¡Twüß\qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e&É+ sêE\≈£î ø£w+ºü . yê]
eTqdüT #·+#·\+>± ñ+≥T+~. nø£kÕà‘·T>Ô ± >ös¡$+#·&+É , nø£kÕà‘·Tà>± nee÷ì+#·&+É ,
>=|üŒ<äq+ ø£*Œ+∫ øÏ+~øÏ ~>∑C≤s¡Ã&É+ yÓTT<ä˝q’… e˙ï sêE\T #˚kÕÔsT¡ µµ. Ç˝≤ #Ó|Œæ
qø£ÿ n&É$øÏ yÓ[fl ÁbÕjÓ÷|üyX˚ +¯ #˚dæ dü«sêZìï bı+<äT‘·T+~. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏
eTT>∑TdüT+Ô ~.
Ç~ C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q ø£<.ä∏ á ø£<˝ä∏ À
ñqï »+‘·Te⁄\˙ï n&É$ »+‘·Te⁄˝Ò. sêE <ä>sZ∑ ¡ kÕ«s¡|ú sü T¡ \T #ê˝≤ eT+~
ñ+{≤s¡T. n˝≤+{Ï sêE <ä>sZ∑ ¡ ìkÕ«s¡|ú sü T¡ &É÷, dü‘´· yêø±Œ\≈£î&ÉT nsTTq eT+Á‹
ñ+&É˝&Ò TÉ . n˝≤+{Ï eT+Á‹ sêE>±] e<ä› ñ+fÒ $T–*q ùde≈£î\≈£î yê] kÕ«sêúìøÏ
ø£+≥–+|ü⁄>± ñ+≥T+~. m˝≤¬>H’ ê sêE≈£î n‘·ìøÏ uÛ<Ò +ä ø£*Œ+∫ #·+|æ+#˚ Á|üjT· ‘·ï+
#˚kÕÔsT¡ . sêE\T ≈£L&Ü #·|\ü ãT<äT˝∆ .Ò yê]øÏ ˇø£kÕ] ñqï eTqdüT eTs=ø£kÕ]
ñ+&É<Tä . eT+∫yê&Éì düHêàì+∫q e´øÏHÔ ˚ <äTsêàs¡TìZ >± uÛ≤$+∫ sêE\T <ä+&çkÕÔsT¡ .
ø±ã{Ïº sêE düV≤ü yêdü+ bÕeTT |ü&>É ∑ ˙&É ˝≤+{Ï~. n+<äTe\¢ düHêàs¡T\Z T, kÂeTT´\T
sêC≤ÁX¯jT· + ø√s¡≈L£ &É<Tä nH˚ ˙‹ì ô|’ ø£<ä∏ ‘Ó*j·TCÒdTü +Ô ~.
á ø£<˝ä∏ À sê»˙‹, ˝À≈£î\ dü«uÛ≤e+, sêE\ eTqdü‘Ô «· + #·øÿ£ >± $e]+|ü
ã&ç+~. Ç+<äT˝À bÕÁ‘·\ eTqdü‘Ô ê«ìï ‘Ó*j·TCÒùd eT+∫ dü+uÛ≤wüD\T ñHêïsTT.
[ 139 ]
uÛ≤s¡‘+· ˝À Bìï sêdæq ø£$ bÕÁ‘·\ dü«uÛ≤yêìï, sê»˙‹ì, sêE\ #·+#·\ eTqdü‘Ô ê«ìï
‘Ó*ù| #·øÿ£ {Ï dü+uÛ≤wüD\qT ø£*Œ+∫ düìïy˚XÊìï u≤>± s¡øÔÏ ø£{+ºÏ #ê&ÉT.
á ø£<qä∏ T ‹ø£ÿq XÊ+‹|üs«¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+˝À 52e |ü<´ä + qT+∫ 79e
|ü<´ä + es¡≈L£ 28 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ ≈£î|¢ øÔ” ]£ +∫ #ÓbÕŒ&ÉT. ‹ø£ÿq m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ\T
#˚j·T˝Ò<äT.
6. ñhÁ^y√bÕU≤´q+:
ñhÁê+ n+fÒ ˇ+f…. n+fÒ Ç~ ˇ+f… ø£<.ä∏ Ç~ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝Àì
XÊ+‹|üs«¡ +˝À sê» <Ûsä êàqTXÊqdü |üs«¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À 112e n<Ûë´j·T+˝À 22
XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. ªªsêE @$T #˚j÷· *? @$T #˚ùdÔ sêE düTK+>± ñ+{≤&ÉT? ‘Ó\T|üe\dæ+~>±µµ
;Ûwßü àì <Ûsä à¡ sêE ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ ;Ûwßü à&ÉT ˇø£ ˇ+f… ø£<qä∏ T #ÓãT‘êqT Ä ˇ+f…˝≤>±
m|üŒ{Ïø° Á|üe]Ô+#·e<äTµ› µ nì #Ó|Œæ á ø£<qä∏ T #ÓãT‘ê&ÉT.
dü‘´· j·TT>∑+˝À ˇø£ >=|üŒ ˇ+f… ñ+&˚~. n~ ø£s√ƒ s¡ ìj·Te÷\‘√ <˚e⁄ì
>∑T]+∫ >=|üŒ ‘·|üdüT‡ #˚düTÔ+~. <˚e⁄&ÉT <ëì ‘·|üdüT‡≈£î yÓT∫Ã Á|ü‘·ø£åyÓTÆ es¡+
ø√s¡Tø√eT+{≤&ÉT. ˇ+f… `
ªªuÛ>Ñ e∑ Hé ‘·«Á‘·ŒkÕ<ëH˚à BsêÈ Á^yê uÛyÑ ~˚ j·T+
jÓ÷»HêHê+ X¯‘+· kÕÁ>∑+ >∑#êÃ$T #·]‘·T+ $uÛÀµµ
(XÊ+‹. 112 ` 6e XÀ¢ø+£ )
ªªHê yÓT&É #ê˝≤ bı&Ée⁄>± ñ+&Ü*, <ëì e\¢ 100 jÓ÷»Hê\ es¡≈L£ yÓT&ÉqT kÕ∫
y˚Tj·T>∑\qTµµ nì ø√s¡T‘·T+~. <˚e⁄&ÉT Ä esêìï Ç∫Ã n<äèX¯éTe⁄‘ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘·
ˇ+f… yÓT&É n~ ø√s¡T≈£îqï≥T¢>±H˚ ô|<ä<› eä ⁄‘·T+~. n~ y˚Tj·T&ÜìøÏ mø£ÿ&çø° yÓfifl¯ ≈£î+&Ü
k˛eT]<Ó’ yÓT&ÉqT e÷Á‘·+ 100 jÓ÷»Hê\ es¡≈L£ kÕ]+∫ y˚Tj·T&É+ ÁbÕs¡+_ÛdTü +Ô ~.
ˇø£s√E ô|<ä› >±*, yêq edüT+Ô ~. ˇ+f… ‘·q ‘·\qT yÓT&ÉqT ˇø£ >∑TVü≤˝À <ë#·Tø=ì
ñ+&çb˛‘·T+~. n<˚ düeTj·T+˝À ˇø£ qø£ÿ <ëì uÛ≤s¡´‘√ ø£*dæ es¡¸+˝À ‘·&dç æ #·*øÏ
eDT≈£î‘·÷ >∑TVü≤˝ÀøÏ edüT+Ô ~. Äø£*‘√ ñqï Ä s¬ +&ÉT qø£ÿ\T ˇ+f… yÓT&ÉqT ‹q&É+
ÁbÕs¡+_ÛkÕÔsTT. ˇ+f… u≤<Û‘ä √ yÓT&ÉqT n≥T Ç≥T ø£~*düT+Ô ~. nsTTq|üŒ{Ïø° qø£ÿ\T
e<ä\≈£î+&Ü ˇ+f… yÓT&ÉqT ø=]øÏ #·+|æ ‹+{≤sTT. á $<Û+ä >± ãT~∆˝ìÒ ˇ+f…
k˛eT]‘·q+‘√ #·ìb˛sTT+~. ø±ã{Ïº sêE nsTTq yê&ÉT k˛eT]‘·Hêìï $&ç∫ô|{Ï,º
Ç+Á~j·T ìÁ>∑V≤ü + ø£*– eTdü\Tø√yê* nì ;Ûwßü à&ÉT #ÓãT‘ê&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏
eTT>∑TdüT+Ô ~.
Ç~ C≤q|ü<ä ÁbÕDÏø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q ø£<.ä∏ á ø£<˝ä∏ À
ˇ+f…, s¬ +&ÉT qø£ÿ\T ñHêïsTT. á eT÷&É÷ n&É$ »+‘·Te⁄˝Ò. á ø£<˝ä∏ À ˇ+f…
[ 140 ]
nC≤„ì, eT÷s¡|â ⁄ü ~. Ç~ ø£w|ºü &ü ç ‘·|dü Tü ‡ #˚dæ <˚e⁄&ÉT Á|ü‘´· ø£yå TÓ qÆ ‘·sê«‘· ‘êqT ñqï
#√≥H˚ ñ+&ç ø£<\ä ≈£î+&Ü ÄVü‰sêìï dü+bÕ~+#·T ø√e&ÜìøÏ M\T>± ‘·q yÓT&ÉqT
bı&Ée⁄>± #˚j·TeTì <˚e⁄DÏí ø√s¡T‘·T+~. @ nej·TeyÓTÆHê düVü≤»yÓTÆq |ü<ä∆‹˝À
ñ+&Ü*. »+‘·Te⁄˝À¢ ˇ+f…≈î£ yÓT&É bı&Ée⁄>± ñ+≥T+~. á ˇ+f… Ä bı&Ée⁄qT
ø±<äì eT]+‘· bı&Ée⁄>± ‘·q yÓT&É kÕ>±\ì ‘·<ë«sê |ü&TÉ ≈£îqï #√≥ qT+∫ ø£<\ä ≈£î+&Ü
ÄVü‰sêìï ‹Hê\H˚ ÄX¯‘√ <˚e⁄ì es¡+ e\¢ ‘·q yÓT&ÉqT bı&Ée⁄ #˚dTü ≈£î+≥T+~.
nsTT‘˚ n<˚ <ëì eTs¡D≤ìøÏ ø±s¡DeTe⁄‘·T+~. ø£w|ºü &ü ç <˚e⁄ì >∑T]+∫ ‘·|dü Tü ‡ #˚dæ
n‘·&TÉ Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ es¡+ ø√s¡Tø√eT+fÒ ‘·q‘√bÕ≥T |ü~eT+~øÏ eT+∫ ø£*>π ~ ø√s¡Tø√yê*
>±˙ Á|üe÷<ëìï ‘Ó#Ã˚ es¡+ ø√s¡Tø√>∑÷&É<Hä ˚ ˙‹ì á ø£<ä∏ $e]dü÷Ô ñ+~.
á ø£<qä∏ T ‹ø£ÿq XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì ‘·èrj·÷XÊ«dü+˝À 82e e#·q+ qT+∫
85e e#·q+ es¡≈L£ ñqï Hê\T>∑T |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ ≈£î|¢ +Ôü >± $e]+#ê&ÉT.
7.eT÷wæø`£ eT÷sê®\ dü+yê<ä+ ø£<ä∏ :

á ø£<ä∏ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝Àì XÊ+‹|üs«¡ +˝À Ä|ü<s∆ä à¡ |üs«¡ + nH˚ ñ|ü |üs«¡ +˝À
138e n<Ûë´j·T+˝À 221 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. ªª#ê˝≤ eT+~ X¯Á‘·Te⁄\≈£î ∫øÏÿq sêE
m˝≤ Á|üe]Ô+#ê*? ã\e+‘·T \+<äs÷¡ ø£\dæ ã\V”≤qT&Óq’ ˇ+≥] yêìì #·+|ü&ÜìøÏ
Á|üjT· ‹ï+∫q|ü⁄&ÉT ÄsêE @$<Û+ä >± Á|üe]ÔkÕÔ&TÉ ? n˝≤+{Ï yê&ÉT $TÁ‘·Tì, X¯Á‘·Te⁄qT
m˝≤ bı+<äT‘ê&ÉT? n‘·&TÉ X¯Á‘·T $TÁ‘·T\ eT<Û´ä m˝≤ Á|üe]Ô+#ê*µµ #Ó|Œü e\dæ+~>±
;Ûwßü àì <Ûsä à¡ sêE ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ düe÷<Ûëq+>± ;Ûwßü à&ÉT á ø£<qä∏ T #ÓãT‘ê&ÉT.
ˇø£ <ä≥yº TÓ qÆ n&É$˝À ô|<ä› ø=eTà\‘√ |ü\T s¡ø±\ r>∑\‘√ ì+&çq ô|<ä›
eTÁ]#Ó≥Tº ñ+~. <ëìï ÄÁX¯sTT+#·Tø=ì mH√ï |ü≈î£ \å T, »s‘·Te⁄\T J$düTHÔ êïsTT. Ä
eTÁ]#Ó≥Tº yÓTT<ä{À¢ q÷s¡T <ës¡T\T ø£*qZ ø£\T>∑T ‘·e⁄«ø=ì n+<äT˝À |ü*‘·+ nH˚ ù|s¡T
>∑\ ˇø£ ‘Ó*yÓq’ m\Tø£ ìedæd÷ü Ô ñ+~. #Ó≥Tº MT<ä ˝ÀeTX¯+ nH˚ |æ*¢ ≈£L&Ü düTK+>∑
ìedæd÷ü Ô ñ+~. ˇø£ y˚≥>±&ÉT Á|ü‹s√p kÕj·T+Á‘·+ eTÁ]#Ó≥Tº øÏ+<ä ˇø£ uÀqT
@sêŒ≥T #˚d,æ düqïì qsê\‘√ n*¢q e\\qT |ü]∫ Ç+{ÏøÏ yÓ[flb˛sTT ‘Ó\y¢ ê]q
‘·sê«‘· e∫Ã uÀqT˝À, e\˝À ∫≈£îÿ≈£îqï »+‘·Te⁄\qT |ü≈î£ \å qT |ü≥Tºø=ì J$düT+Ô {≤&ÉT.
ˇø£s√E |æ*¢ e\˝À ∫≈£îÿ≈£î+≥T+~. ‘·q≈£î Á|ü<ëÛ q X¯Á‘·TyÓq’ |æ*¢ e\˝À ∫ø£ÿ&É+
#·÷dæq |ü*‘·+ uÛj Ñ T· + ˝Ò≈î£ +&Ü <ëì eTT+<äT ‹s¡T>∑T‘·÷ ÄVü‰s¡+ ø√dü+ nH˚«wæd÷ü Ô
ñ+≥T+~. n<˚ düeTj·T+˝À m\Tø£≈î£ eTs√ X¯Á‘·TyÓq’ eTT+–dü nø£ÿ&çøÏ edüT+Ô ~.<ä>sZ∑ ˝¡ À
ˇø£ ø=eTà MT<ä >∑T&É¢>∑÷ã m\Tø£qT #·÷dæ <ëìï ‹q&ÜìøÏ ñã˝≤≥|ü&ÉT‘·÷
ñ+≥T+~. eTT+–dü >∑T&É>¢ ÷∑ ã\qT #·÷dæ m\Tø£ #ê˝≤ uÛj Ñ T· |ü&ç Ç˝≤ Ä˝À∫düT+Ô ~.
ªªHê≈£î nìï yÓ|’ ⁄ü ˝≤ X¯Á‘·Te⁄˝Ò ñHêïs¡T. Hê˝≤+{Ï ‘Ó*yÓq’ yê&ÉT Ç˝≤+{Ï düeTj·T+˝À
uÛj
Ñ T· |ü&≈É L£ &É<Tä . #êe⁄ e#˚Ã es¡≈î£ J$+#·&ÜìøÏ j·TTøÏ‘Ô √ Á|üjT· ‹ïkÕÔqT.
[ 141 ]
ªªqVæ≤ ãT<ë∆ ´ì«‘·' ÁbÕCÀ„ ˙‹XÊÁdü Ô $XÊs¡<'ä
ìeT»® ‘ê´|ü<+ä ÁbÕ|ü´ eTVü≤rs <ës¡TD≤ eT|æµµ
(XÊ+‹. 138 ` 40e e#·q+)
ªª˙‹XÊÁdüÔ $XÊs¡<Tä &Óq’ ãT~∆eT+‘·T&ÉT, ‘Ó*$ >∑\yê&ÉT m+‘· >=|üŒ Ä|ü<ä ø£*HZ ê
≈£î+–b˛&ÉTµµ. Á|üdTü ‘Ô +· Hê≈£î ø£w+ºü ˝À ñqï X¯Á‘·TyÓq’ |æ*ì¢ $T+∫ y˚sπ <ë] ˝Ò<Tä . H˚qT
BìøÏ kÕj·T+ #˚jT· e\dæ ñ+~. Ç|ü⁄&ÉT eTT>∑TsZ T¡ X¯Á‘·Te⁄\T qqTï ‹Hê\ì #·÷düTHÔ êïs¡T.
H˚qT J$+#·&ÜìøÏ X¯Á‘·TyÓq’ |æ*ì¢ ÄÁX¯sTT+∫ <ëìøÏ Væ≤‘·+ ñ|ü<•˚ kÕÔqT. Ä|ü<˝ä À
ñ+~ ø±ã{Ïº Ç~ Hê‘√ dü+~Û #˚dTü ø√e#·TÃ. Ä|ü<˝ä À ñqï ã\e+‘·T&ÉT ≈£L&Ü
J$+#·&ÜìøÏ <ä>]Z∑ X¯Á‘·Te⁄‘√ ø£\e&ÉyT˚ eT+∫<äì ô|<ä\› T #ÓãT‘ês¡T. eT÷s¡T&â q’Ó
$TÁ‘·Tì ø£+fÒ |ü+&ç‘T· &Óq’ X¯Á‘·Ty˚ ‘·–qyê&ÉT. Hê J$‘·+ Á|üdTü ‘Ô +· X¯Á‘·TyÓq’ |æ*¢ MT<ä
Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+~µµ Ç˝≤ Ä˝À∫+∫ m\Tø£ eTè<äTyÓq’ e÷≥\‘√ |æ*‘¢ √ Ç˝≤ n+≥T+~.
ªªe÷sê®\e÷! eT+∫ eTqdüT‘√ n&ÉT>∑T‘·THêïqT, u≤>∑THêïyê? H˚qT m|ü
&É÷ ˙ Væ≤‘·+
ø√s¡T‘·÷ ñ+{≤qT. uÛj Ñ T· |ü&≈É î£ , ˙e⁄ qqTï #·+|ü≈î£ +&Ü e⁄+fÒ H˚qT ìqTï ñ<ä]∆ kÕÔqT.
ø=+#Ó+ ø£wyºü TÓ HÆ ê Hê≈£î ˇø£ ñbÕj·T+ ‘√dü÷Ô ñ+~. Bìe\¢ ˙e⁄ $eTTøÏÔ bı+<äT‘êe⁄.
Hê≈£L y˚T\T ø£\T>∑T‘·T+~. n~ ˙≈£î Hê≈£L ≈£L&Ü ÁX‚jT· düÿs¡+. eTT+–dü, >∑T&É>¢ ÷∑ ã
qqTï ‹Hê\ì #·÷düTHÔ êïsTT. ìqTï #·÷dæ qqTï u…~]+#·&+É ˝Ò<Tä .
ªªdü‘ê+ kÕ|ü|Ô <ü +ä yÓTÁÆ ‘·+ dü düU≤ y˚T ndæ |ü+&ç‘'·
kÕ+yêdü´ø£+ ø£]cÕ´$T HêdæÔ y˚T uÛj Ñ T· eT<ä´ yÓˆ’ ˆµµ
(XÊ+‹. 138 ` 56e XÀ¢ø+£ )
ªªdü»®qT\‘√ ùdïVü≤+ @&ÉT |ü<ë\‘√ ø£\T>∑T‘·T+~. |ü+&ç‘·T&ÉyÓ’q ˙e⁄ Hê≈£î
ùdïVæ≤‘·T&Éej·÷é⁄. ˙‘√ ø£*dæ ìedækÕÔqT. Ç+ø£ Hê≈£î uÛj Ñ T· y˚T ˝Ò<Tä µµ. H˚qT ˝Ò≈î£ +&Ü
˙e⁄ bÕX¯+ ‘Ó+#·Tø√˝Òe⁄. ˙e⁄ qqTï ‹q≈£î+&Ü ñ+{≤q+fÒ ˙ bÕXÊ\T H˚qT ø=]πøkÕÔqT.
Ç<ä›s¡eT÷ #ê˝≤ ø±\+>± á #Ó≥TºqT ÄÁX¯sTT+∫ ñ+≥THêï+. n+<äTe\¢ eTq
Ç<ä]› ø° Á|”‹, ùdïVü≤+ ô|s¡>±*. H˚qT ˙ J$‘êìï ø√s¡T‘·THêïqT. ˙e⁄ Hê J$‘êìï
ø√s¡T‘·THêïe⁄. eTq ø£\sTTø£ Ç˝≤+{Ï~. eTT+<äT eTT+<äT Ç~ Ç+ø± $dü]Ô düT+Ô ~
≈£L&Üµµ.
eT+∫ j·TTøÏ‘Ô √ ≈£L&çq, d”«ø£]+|ü<–ä q m\Tø£ e÷≥\qT $qï |æ*¢ yÓT\¢>±
‘·\ ô|ø¬’ ‹Ô m\Tø£qT #·÷dæ ªªkÂeTT´&Ü dü+‘√wü+. H˚qT J$+#ê\ì ˙e⁄ ø√s¡T‘·THêïe⁄.
H˚qT ô|<ä› Ä|ü<˝ä À ñHêïqT. n+‘·øH£ êï ô|<ä› Ä|ü<˝ä À ˙e⁄Hêïe⁄. Ä|ü<˝ä À ñqïyê]øÏ
dü+~Û ø£\T>∑T‘·T+~. Ä\dü´+ #˚jT· ≈£î. ˙≈£î Á|üj÷Ó »q+ ø£*–+#˚ |üì düeTj·T+
e∫Ãq|ü
&ÉT H˚qT #˚kÕÔqT. á Ä|ü<ä qT+∫ H˚qT ãj·T≥|ü&‘ç ˚ ˙e⁄ #˚dqæ düV‰ü j·T+
}s¡øπ b˛<äT, H˚qT ˙ uÛ≈Ñ î£ DÔ ,íÏ •wüß´DÏ,í ˙≈£î y˚T\T #˚ùdyêDÏ,í ˙ ÄC„ bÕ{Ï+#˚yêDÏ,í ˙≈£î
[ 142 ]
X¯sD
¡ ≤>∑‘T· &ÉqTµµ nì |ü\T≈£î‘·T+~. |æ*¢ ‘·q≈£î eX¯yTÓ qÆ ≥T¢>± |ü*øπ ≥|üŒ{ÏøÏ |ü*‘·+
(m\Tø£) ns¡eú +‘·yTÓ qÆ Væ≤‘·yTÓ qÆ e÷≥\qT Ç˝≤ #ÓãT‘·T+~. ªªñ<ës¡+>± ˙e⁄
|ü*øÏq e÷≥\T ˙˝≤+{Ï yê]øÏ ø=‘·Ô ø±<äT. ˙ Væ≤‘·+ ø√dü+ H˚qT nqTdü]+#˚ e÷s¡+Z
#ÓãT‘êqT. Hê≈£î á eTT+–dü e\¢ #ê˝≤ uÛj Ñ T· +>± ñ+~. H˚qT ˙ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ ekÕÔqT. qqTï #·+|ü≈î£ .
˙#·yTÓ qÆ >∑T&É>¢ ÷∑ ã qqTï ‹Hê\qT≈£î+≥÷ ñ+~. <ëì qT+∫ qqTï s¡ø+åÏ #·T, H˚qT ˙ bÕXÊ\qT
ø=]øÏyd˚ æ ìqTï s¡økåÏ ÕÔqT. ˇ≥Tº y˚dæ #ÓãT‘·THêïqTµµ.
düeTT∫‘·yTÓ qÆ m\Tø£ e÷≥\qT ˝ÀeTX¯+ $ì dü+‘√wü+>± m\Tø£ yÓ|’ ⁄ü
#·÷dæ <ëìï Á|üX+¯ dæd÷ü Ô Ç˝≤ n+≥T+~. ªª‘=+<äs>¡ ± sê ˙≈£î X¯óuÛ+Ñ ø£\TZ‘T· +~. ˙e⁄
Hê≈£î ÁbÕD düKT&Ée⁄. ˙ <äjT· ‘√ H˚qT J$kÕÔqT. Ç~ Ç˝≤ »]–‘˚ qTe⁄« @~ #Ó_‘˚
n~ #˚kÕÔqT. ÄC≤„|+æ #·T $TÁ‘·e÷! eTq≈£î dü+~Û ø£\T>∑T>±ø£! á Ä|ü<ä qT+∫
ãj·T≥|ü&ç H˚qT Hê ã+<ÛTä $TÁ‘·T\‘√ ø£*dæ ˙≈£î Á|æjT· , Væ≤‘· ø±sê´\˙ï #˚kÕÔqT,
dü‘êÿs¡+ #˚kÕÔqTµµ. Ç˝≤ |ü\Tø£>±H˚ m\Tø£ |æ*ø¢ Ï <ëì Á|üj÷Ó »Hêìï ms¡>± ô|{Ïº <ëìï
q$Tà+∫ ‘·q≈£î |æ*¢ ø°&TÉ #˚ùd~ nsTTq|üŒ{Ïø° <ëì ˇ&ç˝ÀøÏ #˚sT¡ ‘·T+~. |æ*¢ <ëìï
}s¡&dç Tü +Ô ~. ‘Ó*yÓq’ m\Tø£ ‘·*¢ ‘·+Á&ÉT\ ˇ&ç˝À ñqï≥T¢>± |æ*¢ s=eTTà MT<ä $XÊ´dü+‘√
ìÁ~düT+Ô ~. Ç~ #·÷dæ eTT+–dü >∑T&É>¢ ÷∑ ã\≈£î ÄX¯Ãs¡´+, uÛj Ñ T· + ø£\T>∑T‘êsTT. n$
s¬ +&É÷ m\Tø£ MT<ä ÄX¯qT e<äT\Tø=ì yê{Ï ìyêkÕ\≈£î yÓ[flb˛‘êsTT. Ä ‘·sê«‘· <˚X¯
ø±˝≤\T m]–q m\Tø£ ø±\+ ø√dü+ ìØøÏdå ÷ü Ô yÓT\¢ yÓT\¢>± ø=~› ø=~›>± |æ*¢ e\
‘êfi¯flqT ø=s¡T≈£î‘·÷ ñ+≥T+~. e\˝À ø£w|ºü &ü TÉ ‘·Tqï |æ*¢ m\Tø£qT ‘=+<äs¡ ô|&ÉT‘·÷ `
ªkÂeTT´&Ü! ‘=+<äs|¡ &ü yÉ $˚ T? ˙ |üì r]+<äì qqïee÷ìdüTHÔ êïyê? y˚≥>±&ÉT sêø£eTT+<˚
‘·«s¡>± ‘êfi¯flqT ø=s¡T≈£îµµ nì n+≥T+~.
|æ*¢ e÷≥\qT $qï ‘Ó*yÓq’ m\Tø£ ‘Ó*$ ‘·≈î£ ÿe |æ*‘¢ √ ‘·q≈£î Á|æjT· eTT,
Væ≤‘·eTT nsTTq e÷≥\qT Ç˝≤ |ü\T≈£î‘·T+~.ª|æ©!¢ ‘=+<äs|¡ &ü ≈É î£ , ø£+>±s¡T |ü&≈É î£ ,
eTq+ ø±\+ ‘Ó*dæqyêfi¯fl+. ø±\+ $T+∫b˛˝Ò<Tä .
ªªnø±˝Ò ø£è‘·é÷s¡ã+∆ ø£sT¡ sÔ êïsêújT· ø£\Œ‘˚
‘·<e˚ ø±\ Äs¡ã+∆ eTVü≤‘˚sêújT· ø£\Œ‘˚
(XÊ+‹. 138 ` 95e XÀ¢ø+£ )
ªªnø±\+˝À ÁbÕs¡+_Û+∫q |üì ø£s¡Ô≈£î Á|üjÓ÷»Hêìï ø£*Z+#·<äT. ‘·–q ø±\+˝À
ÁbÕs¡+_Û+∫q |üH˚ >=|üŒ Á|üj÷Ó »Hêìï ø£*dZ Tü +Ô ~µµ. ˙e⁄ nø±\+˝À $&ÉT<ä\ nsTT‘˚
˙ e\¢H˚ Hê≈£î uÛj Ñ T· + ø£\T>∑e#·TÃ. n+<äTe\¢ ø±\+ ø√dü+ ìØøÏ+å #·T $TÁ‘·e÷!
m+<äT≈£î ‘=+<äs¡ |ü&‘É êe⁄? Äj·TT<Û+ä <Û]ä +∫ e#˚Ã y˚≥>±DÏí #·÷dæq ‘·sê«‘· ˙
bÕXÊ\qT ø=]øÏ y˚kÕÔqT. n|ü⁄&ÉT $&ÉT<ä\ bı+~ ÁbÕD+ <äøÿÏ +#·T ø√e&ÜìøÏ ˙e⁄
#Ó≥Tº m≈£îÿ‘êe⁄. uÛj Ñ T· +‘√ ˙e⁄ ‘·|Œæ +#·T≈£îqï ‘·sê«‘· H˚qT ø£qï+˝À <ä÷s¡T‘êqTµµ ‘·q
[ 143 ]
y˚T\T ø√dü+ |ü*‘·+ (m\Tø£) Ç˝≤ e÷{≤¢&qç yÓ+≥H˚ ã‘·T≈£î MT<ä ÄX¯ ø£*–q |æ*¢
ªª$TÁ‘·T\ |üqT\qT dü+‘√wü+>± #˚ùd dü»q® T\T Ç˝≤ #˚jT· s¡T. ‘·«s¡|&ü ç H˚qT ìqTï
yÓ+≥H˚ ø£w+ºü qT+∫ ‘·|Œæ +#êqT >∑<ë! n˝≤π> Hê≈£î Væ≤‘·yTÓ qÆ ø±s¡´+ ˙e⁄ >∑÷&Ü
‘·«s¡>± #˚j÷· *. n˝≤ ø±≈£î+&Ü |üPs¡«X¯Á‘·T‘ê«ìï ‘·\#·Tø=+≥÷ ø±\+ >∑&bÉ Õ\ì
nqT≈£î+≥THêïyê? n˝≤ #Ó&|¶É ìü #˚<ë›eTqT≈£î+fÒ ..... #·÷&ÉT Ç|üŒ{Ïøπ ˙≈£î Äj·TTe⁄
eT÷&ç ñ+&˚~. ˇø£yfi˚ ¯ H˚qT ‘Ó*j·Tø£ #Ó&|¶É ìü #˚dæ ñ+fÒ <ëìï eTqdüT˝À ô|≥Tºø√e<äT.›
n˝≤π> H˚qT ìqTï ø£$å TkÕÔqT. qqTï nqTÁ>∑V≤æ +#·Tµµ nì n+≥T+~.
eT+∫ ‘Ó*$, XÊÁdü ãÔ T~∆ ñqï m\Tø£ |æ*‘¢ √ Væ≤‘·+>± Ç˝≤ |ü\T≈£î‘·T+~.
ªªe÷sê®\e÷ ˙ Á|üj÷Ó »Hêìï ø√s¡T≈£îH˚ ˙ e÷≥ $HêïqT. ã\e+‘·Tì‘√ dü+~Û
#˚dTü ≈£îqï ‘·sê«‘· ‘·qTï ‘êqT s¡ø+åÏ #·T ø√yê*. ˝Àø£+˝À me&É÷ me]ø° $TÁ‘·T&É÷
ø±&ÉT, X¯Á‘·TeP ø±&ÉT. $TÁ‘·T\T ø±˙, X¯Á‘·Te⁄\T ø±˙ Á|üj÷Ó »Hêìï ã{Ïº @s¡Œ&É‘ês¡T.
@qT>∑T\‘√H˚ n&É$ @qT>∑T\qT |ü≥Tº≈î£ +{≤s¡T. n˝≤π> Á|üj÷Ó »Hê\‘√H˚ Á|üj÷Ó »Hê\T
ø£≥Tºã&É‘êsTT. |üì |üP]Ô nsTTq ‘·sê«‘· me&É÷ ø£sqÔ¡ T |ü{+ºÏ #·Tø√&ÉT. n+<äTe\¢
|üqT\˙ï |üP]Ô>± #˚jT· ≈£î+&Ü ø=~›>± $T–* ñ+&˚≥≥T¢ #˚j÷· *. ∫e] ì$Twü+˝À
˙e⁄ y˚≥>±&ÉT edüTÔHêï&ÉH˚ uÛÑj·T+‘√ bÕ] b˛e&Üìπø Á|üj·T‹ïkÕÔe⁄ >±˙ qqTï
|ü≥Tºø√e&ÜìøÏ X¯≈î£ &Ô eÉ ⁄ ø±e⁄. #ê˝≤ ‘êfi¯flqT ø=]øÏ y˚XÊqT. ˇø£ÿ b˛>∑T e÷Á‘·yT˚
$T–* e⁄+~. <ëìï ≈£L&Ü ‘·«s¡>±H˚ ø=s¡T≈£î‘êqT. ˝ÀeTXÊ! düTK+>± e⁄+&ÉTµµ.
Ä|ü<˝ä À ∫≈£îÿ≈£îqï Ä s¬ +&É÷ Ç˝≤ e÷{≤¢&TÉ ≈£î+≥÷ ñ+&É>±H˚ sêÁ‹
>∑&∫É b˛‘·T+~. ‘Ó\y¢ ês¡T‘·T+&É>±H˚ Äj·TT<Û+ä |ü≥Tºø=ì y˚≥>±&ÉT edüT+Ô {≤&ÉT. n‘·ì
#·T≥÷º ≈£îø£ÿ\ >∑T+|ü⁄ ñ+~. |æ*ø¢ Ï uÛj Ñ T· + |ü≥Tº≈î£ +~. á uÛjÑ T· +ø£s¡ <äèX¯´+, >∑+<äs>¡ √fi¯+
#·÷dæ eTT+–dü >∑T&É>¢ ÷∑ ã ≈£L&Ü #ê˝≤ uÛj Ñ T· |ü&ç ìsêX¯ |ü&Ü¶sTT. n$ s¬ +&É÷ ã\+
ø£\$, ‘Ó*$ ø£\$. nsTTq|üŒ{Ïø° ø±s¡´ HÓ|’ ⁄ü D´+ >∑*–q |æ*¢ m\Tø£\qT ‘·eT X¯Øs¡
ã\+‘√ <Óã“ rj·T˝Òø£ b˛j·÷sTT. Á|üj÷Ó »q <äèwæ‘º √ dü+~Û #˚dTü ≈£îqï |æ*¢ m\Tø£\qT
#·÷dæ eTT+–dü >∑T&É>¢ ÷∑ ã ‘·eT ìyêkÕ\≈£î yÓ[flb˛‘êsTT. yÓ+≥H˚ |æ*¢ jÓTTø£ÿ e\‘ê&ÉTqT
m\Tø£ ø=s¡T≈£î‘·T+~. |æ*¢ e\ qT+&ç ãj·T≥|ü&ç ˇø£ÿ <ä÷≈£î˝À #Ó≥Tº m≈£îÿ‘·T+~.
m\Tø£ ø£qï+˝À <ä÷s¡T‘·T+~. y˚≥>±&ÉT e\ rdüTø=ì ìsêX¯‘√ nø£ÿ&ç qT+&ç yÓ[flb˛‘ê&ÉT.
y˚≥>±&ÉT yÓ[flb˛sTTq ‘·sê«‘· uÛj Ñ T· + r]b˛sTTq |æ*¢ eT∞fl J$‘êìï
bı+~ ø£qï+˝À ñqï m\Tø£‘√ Ç˝≤ n+≥T+~. ªªˇø£ÿe÷≥ ≈£L&Ü #Ó|üŒ≈£î+&Ü
ˇø£ÿkÕ]>± ø£\T>∑T˝ÀøÏ <ä÷]b˛j·÷e⁄. ø£è‘·TE„sê*ì. $TÁ‘·e÷ ˙#˚‘· ñ|üø±s¡+
bı+<ëqT. H˚qT, Hê $TÁ‘·T\÷, ã+<ÛTä e⁄\÷ n+<äs÷¡ ìqTï |üPõkÕÔsT¡ . ã‘·T≈£î
ì∫ÃqyêDÏí ø£è‘·E&„ TÉ |üPõ+#·≈î£ +&Ü ñ+{≤&Ü? Hê X¯ØsêìøÏ >∑èVü‰ìøÏ, dü+|ü<\ä ≈£L
nìï+{Ïø° ˙y˚ kÕ«$T$. J$‘·+ MT<ä ˇ≥Tº y˚dæ #ÓãT‘·THêïqT Hê e\¢ ˙≈£î uÛj Ñ T· +
˝Ò<Tä . ˙e⁄ ãT~∆#‘˚ · kÕø±å‘T· >Ô ± X¯óÁø±#ês¡T´ì$µµ nì |æ*¢ Á|üXÊ+‘·+>± |ü\T≈£î‘·T+~.
[ 144 ]
Ç‘·sT¡ \ }Vü≤\T ‘Ó*dæq m\Tø£ ‘·q≈£î Væ≤‘·øs£ +¡ >± |æ*‘¢ √ Ç˝≤ #ÓãT‘·T+~.
ªª˝ÀeTXÊ! ˙e⁄ #Ó|Œæ q<ä+‘ê $HêïqT. Hê≈£î ‘√∫+<˚<√ H˚qT #ÓãT‘êqT, $qT. $TÁ‘·T\qT
‘Ó\TdüTø√yê*. X¯Á‘·Te⁄\qT ø£ìô|{≤º*. X¯Á‘·T s¡÷|ü+˝À $TÁ‘·T\T+{≤s¡T. n˝≤π> $TÁ‘·s÷¡ |ü+˝À
X¯Á‘·Te⁄\T+{≤s¡T. X¯Á‘·Teì me&É÷ ñ+&É&TÉ . n˝≤π> $TÁ‘·T&É÷ ñ+&É&TÉ . Á|üj÷Ó »Hêìï ã{Ïº
$TÁ‘·T\÷ X¯Á‘·Te⁄\÷ @s¡Œ&É‘ês¡T. dæús¡yÓTÆq yÓTÆÁ‹ >±˙, dæús¡yÓTÆq X¯Á‘·T‘·«+ >±˙
ñ+&Ée⁄. ø=+‘· ø±\eTj˚T´ dü]øÏ $TÁ‘·T&ÉT X¯Á‘·Te⁄ ø±e#·TÃ, X¯Á‘·Te⁄ $TÁ‘·T&ÉT ø±e#·TÃ.
Ç+<äT˝À kÕ«s¡yú T˚ ã\e‘·sÔ +¡ . á Je ˝Àø£eT+‘ê Á|üj÷Ó »HêH˚ï ø√s¡T‘·T+~. ˇπø
‘·*ø¢ Ï |ü⁄{Ïqº nqï<äeTTà\≈£î >±˙, <ä+|ü‘T· \≈£î >±˙ ˇø£] |ü≥¢ eTs=ø£]øÏ ñ+&˚ düK´‘·
Ç˝≤+{Ï<.˚ ø±s¡D+ ˝Òì Á|”‹ á ˝Àø£+˝À Hê≈£î mø£ÿ&Ü ø£q|ü&<É Tä . e÷qe⁄&ÉT
Á|üj÷Ó »q+ e\¢H˚ Á|”‹ bı+<äT‘ê&ÉT. eTq Ç<ä]› ø° ˇø£ ø±s¡D+ e\¢ Á|”‹ @s¡Œ&ç+~.
˙e⁄ düeTs¡T&∆ yÉ q’Ó |üŒ{Ïø° ø±\+ ø£*dæsêø£ Hê‘√ ùdïVü≤+ #˚XÊe⁄. Ä ø±\+ b˛j˚Tdü]øÏ
eTq yÓTÁÆ ‹ ≈£L&Ü b˛sTT+~. ˙e⁄ Hê≈£î C≤‹ #˚‘· X¯Á‘·Te⁄e⁄. Á|üj÷Ó »q+ e\¢
$TÁ‘·T&çej·÷é⁄. Ä Á|üj÷Ó »q+ r]q ‘·sê«‘· düV≤ü »yÓTqÆ X¯Á‘·T‘·«y˚T ñ+≥T+~.
eTq Ç<ä]› nH√´q´ düV‰ü j·T+ nsTTb˛sTT+~. H˚qT #˚dqæ eT+∫ |üìì düà]+#˚
≥≥¢sTT‘˚ dü«düT&ú yÉ ’Ó Hê≈£î X¯óuÛ+Ñ ø£\>±\ì ø√s¡Tø√. <äTwüß&º q’Ó X¯Á‘·Te⁄ Äø£*‘√ ñ+&ç
ÄVü‰s¡+ ø√dü+ yÓ<Tä ≈£î‘·Tqï düeTj·T+˝À yêì <ä>]Z∑ øÏ ãT~∆eT+‘·T&ÉT me&É÷ yÓfifl¯ &ÉT.
H˚qT ˙‘√ ø£\eqT, Hê kıeTTà |üP]Ô>± ÇeTà+fÒ ÇkÕÔqT >±˙ qqTï e÷Á‘·+ ˙≈£î
n]Œ+#·qTµµ nì m\Tø£ düŒwü+º >± >∑~+› ∫ |ü*øπ ≥|üŒ{ÏøÏ |æ*¢ dæ>T∑ |Z &ü ç m\Tø£‘√ Ç˝≤
n+≥T+~.
ªªì»+>± ˇ≥Tºyd˚ æ #ÓãT‘·THêïqT. ˙e⁄ qqTï $TÁ‘·Á<√V”≤! nì ì+~+#êe⁄.
n~ ˙ ‘Ó*$ nì nqT≈£î+≥THêïqT. ˙e⁄ Hê≈£î ÁbÕD <ëq+ #˚XÊe⁄, <ëì‘√
ø£è‘·Es„ ê*ì nj·÷´qT. ˙ MT<ä uÛøÑ ÔÏ ø£\<ëìì, ˙e⁄ ≈£L&Ü Hê MT<ä n<˚ uÛ≤e+‘√
Á|üe]Ô+#·T. ˙e⁄ qqTï ì+~ùdÔ Hê ã+<ÛTä e⁄\‘√ ø£\dæ H˚qT ÁbÕD≤\T $&ÉTkÕÔqT. ˙e⁄
qqTï X¯+øÏ+#·e<äTµ› µ Ç˝≤ |æ*¢ Á|üX+¯ dæd÷ü Ô |ü*øÏq|üŒ{Ïø° >∑+;Ûs¡ uÛ≤e+ ø£*–q m\Tø£
|æ*‘¢ √ Ç˝≤ n+≥T+~. ªª˙e⁄ eT+∫ <ëì$, ˙ MT<ä Hê≈£î Á|”‹ ñ+~. ø±˙ ìqTï
qeTà˝ÒqT. á düT‘Ô T· \‘√q÷ <Ûqä sêdüT\‘√q÷ ˙e⁄ qqTï eX¯|sü #¡ T· ø√ ˝Òe⁄. á
$wüjT· +˝À X¯óÁø±#ês¡T´&ÉT uÀ~Û+∫q s¬ +&ÉT e÷≥\T ñHêïsTT.
ªªX¯Á‘·T kÕ<Ûës¡DÒ ø£è‘˚´ ø£è‘ê« dü+~Û+ ã©j·TkÕ
düe÷Væ≤‘· X¯Ãπs<é j·TTø±Ô ´ ø£è‘ês¡úX¯Ã q $X¯«ùd‘Yµµ
(XÊ+‹. 138 `193e XÀ¢ø+£ )
ªªdüe÷qyÓTqÆ ø±s¡´+˝À ã\e+‘·T&Óq’ X¯Á‘·Te⁄‘√ dü+~Û #˚dTü ø=ì ñbÕj·T+‘√, yÓT\≈£îe‘√
yÓT\>±*. Á|üj÷Ó »q+ bı+~q ‘·sê«‘· qeTà>∑÷&É<Tä µµ.
[ 145 ]
ªªq $X¯«ùd <ä$X¯«ùdÔ $X¯«ùdÔ Hê‹ $X¯«ùd‘Y
ì‘·´+ $XÊ«düjT˚ <äHê´Hé |üsπ cÕ+ ‘·T q $X¯«ùd‘Yµµ
(XÊ+‹. 138 `194e XÀ¢ø+£ )
ªªqeTàsêì yê]ì qeTà >∑÷&É<Tä . qeTà<ä–q yêìì ≈£L&Ü $T‹MT] qeTà >∑÷&É<Tä .
Ç‘·sT¡ \≈£î qeTàø£+ ø£*+Z #ê* ø±˙ Ç‘·sT¡ \qT qeTà>∑÷&É<Tä µ n+<äT#˚‘· düs«¡ ø±\
düsê«edü\ú ˝Àq÷ ‘·q J$‘êìï s¡ø+åÏ #·Tø√yê*. ã‹øÏ ñ+fÒ n˙ï düeT≈£Ls¡T‘êsTT.
qqTï H˚qT ˙e+{Ï yê] qT+∫ dü<ë s¡ø+åÏ #·Tø√yê*. C≤‹#˚‘· bÕbÕ\T #˚ùd y˚≥>±&ç
qT+∫ ìqTï ˙e⁄ ø±bÕ&ÉTø√µµ.
Ç˝≤ m\Tø£ n+≥÷ ñ+&É>±H˚ uÛj Ñ T· dü+ÁuÛeÑ ÷\T ø£*– |æ*¢ ø=eTà MT~
qT+∫ bÕ]b˛‘·T+~. Ç˝≤ XÊÁkÕÔsú¡ ‘·‘ê«\T ‘Ó*dæq m\Tø£ ‘·q ãT~∆ kÕeTs¡´ú +
$ì|æ+∫ Ç+ø√ ø£qï+˝ÀøÏ yÓ[flb˛‘·T+~. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
;Ûwßü à&ÉT á ø£<qä∏ T <Ûsä à¡ sêE≈£î #Ó|Œæ ‘Ó*yÓq’ m\Tø£ ã\+ ˝Òøb£ ˛sTTHê
ˇ+≥]<ÓH’ ê ãT~∆ã\+‘√ #ê˝≤ eT+~ ã\e+‘·T˝…q’ X¯Á‘·Te⁄\qT yÓ÷dü–+∫+~.
m\Tø£, |æ*¢ ˇø£<ëìø=ø£{Ï ÄÁX¯sTT+#·Tø=ì Ä|ü<ä qT+∫ ãj·T≥|ü&Ü¶sTT nì #ÓãT‘ê&ÉT.
Ç~ C≤q|ü<ä ÁbÕDÏ ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q ø£<.ä∏ á ø£<ä∏
#ê˝≤ ∫qï~. ø±˙ dü+yê<ë\T düTBs¡+È >± ñHêïsTT. Bìï sêdæq ø£$ ‘·q≈£î ‘Ó*dæq
˙‹XÊÁkÕÔìï m\Tø£ <ë«sê #Ó|Œæ +#ê&ÉT. á dü+uÛ≤wüD\ ø±s¡D+>± Ç+<äT˝Àì ø£<ë∏
>∑eTHêìøÏ Ä≥+ø£+ @s¡Œ&ç+~. Ç+<äT˝À m\Tø£, |æ*,¢ eTT+–dü, >∑T&É>¢ ÷∑ ã ñHêïsTT.
Çe˙ï n&É$˝Àì ÁbÕDT\T. y˚≥>±&ÉT (eTìwæ) ñqï|üŒ{Ïø° n‘·ìøÏ m˝≤+{Ï ÁbÕ<Ûëq´‘·
˝Ò<äT.
‹ø£ÿq á ø£<qä∏ T XÊ+‹|üs«¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+˝À 202e e#·q+ qT+∫
243e |ü<´ä + es¡≈L£ ñqï 42 >∑<´ä |ü<ë´\˝À ≈£î|¢ +Ôü >± #ÓbÕŒ&ÉT. eT÷\+˝Àì düTBs¡È
dü+uÛ≤wüD\qT ‹ø£ÿq #ê˝≤ es¡≈î£ ≈£î~+#ê&ÉT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î m\Tø£ ‘·q X¯Á‘·Te⁄˝…q’
eTT+–dü, >∑T&É¢ >∑÷ã\qT #·÷dæ ‘êqT Ä|ü<˝ä À ∫≈£îÿ≈£îHêïqqï $wüj÷· ìï Á>∑V≤æ +∫
Ä|ü<ä qT+&ç ãj·T≥ |ü&&É ÜìøÏ e\˝À ∫øÏÿq |æ*‘¢ √ ‘ê$T<äs› e¡ T÷ ˇø£]H=ø£sT¡
düV‰ü j·T+ #˚dTü ø=ì Ä|ü<ä qT+∫ ãj·T≥ |ü&Ü\ì m\Tø£ #ÓãT‘·T+~. á $wüjT· +
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À 15 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. ‹ø£ÿq á uÛ≤>±ìï øπ e\+ s¬ +&ÉT ø£+<ä
|ü<ë´˝À¢ Ç˝≤ sêXÊ&ÉT.
ªªñ]Á<Óe« >=iÏøÏ sTT|ü
&ÉT
yÓsy¡ ês¡>∑ ˙≈£î H˚qT $&ÉT>∑s¡ ùdj·T+
<=s¡ø=qT≥ ˙<äT uÛ≤>∑´+
ã]‘·«eTT <=i+– yÓTÁÆ ‹ j·T\eiT|ü⁄ eT~Héµµ
[ 146 ]
ªªeTT+–øÏ >∑÷ã≈£î q>∑|&ü ç
j·T+>∑+ãT\T e&É≈î£ #·Tqïj·T$ Hê øÏyTÓ àÆ
dü+>∑‹ >∑*–q ˙ j·TT
‘·‡+>∑+ãTq qT+&ç uÛjÑ T· eTT <ä≈î£ ÿ<äT H˚qTHéµµ
(XÊ+‹|üs«¡ + ` ‘·èrj·÷XÊ«dü+ ` 205, 206 |ü<ë´\T)
ªªz s√eTXÊ! H˚qT H˚sT¡ Œ‘√ ˙ ñs¡T\qT ‘Ó+∫y˚dæ ìqTï ã+<Ûä $eTT≈£îìÔ
#˚kÕÔqT. H˚qT Ç˝≤ #˚jT· &É+ ˙ n<äèwü+º >± uÛ≤$+#·T. eTqdüT˝À HêMT<ä |ü>q∑ T
e÷ìy˚dæ ùdïVü≤uÛ≤yêìï n\es¡#T· ø√. eTT+–dü, >∑T&É>¢ ÷∑ ã\qT #·÷dæq|üŒ{Ï qT+∫ Hê
X¯Øs¡+ uÛjÑ T· +‘√ eDT≈£î‘·÷ ñ+~. ˙e⁄ Hê‘√ ùdïVü≤+ #˚ùdÔ H˚qT ˙ ˇ&ç˝À |ü&TÉ ø=ì
uÛj
Ñ ÷· ìï b˛>=≥Tº≈î£ +{≤qTµµ nì m\Tø£ |æ*‘¢ √ #Ó|Œæ q≥Tº>± ‹ø£ÿq sêXÊ&ÉT. Ç˝≤π>
$T–*q ø£<ä∏ n+‘ê ‹ø£ÿq ≈£î|¢ øÔ” ]£ +∫ #ÓbÕŒ&ÉT.
8. >∑èÁ<Û`ä >√e÷j·TT dü+yê<ä+ ø£<ä∏ :

á ø£<ä∏ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì Ä|ü<s∆ä êàqTXÊdüq |üs«¡ + nH˚
ñ|ü|sü «¡ +˝À 153e n<Ûë´j·T+˝À 122 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. <Ûsä à¡ sêE ªª‘ê‘ê! @ e´øÏÔ
nsTTHê eTs¡D+Ï ∫ ‹]– J$+∫q≥T¢ ˙e⁄ $Hêïyê? ˝Òø£ #·÷XÊyê? nì ;Ûwßü àì
n&ç–q|ü⁄&ÉT ;Ûwßü à&ÉT n‘·ì‘√ |üPs¡«+ HÓ$’ TXÊs¡D´+˝À >∑<,›ä qø£ÿ\ eT<Û´ä »]–q
dü+yê<ä+ #ÓãT‘êqT $qT nì á ø£<qä∏ T #ÓãT‘ê&ÉT.
ˇø£ Áu≤Vü≤àDTìøÏ ˝Òø˝£ øÒ £ ˇø£ n+<äyTÓ qÆ ≈£îe÷s¡T&ÉT ø£*>±&ÉT. nsTT‘˚
n‘·&TÉ Ç+ø± j·Te«q+˝ÀøÏ n&ÉT>∑T ô|≥ºø£ eTT+<˚ u≤\´+˝ÀH˚ eTs¡DkÏ ÕÔ&TÉ . u≤\Tì
‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T ã+<ÛTä e⁄\T Ä |æ\y¢ êì nø±\ eTs¡D≤ìøÏ m+‘·>±H√ <äT'œdü÷Ô eTè‘·<V˚ ‰ü ìï
X¯àXÊHêìøÏ rdüTø=ì yÓ[fl eTT<äT\› T eT÷≥>∑fºÒ n‘·DíÏ e~*ô|{Ïº sê˝Òø£ nø£ÿ&˚ ñ+{≤s¡T.
yê] @&ÉTŒ $ì ˇø£ >∑<›ä nø£ÿ&çøÏ e∫Ã yê]‘√ Ç˝≤ n+≥T+~. ªªe÷qe⁄˝≤sê! á eTè‘·u≤\Tì
e<ä* MTs¡T yÓfifl¯ +&ç. á X¯àXÊq+˝À MTs¡T m+‘· ùd|ü⁄ ñHêï Á|üj÷Ó »q+ ˝Ò<Tä .
eTs¡DÏ+∫qyê&ÉT ‹]– J$+#·&ÉT. e÷qe ˝Àø£+˝À »ìà+∫q Á|ü‹ ÁbÕD°
eTs¡D+Ï #·e\dæ+<˚.dü÷s¡T´&ÉT ndü$Ô TdüTHÔ êï&ÉT. ø±ã{Ïº |æ\y¢ êì MT<ä eTeTø±sêìï e<ä*y˚dæ
MT Çfi¯fl≈£î yÓfifl¯ +&çµµ.
>∑<›ä e÷≥\T $ì Ä ã+<ÛTä e⁄\T ìsêX¯|&ü ç X¯yêìï e~*ô|{Ïº ‘·eT Çfi¯fl≈£î
ãj·T\T<˚sT¡ ‘ês¡T. Ç+‘·˝À q\¢{sÏ +¡ >∑T >∑\ ˇø£ qø£ÿ nø£ÿ&çøÏ e∫Ã yê]‘√ ªªu≤\Tì
MT<ä eTeTø±sêìï e<äT\Tø√e<äT.› á |æ\y¢ ê&ÉT @<√ ˇø£ düTeTTVüAs¡+Ô ˝À eT∞fl
ã‘·øe£ #·TÃ. eTT<äT\› T eT÷≥>∑fºÒ á u≤\≈£îì X¯àXÊq+˝À e~*y˚dæ m˝≤ yÓfi‘¯ ês¡T?
|üXó¯ e⁄\T |ü≈î£ \å T ≈£L&Ü ‘·eT |æ\\¢ MT<ä m+‘√ Áù|eTqT ø£*– ñ+{≤sTT. ø±˙ MTs¡T
[ 147 ]
eTqTwüß˝…’ ñ+&ç e+XÀ<ë∆s¡ ≈£î&Óq’ á u≤\≈£îì e<ä*y˚dæ yÓfió¯ HÔ êïs¡T. á |üdyæ êì
ø√dü+ #ê˝≤ ùd|ü⁄ ø£˙ïs¡T ø±s¡Ã+&ç.
ªª‘·´ø±Ô ´ ø£<∏ä+ >∑#·Ã¤ <∏˚eT+ |ü<äà˝À˝≤j·T‘ê øÏåø£yéT
j·T<∏ë qy√<ë«Vü≤´ø£è‘·+ kÕïq e÷\´ $uÛ÷Ñ wæ‘y· Té µµ
(XÊ+‹. 153 ` 30e XÀ¢ø+£ )
kÕïq+ #˚sTT+∫ |ü⁄wüŒe÷\\‘√ n\+ø£è‘·yTÓ qÆ á u≤\Tì <˚V≤ü + ô|[fl ≈£îe÷s¡Tì
X¯Øs¡+ ˝≤>± ñ+~. Ç˝≤+{ÏyêDÏí e~*ô|{Ïº m˝≤ yÓfifl¯ >∑\s¡T?µµ nì |ü\T≈£î‘·T+~.
qø£ÿe÷≥\T $ì ã+<ÛTä e⁄\T ÄÁø£+<äq #˚d÷ü Ô ‹]– X¯e+ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ ekÕÔsT¡ . n|ü
&ÉT
>∑<›ä yê]‘√ ªªø£è≤s¡yTÓ qÆ ˙#·yTÓ qÆ qø£ÿ e÷≥\T $ì MTs¡T ‹]– yÓq≈£îÿ e#êÃsê? á
u≤\T&ÉT #·ìb˛sTT m+&çb˛sTTq ø£Ás¡ ˝≤>± ñHêï&ÉT. Ç‘·ì ø√dü+ m+<äTøπ &ÉTkÕÔsT¡ .
ã‹øÏe⁄qï $TeTà*ï >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·Tø√+&ç. Je⁄&ÉT |üPs¡«»qà ø£sêàqTkÕs¡+>±
düTK<äT'U≤\qT bı+<äT‘ê&ÉT. ø±ã{Ïº XÀø±ìï, <ÓH’ ê´ìï e<ä*y˚dæ á |æ\y¢ êDÏí Çø£ÿ&É
e<ä* yÓfifl¯ +&ç. <äT'œ+∫ MTs¡T Ç‘·DíÏ ã‹øÏ+#· >∑˝sê? b˛sTTq yêì ø√dü+ m+<äT≈£î
@&ÉTkÕÔsT¡ . eTè‘·Té⁄ n+<ä]ø° ˇø£ÿfÒµµ nì |ü\Tÿ‘·T+~.
>∑<›ä e÷≥\T $ì qø£ÿ Ä ã+<ÛTä e⁄\‘√ ªªn\ŒãT~∆ nsTTq á >∑<›ä |æ\y¢ êì
MT<ä MT≈£î ñqï eTeTø±sêìï ‘·–+Z ∫y˚d÷ü Ô ñ+~. |ü⁄Á‘· Áù|eT‘√ MTs¡T ‘·–q $<Û+ä >±
<äT'œdüTHÔ êïs¡T. MT <äT'K+ #·÷düT+Ô fÒ Hê≈£î ø£˙ïfi¯ófl edüTHÔ êïsTT. á |æ\y¢ ê&ÉT MT
s¡øeÔ£ ÷+kÕ\ e\¢ @s¡Œ&Ü¶&TÉ . Ç‘·&TÉ MT e+XÊ_Ûeè~∆øÏ ø£s.Ô¡ Ç˝≤+{Ï yêDÏí e<ä*ô|{Ïº
yÓfifl¯ e<äT.› dü÷s¡T´&ÉT ndü$Ô T+#˚ <ëø± Çø£ÿ&˚ ñ+&É+&çµµ nì #ÓãT‘·T+~. n|ü⁄&ÉT >∑<›ä
e÷qe⁄˝≤sê Ç+‘·es¡≈L£ #·ìb˛sTTq yê¬ses¡÷ ã‘·ø˝£ <Ò Tä . m+‘√ eT+~ eTqTwüß\T
#·ìb˛sTTq ‘·eT ã+<ÛTä e⁄\qT Çø£ÿ&çøÏ ‘Ó∫Ã e<ä*ô|{Ïº yÓ[flb˛j·÷s¡T. Ç+‘·≈î£ eTT+<äT
á X¯Øs¡+˝À ñqï Je⁄&ÉT Ç|ü
&ÉT ˝Ò&TÉ . á X¯e+ ø£fifl¯ ‘√ #·÷&É˝<Ò Tä . #Óe⁄\‘√
$q˝Ò<Tä . ø±ã{Ïº Ç‘·DíÏ e~* ô|{Ïº MT Çfi¯fl≈£î yÓfifl¯ +&çµµ nì ã+<ÛTä e⁄\‘√ |ü\T≈£î‘·T+~.
>∑<›ä e÷≥\T $ì ã+<ÛTä e⁄\T Ç+{Ï<ë] |ü&‘É ês¡T. n|ü⁄&ÉT qø£ÿ ã+<ÛTä e⁄\‘√ ªª>∑‘+· ˝À
sêeTT&ÉT X¯+ã÷≈£î&ÉH˚ X¯SÁ<äTì #·+|ü&+É e\¢ ø£*–q <Ûsä à¡ Á|üu≤Û e+‘√ eTs¡D+Ï ∫q
Áu≤Vü≤àDTì ≈£îe÷s¡T&ÉT ‹]– J$+#ê&ÉT. n˝≤π> ùd«‘·T&ÉT nH˚ sêE ‘·q ≈£îe÷s¡T&ÉT
#·ìb˛>± ‹]– ã‹øÏ+#·T≈£îHêï&ÉT. n˝≤π> ˇø£ dæ<Tä &∆ TÉ >±˙, eTTì >±˙, <˚e‘· >±˙
Çø£ÿ&çøÏ e∫Ã MT <äT'U≤ìï $ì MT MT<ä <äjT· #·÷|üe#·TÃµµ nì #Óù|Œ≥|üŒ{ÏøÏ ã+<ÛTä e⁄
\+<äs÷¡ |ü⁄Á‘· yê‘·‡\´+‘√ XÀø±s¡T˝Ô ’… yÓqøÏÿ ‹]– e∫Ã eTè‘· u≤\≈£îì •s¡dTü ‡qT ‘=&É
MT<ä e⁄+#·Tø=ì ô|<ä>› ± @&ÉTdüT+Ô {≤s¡T. n|ü
&ÉT >∑<›ä yê]‘√ ªªMT ø£˙ï{Ï‘√ á u≤\Tì
X¯Øs¡+ ‘·&dç bæ ˛sTT+~. yÓTT+&ç |ü≥Tº<\ä ‘√ e÷{Ï e÷{ÏøÏ MTs¡T yÓqøÏÿ ‹]– e∫Ã
<äT'œ+#·&+É e\¢ @MT Á|üj÷Ó »q+ ˝Ò<Tä . eTs¡D+Ï ∫q yê&ÉT J$+#·&+É ndü+uÛeÑ +.
[ 148 ]
•e⁄&TÉ , ≈£îe÷s¡ kÕ«$T, ÁãVü≤à, $wüßeí ⁄ M]˝À me¬sH’ ê es¡$TùdÔ á u≤\T&ÉT J$+#·e#·TÃ.
y˚\ ø=\~ qø£ÿ\T ‘·eT X¯Øsêìï e<ä* ô|{Ïqº |üŒ{Ïø° á u≤\Tì J$+|üCj Ò T· ˝Òe⁄.
MTs¡T m+‘·ùd|ü⁄ <äT'œ+∫Hê #˚jT· >∑*–+~ @MT˝Ò<Tä µµ nì #ÓãT‘·T+~. <ëì e÷≥\T
$ì ã+<ÛTä e⁄\T u≤\Tì H˚\ MT<ä e~*ô|{Ïº <äT'K |üse¡ X¯ó˝…’ Çfi¯fl≈£î ãj·T˝Òs› T¡ ‘ês¡T.
n|ü
&ÉT qø£ÿ ã+<ÛTä e⁄\‘√ ªªe÷qe⁄˝≤sê! bÕ|æ, n|ü$Á‘· Vü≤è<äjT· eTTqï á >∑<›ä
e÷≥\T MTs¡T ms<äT≈£î $+{≤s¡T. düTK<äT'U≤\T ˇø£ <ëì ‘·sê«‘· ˇø£{Ï edü÷Ô
ñ+{≤sTT. Hê≈£î #·÷&É>± á u≤\T&ÉT düJe+>±H˚ ñHêï&ÉT. Ç‘·ìøÏ HêX¯q+ ˝Ò<Tä . á
u≤\Tì e\¢ y˚TeTT düTK|ü&‘É êeTT nH˚ <äè&ÛyÉ TÓ qÆ ÄX¯‘√ Çø£ÿ&˚ ñ+&É+&çµµ nì |ü\Tÿ‘·T+~.
á $<Û+ä >± >∑<,›ä qø£ÿ Ä ã+<ÛTä e⁄\≈£î #ÓãT‘·÷ ñ+fÒ yês¡T yÓfifl¯ uÀ‘·÷,
‹]– eT∞fl yÓqøÏÿ e∫Ã <äT'œdü÷Ô ñ+{≤s¡T. Ä s¬ +&ç+{Ï eT<Û´ä Ç˝≤ $yê<ä+ »s¡T>∑T‘·÷
ñ+&É>± bÕs¡«‹ Áù|s¡D‘√ |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT yê]øÏ Á|ü‘ø· yå£ TÓ Æ es¡+ ø√s¡Tø√eT+{≤&ÉT.
ã+<ÛTä e⁄\T eTs¡D+Ï ∫q ‘·eT ≈£îe÷s¡Tì ‹]– ã‹øÏ+#·eTì ø√s¡‘ês¡T. •e⁄&ÉT Ä
u≤\Tì ã‹øÏ+∫ n‘·ìøÏ q÷s¡T dü+e‘·‡sê\ Äj·TTdüT‡qT ÇkÕÔ&TÉ . n+‘˚ ø±≈£î+&Ü
qø£ÿ, >∑<\›ä ≈£î Äø£* rπs $<Û+ä >± es¡$TkÕÔ&TÉ . n+<äs÷¡ |üsy¡ T˚ X¯«s¡TìøÏ qeTdüÿ]+∫
Äq+<ä+‘√ yÓ[flb˛‘ês¡T nì ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏
eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<˝ä∏ À >∑<,›ä qø£ÿ nH˚ n&É$ ÁbÕDT\T ø=+‘· eT+~ eTqTwüß\T bÕÁ‘·\T>±
ñHêïs¡T. Ç~ n#·ÃyÓTqÆ C≤q|ü<ä ø£<.ä∏ á ø£<˝ä∏ À >∑<,›ä qø£ÿ #·ìb˛sTTq u≤\Tì X¯yêìï
‘êH˚ ‹Hê\qï kÕ«s¡ú+‘√ ‘·eT≈£î ‘Ó*dæq <Ûäs¡à|üHêï\qT #ÓãT‘·÷ ã+<ÛäTe⁄\qT
ÄjÓ÷eTj·T+˝À |ü&yÉ ù˚ d Á|üjT· ‘·ï+ #˚kÕÔsTT. >∑<›ä sêÁ‹ |üP≥ dü+#·]+#· ˝Ò<Tä .
n+<äTe\¢ n~ dü÷sê´düÔeTj·T+ ø±≈£ eTT+<˚ ã+<ÛäTe⁄\qT |ü+|æ+∫ X¯yêìï
‹Hê\qT≈£î+≥T+~. qø£ÿ sêÁ‹ |üP≥ ≈£L&Ü dü+#·]+#·>\∑ <äT. |ü>\∑ T >∑<›ä X¯yêìï
‹q&É+˝À ‘·q≈£î b˛{°>± edüT+Ô ~. sêÁ‹ nsTT‘˚ >∑<›ä nø£ÿ&É ñ+&É<Tä . á ø±s¡D+ #˚‘·
qø£ÿ ã+<ÛTä e⁄\qT dü÷sê´düeÔ Tj·TeTj˚T´ es¡≈L£ eTs¡D+Ï ∫q u≤\Tì <ä>sZ∑ ¡ ñ+#˚≥≥Tº>±
Á|üjT· ‘·ï+ #˚dTü +Ô ~. ã+<ÛTä e⁄\≈£î ‘êeTT @$T #˚j÷· ˝À ns¡+ú ø±ì |ü]dæ‹ú . n+<äTe\¢
yês¡T >∑<›ä e÷≥\T $ì Ç+{ÏøÏ yÓfifl¯ uÀ‘·÷, qø£ÿ e÷≥\T $ì ‹]– X¯e+ <ä>sZ∑ ≈¡ î£
edü÷Ô ñ+{≤s¡T. C≤q|ü<ä ø£<˝ä∏ À¢ Äràj·TT\ eTè‹øÏ Vü≤è<äjT· $<ës¡ø+£ >± e÷qe⁄\T
<äT'œdü÷Ô ñqï|ü
&ÉT bÕs¡«r |üsy¡ T˚ X¯«s¡T\T Äø±X¯e÷s¡+Z ˝À yÓfiS¯ Ô ñqï≥T¢>±, bÕs¡«‹
yê] <äT'U≤ìï $ì yê]øÏ düV‰ü j·T+ #˚jT· eTì •e⁄ì ã\e+‘·+ #˚dqæ ≥T¢>±, •e⁄&ÉT
bÕs¡«‹ e÷≥ ø±<äq˝Òø£ <äT'œdüTqÔ ï yê] <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã yê] ø√]ø£ r]Ãq≥T¢>± #Ó|Œü
ã&ÉT‘·÷ ñ+≥T+~. n˝≤π> á ø£<˝ä∏ À >∑÷&Ü u≤\≈£îì eTs¡D+‘√ ÄÁø£+<äq #˚dTü qÔ ï
ã+<ÛTä e⁄\≈£î bÕs¡«r Áù|]‘·T&Ó’ •e⁄&TÉ Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ u≤\Tì ã‹øÏ+∫ ã+<ÛTä e⁄\≈£î Äq+<ëìï
[ 149 ]
ø£*Z+#·&Éy˚T ø±≈£î+&Ü >∑<ä› qø£ÿ\≈£î Äø£* rπs $<Ûä+>± esêìï Ç∫Ã n+<ä]˙
Äq+~+|üCkÒ ÕÔ&TÉ . á ø£<˝ä∏ À #·øÿ£ ì dü+uÛ≤wüD\T, e÷qe⁄\ |ü⁄Á‘·Áù|eT, >∑<,›ä qø£ÿ\
kÕ«s¡|ú sü ‘¡ «· + #·øÿ£ >± $e]+#·ã&Ü¶sTT. Ç~ C≤q|ü<ä ÁbÕDÏø<£ \ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘ø· $£
ø£*Œ+∫q ø£<.ä∏
á ø£<qä∏ T ‹ø£ÿq XÊ+‹|üs«¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+˝Àì 366e |ü<´ä + qT+∫
381 e |ü<´ä + es¡≈L£ ñqï 16 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ s¡∫+#ê&ÉT. ‹ø£ÿq á ø£<˝ä∏ À m˝≤+{Ï
e÷s¡TŒ #˚jT· ≈£î+&Ü eT÷\+˝À ñqï~ ñqï≥T¢>± s¡∫+#ê&ÉT.
9. ∫\Tø£ ø£<ä∏ :
á ø£<ä∏ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À nqTXÊdüq|üs«¡ +˝Àì <ëq<Ûsä à¡ |üs«¡ + nH˚ ñ
|ü|sü «¡ +˝À 5e n<Ûë´j·T+˝À 32 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T <Ûsä à¡ sêE ªªkÕ«$TuÛøÑ ÔÏ
ø£*–q <äj÷· fi¯óe⁄ >∑TD>∑D≤\qT $Hê\qT≈£î+≥THêïqT. yê{Ïì >∑T]+∫ #Ó|Œü eTìµµ
;Ûwßü àì ø√]q|ü
&ÉT ;Ûwßü à&ÉT á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
ø±osêE sê»´+˝À ˇø£ uÀj·Tyê&ÉT n&É$øÏ y˚≥≈£î yÓ[fl $wü+ |üPdæq
u≤D+‘√ ˇø£ eTè>±ìï #·+ù| Á|üjT· ‘·ï+ #˚kÕÔ&TÉ . Ä u≤D+ >∑T] ‘·|Œæ ˇø£ #Ó≥Tº≈î£
>∑T#·TÃ≈£î+≥T+~. $wüÁ|üu≤Û e+‘√ Ä #Ó≥Tº Ä≈£î\T |üfió¯ fl sê*b˛sTT m+&çb˛‘·T+~. Ä
#Ó≥Tº ‘=Ás¡˝À #ê˝≤ ø±\+ qT+∫ ˇø£ ∫\Tø£ ñ+≥T+~. <Ûë]àø£ ãT~∆, ø£è‘·C‘„ ·
ñqï Ä ∫\Tø£ #Ó≥Tº m+&ç b˛sTTq|üŒ{Ïø° <ëìï e<ä* yÓfifl¯ ≈£î+&Ü #Ó≥Tº ‘=Ás¡˝ÀH˚
ñ+≥÷ ÄVü‰s¡+ ˝Òø£ ∫øÏÿb˛sTT #Ó≥Tº‘√bÕfÒ m+&çb˛‘·÷ ñ+≥T+~. <ëìï #·÷dæ
Ç+Á<äT&ÉT Áu≤Vü≤àD s¡÷bÕìï <Û]ä +∫ ∫\Tø£ e<ä≈› î£ e∫Ã á #Ó≥Tº m+&çb˛sTT |ü≈î£ \å ≈£î
ìyêdüj÷Ó >∑´+>± ˝Ò<Tä . á n&É$˝À ìyêdüj÷Ó >∑ýÓTqÆ #Ó≥T¢ mH√ï ñHêïsTT. Bìï
e<ä*ô|{Ïº eT+∫ eèø±åìï ÄÁX¯sTT+#·Tµµ nì #ÓãT‘ê&ÉT. ∫\Tø£ ‘·q ‘·b˛X¯ø‘ÔÏ √ e∫Ãq
yê&ÉT <˚y+˚ Á<äT&Éì Á>∑V≤æ +∫ n‘·ìøÏ kÕ«>∑‘+· |ü*øÏ Bq+>±
ªªndæà qïVü≤+ Á<äTy˚T C≤‘·' kÕ<ÛTä _Û X¯Ã >∑TD…Æ s¡T´‘·'
u≤\uÛ≤y˚q dü+>∑T|ü'Ô X¯Á‘·T_Û X¯Ã q <Û]ä ¸‘'· µµ
ªªøÏ eTqTÁø√X¯´ yÓ|’ \üò ´+ ñ‘êŒ<äjT· dæ y˚T q|òTü
ÄqèX¯+kÕ´_ÛjT· Tø£dÔ ´ü uÛøÑ kÔ£ Õ´ qq´>∑d´ü #·µµ
(nqTXÊdüq. 5 ` 22, 23 XÀ¢ø±\T)
ªªH˚qT á #Ó≥Tº MT<äH˚ |ü⁄{Ïº Çø£ÿ&˚ eT+∫ >∑TD≤\qT n\es¡#T· ≈£îHêïqT. Ç~ qqTï
|üd_æ &É˝¶ ≤>± s¡ø+åÏ ∫+~. X¯Á‘·Te⁄\T Hê MT~øÏ sê≈£î+&Ü #·÷dæ+~. ø±ã{Ïº H˚qT Bì
uÛ≈Ñ î£ &Ô qÉ T, <äj÷· >∑TD+‘√ ñqï H˚qT Ç+ø=ø£ #√≥TøÏ yÓfifl¯ ˝ÒqTµµ nì |ü\Tÿ‘·T+~. Ä
∫\Tø£ kÂeT´ e#·Hê\≈£î <ëì <äj÷· >∑TD≤ìøÏ Äq+~+∫q Ç+Á<äT&ÉT es¡+ ø√s¡Tø√eTì
[ 150 ]
∫\Tø£‘√ n+{≤&ÉT. ∫\Tø£ Ä #Ó≥Tº m|üŒ{Ï ˝≤>± |üÁ‘· |ü⁄cÕŒ\‘√ $sêõ˝≤¢\ì ø√s¡T≈£î+≥T+~.
Ç+Á<äT&ÉT ∫\Tø£ uÛøÑ øÔÏ ,Ï o\ dü+|ü<≈ä î£ dü+‘√wæ+∫, #Ó≥Tº MT<ä neTè‘êìï ∫\ø£]kÕÔ&TÉ .
yÓ+≥H˚ #Ó≥Tº |ü#Ã· ì Ä≈£î\T, ø=eTà\T, |ü+&É‘¢ √ n+<ä+>± XÀ_ÛdTü +Ô ~. <äj÷· >∑TD+
ø£\ Ä ∫\Tø£ eTs¡D+Ï ∫q ‘·sê«‘· Ç+Á<ä˝Àø±ìï bı+<äT‘·T+~. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏
eTT>∑TdüT+Ô ~.
Ç~ C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ sêdæq ø£<.ä∏ á ø£<˝ä∏ À ∫\Tø£
Ç+Á<äT&ÉT bÕÁ‘·\T>± ñHêïs¡T. ÁbÕNq Á>∑+<∏ë˝À¢ <Ûsä à¡ <äj÷· >∑TD≤\T ñqï yê]ì
Ç+Á<äT&ÉT |üØøÏ+å ∫q≥T¢>± ø£e⁄\T sêXÊs¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î •_ #·Áø£e]Ô <äj÷· >∑TD≤ìï
Ç+Á<ë>∑Tï\T |üØøÏ+å ∫q $wüjT· + düT$~‘·yT˚ . |ü≈î£ ˝å À¢ bÕe⁄s+¡ , ∫\Tø£, Vü≤+dü yÓTT<ä˝q’… $
ñ‘·eÔ TyÓTqÆ $>±, kÕ<ÛTä dü«uÛ≤e+ ø£*qZ $>± C≤q|ü<ä ø£<˝ä∏ À¢ #Ó|Œü ã&ÉT‘·T+{≤sTT. á
ø£<˝ä∏ À ∫\Tø£ ñ‘·eÔ TyÓTqÆ ~, >=|üŒ kÕ«$TuÛøÑ ÔÏ <äj÷· >∑TD+ ø£*qZ ~. n~ ‘êqT |ü⁄{Ïº
ô|]–q #Ó≥Tº MT<ä >=|üŒ Áù|e÷_Ûe÷Hê\T uÛøÑ ÔÏ @s¡Œs¡#T· ≈£î+~. n+<äTe\¢H˚ Ä #Ó≥Tº
m+&çb˛sTTq|üŒ{Ïø° <ëìï e~*ô|{Ïº yÓfifl¯ ≈£î+&Ü Ä #Ó≥Tº ‘=Ás¡˝ÀH˚ ñ+≥÷ <ëì‘√bÕ≥T
ø£è•+∫b˛‘·÷ ñ+≥T+~. ∫\Tø£˝Àì á >=|üŒ‘·Hêìï #·÷dæq Ç+Á<äT&ÉT <ëì kÕ«$T
uÛøÑ øÔÏ Ï <äj÷· >∑TD≤ìøÏ ÄX¯Ãs¡´b˛sTT, Áu≤Vü≤àD y˚w+ü ˝À e∫Ã <ëìï |üØøÏ+å #˚ Á|üjT· ‘·ï+
#˚kÕÔ&TÉ . ∫\Tø£ Ä |üØø£˝å À HÓ–Z Ç+Á<äTì #˚‘· ‹]– Ä #Ó≥TºqT |ü#Ã· >± $ø£d+æ #˚≥≥T¢
#˚sTTdüT+Ô ~.
@ m+&É≈î£ Ä >=&ÉT>∑T |üfÒ̃ kÕ«s¡|ú sü T¡ \Tqï H˚{Ï ø±\+˝Àì eTqTwüß\≈£î á
∫\Tø£ ø£<ä∏ >=|üŒ ˙‹ì uÀ~Ûd÷ü Ô ñ+~. #Ó≥Tº |ü#Ã· >± ñqï|ü
&ÉT ∫\Tø£ ‘√bÕ≥T
Ç+ø± #ê˝≤ |ü≈î£ \å ≈£î n~ ÄÁX¯j÷· ìï Ç∫Ã ñ+≥T+~. #Ó≥Tº m+&çb˛e&É+‘√
$T–*q |ü≈î£ \å ˙ï |ü#Ã· >± ñqï Ç‘·s¡ #Ó≥q¢ T ÄÁX¯sTT+#êsTT. ø£è‘·C‘„ ê >∑TD+, <äj÷· >∑TD+
|ü⁄wüÿ\+>± ñqï á ∫\Tø£ $T–*q |ü≈î£ \å ˝≤>± #Ó≥TºqT e<ä* yÓfifl¯ ≈£î+&Ü <ëì‘√bÕ≥T
ñ+&çb˛sTT+~. ∫\Tø£˝≤π> ø£è‘·C‘„ ,· e÷qe‘·«+, <äj÷· >∑TD+ yÓTT<ä˝q’… $ H˚{Ï e÷qe⁄\T
n\es¡#T· ø√yê\ì á ø£<ä∏ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~.
‹ø£ÿq á ø£<qä∏ T nqTe~+#·≈î£ +&Ü e<ä*y˚XÊ&ÉT.
á Á|üøs£ D
¡ +˝À #Ó|Œü ã&çq Vü≤+dü`ø±øÏ ø£<,ä∏ >∑èÁ<Û`ä >√e÷j·TT dü+yê<ä+
ø£<ä∏ nH˚$ s¬ +&ÉT n#·ÃyÓTqÆ C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ T. $T–*q @&ÉT ø£<\ä∏ T C≤q|ü<ä ÁbÕDÏø<£ \ä∏
Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£e⁄\T ø£*Œ+∫q$. M{Ï˝À C≤q|ü<ä ÁbÕDÏ ø£<ë∏ +XÊ\T ñHêïsTT.
n+<äTe\¢ á ø£<\ä∏ ˙ï C≤q|ü<ä ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T.
[ 151 ]
4. eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À ˙‹ ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T
ÁbÕDÏ ø£<\ä∏ ˝≤>± ˙‹ ø£<\ä∏ T ≈£L&Ü düsfi¡ +¯ >± dü+øÏ+å >± ñ+{≤sTT. ÁbÕDÏ
ø£<˝ä∏ Ò ‘·sê«‘· ø±\+˝À ˙‹ ø£<\ä∏ T>± |ü]D≤eT+ #Ó+~ e⁄+{≤j·Tì ø=+<äsT¡ C≤q|ü<ä
$<ë«+düT\ n_ÛÁbÕj·T+. ÁbÕDÏ ø£<˝ä∏ À¢ ˙‹ ñ+&Ée#·TÃ. ø±˙ n~ Á|ü<ëÛ q+ ø±<äT.
ø±˙ ˙‹ ø£<˝ä∏ À¢ ˙‹ Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ~. ˙‹ ø£<ä∏ ∫es¡ ø£<ë∏ kÕsê+XÊìï ˇø£ ∫qï ˙‹
yêø£´+ s¡÷|ü+˝À #Ó|Œü &É+ »s¡T>∑T‘·T+~. á yêø£´+ ‘·sê«‘· ø±\+˝À yÓTT<ä≥ düTuÛ≤wæ‘+· >±
‘·sê«‘· ø=+‘· ø±˝≤ìøÏ kÕyÓT‘·>± |ü]D$TdüT+Ô ~.
C≤q|ü<Tä \T ˙‹øÏ ì\ã&É‘ês¡T. yês¡T #·<Tä e⁄ ˝Òìyês¡T ø±e#·TÃ. ø±˙ ˙‹
˝Òìyês¡T ø±<äT. C≤q|ü<ä düe÷»+ eT‘·, ˙‹ H˚|<ü ´ä∏ +˝À ì]à‘·eTe⁄‘·T+~. C≤q|ü<ä
düe÷»+ n$˙‹ì, n$˙‹|üsT¡ \qT düV≤æ +#·<Tä . n˝≤+{Ï yê]ì yÓ*y˚dæ ‘·–q $<Û+ä >±
•øÏdå Tü +Ô ~. düe÷»+ ˙‹e+‘·+>± ñqï|ü
&˚ n~ ã\+>± Äs√>∑´+>± ñ+≥T+~. n+<äTe\¢H˚
ø£e⁄\T, ø£fi≤ø±s¡T\T ‘·eT ø£fi\¯ <ë«sê ˙‹ì uÀ~Û+#˚yês¡T. düTeTr X¯‘ø· ø£ s£ Ô¡
ªª˝≤e⁄ >∑\yêìø£+f…qT
uÛ≤$+|ü>∑ ˙‹|üsT¡ &ÉT ã\e+‘·T&Í
Á>±e+ã+‘· >∑»+ãTqT
e÷e{Ï yê&ÓøÿÏ q≥T¢ eTVæ≤˝À düTeTrµµ
nì XÊØs¡øy£ TÓ qÆ ã\+ ã\+ ø±<äì ˙‹ì ø£*– ñ+&É&yÉ T˚ ì»yÓTqÆ ã\eTì #ÓbÕŒ&ÉT.
y˚eTq yÓTT<ä˝q’… ø£e⁄\T ‘·eT |ü<ë´˝À¢ nH˚ø£ ˙‘·T\qT düTuÛ≤wæ‘ê\qT #ÓbÕŒs¡T. düe÷C≤ìøÏ
˙‹ #ê˝≤ nedüse¡ Tqï $wüj÷· ìï >∑T]Ô+∫q C≤q|ü<ä ø£e⁄\T nH˚ø£ s¡ø±\ ˙‘·T\qT
$e]+#˚ ø£<\ä∏ qT ø£*Œ+∫ ˝Àø£+ MT<ä e<ä*y˚XÊs¡T. yê{Ïì C≤q|ü<Tä \T #Ó|
ü ≈£î+≥÷
˙‘·T\qT Á|ü#ês¡+ #˚dTü HÔ êïs¡T. Ç˝≤+{Ï yê{Ï˝À ø=ìï+{Ïì •wüº ø£e⁄\T ‘·eT Á>∑+<∏ë˝À¢
#˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À ≈£L&Ü ø=ìï ˙‹ø£<\ä∏ T ø±˝≤+‘·s+¡ ˝À #=|æŒ+|ü
ã&Ü¶sTT. dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À mì$T~ ˙‹ ø£<\ä∏ THêïsTT. M{Ï˝À ˇø£{Ï Á<√D |üs«¡ +˝À
ñ+~. $T–*q @&ÉT XÊ+‹ |üs«¡ +˝À ñHêïsTT. yê{Ï ù|s¡T¢ Ç$. 1. düTes¡wí $˜” ø£<ä∏
2. dü]‘ê‡>∑s¡ dü+yê<ä+ ø£<ä∏ 3. ãTTwæ`XÊ«q+ ø£<ä∏ 4.eT÷&ÉT #˚|\ü ø£<ä∏ 5. |üP»ì
` ÁãVü≤à<ä‘Ô· dü+yê<ä+ ø£<ä∏ 6. ø£b˛‘·`\Tã∆≈£ ø£<ä∏ 7. |üeq ` XÊ\à© dü+yê<ä+ ø£<ä∏
8. ø£è‘·|Tüò Tïì ø£<.ä∏ M{Ï˝À ãTTwæ`XÊ«q+ ø£<ä∏ n#·ÃyÓTqÆ C≤q|ü<ä ø£<.ä∏ $T–*q @&ÉT
C≤q|ü<ä ˙‹ ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£e⁄\T ø£*Œ+∫q$.
1. düTes¡wí $˜” ø£<ä∏ :
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À á ø£<ä∏ Á<√D|üs«¡ +˝À n_ÛeTqT´ e<Ûä |üs«¡ + nH˚
ñ|ü|sü «¡ +˝À 55e n<Ûë´j·T+˝À 18e XÀ¢ø+£ qT+∫ 50e XÀ¢ø+£ es¡≈L£ 33 XÀ¢ø±˝À¢
ñ+~. á ø£<qä∏ T yê´düT&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. |ü<àä eP´Vü≤+˝À n_ÛeTqT´&ÉT
[ 152 ]
eTs¡D+Ï ∫q+<äT≈£î <Ûsä à¡ sêE |ü⁄Á‘·XÀø£+‘√ <äT'œdü÷Ô ñqï|ü
&ÉT n‘·DíÏ z<ës¡Tdü÷Ô á
düTes¡wí $˜” ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
düè+»j·TT&ÉT nH˚ ù|s¡T >∑\ sêE |ü⁄Á‘· dü+‘êq+ ø√] düÁ<ë“Vü≤àDT\≈£î
nH˚ø£ <ëq<Ûsä êà\qT #˚kÕÔ&TÉ . ˇø£kÕ] Hês¡<ä eTVü≤]¸ düè+»j·TTì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ãq|ü
&ÉT
Áu≤Vü≤àDT \+<äs÷¡ düè+»j·TsêE≈£î |ü⁄Á‘·Tì Á|ükÕ~+#· e\dæ+~>± Hês¡<Tä DÏí ø√s¡‘ês¡T.
<ëìøÏ Hês¡<Tä &ÉT m˝≤+{Ï ≈£îe÷s¡T&ÉT ø±yê˝À ø√s¡Tø√eTì düè+»j·TTì‘√ n+{≤&ÉT.
düè+»j·TT&ÉT Hês¡<Tä ìøÏ qeTdüÿ]+∫
ªªj·TX¯d«æ q+ ø°]eÔ T+‘·+ ‘˚»dæ«qeT]+<äeTyéT
j·TdüéT÷Á‘·+ |ü⁄Øwü+ #· øπ <¢ 'ä ùd«<äXÃ¯ ø±+#·qyéTµµ
(Á<√D. 55 ` 23e XÀ¢ø+£ )
ªªj·TX¯d«æ ‘˚»dæ«, X¯Á‘·THêX¯≈î£ &ÉT, ñ‘·eÔ T >∑TD≤\T ø£\yê&ÉT nsTTq ø=&ÉT≈£î ø±yê*. Ä
≈£îe÷s¡Tì eT\ eT÷Á‘ê\T, ñ$Tà, #ÓeT≥ Ç+ø± n‘·ì X¯Øs¡+ qT+∫ e#˚Ãe˙ï
ã+>±s¡+ ø±yê*µµ nì ø√s¡‘ê&ÉT. n‘·&TÉ ø√s¡T≈£îqï≥T¢>±H˚ »s¡T>∑T ‘·T+<äì Hês¡<Tä &ÉT
#ÓãT‘ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· ø=~›s√E\≈£î Ä sêE≈£î ˇø£ ø=&ÉT≈£î |ü⁄&É‘ê&ÉT. Ä u≤\T&ÉT
$dü]+® #˚ eT\ eT÷Á‘ê\T, @&˚Ã≥|ü
&ÉT n‘·ì ø£qTï\ qT+∫ ø±πs ø£˙ïs¡T, ñ$Tà,
#ÓeT≥ yÓTT<ä˝q’… <ä+‘ê ã+>±s¡+>± e÷s¡T‘·÷ ñ+≥T+~. n+<äTe\¢H˚ Ä u≤\TìøÏ
düTs¡ew”$˜ nH˚ ù|s¡T @s¡Œ&ç+~. Ç˝≤ u≤\T&ÉT $dü]+® #˚<+ä ‘ê ã+>±s¡+ ø±e&É+#˚‘·
düè+»j·TsêE dü+|ü<ä n$T‘·+>± ô|s¡T>∑T‘·T+~. sêE ‘·q uÛeÑ Hê\qT, ÁbÕø±sê\qT,
ø√≥\qT, Áu≤Vü≤àD >∑èVü‰\qT Ç+ø± n‘·ìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ eT+#ê\T, ≈£îØÃ\T,
yêVü≤Hê\T, _+<Ó\T, #Ó+ãT\T, bÕÁ‘·\T yÓTT<ä˝q’… nìï edüTeÔ ⁄\qT ã+>±s¡+‘√
‘·j÷· s¡T #˚sTTkÕÔ&TÉ . s√E s√E≈£î n‘·ì dü+|ü<ä Ç+ø± ô|s¡T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~.
ø=+<äsT¡ <√|æ&û <=+>∑\T sêE yÓu’ yÑÛ êìøÏ <Ûqä dü+|ü<≈ä î£ ø£qTï ≈£î{Ïº n‘·ì dü+|ü<≈ä î£
ø±s¡≈î£ &Óq’ düTes¡wí $˜” ì n|üV≤ü ]+#ê\qTø=ì sê» uÛeÑ q+˝ÀøÏ Á|üy•˚ +∫ düTes¡wí $˜” ì
ã\e+‘·+>± m‘·TøÔ =ì ˇø£ n&É$˝ÀøÏ rdüTø=ìb˛sTT n‘·DíÏ #·+|æ ã+>±s¡+ ø√dü+
n‘·ì ø£&TÉ |ü⁄ N\TkÕÔsT¡ . ø±˙ n+<äT˝À ã+>±s¡+ ø£ì|æ+#·<Tä . eT÷s¡T˝â q’… <=+>∑\T
|üsd¡ Œü s¡+ ˇø£] MT<ä ˇø£sT¡ ì+<ës√|üD\T #˚dTü ø=ì ø=≥Tºø=ì #·ìb˛‘ês¡T. ‘·q <Ûqä
dü+|ü<≈ä î£ eT÷\ ø±s¡≈î£ &Óq’ ‘·q ≈£îe÷s¡T&ÉT #·ìb˛sTTq+<äT≈£î düè+»j·TsêE m+‘·>±H√
<äT'œkÕÔ&TÉ . n‘·ì <äT'U≤ìï $ì Hês¡<Tä &ÉT e∫Ã c˛&ÉXs¯ êE\ #·]Á‘·\qT #Ó|Œæ n+‘·{Ï
>=|üŒsêE˝Ò eTs¡D+Ï #ês¡ì, |ü⁄{Ïqº eTìwæ eTs¡D+Ï #·ø£ ‘·|Œü <äì n+<äTe\¢ ≈£îe÷s¡Tì
ø√dü+ <äT'œ+#·e<äì› düè+»j·TTì‘√ #ÓãT‘ê&ÉT. Hês¡<Tä ì e÷≥\qT $ì düè+»j·TT&ÉT
|ü⁄Á‘· XÀø£+ qT+∫ ø=+‘·es¡≈î£ ‘˚sT¡ ≈£î+{≤&ÉT. n|ü⁄&ÉT Hês¡<Tä &ÉT düTes¡wí $˜” ì ‹]–
ã‹øÏkÕÔ&TÉ . sêE |üse¡ ÷q+<ä uÛ]Ñ ‘·T&Ée⁄‘ê&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
[ 153 ]
Ç~ C≤q|ü<ä ˙‹ ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q~. á ø£<ä∏ u≤‘·T
` ã+>±s¡T >∑T&ÉT¶ ø£<∏äqT b˛* ñ+~. u≤‘·T`ã+>±s¡T >∑T&ÉT¶ ø£<∏ä˝À Á|ü‹s√p ˇø£
ã+>±s¡T >∑T&ÉT¶qT ô|&ÉT‘·Tqï u≤‘·TqT <=+>∑\T <=+–*+∫, <ëì ø£&ÉT|ü⁄˝À #ê˝≤
ã+>±s¡+ ñ+≥T+<äì uÛ≤$+∫ <ëì ø£&ÉT|ü⁄ ø√dæ #·÷kÕÔs¡T. nsTT‘˚ ø£&ÉT|ü⁄˝À
ø=+#Ó+ ≈£L&Ü ã+>±s¡eTT+&É<äT. á düTes¡íw”˜$ ø£<∏ä˝À ≈£L&Ü <=+>∑\T düTes¡íw”˜$ì
m‘·TÔø=ìb˛sTT ã+>±s¡+ ø√dü+ n‘·ì ø£&ÉT|ü⁄ N*Ã #·÷kÕÔs¡T. e÷qe⁄\T
<äTsêXÊ|üs¡T\T. n˝≤π> düè+»j·TsêE ≈£L&Ü <äTsêX¯‘√H˚ ‘·q ø=&ÉT≈£î $dü]®+#˚
eT\ eT÷Á‘ê<äT\˙ï ã+>±s¡+ ø±yê\ì ø√s¡T≈£îHêï&ÉT. ‘·‘êÿs¡D+>± n‘·&ÉT >=|üŒ
<Ûäqe+‘·T&Ée⁄‘ê&ÉT. e÷qe⁄˝À¢ ndü÷j·÷|üs¡T\T ≈£L&Ü m≈£îÿe eT+<˚ ñ+{≤s¡T.
m˝≤+{Ï ø£w+ºü ˝Ò≈î£ +&Ü sêE≈£î ã+>±s¡+ edüTqÔ ï+<äT≈£î ndü÷j·T|ü&qç <√|æ&<ç =+>∑\T
sê»≈£îe÷s¡Tì m‘·TÔø=ì e∫Ã #·+|æy˚kÕÔs¡T. n˝≤+{Ï ≈£îÁs¡yêìøÏ m|üŒ{Ï¬ø’Hê ‘√{Ï
e÷qe⁄\ #˚‘· Á|üe÷<äeTT+≥T+~. n+<äTe\¢ ‘·+Á&ç nsTTqyê&ÉT n˝≤+{Ï |ü⁄Á‘·T&ÉT
ø±yê\ì ø√s¡Tø√ ≈£L&É<äT. <äTsêX¯‘√ n˝≤+{Ï |ü⁄Á‘·T&ÉT ø±yê\ì ø√s¡T≈£î+fÒ n‘·&ÉT
Ä |ü⁄Á‘·Tì ø√˝ÀŒø£ ‘·|üŒ<äT. |ü⁄Á‘·XÀø±ìï nqTuÛÑ$+#·ø£ ‘·|üŒ<äT. ÁbÕDÏø£<∏ä˝À¢ ˇ+f…
<˚e⁄ì >∑T]+∫ ‘·|üdüT‡ #˚dæ ‘·q yÓT&É #ê˝≤ bı&Ée⁄ ô|s¡>±\ì ø√s¡Tø=ì ‘·q
eTs¡D≤ìï ‘êH˚ ‘Ó#·TÃ≈£î+≥T+~. á ø£<∏ä˝À düè+»j·TT&ÉT ˝Òø£˝Òø£ ø£*–q ‘·q
≈£îe÷s¡T&ÉT $dü]®+#˚e˙ï ã+>±s¡+ ø±yê\qT ø√s¡Tø=ì n‘·ì eTs¡D≤ìøÏ
ø±s¡≈£î&Éj·÷´&ÉT. n+<äTe\¢ Ç˝≤+{Ï esêìï me«s¡÷ ø√s¡Tø√ ≈£L&É<äì n˝≤
ø√s¡T≈£î+fÒ yÓTT<ä{Ïπø yÓ÷kÕìøÏ e∫Ã |ü⁄Á‘·TDÏí ø√˝ÀŒe\dæ edüTÔ+<äH˚ ˙‹ì á ø£<∏ä
‘Ó*j·TCÒdü÷Ô ñ+~. nsTT‘˚ á ø£<∏ä ∫es¡ Hês¡<äT&ÉT düTes¡íw”˜$ì ã‹øÏ+∫q≥T¢>±
ñ+~. Ç˝≤ ã‹øÏ+#·&É+ ùV≤‘·Tã<ä∆yÓTÆq~ ø±<äT. á ø£<∏ä˝À Hês¡T<äT&ÉT |ü⁄Á‘·
XÀø£+‘√ eX¯+ ‘·|æŒ ñqï düè+»j·TTì z<ës¡Tdü÷Ô >∑‘·+˝À uÛÑ÷eT+&É\+ yÓTT‘êÔìï
@ø£#Ã· Á¤ ‘ê~|ü‘´· +‘√ |ü]bÕ*+∫q c˛&ÉX¯ sêE\T #·ìb˛j·÷s¡ì #Ó|Œæ n‘·DíÏ z<ë]Ã,
Ä ‘·sê«‘· n‘·ì ≈£îe÷s¡T&Ó’q düTes¡íw”˜$ì ã‹øÏ+∫q≥T¢>± #Ó|üŒ&É+ W∫‘·´+>±
˝Ò<äT.Hês¡<äT&ÉT düTes¡íw”˜$ì ã‹øÏ+#· <ä\#·T≈£î+fÒ düè+»j·TTì z<ës¡Ã&ÜìøÏ
c˛&ÉX¯ sêE\ ø£<∏ä\qT #Ó|üŒqedüs¡+ ˝Ò<äT. n+<äTe\¢ á ø£<∏ä eTT–+|ü⁄ ñ∫‘·+>±
˝Ò<äì #Ó|üŒe#·TÃ.
‹ø£ÿq ‘·q uÛ≤s¡‘+· ˝À á ø£<qä∏ T Á<√D|üs«¡ + ~«rj·÷XÊ«dü+˝Àì 188e
|ü<´ä + qT+∫ 195e |ü<´ä + es¡≈L£ 8 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ ≈£î|¢ +Ôü >± sêXÊ&ÉT. ‹ø£ÿq á
ø£<˝ä∏ À m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ\T #˚jT· ≈£î+&Ü ≈£î|¢ øÔ” ]£ +∫ sêXÊ&ÉT.
[ 154 ]
2 . dü]‘ê‡>∑s¡ dü+yê<ä+ ø£<ä∏ :
á ø£<ä∏ XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì sê»<Ûsä êàqTXÊdüq |üs«¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À 113e
n<Ûë´j·T+˝À 14 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. Bìï j·TT~Ûwsæ̃ T¡ ìøÏ ;Ûwßü à&ÉT #ÓãT‘ê&ÉT. ªªsêE
<äTs¡u¢ yÑÛ TÓ qÆ sêC≤´ìï bı+~ ôdq’ ´+ ø√XÊ>±s¡+ yÓTT<ä˝q’… $ ˝Ò≈î£ +&Ü ã\e+‘·T&Óq’
X¯Á‘·Te⁄ eTT+<äT m˝≤ ì\ã&É‘ê&ÉTµµ nì <Ûsä à¡ sêE ;Ûwßü àì n&ç– q|ü⁄&ÉT ;Ûwßü à&ÉT ªªá
$wüj÷· ìøÏ dü+ã+~Û+∫ düeTTÁ<äTìøÏ, q<äT\≈£î eT<Û´ä »]–q dü+uÛ≤wüD≤‘·àø£yTÓ qÆ
Ç‹Vü‰kÕìï Äs¡T´\T ñ<ëVü≤]dü÷Ô ñ+{≤s¡T. <ëìï #ÓãT‘êqT $qTµµ nì á ø£<qä∏ T
q<äT\≈£î uÛÑs¡Ô nsTTq düeTTÁ<äT&ÉT ˇø£kÕ] ‘·q≈£î ø£*–q dü+<˚Vü‰ìï
q<äT\ìï+{Ï‘√ Ç˝≤ n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. ªªì+&Óq’ Á|üyêVü≤+‘√ |üse¡ fi¯ófl ‘=≈£îÿ‘·÷ ÁeeVæ≤+#˚
MTs¡T ô|<ä› ô|<ä› #Ó≥q¢ T y˚fifl¯ ‘√ düV‰ü ô|ø£*+∫ y˚kÕÔsT¡ . ø±˙ MTs¡T ô|ø£*+∫q yê{Ï˝À
Á|üã“*#Ó≥Tº ˝Ò<Tä . á #Ó≥Tº ô|<ä› X¯Øs¡+ ø£\~ ø±<äT. n~ MT ˇ&ÉTH¶ ˚ ô|s¡T>∑T‘·T+~.
nsTTq|üŒ{Ïø° <ëìï MTs¡T ô|ø£*+#·&+É ˝Ò<ë ˝Òø£ n~ MT≈£î @yÓTHÆ ê ñ|üø±s¡+ #˚d+æ <ë
#Ó|Œü +&çµµ. n|ü
&ÉT >∑+>±q~ Ç˝≤ düe÷<Ûëq+ #ÓãT‘·T+~.
ªª‹wüH˜ Ô˚ «‘˚ j·T<∏ëkÕúq+ q>± ùV≤´ø£ìøπ ‘·Hê'
‘˚ ‘·´»ìÔ ‘·‘'· kÕúq+ ÁbÕ‹˝Àe÷´ qï y˚‘d· 'ü µµ
ªªy˚‘k· ˛ y˚>∑ e÷j·÷‘·+ <äècÕº« qeT‹ Hê|üsπ
dü] <˚«>π uÛ«Ñ ‹Áø±HÔ̊ kÕúq e÷kÕ<ä´ ‹wü̃‹µµ
(XÊ+‹. 113 ` 8,9 XÀ¢ø±\T)
ªªô|<ä› #Ó≥T¢ ˇπø #√≥ bÕ‘·T≈£îìb˛sTT ì{≤s¡T>± ñ+&ç e÷ Á|üyêVü‰ìøÏ ‘·\ e+#·≈î£ +&Ü
ñ+{≤sTT. á e´‹πsø£‘· ø±s¡D+>±H˚ yê{Ïì y˚TeTT ô|\¢–düTHÔ êïeTT. Á|üã“* #Ó≥Tº
n˝≤ ø±<äT. e÷ y˚>±ìï #·÷dæ n~ e+>∑T‘·T+~. q~ y˚>+∑ >∑&∫É b˛sTTq ‘·sê«‘· Á|üã“*
#Ó≥Tº ‘·q kÕúHêìï |ü~\|üs#¡ T· ø=ì ì\ã&ÉT‘·T+~µµ. n~ ø±\ eTVæ≤eTqT, |ü]dæ‘ú T· \qT
>∑T]Ô+∫q~. m\¢|
ü &ÉT e÷ nBÛq+˝À ñ+≥÷ e÷≈£î nqT≈£L\+>± ñ+≥T+~.
m|ü
&É÷ >∑]«+#·<Tä . >±* y˚>±ìøÏ ˙{Ï y˚>±ìøÏ e+>∑T‘·÷ ô|ø’ Ï ˝Òd÷ü Ô e⁄+&˚ ∫qï eèø±å\T,
bı<ä\T |üsêuÛyÑ êìï bı+<äe⁄. n+<äTe\¢H˚ y˚TeTT yê{Ïì ô|\¢–+#·&+É ˝Ò<Tä µµ.
;Û w ü ß à&É T <Û ä s ¡ à sêE≈£ î á ø£ < ∏ ä q T #Ó | æ Œ X¯ Á ‘· T e⁄ ã\e+‘· T &É T >±
ñqï|ü
&ÉT n‘·ì ã˝≤ìï >∑T]Ô+#·≈î£ +&Ü n‘·ì‘√ ‘·\|ü&˚ sêE yÓ+≥H˚ q•+∫b˛‘ê&ÉT.
$y˚øe£ +‘·T&Óq’ sêE X¯Á‘·Te⁄qT n‹ ã\+e+‘·T&ÉT>± uÛ≤$+∫q|ü⁄&TÉ n‘·ìøÏ ‘·\e+#ê*
nì #ÓãT‘ê&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<ä∏ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q~. Ç~ sê»˙‹øÏ dü+uÛ+Ñ ~Û+∫q~. |üPs¡«ø±\+˝À
sê»´+ ø√dü+ sêE\ eT<Û´ä ‘·s#¡ T· >± j·TT<ë∆\T »s¡T>∑T‘·÷ ñ+&˚$. ã\e+‘·T&Óq’
[ 155 ]
sêE #·Áø£e]Ô ø±yê\H˚ ñ<˚X› ´¯ +‘√ <ä+&Éj÷· Á‘·≈î£ yÓfifl‚ yê&ÉT. ø=+‘· eT+~ sêE\T
‘·\e+#·&+É Çwü+º ˝Òø£ $»j·TyÓ÷ Ms¡d«ü s¡yZ ÷Ó ‘˚\TÃ≈£î+<ëeTì n‘·ì‘√ j·TT<ë∆ìøÏ
~– #·ìb˛j˚Tyês¡T. nsTT‘˚ sê»˙‹E„˝q’… sêE\T, X¯Á‘·Te⁄ ã\e+‘·T&ÉT>±
ñqï|ü
&ÉT n‘·ì‘√ ‘·\|ü&≈É î£ +&Ü, n‘·ìøÏ ˝§+–b˛sTT ø£|Œü + ø£{ºÏ kÕeT+‘· sêE>±
ñ+{≤s¡T. X¯Á‘·Te⁄ ã\e+‘·T&Éì ‘Ó*dæq|ü
&ÉT nqedüs+¡ >± j·TT<ä+∆ #˚dæ ‘·q‘√bÕ≥T,
‘·q yê]ì, ôdH’ ê´ìï HêX¯q+ #˚dTü ø√e&É+ ãT~∆eT+‘·T\ \ø£D å + ø±<äT. j·TT<ä+∆
#˚dHæ ê ‘êqT m˝≤>∑÷ »sTT+#· ˝Ò&TÉ . ø±ã{Ïº Á|üdTü ‘Ô êìøÏ ‘·–q≥T¢>± dü+~Û #˚dTü ø√e&ÉyT˚
eT+∫~. n+‘˚>±≈£î+&Ü nqedüsy¡ TÓ qÆ Væ≤+düqT ìyê]+∫q yê&Ée⁄‘ê&ÉT. #Ó≥˝¢ À
Á|üã“*#Ó≥Tº ∫qï~. >±*øÏ, Á|üyêVü‰ìøÏ nqT>∑TD+>± e+– n$ yÓ[flb˛sTTq ‘·sê«‘·
eT∞fl ì\ã&ÉT‘·T+~. ø±˙ ô|<ä› eèø±å\T Á|üyêVü‰ìøÏ, >±*øÏ e+>∑e⁄. Äø±s¡D+ #˚‘·
n$ ô|<ä>› ±*øÏ ô|<ä› Á|üyêVü‰ìøÏ ≈£Lø£{Ï y˚fifl¯ ‘√ ô|fi¯fl–+|üã&ÉT‘·÷ ñ+{≤sTT. #Ó≥T¢
ÁbÕDe+‘·yÓTÆq$ nsTTq|üŒ{Ïø° eTqTwüß\ ˝≤>± Ä˝À∫+#˚X¯øÏÔ, ‘·<äqT>∑TD+>±
Á|üe]Ô+#˚Xø¯ ÔÏ yê{ÏøÏ ˝Ò<Tä . düeTj·÷qT ≈£L\+>± Á|üe]Ô+#·˝eÒ ⁄. ø±˙ eTqTwüß\T
n˝≤ ø±<äT. eTqTwüß\≈£î Ä˝À#·Hê X¯ø,ÔÏ $y˚#H· ê|ü{eÏ T yÓTT<ä˝q’… $ ñHêïsTT. n+<äTe\¢
sêE >±˙ eTs=ø£sT¡ >±˙ X¯Á‘·Te⁄ ã\e+‘·T&ÉT>± ñqï|ü
&ÉT n‘·ì‘√ b˛sê&É≈î£ +&Ü
dü+~Û #˚dTü ø√e&ÉyT˚ ÁX‚jT· düÿs¡+ nH˚ ˙‹ì á ø£<ä∏ ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ñ+~.
á ø£<qä∏ T ‹ø£ÿq XÊ+‹|üs«¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+˝Àì 86e |ü<´ä + qT+∫ 90e
|ü<´ä + es¡≈L£ 5 |ü<´ä >∑<´ä +˝À #ê˝≤ ≈£î|¢ +Ôü >± s¡∫+#ê&ÉT.
3.ãTTwæ ` XÊ«q+ ø£<ä∏ :

XÊ«q+ n+fÒ ≈£îø£ÿ. á ø£<ä∏ ãTTwæø,Ï ≈£îø£ÿ≈£î dü+ã+~Û+∫q~. á ø£<ä∏
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘·+ XÊ+‹|üs¡«+˝À sê» <ÛäsêàqTXÊdüq |üs¡«+ nH˚ ñ|ü|üs¡«+˝À
115,116,117 n<Ûë´j·÷˝À¢ 70 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. ªª≈£î©qT˝…q’ düV‰ü j·T≈£î\T ˝Òq|ü
&ÉT
sêE ˙#·≈£î\E\qT düVü‰j·T≈£î\T>± #˚düTø√e#·TÃHê?µµ nì <Ûäs¡àsêE ;Ûwüßàì
Á|ü•ï+∫q|ü⁄&ÉT ;Ûwßü à&ÉT á ø£<qä∏ T #ÓãT‘ê&ÉT.
ˇø£ n&É$˝À |üfifl¯ qT ÄVü‰s¡+>± rdüT≈£î+≥÷ ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü ≈£î+≥Tqï ˇø£
ãTTwæ ñ+{≤&ÉT. n&É$˝Àì dæ+Vü‰\T, @qT>∑T\T, ô|<ä|› ⁄ü \T\T yÓTT<ä˝q’… nìï s¡ø±\
»+‘·Te⁄\T kÕ<ÛTä »+‘·Te⁄\ ˝≤>± n‘·ì e<ä≈› î£ e∫Ã •wüß´\ e÷~]>± ‘·\e+∫
≈£Ls=Ãì yÓ[flb˛‘·÷ ñ+{≤sTT. ˇø£ ≈£îø£ÿ e÷Á‘·+ m\¢|
ü &É÷ n‘·ì <ä>sπZ∑ ñ+≥÷
|ü+&Éq¢ T, ˙fi¯flqT ÄVü‰s¡+>± rdüT≈£î+≥÷ ñ|üyêkÕ\T #˚d÷ü Ô n‘·ì ˝≤>±H˚ ñ+&˚~.
n+‘˚ø±≈£î+&Ü n~ m\¢|
ü &É÷ eTTì bÕ<ë\ <ä>sπZ∑ ñ+≥÷ eTTì |ü≥¢ ùdïVü≤uÛ≤yêìï
Á|üø{£ +Ï #˚~. Ç˝≤ ñ+&É>± ˇø£s√E ˇø£ ∫s¡T‘·|⁄ü * ≈£îø£ÿqT #·+|ü&ÜìøÏ edüT+Ô ~.
n|ü⁄&ÉT ≈£îø£ÿ eTTìì X¯sD ¡ T ø√] ∫s¡T‘·|⁄ü * e\¢ uÛj
Ñ T· + ˝Ò≈î£ +&Ü ñ+&˚˝≤ #˚jT· eTì
[ 156 ]
ø√s¡T‘·T+~. n|ü
&ÉT eTTì ≈£îø£ÿqT ∫s¡T‘·|⁄ü *>± e÷]Ãy˚dæ Çø£qT+∫ ˙e⁄ ∫s¡T‘·|⁄ü *øÏ
uÛjÑ T· |ü&É qø£ÿs¡˝<Ò Tä nì #ÓãT‘ê&ÉT. ∫s¡T‘·|⁄ü *>± e÷]q ≈£îø£ÿ n&É$˝À ìs¡“j ¤ T· +>±
‹s¡T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. ‘·sê«‘· ˇø£s√E ˇø£ ô|<ä|› ⁄ü * <ëìï #·+|ü&ÜìøÏ yÓ+≥ |ü&TÉ ‘·T+~.
n~ eT∞fl ãTTwæì ÁbÕDs¡øD å£ ø√dü+ X¯sD ¡ T ø√s¡T‘·T+~. ãTTwæ <ëì MT<ä ñqï
Áù|eT‘√ <ëìï ô|<ä|› ⁄ü *>± e÷]Ãy˚kÕÔ&TÉ . n|üŒ{Ï qT+∫ n~ |üfió¯ fl ‹q≥+ e÷ìy˚dæ
n&É$˝Àì »+‘·Te⁄\≈£î #·+|æ ‹+≥÷ eTTì ≈£î{°s+¡ <ä>sZ∑ ¡ ìÁ~dü÷Ô ñ+≥T+~. ˇø£
s√Eq ø=+&É e+{Ï eT<ä|⁄ü fÒqT>∑T |ü⁄* MT~øÏ edüT+Ô ~. |ü⁄*uÛj Ñ T· +‘√ eTTì e<ä≈› î£
edüT+Ô ~. eTTì yÓ+≥H˚ <ëìï eT<ä|⁄ü fÒqT>∑T>± e÷]Ãy˚kÕÔ&TÉ . ø=ìï s√E\ ‘·sê«‘·
ˇø£ dæ+Vü≤+ nø£ÿ&çøÏ edüT+Ô ~. dæ+Vü‰ìï #·÷dæ @qT>∑T eDÏøbÏ ˛‘·÷ ãTTwæì X¯sD ¡ T
ø√s¡T‘·T+~. ãTTwæ yÓ+≥H˚ <ëìï dæ+Vü≤+>± e÷]Ã y˚kÕÔ&TÉ . n|üŒ{Ï qT+&ç n~
n&É$˝À ùd«#·Ã>¤ ± ìs¡“j ¤ T· +>± ‹s¡T>∑T‘·÷ eTTì ÄÁX¯eT+ <ä>sZ∑ ¡ ñ+≥T+~. <ëìï
#·÷dæ uÛj Ñ T· |ü&ç Ç‘·s¡ eTè>±\T ãTTwæ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ sêe&É+ e÷ìy˚kÕÔsTT. ˇø£kÕ] á
dæ+Vü‰ìï #·+|ü&ÜìøÏ X¯su¡ +ÑÛ edüT+Ô ~. yÓ+≥H˚ dæ+Vü≤+ ãTTwæì X¯sD ¡ T ø√s¡T‘·T+~.
ãTTwæ <ëìï X¯su¡ +ÑÛ >± e÷]Ãy˚kÕÔ&TÉ . n|üŒ{Ï qT+∫ n~ n&É$˝Àì »+‘·Te⁄\qT
ùd«#·Ã>¤ ± #·+|ü⁄‘·÷ yê{Ï e÷+kÕìï ‹+≥÷ ã*wü+º >± ‘·j÷· s¡e⁄‘·T+~. Ä ‘·sê«‘·
X¯su¡ +ÑÛ Ç˝≤ Ä˝À∫düT+Ô ~. ªªãTTwæ eTVæ≤eT e\¢ H˚qT X¯su¡ +ÑÛ >± e÷]b˛j·÷qT,
Hê˝≤π> $T–*q Ç‘·s¡ »+‘·Te⁄\qT ≈£L&Ü ãTTwæ X¯su¡ ≤Û \T>± e÷]Ãy˚jT· e#·TÃ. n|ü⁄&ÉT
n$ Hê≈£î b˛{°>± ekÕÔsTT. n+<äTe\¢ n˝≤ »s¡>≈∑ î£ +&Ü ñ+&Ü\+fÒ ãTTwæì #·+|æyj ˚ ÷· *µµ
ãTTwæ <ëì Ä˝À#·qqT ‘·q ‘·|Xü Ù¯ øÏÔ <ë«sê ‘Ó\TdüTø=ì ˙#·C≤‹øÏ #Ó+~q ≈£îø£ÿyÓq’
ìqTï n+#Ó\+#Ó\T>± X¯su¡ +ÑÛ >± e÷]Ãy˚XÊqT. Hê MT<ä m˝≤+{Ï ø£è‘·C‘„ ê ˝Ò≈î£ +&Ü
@ bÕ|ü+ ms¡>ì∑ qqTï #·+bÕ\qT≈£î+≥THêïe⁄ ø±ã{Ïº qTe⁄« yÓTT<ä≥ @ C≤‹øÏ
#Ó+<ëy√ Ä ≈£îø£ÿy˚ ne⁄‘êe⁄µµ nì <ëìï ì+~+∫ ≈£îø£ÿ>± e÷]Ãy˚jT· &ÉyT˚ ø±≈£î+&Ü
<ëìï ‘·q ÄÁX¯eT+ qT+∫ yÓfifl¯ >=&É‘ê&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
;Ûwßü à&ÉT áø£<qä∏ T <Ûsä à¡ sêEø£T #Ó|Œæ ñqï‘· e+XÊìøÏ #Ó+~q yê]ì e÷Á‘·yT˚
sêE eT+Á‹ yÓTT<ä˝q’… eTTKýÓTqÆ |ü<eä ⁄˝À¢ ìj·T$T+#·Tø√yê* nì #ÓãT‘ê&ÉT. Ç~
n#·ÃyÓTqÆ C≤q|ü<ä ø£<.ä∏ ˝Àø£+˝À Á|ü#ês¡+˝À ñqï á C≤q|ü<ä ø£<qä∏ T |ü+&ç‘· ø£$
d”«ø£]+∫, nedüsy¡ TÓ qÆ es¡qí \qT #·øÿ£ {Ï dü+uÛ≤wüD\qT ø£*Œ+∫ uÛ≤s¡‘+· ˝À #=|æŒ+#ê&ÉT.
≈£îø£ÿ yÓ+≥ ã&çq ∫s¡T‘·|⁄ü *, ô|<ä|› ⁄ü *, @qT>∑T, dæ+Vü≤+, X¯su¡ +ÑÛ ` á »+‘·Te⁄
\ìï+{Ï˙ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘·+˝À ø£$ HÓ’dü]Zø£yÓTÆq düVü≤CÀøÏÔ˝À #·ø£ÿ>± e]í+#ê&ÉT.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ≈£îø£ÿ yÓ+≥|ü&qç ∫s¡T‘·|⁄ü *ì s¬ +&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ Ç˝≤ e]í+#ê&ÉT.
ªª‘·‘√ uÛ´Ñ j·÷ qàVü‰Ms√´ B«|” ø£‘å »· uÛÀ»q'
kÕ«s¡eú T‘·´+‘· dü+‘·Twüº ' Á≈£Ls¡ø±˝ Çyê+‘·ø£ '
[ 157 ]
ªª˝Ò*Vü≤é÷q düèÔ wæ‘'· |ü⁄#êÃ¤ k˛Œ¤≥q ‘·‘Œ· s¡ '
yê´~‘êdü´' ≈£î<å ëÛ uÛTÑ >∑ï' ÁbÕs¡j
ú ÷· q dü<Ô ë$TwüyTé µµ
(XÊ+‹. 116 ` 11,1 2 XÀ¢ø±\T)
ªªˇø£s√E >=|üŒ |üsêÁø£eTXÊ*, e÷+kÕVü‰] nsTTq ∫s¡T‘·|⁄ü * >=|üŒ dü+‘√wü+‘√
≈£îø£ÿqT |ü≥Tºø√e&ÜìøÏ Á≈£Ls¡T&Óq’ j·TeTTì ˝≤>± edüT+Ô ~. Ä ∫s¡T‘·|⁄ü * ≈£îø£ÿqT
#·÷dæ Hê\Tø£‘√ ô|<äe⁄\ ∫es¡\qT e÷{Ï e÷{Ïø° Hê≈£î‘·÷ ‘√ø£ H˚\øπ dæ ø=&ÉT‘·÷
e⁄+~. H√s¡ T ô|<ä › > ± ‘Ó s ¡ T #· T ø=ì Äø£ * ‘√ n\eT{Ï d ü ÷ Ô ≈£ î ø£ ÿ e÷+kÕìï
ø√s¡T≈£î+≥÷ e⁄+~µµ.
Ç<˚ $<Û+ä >± $T–*q dü+<äsê“¤\˝À ≈£L&Ü Äj·÷ »+‘·Te⁄\ es¡qí \T, Ä
dü+<äs“¡ +¤ >± ãTTwæ, ≈£îø£ÿqT eT<Û´ä »]–q dü+uÛ≤wüD\T s¡eTD°jT· +>± e]í+#· ã&Ü¶sTT.
á ø£<˝ä∏ À ‘·q≈£î m+‘√ ñ|üø±s¡+ #˚dqæ ãTTwæì ≈£îø£ÿ #·+bÕ\qT ø√e&É+
ø£è‘·|Tüò ï‘·>± #ÓbÕŒ*. ñ|üø±]øÏ ñ|üø±s¡+ #˚jT· ø£b˛sTTHê |òsü ê«˝Ò<Tä . ø±˙ n|üø±s¡+
#˚j÷· \qT ø√e&É+ #ê˝≤ <äTsêàs¡+Z . n+<äTe\¢H˚ eTqTwüß\T me]¬øH’ ê ñ|üø±s¡+
#˚ùdeTT+<äT Ä e´øÏÔ n+<äT≈£î ns¡TΩ&Ü? ø±<ë? nH˚ $wüj·T+ ‘Ó\TdüTø√yê*.
‘Ó\TdüTø√≈£î+&Ü <äTsêàs¡T\Z qT, ø£è‘·|Tüò Tï\qT n+<ä\ yÓTøÏÿùdÔ yês¡T düe÷C≤ìπø ø±≈£î+&Ü
ñ|üø±s¡+ #˚dqæ yê]øÏ ≈£L&Ü Á|üe÷<äø±s¡T\T>± ‘·j÷· s¡e⁄‘ês¡H˚ ˙‹ì á ø£<ä∏
‘Ó\T|ü⁄‘·÷ e⁄+~. C≤‹|üs+¡ >± #·÷ùdÔ ≈£îø£ÿ eT+∫ $XÊ«dübÕÁ‘·yTÓ +Æ ~. j·T»e÷ìø√dü+
n~ ÁbÕD$Te«&Üì¬øH’ ê ÁbÕD+ rj·T&Üì¬øH’ ê yÓqTø±&É<Tä . á ø£<˝ä∏ À ≈£îø£ÿ ≈£îø£ÿ>±
ñqï|ü
&ÉT ãTTwæ |ü≥¢ $XÊ«dü+>±H˚ e⁄+~. ø±˙ n~ ∫s¡T‘·|⁄ü *>±, |ü⁄*>±, @qT>∑T>±,
dæ+Vü≤+>±, X¯s¡uÛÑ+>± e÷]q|ü
&ÉT <ëì Á|ües¡Ôq, Ä˝À#·q\T, ÄVü‰s¡ $<Ûëq+
yÓTT<ä˝q’… e˙ï Äj·÷ »+‘·Te⁄\≈£î ‘·–q≥T¢>± Á≈£Ls¡+>±H˚ ñHêïsTT. ø±ã{Ïº ˇø£
C≤‹˝À |ü⁄{Ïqº ÁbÕDÏì eTs=ø£ C≤‹ÁbÕDÏ>± e÷s¡Ã>∑÷&É<Hä ˚ ˙‹ì >∑÷&Ü á ø£<ä∏
‘Ó\T|ü⁄‘·÷ e⁄+~.
‹ø£ÿq á ø£<qä∏ T XÊ+‹|üs«¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+˝Àì 91e e#·q+ qT+∫
96e |ü<´ä + es¡≈î£ ñqï 5 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ #ê˝≤ ≈£î|¢ +Ôü >± #ÓbÕŒ&ÉT. ãTTwæ ≈£îø£ÿqT
∫s¡T‘·|⁄ü *>± e÷]Ãq ‘·sê«‘· ∫s¡T‘·|⁄ü * <äX¯ qT+&ç X¯su¡ +ÑÛ >± e÷s¡&+É , X¯su¡ +ÑÛ
ãTTwæì #·+bÕ\qTø√e&É+ es¡≈L£ ñqï ø£<qä∏ T ˇπøˇø£ d”d|ü <ü ´ä +˝À Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT.
ªªn≥T¢ u…ãT“* e∫Ã j·T&É]q u…ãT“*>±
CÒdæ >¬ *|æ+#Ó >∑sT¡ D yÓTij·T
H=ø£ eT‘·øÔ ]£ p∫ jÓ÷≥yÓTÆ H=~–q qT<ä‘∆ ·
ø£] CÒdæ jÓTTdü>¬ »j·TeTT
dæ+Vü≤+ãT <Ódü ;Û‹C…&ç bÕiT‘Ó+∫q
|òTü qdæ+Vü≤eTT>∑ CÒdæ >∑s«¡ $T#ÓÃ
[ 158 ]
X¯su¡ +ÑÛ ãT <Ûë{ÏøÏ »øÏ‘y· TÓ qÆ qT<äÁ>∑
X¯s¡uÛÑ+ãT CÒdæ j·TT‘ê‡Væ≤ CÒôd
ì≥T¢ ~edüÁø£eT+ãTq HÓ≈î£ ÿ&Óq’ !
dü‘«· eTT>∑ CÒjT· >± >∑Tø£ÿ X¯su¡ uÑÛ ≤Û e
eT+&ç‘+· ãsTT ‹s¡T>∑T#·TqT+&ç |üPs¡«
yêdüHê ˙#·eT>∑T eTH√ es¡qÔ eTTqµµ
(XÊ+‹`3`93)
á |ü<ë´ìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø£<ä∏ eT÷\+˝À 24 XÀø±˝À¢ $es¡+>±
ñ+~. Bìïã{Ïº ‹ø£ÿq á ø£<qä∏ T m+‘· ≈£î|¢ +Ôü >± #ÓbÕŒ&√ ns¡eú Te⁄‘·T+~.
4. eT÷&ÉT #˚|\ü ø£<:ä∏
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À á ø£<ä∏ XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì Ä|ü<s∆ä à¡ |üs«¡ + nH˚ ñ|ü
|üs«¡ +˝À 137e n<Ûë´j·T+˝À 24 XÀø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î
#ÓãT‘ê&ÉT. á ø£<≈ä∏ î£ dü+ã+~Û+∫ ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£‘· ñ+~. $T–*q ø£<\ä∏ qT <Ûsä à¡ sêE
;Ûwßü àì Á|üXï¯ n&É>&∑ +É , <ëìøÏ düe÷<Ûëq+>± ;Ûwßü à&ÉT ø£<qä∏ T #Ó|Œü &É+ »s¡T>∑T‘·T+~.
nsTT‘˚ á ø£<qä∏ T ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE ‘·qqT Á|ü•ï+#·≈î£ +&ÜH˚ ‘·q+‘·‘êqT>± #ÓãT‘ê&ÉT.
á ø£<∏ä #Ó|üŒ&ÜìøÏ eTT+<äT ;Ûwüßà&ÉT
ªªnHê>∑‘$· <Ûë‘ê #· Á|ü‘T· ´‘·Œqï eT‹ X¯Ã j·T'
<ë«H˚e düTK y˚T<˚‘˚ Bs¡dÈ ÷ü Ár $qX¯´‹µµ
(XÊ+‹. 137 ` 1e XÀ¢ø+£ )
ªªnHê>∑‘$· <Ûë‘·, Á|ü‘T· ´‘·ŒqïeT‹ nH˚ Ç<äs› T¡ düTU≤ìï bı+<äT‘ês¡T. Bs¡dÈ ÷ü Á‹ q•+∫
b˛‘ê&ÉTµµ. BìøÏ ñ<ëVü≤s¡D>± ˇø£ #·øÿ£ ì ø£<ä∏ #ÓãT‘êqT $qT nì ;Ûwßü à&ÉT á
eT÷&ÉT #˚|\ü ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
m≈£îÿe ˝À‘·T ˝Ò≈î£ +&Ü #ê˝≤ #˚|\ü T ñqï ˇø£ #ÓsT¡ e⁄˝À eT÷&ÉT #˚|\ü T ùdïVü≤+>±
J$düT+Ô {≤sTT. yê{Ï˝À ˇø£{Ï #ê˝≤ eTT+<äT #·÷|ü⁄ ø£\~. s¬ +&Ée~ düeTj·÷ìøÏ
‘·–q |üì#˚ùd ‘Ó*$‘˚≥\T ø£\~. eT÷&Ée~ Á|ü‹ |üìø° nqedüs+¡ >± Ä\dü´+ #˚d÷ü Ô
@ ìs¡j í ÷· ìøÏ sê˝Òì~. Ç˝≤ ñ+&É>± ˇø£s√E eT‘·‡´ø±s¡T\T #ÓsT¡ e⁄˝À ñqï ˙{Ïì
‘√&ÉT‘·÷ ñ+{≤s¡T. #ÓsT¡ e⁄˝À ˙s¡T ‘·–bZ ˛‘·T+&É&+É >∑eTì+∫q Bs¡<È ]ä Ù nsTTq yÓTT<ä{Ï
#˚|ü ‘·q Ç<äs› T¡ $TÁ‘·T\‘√ Ç˝≤ n+≥T+~.
ªªÇj·T e÷|ü‘‡· eTT‘·ŒHêï düsπ «cÕ+ dü*˝Öø£kÕ+
oÁ|òTü eTq«Á‘· >∑#êÃ¤eT' |üHêú j·÷e qï <äTwü´‹µµ
ªªnHê>∑‘· eTqs¡+ú Væ≤ düTqjÓTÆ s¡´' Á|üu≤<Ûj ä T˚ ‘Y
dü q dü+X¯jT· e÷b˛ï‹ s√#·‘ê+ uÛÀ ÁeC≤eTùV≤µµ
(XÊ+‹. 137 ` 7,8 XÀ¢ø±\T)
[ 159 ]
ªªá #ÓsT¡ e⁄˝À ìedæ+#˚ nìï ÁbÕDT\≈£î Ä|ü<ä e∫Ã+~. ‘·|Œæ +#·T≈£îH˚ <ë] #Ó&bç ˛ø£
eTT+<˚ eTq+ Çø£ÿ&ç qT+∫ eTs=ø£ #√≥TøÏ yÓfi<¯ ë+. sêuÀj˚T ø°&TÉ qT eTT+<äT>±H˚
|üd>æ {∑ ºÏ ñbÕj·T+‘√ ‘=\–+#·T≈£îH˚ yêìøÏ ÁbÕD uÛj Ñ T· + ñ+&É<Tä ø±ã{Ïº eTq+
eTs=ø£ #ÓsT¡ e⁄≈£î b˛<ëeTTµµ <ëì e÷≥\qT $ì Bs¡dÈ ÷ü Á‘·+µµ ˙e⁄ #Ó|Œæ +∫ u≤>±H˚
ñ+~. ø±˙ eTq+ n+‘· ‘=+<äs|¡ &ü É e\dæq nedüs+¡ ˝Ò<ìä Hê <äè&ÛÉ ìX¯Ãj·T+µµ nì
n+≥T+~. Ä ‘·sê«‘· Bs¡<È ]ä Ù‘√ ÁbÕ|üøÔ ±\C„+ ªªdüeTj·T+ e∫Ãq|ü
&ÉT Hê ãT~∆øÏ
‘·–q j·TTøÏÔ ‘√düT+Ô ~µµ nì |ü\T≈£î‘·T+~. á e÷≥\qT $ì Bs¡<È ]ä Ù ˇø£ düqïì ˙{Ï
<ë]˝À ˇø£ ô|<ä› eT&ÉT>∑T˝ÀøÏ #˚sT¡ ≈£î+≥T+~. Ä ‘·sê«‘· #ÓsT¡ e⁄˝À ˙s¡T ‘·–bZ ˛e&É+‘√
C≤\s¡T\T nH˚ø£ $<Ûë\T>± n+<äT˝Àì #˚|\ü qT |ü≥Tº≈î£ +{≤s¡T. yê{Ï˝À $T–*q
#˚|\ü ‘√bÕ≥T Bs¡dÈ ÷ü Á‘·+ ≈£L&Ü ñ+≥T+~. ÁbÕ|üøÔ ±\C„+ e\‘ê&ÉTqT H√{Ï‘√ |ü≥Tºø=ì
e\˝À ∫øÏÿq≥T¢>± ø£ì|ædTü +Ô ~. ‘·sê«‘· C≤\s¡T\T |üøÿ£ q ñqï ô|<ä› #ÓsT¡ e⁄˝À #˚|\ü T
ñqï e\qT eTT+∫ ø£&ÉT>∑T‘·Tqï|ü
&ÉT ÁbÕ|üÔø±\C„+ ‘ê&ÉTqT e<ä* ˙{Ï˝ÀøÏ
C≤s¡T≈£î+≥T+~. ‘Ó*$˝Òì Bs¡dÈ ÷ü Á‘·+ C≤\s¡T\≈£î ∫øÏÿ #·∫Ãb˛‘·T+~. á $<Û+ä >±
ÁbÕD+ MT~øÏ e∫Ãq Ä|ü<qä T ‘Ó\TdüTø√˝Òì eT÷s¡T&â TÉ Bs¡dÈ ÷ü Á‘·+ ˝≤>± n|üŒ{Ïø|£
ü &˚
q•kÕÔ&TÉ . H˚qT ‘Ó*$ >∑\yê&çì, nedüs+¡ e∫Ãq|ü⁄&ÉT Ä˝À∫+#·Tø√e#·TÃ˝Ò nì
ìs¡ø¢ ´å£ +>± ñ+&˚yê&ÉT ÁbÕ|üøÔ ±\E„ì ˝≤>± ÁbÕDdü+ø£≥+˝À ∫≈£îÿ≈£î+{≤&ÉT. sêuÀj˚T
Ä|ü<qä T eTT+<˚ }Væ≤+∫ C≤Á>∑‘|Ô· &ü ˚ yê&ÉT düTK+>± ñ+{≤&ÉT nì ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î
á ø£<∏ä ÁbÕ<∏ä$Tø£ kÕúsTT ‘·s¡>∑‘·T\ ‘Ó\T>∑T bÕsƒê´+X¯+˝À >∑‘·+˝À
ñ+&˚~. nsTT‘˚ á ø£<ä∏ uÛ≤s¡‘+· ˝À ñ+<äH˚ $wüjT· + #ê˝≤eT+~øÏ ‘Ó*j·T<äT. Ç~
C≤q|ü<ä ˙‹ ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q~. á ø£<ä∏ Bs¡<È ]ä Ù ˝≤>±
sêuÀj˚T Ä|ü<qä T eTT+<äT>±H˚ |üd>æ {∑ ºÏ Ä|ü<ä sêø£eTT+<˚ düTs¡ø‘åÏ +· >± ãj·T≥ |ü&Ü\H˚
˙‹ì ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ñ+~. á |ü<‹∆ä ñ‘·eÔ TyÓT+Æ ~. m˝≤+{Ï uÛj Ñ T· + Ä+<√fi¯q ˝Ò≈î£ +&Ü
Á|üXÊ+‘· Jeq+ >∑&|É &ü ÜìøÏ Ç~ |üìøÏ edüT+Ô ~. nbÕj·T+ m<äTs¬ q’ |ü
&ÉT ñbÕj·T+‘√
u…≥
’ |ü&&É +É eT<Û´ä eT+. á |ü<‹∆ä ˝À nbÕj·T+ qT+∫ u…≥ ’ |ü&˚ es¡≈î£ ÁbÕD≤\T
ns¡#‹˚ ˝À ∫ø£ÿã≥Tº ø√yê*. nbÕj·T+ qT+∫ ‘·|Œæ +#·T ø√e&ÜìøÏ eTq ñbÕj·T+
HÓsy¡ s˚ T¡ ‘·T+<√ ˝Ò<√ ‘Ó*j·T<äT. n+<äTe\¢ <ëì ø£+fÒ yÓTT<ä≥ |ü<‘∆ä ˚ ñ‘·eÔ TyÓT+Æ ~. ˇø£
y˚fi¯ @ ø±s¡D+ #˚‘H· H’Ó ê yÓTT<ä{Ï |ü<‹∆ä bÕ{Ï+#·øb£ ˛‘˚ ÁbÕ|üøÔ ±\E„ì ˝≤>± s¬ +&Ée
|ü<‹∆ä <ë«sê ÁbÕD≤\T ø±bÕ&ÉTø√yê*. á s¬ +&ÉT |ü<‘∆ä T· \T bÕ{Ï+|üì k˛eT] Bs¡dÈ ÷ü Á‘·Tì
˝≤>± #·ìb˛e\dæ edüT+Ô <äH˚ #·øÿ£ ì ˙‹ì áø£<ä∏ ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ñ+~.
á ø£<qä∏ T uÛ≤s¡‘+· ˝À #=|æŒ+∫q ø£$ n+‘· Á|ü‹uÛ≤e+‘·T&ÉT ø±<äì|ædTü +Ô ~.
m+<äTø£+fÒ á ø£<ä∏ düŒwü+º >± #Ó|Œü ã&É˝<Ò Tä . n+‘˚ø±<äT ndüŒwü+º >± ≈£L&Ü ñ+~. ãTTwæ
XÊ«q dü+yê<ä ø£<qä∏ T sêdæq ø£$ #·øÿ£ {Ï Á|ü‹uÛ≤e+‘·T&ÉT. C≤q|ü<ä ø£<≈ä∏ î£ s¡eTD°jT· yÓTqÆ
[ 160 ]
es¡qí \qT #·øÿ£ {Ï dü+uÛ≤wüD\qT CÀ&ç+∫ Ä ø£<qä∏ T #ÓbÕŒ&ÉT. á eT÷&ÉT #˚|\ü ø£<˝ä∏ À
Çy˚M ˝Òøb£ ˛>± ∫es¡≈î£ ø£<qä∏ T düŒwü+º >± ≈£L&Ü ø£$ #Ó|Œü ˝Òøb£ ˛j·÷&ÉT.
á ø£<qä∏ T ‹ø£ÿq XÊ+‹|üs«¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+˝À 185e e#·q+ qT+∫
201e |ü<´ä + es¡≈L£ ñqï 17 |ü<´ä >∑<ë´\˝À s¡∫+#ê&ÉT. á ø£<qä∏ T ‹ø£ÿq eT÷\+˝À
ñqï <ëìø£+fÒ eT]+‘· s¡eTD°jT· +>± s¡∫+#ê&ÉT. eT÷\+˝À eT&ÉT>∑TqT $&ç∫
yÓfi<¯ ëeTqï Bs¡<È ]ä Ù‘√ Bs¡dÈ ÷ü Á‘·T&ÉT. ªªq‘·T ø±sê´ ‘·«sê ‘êe~‹ y˚T ì•Ã‘ê eT‹'ˆˆµµ
ªªeTq+ ‘=+<äs¡ |ü&eÉ \dæq nedüs+¡ ˝Ò<Tä µµ nì #Ó|Œæ q≥T¢>± ñ+~. Bìï ‹ø£ÿq
Bs¡dÈ ÷ü Á‘·Tì k˛eT] ‘·‘ê«ìï eT]+‘· düŒwü+º >± øÏ+~ |ü<´ä +˝À Ç˝≤ ‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT.
ªª»&Éì~∏ #·+<äeTTq ì
eTà&ÉT y=|üŒ>∑ ì|ü⁄
&˚$T e÷&ÓH?Ó sTTyÓTàÆ
q&É∫|ü&É ]‘·Ô HÓe«>∑
\T&ÉT>∑T&ÉT eTiÏ#÷· ∫ø=+<ä yÓTTj·T´q ‘·i‘Ï √Héµµ
(XÊ+‹|üs«¡ + ` ‘·èrj·÷XÊ«dü+ ` 188e |ü<´ä +)
ªªá #ÓsT¡ e⁄ düeTTÁ<ä+ ˝≤>± ñ+~. eTq+ ‘=+<äs|¡ &ü &É ÜìøÏ á #ÓsT¡ e⁄
m+&ç b˛sTT+<ë @$T? nqedüsy¡ TÓ qÆ Ä+<√fi¯q e÷q+&ç. nedüsêìï ã{Ïº ‘·sê«‘·
#·÷düT≈£î+<ë+µµ.
eT÷\+˝À C≤\s¡T\T eT&ÉT>∑T˝Àì #˚|\ü qT nH˚ø£ $<Ûë\T>± |ü≥Tº ≈£îqï≥T¢>±
#Ó|Œü ã&ç+~. á $wüjT· +‘√bÕ≥T ÁbÕ|üøÔ ±\E„&TÉ ‘·|Œæ +#·T≈£îqï $wüj÷· ìï øÏ+~
eT÷&ÉT |ü<ë´˝À¢ ‹ø£ÿq #·øÿ£ >± $e]+#ê&ÉT.
ªªyÓse¡ ⁄q q÷‘·\ HÓ‘\Ô·
>∑se¡ TT\ eT‘·‡ éTT\ ã{Ïº ø£&TÉ dü+‘·deü TT+
u§s¡jT· T#·T Á<ëfi¯fl+ Á>∑Te«>∑
>∑s¡ eT÷Væ≤+∫ eT~ Áu≤|üøÔ ±\E„+&ÉTHéµµ
ªªÇ+<=ø£ Á‘ê&ÉT >∑i∫j˚T
H=+<ä+>± Á>∑T∫Ãq≥¢ j·TT+&Ó<ä MØ
Áø£+<äTø=qT≥ e÷q+>∑ q eT+<ä‘·
q~ jÓT&É\ $&ç∫ eT&ÉTe⁄ <äiôÏ d<äHµé µ
ªªnì jÓTTø£ >∑T~MT\ q&ÉTeT
HÓqj·T+>± <ä÷iÏ ø£i∫ sTTs¡T<Í&É\ Á<ë
&=qs¡+>∑ ã≥Tºø=ì Á>∑T
∫Ãq #·+<äeTT <√|ü eT÷s¡Ã¤ C…+~q uÛ+Ñ –Héµµ
(XÊ+‹|üs«¡ + ` ‘·èrj·÷XÊ«dü+ `193 qT+∫ 195e |ü<´ä + es¡≈î£ )
[ 161 ]
ªªC≤\s¡T\T #˚|\ü T |üfºÒ ãT≥º\‘√, n&ÉT¶ e\\‘√, $&ç#‘˚ T· \‘√ m+‘√ H˚sT¡ Œ>± #˚|\ü qT
|ü≥Tº≈î£ Hêïs¡T. yê{Ïì dü+‘√wü+>± ‘êfi¯fl≈£î >∑T#·TÃ‘·THêïs¡T. n|ü
&ÉT ÁbÕ|üCÔ ≤\E„&TÉ
#ê˝≤ ùd|ü⁄ Ä˝À∫+#·Tø=ì #˚|\ü T >∑T∫Ãq ‘êfi¯fl‘√ #·øÿ£ >± >∑T∫Ãq ˇø£ #˚|ü ˝≤>± ˇø£
‘ê&ÉTqT ø£s∫¡ |ü≥Tº≈î£ +{≤qT, C≤\s¡T\T #˚|\ü T |ü≥&º +É Ä|ü>±H˚ yÓ+≥H˚ Ä‘ê&ÉTqT
e<ä*ô|{Ïº eT&ÉT>∑T˝ÀøÏ #˚sT¡ ≈£î+{≤qT nì nqTø=ì #˚|\ü >∑T‹Ô˝ÀøÏ <ä÷] ‘·q s¬ +&ÉT
<äe&É\‘√ ‘ê&ÉTqT ø£s∫¡ |ü≥Tº≈î£ ì >∑T∫Ãq #˚|\ü ˝≤>± eT÷s¡Ã¤ #Ó+~q≥T¢>± ø£<\ä ø£
yÓT<ä\ø£ ñ+≥T+~µµ. á $wüjT· + eT÷\+˝À Ç+‘· $es¡+>±˝Ò<Tä . ‹ø£ÿq eT÷˝≤ìøÏ
yÓTs¡T>∑T\T ~~› á ø£<qä∏ T ‘˚≥‘Ó\T>∑T e÷≥\‘√ s¡eTD°jT· +>± sêXÊ&ÉT.
5. |üP»ì ` ÁãVü≤à<ä‘Ô· dü+yê<ä+ ø£<ä∏ :

dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À á ø£<ä∏ XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì Ä|ü<s∆ä à¡ |üs«¡ + nH˚ ñ|ü
|üs«¡ +˝À 139e n<Ûë´j·T+˝Àì 113 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T <Ûsä à¡ sêE≈£î ;Ûwßü à&ÉT
#ÓãT‘ê&ÉT. <Ûsä à¡ sêE ;Ûwßü àì‘√ ªªeTVü‰u≤VüA! X¯Á‘·Te⁄\qT qeTà >∑÷&É<ìä #ÓbÕŒe⁄.
sêE me]˙ qeTà≈£î+&Ü X¯Á‘·Te⁄\qT m˝≤ >¬ \TkÕÔ&TÉ µ á Hê dü+<˚V‰ü ìï rs¡TÃµµ nì
n+{≤&ÉT. <ëìøÏ düe÷<Ûëq+>± ;Ûwßü à&ÉT ÁãVü≤à<ä‘T· ìÔ Ç+{Ï˝À »]–q eè‘êÔ+‘êìï
#ÓãT‘êqT $qT nì á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
ø±+|æ\´ q>∑sêìï bÕ*düTqÔ ï ÁãVü≤à<ä‘T· ìÔ n+‘·'|ü⁄s¡+˝À |üP»ì nH˚ ù|s¡T
>∑\ |üøåÏ #ê˝≤ ø±\+>± ñ+≥T+~. n~ düs«¡ ÁbÕDT\ uÛ≤wü\qT ns¡+ú #˚dTü ø=q >∑\~.
nìï $wüj÷· \T ‘Ó*dæq~. ø=+‘·ø±\+ ‘·sê«‘· n~ ˇø£ n+<äyTÓ qÆ |æ\≈¢ î£ »qàìdüT+Ô ~.
n<˚ s√E ÁãVü≤à<ä‘T· ìÔ øÏ ≈£L&Ü ˇø£ ≈£îe÷s¡T&ÉT |ü⁄&É‘ê&ÉT. |üP»ì |æ\,¢ ÁãVü≤à<ä‘T· ìÔ
≈£îe÷s¡T&ÉT ø£*dæ ô|s¡T>∑T‘·÷ ñ+{≤s¡T. ø£è‘·C‘„ ê >∑TD+ ø£*qZ |üP»ì Á|ü‹s√p
düeTTÁ<ä rsêìøÏ yÓ[fl ‘·q |æ\¢ ø√dü+ ˇø£ |ü+&ÉT sêE ≈£îe÷s¡Tì ø√dü+ eTs=ø£ |ü+&ÉT
ø£*|æ ¬s+&ÉT |ü+&É¢qT ‘Ó∫ÃsTTdü÷Ô ñ+≥T+~. Ä |ü+&ÉT¢ eT+∫ s¡T∫ø£s¡yÓTÆq$,
ã\es¡ø› y£ TÓ qÆ $. Ä |ü+&Éq¢ T ‹q&É+ e\¢ sê»|ü⁄Á‘·T&ÉT u≤>± m~>±&ÉT. ˇø£s√E
sê»≈£îe÷s¡T&ÉT |üø|åÏ \æ ‘¢ √ Ä&ÉT≈£î+≥÷ <ëìï mes¡÷ ˝Òì #√≥T≈£î rdüTø=ìb˛sTT
u≤\´ #ê|ü\´+‘√ #·+ù|kÕÔ&TÉ . |ü+&É¢ ø√dü+ yÓ[fl ‹]– e∫Ãq |üP»ì #·ìb˛sTT H˚\
MT<ä |ü&ç ñqï ‘·q |æ\q¢ T #·÷dæ ø£˙ïs¡T eTT˙ïs¡T>± <äT'œdü÷Ô ªªø£Áå ‹j·TT\≈£î ùdïVü≤+
˝Ò<Tä , Áù|eT ˝Ò<Tä , eT+∫‘·q+ ˝Ò<Tä , n|üø±s¡+ #˚ùd dü«uÛ≤e+ ñqï ø£Áå ‹j·TT\qT
qeTà>∑÷&É<Tä . á ÁãVü≤à<ä‘T· &Ô TÉ ø£è‘·|Tüò Tï&ÉT, Á≈£Ls¡T&ÉT. Ç‘·&TÉ #˚dqæ |üìøÏ ‘·–q
Á|ürø±s¡+ #˚kÕÔqTµµ nì |ü*øÏ |üP»ì sê»≈£îe÷s¡Tì ø£fifl¯ qT ‘·q ø±fi¯fl‘√, eTT≈£îÿ‘√
bı&ç∫ |”øyÏ d˚ Tü +Ô ~. Ä ‘·sê«‘· n~ Äø±X¯+˝À m>∑Ts¡T‘·÷ ì\ã&ç ÁãVü≤à<ä‘T· ìÔ ‘√
ªªÇ#·Ã¤ j˚TVü≤ ø£è‘·+ bÕ|ü+ dü<´ä dü+Ô #√|üdsü Œ¡ ‹
ø£è‘·+ Á|ü‹ø£è‘·+ j˚TcÕ+ q qX¯´‹ X¯óuÛ≤X¯óuÛyÑ Té µµ
(XÊ+‹. 139 ` 21e XÀ¢ø+£ )
[ 162 ]
ªªÇwü|º Pü s¡«ø£+>± bÕ|ü+ #˚ùdÔ <ëì e\¢ e#˚Ã |ò\ü + Ä bÕ|æøÏ yÓ+≥H˚ ‘·>T∑ \T ‘·T+~.
nsTT‘˚ ‘êqT #˚d+æ ~ Á|ü‹ÁøÏjT· e÷Á‘·yT˚ nsTT‘˚ Äø£sÔ¡ n+‘·≈î£ eTT+<äT #˚dqæ
X¯óuÛ≤X¯óuÛøÑ s£ à¡ \T q•+#·e⁄. sêC≤! ˇø£yfi˚ ¯ bÕ|ü|⁄ü |üì #˚dqæ |üŒ{Ïø° <ëì |ò*ü ‘·+ ø£sqÔ¡ T
#˚sø¡ b£ ˛‘˚ n‘·ì ≈£îe÷s¡T\T >±˙, eTqTeT\T >±˙, eTTì eTqTeT\T >±˙ <ëìï
nqTuÛ$Ñ +#·e\dæ ñ+≥T+~µµ nì n+≥T+~. |üP»ì e\¢ ø£fió¯ fl b˛>=≥Tº≈î£ qï ‘·q
≈£îe÷s¡Tì #·÷dæ ÁãVü≤à<ä‘T· &Ô TÉ <ëìï ‘·q ø=&ÉT≈£î #˚dqæ |üìøÏ Á|ü‹|ò\ü +>± uÛ≤$+∫
|üP»ì‘√ ªªy˚TeTT ˙≈£î n|üø±s¡+ #˚XÊ+. <ëìøÏ ˙e⁄ Á|ürø±s¡+ rs¡TÃ≈£îHêïe⁄? s¬ +&ç+{Ïø°
dü]b˛sTT+~. ˙e⁄ mø£ÿ&çø° yÓfifl¯ e<äT› |üP»˙! Hê <ä>sπZ∑ ñ+&ÉTµµ nì n+{≤&ÉT. <ëìøÏ
|üP»ì
ªªdüøè£ ‘·ÿè ‘ê|üsê<Ûdä ´ü ‘·Á‘Ó e’ |ü]\+ã‘·'
q ‘·<Tä “¤<ë' Á|üX+¯ dü+‹ ÁX‚jT· düÁÔ ‘ê|üdsü Œ¡ D+µµ
kÕHÔ̊ « Á|üj·TTπøÔ dü‘·‘·+ ø£è‘·yÓ’πs q$X¯«ùd‘Y
øÏÁå |ü+ dü ã<Û´ä ‘˚ eT÷&Û√ qVæ≤ yÓs’ +¡ Á|üXÊeT´‹µµ
(XÊ+‹. 139 ` 25,26 XÀ¢ø±\T)
ªªˇø£kÕ] ‘·|
ü #˚dqæ yê&ÉT eT∞fl ÄkÕúq+˝À ñ+&É>÷∑ &É<Tä . <Óã“‹qïyê&ÉT kÕ+‘·«q
e#·Hê\T |ü*øÏq|üŒ{Ïø° n‘·&ìç qeTà≈£L&É<Tä . X¯Á‘·T‘·«+ m|ü
&É÷ ñ|üX$¯ T+#·<Tä .
n˝≤ X¯Á‘·Te⁄qT q$Tàq eT÷s¡T&â TÉ ‘·«s¡˝ÀH˚ Vü≤‘·´≈£î >∑T] ne⁄‘ê&ÉTµµ. |üsd¡ Œü s¡+
X¯Á‘·T‘·«eTTqï yê] eT<Û´ä dü+~Û bıdü><∑ Tä . ˇø£kÕ] n|üø±s¡+ #˚dqæ yêDÏí n|üø±sêìøÏ
>∑T¬s’qyê&ÉT >ös¡$+∫q|üŒ{Ïø° n|üø£s¡Ô $X¯«dæ+#· >∑÷&É<äT. Ç|ü
&ÉT eTq eT<Ûä´
yÓs’ y¡ T˚ s¡Œ&ç+~. H˚qT yÓ[flb˛e&ÉyT˚ øπ eå T+ ø±ã{Ïº yÓfi≤ÔqTµµ nì |ü\Tÿ‘·T+~. Ç+‘·{‘Ï √
á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<˝ä∏ À |üP»ì, ÁãVü≤à<ä‘T· \Ô eT<Û´ä á dü+uÛ≤wüD Ç+ø± #ê˝≤ ñ+~.
ÁãVü≤à<ä‘T· &Ô TÉ |üP»ì ‘·q n+‘·'|ü⁄s¡+˝ÀH˚ ñ+&Ü\ì nH˚ø£ $<Ûë\T>± ø√s¡‘ê&ÉT.
|üP»ì n‘·ì e÷≥\qT K+&çd÷ü Ô ‘êqT nø£ÿ&É ñ+&É&+É m|üŒ{Ïø° øπ eå T+ ø±<äì, yπ̊s
Á|ü<X˚ ÊìøÏ yÓfifl¯ &ÉyT˚ nìï $<Ûë\ ‘·q≈£î ‘·–q<äì |ü*øÏ ‘·qøÏwyºü TÓ qÆ #√≥T≈£î yÓ[flb˛‘·T+~.
á ø£<ä∏ C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q~. á ø£<˝ä∏ À
#·øÿ£ {Ï ˙‹ ñ+~. Ç+<äT˝Àì bÕÁ‘·\T |üP»ì, ÁãVü≤à<ä‘T· &Ô TÉ Ç<äs› ÷¡ eT+∫yêπs.
#ê˝≤ ø±\+ qT+∫ n+‘·'|ü⁄s¡+˝À ‘·q≈£î ÄÁX¯jT· $T∫Ãq sêE MT<ä ø£è‘·C‘„ · ø£*–
n‘·ì ≈£îe÷s¡TìøÏ ‘·q |æ\≈¢ î£ neTè‘·+ ˝≤+{Ï s¡T∫ø£sy¡ TÓ qÆ ã\es¡øú y£ TÓ qÆ |üfifl¯ qT
|üP»ì ‘Ó∫ÃsTTdü÷Ô ñ+≥T+~. sê»≈£îe÷s¡T&ÉT |üP»ì |æ\¢ ø£*dæ Ä&ÉT≈£î+≥÷ ô|s¡T>∑T‘·÷
ñ+{≤s¡T. ˝Àø£+˝À ªªsêE‘√ düV≤ü yêdü+ bÕeTT |ü&>É ∑ ˙&É˝≤+{Ï~µµ nH˚ kÕyÓT‘·
ñ+~. kÕyÓT‘·\T }s¡øπ |ü⁄≥ºe⁄. yê{Ï˝À dü‘´· eTT+~. sê»≈£îe÷s¡Tì‘√ kÕe÷qT´\T
düV≤ü yêdü+ #˚dqæ |ü
&ÉT sêE ≈£îe÷s¡T&ÉT ‘·qT sêE ø=&ÉT≈£îqqï >∑s«¡ +‘√ $Ás¡M>∑T‘·÷
[ 163 ]
‘·q >=|üŒ‘·Hêìï Á|ü<]ä Ù+#˚ neø±X¯+ ñ+~. n˝≤+{Ï dü+<äs“¡ +¤ ˝À e÷≥≈£î e÷≥
ô|]– X¯Á‘·T‘·«+ edüT+Ô ~. X¯Á‘·T‘·«+ eùdÔ kÕe÷qT´\≈£î eTT|ü
‘·|Œü <äT. n˝≤π> á
ø£<˝ä∏ À sêE≈£îe÷s¡T&ÉT ‘·q‘√ ùdïVü≤+>± ñ+≥÷ ‘·q‘√bÕ≥T ô|s¡T>∑T‘·Tqï |üP»ì
|æ\q¢ T ùdïVü≤+, ø£ìø£s+¡ , Áù|eT @ e÷Á‘·+ ˝Ò≈î£ +&Ü u≤\´ #ê|ü\´+‘√ #·+|æ y˚kÕÔ&TÉ .
#·ìb˛sTT øÏ+<ä|&ü ç ñqï ‘·q |æ\q¢ T #·÷dæ |üP»ì <äT'U≤y˚XÊ\≈£î ˝ÀHÓ’ Á|ürø±s¡+
rs¡TÃø√yê\qï ø√|ü+‘√ sê»≈£îe÷s¡T&ç ø£fió¯ fl |”øyÏ d˚ Tü +Ô ~. Ä ‘·sê«‘· n~ ‘êqT #˚dqæ
|üì˝Àì Á|üe÷<ä+ Á>∑V≤æ +∫ øÏ+<ä yê\≈£î+&Ü Äø±X¯+˝À m>∑Ts¡T‘·÷ n+‘·es¡≈L£
‘·qø±ÁX¯j÷· ìï∫Ãq sêE‘√ ‘êqT #˚dqæ |üì˝Àì W∫‘ê´ìï >∑T]+∫ #Ó|Œæ nø£ÿ&ç
qT+∫ yÓ[flb˛‘êqì |ü\Tÿ‘·T+~. Ç˝≤ #˚jT· &É+ $y˚øe£ +‘·T\≈£î ‘·–q~. sêE dü«‘·V‰ü >±
eT+∫yê&ÉT ø±ã{Ïº |üP»ì ‘·q≈£î #˚dqæ n|üø±s¡+˝Àì W∫‘ê´ìï Á>∑V≤æ +∫ <ëìï
ø£$å T+∫q|üŒ{Ïø° n‘·ì ùde≈£î\T n‘·DíÏ s¬ #·Ã>={Ïº uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À |üP»ìøÏ n|üø±s¡+
#˚sTT+#·e#·TÃ. ≈£îe÷s¡Tì b˛>=≥Tº≈î£ qïyê&ÉT kÕ<Ûës¡D+>± XÊ+‹+#·&TÉ . n|üø±]øÏ
Á|ü‘´· |üø±s¡+ #˚j÷· \H˚ nqT≈£î+{≤&ÉT. á $wüj÷· ìï u≤>± ‘Ó*dæq~ ø±e&É+ #˚‘H· ˚
|üP»ì ÁãVü≤à<ä‘T· ìÔ n+‘·'|ü⁄s¡+˝À ñ+&É≈î£ +&Ü ‘·qøÏwyºü TÓ qÆ #√≥TøÏ yÓ[flb˛‘·T+~.
|üsd¡ Œü s¡+ n|üø±s¡+ #˚dTü ≈£îqïyês¡T ˇπø <ä>sZ∑ ¡ ñ+fÒ Ä |ü>∑ e+X¯bÕs¡+
|üs´¡ +>± ø=qkÕπ> neø±X¯eTT+~. n+<äTe\¢ Ç˝≤+{Ï yês¡T ˇø£]ø=ø£sT¡ ø£ì|æ+#·≈î£ +&Ü
<ä÷s¡<÷ä s¡+>± J$+#·&yÉ T˚ eT+∫~ nH˚ ˙‹ì á ø£<ä∏ #·øÿ£ >± $e]+∫+~.
‹ø£ÿq á ø£<qä∏ T XÊ+‹|üs«¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+˝Àì244e e#·q+ qT+∫
266e |ü<´ä + es¡≈L£ ñqï 23 >∑<´ä |ü<ë´˝À¢ ≈£î|¢ +Ôü >± sêXÊ&ÉT. ‹ø£ÿq eTTKýÓTqÆ
ø£<qä∏ T ˇπøˇø£ d”d|ü <ü ´ä +˝À Ç˝≤ sêXÊ&ÉT.
ªªÁãVü≤à<ä‘T· +Ô &Éq ãs¡–q qs¡|‹ü
q>∑s¡ ã÷»ì j·TqT HêeTyÓTT|üŒ
»‘·Ts¡ uÛ≤wæDÏ jÓTTø£ÿ XÊ]ø£ e]Ô+#·T
q~ |æ\¢ u…{ºÏ sTT+bÕs¡T |ü+&ÉT¢
<Ó∫Ã j·T]à* <ëìøÏ#T· Ã#√ y˚T˝ÒiÏ
j·T~Û|ü |ü⁄Á‘·TqÔ øÏ#T· Ã q+<äT >=ìï
yê&ÉTqT eT∫Ãø£ e∫Ã j·T|æŒ\¢‘√
»sê¢≥e÷&ÉT#·T dü+#·]+#·T
H=ø£ÿHê&ÉT <ë~ jÓTT<ä› ˝Ò≈î£ +&É q
<ë›s≈¡ î£ +&ÉT |æ\¢ ‘·\ H=–]Ã
#·+ô| <ëì ‘·*¢ düqT<Ó+∫ ø£ì eT~
ì≥Tº\ìjÓT XÀø£ yÓTdüø£ yÓTdü>∑µµ
(XÊ+‹|üs«¡ +, ‘·èrj·÷XÊ«dü+, 245e |ü<´ä +)
[ 164 ]
|ü>∑ m˝≤+{Ï<√ ‹ø£ÿq |üP»ì #˚‘· Ç˝≤ |ü*øÏ+#ê&ÉT.
ªª|ü>∑j·TT >∑˝…ZH˚ì bÕj·TTHÓ >∑÷&ÛÉyÓTÆ
Áe÷q q–ïj·TTqï e÷&çÿ qT+&ÉT
>±q q$Tà uÒ\ ø±˝≤+‘·s+¡ ãTq
HÓq’ C…&TÉ qT dü+~j·T+ãT e\<äTµµ
(XÊ+‹|üs«¡ +, ‘·èrj·÷XÊ«dü+, 258e |ü<´ä +)
|ü>∑ |ü⁄{Ïqº ‘·sê«‘· n~ ˇø£ |ü{≤ºq q•+#·<Tä . #Ó≥Tº˝À <ë– ñqï ì|ü
˝≤>± |ü>∑
eTqdüT˝À <ë– ñ+≥T+~. ø±ã{Ïº Ç~ Á>∑V≤æ +#·≈î£ +&Ü X¯Á‘·Te⁄qT q$Tàq yÓÁ]yê&ÉT
m|üŒ{Ïø¬ H’ ê #Ó&bç ˛‘ê&ÉT. eT÷\+˝À düTBs¡+È >± ñqï dü+uÛ≤wüD\qT ‹ø£ÿq #ê˝≤
≈£î|¢ +Ôü >± #ÓbÕŒ&ÉT.
6. ø£b˛‘· ` \Tã∆≈£ ø£<:ä∏

á ø£<ä∏ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì Ä|ü<s∆ä êàqTXÊq |üs«¡ + nH˚
ñ|ü|sü «¡ +˝À 143e n<Ûë´j·T+ qT+∫ 149e n<Ûë´j·T+ es¡≈L£ ñqï @&ÉT n<Ûë´j·÷˝À¢
132 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. <Ûsä à¡ sêE X¯sD¡ ≤>∑‘· s¡ø≈å£ î£ &ÉT bÕ{Ï+#· e\dæq <Ûsä êàìï >∑T]+∫
#Ó|Œü eTì ;Ûwßü àì ø√]q|ü⁄&TÉ ;Ûwßü à&ÉT X¯sD¡ ≤>∑‘· s¡øDå£ qT ˇø£ bÕe⁄s+¡ >=|üŒ>± bÕ{Ï+∫+~.
düs«¡ bÕ|ü $HêX¯øs£ y¡ TÓ qÆ á ~e´ø£<qä∏ T |üPs¡«+ |üsX¡ ó¯ sêeTT&ÉT eTT∫≈£î+<äsêE≈£î
#ÓbÕŒ&ÉT. Ä ø£<qä∏ T H˚qT ˙≈£î #ÓãT‘êqT $qT nì bÕe⁄s¡+ ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
ˇø£ n&É$ düMT|ü+˝À n‹ Á≈£Ls¡T&Óq’ uÀj·Tyê&ÉT ñ+&˚yê&ÉT. n‘·&TÉ Á|ü‹s√E
e\ rdüTø=ì n&É$øÏ yÓ[fl |ü≈î£ \å qT |ü≥Tºø=ì #·+|æ yê{Ïì ny˚Tàyê&ÉT. ˇø£s√E |ü≈î£ \å
ø√dü+ n‘·&TÉ n&É$øÏ yÓ[flq|ü⁄&ÉT >±*, yêq‘√ ≈£L&çq ≈£î+&Éb˛‘· es¡¸+ ≈£îs¡TdüT+Ô ~.
n&Ée+‘ê ˙{Ï‘√ ì+&çb˛‘·T+~. uÀj·Tyê&ÉT Ä es¡¸+˝À ‘·&∫ç eTT<Ó’ › #·*øÏ eDT≈£î‘·÷
n&É$˝À ‹s¡T>∑T‘·÷ ˇø£#√≥ H˚\ MT<ä |ü&eç ⁄qï ˇø£ bÕe⁄sêìï #·÷dæ <ëìï ‘·q
ãT≥º˝À y˚kÕÔ&ÉT. nø£ÿ&çøÏ <ä>∑Zs¡˝ÀH˚ ˇø£ ô|<ä› #Ó≥TºqT #·÷dæ Ä sêÁ‹øÏ nø£ÿ&˚
ñ+&çb˛yê\ì ìX¯ÃsTT+#·Tø=ì Ä #Ó≥Tº≈î£ qeTdüÿ]+∫ ªªá #Ó≥Tº MT<ä ñqï <˚e‘·\+<ä]˙
X¯sD¡ T>√s¡T‘·THêïqTµµ nì |ü*øÏ #·*øÏ eDT≈£î‘·÷ Äø£*‘√ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·÷ ìÁ<äb˛‘ê&ÉT.
Ä #Ó≥Tº ø=eTà MT<ä ˇø£ bÕe⁄s¡+ ñ+~. <ëì uÛ≤s¡´ Ä s√E bı<äTq›
ÄVü‰s¡+ ø√dü+ yÓ[fl ‹]– sê˝Ò<Tä . ‘·q uÛ≤s¡´ sêø£b˛sTTq+<äT≈£î Ä |üøåÏ ÄyÓT øπ eå ÷ìï
>∑T]+∫ ~>∑T\T |ü&TÉ ‘·÷ ÄyÓT bÕ‹Áe‘ê´ìï, düÁ‘· Œes¡qÔ qT >∑T]+∫ sTT˝≤ |ü\T≈£î‘·T+~.
ªªHê uÛ≤s¡´ ˝Òøb£ ˛‘˚ Hê≈£î Ç\T¢ X¯Sq´+ `
ªª|ü⁄Á‘· bÂÁ‘· e<Ûä÷ uÛÑè‘Ó’ ´ sêø°s¡í eT|æ düs¡«‘·'
uÛ≤sê´ V”≤q+ >∑èVü≤düúdü´ X¯Sq´ y˚Te >∑èVü≤yéT uÛÑy˚‘Yµµ
[ 165 ]
ªªq >∑èVü≤yéT >∑èVü≤ $T‘ê´VüQ' >∑èVæ≤D° >∑èVü≤ eTT#·´‘˚
>∑èVü≤+ ‘·T >∑èVæ≤D° V”≤q eTs¡D´ dü<äèX¯yéT eT‘·yéTµµ
(XÊ+‹. 144 ` 5, 6 XÀ¢ø±\T)
ªª≈£îe÷s¡T\T ø√&Éfió¯ fl, eTqTeT\T, ùde≈£î\T Ç+{Ï ì+&Ü ñqï|üŒ{Ïø° Ç˝≤¢\T ˝Òøb£ ˛‘˚
>∑èVü≤düTìú øÏ Ç\T¢ X¯Sqý˚T. >∑èVæ≤DÏ˝ìÒ Ç\T¢ Ç\T¢ ø±<äT, >∑èVü≤düTìú øÏ >∑èVæ≤DÏjT˚
Ç\T¢. >∑èVæ≤DÏ˝ìÒ Ç\T¢ n&É$‘√ düe÷q+µµ düsê«+>∑ düT+<äsy¡ TÓ qÆ Hê uÛ≤s¡´ á s√E
sêø£b˛‘˚ H˚qT ã‹øÏ ñ|üj÷Ó >∑+ ˝Ò<Tä . ÄyÓT eTVü‰|ü‹Áe‘·, m\¢|
ü &ÉT qqTï nqTdü]+∫
Hê Äq+<ëìï ‘·q Äq+<ä+>±, Hê <äT'U≤ìï ‘·q <äT'K+>± uÛ≤$dü÷Ô ñ+≥T+~.
n˝≤+{Ï uÛ≤s¡´qT bı+~qyê&ÉT <Ûqä T´&ÉT. |ü⁄s¡TwüßìøÏ uÛ≤s¡´j˚T |üse¡ ÷s¡+ú . n‘·&TÉ
s√>±\‘√ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·THêï ø£cÕº˝À¢ ∫≈£îÿ≈£îHêï uÛ≤s¡´ e+{Ï Wwü<+ä eTs=ø£{Ï ñ+&É<Tä .
ªªHêdæÔ uÛ≤sê´düy÷Ó ã+<ÛTä ' HêdæÔ uÛ≤sê´ düe÷ >∑‹'
HêdæÔ uÛ≤sê´düy÷Ó ˝Àπø düV‰ü jÓ÷ <Ûsä à¡ dü+Á>∑ùV≤µµ
(XÊ+‹.144 `16e XÀ¢ø+£ )
ªªuÛ≤s¡´‘√ düe÷qyÓTqÆ ã+<ÛTä e⁄ ñ+&É&TÉ . uÛ≤s¡´˝≤+{Ï >∑‹ ñ+&É<Tä . ˝Àø£+˝À <Ûsä à¡
dü+Á>∑V≤ü +˝À uÛ≤s¡´‘√ düe÷qyÓTqÆ düV‰ü j·T≈£î&ÉT ñ+&É&TÉ µµ. n˝≤+{Ï uÛ≤s¡´ Ç+{À¢
˝Òøb£ ˛‘˚ uÛsÑ Ô¡ n&Ée⁄\≈£î yÓfi≤fl*. m+<äTø£+fÒ uÛ≤s¡´˝Òì Ç˝…’ H¢ ê n&ÉyH’Ó ê ˇø£fµÒ µ nì
‘·q uÛ≤s¡´qT ‘·\#·Tø=ì Bq+>± $\|ædTü +Ô ~.
Ä $<Ûä+>± $\|ædüTÔqï bÕe⁄s¡+ e÷≥\qT $ì uÀj·Tyêì ãT≥º˝À
ñqï Ä&ÉbÕe⁄s¡+ ‘·q uÛsÑ ≈Ô¡ î£ ‘·q MT<ä ñqï Áù|e÷qTsê>±\≈£î m+‘√ dü+‘√wæ+∫, ‘·q
uÛsÑ ‘Ô¡ √ Ç˝≤ #ÓãT‘·T+~. ªª˙ ìyêdü+ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ãq á uÀj·Tyê&ÉT #·*‘√ Äø£*‘√
u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·÷ |ü&ç ñHêï&ÉT. n‘·ìøÏ düV‰ü j·T+ #˚dæ X¯sD¡ ≤>∑‘· s¡ø≈å£ î£ &Ée⁄ ø£eTTà. Hêø√dü+
u≤<Û|ä &ü eÉ <äT.› dü+‘êqe+‘·T&Éyq’Ó ˙e⁄ á uÀj·Tyêì eTqdüT dü+‘√wæ+#˚˝≤>± n‘·ì
ø√]ø£\qT rs¡TÃµµ uÛ≤s¡´ e÷≥\qT $qï eT>∑bÕe⁄s¡+ uÛ≤s¡´ #Ó|Œæ q≥T¢>± #˚j÷· \ì
ìX¯ÃsTT+#·Tø=ì uÀj·Tyêì‘√ ªª˙e⁄ u≤&Û|É &ü eÉ \dæq nedüs+¡ ˝Ò<Tä , ˙e⁄ e÷ Ç+{ÏøÏ
e∫Ãq n‹~∏$µµ
ªªnsê e|ü⁄´∫‘·+ ø±s¡´ e÷‹<∏´ä + >∑èVü≤ e÷>∑‘˚
#Û‘˚ T· Ô eTbÕ´>∑‘˚ #Ûêj·÷+ H√|üd+ü Vü‰s¡‘˚ Á<äTeT'µµ.
(XÊ+‹.146 ` 5e XÀ¢ø+£ )
ªªÇ+{ÏøÏ e∫Ãq X¯Á‘·Te⁄¬øH’ ê Ä‹<∏´ä $Tyê«*. qs¡ø&£ ÜìøÏ e∫Ãq yê&çøÏ ≈£L&Ü #Ó≥Tº
˙&ÉìdüT+Ô <˚ ø±˙ eTT&ÉT#·Tø√<äTµµ. Ç+{ÏøÏ e∫Ãq yêìøÏ >∑èVü≤düT&ú TÉ ‘·|Œü ì dü]>±
Ä‹<∏´ä $Tyê«*. ø±ã{Ïº ˙πø$T ø±yê˝À #Ó|
ü nì uÀj·Tyêìì n&ÉT>∑T ‘·T+~. <ëìøÏ
uÀj·Tyê&ÉT #·* u≤<Ûä qT+∫ ‘·qqT s¡ø+åÏ |ü⁄eTì ø√s¡‘ê&ÉT. yÓ+≥H˚ bÕe⁄s¡+ H˚\
MT~ Ä≈£î\qT b˛>∑T#˚dæ ‘·q s¬ ø£ÿ\ X¯øqÔÏ +‘ê ñ|üj÷Ó –+∫ ‘=+<äs>¡ ± m–]
<ä>sZ∑ √¢ ñqï Á>±e÷ìøÏ yÓ[fl ì|ü
rdüTø=ì e∫Ã m+&ÉT{≤≈£î\ MT<ä y˚dæ eT+≥y˚dæ
[ 166 ]
X¯Øsêej·Tyê\qT yÓ#Ã· #˚dTü ø√eTì uÀj·TyêìøÏ #ÓãT‘·T+~. uÀj·Tyê&ÉT eT+≥≈£î
‘·q nej·Tyê\T ø±#·Tø=ì #·* qT+∫ $eTT≈£î&Ô ’Ó ‘·q Äø£* rs¡ÃeTì bÕe⁄sêìï
ø√s¡‘ê&ÉT. n‘·ì e÷≥\T $qï |üøåÏ Hê <ä>sZ∑ ¡ dü+|ü<ä ˝Ò<Tä . @ s√Eø±s√E <=]øÏq
<ëì‘√ y˚TeTT J$kÕÔ+. uÛÀ»q+ ø√dü+ ≈£L&Éu{… qºÏ ~ Hê <ä>sZ∑ ¡ ˝Ò<Tä nì |ü*øÏ
ø£Då ø±\e÷– nsTTHê ˙ Äø£* rs¡TkÕÔqT nì uÀj·Tyêì‘√ #Ó|Œæ m+&ÉT{≤≈£î\
eT+≥qT ô|<ä~› >± #˚dæ
ªªãTTw”D≤+ <˚e‘êHê+ #· |æ‘è· ≤D≤+#· eTVü‰‘êàHêyéT
ÁX¯ó‘·' |üPs¡«+ eTj·÷ <Ûsä √à eTVü‰ q‹~∏ |üP»H˚µµ
ªª≈£îs¡TcÕ«qTÁ>∑V≤ü + kÂeT´ dü‘´· y˚T‘·<Áä ãM$T ‘˚
ì•Ã‘ê K\T y˚T ãT~∆ s¡‹~∏ Á|ü‹|üP»H˚µµ
(XÊ+‹. 146 ` 21, 22 XÀ¢ø±\T)
ªªãTTwüß\e\¢, <˚e‘·\e\¢, |æ‘s· T¡ \e\¢, eTVü‰‘·Tà\e\¢ n‹~∏ |üP»j˚T >=|üŒ <Ûsä à¡ eTì
H˚qT >∑‘+· ˝À $HêïqT. z kÂeTT´&Ü! H˚qT dü‘´· + #ÓãT‘·THêïqT n‹~∏ |üP»˝À Hê~
‹s¡T>∑T˝Òì ãT~∆, nqTÁ>∑V≤æ +#·Tµµ nì Ä bÕe⁄s¡+ n‘·ì‘√ |ü*øÏ qe⁄«‘·÷ n–ïøÏ
eT÷&ÉTkÕs¡T¢ Á|ü<äøÏåD #˚dæ n–ï˝À Á|üy˚•düTÔ+~. Ä <äèXÊ´ìï #·÷dæ uÀj·Tyê&ÉT
#·*+∫b˛sTT n|üŒ{Ï es¡≈£L ‘êqT #˚dæq Á≈£Ls¡ ø£s¡à\qT nH˚ø£ $<Ûë\T>±
ì+~+#·T≈£î+≥÷ ô|<ä>› ± $\|ækÕÔ&TÉ . ø£b˛‘·+ jÓTTø£ÿ ‘ê´>±ìï #·÷dæ uÀj·Tyê&ÉT
Ç˝≤ n+{≤&ÉT. ªª>∑‘+· ˝À mH√ï Á≈£Ls¡yTÓ qÆ ø£sà¡ \‘√ m+‘√ bÕ|ü+ #˚XÊqT. H˚qT
<äTs¡T“~∆ì, qeTà<ä>ì∑ yê&çì, mH√ï |ü≈î£ \å qT |ü≥Tºø=ì #·+|æ J$düTHÔ êïqT. >=|üŒ
eTqdüT‡ >∑\ á bÕe⁄s¡+ ‘·q X¯Øsêìï n–ïøÏ ÄVüQ‹ #˚dæ ‘·q e÷+kÕìï Hê≈£î
n]Œ+∫ Hê Á≈£Ls¡‘ê«ìøÏ ‘·–q Á|ürø±s¡+ #˚dæ ìdü‡+X¯jT· +>± <Ûsä à¡ e÷sêZìï Hê≈£î
uÀ~Û+∫+~. ø±ã{Ïº H˚qT uÛ≤sê´ _&É\¶ qT, Á|æjT· yÓTqÆ ÁbÕD≤\qT ≈£L&Ü e<ä*y˚kÕÔqT.
uÛÀ>±\ìï+{Ï˙ $&ÉHê&ç Hê X¯Øsêìï s¡øs£ ø¡ ±\ ñ|üyêkÕ\‘√ X¯ówæÿ+|ü CÒdTü ø=ì
|üs˝¡ Àø±ìï bı+<äT‘êqTµµ nì |ü*øÏ <Ûsä êà#·sD ¡ ≈£î ìX¯ÃsTT+#·Tø=ì Á≈£Ls¡øs£ T¡ à&Óq’
Ä uÀj·Tyê&ÉT |ü≈î£ \å qT |ü≥Tºø√e&ÜìøÏ ñ|üj÷Ó –+#˚ ‘·q |ü]ø£sê\qT nø£ÿ&˚ e~*y˚dæ
|ü+»s¡+˝À u+~Û+∫q Ä&É bÕe⁄sêìï $&ç∫ô|{Ïº eTVü‰Á|ükÕúq+ yÓ|’ ⁄ü |üjT· ìkÕÔ&TÉ .
ã+<Ûä $eTT≈£îsÔ ê˝…q’ Ä&ÉbÕe⁄s¡+ ‘·q uÛsÑ Ô¡ eTs¡D≤ìøÏ <äT'œdü÷,Ô ‘·q uÛsÑ Ô¡
eT+∫‘·Hêìï ‘·q MT<ä n‘·ìøÏ >∑\ Áù|eTqT, n‘·qT ‘·q≈£î ø£*Œ+∫q dü«s¡Z düTU≤\qT
‘·\#·Tø=ì Ád” øÔ Ï uÛsÑ ‘Ô¡ √ düe÷qyÓTqÆ yês¡T mes¡÷ ˝ÒsT¡ . ‘·+Á&ç, k˛<äsT¡ &ÉT, ø=&ÉT≈£î Ád”
ìÔ $T‘·+>±H˚ düTKô|&É‘ês¡T. uÛsÑ Ô¡ e÷Á‘·yT˚ n$T‘·yTÓ qÆ düTU≤ìï n+~+#·>\∑ &ÉT. n˝≤+{Ï
uÛsÑ Ô¡ ˝Ò≈î£ +&Ü H˚qT J$+#· qedüs+¡ ˝Ò<Tä nì |ü*øÏ Ä&ÉbÕe⁄s¡+ eT+&ÉT‘·Tqï n–ï˝À
<ä÷≈£î‘·T+~. n|ü⁄&ÉT Ä bÕe⁄sê\ »+≥qT rdüTø=ì yÓfifl¯ &ÜìøÏ dü«s¡˝Z Àø£+ qT+∫
#·ø£ÿ>± n\+ø£]+∫q $e÷q+ edüTÔ+~. <ëìï møÏÿ Ä ¬s+&ÉT bÕe⁄sê\T dü«s¡Z
˝Àø±ìøÏ yÓ[flb˛‘êsTT. Ä <äèXÊ´ìï #·÷dæq uÀj·Tyê&ÉT ‘êqT ≈£L&Ü |ü≈î£ \å ˝≤π>
[ 167 ]
ñ‘·eÔ T ˝Àø±\qT bı+<ä>√] ìsêVü‰s¡T&Ó’ ñ|üyêdü+‘√ ø£è•dü÷Ô n&É$˝À ‹s¡T>∑T‘·÷
ø=+‘· ø±˝≤ìøÏ n&É$˝À #Ó\sπ –q <ëyê–ïøÏ ‘·q X¯Øsêìï n]Œ+∫ |ü⁄˙‘·T&Ó’ ñ‘·eÔ T
˝Àø±\qT bı+<äT‘ê&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<qä∏ T ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #Ó|Œæ X¯sD
¡ ≤>∑‘· s¡øD
å£ >=|üŒ <Ûsä à¡ +. á
<Ûsä à¡ + e\¢ >√Vü≤‘ê´ bÕ|ü+ qT+∫ ≈£L&Ü ãj·T≥ |ü&eÉ #·TÃ. X¯sD ¡ ≤>∑‘T· ì #·+|æq
yêìøÏ ìwüÿè‹ ˝Ò<Tä . |ü⁄D´ø£sà¡ eT÷, bÕ|ü $HêX¯øs£ e¡ T÷ ◊q á ø£<qä∏ T $qïyês¡T
dü«s¡˝Z Àø±ìï bı+<ä>\∑ s¡ì #ÓãT‘ê&ÉT.
C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ sêdæq ø£<ä∏ Ç~. dü+düÿ è‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À á ø£<qä∏ T
sêdæq ø£$ eTVü‰ø£$ nq&É+˝À m˝≤+{Ï dü+<˚V≤ü + ˝Ò<Tä . á ø£<˝ä∏ À #·øÿ£ {Ï düìïy˚X¯
es¡qí , düV≤ü è<äjT· T\qT Á|üu≤Û $‘·+ #˚jT· >∑\ s¡eTD°jT· yÓTqÆ dü+uÛ≤wüD\T, n|üPs¡«yÓTqÆ
bÕÁ‘·∫Á‘·D ñHêïsTT. á ø£<qä∏ T #·~$qyês¡T ø=+‘· ø±\yÓTHÆ ê Á≈£Ls¡ ø£sà¡ \≈£î <ä÷s¡+>±
ñ+{≤s¡T. |ü]‘ƒ \· qT Á|üu≤Û $‘·+ #˚jT· >∑\ á ø£<qä∏ T sêdæq ø£$ ì»+>± <Ûqä T´&ÉT.
#·øÿ£ {Ï s¡+>∑T\‘√ n+<äyTÓ qÆ X¯Øsêìï ø£*– ≈£îVüQ ≈£îVüA nH˚ X¯u≤›\‘√ Äq+<ëìïe«>∑\
bÕe⁄s¡+ XÊ+‹øÏ Á|ürø£. n˝≤+{Ï bÕe⁄sê\qT bÕÁ‘·\T>± rdüTø=ì uÛ≤sêúÛsÑ \Ô¡ nH√´q´
<ë+|ü‘ê´ìï, |üsd¡ Œü s¡+ ˇø£]H=ø£sT¡ $&ç∫e⁄+&É˝ìÒ n|üPs¡«yÓTqÆ uÛ≤sêúÛsÑ \Ô¡ Áù|e÷_Û-
e÷Hê\qT á ø£<≈ä∏ î£ &ÉT m+‘√ >=|üŒ>± ∫Á‹+#ê&ÉT. n˝≤π> X¯sD¡ ≤>∑‘· s¡øDå£ , n‹~∏|Pü »
>=|üŒ <Ûsä êà\ì, e÷qe⁄\T Ä <Ûsä êà\qT ‘·|Œü ìdü]>± bÕ{Ï+#ê\ì n˝≤ bÕ{Ï+∫q
yês¡T eTs¡D≤q+‘·s+¡ dü«s¡˝Z Àø£ kÂU≤´\qT nqTuÛ$Ñ kÕÔsì¡ #Ó|Œæ q á ø£<ä∏ e÷qe⁄\≈£î
|üs√|üø±s¡+ ø£cÕº˝À¢ ñqï yê]øÏ kÕj·T+ #˚j÷· \qï >=|üŒ ˙‹ì ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ñ+~.
á ø£<qä∏ T ‹ø£ÿq XÊ+‹|üs«¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+˝À 304e |ü<´ä + qT+∫
342e e#·q+ es¡≈L£ ñqï 39 >∑<´ä |ü<ë´˝À¢ ≈£î|¢ +Ôü >± #ÓbÕŒ&ÉT. ÄVü‰s¡+ ø√dü+
n&É$øÏ yÓ[fl ‹]– sêì ‘·q uÛ≤s¡´qT >∑T]+∫ eT>∑ bÕe⁄s¡+ ∫+‹+#·&+É eT÷\+˝À
144e n<Ûë´j·T+˝À 17 XÀ¢ø±˝À¢ #ê˝≤ $es¡+>± ñ+~.Bìï ‹ø£ÿq ˇπø ˇø£ÿd”d|ü <ü ´ä +˝À
≈£î|¢ +Ôü >±, s¡eTD°jT· +>± Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT.
ªªm#·≥ qTqï~ jÓTTø=ÿ sTT+‘· Ábı<=›ø£ #√≥
qT+&ÉTH˚ qqT u≤dæ j·TT»«˝≤+–?
j·Ty˚TàqT ˝Ò≈î£ qï ìy˚Tàì ø£*$T ì
s¡søú¡ +£ ã~Ûø±qT sê>∑jT· Tø£Ô
j·T>∑T dü‹ >∑TDeTT\ jÓTÆ Væ≤ø±eTTwæàø£
düTK kÕ<Ûqä +ãT\T düTyÓ«! |ü‹øÏ
j˚T ø±s¡D+ãTq H˚ eTjÓT´H√ yêq
j˚T|ü⁄q <Ó–jÓT>±H√|ü⁄ qø£≥
H˚$Tùdj·TT<äT eT+~s¡+_|ü⁄&ÉT bÕ&ÉT
yêiT#·Tqï~ j·Tq>∑ q|üŒ\T≈£î˝…\¢
[ 168 ]
uÀj·T e\˝Àq qTqï ø£b˛‹ $ì eT
q+ãT dü+‘√wü |üPs¡ eT>∑ï+ãT >±>∑µµ
(XÊ+‹|üs«¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+, 310e |ü<´ä +)
ªªÇ+‘·ùd|ü⁄ Hê uÛ≤s¡´ mø£ÿ&ÉT+<√? ÄyÓT qqTï e<ä* ñ+&É˝<Ò Tä , ÄyÓT ˝Òøb£ ˛‘˚ Hê
ã‘·T≈£î ìs¡søú¡ +£ , n~Ûøy£ TÓ qÆ nqTsê>∑+ ø£*–q uÛ≤s¡´ düT>∑TD≤\T uÛsÑ ≈Ô¡ î£ ÇVü≤|üs¡ ˝Àø±˝À¢
düTU≤ìï ø£*–kÕÔsTT. Hê uÛ≤s¡´ @ ø±s¡D+#˚‘· @yÓTÆ b˛sTT+<√? ≈£î+&Éb˛‘·>± ≈£î]dæq
yêq e\¢ #·ìb˛sTT+<˚y÷Ó ? H˚qT @$T #˚ùd~? ÄyÓT ˝Òì Hê sTT\T¢ bÕ&ÉTe&çb˛‘·T+~µµ
nì eT>∑ bÕe⁄s¡+ |ü\T≈£î‘·T+~. uÛÑs¡Ô e÷≥\qT uÀj·Tyêì ãT≥º˝À ñqï Ä&É
bÕe⁄s¡+ $ì dü+‘√wædTü +Ô ~.
eT>∑ bÕe⁄s¡+ ‘·q uÛ≤s¡´ e÷≥\qT $ì uÀj·TyêìøÏ Ä‹<∏´ä $Tyê«\ì
ìX¯ÃsTT+#·Tø=ì n‘·ì‘√ |ü*øÏq e÷≥\T eT÷\+˝À @&ÉT XÀ¢ø±˝À¢ $es¡+>± ñ+~.
Bìï ‹ø£ÿq ˇπø ˇø£ÿ ø£+<ä|<ü ´ä +˝À ≈£î|¢ +Ôü >± Ç˝≤ sêXÊ&ÉT.
ªªzj·Tqï! &Éd‡æ Hê&Ée⁄
e÷sTT+{ÏøÏ q‹~∏ yÓ‹’ eTdü\ø£ ˙≈£î+
CÒjT· e\j·TT Hê‹<∏´ä +
uÒjT· ~ uÛeÑ B|æ‡‘ês¡ú yÓTiÏ(–+|ü⁄ ‘·>H∑ µé µ
(XÊ+‹|üs«¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+, 315e |ü<´ä +)
ô|’ |ü<´ä +˝À eT>∑bÕe⁄s¡+ ‘·q X¯Á‘·TyÓq’ uÀj·Tyêìì ªªnHêï!µµ nì dü+uÀ~Û+∫ >=|üŒ
n_Ûe÷Hêìï ø£q|ü]∫+~. eT÷\+˝À Ç˝≤ ˝Ò<Tä ‹ø£ÿq n#·Ã ‘ÓqT>∑T |ü<yä TÓ qÆ ªªnqïµµ
qT ñ|üj÷Ó –+∫ k˛<äs¡ uÛ≤yêìï #·øÿ£ >± e´ø£+Ô #˚sTT+#ê&ÉT. $T–*q ø£<qä∏ T >∑÷&Ü
‹ø£ÿq ≈£î|¢ +Ôü >± s¡∫+#ê&ÉT.
7. |üeq ` XÊ\à© dü+yê<ä+ ø£<ä∏ :

|üeqT&ÉT n+fÒ yêj·TT<˚e⁄&ÉT. XÊ\à* n+fÒ ã÷s¡T>∑T#Ó≥Tº. n+fÒ Ç~
>±* ã÷s¡T>∑T #Ó≥Tº\ ø£<.ä∏ á ø£<ä∏ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì Ä|ü<s∆ä êàqT
XÊdüq |üs«¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À 154e n<Ûë´j·T+ qT+∫ 157 e n<Ûë´j·T+ es¡≈L£
ñqï Hê\T>∑T n<Ûë´j·÷˝À¢ 74 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<∏äqT ;Ûwüßà&ÉT <Ûäs¡àsêE≈£î
#ÓãT‘ê&ÉT. ªªñ|üø±s¡ n|üø±sê\T #˚jT· >∑\ ã\e+‘·T&Óq’ X¯Á‘·e⁄‘√ ndüeTs¡T&ú TÉ , nC≤„q+
e\¢ e´s¡yú TÓ qÆ e÷≥\T e÷{≤¢&ç nqedüsy¡ TÓ qÆ yÓs’ êìï ô|+#·Tø=H˚ ã\V”≤qTì MT~øÏ
ã\e+‘·T&ÉT e∫Ãq|ü⁄&ÉT, Ä ã\V”≤qT&ÉT m˝≤ eéVü≤]+#ê*?µµ nì <Ûsä à¡ sêE
;Ûwßü àì n&ç–q|ü⁄&ÉT ;Ûwßü à&ÉT á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
Væ≤e÷\j·T |üs«¡ ‘·+ MT<ä ô|<ä› uÀ<Ó‘√ <ä≥yº TÓ qÆ ø=eTà\T Ä≈£î\‘√ ì+&çq
ˇø£ ô|<ä› ã÷s¡T>∑T#Ó≥Tº #ê˝≤ ø±\+ qT+∫ ñ+≥T+~. <ëìï ÄÁX¯sTT+#·Tø=ì nH˚ø£
»+‘·Te⁄\T, |ü≈î£ \å T yÓTT<ä˝q’… ÁbÕDT\T ñ+{≤sTT. <ëì ˙&Éq u≤≥kÕs¡T\T n&Ée⁄˝À¢
[ 169 ]
ñ+&˚ ãTTwüß\T $ÁXÊ+‹ rdüTø=H˚yês¡T. ˇø£kÕ] Hês¡<Tä &ÉT Ä #Ó≥Tº <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã
<ëì‘√ ªªXÊ\à©! ˙e⁄ m˝≤+{Ï Ä|ü<ä ˝Ò≈î£ +&Ü #ê˝≤ ø±\+>± düTK+>± ñHêïe⁄.
yêj·TT<˚e⁄&ÉT ‘·q ã\+‘√ ∫qï ô|<ä› #Ó≥q¢ T, |üs«¡ ‘· •Ksê\qT }|æ y˚dTü +Ô {≤&ÉT.
ø±˙ ˙ $XÊ\yÓTqÆ ô|<ä› ø=eTà\qT >±˙, ∫qï ø=eTà\qT >±˙ düÿ+<ë\qT >±˙
yêj·TT<˚e⁄&ÉT $s¡>>∑ =≥º˝øÒ b£ ˛j·÷&ÉT. yêj·TT<˚e⁄&ÉT ˙ MT<ä ñqï ùdïVü≤+ #˚‘H· ˚
ìqTï s¡ødåÏ ÷ü Ô ñHêï&Éì H˚qT uÛ≤$düTHÔ êïqTµµ nì n+{≤&ÉT. <ëìøÏ ã÷s¡T>∑#≥Ó Tº ªªHês¡<ë!
yêj·TT<˚e⁄&ÉT qqTï s¡ø+åÏ #·&ÜìøÏ Hê≈£î ã+<ÛTä e⁄ >±˙, $TÁ‘·T&ÉT >±˙ ø±&ÉT. yêj·TT<˚e⁄ì
ø£+fÒ Hê ‘˚»düT‡, ã\+ n~Ûøy£ TÓ qÆ $. yêj·TT<˚e⁄&ÉT m+‘· y˚>+∑ >± e∫ÃHê H˚qT n‘·ì
y˚>±ìï #ê˝≤ kÕs¡T¢ n&ÉT≈¶ î£ HêïqT. ø±ã{Ïº n‘·ìøÏ m+‘· ø√|ü+ e∫ÃHê H˚qT uÛj Ñ T· |ü&qÉ Tµµ
nì n+≥T+~. n|ü⁄&ÉT Hês¡<Tä &ÉT ªªXÊ\à©! yêj·TT<˚e⁄ì‘√ düe÷qyÓTqÆ ã\+ ø£\
ÁbÕDÏ á »>∑‘T· ˝Ô À ˇø£ÿ{Ï ≈£L&Ü ˝Ò<Tä . ∫es¡≈î£ Ç+Á<äT&ÉT, j·TeTT&ÉT ˝≤+{Ï ~ø±Œ\≈£î\T
≈£L&Ü n‘·ì‘√ düe÷qT\T ø±s¡T. n˝≤+≥|ü⁄&ÉT ˙yÓ+‘·? ˙e⁄ ìkÕ‡s¡yTÓ qÆ <ëqe⁄,
e<äsT¡ uÀ‘·Te⁄, Ç˝≤ yêj·TT<˚e⁄ì >∑T]+∫ ‘·|
ü >± e÷{≤¢&‘ç ˚ Hê≈£î ø√|ü+ edüT+Ô ~.
˙ Á|ü˝≤bÕ\qT H˚qT yêj·TT<˚e⁄ìøÏ #ÓãT‘êqTµµ nì |ü*øÏ Hês¡<Tä &ÉT yêj·TT<˚e⁄ì
e<ä≈› î£ yÓ[fl ã÷s¡T>∑T#Ó≥Tº |ü*øÏq e÷≥\qT n‘·ì‘√ #ÓãT‘ê&ÉT. yÓ+≥H˚ yêj·TT<˚e⁄&ÉT
ã÷s¡T>∑T#Ó≥Tº e<ä≈› î£ e∫Ã ø√|ü+‘√ ªª˙e⁄ qqTï ì+~+∫q e÷≥\qT Hês¡<Tä &ÉT Hê≈£î
#ÓbÕŒ&ÉT. |üPs¡«+ ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT düèwæº düeTj·T+˝À ˙ ˙&É˝À $ÁX¯$T+#·&+É e\¢ ˙ MT<ä
<äjT· #·÷|æ ˙≈£î s¡øD å£ ø£*+Z #êqT, n+‘˚>±˙ ˙≈£î n|üø±s¡+ #˚jT· ø£ b˛e&É+ ˙ ã\+
e\¢ ø±<äT. ˙e⁄ qqTï kÕ<Ûës¡DyÓTqÆ yêì˝≤>± uÛ≤$+∫ nee÷ì+#êe⁄. ˙≈£î Hê
ã\+ @$T{À #·÷|ækÕÔqTµµ nì |ü\T≈£î‘ê&ÉT.
yêj·TT<˚e⁄ì e÷≥\≈£î ã÷s¡T>∑T#Ó≥Tº @ e÷Á‘·+ uÛj Ñ T· |ü&≈É î£ +&Ü n‘·DíÏ
yÓøÿÏ ]dü÷Ô ªªyêj·TT<˚yê! Hê MT<ä ˙≈£î ø√|ü+ e∫Ã+~ ø±ã{Ïº ˙ ã\+ Hê MT<ä
#·÷|æ+#·T. ø±˙ ˙e⁄ qH˚ïMT #˚jT· ˝Òe⁄. ˙ø£+fÒ H˚qT ã\e+‘·T&ÉqTµµ nì n+≥T+~.
sπ |ü⁄ H˚qT ˙≈£î Hê ã\+ #·÷|ækÕÔqT nì yêj·TT<˚e⁄&ÉT nø£ÿ&ç qT+∫ yÓ[flb˛‘ê&ÉT.
n‘·&TÉ yÓ[flb˛sTTq ‘·sê«‘· ã÷s¡T>∑T#Ó≥Tº ‘·q ã˝≤ìï yêj·TT<˚e⁄ì ã˝≤ìï >∑T]+∫
u≤>± Ä˝À∫+#·Tø=ì Hês¡<Tä &ÉT #Ó|Œæ q≥T¢>± yêj·TT<˚e⁄&ÉT #ê˝≤ ã\e+‘·T&ÉT. n‘·&ç
eTT+<äT H˚qT ã\V”≤qTDÏ.í nsTT‘˚ Hê≈£î ãT~∆ ã\+ m≈£îÿe. Hê ‘Ó*$ ‘˚≥\‘√
yêj·TT<˚e⁄ì e\¢ m˝≤+{Ï uÛÑj·T+ ˝Ò≈£î+&Ü #˚düT≈£î+{≤qT nì ã÷s¡T>∑T#Ó≥Tº
ìX¯ÃsTT+#·Tø=ì ‘·q ô|<ä› ∫qï ø=eTà\qT, düÿ+<Ûë\qT, dü«j·T+>± $s¡>=Z≥Tºø=ì
yÓ÷&ÉT>± nsTT yêj·TT<˚e⁄ì sêø£ ø√dü+ #·÷dü÷Ô ñ+≥T+~. eTs¡Tdü{Ï s√E yêj·TT<˚e⁄&TÉ
rÁeyÓTqÆ y˚>+∑ ‘√ ô|<äô› |<ä› #Ó≥q¢ T H˚\ ≈£L\Tdü÷Ô ã÷s¡T>∑#≥Ó Tº e<ä≈› î£ e∫Ã yÓ÷&ÉTyê]q
Ä ã÷s¡T>∑#≥ Ó TºqT #·÷dæ yÓTT<ä≥ ÄX¯Ãs¡´|ü&ç ‘·sê«‘· dü+‘√wü+‘√
ªªnVü≤eTù|é y˚Te ‘ê«+ ≈£îsê«D' XÊ\à˝ÒsT¡ cÕ
Ä‘·àHê j·T‘·ÿè‘·+ ø£èÁ#· Ã¤+¤ XÊU≤Hê eT|üøs£ ¸¡ D+µµ
[ 170 ]
ªªV”≤q|ü⁄cÕŒÁ>∑ XÊK dü«Ô + osêí+≈£îs¡ |ü˝≤X¯ø'£
Ä‘·à <äTs¡àÁì Ô‘˚ H˚Vü≤ eTB«s¡éX¯>∑' ø£è‘·'µµ
(XÊ+‹. 157 ` 5, 6 XÀ¢ø±\T)
ªªXÊ\à©! Hê ã\+‘√ H˚qT ìqTï Ç˝≤π> #˚j÷· \qT≈£îHêïqT. ˙≈£î ˙e⁄>± ø=eTà\qT,
Ä≈£î\qT, |üP\qT H˚\ sê\TÃ≈£îHêïe⁄. eT÷s¡‘â «· +‘√ Ä|ü<qä T ø=ì ‘Ó#T· Ã≈£îHêïe⁄. ˙e⁄
Hê ã\|üsêÁø£e÷\≈£î ã* nj·÷é⁄µµ nì n+{≤&ÉT. ã÷s¡T>∑T #Ó≥Tº Ä e÷≥\qT $ì
dæ>T∑ |Z &ü ç Hês¡<Tä &ÉT #Ó|Œæ q e÷≥\qT >∑Ts¡T≈Ô î£ ‘Ó#T· Ãø=ì |üXÊÃ‘êÔ|ü |ü&TÉ ‘·T+~. Ç+‘·{‘Ï √
á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~. á ø£<qä∏ T <Ûsä à¡ sêE≈£î ;Ûwßü à&ÉT #Ó|Œæ ã\V”≤qT&ÉT ã\e+‘·Tì‘√
$s√<Û+ä ô|≥Tº≈î£ +fÒ Ç˝≤π> »s¡T>∑T‘·T+~.
ªª‘·kÕà<Ó«’ s¡+ q ≈£îØ«‘· <äTs¡“˝¤ À ã\e‘·Ô s¬ ’ '
XÀ#˚~∆ yÓs’ +¡ ≈£îsê«D√ j·T<∏ë yÓ’ XÊ\à© dü<Ô ë∏ µµ
(XÊ+‹. 157 ` 9e XÀ¢ø+£ )
ªªø±ã{Ïº <äTs¡“\T&ÉT ã\e+‘·Tì‘√ X¯Á‘·T‘·«+ ô|≥Tº≈î£ +fÒ ã÷s¡T>∑ #Ó≥Tº˝≤>± |üXÊÃ‘êÔ|ü
|ü&eÉ \dæ edüT+Ô ~µµ nì #ÓãT‘ê&ÉT.
Ç~ C≤q|ü<ä ˙‹ ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q~. á ø£<˝ä∏ À
ã÷s¡T>∑#≥ Ó Tº, yêj·TT<˚e⁄&ÉT, Hês¡<Tä &ÉT bÕÁ‘·\T>± ñHêïs¡T. ÁbÕNq kÕVæ≤‘·´+˝À
Hês¡<Tä ìøÏ ø£\Vü≤uÛÀ»qT&ÉT nH˚ ù|s¡T ñ+~. Ç‘·qT Çø£ÿ&ç e÷≥\T nø£ÿ&É nø£ÿ&ç
e÷≥\T Çø£ÿ&É #Ó|Œæ ‘·>e∑ ⁄\T ô|{Ïº ‘·e÷cÕ #·÷düT+Ô {≤&ÉT. á ø£<˝ä∏ À ≈£L&Ü ã÷s¡T>∑
#Ó≥Tº e÷Hêq ã÷s¡T>∑T #Ó≥Tº, yêj·TT<˚e⁄ì e÷Hêq yêj·TT<˚e⁄&ÉT ñ+&É>± yê]<ä]›
eT<Û´ä Hês¡<Tä &ÉT ‘·>±<ë ø£*Œ+#ê&ÉT. Hês¡<Tä &ÉT ø£*Œ+#˚ ‘·>±<ë˝À¢ ˝Àø£øfi£ ≤´D+
ñ+≥T+<äì ô|<ä\› T #ÓãT‘ês¡T. nVü≤+ø±s¡ uÛ÷Ñ sTTwüß\º nVü≤+ø±sêìï nD∫y˚sTT+∫
yê]øÏ |üXÊÃ‘êÔ|+ü ø£*+Z #·&+É Hês¡<Tä ì Á|üjT· ‘êï˝À¢ ˇø£u≤Û >∑+. >∑]«wæ˜ nsTTq dü‘´· uÛ≤eT
#˚‘· |ü⁄D´ø£Áe‘·+ #˚sTT+∫ lø£èwüßìí <ëq+>± |ü⁄#·TÃø=ì dü‘´· uÛ≤eT >∑sê«ìï b˛>={Ïº
ÄyÓT |üXÊÃ‘êÔ||ü &ü ˚ ˝≤>± Hês¡<Tä &ÉT #˚dqæ ≥T¢>± |üPs¡« Á>∑+<∏ë\ e\¢ ‘Ó\TdüT+Ô ~.
n˝≤π> á ø£<˝ä∏ À ≈£L&Ü ã÷s¡T>∑T#Ó≥Tº >∑s«¡ +‘√ $Ás¡M– ‘·q ã\y˚T$T{À yêj·TT<˚e⁄ì
ã\y˚T$T{À ‘Ó\TdüTø√≈£î+&Ü nyê≈£î\T, #·yê≈£î\T ù|* ∫es¡≈î£ ‘·q≈£î ‘êH˚ n|üø±s¡+
#˚düTø=ì |üXÊÃ‘êÔ|ü|ü&˚≥≥T¢>± Hês¡<äT&ÉT #˚dæq≥T¢>± á ø£<∏ä˝À #Ó|üŒã&ç+~.
á ø£<˝ä∏ À ã\V”≤qT\T, ã\e+‘·T\‘√ nqedüsy¡ TÓ qÆ X¯Á‘·T‘·«+ ô|≥Tºø√≈£L&É<qä ï eT+∫
˙‹ ñ+~. ˝Àø£+˝À ø=+‘·eT+~ eT÷s¡T\â T nC≤„q+‘√ ‘·eTqT >∑T]+∫ >=|üŒ>±
}Væ≤+#·Tø=ì H√{Ï <äTs¡<‘ä √ nyê≈£î\T, #·yê≈£î\T ù|* ã\e+‘·T\‘√ $s√<Û+ä
ø=ì‘Ó#T· Ãø=ì Ä|ü<\ä bÕ\T ne⁄‘·÷ ñ+{≤s¡T. á ø£<˝ä∏ Àì ã÷s¡T>∑T#Ó≥Tº n˝≤+{Ï<.˚
á ø£<qä∏ T ‹ø£ÿq XÊ+‹|üs«¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+˝À 383e |ü<´ä + qT+∫
397e e#·q+ es¡≈L£ 15 |ü<´ä , >∑<ë´˝À¢ ≈£î|¢ +Ôü >± s¡∫+#ê&ÉT. eT÷\+˝À $|ü⁄\+>±
ñqï dü+uÛ≤wüD\qT ‹ø£ÿq #ê˝≤ ≈£î|¢ +Ôü >± #ÓbÕŒ&ÉT.
[ 171 ]
8. ø£è‘·|Tüò Tïì ø£<ä∏ :
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À á ø£<ä∏ XÊ+‹|üs«¡ +˝Àì Ä|ü<s∆ä êàqTXÊq |üs«¡ + nH˚
ñ|ü|sü «¡ +˝À 168e n<Ûë´j·T+ qT+∫ 173e n<Ûë´j·T+ es¡≈L£ ñqï Äs¡T n<Ûë´j·÷˝À¢
188 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. <Ûsä à¡ sêE ªªe÷qe⁄˝À¢
m˝≤+{Ïyêfi¯ófl kÂeTT´\T? me]ì Áù|$T+#ê*? mes¡T ñ|üø±s¡+ #˚ùdyês¡Tµµ nH˚
$wüj÷· \qT >∑T]+∫ #Ó|Œü e\dæ+~>± ;Ûwßü àì ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ ;Ûwßü à&ÉT <√cÕ\Tqï
yês¡+<ä]˝ÀøÏ ø£è‘·|Tüò Tï&ÉT |üse¡ T˙#·T&ÉT. n˝≤+{Ïyê&ÉT $TÁ‘·T\qT ≈£L&Ü #·+|ü⁄‘ê&ÉT.
Ç˝≤+{Ï n<Ûeä TT\qT |üP]Ô>± e<ä*y˚j÷· *. BìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø£<qä∏ T #ÓãT‘êqT
$qT nì ;Ûwßü à&ÉT á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
y˚T#¢ Ã· ¤ <˚X+¯ ˝À >ö‘·eTT&ÉT nH˚ ù|s¡T >∑\ ˇø£ ÁãVü≤àDT&ÉTHêï&ÉT. n‘·&TÉ
Áu≤Vü≤àDT\T #˚j·Te\dæq y˚<ë<Ûä´j·Tq+ yÓTT<ä˝…’qy˚M #˚j·T≈£î+&Ü _Ûø±å≥q‘√
J$+#˚yê&ÉT. ˇø£kÕ] n‘·qT ˇø£ ã+~b˛≥T <=+>∑ Ç+{ÏøÏ _Ûøøå£ √dü+ yÓfi≤Ô&TÉ . Ä
<=+>∑ <ë‘·, Áu≤Vü≤àD uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ ø±e&É+ e\¢ n‘·&TÉ >ö‘·eTT&ÉT ñ+&É&ÜìøÏ ˇø£ Ç\T¢
‹q&ÜìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ ÄVü‰s¡ kÕe÷Á– yÓTT<ä˝q’… nìï kÂø£sê´\‘√bÕ≥T n‘·ìøÏ ùde
#˚jT· &ÜìøÏ uÛsÑ Ô¡ #·ìb˛sTTq ˇø£ X¯SÁ<ä j·TTe‹ì ≈£L&Ü @sêŒ≥T #˚kÕÔ&TÉ . >ö‘·eTT&ÉT
Ä <ëdæ‘√ düTK+>± J$dü÷Ô Ä≥$≈£î\ ˝≤>± >∑T] #·÷dæ u≤D+ y˚jT· &É+ H˚sT¡ Ãø=ì
Á|ü‹s√p n&É$øÏ yÓ[fl nH˚ø£ |ü≈î£ \å qT, eTè>±\qT #·+|æ ‹+≥÷ J$düT+Ô {≤&ÉT.
ˇø£kÕ] n‘·ì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ >ö‘·eTTì }]yê&ÉT, $TÁ‘·T&ÉT y˚<ë<Û´ä q ‘·‘Œ· s¡T&ÉT nsTTq ˇø£
Áu≤Vü≤àDT&ÉT ekÕÔ&TÉ . n<˚ düeTj·T+˝À >ö‘·eTT&ÉT ‘êqT #·+|æq Vü≤+dü\qT uÛ»Ñ MTà<ä
y˚˝≤&É BdüTø=ì #˚‹˝À <Ûqä düT‡ |ü≥Tºø=ì s¡ø+Ô£ ‘√ ‘·&dç qæ X¯Øs¡+‘√ sêø£då Tü ì ˝≤>±
y˚≥ qT+∫ ekÕÔ&TÉ . düÁ<ë“Vü≤àDT&ÉT n‘·DíÏ #·÷dæ ÄX¯Ãs¡´b˛sTT n‘·DíÏ e÷sêÃ\H˚
ñ<˚X› ´¯ +‘√ düÁ<ë“Vü≤àD ø£sà¡ \qT >∑T]+∫ ñ|ü<•˚ +∫, Væ≤+düqT ‘·´õ+#·eTì nH˚ø£
s¡ø±\T>± uÀ~ÛkÕÔ&TÉ . >ö‘·eTT&ÉT n‘·ì e÷≥\qT $ì |üXÊÃ‘êÔ|ü |ü&qç ≥T¢>± q{Ï+∫
eTs¡Tdü{Ï s√E ‘Ó\y¢ ê]q ‘·sê«‘· Ä eP]ì Á≈£Ls¡ ø£sà¡ \qT e~*ô|{Ïº n‘·ì ‘√bÕ≥T
‘êqT ekÕÔqì düÁ<ë“Vü≤àDTìøÏ ‘·–q |üqT\qT #˚kÕÔqì #Ó|Œæ n‘·ìøÏ qeTàø£+ ø£*–kÕÔ&TÉ .
düÁ<ë“Vü≤àDT&ÉT sêÁ‹ ìÁ<äb˛sTTq ‘·sê«‘· >ö‘·eTT&ÉT nø£ÿ&É qT+∫ düeTTÁ<ä+ <ä>]Z∑ øÏ
yÓfifl¯ &ÜìøÏ ãj·T\T<˚sT¡ ‘ê&ÉT.n<˚ düeTj·T+˝À ø=+‘·eT+~ yê´bÕs¡T\T nø£ÿ&çøÏ
sê>± yê]‘√ ø£*dæ düeTTÁ<ärsêìøÏ yÓfi≤Ô&TÉ . Ç+‘·˝ÀH˚ ˇø£ eT~+∫q @qT>∑T yê]
MT<ä |ü&ç n+<ä]˙ #·+|ü⁄‘·÷ ñ+≥T+~. >ö‘·eTT&ÉT n‹ ø£w+ºü MT<ä ‘·|Œæ +#·Tø=ì
ñ‘·Ôs¡ ~≈£îÿ≈£î bÕ]b˛sTT ˇø£ n&É$˝À ‹s¡T>∑T‘·÷ ‹s¡T>∑T‘·÷ ˇø£ ~eýÓTÆq
ñ<ë´qeq+˝ÀøÏ Á|üy•˚ kÕÔ&TÉ . Ä ñ<ë´q eq+ nH˚ø£ s¡ø±\ |ü+&É¢ #Ó≥‘¢ √, |üP\
yÓTTø£ÿ\‘√ düTyêdüq\T yÓ<»ä \T¢‘÷· s¡eTD°jT· +>± ñ+≥T+~. Ä #·\ì¢ >±*øÏ >ö‘·eTT&ÉT
Ä<äeT]∫ ìÁ<äb˛‘ê&ÉT.
[ 172 ]
Ä ñ<ë´qeq+ Hê&û»+|òTü T&ÉT nH˚ ù|s¡T >∑\ ñ‘·eÔ TyÓTqÆ ø=+>∑~. Ä ø=+>∑
düTs¡_Û ø£X´¯ |ü⁄\ ≈£îe÷s¡T&ÉT, ÁãVü≤à<˚e⁄ìøÏ Ä|ü$Ô TÁ‘·T&ÉT. n‘·ìøÏ sê»<Ûsä T¡ à&ÉT nH˚
Á|üd<æ y∆ä TÓ qÆ eTs=ø£ ù|s¡T ñ+≥T+~. <˚eø£Hê´ |ü⁄Á‘·T&ÉT ø±e&É+ e\¢ n‘·ì X¯Øs¡+
~e´‘˚»düT‡‘√ yÓ*–b˛‘·÷ ñ+≥T+~. n˝≤+{Ï ø=+>∑qT #·÷dæ >ö‘·eTT&ÉT yÓTT<ä≥
ÄX¯Ãs¡´b˛sTT Äø£*‘√ ñqïyê&ÉT ø±e&É+#˚‘· Ä ø=+>∑qT #·+|æ ‹Hê\qT≈£î+{≤&ÉT. Ä
ø=+>∑ >ö‘·eTTì‘√ ªªÁu≤Vü≤àD≤! Hê n<äèwü+º e\¢ áHê&ÉT Hê≈£î n‹~∏>± e#êÃe⁄.
j·T<∏ë$~∏>± Hê Ä‹<∏ë´ìï d”«ø£]+∫ sπ |ü⁄ bı<äTq› ˙ <ë]˝À ˙e⁄ yÓfifl¯ e#·TÃµµ nì
|ü*øÏ |üøÿ£ H˚ ñqï q~ qT+∫ #˚|\ü qT |ü{ºÏ ‘Ó∫Ã yê{Ïì ø±*Ã n‘·ìøÏ ÄVü‰s¡+>±
düeT]ŒdüT+Ô ~. ‘·q s¬ ø£ÿ\‘√ $dü] n‘·ì ÁX¯eTqT b˛>=&ÉT‘·T+~. Ä ‘·sê«‘· Hê&û»+|òTü T&ÉT
>ö‘·eTT&ÉT nø£ÿ&çøÏ e∫Ãq ø±s¡D≤ìï >∑T]+∫ Á|ü•ïdüT+Ô ~. <ëìøÏ >ö‘·eTT&ÉT ‘êqT
<ä]Á<äTDíì, Á<äe´ dü+bÕ<äq ø√dü+ ‹s¡T>∑T‘·THêïqì #ÓãT‘ê&ÉT. <ëìøÏ ø=+>∑ <Ûqä
dü+bÕ<äq≈£î n‘·&TÉ mø£ÿ&çø° yÓfifl¯ qedüs+¡ ˝Ò<ìä , ‘·q≈£î Ä|ü$Ô TÁ‘·T&Óq’ $s¡÷bÕ≈£î&å TÉ
nH˚ sêø£då sü êE eT÷&ÉT jÓ÷»Hê\ <ä÷s¡+˝Àì q>∑s+¡ ˝À ñHêï&Éì n‘·ì <ä>sZ∑ ≈¡ î£
yÓ[fl ‘·q $TÁ‘·Tì>± #Ó|
ü ≈£î+fÒ >ö‘·eTTìøÏ ø±e\dæq+‘· ã+>±s¡+ n‘·qT ÇkÕÔ&ìÉ
#ÓãT‘·T+~. <ëìøÏ >ö‘·eTT&ÉT dü+‘√wæ+∫ eTs¡Tdü{Ï s√E $s¡÷bÕ≈£î&å TÉ ñqï q>∑sêìøÏ
yÓ[fl n‘·DíÏ <ä]Ù+∫ Hê&û»+|òTü Tì $TÁ‘·Tì>± |ü]#·jT· + #˚dTü ø=ì ‘êqT e∫Ãq |üìì
>∑T]+∫ $e]kÕÔ&TÉ . $s¡÷bÕ≈£î&å TÉ >ö‘·eTTì #·]Á‘· ñqï~ ñqï≥T¢>± #Ó|Œü eT+{≤&ÉT.
>ö‘·eTT&ÉT ªªsêC≤! H˚qT eT<Û´ä <˚X+¯ ˝À Áu≤Vü≤àD ≈£î\+˝À |ü⁄{≤ºqT. X¯ãs¡T\ Á>±eT+˝À
ñ+{≤qT. Hê uÛ≤s¡´ X¯SÁ<ä Ád” ,Ô ÄyÓT yÓTT<ä≥ Ç+ø=ø£] uÛ≤s¡´, Á|üdTü ‘Ô +· Hê uÛ≤s¡´µµ nì
‘·q >∑T]+∫q yêdüyÔ êìï #ÓãT‘ê&ÉT. n~ $qï ‘·sê«‘· $s¡÷bÕ≈£î&å TÉ ‘·q˝À Ç‘·&TÉ
πøe\+ »qà‘√ e÷Á‘·y˚T Áu≤Vü≤àDT&ÉT, Ç‘·DÏí ‘·q≈£î n‘·´+‘· Ä|üÔ$TÁ‘·T&Ó’q
Hê&û»+|òTü T&ÉT |ü+|æ+#ê&ÉT. ø±ã{Ïº Ç‘·ìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ <ÛHä êìï ÇkÕÔqT nì uÛ≤$+∫,
‘êqT Á|ü‹s√E #ù̊d Áu≤Vü≤àD |üP»‘√bÕ≥T >ö‘·eTTì ≈£L&Ü |üPõ+∫ Ç‘·s¡ Áu≤Vü≤àDT\‘√
düe÷q+>± >ö‘·eTTìøÏ >∑÷&Ü $\TyÓq’ ã+>±s¡T, yÓ+&ç, eÁC≤\T, yÓ&’ ÷ÉÛ sê´\T yÓTT<ä˝q’…
yê{Ïì Ç∫Ã |ü+|ækÕÔ&TÉ . >ö‘·eTT&ÉT Ä ã+>±sêìï yÓ÷düT≈£î+≥÷ Hê&û»+|òTü Tì <ä>]Z∑ øÏ
ekÕÔ&TÉ . Hê&û»+|òTü T&ÉT eT∞fl n‘·ìøÏ nH˚ø£ s¡ø±\ dü|sü ´¡ \T #˚dæ #·øÿ£ {Ï uÛÀ»q+ ô|{Ïº
sêÁ‹ n‘·ì |üøÿ£ ˝ÀH˚ |ü&TÉ ≈£î+{≤&ÉT. Ä düeTj·T+˝À >ö‘·eTT&ÉT ªªá ã+>±sêìï
yÓ÷düTø=ì H˚qT #ê˝≤ <ä÷s¡+ yÓfi≤fl*. <ë]˝À ‹q&ÜìøÏ ÄVü‰s¡+ ø±yê*, ÄVü‰s¡+
ñ+fÒ>±˙ ÁbÕD+ ì\e<äT. ø±ã{Ïº H˚qT ã‘·ø±\+fÒ ÄVü‰s¡+ ‘·|üŒìdü]µµ nì
Ä˝À∫düTqÔ ï|ü
&ÉT ‘·q |üøÿ£ H˚ |ü&TÉ ≈£îqï ‘·q≈£î m+‘·>±H√ ñ|üø±s¡+ #˚dqæ Hê&û»+|òTü T&ÉT
n‘·ìøÏ ô|<ä› e÷+dü|⁄ü eTT<ä˝› ≤>± ø£ì|ækÕÔ&TÉ . <ëì‘√ n‘·qT ìÁ<äb˛‘·Tqï Hê&û
»+|òTü Tì #·+|æ |üøåÏ s¬ ø£ÿ\T áø£\T rdæyd˚ æ n–ï˝À ø±*Ã Ä e÷+kÕìï ã+>±sêìï
rdüTø=ì ‘·q Á>±e÷ìøÏ ãj·T\T<˚s‘¡ ê&ÉT.
[ 173 ]
Hê&û»+|òüTT&ÉT Á|ü‹s√p ÁãVü≤à <äs¡ÙHêìøÏ yÓ[fl ‹]–edü÷Ô <ë]˝À
$s¡÷bÕ≈£îìå <ä>sZ∑ ≈¡ î£ edü÷Ô ñ+{≤&ÉT. n|üŒ{ÏøÏ s¬ +&ÉT s√E\T>± Hê&û »+|òTü T&ÉT
sêø£b˛e&É+ #˚‘· $s¡÷bÕ≈£î&å TÉ <äTwüß&º q’Ó >ö‘·eTTì e\¢ n‘·ìøπ <ÓH’ ê n|üø±s¡+ »]–
ñ+≥T+<äì nqTe÷ì+∫, ‘·q ≈£îe÷s¡Tì‘√bÕ≥T ø=+‘·eT+~ nqT#·sT¡ ˝…q’ sêø£då Tü \qT
Hê&û»+|òTü Tì ñ<ë´q eHêìøÏ |ü+|ækÕÔ&TÉ . n‘·ì ≈£îe÷s¡T&ÉT nø£ÿ&É Hê&û»+|òTü Tì
áø£\qT #·÷dæ »]–q $wüj÷· ìï Á>∑V≤æ +∫ nqT#·sT¡ \‘√ #ê˝≤ y˚>+∑ >± Á|üj÷· DÏ+∫
>ö‘·eTTì |ü≥Tºø=ì n‘·ì e<ä› ñqï Hê&û»+|òTü Tì X¯Øsêìï rdüTø=ì $s¡÷bÕ≈£îìå
e<ä≈› î£ ekÕÔ&TÉ . Hê&û»+|òTü Tì X¯Øsêìï #·÷dæ $s¡÷bÕ≈£î&å TÉ , n‘·ì ≈£î≥T+ã düuTÑÛ ´\T,
eT+Á‘·T\T uÀs¡Tq $\|ækÕÔsT¡ . yÓ+≥H˚ $s¡÷bÕ≈£î&å TÉ |ü≥sº êì ø√|ü+‘√ ‘·q $TÁ‘·Tì
#·+|æq |üse¡ T Á≈£Ls¡T&ÉT, ø£è‘·|Tüò Tï&ÉT nsTTq >ö‘·eTTDÏí sêø£då Tü ˝…q’ ‘·q nqT#·sT¡ \‘√
eTTø£ÿ\T eTTø£ÿ\T>± q]øÏ+∫ n‘·ì e÷+kÕìï <√|æ&>ç ±+Á&É≈î£ ÄVü‰s¡+>± y˚sTTkÕÔ&TÉ .
ø£è‘·|Tüò Tï&Óq’ n‘·&ç e÷+kÕìï ‹q&ÜìøÏ <√|æ&>ç ±+Á&ÉT ≈£L&Ü Çwü|º &ü sÉ T¡ .
ªª$TÁ‘·Á<√V”≤ ø£è‘·|Tüò ïX¯Ã qèX¯+düXÃ¯ qsê<Ûeä T'
Áø£yê« <Ó’' ø£è$T_ÛXË’ Ãe q uÛÑT»´HÔ̊Væ≤ ‘ê<äèXÊ'µµ
(XÊ+‹. 172 ` 26e XÀ¢ø+£ )
ªª$TÁ‘·Á<√Vü≤+ #˚dqæ yê&ÉT, ø£è‘·|Tüò Tï&ÉT Á≈£Ls¡T&ÉT Ç+ø± Ç˝≤+{Ï yê]ì Á≈£Ls¡ eTè>±\T,
|ü⁄s¡T>∑T\T >∑÷&Ü ‹qe⁄µµ.
Ä ‘·sê«‘· $s¡÷bÕ≈£î&å TÉ Hê&û»+|òTü Tì X¯ØsêìøÏ <äV≤ü q ÁøÏjT· \T ìs¡«]ÔkÕÔ&TÉ .
n<˚ düeTj·T+˝À n‘·ì ‘·*,¢ <ä≈î£ ìå ≈£îe÷¬sÔ nsTTq düTs¡_<Û $˚ Äø±X¯+˝À ì\TÃ+≥T+~.
<ëì H√{Ï qT+∫ bÕ\‘√ ≈£L&çq qTs¡T>∑T C≤] Hê&û»+|òTü Tì ∫‹ MT<ä |ü&TÉ ‘·T+~.
<ëì‘√ Hê&û»+|òTü T&ÉT ‹]– J$kÕÔ&TÉ . n<˚ düeTj·T+˝ÀH˚ <˚y+˚ Á<äT&ÉT nø£ÿ&çøÏ e∫Ã
|üPs¡«+ ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT Ç∫Ãq XÊ|ü+ e\¢ Hê&û»+|òTü T&ÉT >ö‘·eTTì#˚‘· #·+|üã&Ü¶&ìÉ
#ÓãT‘ê&ÉT. n|ü
&ÉT Hê&û»+|òTü T&ÉT eTùV≤+Á<äTìøÏ qeTdüÿ]+∫ #·ìb˛sTTq >ö‘·eTTDÏí
ã‹øÏ+#· e\dæ+~>± ø√s¡‘ê&ÉT. <˚y+˚ Á<äT&ÉT neTè‘êìï #·\¢ >ö‘·eTTì ã‹øÏkÕÔ&TÉ .
Hê&û »+|òTü T&ÉT >ö‘·eTTDÏí øö>∑*+#·Tø=ì, <Ûqä +‘√ düV‰ü n‘·DíÏ n‘·ì Á>±e÷ìøÏ
|ü+|ækÕÔ&TÉ . >ö‘·eTT&ÉT ‘·q Á>±e÷ìøÏ yÓ[fl X¯SÁ<äÁd” ‘Ô √ dü+kÕs¡+#˚dæ dü+‘êq+
bı+<äT‘ê&ÉT. á bÕ|ü+ ø±s¡D+>± n‘·&TÉ |òTü Às¡qs¡ø+£ ˝À |ü&‘É ê&ÉT. á ø£<qä∏ T ;Ûwßü à&ÉT
<Ûsä à¡ sêE≈£î #Ó|Œæ
ªªø£è‘·Cq„Ò dü<ë uÛ≤e´+ $TÁ‘· ø±y˚Tq #Óe’ Vü≤
$TÁ‘ê#·Ã \uÛ‘Ñ ˚ düs«¡ + $TÁ‘ê ‘·÷ŒC≤+ \uÛ‘Ò #· µ· µ
ªª$TÁ‘ê<é uÛÀ>±+X¯Ã uÛTÑ x°‘® · $TÁ‘˚D≤|ü‘T· ‡ eTT#·´‘˚
dü‘êÿ¬s’ s¡T‘·yÔ TÓ ]Æ àÁ‘·+ |üP»sT÷‘· $#·øDå£ 'µµ
(XÊ+‹. 173 ` 22, 23 XÀ¢ø±\T)
[ 174 ]
ªªeTìwæ ‘êqT m\¢|
ü &ÉT ø£è‘·E&„ TÉ >± ñ+&Ü*. $TÁ‘·T\ ø√]ø£\qT rsêÃ*. $TÁ‘·Tì
e\¢ düs«¡ eT÷ \_ÛdTü +Ô ~. $TÁ‘·Tì e\¢ eTìwæ uÛÀ>±\qT bı+<äT‘ê&ÉT. $TÁ‘·Tì e\¢
Ä|ü<\ä qT+∫ ãj·T≥ |ü&‘É ê&ÉT. $y˚øe£ +‘·T&ÉT $TÁ‘·Tì >=|üŒ dü‘êÿsê\‘√ |üPõ+#ê*µµ
nì #ÓãT‘ê&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<ä∏ C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ sêdæq~. á ø£<ä∏ e\¢ eTqTwüß\T
ñ|üø±s¡+ #˚dqæ yê] |ü≥¢ ø£è‘·E\„ T>± ñ+&Ü\ì, $TÁ‘·T\ |ü≥¢ Hê&û »+|òTü Tì ˝≤>±
Áù|e÷_Ûe÷Hê\qT #·÷|æ+#ê\ì ‘Ó\Tdü÷Ô e⁄+~. n+‘˚>±≈£î+&Ü ø£è‘·|Tüò TïìøÏ m˝≤+{Ï
düV‰ü j·T+ #˚jT· ≈£L&É<ìä , ndü\T n˝≤+{Ï yê]øÏ ÄÁX¯jT· $Te«&É+ ≈£L&Ü #˚jT· >∑÷&É<Hä ˚
˙‹ì ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ñ+~. á ø£<˝ä∏ Àì >ö‘·eTT&ÉT nH˚ Áu≤Vü≤àDT&ÉT ˙#ê‹˙#·T&ÉT.
n&É$˝À <ë] ‘Óq÷ï ‘Ó*j·T≈£î+&Ü ‹]– n\dæ kı\dæ e⁄qï n‘·ìøÏ Äràj·T‘·‘√
≈£L&ÉT≈£îqï >=|üŒ Ä‹<Ûë´ìï Çe«&ÉyT˚ ø±≈£î+&Ü n‘·qT J$‘ê+‘·+ m˝≤+{Ï ø£w+ºü
˝Ò≈î£ +&Ü düTK+>± J$+#·&ÜìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ ã+>±s¡+ eÁ»yÓ&’ ÷ÉÛ sê´\T yÓTT<ä˝q’…
yê{Ïì ‘·q $TÁ‘·T&Óq’ $s¡÷bÕ≈£îìå <ë«sê Ç|æŒ+∫q Hê&û»+|òTü Tì MT<ä ø=+#Ó+ ≈£L&Ü
ø£è‘·C‘„ · ˝Ò≈î£ +&Ü, e÷qe‘·«+ ˝Ò≈î£ +&Ü #·+|æ <ëì e÷+kÕìï ø±*Ã ÄVü‰s¡+>±
$ìjÓ÷–+#ê\qT ø√e&É+ e÷≥\‘√ #Ó|Œü &ÜìøÏ kÕ<Û´ä + ø±ì <äTsêàs¡+Z , ˙#ê‹
˙#·+. ˝Àø£+˝À Ç˝≤+{Ï qsê<Ûeä TT&ÉT Ç+¬øe«s¡÷ ñ+&ÉsT¡ . |ü⁄*, ‘√&˚\T, qø£ÿ
yÓTT<ä˝q’… Á≈£Ls¡ »+‘·Te⁄\T ≈£L&Ü Ç˝≤ #˚jT· e⁄. Ç˝≤+{Ï eTqTwüß\qT <ä÷s¡+>±
ñ+#ê\ì, yê]øÏ <ä÷s¡+>± ñ+&Ü\ì áø£<ä∏ ãTTEe⁄#˚d÷ü Ô ñ+~.
á ø£<ä∏ e\¢ ÄHê&ÉT ø=+‘· eT+~ Áu≤Vü≤àDT\T y˚<ë<Û´ä j·Tq+ yÓTT<ä˝q’… y˚M
#˚jT· ≈£î+&Ü øπ e\+ _Ûø±å≥q MT<ä e÷Á‘·yT˚ J$+#˚ yês¡ì, ø=+‘· eT+~ ø£è‘·C‘„ · @
e÷Á‘·+ ˝Ò≈î£ +&Ü |üse¡ T <äTsêàs¡+Z >± Á|üe]Ô+#˚ yês¡ì ‘Ó\Tdü÷Ô ñ+~. n˝≤π>
ÄHê{Ï düe÷»+˝À y˚<ë<Û´ä j·Tq+ kÕïq+ dü+<Û´ä yÓTT<ä˝q’… $ #˚jT· ≈£î+&Ü _ø±å≥q‘√
J$+#˚ e÷eT÷\T Áu≤Vü≤àDT\≈£î ≈£L&Ü #ê˝≤ >ös¡e+ ñqï≥T¢ ‘Ó\Tdü÷Ô ñ+~. á
ø£<˝ä∏ À ˇø£ <=+>∑ >ö‘·eTT&ÉT ìedæ+#·&ÜìøÏ Ç\T¢, ‹q&ÜìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ nìï
kÂø£sê´\‘√bÕ≥T uÛsÑ Ô¡ #·ìb˛sTTq ˇø£ X¯SÁ<ä Ád” ìÔ n‘·ìøÏ |ü]#·s´¡ #˚jT· &ÜìøÏ
@sêŒ≥T #˚XÊ&ÉT. ˇø£ <=+>∑≈î£ Áu≤Vü≤àD \ø£D å ≤˝ÒM ˝Òì Áu≤Vü≤àDTì MT<ä Ç+‘· uÛøÑ ÔÏ
ñ+fÒ kÕ<Ûës¡D X¯SÁ<äT\T, yÓX’ ó¯ ´\T, ø£Áå ‹j·TT\≈£î m+‘· >=|üŒ Áu≤Vü≤àD uÛøÑ ÔÏ ñ+&˚<√
eTq+ düT\uÛ+Ñ >± ns¡+ú #˚dTü ø√e#·TÃ.
á ø£<˝ä∏ À ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ bÕÁ‘· Hê&û»+|òTü T&ÉT. Ç‘·ì ‘·+Á&ç ø£X´¯ |ü⁄&ÉT, ‘·*¢
<ä≈î£ ìå ≈£îe÷¬sÔ nsTTq düTs¡_.Û düTs¡_Û n+fÒ <Û̊qTe⁄. Ç‘·&TÉ ãTTwæø,Ï >√e⁄≈£î |ü⁄{Ïqº
ø=+>∑. á ø£<˝ä∏ À Ç‘·&TÉ ÁãVü≤à<˚e⁄ìøÏ Ä|ü$Ô TÁ‘·T&Éì, y˚Ts¡TÁe»+ nH˚ q>∑sêìï
bÕ*düTqÔ ï $s¡÷bÕ≈£î&å TÉ nH˚ sêø£då ü sêE≈£î ÁbÕD$TÁ‘·T&Éì #Ó|Œü ã&ç+~. Ç‘·qT Á|ürs√E
[ 175 ]
ÁãVü≤à e<ä›≈£î yÓ[fl ÁãVü≤àqT <ä]Ù+∫ ‹]– e#˚Ã e÷s¡Z+˝À $s¡÷bÕ≈£îåì ø£*dæ,
n‘·ì‘√ ø=+‘·ùd|ü⁄ >∑&|ç ,æ ‹]– ‘·q ìyêkÕìøÏ edüT+Ô {≤&ÉT. Ç˝≤+{Ï á ø=+>∑ ‘·q
ìyêkÕìøÏ e∫Ãq kÕ<Ûës¡D Áu≤Vü≤àDT&Óq’ >ö‘·eTTìøÏ n|üPs¡«yÓTqÆ n‹~∏ dü‘êÿsê\T
#˚d,æ ‘·q $TÁ‘·Tì <ë«sê neT÷\ýÓTqÆ <ÛHä êìï Ç|æŒdüT+Ô ~. Ç+‘· eT¨|üø±s¡+ #˚dqæ
‘·qqT #·+|æ, ø±*Ã ÄVü‰s¡+>± d”«ø£]+#·&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+∫q >ö‘·eTTì ø£$å T+#·&yÉ T˚
ø±≈£î+&Ü $s¡÷bÕ≈£îìå ùde≈£î\#˚‘· eTTø£ÿ\T eTTø£ÿ\T>± q]øÏ y˚jT· ã&çq >ö‘·eTTì
ã‹øÏ+#·eTì <˚y+˚ Á<äTì ø√] n‘·DíÏ |ü⁄qØ®$‘·Tì #˚dæ øö>∑*+#·Tø=ì <Ûqä +‘√düV‰ü
n‘·DíÏ n‘·ì Á>±e÷ìøÏ |ü+|ædTü +Ô ~.
á ø£<∏ë s¡#·sTT‘· ÄHê{Ï düe÷C≤ìøÏ Áu≤Vü≤àDuÛÑøÏÔì #ê{Ï #ÓbÕŒ&ÉT.
Áu≤Vü≤àDT&ÉT m+‘· ˙#·T&ÉT, <äTsêàs¡T&Z TÉ nsTTq|üŒ{Ïø° düe÷»+˝Àì e´≈£î\Ô T <=+>∑\
qT+∫ yÓTT<ä\Tø=ì n‘·T´qï‘·yTÓ qÆ kÕúsTT ø£*qZ yê] es¡≈î£ n+<äs÷¡ Áu≤Vü≤àD uÛøÑ ÔÏ ø£*Z
ñ+&Ü\ì, Áu≤Vü≤àDT\≈£î ùde #˚j÷· \ì ñ<√“<Ûä #˚XÊ&ÉT. á ø£<˝ä∏ À >ö‘·eTT&ÉT
Áu≤Vü≤àDT&ÉT ø±e&É+e\¢ n‘·ìøÏ <=+>∑ nH˚ø£ kÂø£sê´\T ø£*Œ+#ê&ÉT. >=|üŒ ÁãVü≤à]¸
nsTTq ø£X´¯ |ü⁄ìøÏ <äøå£ Á|üC≤|ü‹ |ü⁄Á‹ø£ nsTTq ø±eT<Ûq˚ Te⁄≈£î »ìà+∫q Hê&û»+|òTü T&ÉT
|ü⁄≥Tºø£ #˚‘· #ê˝≤ >=|üŒyê&ÉT. n+‘˚>±≈£î+&Ü Ç‘·&TÉ kÕø±å‘T· Ô ÁãVü≤à≈£î Ä|ü$Ô TÁ‘·T&ÉT.
Ç˝≤+{Ï Hê&û »+|òTü T&ÉT >ö‘·eTTì Á|ües¡qÔ qT |ü{+ºÏ #·T ø√≈£î+&Ü n‘·&TÉ Áu≤Vü≤àDT&Óq’ +<äT
e\¢H˚ n‘·ìøÏ eTVü≤√|üø±s¡+ #˚XÊ&ÉT. á ø£<˝ä∏ À <=+>∑ düe÷»+˝À n‘·´+‘· V”≤q<äX≈¯ î£
#Ó+~qyê&ÉT. Hê&û»+|òTü T&ÉT ñqï‘· <äX≈¯ î£ #Ó+~q yê&ÉT. M]<äs› ÷¡ øπ e\+ |ü⁄≥Tº
Áu≤Vü≤àDT&Ó’q >ö‘·eTTìøÏ Áu≤Vü≤àD uÛÑøÏÔ‘√ m+‘√ ùde\T #˚XÊs¡T. M] ˝≤>±H˚
düe÷»+˝À ñqï nìï C≤‘·T\ yês¡T Áu≤Vü≤àDTì >∑TD>∑D≤\qT |ü{+ºÏ #·Tø√≈£î+&Ü
Áu≤Vü≤àDT˝…q’ yês¡+<ä]ø° ùde\T #˚j÷· \ì á ø£<ë∏ s¡#s· TT‘· #Ó|Œæ ‘·q Áu≤Vü≤àD
≈£î˝≤_Ûe÷Hêìï #ê≥T≈£îHêï&ÉT.
á ø£<qä∏ T ‹ø£ÿq XÊ+‹|üs«¡ + ‘·èrj·÷XÊ«dü+˝Àì 470 |ü<´ä + qT+∫
525e |ü<´ä + es¡≈L£ ñqï 56 >∑<´ä |ü<ë´˝À¢ s¡∫+#ê&ÉT. ‹ø£ÿq á ø£<˝ä∏ À m˝≤+{Ï
e÷s¡TŒ #˚jT· ˝Ò<Tä . eT÷\+˝À ñqï~ ñqï≥T¢>± ø=+‘· dü+øÏ|å +Ôü >± sêXÊ&ÉT.
á ˙‹ ø£<\ä∏ ˝À ãTTwæ`XÊ«q+ ø£<ä∏ n#·ÃyÓTqÆ C≤q|ü<ä ø£<.ä∏ $T–*q @&ÉT
C≤q|ü<ä ˙‹ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£e⁄\T ø£*Œ+∫q$. M{Ï˝À C≤q|ü<ä ˙‹
ø£<∏ë+XÊ\T ñHêïsTT. n+<äTe\¢ á ø£<∏ä\˙ï C≤q|ü<ä ø£<∏ë+XÊ\‘√ ñHêïj·Tì
#Ó|Œü e#·TÃ.
[ 176 ]
5. eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝Àn<äT“¤‘· ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T
C≤q|ü<ä ø£<˝ä∏ À¢ n<äT“¤‘ø· <£ \ä∏ ≈£î ˇø£ $•wüyº TÓ qÆ kÕúqeTT+~. Á|ü|+ü #·+˝Àì
nìï uÛ≤wü˝À¢qT n<äT“¤‘ø· <£ \ä∏ ≈£î #ê˝≤ Á|ü#ês¡+ Á|üd~æ ∆ ñHêïsTT. ÁbÕNq e÷qe⁄\≈£î
>±˙, Ä<ÛTä ìø£ e÷qe⁄\≈£î >±˙ n<äT“¤‘ê+XÊ\ |ü≥¢ ÄdüøÔÏ m≈£îÿe>± ñ+≥T+~.
eTqTwüß\≈£î rs¡ì ø√]ø£\T mH√ï ñ+{≤sTT. yêdü$Ô ø£ J$‘·+˝À nqTuÛ$Ñ +#·˝ìÒ
n+XÊ\qT e÷qe⁄\T ‘êeTT ø£*Œ+#˚ kÕVæ≤‘·´+˝ÀqT, ø£fi˝¯ À¢qT ∫Á‹+∫ dü+‘·è|æÔ
bı+<äT‘·÷ ñ+{≤s¡T. ø£fi≤düèwæº #˚jT· ˝Òì Ç‘·sT¡ \T yê{Ïì #·~$ $ì ˝Òø£ #·÷∫
Äq+~dü÷Ô ñ+{≤s¡T. XÊÁdü Ô$C≤„q+ ‘Ó*j·Tì ÁbÕNq ø±\+˝À eTqTwüß\T
n‹X¯j÷Ó ≈£î\Ô ‘√, n<äT“¤‘· dü+|òTü ≥q\‘√ ≈£L&çq ø£<\ä∏ qT $ì Äq+<ëìï bı+<˚yês¡T.
XÊÅdÔü $C≤„q+ ~q~Hê_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘·Tqï H˚{Ï ø±\+˝À ôd’ Œ&ÉseY ÷Hé, dü÷|üseY ÷Hé,
ne‘êsY, Vü‰´ØbÕ≥sY yÓTT<ä˝q’… n<äT“¤‘ê+XÊ\‘√ ≈£L&çq #·\q∫Á‘ê\qT #·÷dæ Á|ü»\T
Äq+~düTHêïs¡T. BìøÏ ø±s¡D+ e÷qe⁄\≈£î n<äT“¤‘· ø£<\ä∏ |ü≥¢ ñqï Ädüøπ .Ô ‘êeTT
#˚jT· ˝Òì n<äT“¤‘· ø±sê´\qT, kÕVü≤kÕ\qT ‘êeTT #·~y˚ ø£<˝ä∏ À¢q÷, #·÷#˚ dæìe÷˝À¢q÷
‹\øÏ+∫ yê{Ïì ‘êy˚T #˚dqæ ≥T¢>± dü+‘·è|æÔ bı+<ä&+É e÷qe HÓ»’ +.
n<äT“¤‘ø· <£ ˝ä∏ À¢ e÷qyêr‘· X¯≈î£ \Ô bÕÁ‘· m≈£îÿe>± ñ+≥T+~. <˚e‘·\T,
eTTqT\T, yês¡T Ç#˚Ã XÊbÕ\T, esê\T, sêø£då Tü \T, ø°\T>∑TÁsê\T, >∑+&ÉusÒ T¡ +&É |ü≈î£ \å T,
e÷+Á‹≈£î\T, eT+Á‘·<+ä &Ü\T, <äj÷· ´\T, |æXÊ#ê\T, uÒ‘êfi¯ó&ÉT, j·T≈£î\å T, >∑+<äsT¡ «\T,
øÏqïs¡T\T, øÏ+|ü⁄s¡Twüß\T yÓTT<ä˝q’… yês¡T C≤q|ü<ä n<äT“¤‘· ø£<˝ä∏ À¢ Á|ü<ëÛ q bÕÁ‘· eVæ≤kÕÔsTT.
n<äT“¤‘· ø£<ë∏ ìsêàD≤ìï <ëì dü«s¡÷|ü dü«uÛ≤yê\qT >∑T]+∫ bÕXÊÃ‘·´ <˚XÊ˝À¢ >=|üŒ
|ü]XÀ<Ûqä »]–+~. M{Ï˝À V.J. ÁbÕ|t sêdæq “Morphology of the Folk Tale” nH˚
Á>∑+<∏+ä $•wüyº TÓ qÆ ~. á Á>∑+<∏+ä ˝À ÁbÕ|t ‘·q s¡cÕ´ <˚XÊìøÏ #Ó+~q e+<ä n<äT“¤‘·
ø£<\ä∏ qT d”«ø£]+∫ yê{Ï ìsêàD≤ìï $X‚w¢ dæ ÷ü Ô n|üPs¡«yÓTqÆ , $•wüyº TÓ qÆ dæ<ë∆+‘êìï
#˚XÊ&ÉT. Ç+<äT˝À #Ó|Œæ q dæ<ë∆+‘·+ Á|ü|+ü #·+˝Àì nìï uÛ≤wü\≈£î #Ó+~q n<äT“¤‘·
ø£<\ä∏ ≈£î e]Ô+|üCdÒ Tü ø√e#·TÃ. n<äT“¤‘ø· <£ ˝ä∏ À¢ n‹ eTTKýÓTqÆ $ n+<äT˝Àì bÕÁ‘·\
#·s´¡ \T. ÁbÕ|t á #·s´¡ \≈£î Functions (Á|üø±sê´\T) nì ù|s¡T ô|{Ïº yÓTT‘·+Ô 31
Á|üø±sê´\qT #ÓbÕŒ&ÉT. C≤q|ü<ä n<äT“¤‘· ø£<ë∏ ìsêàD≤ìï, <ëì #·Á{≤ìï á Á|üø±sê´\T
ìs¡sí TTkÕÔjT· ì á Á|üø±sê´\ |üsd¡ Œü s¡ dü+ã+<Ûëìï ø£<‘ä∏ √ yê{Ï≈î£ qï dü+ã+<Ûëìï
Á|ü<ëÛ q+>± ÁbÕ|t á Á>∑+<∏+ä ˝À $X‚w¢ +æ #ê&ÉT. nyÓT]ø± <˚X|¯ ⁄ü C≤q|ü<ä $C≤„qy˚‘Ô·
nsTTq n˝…H&é +É &Ódt ÁbÕ|t $X‚w¢ Dü ≈£î ∫qï e÷s¡TŒ\T #˚dæ nyÓT]ø£Hé Ç+&çjT· Hé C≤q|ü<ä∏
ø£<\ä∏ qT $X‚w¢ +æ #ê&ÉT.
‘Ó\T>∑T˝À ø=ìï e+<ä\ n<äT“¤‘ø· <£ \ä∏ THêïsTT. M{Ï˝À ø=ìï ø£<\ä∏ T
düsfi¡ +¯ >± ∫qï$>± ñ+fÒ eT]ø=ìï dü+øÏw¢ +ºü >± ô|<ä$› >± ñHêïsTT. dü+øÏw¢ +ºü >± ñqï
[ 177 ]
ø£<∏ä˝À¢ ñ|üø£<∏ä\T+{≤sTT. ‘Ó\T>∑T˝ÀH˚ ø±<äT nìï uÛ≤wü˝À¢ì n<äT“¤‘· ø£<∏ä˝À¢q÷
á |ü]dæú‹ ñ+≥T+~. ‘Ó\T>∑T˝Àì nH˚ø£ n<äT“¤‘·ø£<∏ä\qT |ü]o*+∫ n<äT“¤‘·
ø£<ë∏ +XÊ\qT øÏ+~ $<Û+ä >± #Ó|Œü e#·TÃ.
1. n<äT“¤‘ø· <£ \ä∏ T yêdüyÔ êìøÏ <ä÷s¡+>± ñ+{≤sTT.
2. M{Ï˝À ø£\Œq\T qeTà<ä–q$>±, ùV≤‘·Tã<äy∆ TÓ qÆ $>± ñ+&Ée⁄. n‹X¯j÷Ó ≈£î\Ô T,
n<äT“¤‘· dü+|òTü ≥q\T ñ+{≤sTT. ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ n‘·´+‘ê‹X¯j÷Ó ≈£îÔ \T+{≤sTT.
<˚e‘·\T, j·T≈£î\å T, Hê>∑T\T yÓTT<ä˝q’… yês¡T+{≤s¡T. M{Ï˝À ø=+<äsT¡ eT+∫yês¡T>±
ø=+<äsT¡ #Ó&y¶É ês¡T>± ñ+{≤s¡T. <äTsêàs¡T\Z T ø£<˝ä∏ À Hêj·T≈£îìøÏ ˝Ò<ë eTTK´bÕÁ‘·\≈£î
n|üø±s¡+ #˚ùdyês¡T>±, Hêj·T≈£î&ÉT #˚ùd |üìøÏ $|òü÷ï\T ø£*–+#˚ yês¡T>±
ñ+{≤s¡T. eT+∫yês¡T Hêj·T≈£îìøÏ eTTK´+>± n‘·&TÉ ø£cÕº˝À¢ ñqï|ü
&ÉT n‘·DíÏ
Ä ø£cÕº˝À¢ qT+∫ s¡økåÏ ÕÔsT¡ .
3. Hêj·T≈£î&ÉT ˝Ò<ë Á|ü<ëÛ q bÕÁ‘· <˚e‘·\ es¡+ e\¢ >±˙, ãTTwüß\ es¡+ e\¢ >±˙
|ü⁄&É‘ê&ÉT. ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ ãTTwæ Ç∫Ãq e÷$T&ç|+ü &ÉT ‹q&É+ e\¢ dü+‘êq+
ø£\T>∑T‘·T+~. eT]ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ Hêj·T≈£î&ÉT >±˙, Á|ü<ëÛ q bÕÁ‘· >±˙ >∑‘· »qà˝Àì
XÊ|ü+ ø±s¡D+>± |ü⁄&É‘ê&ÉT.
4. Hêj·T≈£î&ÉT Á|ü<ëÛ q+>± sê»≈£îe÷s¡T&Ó’ ñ+{≤&ÉT. ø=ìïø£<˝ä∏ À¢ Áu≤Vü≤àD ≈£îe÷s¡T&ÉT
Hêj·T≈£î&ÉT>± ñ+{≤&ÉT.
5. Hêj·T≈£î&ÉT Ç+{Ï qT+∫ ø±s¡´kÕ<Ûqä ≈£î ãj·T\T<˚s‘¡ ê&ÉT. ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ Hêj·T≈£î&ÉT
Á|ü‹Hêj·T≈£îì kÕ«BÛq+˝À ñqï ‘·q yê]ì s¡ø+åÏ #·Tø√e&ÜìøÏ ãj·T\T<˚s‘¡ ê&ÉT.
eT]ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ Hêj·T≈£î&ÉT ‘·q≈£î ø£\˝À ø£ì|æ+∫q n|ü⁄s¡÷|ü kÂ+<äs´¡ sê•
nsTTq <˚eø£q´qT #˚|≥ ü &º ÜìøÏ >±˙ ˝Ò<ë <˚XÊ≥q≈£î >±˙ ãj·T\T<˚s‘¡ ê&ÉT.
ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ Hêj·T≈£î&ÉT >∑Ts¡T<äøD
åÏ >± >∑Ts¡Te⁄ ø√]q edüTeÔ ⁄qT kÕ~Û+#·&ÜìøÏ
ãj·T\T<˚s¡T‘ê&ÉT. Ç˝≤ nH˚ø£ ø±s¡D≤\‘√ Hêj·T≈£î&ÉT Ç+{Ï qT+∫
ãj·T\T<˚s‘¡ ê&ÉT.
6. Á|ü‹Hêj·T≈£î&ÉT <äTsêàs¡T&Z TÉ >± ñ+&ç Hêj·T≈£îì ø±s¡´kÕ<Ûqä ≈£î $|ò÷ü ï\T ø£*–kÕÔ&TÉ .
Á|ü‹Hêj·T≈£î&ÉT eT+Á‘·‘+· Á‘ê\T, ≈£îÁå <ä$<ä´\T, ø±eTs¡÷|ü+, ø±eT>∑eTq+ yÓTT<ä˝q’…
$<ä´\T ‘Ó*dæqyê&ÉT>± ñ+{≤&ÉT. Ç‘·&TÉ ‘·q≈£î ‘Ó*dæq nìï e÷j·T\T Á|üj÷Ó –+∫
Hêj·T≈£îìøÏ <äøÿ£ e\dæq edüTeÔ ⁄qT >±˙, Ád” ìÔ >±˙ n|üV≤ü ]kÕÔ&TÉ . ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢
Á|ü‹Hêj·T≈£î&ÉT ø±[ø±<˚$øÏ qs¡ã* ÇdüT+Ô {≤&ÉT. Hêj·T≈£î&ÉT qs¡ã*ì Ä|ü&+É
>±˙, ‘êH˚ Á|ü‹Hêj·T≈£îDÏí ø±[ø±<˚$øÏ ã* Çe«&É+ >±˙ #˚kÕÔ&TÉ .
7. ø£<ä∏ øπ e\+ uÛ÷Ñ ˝Àø±ìøÏ |ü]$T‘·+ >±≈£î+&Ü }s¡«› ˝Àø±\≈£î, n<∏√ ˝Àø±\≈£î
yê´|æ+∫ ñ+≥T+~. Á|ü‹Hêj·T≈£î&ÉT Hêj·T≈£îìøÏ #Ó+<äe\dæq edüTeÔ ⁄qT >±˙,
Ád”ìÔ >±˙ n|üV≤ü ]+∫ yπ̊s ˝Àø±\≈£î rdüTø=ì yÓ[flb˛‘ê&ÉT.
[ 178 ]
8. Hêj·T≈£î&ÉT Á|ü‹Hêj·T≈£îì nH˚«wæd÷ü Ô ãj·T\T <˚sT¡ ‘ê&ÉT. á nH˚«wüD˝À n‘·ìøÏ
<˚e‘·\T j·T≈£î\å T, øÏqïs¡T\T düHêàs¡T˝Z q’… sêø£då Tü \T yÓTT<ä˝q’… yês¡T kÕj·T+ #˚dæ
n‘·DíÏ Á|ü‹Hêj·T≈£î&ÉT <ë≈£îÿqï ˝Àø±ìøÏ rdüTø=ì b˛‘ês¡T. Ä ˝Àø±˝À¢ ≈£L&Ü
Hêj·T≈£î&ÉT <˚e‘·\ kÕj·T+‘√ Á|ü‹Hêj·T≈£îì z&ç+∫ n‘·qT n|üV≤ü ]+∫q
edüTeÔ ⁄qT kÕ«BÛq+ #˚dTü ø=ì <˚e‘·\ kÕj·T+‘√H˚ yêj·TTy˚>+∑ ‘√ ìyêkÕìøÏ
#˚sT¡ ø=ì ìØí‘· düeTj·T+˝ÀH˚ edüTeÔ ⁄qT nedüsêìøÏ ñ|üj÷Ó –kÕÔ&TÉ .
9. ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ Á|ü<ëÛ q bÕÁ‘·\T |ü+<Ó+ y˚dTü ø√e&É+ ñ+≥T+~. ø=+<äsT¡ n<Ûsä à¡ +>±
n+fÒ yÓ÷dü+ #˚dæ |ü+<Ó+ >¬ *∫ z&çb˛sTTq yê] sêC≤´ìï>±˙, <ÛHä êìï >±˙,
e´≈£î\Ô qT >±˙ kÕ«BÛq+ #˚dTü ≈£î+{≤s¡T. Ç˝≤ z&çb˛sTTq yê]ì yê] ≈£îe÷s¡T&Óq’
ø£<ë∏ Hêj·T≈£î&ÉT kÕVü≤düø±s¡´+ #˚dæ Á|ü‹Hêj·T≈£î&ÉT n&ç–q edüTeÔ ⁄qT ‘Ó∫Ã sTT∫Ã
‘·+Á&çì >±˙, ‘·*ì¢ >±˙ <ëdü´ $eTTøÏÔ >±$kÕÔ&TÉ .
10. Hêj·Tø£ Á|ü‹Hêj·Tø£ dü+|òTü s¡¸D ñ+≥T+~. á dü+|òTü s¡¸D ø£<ä∏ ì&ç$ì ã{Ïº ñ+≥T+~.
ø£<ä∏ ∫qï~>± ñ+fÒ ˇø£{Ï s¬ +&ÉT dü+|òTü ≥q˝À¢ |òTü s¡¸D ñ+&ç, Ä ‘·sê«‘·
Hêj·T≈£î&ÉT Á|ü‹Hêj·T≈£îì MT<ä $»j·T+ kÕ~Û+#·&+É ‘√ ø£<ä∏ düTU≤+‘· eTe⁄‘·T+~.
ø£<ä∏ ô|<ä~› >± ñ+fÒ dü+|òTü s¡¸D dü+|òTü ≥q\T s¬ +&ÉT ø£+f… m≈£îÿe ñ+{≤sTT.
11. ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ Á|ü‹Hêj·T≈£îì eTs¡D+ ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£ |ü<‹∆ä ˝À »s¡T>∑T‘·T+~. Á|ü‹Hêj·T≈£îì
ÁbÕD≤\T n‘·ì <˚V≤ü +˝À ø±≈£î+&Ü eTs=ø£ #√≥ ìøÏ|å yÔü TÓ Æ e⁄+{≤sTT. Hêj·T≈£î&ÉT
Á|ü‹Hêj·T≈£îì ÁbÕD≤\T e⁄qï #√≥T ‘Ó\TdüTø=ì <ëìï HêX¯q+ #˚jT· &É+ <ë«sê
Á|ü‹Hêj·T≈£îì dü+Vü≤]kÕÔ&ÉT. BìøÏ ñ<ëVü≤s¡D u≤\Hê>∑eTà ø£<∏ä˝Àì
e÷j·T\|òøü s° T¡ ÁbÕD≤\T. á ø£<˝ä∏ À e÷j·T\|òøü s° T¡ ÁbÕD≤\T |ü<ëï\T>∑T düeTTÁ<ë\
ne‘·\ e⁄qï B$˝Àì #Ó≥Tº ‘=Ás¡˝À e⁄qï ∫\Tø£˝À e⁄qï≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~.
ø£<ë∏ Hêj·T≈£î&Óq’ u≤\e]› sêE m+‘√ ø£w|ºü &ü ç Ä ∫\Tø£qT #·+|ü&+É <ë«sê e÷j·T\
|òøü s° T¡ qT #·+|ü⁄‘ê&ÉT. eT]ø=ìï ø£<\ä∏ ˝À Á|ü‹Hêj·T≈£îì ÁbÕD≤\T n‘·ì <˚V≤ü +˝À
@<√ ˇø£ #√≥ ìøÏ|å yÔü TÓ Æ e⁄+{≤sTT. ÁbÕD≤\T ìøÏ|å yÔü TÓ Æ e⁄qï #√≥ ø=&ç‘H˚ ˚ n‘·&TÉ
#·ìb˛‘ê&ÉT. ˝Òøb£ ˛‘˚ #·ìb˛&ÉT. BìøÏ ñ<ëVü≤s¡D sêeDTì ÁbÕD≤\T n‘·ì
bı≥º˝Àe⁄qï neTè‘·u≤Û +&É+˝À ìøÏ|å yÔü TÓ Æ e⁄qï≥T¢ ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ #Ó|Œü ã&ç+~. sêeTT&ÉT
sêeDTì bı≥º˝Àì neTè‘·u≤+&Üìï ø=≥º&+É <ë«sê n‘·ìï dü+Vü≤]+∫q≥T¢>±
Ä ø£<˝ä∏ À¢ #Ó|Œü ã&ç+~. eT]ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ Hêj·T≈£î&ÉT Á|ü‹Hêj·T≈£îì X¯Øsêìï ˇø£
|ü<‹∆ä ˝À N\Ã&É+ <ë«sê n‘·ìï #·+|ü⁄‘ê&ÉT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î uÛ≤s¡‘+· ˝À ;ÛeTT&ÉT
»sêdü+<ÛTä ì X¯Øsêìï ì\Te⁄≈£î s¬ +&ÉT uÛ≤>±\T>± N*Ã Ä uÛ≤>±\qT e´‹πsø£
~X¯˝À y˚dæ #·+|æq≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. á $<Û+ä >± n<äT“¤‘ø· <£ ˝ä∏ À¢ Á|ü‹Hêj·T≈£îì
eTs¡D+ ÄX¯Ãs¡´ø£s+¡ >± ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ e⁄+≥T+~.
[ 179 ]
12. ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ Hêj·T≈£îìøÏ Ä+ø£å ñ+≥T+~. n+fÒ Hêj·T≈£î&ÉT #˚jT· >∑÷&Éì |üì
ñ+≥T+~. nsTT‘˚ Hêj·T≈£î&ÉT ø±yê\ì >±˙ nqTø√≈£î+&Ü >±˙ Ä+ø£åqT
n‹Áø£$TkÕÔ&TÉ . Ä+ø£qå T n‹Áø£$T+#·&+É e\¢ <ëìøÏ |üs´¡ ekÕq+>± Hêj·T≈£î&ÉT
‘êqT dü+bÕ~+∫q edüTeÔ ⁄qT ø√˝ÀŒe&É+ >±˙, ø£cÕº\bÕ\T ø±e&É+ >±˙,
sêsTT>± e÷s¡&+É >±˙ »s¡T>∑T‘·T+~. Hêj·T≈£î&ÉT <˚e‘·\ kÕj·T+‘√>±˙, ù|<äsê•
ô|<äe› Tà˝≤+{Ï yê] kÕj·T+‘√ >±˙, Ä+ø±å‹Áø£eTDe\¢ ø£*–q |üs´¡ ekÕq+
qT+∫ ãj·T≥|ü&‘É ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· Hêj·T≈£î&ÉT @ ø±s¡´dæ~ø∆ Ï Á|üjT· ‹ï+#ê&√ Ä
Á|üjT· ‘·ï+˝À $»j·T+ kÕ~Û+#·&+É ‘√ ø£<ä∏ düTU≤+‘·eTe⁄‘·T+~. Ç˝≤+{Ï ø£<˝ä∏ À¢
“Lack > Interdiction > Violation > Consequence > Attempted escape >
Lack Liquidation” nH˚ Äs¡T n+XÊ\T+{≤sTT. Bìï L-LL dæ<ë∆+‘·+ n+{≤s¡T.
á dæ<ë∆+‘êìï n˝…H&é +É &Ódt #ÓbÕŒ&ÉT. nsTT‘˚ nìï C≤q|ü<ä ø£<˝ä∏ À¢q÷ á
Äs¡Tñ+&Éøb£ ˛e#·TÃ. ø=ìï+{Ï˝À ˇø£{Ï s¬ +&ÉT n+XÊ\T ˝À|æ+#·e#·TÃ.
13. eT]ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ Ä+ø£å eTs=ø£ $<Û+ä >± e⁄+≥T+~. sêE y˚≥≈£î yÓ[fl ˇø£#√≥
n+<äyTÓ qÆ Ád”ìÔ #·÷dæ ‘·qqT ô|[fl #˚dTü ø√eTì ÄyÓTqT ø√s¡‘ê&ÉT. ÄyÓT <ëìøÏ
n+^ø£]dü÷Ô ˇø£ Ä+ø£å ô|&ÉT‘·T+~. sêE Ä Ä+ø£≈å î£ n+^ø£]+∫ ÄyÓTqT ô|[fl
#˚dTü ≈£î+{≤&ÉT. C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘·´+˝À Ä+ø£å n+≥÷ e⁄+fÒ n~ n‹Áø£$T+#·&Üìπø.
n+<äTe\¢ Ä+ø£å e⁄qï Á|ü‹ ø£<˝ä∏ Àq÷ Ä+ø±å‹Áø£eTD ‘·|Œü ìdü]>± e⁄+≥T+~.
Ä+ø±å‹Áø£eTD »]–q yÓ+≥H˚ ÄyÓT n‘·ìï $&ç∫ô|{Ïº yÓ[flb˛‘·T+~. sêE #ê˝≤
Á|üjT· ‹ï+∫ ‹]– ÄyÓTqT <äøÿÏ +#·Tø√e&É+‘√ ø£<ä∏ düTU≤+‘·eTe⁄‘·T+~.
14. n<äT“¤‘ø· <£ ˝ä∏ À¢ »+‘·Te⁄\T, |ü≈î£ \å T yÓTT<ä˝q’… e÷qy˚‘s· ¡ ÁbÕDT\T e÷{≤¢&‘É êsTT.
n+‘˚>±≈£î+&Ü ø£<∏ë ìs¡«Vü≤D˝À Ç$ Á|ü<Ûëq bÕÁ‘· eVæ≤kÕÔsTT. n‘·édüs¡
düeTj·T+˝À Hêj·T≈£îìøÏ düV‰ü j·T+ #˚kÕÔsTT.
15. á ø£<∏ä˝À¢ n<äT“¤‘· edüTÔe⁄\≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘· ñ+≥T+~. e÷Vü‰‘·à´+ ø£*–q
bÕe⁄ø√fi¯ófl, eTDT\T, e÷j·Tø£+ã*, ø£‹Ô yÓTT<ä˝q’… $ ñ+{≤sTT. Ç$ ø±s¡´kÕ<Ûqä ˝À
Hêj·T≈£îìøÏ ñ|üj÷Ó >∑|&ü ‘É êsTT.
16. ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ >∑+&ÉusÒ T¡ +&É |ü≈î£ :å \T+{≤sTT. ø±s¡D≤+‘·s+¡ e\¢ #·ìb˛sTTq
Hêj·T≈£îì n$ dü+J$|ü⁄\¢ ‘Ó∫Ã ã‹øÏkÕÔsTT. n+‘˚>±≈£î+&Ü ø±s¡´kÕ<Ûqä ˝À
Hêj·T≈£î&ÉT yÓfifl¯ e\dæq @&˚&TÉ |ü<ëÛ ï\T>∑T düeTTÁ<ë\ ne‘·*øÏ n‘·DíÏ rdüTø=ìb˛sTT
eT∞fl rdüTø=ì ekÕÔsTT.
17. n<äT“¤‘ø· <£ \ä∏ T ø£<qä∏ T dü÷{Ï>± #ÓãT‘êsTT. M{Ï˝À ø£<qä∏ T kÕ>∑Bj·T&É+ ñ+&É<Tä .
18. ø£<˝ä∏ À¢ eT÷˝≤+XÊ\T+{≤sTT. M{Ïì Ä+>∑+¢ ˝À Motifs n+{≤s¡T. M{Ï e\¢ ø£<ä∏
eT\T|ü⁄ ‹s¡T>∑T‘·T+~. düe‹‘·*,¢ e÷+Á‹≈£î&ÉT, |æXÊ#ê\T, <˚e‘·\T yÓTT<ä˝q’…
bÕÁ‘·\T, eT+Á‘·<+ä &É+, e÷j·Tø£+ã* yÓTT<ä˝q’… e÷+Á‹ø£ edüTeÔ ⁄\T, Hêj·T≈£î&ÉT
[ 180 ]
dü|Ôü düeTTÁ<ë\T <ë{Ï yÓfifl¯ &É+, esê\T, XÊbÕ\T, |üsø¡ ±j·T Á|üyX˚ +¯ yÓTT<ä˝q’…
dü+|òTü ≥q\T eT÷˝≤+XÊ\T. nyÓT]ø± <˚X|¯ ⁄ü C≤q|ü<ä $C≤„qy˚‘Ô· nsTTq dæ‘º Y
<∏ë+düHé “Motif index of Folk Literature” nH˚ Á>∑+<∏ëìï Äs¡T dü+|ü⁄{≤\T>± sêXÊ&ÉT.
Ç+<äT˝À nìï uÛ≤wü\ C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘·´+˝Àì eT÷˝≤+XÊ\ $X‚w¢ Dü ñ+~.
19. n<äT“¤‘· ø£<∏ä e#·q+, ø£<∏ëπ>j·T+, s¡÷|üø£+ yÓTT<ä˝…’q @ Á|üÁøÏj·T˝ÀHÓ’Hê
ñ+&Ée#·TÃ.
20. n<äT“¤‘· ø£<˝ä∏ À¢ e÷qeÁd” \Ô ≈£î bÕeTT\T ˝Ò<ë >∑T&ÉT¢ »ìà+#·&+É , >∑T&É˝¢ À qT+∫
bÕeTT\T, |ü≈î£ \å T |ü⁄≥º&+É yÓTT<ä˝q’… n+XÊ\T+{≤sTT. ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ Ád” >Ô ±
|ü⁄{Ïqº yês¡T |ü⁄s¡Twüß&ÉT>± e÷s¡&+É , |ü⁄s¡Twüß&ÉT>± |ü⁄{Ïº Åd>Ô” ± e÷s¡&+É »s¡T>∑T‘·T+~.
Ç˝≤ »s¡>&∑ ÜìøÏ ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ esê\T, XÊbÕ\T ø±s¡D+ø±>± eT] ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢
ø=ìï eTVæ≤eT>∑\ ø√H˚s¡T¢, düs¡düT‡\T yÓTT<ä˝…’qyê{Ï˝À kÕïq+ #˚j·T&É+
ø±s¡DeTe⁄‘·T+~.
21. ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T |ü⁄Á‘·d+ü ‘êq+ ø√dü+ áX¯«s¡T&ÉT yÓTT<ä˝q’… <˚e‘·\
>∑T]+∫ ‘·|dü Tü ‡ #˚kÕÔsT¡ . <˚e‘· Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ yê]øÏ |ü⁄Á‘·T&ÉT ø±≈£î+&Ü ≈£îe÷¬sÔ
»ìàdüT+Ô <äì, Ä ≈£îe÷¬sÔ ‘·sê«‘· ø±\+˝À ≈£îe÷s¡T&ÉT>± e÷s¡‘ê&Éì ˇø£ yÓT*ø£‘√
≈£L&çq esêìï ÇkÕÔ&TÉ . <˚e⁄&ÉT #Ó|Œæ q e÷≥ e´s¡+ú ø±<äT ø±ã{Ïº ‘·eT≈£î |ü⁄{Ïqº ~
≈£îe÷¬sÔ nsTTq|üŒ{Ïø° ÄyÓT ‘·sê«‘· m˝≤>∑÷ |ü⁄s¡Twüß&ÉT>± e÷s¡‘ê&ÉT ø±ã{Ï,º
yês¡T ‘·eT≈£î ≈£îe÷s¡T&ÉT »ìà+#ê&Éì Á|ü#ês¡+ #˚d÷ü Ô ≈£îe÷¬sqÔ T ≈£îe÷s¡Tì˝≤>±
ô|+#·T‘ês¡T. n+‘˚>±≈£î+&Ü Ä ≈£îe÷¬s≈Ô î£ eTs=ø£ ne÷àsTTì∫Ã $yêVü≤+
≈£L&Ü #˚kÕÔsT¡ . nsTT‘˚ ø√&É\T ø±|ü⁄sêìøÏ e∫Ãq ‘·sê«‘· ndü\T $wüjT· + ‘Ó*dæ
b˛e&É+‘√ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T ∫≈£îÿ˝À¢ |ü&‘É ês¡T. ‘·sê«‘· ø£<ä∏ ø=ìï eT\T|ü⁄\T ‹]–
ne÷àsTT>± |ü⁄{Ïqº Ä e´øÏÔ |ü⁄s¡Twüß&ÉT>± e÷s¡&+É ‘√ ø£<ä∏ düTU≤+‘·eTe⁄‘·T+~.
Çe˙ï C≤q|ü<ä ø£<˝ä∏ À¢ì n<äT“¤‘· ø£<ë∏ +XÊ\T. á ø£<ë∏ +XÊ\qT d”«ø£]+∫ |ü+&ç‘·
ø£e⁄\T ‘êeTT kı+‘·+>± ø=ìï ø£<\ä∏ qT ø£*Œ+∫ uÛ≤s¡‘+· ˝≤+{Ï Á>∑+<∏ë˝À¢
#=|æŒ+#ês¡T. Ç˝≤+{Ï ø£<\ä∏ T dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À ñHêïsTT.
‘Ó\T>∑T C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘·´+˝Àì n<äT“¤‘ø· <£ \ä∏ qT |ü]o*ùdÔ ô|’ n+XÊ\Tqï≥T¢>±
düŒwüeº Te⁄‘·T+~. nsTT‘˚ á n+XÊ\˙ï nìï n<äT“¤‘· ø£<˝ä∏ À¢q÷ ñ+&Ée⁄. M{Ï˝À ø=ìï
n+XÊ\T ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ ñ+{≤sTT. á n+XÊ\T øπ e\+ ‘Ó\T>∑T ø£<\ä∏ ≈£î e÷Á‘·yT˚
dü+ã+~Û+∫q$ ø±e⁄. uÛ≤s¡rj·T uÛ≤wü\ìï+{Ï˝Àì n<äT“¤‘· ø£<˝ä∏ À¢q÷ ô|’ n+XÊ\T
ø£ìŒkÕÔsTT. n+<äTe\¢H˚ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝Àì n<äT“¤‘· ø£<˝ä∏ À¢ ô|’ n+XÊ˝À¢ì ø=ìï ø£ìŒdüTHÔ êïsTT.
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À ñ‘·+Ô ≈£îì ø£<,ä∏ >∑sT¡ &ÉTì ø£<,ä∏ >∑+>±X¯+‘·qT\ ø£<,ä∏ »sêdü+<ÛTä ì ø£<,ä∏
X¯\ <ä\T\ #·]Á‘·`yêeT<˚e e÷Vü‰‘·à´+ ø£<,ä∏ •K+&ç ø£<ä∏ nH˚ Äs¡T n<äT“¤‘· ø£<\ä∏ THêïsTT.
yê{Ïì |ü]o*+#·T<ë+.
[ 181 ]
1.ñ‘·Ô+≈£îì øø££<∏ä:
á ñbÕU≤´q+ dü + dü ÿ è‘· uÛ ≤ s¡ ‘ · + ˝Àì Ä~|ü s ¡ « +˝À eT÷&É e
ñ|ü|sü «¡ yÓTqÆ bÂwü´ |üs«¡ +˝À 82e e#·q+ qT+∫ 169e e#·q+ es¡≈L£ ñqï 81
e#·q, XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT HÓ$’ TXÊs¡D´+˝Àì eTTqT\≈£î
#ÓãT‘ê&ÉT. dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ø=ìï ÁbÕNq Á|ü‘T· ˝À¢ Ç‘·ì ù|s¡T ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT nì
ñ+&É>±, eT]ø=ìï Á|ü‘T· ˝À¢ ñ<ä+≈£î&ÉT nìñ+~. á s¬ +&ÉT ù|s¡≈¢ î£ ñ‘·ÿ èwüyº TÓ qÆ C≤„q+
ø£\yê&ÉT nì ns¡+ú . ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT y˚<Tä &ÉT nH˚ >∑Ts¡Te⁄ <ä>sZ∑ ¡ $<ëúÛ≤´dü+ #˚dTü qÔ ï
•wüß´&ÉT. á y˚<Tä &ÉT »qy˚T»j·TT&ÉT, bÂwüß´&ÉT nH˚ Ç<äs› T¡ sêE\≈£î |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT.
y˚<Tä &ÉT á sêE\≈£î j·TC„+ #˚sTT+#·&ÜìøÏ yÓfiS¯ Ô ñ‘·+Ô ≈£îì‘√ ªªuÛÀj·T‘Y øÏ+∫ <ädàü <äèZ ùV≤
|ü]V”≤j·T‘˚ ‘·~#êÃ eT´Vü≤eT|ü] V”≤j·Te÷q+ uÛeÑ ‘ê ÁøÏjT· e÷q+µµ ªªHê sTT+{À¢ @
˝À≥T ø£*–Hê <ëìï |üP]+#·Tµµ nì ÄC≤„|+æ ∫ yÓ[flb˛‘ê&ÉT. >∑Ts¡Te⁄ #Ó|Œæ q≥T¢>±
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ÄÁX¯eT+˝À @˝À≥T ˝Ò≈î£ +&Ü nìï |üqT\T #˚d÷ü Ô ñ+{≤&ÉT. ˇø£s√E
ÄÁX¯eT+˝Àì Ád” \Ô T ñ‘·+Ô ≈£îì |æ*∫ ªªñbÕ<Ûë´sTT˙ ‘˚ ãTT‘·TeTr ñbÕ<Ûë´j·TX¯Ã
Áb˛wæ‘'· nkÕ´ j·T<∏ëj·T+ ãTT‘·T' e+<Û√´ q uÛeÑ ‹ ‘·<ë∏ ÁøÏjT· ‘ê+ @cÕ $w”<‹ä
Ç‹µµ (Ä~. 3 ` 88) ªª>∑Ts¡T|ü‹ï ãTT‘·TeT‹ nsTT+~. >∑Ts¡Te⁄ ñs√Z ˝Òq+<äTe\¢ ÄyÓT
ãTT‘·Tø±\+ eè<∏ë ø±≈£î+&Ü #˚jT· TµµeTì #ÓãT‘ês¡T. n+fÒ ãTT‘·T ø±\+˝À >∑Ts¡T|ü‹ï
dü+uÛÀ>∑+ #˚j÷· \ì yê] ñ<˚X› ´¯ +. nsTT‘˚ ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT <ëìï nø±s¡´+>± uÛ≤$+∫
‘êqT n˝≤+{Ï nø±s¡´+ #˚jT· qì #ÓãT‘ê&ÉT. ø=+‘· ø±\+ ‘·sê«‘· y˚<Tä &ÉT ‹]– e∫Ã
»]–q $wüjT· + ‘Ó\TdüTø=ì ñ‘·+Ô ≈£îì <Ûsä à¡ ãT~∆øÏ yÓT#·TÃø=ì >∑Ts¡T≈£î\+ qT+∫ n‘·DíÏ
Ç+{ÏøÏ yÓfifl¯ &ÜìøÏ nqTC„ ÇkÕÔ&TÉ . ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT <ëìøÏ dü+‘√wæ+∫ >∑Ts¡T<äøD åÏ >± ‘êqT
@$T #˚j÷· ˝À ÄC≤„|+æ #·eTì y˚<Tä ì ø√s¡T‘ê&ÉT. >∑Ts¡Te⁄ >∑Ts¡T|ü‹ï n&ç–q <ëìï ‘Ó∫Ã
Çe«eTì ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT >∑Ts¡T|ü‹ï e<ä≈› î£ yÓ[fl $wüjT· eT+‘ê
ÄyÓT≈£î #Ó|Œæ ÄyÓT≈£î @$T ø±yê˝À #Ó|Œü e\dæ+~>± ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ >∑Ts¡T|ü‹ï bÂwü´
eTVü‰sêE uÛ≤s¡é<ä› ñqï ≈£î+&É˝≤\qT Hê\T>∑T s√E˝À¢ ‘Ó∫Ã Çyê«\ì, yê{Ïì
<Û]ä +∫ |ü⁄D´ø£Áe‘·+ #˚dæ Áu≤Vü≤àDT\≈£î uÛÀ»q+ e&ç+¶ #ê\ì, ø±ã{Ïº Hê\T>∑T s√E\
˝À|ü\ Ä ≈£î+&É˝≤\qT ‘Ó∫Ã Çe⁄«eTì #ÓãT‘·T+~. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT yÓ+≥H˚ ≈£î+&É˝≤\
ø√dü+ ãj·T\T<˚sT¡ ‘ê&ÉT.
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT bÂwüß´ì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ b˛‘·Tqï|ü
&ÉT <ë]˝À n‘·ìøÏ ˇø£ ô|<ä› m<äTq› T
møÏÿ edüTqÔ ï eTVü‰ø±j·TT&ÉT ‘ês¡d|ü &ü ç Ä m<äTù› |&ÉqT ‹qTeTì #ÓãT‘ê&ÉT. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT
Ä |üì #˚jT· &ÜìøÏ yÓTT<ä≥ Çwü|º &ü øÉ £ b˛sTTq|üŒ{ÏøÏ ‘·sê«‘· Ä m<äT› ù|&ÉqT ‹ì ‘·«s¡>±
yÓfi≤fl\H˚ ñ<˚X› +¯ ‘√ ì\T#=ì Ä#·eTq+ #˚dæ bÂwü´ eTVü‰sêE e<ä≈› î£ yÓ[fl n‘·DíÏ
Äosê«<ä|Pü s¡«ø£+>± n_Ûq+~+∫ >∑Ts¡T<äøD åÏ ø√dü+ n‘·ì uÛ≤s¡´ ≈£î+&É˝≤\qT ‘·q≈£î
Ç|æŒ+#·e\dæ+~>± ø√s¡T‘ê&ÉT. bÂwüß´&ÉT n+<äT≈£î dü+‘√wü+>± n+^ø£]+∫ n+‘·'|ü⁄s+¡
[ 182 ]
˝À|ü*øÏ yÓ[fl ‘·q uÛ≤s¡´qT n&ç– ≈£î+&É˝≤\qT rdüTø√eTì ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT.
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT n+‘·'|ü⁄s¡+˝ÀìøÏ yÓ[fl bÂwüß´ì uÛ≤s¡´ ø£ì|æ+#·ø£ b˛e&É+‘√ ‹]– bÂwüß´ì
e<ä≈› î£ e∫Ã ÄyÓT ø£ì|æ+#·˝<Ò ìä #ÓãT‘ê&ÉT. <ëìøÏ bÂwüß´&ÉT ÄyÓT |ü‹Áe‘· ø±ã{Ïº
m+–*‘√ n|ü$Á‘·yTÓ qÆ yê]øÏ ÄyÓT ø£ì|æ+#·<ìä #ÓãT‘ê&ÉT. n|ü⁄&ÉT ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ‘êqT
m<äT› ù|&É ‹ì ì\ã&ç Ä#·eTq+ #˚dqæ $wüjT· + bÂwüß´ìøÏ #Ó|Œæ XÊÅdãÔü <ä+∆ >± eT∞fl
Ä#·eTq+ #˚dæ ‹]– n+‘·'|ü⁄s¡+˝ÀìøÏ yÓ[fl bÂwüß´ì uÛ≤s¡´qT #·÷dæ ÄyÓT‘√ ‘êqT
e∫Ãq |üì >∑T]+∫ #Ó|Œæ ‘·q >∑Ts¡T|ü‹ï ø√dü+ ÄyÓT ≈£î+&É˝≤\qT Çe«e\dæ+~>±
ø√s¡T‘ê&ÉT. bÂwüß´ì uÛ≤s¡´ dü+‘√wü+>± <ëìøÏ n+^ø£]+∫ ‘·q ≈£î+&É˝≤\qT ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ
Çdü÷Ô Hê>∑sêC…q’ ‘·ø≈å£ î£ &ÉT Ä ≈£î+&É˝≤\ ø√dü+ >∑{>ºÏ ± Á|üjT· ‹ïdüTHÔ êï&Éì, nÁ|üeT‘·+Ô >±
ñ+&Ü\ì #ÓãT‘·T+~. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT n˝≤π> ñ+{≤qì ÄyÓT≈£î #Ó|Œæ ‹]– bÂwüß´ì
e<ä≈› î£ ekÕÔ&TÉ . bÂwüß´&ÉT ‘·q Ä‹<∏´ä + d”«ø£]+#·e\dæ+~>± ñ‘·+Ô ≈£îì ø√s¡T‘ê&ÉT.
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT n+<äT≈£î n+^ø£]dü÷Ô ‘êqT oÁ|òTü +>± yÓfi≤fl\ì n+<äTe\¢ dæ<+∆ä >±, |ü]X¯ó<ä+∆ >±
ñqï nHêïìï e&ç+¶ #·eTì #ÓãT‘ê&ÉT. sêE dæ<+∆ä >± ñqï nHêïìï n‘·ìøÏ e&çk¶ ÕÔ&TÉ .
Ä nqï+˝À ˇø£ yÓ+Á≥Tø£ sêe&É+ #˚‘· ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ø√|ü–+∫ bÂwüß´ì‘√ ªªHê≈£înX¯ó∫
nsTTq nHêïìï ô|{≤ºe⁄ ø±ã{Ïº qTe⁄« n+<ÛTä &ç$ ne⁄‘êe⁄µµ nì n‘·DíÏ X¯|kæ ÕÔ&TÉ .
<ëìøÏ bÂwüß´&ÉT ø√|æ+∫ ªªqTe⁄« X¯ó<äy∆ TÓ qÆ nHêïìï ≈£L&Ü <ä÷wædTü HÔ êïe⁄ ø±ã{Ïº qTe⁄«
dü+‘êq V”≤qT&Ée⁄ ne⁄‘êe⁄ nì X¯|kæ ÕÔ&TÉ . n|ü⁄&ÉT ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT nX¯ó∫ nsTTq nqï+
ô|≥º&yÉ T˚ ø±≈£î+&Ü Á|ü‹XÊ|ü+ Çe«&É+ ñ∫‘·+ ø±<äì, nHêïìï |üØøÏ+å #·eTì bÂwüß´ìøÏ
#ÓãT‘ê&ÉT. bÂwüß´&ÉT |ü]øÏ+å ∫ #·÷ùdÔ nqï+ #·\ã¢ &ç ñ+&É≥+, n+<äT˝À yÓ+Á≥Tø£ ñ+&É≥+
>∑eTì+∫ ñ‘·+Ô ≈£îì‘√ nX¯óÁuÛyÑ TÓ qÆ nHêïìï e&ç+¶ ∫q+<äT≈£î ‘·qqT ø£$å T+#·eTì, ‘êqT
n+<ÛTä DÏí ø±˝Òqì n+<äTe\¢ n‘·ì XÊbÕìï ñ|üd+ü Vü≤]+#·TeTì ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT
n‘·ì n+<Û‘ä «· + ø=~›ø±\+ e÷Á‘·yT˚ ñ+≥T+<äì, n∫s¡ø±\+˝ÀH˚ n‘·&TÉ XÊ|ü$eTT≈£î&Ô TÉ
ne⁄‘ê&Éì, n˝≤π> n‘·qT ‘·q≈£î Ç∫Ãq XÊbÕìï yÓqøÏÿ rdüTø√eTì #ÓãT‘ê&ÉT.
ªªqe˙‘·+ Vü≤è<äjT· + Áu≤Vü≤àDdü´ yêN ≈£îså √ ì•‘· rø£å <í ëÛ s¡'
‘·<Tä uÛj
Ñ T· y˚T ‘·~«|üØ‘·+ ø£Áå ‹j·Tdü´ yêvïe˙‘·+ Vü≤è<äjT· +
rø£åD<Ûës¡$T‹µµ (Ä~. 3 ` 124 )
Áu≤Vü≤àDT&ÉT yÓqï˝≤+{Ï eTqdüT ø£‹˝Ô ≤+{Ï e÷≥qT ø£*– ñ+{≤&Éì, ø£Áå ‹j·TTì˝À á
s¬ +&ÉT e´‹πsø£+>± ñ+{≤j·Tì, n+<äTe\¢ ‘·q≈£î XÊbÕìï eTs¡˝ÃÒ X¯øÔÏ ˝Ò<ìä bÂwüß´&ÉT
#ÓãT‘ê&ÉT. n|ü
&ÉT ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT X¯ó∫ nsTTq nHêïìï ‘êqT <ä÷wæ+#·&+É e\¢ n‘·&TÉ
‘·qqT dü+‘êq V”≤qT&Ée⁄ ø£eTàì X¯|+æ #ê&Éì, nsTT‘˚ nqï+ <äTwüyº TÓ qÆ <äì bÂwüß´&ÉT
n+^ø£]+#ê&ÉT ø±ã{Ïº n‘·qT ‘·q≈£î Ç∫Ãq XÊ|ü+ ‘·>T∑ \<äì #Ó|Œæ ≈£î+&É˝≤\qT
rdüTø=ì ãj·T\T <˚sT¡ ‘ê&ÉT.
[ 183 ]
≈£î+&É˝≤\qT #˚õøÏÿ+#·Tø√e&ÜìøÏ y˚∫#·÷düTqÔ ï ‘·ø≈å£ î£ &ÉT ~>∑+ãs¡T&Óq’ _≈£îeå ⁄
y˚w+ü ‘√ ‘·ø≈å£ î£ ì yÓ+ã&çd÷ü Ô ˇø£kÕ] ø£ì|æd÷ü Ô eTs=ø£kÕ] e÷j·TeTe⁄‘·÷ ñ+{≤&ÉT.
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT Bìï >∑eTìkÕÔ&TÉ . ø=+‘· <ä÷s¡+ yÓ[flq ‘·sê«‘· ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ≈£î+&É˝≤\qT
H˚\MT<ä ô|{Ïº kÕïq, dü+<Û´ä , e+<äHê<äT\T ìs¡«]Ô+#·T ≈£î+≥÷ ñ+{≤&ÉT. ‘·ø≈å£ î£ &ÉT H˚\MT<ä ñqï
≈£î+&É˝≤\qT rdüTø=ì bÕ]b˛‘·÷ ñ+{≤&ÉT. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ‘·q ø±s¡´Áø£e÷\qT eTT–+#·Tø=ì
‘·ø≈å£ î£ ì yÓ+≥ |ü]>¬ ‹Ô n‘·DíÏ |ü≥Tºø√uÀ‘·Tqï düeTj·T+˝À ‘·ø≈å£ î£ &ÉT Ä s¡÷bÕìï
e~*y˚dæ ‘·q bÕeTT s¡÷bÕìï <Û]ä +∫ nø£ÿ&É uÛ÷Ñ $T˝À ñqï ø£qï+ >∑T+&Ü ‘·q Hê>∑˝Àø±ìøÏ
yÓ[flb˛‘ê&ÉT. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ˇø£ ø£f‘º… √ Ä ø£Hêïìï ‘·e⁄«‘·÷ ø£w+ºü |ü&TÉ ‘·÷ ñ+{≤&ÉT.
<ëìï >∑eTì+∫ Ç+Á<äT&ÉT ‘·q eÁC≤j·TT<Ûëìï ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ kÕj·T+>± |ü+|ækÕÔ&TÉ .
eÁC≤j·TT<Û+ä ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ‘·e⁄«‘·Tqï ø£f˝º… À Á|üy•˚ +∫ Hê>∑˝Àø±ìøÏ <ë]ì @s¡Œs¡TdüT+Ô ~.
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT Ä e÷s¡+Z ˝À Hê>∑˝Àø±ìøÏ yÓ[fl ‘·ø≈å£ î£ &ÉT ø£ì|æ+#·øb£ ˛e&É+‘√ Hê>∑T\qT
Á|üdqü ï+ #˚dTü ø√e&ÜìøÏ ◊sêe‘·T&ÉT, <Ûèä ‘·sêhT&ÉT, ‘·ø≈å£ î£ &ÉT yÓTT<ä˝q’… Hê>∑<e˚ ‘·\qT
k˛ÔÁ‘·+ #˚kÕÔ&TÉ . <ëì e\¢ Á|üj÷Ó »q+ ø£ì|æ+#·<Tä .
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT nø£ÿ&É ‘Ó\T|ü⁄ q\T|ü⁄ b˛>∑T\Tqï |ü&TÉ >∑T q÷\TqT eT>∑+Z MT<ä
møÏÿ+∫ ã≥º H˚dTü qÔ ï Ç<äs› T¡ Ád” \Ô qT, |üHïÓ +&Ü≈£î\T >∑\ ˇø£ #·Áø±ìï ‹|ü
‘·Tqï
Äs¡T>∑Ts¡T u≤\Ts¡qT #·÷kÕÔ&TÉ . ‘·sê«‘· ˇø£ n+<äyTÓ qÆ >∑TÁs¡+ MT<ä ≈£Ls¡TÃqï ˇø£
eTVü‰|ü⁄s¡Twüßì #·÷dæ n‘·DíÏ eT+Á‘ê\ e+{Ï XÀ¢ø±\‘√ düT‹Ô kÕÔ&TÉ . n‘·ì düT‹Ô øÏ yÓT∫Ã
>∑TÁs¡+ MT<ä ≈£Ls¡TÃqï eTVü‰|ü⁄s¡Twüß&ÉT n‘·ìπø$T ø±yê˝À ø√s¡Tø√eT+{≤&ÉT.
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT Hê>∑T\+<äsT¡ ‘·q eX¯+ ø±yê\ì ø√s¡‘ê&ÉT. n|ü
&ÉT ~e´|ü⁄s¡Twüß&ÉT ‘·q
>∑TÁs¡+ jÓTTø£ÿ nbÕq Á|ü<X˚ +¯ ˝À >∑{>ºÏ ± }<äTeTì #ÓãT‘ê&ÉT. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT n‘·&TÉ
#Ó|Œæ q≥T¢ #˚jT· >±H˚ nX¯«+ jÓTTø£ÿ X¯Øs¡+˝Àì nìï s¡+Á<Ûë\ qT+∫ bı>∑‘√≈£L&çq
n–ïC≤«\\T yÓ\Te&ç Hê>∑˝Àø£eT+‘·{≤ yê´|ækÕÔsTT. <ëì‘√ ‘·ø≈å£ î£ &ÉT uÛj Ñ T· |ü&ç
≈£î+&É˝≤\qT ‘Ó∫Ã ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ ÇkÕÔ&TÉ . ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT yê{Ïì rdüTø=ì >∑Ts¡T|ü‹ï
|ü⁄D´ø£Áe‘·+ #˚dTü ≈£îH˚~ n<˚s√E nì Á>∑V≤æ +∫ ‘êqT ñqï Hê>∑˝Àø£+ qT+∫ m˝≤
yÓfifl¯ >∑\Hê nì Ä˝À∫düTÔ ñqï|ü
&ÉT Ä ~e´|ü⁄s¡Twüß&ÉT n‘·ì Ä˝À#·q ‘Ó\TdüTø=ì ‘·q
>∑Ti¿+ MT<ä ñ‘·+Ô ≈£îì møÏÿ+∫ ø£Då ø±\+˝À >∑Ts¡T≈£î˝≤ìøÏ n‘·DíÏ #˚sT¡ kÕÔ&TÉ . >∑Ts¡T|ü‹ï
kÕïq+ #˚dæ yÓ+Á≥Tø£\T Äs¡u≥ … Tº≈î£ +≥÷ ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ‘êqT #Ó|Œæ q ìØí‘· düeTj·÷ìøÏ
sê˝Òøb£ ˛sTTq+<äT≈£î n‘·DíÏ X¯|+æ #ê\ì nqT≈£î+≥÷ ñ+≥T+~. n<˚ düeTj·T+˝À
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ÄyÓT e<ä≈› î£ e∫Ã ≈£î+&É˝≤\qT ÄyÓT≈£î ÇkÕÔ&TÉ .
Ä ‘·sê«‘· ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT >∑Ts¡Te⁄qT ø£*dæ ≈£î+&É˝≤\ ø√dü+ ãj·T\T<˚] q|üŒ{Ï
qT+∫ ‘·q≈£î »]–q $wüjT· eT+‘ê n‘·ìøÏ #Ó|Œæ e÷s¡eZ T<Û´ä ˝À ‘·q≈£î ø£ì|æ+∫q
m<äT,› m<äTH› øÓ ÿÏ q |ü⁄s¡Twüß&ÉT, Hê>∑˝Àø£+˝À ‘·q≈£î ø£ì|æ+∫q Ç<äs› T¡ Åd\Ô” T ã≥ºHj ˚ T· &É+,
|üHïÓ +&Ü≈£î\ #·Áø±ìï Äs¡T>∑Ts¡T u≤\Ts¡T ‹|üŒ&É+ >∑TÁs¡+ MT<ä møÏÿ e∫Ã ‘·q≈£î
[ 184 ]
düV‰ü j·T+ #˚dqæ eTVü‰|ü⁄s¡Twüß&ÉT ` Mfi¯fl+<äsT¡ mes¡T, yê] dü+>∑‹ @$T≥ì Á|ü•ïkÕÔ&TÉ .
<ëìøÏ n‘·ì >∑Ts¡TyÓq’ y˚<Tä &ÉT Ç˝≤ düe÷<Ûëq+ #ÓãT‘ê&ÉT. ªªÄ sTT<äs› T¡ Åd\Ô” T <Ûë‘·,
$<Ûë‘·. yês¡T H˚dTü qÔ ï ã≥º˝Àì q\¢ì ‘Ó\ì¢ b˛>∑T\T sêÁ‹+ãefi¯ófl. |üHïÓ +&Ü≈£î\
#·Áø£+ dü+e‘·‡s¡+. |üHïÓ +&Ü≈£î\T |üHïÓ +&ÉT HÓ\\T. Ä #·Áø±ìï ‹|ü
‘·Tqï Äs¡T>∑Ts¡T
u≤\Ts¡T Äs¡T ãTT‘·Te⁄\T. Hê>∑˝Àø£+˝À ø£ì|æ+∫q nX¯«+ n–ï. <ëì MT<ä ≈£Ls¡TÃqï
|ü⁄s¡Twüß&ÉT |üsq®¡ T´&ÉT (Ç+Á<äT&ÉT). <ë]˝À yÓfió¯ qÔ ï|ü
&ÉT ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ ø£ì|æ+∫q m<äTù› |&É
neTè‘·+. <ëìï ‹qï+<äT e\¢H˚ Hê>∑˝Àø£+˝À ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT #·ìb˛˝Ò<Tä . Ç+Á<äT&ÉT Hê
ùdïVæ≤‘·T&ÉT ø±e&É+ e\¢ ˙≈£î düV‰ü j·T+ #˚kÕ&ÉTµµ nì #Ó|Œæ >∑Ts¡T<äøDåÏ Ç#êÃe⁄ ø±ã{Ïº
˙e⁄ ˙øÏwyºü TÓ qÆ #√{ÏøÏ yÓfifl¯ e#·TÃqì #ÓãT‘ê&ÉT. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT Ä $<Û+ä >± >∑Ts¡T<äøD åÏ
#Ó*+¢ ∫ >∑Ts¡Te⁄ ãTTD+ rs¡TÃ≈£îì yÓ[flb˛‘ê&ÉT.
á ø£<∏ä˝À eTq+ eTT+<äT #Ó|æŒq C≤q|ü<ä n<äT“¤‘· ø£<∏ë+XÊ\T ø=ìï
ñHêïsTT. á ø£<˝ä∏ À Hêj·T≈£î&ÉT ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT. Ç‘·&TÉ >∑Ts¡T<äøD åÏ >± bÂwüß´ì uÛ≤s¡´
≈£î+&É˝≤\qT rdüTø=ì sêe&ÜìøÏ ãj·T\T<˚s‘¡ ê&ÉT. ‘·sê«‘· ø£<˝ä∏ À Ç‘·qT Hê>∑˝Àø±ìøÏ
yÓfifl¯ e\dæ ñ+~. n+<äT≈£î ø±e\dæq X¯øÔÏ kÕe÷sêú´\qT n‘·ìøÏ düeT≈£LsêÃ*. n+<äT
e\¢H˚ <˚y+˚ Á<äT&ÉT ◊sêe‘êìï m<äT>› ± e÷]Ã <ëì MT<ä møÏÿ e∫Ã, neTè‘êìï <ëì
ù|&És÷¡ |ü+˝À ñ‘·+Ô ≈£îì#˚‘· ‹ì|ækÕÔ&TÉ . n+‘˚ ø±≈£î+&Ü ñ‘·+Ô ≈£îì ≈£î+&É˝≤\qT ‘·ø≈å£ î£ &ÉT
n|üV≤ü ]+∫ Hê>∑˝Àø±ìøÏ yÓ[flb˛sTT q|ü⁄&ÉT <˚y+˚ Á<äT&ÉT ‘·q eÁC≤j·TT<Ûëìï |ü+|æ+∫
n‘·&TÉ Hê>∑˝Àø±ìøÏ yÓfifl¯ &ÜìøÏ <ë]ì @s¡Œs¡#&· yÉ T˚ ø±≈£î+&Ü Hê>∑˝Àø£+˝À Hê>∑T\+<äsT¡
uÛj
Ñ T· |ü&≥˚ ≥T¢>± #˚dæ ‘·ø≈å£ î£ &ÉT ≈£î+&É˝≤\qT ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ Ç#˚Ã˝≤>± #˚kÕÔ&TÉ . á $<Û+ä >±
á ø£<˝ä∏ À Ç+Á<äT&ÉT ø£<ë∏ Hêj·T≈£î&Óq’ ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ n‘·ì ø±s¡´kÕ<Ûqä ˝À düV‰ü j·T+
#˚kÕÔ&TÉ . á ø£<˝ä∏ À Á|ü‹Hêj·T≈£î&ÉT ‘·ø≈å£ î£ &ÉT. Ç‘·&TÉ ø±eTs¡÷|ü+, ø±eT>∑eTq+ yÓTT<ä˝q’…
X¯≈î£ \Ô T ø£\yê&ÉT. Hêj·T≈£î&Óq’ ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ ≈£î+&É˝≤\qT <=+–*kÕÔ&TÉ .
nsTT‘˚ ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ <˚y+˚ Á<äT&ÉT düV‰ü j·T+ #˚jT· &É+ e\¢ ‘·ø≈å£ î£ &ÉT ‘·|Œü ìdü] nsTT
Hêj·T≈£îì ≈£î+&É˝≤\qT Hêj·T≈£îqøÏ ‘Ó∫Ã ÇkÕÔ&TÉ . á ø£<ä∏ yêdüyÔ êìøÏ <ä>sZ∑ >¡ ± ˝Ò<Tä .
ì»J$‘·+˝À ø£cÕº˝À¢ ñqï yê]øÏ <˚e‘·\T düV‰ü j·T+ #˚jT· &É+ »s¡><∑ Tä . á ø£<˝ä∏ À
<˚y+˚ Á<äT&ÉT m<äTH› øÓ ÿÏ sêe&É+, ‘·q eÁC≤j·TT<Ûëìï ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ kÕj·T+>± |ü+|æ+∫
n‘·qT Hê>∑˝Àø±ìøÏ yÓfi‚fl˝≤>± #˚j·T&É+ yÓTT<ä˝…’q ø£\Œq\˙ï ne÷qTwüyÓTÆq$,
n<äT“¤‘y· TÓ qÆ $. á ø£<ä∏ øπ e\+ uÛ÷Ñ ˝Àø±ìøÏ e÷Á‘·yT˚ |ü]$T‘·+ ø±≈£î+&Ü Hê>∑˝Àø±ìøÏ
≈£L&Ü yê´|æ+∫+~.
á ø£<˝ä∏ À sêÁ‹+ãefi¯ófl, ãTT‘·Te⁄\T, dü+e‘·‡sê\T @s¡Œ&É&+É yÓTT<ä˝q’…
yê{Ïì >∑T]+∫ ÁbÕNq e÷qe⁄ì }Vü‰\qT ‘Ó\T|ü⁄‘÷· ñ+~. XÊÅÅdkÔü Õ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+
‘Ó*j·Tì ÁbÕNq e÷qe⁄ìøÏ sêÁ‹+ãefi¯ófl, ãTT‘·Te⁄\T yÓTT<ä˝q’… $ @s¡Œ&É&ÜìøÏ yêdüeÔ
ø±s¡D≤\T ‘Ó*j·Tø£ ne˙ï <˚e‘·\ ø±s¡D+>± @s¡Œ&ÉT ‘·THêïj·Tì uÛ≤$+#ê&ÉT. <˚e‘·\T
[ 185 ]
uÛ÷Ñ ˝Àø£+˝À ø±≈£î+&Ü }s¡«ú ˝Àø±˝À¢, n<∏√˝Àø±˝À¢ ìe•kÕÔsì¡ n‘·ì $XÊ«dü+. Ä
$XÊ«kÕìøÏ ‘·–q≥T¢>± Hê>∑˝Àø£+˝À <Ûë‘· $<Ûë‘· nH˚ Ç<ä›s¡T <˚e‘ê Ád”Ô\T
sêÁ‹+ãefi¯flqT ø£*ŒdüTHÔ êïs¡ì, Äs¡T>∑Ts¡T <˚e‘ê ≈£îe÷s¡T\T |ü+Á&Ó+&ÉT HÓ\\T >∑\
#·Áø±ìï ‹|ü
‘·÷ ø±˝≤ìï q&ÉT|ü⁄‘·THêïs¡ì Ä Äs¡T>∑Ts¡T u≤\Ts¡T edü+‘·+, Á^wüà, es¡¸,
X¯s‘¡ ,Y ùV≤eT+‘·, ••s¡ nH˚ Äs¡T ãTT‘·Te⁄\ì }Væ≤+#ê&ÉT. á }Vü≤H˚ ñ‘·+Ô ø√bÕU≤´q
ø£sÔ¡ á ø£<˝ä∏ À #ÓbÕŒ&ÉT. á $<Û+ä >± ÁbÕNq e÷qe⁄\ }Vü‰\qT C≤q|ü<ä ø£<˝ä∏ À¢
#Ó|Œü &É+ kÕ<Ûës¡D+>± »s¡T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~.
á ø£<˝ä∏ À XÊbÕ\ Á|üdøü ,ÔÏ esê\ Á|üdøü ÔÏ ≈£L&Ü ñ+~. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT bÂwüß´&ÉT
|üsd¡ Œü s¡+ X¯|+æ #·T≈£î+{≤s¡T. Hê>∑˝Àø£+˝À ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT |üsq®¡ T´ì (<˚y+˚ Á<äTì) düT‹Ô +∫q|ü⁄&TÉ
|üsq®¡ T´&ÉT n‘·ìøπ $T ø±yê˝À ø√s¡Tø√eT+{≤&ÉT. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT Hê>∑T\+<äsT¡ ‘·qeX¯+
ø±yê\ì ø√s¡T≈£î+{≤&ÉT. <˚y+˚ Á<äT&ÉT ‘êqT møÏÿ ñqï >∑TÁs¡+ X¯Øs¡ s¡+Á<Ûë\ qT+∫
<Û÷ä e÷–ïC≤«\\T ø£*Œ+∫ Hê>∑˝Àø±ìï uÛj Ñ T· ô|{Ïº ‘·ø≈å£ î£ &ÉT ≈£î+&É˝≤\qT ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ
‘Ó∫Ã Ç#˚Ã˝≤>± #˚kÕÔ&TÉ .
s¡cÕ´ <˚XÊìøÏ #Ó+~q $.C…. ÁbÕ|t n<äT“¤‘· ø£<ë∏ ìsêàD≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫
#˚dqæ q÷‘·q |ü]XÀ<Ûqä qT Ä<Ûës¡+>± #˚dTü ø=ì n˝…Hé &É+&Édt L-LL nH˚ dæ<ë∆+‘êìï
#ÓbÕŒ&ÉT. á dæ<ë∆+‘·+˝À LACK (˝À≥T), Interdiction (Ä+ø£å), Violation
(Ä+ø±å‹Áø£eTD), Consequence (|üs¡ékÕq+), Attempted (nes√<Ûë\qT
‘·|Œæ +#·Tø√e&É+), Lack Liquidation (˝À≥T rs¡&+É ) nH˚ Äs¡T n+XÊ\THêïsTT. á
dæ<ë∆+‘êìï ñ‘·+Ô ≈£îì ø£<≈ä∏ î£ nq«sTT+#·e#·TÃ. ñ‘·+Ô ≈£îì >∑Ts¡T|ü‹ïøÏ ≈£î+&É˝≤\T
˝Òøb£ ˛e&É+ LACK (˝À≥T). bÂwüß´ì uÛ≤s¡´ ≈£î+&É˝≤\qT ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ Çdü÷Ô ‘·ø≈å£ î£ &ÉT
yê{Ï ø√dü+ Á|üjT· ‹ïdüTHÔ êï&Éì nÁ|üeT‘·+Ô >± ñ+&Ü\ì ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ #Ó|Œü &É+ Interdic-
tion (Ä+ø£)å . ñ‘·+ Ô ≈£î&ÉT ÄyÓT #Ó|Œæ q e÷≥\qT bÕ{Ï+#·≈î£ +&Ü nC≤Á>∑‘>Ô· ±
≈£î+&É˝≤\qT øÏ+<äô|{Ïº kÕïq+, dü+<Ûë´ yÓTT<ä˝q’… yê{Ïì #˚jT· &ÜìøÏ yÓfifl¯ &É+
Violation (Ä+ø±å‹Áø£eTD). øÏ+<äô|{Ïq º ≈£î+&É˝≤\qT ‘·ø≈å£ î£ &ÉT <=+–*+#·&+É Con-
sequence (|üs´¡ ekÕq+). ñ‘·+ Ô ≈£î&ÉT <˚y+˚ Á<äTì düV‰ü j·T+‘√ Hê>∑˝Àø±ìøÏ yÓ[fl
‘·ø£å≈£îì ø√dü+ yÓ<äø£≥+ Attempted Escape (nes√<Ûë\qT ‘·|æŒ+#·Tø√e&É+).
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT <˚y+˚ Á<äTì düV‰ü j·T+‘√ ‘·ø≈å£ î£ ì qT+∫ ≈£î+&É˝≤\qT rdüTø=ì <˚y+˚ Á<äT&ÉT
Ç∫Ãq nX¯«+MT<ä ≈£Ls=Ãì ø£D å +˝À >∑Ts¡T≈£î˝≤ìøÏ e∫Ã düø±\+˝À >∑Ts¡T|ü‹ïøÏ
≈£î+&É˝≤\qT Çe«&É+ Lack Liquidation (˝À≥T rs¡&+É ).
á $<Û+ä >± dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝Àì ñ‘·+Ô ≈£îì ø£<ä∏ C≤q|ü<ä n<äT“¤‘· ø£<ë∏ +XÊ\‘√
≈£L&ÉTø=ì ñ+~.
á ø£<˝ä∏ À ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ‘·q≈£î e&ç+¶ ∫q nqï+˝À yÓ+Á≥Tø£ e∫Ãq+<äT≈£î
bÂwüéTVü‰sêEqT n+<ÛTä &ç$ ø£eTàì X¯|+æ #ê&ÉT. nqï+˝À yÓ+Á≥Tø£ sêe&É+ ô|<ä›
‘·|
ü ø±<äT. n~ ∫qï bıs¡bÕ≥T e÷Á‘·yT˚ . á ∫qï bıs¡bÕ≥Tπø ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ø√|æ+∫
[ 186 ]
sêE ‘·q≈£î ≈£î+&É˝≤\T Ç#êÃ&Éqï ø£è‘·C‘„ · ≈£L&Ü ˝Ò≈î£ +&Ü bÂwüß´&ÉT >∑T&çy¶ ê&ÉT
ø±yê\ì <ës¡TD+>± X¯|æ+#ê&ÉT. ∫qï bıs¡bÕ≥Tπø Ç˝≤ <ës¡TDyÓTÆq XÊbÕìï
Ç∫Ãq≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À Áu≤Vü≤àDø£$ sêj·T&ÜìøÏ ø±s¡Dy˚TeT+fÒ sêE\T >±˙, eT]
me¬sH’ ê >±˙ Áu≤Vü≤àDT\≈£î uÛÀ»q+ ô|fÒ≥º |ü
&ÉT>±˙, Ç+πø<ÓH’ ê ñ|üø±s¡+ #˚ùd≥|ü
&ÉT
>±˙ #ê˝≤ C≤Á>∑‘·Ô>± m˝≤+{Ï bıs¡bÕ≥T ˝Ò≈£î+&Ü eéVü≤]+∫ Áu≤Vü≤àDT\
nqTÁ>∑V‰ü ìøÏ bÕÁ‘·T\T ø±yê\ì. n˝≤ ø±≈£î+&Ü @e÷Á‘·+ nC≤Á>∑‘>Ô· ± eéVü≤]+∫Hê
Áu≤Vü≤àDT\T ø√|æ+∫ X¯|kæ ÕÔsH¡ ˚ uÛj Ñ ÷· ìï ÄHê{Ï Á|ü»\≈£î ø£*–+#·&+É Á|ü<ëÛ q+>±
ø£ìŒdüT+Ô ~. á ø£<˝ä∏ À bÂwüß´&ÉT ñ‘·+Ô ≈£îì‘√ Áu≤Vü≤àDT\T yÓqï˝≤+{Ï eTqdüT‡, ø£‹˝Ô ≤+{Ï
e÷≥ ø£*– e⁄+{≤s¡ì, ø£Áå ‹j·TTì˝À Ç$ s¬ +&ÉT e´‹πsø£+>± e⁄+{≤j·Tì Áu≤Vü≤àDT\qT
>=|üŒ#˚dæ ø£Áå ‹j·TT\qT ‘·≈î£ ÿe #˚dæ #ÓãT‘ê&ÉT. yêdüyÔ êìøÏ Ç~ ì»+ ø±<äì ñ‘·+Ô ≈£îì
ø£<Hä∏ ˚ ñ<ëVü≤s¡D>± #Ó|
ü ø√e#·TÃ. ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ yÓqï˝≤+{Ï eTqùd‡ e⁄+fÒ nqï+˝À
yÓ+Á≥Tø£ e∫Ãq ∫qï bıs¡bÕ≥T≈£î ‘·q≈£î ñ|üø±s¡+ #˚dqæ bÂwüß´ì >∑T&çy¶ ê&ÉT ø±yê\ì
X¯|+æ #˚yê&ÉT ø±<äT. ø£Áå ‹j·TT\T bÕ\≈£î\T, Á|üuTÑÛ e⁄\T ø±ã{Ïº yê] e÷≥ ø£]qƒ +>±
e⁄+≥T+~. eTqdüT‡ yÓqï˝≤>± e⁄+≥T+<ë? ø£]qƒ +>± e⁄+≥T+<ë? nH˚~ e´øÏÔ MT<ä
Ä<Ûës¡|&ü ç e⁄+≥T+~. Ç~ Áu≤Vü≤àDT\‘√bÕ≥T n+<ä]ø° e]ÔdTü +Ô ~. á ø£<qä∏ T sêdæq
ø£$ ø£Áå ‹j·TT&Óq’ bÂwüß´ì #˚‘H· ˚ ø£Áå ‹j·TT\qT øÏ+#·|]ü #˚ $<Û+ä >± Áu≤Vü≤àDT\qT >=|üŒ
#˚ùd $<Û+ä >± |ü*øÏ+∫ ‘·q ≈£î˝≤_Ûe÷Hêìï eT]+‘·>± #ê≥T≈£îHêï&ÉT.
á ø£<˝ä∏ À ø£<ë∏ ø±\+Hê{Ï Ä#êsê\T, dü+Á|ü<ëj·÷\T #Ó|Œü ã&Ü¶sTT. ÄHê{Ï
ãTTwüß\T XÊØs¡ø£ düTU≤\ ø√dü+ ø±≈£î+&Ü dü+‘êq+ ø√dü+ e÷Á‘·y˚T $yêVü≤+
#˚dTü ø=H˚yês¡T. n+<äTe\¢ yês¡T ãTT‘·Tø±\+˝À e÷Á‘·yT˚ uÛ≤s¡´‘√ dü+uÛÀ>∑+ #˚ùdyês¡T.
uÛ≤sê´ uÛsÑ *Ô¡ <äs› T¡ ãTT‘·Tø±\+ e´s¡+ú ø±e&ÜìøÏ Çwü|º &ü y˚ ês¡T ø±s¡T. ˇø£y\˚ ãTT‘·Tø±\+˝À
uÛsÑ Ô¡ ˝Òøb£ ˛‘˚ ‘·eT ãTT‘·Tø±\+ e´s¡+ú ø±≈£î+&Ü ñ+&É≥+ ø√dü+ Ád” \Ô T Ç‘·s¡ |ü⁄s¡Twüß\
dü+>∑e÷ìøÏ ≈£L&Ü Á|üjT· ‹ï+#˚yês¡T. nsTT‘˚ BìøÏ uÛsÑ Ô¡ nqTeT‹ nedüs+¡ . á
Ä#ês¡+ á ñ‘·+Ô ≈£îì ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü ã&ç+~. ñ‘·+Ô ≈£îì >∑Ts¡Te⁄ y˚<Tä &ÉT yπ̊s }]øÏ
b˛‘·÷ ‘·q Ç+{Ï˝À @ ˝À≥T ø£*–Hê |üP]+#·eTì ñ‘·+Ô ≈£îì ÄC≤„|+æ ∫ yÓ[flb˛‘ê&ÉT.
Ä düeTj·T+˝ÀH˚ >∑Ts¡T|ü‹ï ãTT‹eT‹ nsTT ‘·q ãTT‘·Tø±\+ e´s¡ú+ ø±≈£î+&Ü
ñ+&É≥+ ø√dü+ ‘·q uÛsÑ Ô¡ #˚‘· ìjÓ÷–+|ü ã&çq ñ‘·+Ô ≈£îì‘√ dü+uÛÀ>±ìï Ä•+∫
ÄÁX¯eT+˝Àì Ád” \Ô ‘√ ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ #Ó|Œæ düT+Ô ~. ‘êqT ˝Òì ˝À≥T |üP]+#·eTì
>∑Ts¡Te⁄ ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ #Ó|Œü &É+ #˚‘· ãTT‘·Tø±\+˝À >∑Ts¡T|ü‹ï >∑eTHêìøÏ ≈£L&Ü >∑Ts¡Te⁄
nqTC„ Ç∫ÃqfÒ.¢ n+<äTe\¢H˚ >∑Ts¡T|ü‹ï ñ‘·+Ô ≈£îì düe÷>∑e÷ìï Ä•+∫+~. Ç˝≤
Ä•+#·&+É ÄHê&ÉT <äTsê#ês¡+ ø±<äT. >∑Ts¡Te⁄ nqTeT‹ ˝Ò≈î£ +&Ü >∑Ts¡T|ü‹ï >∑eTq+
#˚ùdÔ n~ bÕ|ü+. <äTsê#ês¡+. >∑Ts¡Te⁄ nqTeT‹‘√ ãTT‘·Tø±\+˝À >∑Ts¡T|ü‹ï >∑eTq+
ÄHê&ÉT <äTsê#ês¡+ ø±<äì á ø£<ä∏ e\¢ ‘Ó\TdüT+Ô ~.
[ 187 ]
á ø£<˝ä∏ À ÄHê{Ï $<ëúÛ≤´dü $<Ûëq+ ‘Ó\Tdü÷Ô ñ+~. ø£<ë∏ ø±\+ Hê&ÉT
>∑Ts¡T≈£î˝≤˝À¢ >∑Ts¡Te⁄\T •wüß´\≈£î nqïbÕHê<äT\T Çdü÷Ô yê]øÏ $<ä´qT #Óù|Œyês¡T.
•wüß´\T >∑Ts¡T≈£î\+˝À ñqï+‘· ø±\+ >∑Ts¡Te⁄qT, >∑Ts¡T|ü‹ïì ùd$dü÷Ô yês¡T #Ó|Œæ q
nìï |üqT\T $qj·T $<Û̊jT· ‘·\‘√ #˚ùdyês¡T. •wüß´\T $<ëúÛ≤´dü+ |üP]Ô nsTTq
‘·sê«‘· >∑Ts¡Te⁄ nqTeT‹+∫q ‘·sê«‘· e÷Á‘·yT˚ >∑Ts¡T≈£î˝≤ìï e~* ô|{Ïº ‘·eT Ç+{ÏøÏ
yÓfifl‚ yês¡T. >∑Ts¡Te⁄ nqTeT‹ ˝Ò≈î£ +&Ü m{Ïº |ü]dæ‹ú ˝ÀqT •wüß´\T yÓfifl‚ yês¡T ø±<äT.
$<ëúÛ≤´dü+ |üPs¡sÔ TTq •wüß´DÏí >∑Ts¡Te⁄ |æ*∫ ªª˙ $<ëúÛ≤´dü+ |üPs¡sÔ TT+~. qTe⁄«
qqTï <Ûsä à¡ ã<ä+∆ >± ùd$+#êe⁄, ˙ $wüjT· +˝À H˚qT |üP]Ô düeTà‹‘√ ñHêïqT, ìqTï
Ç+{ÏøÏ yÓfifl¯ &ÜìøÏ nqTeT‹düTHÔ êïqTµµ nì #Óù|Œyê&ÉT. n|ü
&ÉT •wüß´&ÉT #ê˝≤ dü+‘√wæ+∫
>∑Ts¡T <äøD åÏ >± @$T ø±yê˝À ÄC≤„|+æ #·eTì >∑Ts¡Te⁄qT ø√s¡‘ê&ÉT. >∑Ts¡Te⁄ ‘·q≈£î
Çwüyº TÓ qÆ edüTeÔ ⁄qT ‘Ó∫Ã ÇeTàì •wüß´ìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. •wüß´&ÉT mìï ø£cÕº˝H’… ê |ü&ç
>∑Ts¡Te⁄ n&ç–q edüTeÔ ⁄qT ‘Ó∫Ã Ç∫Ã >∑Ts¡Te⁄qT dü+‘·è|æÔ |üs∫¡ q ‘·sê«‘·H˚ >∑Ts¡T≈£î˝≤ìï
e~*ô|{Ïº ãj·T≥øÏ yÓfifl‚ yê&ÉT. >∑Ts¡T<äøD åÏ Çe«≈£î+&Ü mes¡÷ >∑Ts¡T≈£î\+ qT+∫
ãj·T≥≈£î yÓfifl‚ yês¡T ø±<äT. >∑Ts¡T<äøD åÏ Çe«&Üìï >∑Ts¡Te⁄ ãTTD+ rs¡Ã&É+>± ÄHê&ÉT
•wüß´\T uÛ≤$+#˚yês¡T. >∑Ts¡T|ü‹ï n&ç–q <ëìï ‘Ó∫Ã Çe«eTì >∑Ts¡Te⁄ #Ó|Œæ q|ü⁄&ÉT
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT >∑Ts¡T|ü‹ï e<ä≈› î£ yÓ[flªª|üPE´sê\ >∑Ts¡Te⁄>±s¡T H˚qT Ç+{ÏøÏ yÓfifl¯ &ÜìøÏ
nqTC„ Ç#êÃs¡T. MT≈£î Çwüyº TÓ qÆ <ëìï >∑Ts¡T<äøD åÏ >± düeT]Œ+∫ ãTTD$eTT≈£î&Ô HÉ ’Ó
Ç+{ÏøÏ yÓfi≤fl\qT≈£î+≥THêïqT. ø±ã{Ïº >∑Ts¡T<äøDåÏ >± MT≈£î @$T ø±yê˝À ÄC≤„|+æ #·+&çµµ
nì #Ó|Œæ q e÷≥\qTã{Ïº ô|’ $wüjT· + düŒwüeº Te⁄‘·T+~.
á ø£<˝ä∏ À XÊÁdü ãÔ <ä+∆ >± Ä#·eTq+ m˝≤ #Ój÷· ´˝À #Ó|Œü ã&ç+~.
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ≈£î+&É˝≤\ ø√dü+ yÓfió¯ qÔ ï|ü⁄&ÉT ‘·q≈£î ‘ês¡d|ü &ü qç eTVü‰|ü⁄s¡Twüß&ÉT #Ó|Œæ q≥T¢>±
n‘·&TÉ møÏÿe∫Ãq m<äTù› |&ÉqT ‹ì ì\ã&ç Ä#·eTq+ #˚dæ bÂwüß´ì e<ä≈› î£ yÓfi≤Ô&TÉ .
Ç˝≤ #˚jT· &É+ e\¢H˚ n‘·ìøÏ |ü‹Áe‘· nsTTq bÂwüß´ì uÛ≤s¡´ ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä . á
$wüj÷· ìï ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT bÂwüß´ìøÏ #Ó|Œæ q|ü⁄&ÉT bÂwüß´&ÉT ñ‘·+Ô ≈£îì‘√ ªªÇ~ ˙e⁄ #˚dqæ
XÊÁdü Ô $s¡T<äy∆ TÓ qÆ |üì, ì\ã&ç ‘=+<äs¡ ‘=+<äs>¡ ± q&ÉTdü÷Ô #˚dqæ Ä#·eTq+ #˚jT· qfÒµ¢ µ
nì #ÓãT‘ê&ÉT. n|ü⁄&ÉT ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ø±fi¯ófl, #˚‘T· \T, eTTK+ u≤>± ø£&TÉ ø=ÿì ‘·÷s¡TŒ yÓ|’ ⁄ü
‹]– ≈£Ls=Ãì X¯ã+› #˚jT· ì qTs¡T>∑T˝Òì #·\ì¢ jÓ÷>∑ýÓTqÆ ˙{Ïì eTT&ÉTkÕs¡T¢ Ä#·eTq+
#˚dæ s¬ +&ÉTkÕs¡T¢ #˚‹ y˚fifl¯ ø=q\‘√ eTTU≤ìï ‘·T&ÉT#·Tø=ì, eT∞fl #˚‘T· \qT ˙{Ï˝À
eTT+∫ y˚fifl¯ ‘√ ø£fió¯ fl, eTT≈£îÿ yÓTT<ä˝q’… Ç+Á~j·÷\T düŒè•kÕÔ&TÉ . ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT Ç˝≤ XÊÅdÔü
ã<ä+∆ >± Ä#·eTq+ #˚dæ m<äTù› |&É ‹qï <√cÕìï b˛>=≥Tºø=ì n+‘·'|ü⁄s¡+˝ÀìøÏ yÓ[fl
bÂwüß´ì uÛ≤s¡´qT #·÷kÕÔ&TÉ .
á $<Ûä+>± dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘·+˝Àì ñ‘·Ô+≈£îì ø£<∏ä˝À ø£<∏ëø±\+ C≤{Ï
Ä#êsê\T, dü+Á|ü<ëj·÷\T #Ó|Œü ã&Ü¶sTT. Çe˙ï C≤q|ü<ä $C≤„Hê+XÊ˝Ò.
[ 188 ]
á ñ‘·+Ô ≈£îì ø£<ä∏ dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À nX¯«y˚T~Ûø£ |üs«¡ +˝À 53e n<Ûë´j·T+
qT+∫ 58e n<Ûë´j·T+ es¡≈î£ ñqï Äs¡T n<Ûë´j·÷˝À¢ 216 XÀ¢ø±˝À¢ eT∞fl $es¡+>±
#Ó|Œü ã&ç+~. Ç+<äT˝À ñ‘·+Ô ≈£îì $<ëúÛ≤´dü+ n‘·qT >∑Ts¡T<äøD åÏ Çe«&É+ yÓTT<ä˝q’…
ø£<ä∏ 56, 57,58 n<Ûë´j·÷˝À¢ 124 XÀ¢ø±˝À¢ Ä~|üs«¡ +˝Àì ø£<ä∏ ø£+fÒ ø=+‘· _Ûqï+>±
ñ+~. á ø£<ä∏ nX¯«y˚T~Ûø|£ sü «¡ +˝À Ç˝≤ ñ+~. <Ûsä à¡ sêE nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >∑+ |üP]Ô
nsTTq ‘·sê«‘· ø£èwüß&í TÉ Vü≤dæHÔ ê|ü⁄s¡+ qT+∫ <ë«s¡ø≈£ î£ yÓfiS¯ Ô eT<Û´ä ˝À m&Ü] ˝≤+{Ï
Á|ü<X˚ +¯ ˝À ñqï ñ‘·+Ô ≈£îì <ä]ÙkÕÔ&TÉ . ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ø£èwüßìí øÏ n‹~∏ eTsê´<ä\T #˚dqæ
‘·sê«‘· ªª<Ûës¡sÔ êhT\T, bÕ+&Ée⁄\T ˙ Á|üjT· ‘·ï+#˚‘· düK´+>± ø£\dæyTÓ \dæ düTK+>±
J$düTHÔ êïs¡T ø£<ë?µµ nì Á|ü•ïkÕÔ&TÉ . n+<äT≈£î ø£èwüß&í TÉ ‘êqT, $<äTs¡T&ÉT, ;Ûwßü à&ÉT
yÓTT<ä˝q’… yês¡+<äs÷¡ øös¡e bÕ+&Ée⁄\ eT<Û´ä dü+~ÛøÏ >∑{>ºÏ ± Á|üjT· ‹ï+#êeTì, øös¡e⁄\
eT÷s¡‘â «· + #˚‘· dü+~Û bıdü>ø∑ £ ≈£îs¡Tøπ Áå ‘· j·TT<ä+∆ »]–+<äì, Ä j·TT<ä+∆ ˝À bÕ+&Ée⁄\T
‘·|Œü $T–*q øös¡ee+X¯eT+‘ê q•+∫+<äì #ÓãT‘ê&ÉT. <ëìøÏ ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ø√|æ+∫
lø£èwüß&í TÉ ø±yê\H˚ øös¡e bÕ+&Ée ø£\Vü‰ìï ìyê]+#·≈î£ +&Ü ñù|øÏ+å ∫ e+X¯
HêX¯HêìøÏ ø±s¡≈î£ &Éj÷· ´&Éì |ü*øÏ ø£èwüßìí X¯|+æ #˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚kÕÔ&TÉ . ø£èwüß&í TÉ n‘·DíÏ
XÊ+‹+|üCdÒ æ ‘·q ne‘ês¡ ‘·‘ê«ìï Ä<Ûë´‘·à ‘·‘«· +‘√ ø£*|æ $e]+∫, øös¡e bÕ+&Ée
dü+~Ûø√dü+ ‘êqT #˚dqæ Á|üjT· ‘êïìï >∑T]+∫ #ÓãT‘ê&ÉT. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ø£èwüß&í TÉ #Ó|Œæ q
<ëìøÏ n+^ø£]+∫, n‘·ì $X¯«s¡÷bÕìï #·÷|æ+#· e\dæ+~>± ø£èwüßìí ø√s¡‘ê&ÉT.
ø£èwüß&í TÉ ‘·q $X¯«s¡÷bÕìï #·÷|æ+∫, Ä ‘·sê«‘· m&Ü] Á|ü<X˚ +¯ ˝À ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ ˙s¡T
nedüsy¡ TÓ qÆ |ü
&ÉT n‘·qT ñqï <ä>sZ∑ ¡ es¡¸+ |ü&≥˚ ≥T¢>± es¡$T∫Ã <ë«s¡ø≈£ î£ yÓ[flb˛‘ê&ÉT.
ô|’ ø£<qä∏ T yÓX’ +¯ bÕj·TqTì <ë«sê »qy˚T»j·TT&ÉT $ì $wüßeí T÷]Ô ne‘ês¡yTÓ qÆ
lø£èwüßìí X¯|+æ #· >∑*>π ‘·b˛X¯øÔÏ ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ m˝≤ e∫Ã+<äì yÓX’ +¯ bÕj·TqTì n&ÉT>∑T‘ê&ÉT.
<ëìøÏ yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT ñ‘·+Ô ≈£îì $<ëúÛ≤´dü J$‘êìï >∑T]+∫ Ç˝≤ $e]kÕÔ&TÉ .
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT >=|üŒ >∑Ts¡TuÛøÑ ÔÏ ñqïyê&ÉT. n‘·&TÉ ‘·q >∑Ts¡TyÓq’ >ö‘·eTTì ‘·<ø˚ £ uÛøÑ ‘ÔÏ √ e+<ä
dü+e‘·‡sê\T ùd$kÕÔ&TÉ . ˇø£kÕ] n‘·qT n&É$ qT+∫ ô|<ä› ø£f\º… yÓ÷|ü⁄qT ø£w|ºü &ü ç ‘Ó∫Ã
ÄÁX¯eT+˝À øÏ+<ä |ü&d˚ qæ |ü
&ÉT n‘·ì ‘·\yÓ+Á≥Tø£\T ø=ìï yÓ÷|ü⁄≈£î ∫≈£îÿø=ì }&ç
ekÕÔsTT. n$ ‘Ó\ã¢ &ç ñ+{≤sTT. Äø£* <ä|Œæ ø£\‘√ n\dæb˛sTT ñqï n‘·qT ‘Ó\ì¢ ‘·\
yÓ+Á≥Tø£\qT #·÷dæ ‘·q≈£î eè<ë∆|´ü + e#˚Ãdæ+<äì Äs¡dÔ «ü s¡+‘√ <äT'œkÕÔ&TÉ . >∑Ts¡Te⁄
≈£L‘·Ts¡T n‘·ì ø£˙ï{Ïì ‘·q #˚‘T· ˝À¢ |ü&TÉ ‘·T+~. >∑Ts¡Te⁄ n‘·ì <äT'U≤ìøÏ ø±s¡Dy˚T$T≥ì
Á|ü•ïkÕÔ&TÉ . <ëìøÏ ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
ªªuÛeÑ <ä‘Z q˚ eTqkÕ uÛeÑ Á‹ Œj·T ∫ø°s¸¡ j÷·
uÛeÑ <ä“ø¤ >ÔÏ ‘∑ ˚ H˚V≤ü uÛeÑ <ë“¤yêqTπ>q #·µµ
ªª»πsj·T+ HêeãT<ë∆ y˚T Hê_ÛC≤„‘+· düTK+#· y˚T
[ 189 ]
X¯‘e· s√¸w‘æ +· e÷+Væ≤ q ‘·« eTuÛ´Ñ qTC≤ì<∏ë'µµ
ªªuÛeÑ ‘ê ‘·«uÛ´Ñ qTC≤„‘ê' •cÕ´' Á|ü‘´· esê eTeT
ñ|ü|üHêï ~«»ÁX‚wü̃ X¯‘·XÀ<∏ä düVü≤ÁdüX¯'µµ
(nX¯«y˚T~Ûø.£ 56 ` 15, 16, 17 XÀ¢ø±\T)
ªªMT j·T+<˚ \>∑ïyÓTqÆ eTqdüT‡‘√, MT≈£î Á|æjT· + #˚j÷· \H˚ ø√]ø£‘√, MT MT<ä uÛøÑ ‘ÔÏ √,
MT uÛ≤yêìï nqTdü]+#˚ eTqdüT‡‘√ q÷πs+&ÉT¢ MT≈£î ùde#˚d÷ü Ô ñHêïqT. MT ùde˝À
ñqï Hê≈£î eè<ë∆|´ü + >∑÷&Ü ‘Ó*j·T˝Ò<Tä . H˚qT m˝≤+{Ï düTU≤ìï ms¡T>∑qT. Hê ‘·sê«‘·
$<ëúÛ≤´kÕìøÏ e∫Ãq e+<ä\ y˚\ ø=~› •wüß´\qT yê] Çfi¯fl≈£î yÓfifl¯ &ÜìøÏ MTs¡T
nqTeT‹+#ês¡Tµµ. qqTï nqTeT‹+#· ˝Ò<Tä nì ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT #ÓãT‘ê&ÉT. n|ü
&ÉT
>ö‘·eTT&ÉT ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT Ç+{ÏøÏ yÓfifl¯ &ÜìøÏ nqTeT‹kÕÔ&TÉ . >∑Ts¡T<äøD åÏ @$T Çyê«˝À
#Ó|
ü eTì ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ >ö‘·eTT&ÉT
ªª<äøDåÏ ≤ |ü]‘√c˛ yÓ’ >∑Ts¡÷D≤+ dü~“¤ s¡T#·´‘˚
‘·e Vü‰´#·s‘¡ √ ÁãVü≤à+ düTcÔ ˛º Vü≤+ yÓ’ qdü+X¯jT· 'µµ
(nX¯«y˚T~Ûø.£ 56 ` 21 e XÀ¢ø+£ )
ªªdü+‘√wüyT˚ >∑Ts¡Te⁄\≈£î <äøDåÏ nì dü‘T· Œs¡Twüß\T #ÓbÕŒs¡T. ˙ ùde≈£î H˚qT dü+‘√wæ+#êqTµµ.
qTe⁄« |ü<Vä ‰ü sπ +&É¢ qe j·TTe≈£îì$ nsTT‘˚ Hê ≈£îe÷¬sqÔ T ˙≈£î uÛ≤s¡´>± ÇkÕÔqT nì
#ÓãT‘ê&ÉT. yÓ+≥H˚ ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT qej·TTe≈£î&ÉT>± e÷]b˛sTT >ö‘·eTTì ≈£îe÷¬sqÔ T
$yêVü≤+ #˚dTü ≈£î+{≤&ÉT. ‘·sê«‘· ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT >∑Ts¡Te⁄ nqTeT‹ bı+~ >∑Ts¡T|ü‹ï e<ä≈› î£
e∫Ã >∑Ts¡T<äøDåÏ @$T Çyê«˝À ÄC≤„|+æ #· e\dæ+~>± eTØeTØ ø√s¡‘ê&ÉT. kÂ<ëdüTì
uÛ≤s¡´ <Û]ä +#˚ ~eýÓTqÆ eTDÏ≈î£ +&É˝≤\qT ‘Ó∫Ã ÇeTàì nVü≤\´ #ÓãT‘·T+~. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT
yÓ+≥H˚ ≈£î+&É˝≤\ ø√dü+ ãj·T\T<˚s‘¡ ê&ÉT.
kÂ<ëdüT&ÉT XÊ|ü+ ø±s¡D+>± qs¡e÷+dü uÛøÑ D å£ #˚d÷ü Ô e÷qe s¡ø+Ô£ ‘√
‘·&dç bæ ˛sTT, bı&Éyq’Ó >∑&+¶É MTkÕ\‘√ $ø£è‘·+>± ˇø£ n&É$˝À ñ+{≤&ÉT.
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT uÛj Ñ T· |ü&≈É î£ +&Ü n‘·ì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓfifl¯ >±H˚ kÂ<ëdüT&ÉT ‘·q ÄVü‰s¡+ ‘·qqT
yÓ<Tä ≈£îÿ+≥÷ e∫Ãq+<äT≈£î dü+‘√wæ+∫ n‘·DíÏ ‹q&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ïkÕÔ&TÉ . ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT
n‘·DíÏ yê]+∫ ‘êqT >∑Ts¡T<äøDåÏ ø√dü+ n‘·ì e<ä≈› î£ e#êÃqì, n‘·ì uÛ≤s¡´ ≈£î+&É˝≤\qT
‘·q≈£î Ç|æŒùdÔ yê{Ïì >∑Ts¡T<äøD åÏ >± ‘·q >∑Ts¡T|ü‹ïøÏ düeT]Œ+∫ ‹]– e∫Ã n‘·ìøÏ
ÄVü‰s¡eTe⁄‘êqì #ÓãT‘ê&ÉT. <ëìøÏ kÂ<ëdüT&ÉT n+^ø£]+∫ n&É$˝À ôd\j˚T{Ï
<ä>sZ∑ ¡ ñqï ‘·q uÛ≤s¡´ nsTTq eT<äjT· +‹ e<ä≈› î£ yÓ[fl ≈£î+&É˝≤\qT rdüTø=eTàì
#ÓãT‘ê&ÉT. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT eT<äjT· +‹ e<ä≈› î£ yÓ[fl ≈£î+&É˝≤\qT ø√s¡>± ‘·q eTDÏ≈î£ +&É˝≤\T
#ê˝≤ eTVæ≤eT >∑\eì, yê{Ïì n|üV≤ü ]+#·&ÜìøÏ <˚e‘·\T, j·T≈£î\å T yÓTT<ä˝q’… yês¡T
Á|üjT· ‹ïdüTHÔ êïs¡ì n+<äTe\¢ ‘·q≈£î qeTàø£+ ø£\>∑&ÜìøÏ kÂ<ëdüTì <ä>sZ∑ ¡ qT+∫
[ 190 ]
@<ÓH’ ê >∑Ts¡TÔ ‘˚yê\ì ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ #ÓãT‘·T+~. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT kÂ<ëdüTì e<ä≈› î£ yÓ[fl
>∑Ts¡TqÔ T n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. <ëìøÏ kÂ<ëdüT&ÉT
ªªq #Óy’ c’Ó Õ >∑‹' øπ eå ÷´ q#êHê´ $<ä´‘˚ >∑‹'
@‘·Hà˚ eT‘· e÷C≤„jT· Á|üjT· #·Ã¤ eTDÏ≈î£ D¶˝µÒ µ
(nX¯«y˚T~Ûø.£ 58 ` 2e XÀ¢ø+£ )
ªªÇ|üŒ{Ï Hê >∑‹ øπ eå ÷ìï ø£*–+#˚~ ø±<äT. Á|üdTü ‘Ô +· Ç+‘·ø+£ fÒ yπ̊s >∑‹˝Ò<Tä . Hê
uÛ≤yêìï ‘Ó\TdüTø=ì Ç‘·ìøÏ eTDÏ≈î£ +&É˝≤\qT Çe⁄«µµ nì ‘·q uÛ≤s¡´≈£î >∑Ts¡TÔ #Ó|Œü eTì
ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT yÓ[fl >∑Ts¡TÔ #Ó|Œü >±H˚ eT<äjT· +‹ ‘·q eTDÏ≈î£ +&É˝≤\qT
n‘·ìøÏ ÇdüT+Ô ~.
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT eTDÏ≈î£ +&É˝≤\qT rdüTø=ì kÂ<ëdüTì e<ä≈› î£ e∫Ã eT<äjT· +‹øÏ
>∑Ts¡T>Ô ± #Ó|Œæ q >∑÷&ÛÉ e#·Hê\ ns¡+ú @$T≥ì n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. <ëìøÏ kÂ<ëdüT&ÉT ªªø£Áå ‹j·TT˝…q’
e÷qe⁄\T $Á|ü⁄\qT |üPõdüTHÔ êïs¡T. nsTTq|üŒ{Ïø° Áu≤Vü≤àDT\ e\¢ ø£Áå ‹j·TT\≈£î nH˚ø£
ø£cÕº\T ø£\T>∑T‘·THêïsTT. H˚qT Áu≤Vü≤àDT\qT m\¢|
ü &É÷ |üPõ+#êqT. ˇø£ Áu≤Vü≤àDTì
XÊ|ü+e\¢ Hê≈£î á >∑‹ |ü{+ºÏ ~. eT<äjT· +‹ ‘√&ÉT>± ñqï Hê≈£î á <äTs¡‹Z qT+∫
$eTTøÏÔ ø£ì|æ+#·&+É ˝Ò<Tä . Ç|ü
&ÉT Hê≈£î á ˝Àø£+˝À düTK|ü&&É +É >±˙, |üs˝¡ Àø£+˝À
dü«s¡Z düTU≤\T nqTuÛ$Ñ +#·&ÜìøÏ >±˙ >∑‹ ˝Ò<Tä . Áu≤Vü≤àDT\‘√ $s√<Û+ä ô|≥Tº≈î£ qï @
sêE á ˝Àø£+˝À ì\Te˝Ò&TÉ . #·ìb˛sTT |üs˝¡ Àø£+˝À düTK |ü&˝É &Ò TÉ µµ nH˚~ ‘·q
e÷≥˝À¢ì ns¡eú Tì #Ó|Œæ , ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ø√]q≥T¢>± ≈£î+&É˝≤\qT Ç|æŒ+#êqT ø±ã{Ïº
n‘·qT ‘·q≈£î ÄVü‰s¡+>± ø±yê\ì #ÓãT‘ê&ÉT. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ªª>∑Ts¡T<äøD åÏ #Ó*+¢ ∫ ‹]–
e∫Ã ˙ eX¯eTe⁄‘êqT. Á|üdTü ‘Ô +· qTe⁄« Hê $TÁ‘·Tì$. $TÁ‘·Tì>± Hê≈£î ˇø£ dü\Vü‰
Çe⁄«. qTe⁄« qs¡uøÑÛ ≈å£ î£ ì$. n˝≤+{Ï ˙ e<ä≈› î£ H˚qT ‹]– sêe&É+ ‘·>T∑ Hê? ‘·><∑ ë?µµ
nì n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. <ëìøÏ kÂ<ëdüT&ÉT ªª$TÁ‘·Tì>± #ÓbÕŒ\+fÒ m{Ïº |ü]dæ‹ú ˝Àq÷ qTe⁄«
sêe<äT.› eùdÔ ˙≈£î #êe⁄ ‘·|Œü <äTµµ nì #ÓãT‘ê&ÉT.
Ä ‘·sê«‘· ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT kÂ<ëdüTì e<ä› ôd\e⁄ rdüTø=ì ≈£î+&É˝≤\qT õ+ø£
#·sà¡ +˝À ø£{ºÏ C≤Á>∑‘>Ô· ± |ü≥Tºø=ì ãj·T\T<˚s‘¡ ê&ÉT. <ë]˝À n‘·ìøÏ Äø£* y˚jT· &É+
e\¢ ˇø£ e÷πs&ÉT ø=eTà≈£î ≈£î+&É˝≤\T ø£{qºÏ õ+ø£ #·sêàìï y˚˝≤&É Bdæ ‘êqT Ä #Ó≥Tº
møÏÿ e÷πs&ÉT |ü+&Éq¢ T ø√dæ øÏ+<ä y˚d÷ü Ô ñ+{≤&ÉT. yê{Ï˝À ø=ìï |üfió¯ fl õ+ø£ #·sà¡ + MT<ä
|ü&ç <ëì eTT&ç }&çb˛sTT õ+ø£ #·sà¡ + øÏ+<ä |ü&TÉ ‘·T+~. yÓ+≥H˚ ◊sêe‘· ≈£î\+˝À
»ìà+∫q ˇø£ düsŒ¡ + eTDÏ≈î£ +&É˝≤\qT |ü≥Tºø=ì |ü⁄≥º˝ÀøÏ yÓ[flb˛‘·T+~. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT
ˇø£ ø£Ás¡‘√ |ü⁄≥º ‘·e⁄«‘·Tqï|ü
&ÉT <˚y+˚ Á<äT&ÉT Ä ñ‘·eÔ T Áu≤Vü≤àDTì #·÷∫ Áu≤Vü≤àD
y˚w+ü ˝À e∫Ã ‘·q eÁC≤j·TT<Ûëìï ø£Ás¡˝À Á|üyX˚ ô¯ |{Ïº Hê>∑˝Àø±ìøÏ <ë] @s¡Œs¡TkÕÔ&TÉ .
ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT Hê>∑˝Àø±ìøÏ yÓ[fl n‘·´+‘· $XÊ\yÓTqÆ Hê>∑˝Àø£+˝À ‘·q ≈£î+&É˝≤\qT
n|üV≤ü ]+∫q Hê>∑Tì ‘Ó\TdüTø√˝Òø£ ìsêX¯ |ü&‘É ê&ÉT. n|ü
&ÉT n–ï<˚e⁄&ÉT >∑TÁs¡+
[ 191 ]
s¡÷|ü+˝À e∫Ã ‘·q nbÕq Á|ü<X˚ +¯ ˝À }<äeTì ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT
}<ä>±H˚ >∑TÁs¡+ s√eT≈£LbÕ\ qT+∫ <ä≥yº TÓ qÆ bı>∑ yÓ\Te&ç Hê>∑ ˝Àø£eT+‘·{≤
yê´|ædTü +Ô ~. <ëì‘√ Hê>∑T\+<äs÷¡ ñ‘·+Ô ≈£îì X¯sD ¡ T y˚&ç eTDÏ≈î£ +&É˝≤\qT ‘Ó∫Ã
ÇkÕÔsT¡ . ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT n–ïøÏ Á|ü<øä DåÏ #˚dæ ÄÁX¯e÷ìøÏ e∫Ã eTDÏ≈î£ +&É˝≤\qT >∑Ts¡T|ü‹ïøÏ
düeT]ŒkÕÔ&TÉ . Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
Ä~|üs«¡ +˝Àì ñ‘·+Ô ≈£îì ø£<≈ä∏ î£ , nX¯«y˚T~Ûø£ |üs«¡ +˝Àì ñ‘·+Ô ≈£îì ø£<≈ä∏ î£
ø=+‘· uÛ<Ò eä TT+~. Ä~|üs«¡ +˝À ñ‘·+Ô ≈£îì >∑Ts¡Te⁄ y˚<Tä &ÉT ø±>± nX¯«y˚T~Ûø£ |üs«¡ +˝À
>∑Ts¡Te⁄ >ö‘·eTT&ÉT. Ä~|üs«¡ +˝À >∑Ts¡T|ü‹ïøÏ ù|s¡T˝Ò<Tä . Ç+<äT˝À ÄyÓT ù|s¡T nVü≤\´.
Ä~|üs«¡ +˝À >∑Ts¡Te⁄ Á>±e÷+‘·s+¡ yÓ[flq|ü
&ÉT >∑Ts¡T|ü‹ï ãTT‘·TeT‹ ø±e&É+ yÓTT<ä˝q’…
ø£<ä∏ nX¯«y˚T~Ûø£ |üs«¡ +˝À ˝Ò<Tä . Ä~|üs«¡ +˝À ˝Òì ø=ìï $wüj÷· \T nX¯«y˚T~Ûø£ |üs«¡ +˝À
#Ó|Œü ã&Ü¶sTT. >∑Ts¡T X¯óÁX¯Swü˝À eè<äT&∆ q’Ó ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ‘·q ‘·b˛ eTVæ≤eT#˚‘· qej·TTe≈£î&Ó’
>∑Ts¡Te⁄ ≈£L‘·Ts¡TqT $yêVü≤+ #˚dTü ø√e&É+ yÓTT<ä{~Ï . ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT >=|üŒ eTVæ≤yÓ÷ù|‘·T&Éì
#Ó|Œü &ÜìøÏ á ø£\Œq #˚jT· ã&ç+~. s¬ +&Ée~ kÂ<ëdüTì eè‘êÔ+‘·+. Ä~|üs«¡ +˝À
bÂwüéTVü‰sêE uÛ≤s¡´≈£î ù|s¡T ˝ÒsT¡ . áyÓT qT+∫ ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT ≈£î+&É˝≤\qT Á>∑V≤æ kÕÔ&TÉ .
á ≈£î+&É˝≤\≈£î m˝≤+{Ï eTVæ≤eT ˝Ò<Tä . nX¯«y˚T~Ûø£ |üs«¡ +˝À kÂ<ëdüTì uÛ≤s¡´ ù|s¡T
eT<äjT· +‹. áyÓT ‘·q e<ä› ñqï eTDÏ≈î£ +&É˝≤\ eTVæ≤eTqT ñ‘·+Ô ≈£îìøÏ Ç˝≤ ‘Ó\TŒ‘·T+~.
ªª≈£î+&É˝≤\T |ü>\∑ T, sêÁ‹ ã+>±s¡+ ≈£î]|ækÕÔsTT. sêÁ‹ |üP≥ qø£Áå ‘ê\, ‘ês¡\ ø±+‹ì
n|üV≤ü ]kÕÔsTT. yê{Ïì <Û]ä ùdÔ Äø£* <ä|Œæ ø£\T+&Ée⁄. $wü+e\¢, n–ïe\¢ Á≈£Ls¡eTè>±\
e\¢ uÛj Ñ T· eTT+&É<Tä . bı{Ï>º ± ñqïyês¡T yê{Ïì <Û]ä ùdÔ yê] m‘·T≈Ô î£ ‘·–q≥T¢>± n$
∫qï$>± e÷s¡‘êsTT. bı&Ée⁄ ñqïyês¡T yê{Ïì <Ûä]ùdÔ n$ ô|<ä›$ ne⁄‘êsTTµµ.
≈£î+&É˝≤\T Ç+‘·{Ï eTVæ≤eT ø£\$ ø±e&É+ #˚‘H· ˚ Hê>∑T&ÉT yê{Ïì <=+–*+#ê&Éì
#Ó|Œü &Üìπø nX¯«y˚T~Ûø£ |üs«¡ +˝À ≈£î+&É˝≤\T eTVæ≤eT >∑\eì #Ó|Œü ã&ç+~. Ä~|üs«¡ +˝À
bÂwüß´ì uÛ≤s¡´ ≈£î+&É˝≤\≈£î m˝≤+{Ï eTVæ≤eT #Ó|Œü ã&É˝<Ò Tä . ‘·ø≈å£ î£ &ÉT yê{Ïì m+<äT≈£î
n|üV≤ü ]+#ê&√ ø±s¡D+ #Ó|Œü ˝Ò<Tä . nX¯«y˚T~Ûø£ |üs«¡ +˝À ≈£î+&É˝≤\qT n|üV≤ü ]+∫q
Hê>∑TìøÏ ù|s¡T˝Ò<Tä . ◊sêe‘· ≈£î\+˝À »ìà+∫q ˇø£ düsŒ¡ + Vü≤]+∫q≥T¢>± Ç+<äT˝À
#Ó|Œü ã&ç+~.
nX¯«y˚T~Ûø£ |üs«¡ +˝À Áu≤Vü≤àDT\ >=|üŒ‘·q+ #ê{Ï #Ó|Œü &ÜìøÏ kÂ<ëdüTì
eè‘êÔ+‘·+ ø£*Œ+#·ã&ç+~. kÂ<ëdüT&ÉT ø£Áå ‹j·TT&ÉT, sêE, Áu≤Vü≤àD uÛøÑ ÔÏ ñqïyê&ÉT.
nsTTq|üŒ{Ïø° n‘·qT ˇø£ Áu≤Vü≤àDTì XÊ|ü+ e\¢ qs¡uøÑÛ ≈å£ î£ &ÉT>± e÷]b˛‘ê&ÉT. n+<äTe\¢H˚
n‘·&ÉT @ sêE Áu≤Vü≤àDTì‘√ $s√<Ûä+ ô|≥Tºø√>∑÷&É<äì, n˝≤ ô|≥Tº≈£îqïyê&ÉT
ÇVü≤|üs˝¡ Àø±˝§¢ düTU≤ìï bı+<ä˝&Ò ìÉ ñ‘·+Ô ≈£îì‘√ #ÓãT‘ê&ÉT. Bìï ã{Ïº Áu≤Vü≤àDT&ÉT
‘·|
ü #˚dHæ ê düV≤æ +#· e\dæ+<˚>±˙ n‘·ì‘√ $s√<Û+ä ô|≥Tºø√>∑÷&É<Hä ˚ $wüj÷· ìï á
ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫q ø£$ Hê{Ï düe÷C≤ìøÏ #ê{Ï #Ó|Œæ q≥T¢>± düŒwüeº Te⁄‘·÷ ñ+~. sêE˝Ò
[ 192 ]
Áu≤Vü≤àDT\≈£î uÛj Ñ T· |ü&TÉ ‘·÷ e⁄+fÒ yÓX’ ´¯ , X¯SÁ<äT\T yê]ì #·÷dæ uÛj
Ñ T· |ü&&É +É ˝À ÄX¯Ãs¡´+
@eTT+≥T+~.
á $<Ûä+>± dü+düÿè‘·+˝Àì nX¯«y˚T~Ûø£ |üs¡«+˝À ñ‘·Ô+≈£îì ø£<∏ä eT∞fl
#Ó|Œü ã&ç+~. á s¬ +&ÉT ø£<\ä∏ qT sêdæq~ ˇø£sT¡ ø±<äT. y˚sπ «s¡T ø£e⁄\T. yÓTT<ä≥
Ä~|üs«¡ +˝Àì ø£<ä∏ sêj·Tã&ç ñ+≥T+~. Ä ‘·sê«‘· Áu≤Vü≤àDT&Óq’ ãTTwæ kÕø±å‘T· Ô
leTVü‰$wüßeí ⁄ ne‘ês¡yTÓ qÆ lø£èwüßìí >∑÷&Ü X¯|+æ #· >∑\ eTVæ≤yÓ÷ù|‘·T&Éì #ê{Ï
#Ó|Œü &Üìπø Áu≤Vü≤àDø£$ nX¯«y˚T~Ûø£ |üs«¡ +˝À áñ‘·+Ô ≈£îì ø£<qä∏ T #ÓbÕŒ&ÉT.
nX¯«y˚T~Ûø£ |üs«¡ +˝Àì ñ‘·+Ô ≈£îì ø£<˝ä∏ À kÂ<ëdüT&ÉT ˇø£ Áu≤Vü≤àDTì XÊ|ü+
e\¢ qs¡uøÑÛ ≈å£ î£ &ÉT>± e÷]b˛sTTq≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. kÂ<ëdüTì X¯|+æ ∫q Áu≤Vü≤àDT&ÉT
mes¡T? m+<äT≈£î X¯|+æ #ê&ÉT? nH˚ $wüj÷· \T á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü ˝Ò<Tä . á $wüj÷· \‘√
≈£L&çq ø£<ä∏ dü+düÿè‘· sêe÷j·TD+ ñ‘·sÔ ø¡ ±+&É 65e düs˝Z¡ À, dü+düÿè‘· uÛ≤>∑e‘·+ 9e
düÿ+<Û+ä ˝Àì 9e n<Ûë´j·T+˝À #Ó|Œü ã&ç+~.
yÓTT<ä≥ sêe÷j·TD+˝Àì ø£<qä∏ T |ü]o*+#·T<ë+. á ø£<qä∏ T yê©àøÏ eTVü≤]¸
X¯Á‘·T|òTü TïìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. X¯Á‘·T|òTü Tï&ÉT \eD≤düTs¡Tì dü+Vü≤]+#·&ÜìøÏ yÓfiS¯ Ô <ë] eT<Û´ä ˝À
yê©àøÏ ÄÁX¯eT+˝À ˇø£s√E Ä>∑T‘ê&ÉT. Ä düeTj·T+˝À X¯Á‘·T|òTü Tï&ÉT ªª˙ ÄÁX¯eT
düMT|ü+˝Àì á j·TC„ düeTè~∆ me]~ (Çj·T+ j·TC„ $uÛ÷Ñ ‹ùdÔ ø£kÕ´ÁX¯eT düMT|ü‘'· )µµ
nì Á|ü•ïkÕÔ&TÉ . <ëìøÏ düe÷<Ûëq+>± yê©àøÏ kÂ<ëdüTì ø£<qä∏ T 30 XÀ¢ø±˝À¢ Ç˝≤
$e]kÕÔ&ÉT.
Çø±å«≈£î e+X¯+˝À $TÁ‘·TdüVQü &ÉT nH˚ sêE e⁄+&˚yê&ÉT. n‘·ì ‘·+Á&ç
düT<ëdüT&ÉT ø±e&É+ e\¢ $TÁ‘·dVü Qü &ÉT kÂ<ëdüT&ÉT>± |æ\Teã&Ü¶&TÉ . Ç‘·ìøÏ u≤\´+
qT+∫ y˚≥ #ê˝≤ Çwü+º . Ç‘·ì sê»´+˝À Ç<äs› T¡ sêø£då Tü \T ô|<ä|› ⁄ü \T\ s¡÷bÕìï
<Û]ä +∫ n&É$˝Àì »+‘·Te⁄\ìï+{Ïì #·+|æ ‹+≥÷ e⁄+{≤s¡T. yê]˝À ˇø£ sêø£då Tü ì
kÂ<ëdüT&ÉT #·+|ü⁄‘ê&ÉT. ‘·q $TÁ‘·Tì #·+|æq+<äT≈£î s¬ +&Ée sêø£då Tü &ÉT kÂ<ëdüTì MT<ä
Á|ürø±s¡+ rs¡TÃø√yê\qT+{≤&ÉT. ‘·+Á&ç ‘·sê«‘· kÂ<ëdüT&ÉT sêC…’ edæwßü ì˜ Ä<Û«ä s¡´+˝À
nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >∑+ #˚kÕÔ&TÉ . Ä düeTj·T+˝À sêø£då Tü &ÉT edæwßü ì˜ y˚w+ü ˝À sêE e<ä≈› î£
e∫Ã ‘·q≈£î yÓ+≥H˚ e÷+kÕVü‰s¡+ ø±yê\ì n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. sêE e+≥yê]ì |æ*∫ `
ªªVü≤$wü´+ kÕ$Twü+ kÕ«<äT j·T<∏ë uÛeÑ ‹ uÛÀ»qyéT
‘·<∏ë ≈£îs¡T‘· oÁ|òüT+ yÓ’ |ü]‘·Tùw´<ä´<∏ë >∑Ts¡T' µµ
(sêe÷j·TD+ ` ñ‘·sÔ ø¡ ±+&É ` 65e düsZ¡ ` 23e XÀ¢ø+£ )
ªªj·T»„+˝À Vü≤$düT‡>± ñ|üj÷Ó –+∫q e÷+dü+‘√ >∑Ts¡TyÓq’ edæwßü ì˜ øÏ eT<ÛTä s¡yTÓ qÆ
e÷+kÕVü‰sêìï ‘·j÷· s¡T#˚jT· +&çµµ nì ÄC≤„|kæ ÕÔ&TÉ . ‘·sê«‘· sêø£då Tü &ÉT e+≥yêì
s¡÷|ü+ <Û]ä +∫ qs¡ e÷+dü+‘√ uÛÀ»q+ ‘·j÷· s¡T#˚kÕÔ&TÉ . sêE n‘·ì uÛ≤s¡´ eT<äjT· +‹
[ 193 ]
Ä uÛÀ»Hêìï e•wüßì˜ øÏ düeT]ŒkÕÔsT¡ . n+<äT˝À qs¡e÷+dü+ e⁄qï≥T¢>± edæwßü &˜ TÉ
‘Ó\TdüTø=ì ø√|ü+‘√ `
ªªj·TkÕà‘·«Ô + uÛÀ»q+ sê»Hé eTyÓT‘Æ <· ë›‘T· $T#·Ãdæ,
‘·kÕà<√“¤»qy˚T‘·‘Ô˚ uÛ$Ñ wü´‹ q dü+X¯jT· 'µµ
(sêe÷j·TD+ ` ñ‘·sÔ ø¡ ±+&É ` 65e düsZ¡ ` 28e XÀ¢ø+£ )
ªªsêC≤ qTe⁄ Hê≈£î á uÛÀ»q+ ô|{≤º\qT≈£îHêïe⁄ ø±ã{Ïº ˙≈£î Ç<˚ uÛÀ»q+ ø±>∑\<äTµµ
nì X¯|kæ ÕÔ&TÉ . <ëìøÏ ø√|æ+∫q kÂ<ëdüT&ÉT »\+ rdüTø=ì edæwßü ì˜ X¯|+æ #·&ÜìøÏ
Á|üjT· ‹ï+#·>± n‘·ì uÛ≤s¡´ eT<äjT· +‹ ªª|üPE´&Óq’ edæwü̃ eTVü≤]¸ eTq Á|üuTÑÛ e⁄,
<˚e‘êdüe÷qT&Óq’ eTq |ü⁄s√Væ≤‘·Tì ‹]– X¯|+æ #·≈L£ &É<Tä µµ nì |ü*øÏ n‘·ìï yê]düT+Ô ~.
<Ûsä êà‘·Tà&Óq’ Ä sêE Áø√<Û+ä ‘√ ì+&çq ‘˚CÀã\+‘√ ≈£L&çq Ä ˙{Ïì ‘·q bÕ<ë\ MT<ä
øÏ+<ä≈î£ $&ÉTkÕÔ&TÉ . Ä ˙{Ï Á|üu≤Û e+ #˚‘· n‘·ì bÕ<ë\T q\¢>± e÷s¡‘êsTT. n|üŒ{ÏqT+&ç
n‘·&TÉ ø£˝≤àwübÕ<äT&ÉT (bÕ<ë\˝À q\T|ü⁄ e⁄qïyê&ÉT) >± Á|üd~æ ∆ #Ó+<äT‘ê&ÉT. ‘·sê«‘·
sê»<ä+|ü‘T· \T edæwßü ì˜ øÏ nH˚ø£ qeTkÕÿsê\T #˚d÷ü Ô sêø£då Tü &ÉT #˚dqæ yÓ÷kÕìï >∑T]+∫
n‘·ìøÏ $e]kÕÔsT¡ . edæwßü &˜ TÉ sêø£då ü e÷j·TqT ‘Ó\TdüTø=ì XÊ+‘·T&Ó’ `
ªªø±˝À <ë«<äXe¯ sê¸DÏ XÊ|ükÕ´H√Ô uÛ$Ñ wü´‹,
eTÁ‘· ŒkÕ<ä#Ã· sêCÒÁq › nr‘·+ q düà]wü´dæµµ
(sêe÷j·TD ` ñ‘·sÔ ø¡ ±+&É ` 65e düsZ¡ ` 36e XÀ¢ø+£ )
ªª|üHÓï+&ÉT dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘· XÊbÕ+‘·eTe⁄‘·T+~. Hê nqTÁ>∑Vü≤+ e\¢ ˙≈£î
XÊ|üø±\+˝À #˚dqæ qs¡e÷+dü uÛøÑ D å£ >∑Ts¡T+Ô &É<Tä µµ nì #ÓãT‘ê&ÉT.
yê©àøÏ X¯Á‘·T|òTü TïìøÏ ô|’ ø£<qä∏ T #Ó|Œæ kÂ<ëdüT&ÉT |üHïÓ +&ÉT dü+e‘·‡sê\
‘·sê«‘· XÊ|ü+ qT+∫ $eTT≈£î&Ô ’Ó eT∞fl sêC≤´ìï bı+~ ‘·q ÄÁX¯eT düMT|ü dü\ú +˝À
j·TC„+ #˚kÕ&Éì #ÓãT‘ê&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
Ç|ü
&ÉT dü+düÿè‘· uÛ≤>∑e‘·+˝À ø£<qä∏ T |ü]o*+#·T<ë+. á ø£<ä∏ uÛ≤>∑e‘·+
9e düÿ+<Û+ä ˝À uÛ^Ñ s¡<Tä∏ ì #·]Á‘· ` >∑+>±e‘·sD ¡ + nH˚ 9e n<Ûë´j·T+˝À e⁄+~.
á ø£<∏äqT X¯óø£eTVü≤]¸ |üØøÏåqàVü‰sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. X¯óø£ eTVü≤]¸ >∑+>±e‘·s¡D
ø£<qä∏ T #Ó|Œæ uÛ^Ñ s¡<Tä∏ ì e+X¯+˝Àì sêE\qT >∑T]+∫ #ÓãT‘·÷ düT<ëdüTì ≈£îe÷s¡T&ÉT
kÂ<ëdüT&ÉT, n‘·ì uÛ≤s¡´ eT<äjT· +‹. kÂ<ëdüTìøÏ $TÁ‘·dVü Qü &ÉT, ø£˝≤àwübÕ<äT&ÉT nH˚
ù|s¡T¢ e⁄HêïsTT. n‘·&TÉ dü«j·T+ø£è‘ê|üsê<Û+ä ‘√ edæwßü ì˜ XÊbÕìøÏ >∑T]jÓTÆ sêø£då Tü &ÉT>±
e÷] dü+‘êqV”≤qT&ÉT nj·÷´&ÉT nì #ÓãT‘ê&ÉT. n|ü
&ÉT |üØøÏ‘å T· Ô kÂ<ëdüT&ÉT edæwßü ì˜
XÊbÕìøÏ m+<äT≈£î >∑T] nj·÷´&√? #Ó|Œü e\dæ+~>± ø√s¡>± X¯ó≈£î&ÉT á ø£<qä∏ T Ç˝≤
#ÓãT‘ê&ÉT.
kÂ<ëdüT&ÉT ˇø£ s√E y˚≥≈£î yÓ[fl ˇø£ sêø£då Tü ì #·+|ü⁄‘ê&ÉT. Ä sêø£då Tü ì
k˛<äsT¡ &ÉT sêE MT<ä Á|ürø±s¡+ rs¡TÃø√<ä\∫ e+≥yêì y˚w+ü ˝À sê»uÛeÑ q+˝ÀøÏ
[ 194 ]
Á|üy•˚ kÕÔ&TÉ . kÂ<ëdüTì >∑Ts¡TyÓq’ e•wüß&˜ TÉ sê»kÂ<ëìøÏ uÛÀ»q+ ø√dü+ sê>± e+≥yêì
y˚w+ü ˝À e⁄qï sêø£då Tü &ÉT Ä eTVü≤]¸øÏ qs¡e÷+dü uÛÀ»Hêìï e&çk¶ ÕÔ&TÉ . edæwßü &˜ TÉ jÓ÷>∑<èä wæº
#˚‘· <ëìï Á>∑V≤æ +∫ ø√|æ+∫ ªªÇ˝≤ n|ü#ês¡+ #˚dqæ +<äT≈£î ˙e⁄ sêø£då Tü &Ée⁄ ø£eTTàµµ
nì kÂ<ëdüTì X¯|kæ ÕÔ&TÉ . Ä ‘·sê«‘· eTVü≤]¸ n+<äT˝À kÂ<ëdüTì ‘·|
ü ˝Ò<ìä , n~
sêø£då Tü ì e÷j·T nì ‘Ó\TdüTø=ì ‘·q XÊ|ü Á|üu≤Û yêìï |üHïÓ +&ÉT dü+e‘·‡sê\≈£î |ü]$T‘·+
#˚kÕÔ&TÉ . edæwßü &˜ TÉ ‘·qqT nø±s¡D+>± X¯|+æ ∫q+<äT≈£î kÂ<ëdüT&ÉT ø√|æ+∫ edæwßü ì˜
X¯|+æ #·&ÜìøÏ ‘·q <√dæ{À¢ ˙{Ïì Á>∑V≤æ +#·>± eT<äjT· +‹ n‘·ìï yê]düT+Ô ~. kÂ<ëdüT&ÉT
Ä ˙{Ïì ‘·q bÕ<ë\ MT<ä $&ç∫ô|&É‘ê&ÉT. X¯|+æ #·&ÜìøÏ eT+Á‹+∫q Ä ˙s¡T n‘·ì
bÕ<ë\ MT<ä |ü&≥É + e\¢ n$ q\¢>± e÷s¡‘êsTT. eTTì XÊ|ü Á|üu≤Û e+ #˚‘· kÂ<ëdüT&ÉT
sêø£då Tü &ÉT>± e÷] n&É$øÏ yÓfi≤Ô&TÉ . nø£ÿ&É s¡‹ Áø°&˝É À ìeT>∑Tï˝…’ e⁄qï Áu≤Vü≤àD
<ä+|ü‘T· \qT #·÷dæ, Áu≤Vü≤àDTì |ü≥Tº≈î£ +{≤&ÉT. n‘·ì uÛ≤s¡´ ‘·q uÛsÑ qÔ¡ T ‹qe<äì› ‘·q
uÛÑs¡Ô ˝Ò≈£î+&Ü ‘êqT Áã‘·ø£˝Òqì m+‘·>±H√ Áã‹e÷\T‘·T+~. ÄyÓT e÷≥\T
|ü{+ºÏ #·Tø√≈£î+&Ü kÂ<ëdüT&ÉT Ä Áu≤Vü≤àDTì #·+|æ ‹+{≤&ÉT. Áu≤Vü≤àDTì uÛ≤s¡´ ø√|ü+‘√ `
ªªj·TkÕàH˚à uÛøÑ ‘åÏ √ bÕ|ü ø±e÷sêÔj÷· ' |ü‹dü«Ô j·÷
‘·yê|æ eTè‘·T´sê<ÛëHê<äøè£ ‘·Á|üC„ <ä]Ù‘·'µµ
(leT<ë“¤>e∑ ‘·+ ` 9e düÿ+<Û+ä ` 9 ` 35e XÀ¢ø+£ )
ªªø±e÷s¡TsÔ ê\HÓ’ j·TTqï Hê‘√ dü+>∑$TdüTqÔ ï Hê uÛsÑ qÔ¡ T ˙e⁄ uÛøÑ +åÏ #êe⁄. n+<äTe\¢ ˙e⁄
˙ ø±+‘·‘√ dü+>∑$T+#·&ÜìøÏ dæ<|∆ä &ü qç |ü
&ÉT ˙≈£î ≈£L&Ü eTè‘·Té⁄ ÁbÕ|æ+Ô #·T >±ø£µµ
nì kÂ<ëdüTì X¯|dæ Tü +Ô ~.
|üHïÓ +&ÉT dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘· kÂ<ëdüT&ÉT XÊ|ü $eTT≈£îìÔ bı+~ |ü≥eº TVæ≤wæ‘√
dü+>∑$T+#·&ÜìøÏ dæ<e∆ä Te⁄‘ê&ÉT. uÛ≤s¡´ eT<äjT· +‹ $Á|ü⁄ì uÛ≤s¡´ XÊbÕìï >∑Ts¡TÔ #˚dæ
n‘·ìï Ä Á|üjT· ‘·ï+ qT+∫ $s¡$T+|üCdÒ Tü +Ô ~. kÂ<ëdüT&ÉT Ád”Ô düTU≤ìï |üP]Ô>± ‘·´õkÕÔ&TÉ .
dü«j·T+ø£è‘ê|üsê<Û+ä #˚‘· dü+‘êq V”≤qT&Óq’ Ä sêE ‘·q e+XÊ_Ûeè~∆ø√dü+ edæwßü ì˜
ÁbÕ]Ô+#·>± edæwßü &˜ TÉ eT<äjT· +‹ j·T+<äT >∑sê“¤<ëq+ #˚kÕÔ&TÉ . ÄyÓT >∑s“¡ e¤ ‹ nsTT
@&ÉT dü+e‘·‡sê\T >∑&∫ç q|üŒ{ÏøÏ Á|üd$ü +#·<Tä . edæwßü &˜ TÉ ˇø£ sêsTT‘√ ÄyÓT >∑s“¡ +¤ MT<ä
ø=≥º>± ÄyÓT≈£î ≈£îe÷s¡T&ÉT ñ<äsTTkÕÔ&TÉ . sêsTT #˚‘· ø=≥º&+É e\¢ |ü⁄{Ïqº Ä u≤\TìøÏ
nX¯à≈£î&ÉT nH˚ ù|s¡T edüT+Ô ~. Ä düeTj·T+˝À |üsX¡ ó¯ sêeTT&ÉT uÛ÷Ñ MTà<ä ø£Áå ‹j·TT\T
˝Ò≈î£ +&Ü #·+|ü⁄‘T· +&É&+É #˚‘· n+‘·'|ü⁄s¡ Ád”\Ô T nX¯à≈£îì <ë∫ô|{Ïº ø±bÕ&ÉT‘ês¡T. n+<äTe\¢
n‘·ìøÏ HêØø£e#·T&ÉT nH˚ Hêe÷+‘·s+¡ @s¡Œ&ÉT‘·T+~. |üsX¡ ó¯ sêeTT&ÉT ø£Áå ‹j·TT\+<ä]ì
ìs¡÷à*+#·&+É #˚‘· ‘·sê«‘· ø£Áå ‹j·TT\ e+XÊ\≈£î Ç‘·&˚ eT÷\|ü⁄s¡Twüß&Éj÷· ´&ÉT. ø£Áå ‹j·T
e+X¯ Á|ües¡≈∆ î£ &ÉT ø±e&É+ #˚‘· Ç‘·ìøÏ eT÷\≈£î&ÉT nH˚ ù|s¡T edüT+Ô ~. Ç+‘·{‘Ï √ á
[ 195 ]
ô|q’ #Ó|Œæ q sêe÷j·TD, uÛ≤>∑e‘· ø£<\ä∏ qTã{Ïº uÛ≤s¡‘+· nX¯«y˚T~Ûø£ |üs«¡ +˝Àì
ñ‘·+Ô ≈£îì ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü ã&çq kÂ<ëdüT&ÉT edæwßü ì˜ XÊ|ü+ e\¢ qs¡e÷+dü uÛøÑ ≈å£ î£ &ÉT>±
e÷sê&Éì, |üHïÓ +&ÉT dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘· n‘·qT XÊ|ü $eTT≈£î&Ô j É ÷· ´&Éì Ç‘·ìøÏ
$TÁ‘·dVü Qü &ÉT, ø£˝≤àwübÕ<äT&ÉT nH˚ ù|s¡T¢ e⁄Hêïj·Tì düŒwüeº TÚ‘·T+~. uÛ≤s¡‘+· Ä~|üs«¡ +˝Àì
175,176 n<Ûë´j·÷\˝À 96 XÀ¢ø±˝À¢ ø£˝≤àwübÕ<äTì ø£<ä∏ #Ó|Œü ã&ç+~. á ø£<˝ä∏ À
ø£˝≤àwübÕ<äTìøÏ $TÁ‘·dVü Qü &ÉT nH˚ ù|s¡T e⁄qï≥T¢>± e⁄+~, >±˙ kÂ<ëdüT&ÉT nH˚ ù|s¡T
e⁄qï≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À ˝Ò<Tä . á ø£<qä∏ T ∫Á‘·s<¡ Tä∏ &ÉT nH˚ >∑+<Ûsä T¡ «&ÉT bÕ+&Ée⁄\≈£î
n+<äT˝ÀqT eTTK´+>± ns¡Tq® TìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. bÕ+&Ée⁄\T Áu≤Vü≤àD y˚w+ü ˝À @ø£#Á· ø£|⁄ü s+¡
qT+∫ Á<Í|ü~ dü«j·T+esêìøÏ yÓfió¯ qÔ ï|ü
&ÉT ∫Á‘·s<¡ Tä∏ &ÉT yê]ì n&ÉT‘¶ ê&ÉT. ns¡Tq® T&ÉT
n‘·ìï »sTT+#·&É+‘√ ∫Á‘·s¡<∏äT&ÉT ns¡T®qTì‘√ ùdïVü≤+ #˚dæ n‘·ìøÏ ‘·|ür
dü+es¡D√bÕU≤´Hêìï #ÓãT‘ê&ÉT. á ø£<˝ä∏ À dü+es¡DT&ÉT ‘·q |ü⁄s√Væ≤‘·T&Óq’ edæwßü ì˜
kÕj·T+‘√ dü÷s¡T´ì |ü⁄Á‹ø£ nsTTq ‘·|‹ü ì ô|[fl #˚dTü ≈£î+{≤&ÉT. n|ü
&ÉT ns¡Tq® T&ÉT
edæwßü ì˜ e÷Vü‰‘êà´ìï #Ó|Œü e\dæ+~>± ∫Á‘·s<¡ Tä∏ ì ø√s¡‘ê&ÉT. ∫Á‘·s<¡ Tä∏ &ÉT edæwü̃ `
$XÊ«$TÁ‘·T\ ø£<qä∏ T #ÓãT‘·÷ ø£˝≤àwübÕ<äTì ø£<qä∏ T Ç˝≤ $e]kÕÔ&TÉ .
Çø±å«≈£î e+X¯+˝À ø£˝≤àwübÕ<äT&ÉH˚ sêE e⁄+&˚yê&ÉT. n‘·qT ˇø£kÕ] n&É$øÏ
y˚≥≈£î yÓ[fl u≤>± n\dæb˛sTT Äø£* <ä|Œæ ø£\#˚‘· |”&+ç |üã&ÉT‘·÷ ˇø£ Çs¡T≈£îu≤≥˝À
q&ÉTdüT+Ô {≤&ÉT. m<äTs¡T>± edæwßü ì˜ ô|<äø› =&ÉTø¬ q’ X¯øeÔÏ TTì n<˚ <ë]˝À edüT+Ô {≤&ÉT.
sêE Hê <ë] qT+&ç ‘·|
ü ø√ nì ãTTwæ‘√ n+{≤&ÉT. X¯øÔÏ eTTì ªª@ <Ûsä à¡ + Á|üø±s¡+
#·÷dæHê sêCÒ Áu≤Vü≤àDTìøÏ <ë] Çyê«*. ø±ã{Ïº ˙e⁄ ‘·|
ü ø√µµ nì sêE‘√ n+{≤&ÉT.
<ëìøÏ sêE n+^ø£]+#·≈î£ +&Ü X¯øeÔÏ TTìì ø=s¡&Ü‘√ ø=&É‘ê&ÉT. X¯øeÔÏ TTì ø√|æ+∫
sêø£då Tü ì ˝≤>± ‘ê|üdTü ì ø={≤ºe⁄ ø±ã{Ïº ˙e⁄ sêø£då Tü &Ée⁄ ne⁄‘êe⁄ nì sêEqT
X¯|ækÕÔ&ÉT. Ä s√E˝À¢ edæwü˜ $XÊ«$TÁ‘·T\ eT<Ûä´ X¯Á‘·T‘·«+ >∑{Ïº>± e⁄+≥T+~.
ø£˝≤àwübÕ<äT&ÉT ‘·qqT X¯|+æ ∫q~ ‘·q >∑Ts¡Te⁄ edæwßü ì˜ CÒ´wü|˜ ⁄ü Á‘·T&Éì Á>∑V≤æ +∫ ‘·qqT
nqTÁ>∑V≤æ +#· e\dæ+~>± X¯øeÔÏ TTìì ø√s¡‘ê&ÉT. n<˚ düeTj·T+˝À nø£ÿ&É≈î£ e∫Ãq
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ø£˝≤àwübÕ<äTì˝À Á|üy•˚ +#·e\dæ+~>± øÏ+ø£sT¡ &ÉT nH˚ sêø£då Tü ì Ä<˚•kÕÔ&TÉ .
øÏ+ø£sT¡ &ÉT sêE˝À Á|üy•˚ kÕÔ&TÉ . $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT nø£ÿ&É qT+∫ yÓ[flb˛‘ê&ÉT. sêø£då Tü &ÉT
‘·q˝À Á|üy•˚ +#·&+É #˚‘· sêE ø£\esêìøÏ ˝ÀHÓ’ ‘êqT @$T #˚dTü qÔ ï~ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü
e⁄+{≤&ÉT.
ˇø£s√E ns¡D´+ yÓ|’ ⁄ü yÓfió¯ qÔ ï ø£˝≤àwübÕ<äTì‘√ ˇø£ Áu≤Vü≤àDT&ÉT ‘·q≈£î
e÷+dü uÛÀ»q+ ô|≥ºeTì ø√s¡‘ê&ÉT. s¬ +&ÉT >∑&j ç T· \˝À ‹]– e∫Ã uÛÀ»q+ ô|&É‘êqì
sêE #Ó|Œæ yÓ[b¢ ˛‘ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· sêE Áu≤Vü≤àDTì $wüjT· + eT]∫b˛sTT ‘·q
n+‘·'|ü⁄sêìøÏ yÓfi≤Ô&TÉ . ns¡s∆ êÁ‹ düeTj·T+˝À n‘·ìøÏ nø£kÕà‘·T>Ô ± Áu≤Vü≤àDTì $wüjT· +
[ 196 ]
>∑Ts¡T≈Ô î£ e∫Ã e+≥yêDÏí |æ*∫ n&É$˝À e⁄qï Áu≤Vü≤àDTìøÏ e÷+dü uÛÀ»q+ rdüTø=ì
yÓfifl¯ eTì ÄC≤„|kæ ÕÔ&TÉ . Ä düeTj·T+˝À e÷+dü+ \_Û+#·<Tä . n<˚ $wüj÷· ìï e+≥yê&ÉT
sêE≈£î #ÓbÕÔ&TÉ . sêE MT<ä sêø£då Tü ì Á|üu≤Û e+ e⁄+&É≥+#˚‘· sêE Áu≤Vü≤àDTìøÏ
qs¡e÷+dü+‘√ ≈£L&çq uÛÀ»q+ ô|≥ºeTì #ÓãT‘ê&ÉT. e+≥yê&ÉT ‘·˝≤s¡T\ Ç+{ÏøÏ yÓ[fl
qs¡e÷+kÕìï ‘Ó∫Ã ÄVü‰s¡+ ‘·j÷· s¡T #˚dæ n&É$ <ä>sZ∑ ¡ e⁄qï Áu≤Vü≤àDTìøÏ ô|&É‘ê&ÉT.
Áu≤Vü≤àDT&ÉT ~e´<äèwæ‘º √ nHêïìï #·÷dæ n~ qs¡e÷+düeTì Á>∑V≤æ +∫ ªªÄ qèbÕ<Ûeä TT&ÉT
‹q&ÜìøÏ M\T ø±ì nHêïìï Ç#êÃ&ÉT. Ä eT÷s¡Tìâ øÏ Ç˝≤+{Ï nqï+ ø√dü+ H√s¡T
}s¡T‘·T+~. X¯øeÔÏ TTì #Ó|Œæ q≥T¢>± qs¡e÷+dü+ MT<ä Ädüø‘ÔÏ √ á uÛ÷Ñ $Tô|’ ‹s¡T>∑T‘ê&ÉTµµ
nì ø£˝≤àwübÕ<äTì X¯|kæ ÕÔ&TÉ . s¬ +&ÉTkÕs¡T¢ X¯|+æ #· ã&É≥+ #˚‘,· ‘·q˝À Á|üy•˚ +∫q
sêø£då ü ã\+ ø±s¡D+>± sêE $y˚ø±ìï |üP]Ô>± ø√˝ÀŒ‘ê&ÉT.
ø=ìï s√E\ ‘·sê«‘· X¯øeÔÏ TTì sêE≈£î ø£ì|æ+#·>± ªªqTe⁄« Hê≈£î ‘·>ì∑
XÊbÕìï Ç#êÃe⁄, ø±ã{Ïº qs¡e÷+dü uÛøÑ Då£ ˙‘√H˚ ÁbÕs¡+_ÛkÕÔqTµµ nì |ü*øÏ X¯øeÔÏ TTìì
#·+|æ ‹+{≤&ÉT. Ä ‘·sê«‘· $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT edæwßü ì˜ ≈£îe÷s¡T\+<ä] MT<äøÏ kÂ<ëdüTì
s¬ #·Ã>=&É‘ê&ÉT. s¬ ∫Ãb˛sTTq Ä sêø£då Tü &ÉT edæwßü ì˜ ≈£îe÷s¡T\+<ä]ì #·+|æ ‹H˚kÕÔ&TÉ .
edæwßü &˜ TÉ |ü⁄Á‘· XÀø£+‘√ Ä‘·àVü≤‘·´ #˚dTü ø√e&ÜìøÏ nH˚ø£ s¡ø±\T>± Á|üjT· ‹ïkÕÔ&TÉ . ø±ì
n‘·ì Á|üjT· ‘êï\T |ò*ü +#·e⁄. rÁeyÓTqÆ |ü⁄Á‘·XÀø£+‘√ edæwßü &˜ TÉ ÄÁX¯e÷ìï e~*ô|{Ïº
‹s¡T>∑T‘·÷ e⁄+{≤&ÉT. n‘·ì yÓ+≥ n‘·ì ø√&É\T, X¯øeÔÏ TTì uÛ≤s¡´ nsTTq n<äèX¯´+‹
e⁄+≥T+~. ÄyÓT >∑s“¡ +¤ qT+∫ dü«s¡ã<äy∆ TÓ qÆ y˚<ë<Û´ä j·Tq X¯u≤›ìï edæwßü &˜ TÉ $ì <ëì
>∑T]+∫ ø√&É\TqT Á|ü•ïkÕÔ&TÉ . <ëìø±yÓT ªª˙ ≈£îe÷s¡T&Óq’ X¯øÔÏ ø=&ÉT≈£î Hê >∑s“¡ +¤ ˝À
e⁄Hêï&ÉT. |üHïÓ +&ÉT dü+e‘·‡sê\ qT+∫ Hê >∑s“¡ +¤ ˝ÀH˚ y˚<ëuÛ≤´dü+ #˚dTü HÔ êï&ÉTµµ nì
#ÓãT‘·T+~. <ëìøÏ edæwßü &˜ TÉ #ê˝≤ dü+‘√wæ+∫ ‹]– ‘·q ÄÁX¯e÷ìøÏ edüTqÔ ï|ü
&ÉT
sêø£då ü s¡÷|ü+˝À e⁄qï ø£˝≤àwübÕ<äT&ÉT n<äèX¯´+‹ì ‹q&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ïkÕÔ&TÉ . ÄyÓT
uÛj
Ñ T· +‘√ s¡ø+åÏ |ü⁄eTì edæwßü ì˜ ø√s¡T‘·T+~. edæwßü &˜ TÉ eT+Á‘·»˝≤ìï sêø£då Tü ì MT<ä #·*¢
‘·q jÓ÷>∑Xø¯ ÔÏ #˚‘· sêEqT XÊ|ü $eTT≈£îìÔ #˚kÕÔ&TÉ . Ä ‘·sê«‘· edæwßü &˜ TÉ ªªsêC≤
Áu≤Vü≤àDTì m|ü
&É÷ nee÷ì+#·e<äT,› ˙ sêC≤´ìøÏ yÓ[fl sê»´bÕ\q #˚dTü ø√µµ nì
#ÓãT‘ê&ÉT. sêE ªª|ü⁄s¡Tc˛‘·eÔ ÷ Çø±å«≈£î e+X¯dTü ˝ú q’… Hê |æ‘è· <˚e‘·\ ãTTD+ qT+∫
$eTTøÏÔ bı+<ä&ÜìøÏ MT <ë«sê ˇø£ |ü⁄Á‘·Tìï bı+<ë\qT≈£î+≥THêïqTµµ nì ÁbÕ]úkÕÔ&TÉ .
<ëìøÏ edæwßü &˜ TÉ n+^ø£]+∫ sêE‘√ ø£*dæ njÓ÷<Ûë´ q>∑sêìøÏ yÓ[fl ãTT‘·Tø±\+˝À
sêDÏ nsTTq eT<äjT· +‹ì ø£\TkÕÔ&TÉ . Ä ‘·sê«‘· sêDÏ >∑s“¡ +¤ <Û]ä düT+Ô ~. #ê˝≤
ø±\yÓTqÆ |üŒ{ÏøÏ ÄyÓT Á|üd$ü +#·<Tä . n|ü
&ÉT ÄyÓT ˇø£ sêsTT‘√ ‘·q >∑s“¡ +¤ MT<ä ø=≥Tºø√>±
‘·sê«‘· |üHïÓ +&ÉT dü+e‘·‡sê\≈£î ø=&ÉT≈£î |ü⁄&É‘ê&ÉT. n‘·ìøÏ nX¯à≈£î&ÉT nH˚ ù|s¡T edüT+Ô ~.
[ 197 ]
á ø£<ä∏ Á|ü<ëÛ q+>± edæwßü ì˜ e÷Vü‰‘êà´ìï #ê{Ï #Ó|Œü &ÜìøÏ ø£*Œ+#· ã&ç+~.
$XÊ«$TÁ‘·Tì Áù|s¡D‘√ s¬ ∫Ãb˛sTTq sêø£då Tü &ÉT>± e÷]q ø£˝≤àwübÕ<äT&ÉT edæwßü ì˜
≈£îe÷s¡T\+<ä]ì #·+|æ ‹qï|ü
&ÉT edæwßü &˜ TÉ |ü⁄Á‘· XÀø£+‘√ Ä‘·àVü≤‘·´≈£î Á|üjT· ‹ïkÕÔ&TÉ .
n‘·&TÉ y˚Ts¡T|üs«¡ ‘· •Ks¡+ qT+&ç <ä÷ø£>± <ä÷~≈£î|üŒ MT<ä |ü&qç ≥T¢ ne⁄‘T· +~. <ëyê–ï˝À
Á|üy•˚ +#·>± n–ï #·˝≤¢]b˛‘·T+~. yÓT&É≈î£ >∑+&É•\qT ø£≥Tºø=ì düeTTÁ<ä+˝À <ä÷ø£>±
n\\T n‘·ìï y=&ÉT≈¶ î£ #˚sT¡ kÕÔsTT. esê¸ø±\+ ñ<äè‘·+>± Á|üeVæ≤düTqÔ ï q~˝À ‘·qqT
‘êqT ‘êfi¯fl‘√ ã+~Û+#·Tø=ì eTTq>∑>± q~ n‘·ìï y=&ÉT≈¶ î£ #˚]Ã ø£≥T¢ $|ü
‘·T+~.
Ç~ n+‘ê edæwßü ì˜ e÷Vü‰‘êà´ìï #ê{Ï #ÓãT‘·T+~. á ø£<˝ä∏ À uÛ≤>∑e‘·+˝Àì ø£<˝ä∏ À
#Ó|Œæ q≥T¢>± ø£˝≤àwübÕ<äTìøÏ uÛ≤s¡´‘√ dü+>∑$TùdÔ #·ìb˛yê\ì XÊ|ü+ ˝Ò<Tä . nsTTq|üŒ{Ïø°
ø£˝≤àwübÕ<äT&ÉT edæwßü ì˜ <ë«sê ‘·q uÛ≤s¡´ dü+‘êqe‹ ø±yê\ì edæwßü ì˜ ø√]q≥T¢>±
e⁄+~. Ç~ ø£Áå ‹j·TT&Óq’ ø£˝≤àwübÕ<äTì nee÷ì+#·&ÜìøÏ ø£*Œ+#·ã&ç+~.
sêe÷j·TD, uÛ≤>∑e‘·, uÛ≤s¡‘ê˝À¢ì ô|’ kÂ<ëdüTì ø£<\ä∏ qT |ü]o*ùdÔ yê{Ï˝À
yÓTT<ä≥ sêe÷j·TD+˝Àì ø£<ä∏ ø£*Œ+#·ã&ç e⁄+≥T+<äì <ëìï #·÷dæ eTs=ø£ ø£$
<ëìøÏ ø=ìï e÷s¡TŒ\T, #˚sT¡ Œ\T #˚dæ uÛ≤>∑e‘·+˝Àì ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫ e⁄+{≤&Éì, á
s¬ +&ç+{Ïì #·÷dæ eTs=ø£ ø£$ uÛ≤s¡‘+· ˝Àì ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫ e⁄+{≤&Éì #Ó|Œü e#·TÃ.
sêe÷j·TD, uÛ≤>∑e‘ê˝À¢ edæwüß˜ì XÊ|ü+ e\¢ kÂ<ëdüT&ÉT sêø£ådüTì>± e÷]q≥T¢
#Ó|Œü ã&ç+~. XÊ+‘· dü«s¡÷|ü⁄&ÉT>± Á|üd~æ ∆ bı+~q edæwßü &˜ TÉ kÕ<Ûës¡D ãTTwæ ˝≤>±
ø£˝≤àwübÕ<äTì X¯|+æ #·&+É q#·Ãø£ uÛ≤s¡‘+· ˝Àì ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫q ø£$ ‘·q ø£<˝ä∏ À
X¯øeÔÏ TTì XÊ|ü+, eTs=ø£ Áu≤Vü≤àDTì XÊ|ü+ e\¢, $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT Áù|sπ |æ+∫q sêø£då Tü ì
e\¢ ø£˝≤àwübÕ<äT&ÉT sêø£då Tü &ÉT>± e÷]q≥T¢ ∫Á‹+#ê&ÉT. á ∫Á‘·D düeT+»dü+>±H˚
e⁄+~. á ø£<˝ä∏ À¢ qs¡e÷+dü Á|üdøü ÔÏ ñ+~. á ø£<ë∏ ø±\+ Hê&ÉT ‘·˝≤s¡T\T qs¡e÷+kÕìï
$Áø£sTT+#˚yês¡ì, ø=+<äs¡T qs¡e÷+kÕìï ‹H˚yês¡ì ‘Ó\TdüTÔ+~. n˝≤π> ÄHê{Ï
Áu≤Vü≤àDT\T e÷+düuøÑÛ D å£ #˚ùdyês¡ì á ø£<˝ä∏ À ‘Ó\TdüT+Ô ~.
ô|’ eT÷&ÉT ø£<˝ä∏ À¢ Áu≤Vü≤àD, ø£Áå ‹j·T dü+|òTü s¡¸D e⁄+~. á ø£<\ä∏ qT sêdæqyês¡T
Áu≤Vü≤àDT\T ø±e&É+ e\¢ á dü+|òTü s¡¸D˝À Áu≤Vü≤àDT\<˚ ô|’ #˚sTT nsTTq≥T¢>±
#Ó|Œü ã&ç+~. uÛ≤>∑e‘·, uÛ≤s¡‘ê˝À¢ì ø£<˝ä∏ À¢ sêC…q’ kÂ<ëdüTì uÛ≤s¡´ |ü⁄s√Væ≤‘·T&Óq’
edæwßü ì˜ e\¢ nX¯à≈£î&ÉT nH˚ ø=&ÉT≈£îqT ø£qï≥T¢>± n‘·&TÉ ø£Áå ‹j·TT&ÉT nsTTq≥T¢>±
#Ó|Œü ã&ç+~. Áu≤Vü≤àDTì e\¢ ø£Áå ‹j·T Ád”øÔ Ï |ü⁄{Ïqº dü+‘êq+ Áu≤Vü≤àDT˝Ò ne⁄‘ês¡ì
nqTXÊdüq |üs«¡ +˝Àì 48e n<Ûë´j·TyÓTqÆ es¡dí +ü ø£s¡ dü+‘êq+ nH˚ n<Ûë´j·T+˝À
#Ó|Œü ã&ç+~. Bìïã{Ïº ô|’ kÂ<ëdüTì ø£<˝ä∏ À¢ #Ó|Œü ã&çq≥T¢>± edæwßü ì˜ <ë«sê ø£Áå ‹j·T
Ád”\Ô ≈£î |ü⁄{Ïqº dü+‘êq+ Áu≤Vü≤àDT˝Ò ne⁄‘ês¡T ø±˙ ø£Áå ‹j·TT\T ø±s¡T. uÛ≤>∑e‘·+˝Àì
kÂ<ëdüTì ø£<˝ä∏ À nX¯à≈£î&ÉT ø£Áå ‹j·T e+XÊìï Á|ües¡e∆ ÷q+ #˚kÕ&Éì Ä ø±s¡D+ #˚‘·
[ 198 ]
n‘·ìøÏ eT÷\≈£î&ÉT nH˚ ù|s¡T dæsú |¡ &ü +ç <äì #Ó|Œü ã&ç+~. á ø£<\ä∏ qT |ü]o*ùdÔ ÄHê{Ï
Áu≤Vü≤àD ø£e⁄\T ‘·eT ≈£î\+ >=|üŒ‘·Hêìï, ‘·eT >=|üŒ‘·Hêìï #ê≥Tø√e&ÜìøÏ, ø£Áå ‹j·TT\qT
nee÷ì+#·&ÜìøÏ Ç˝≤+{Ï sê‘·\T sêdæq≥T¢>± ‘Ó\TdüTÔ+~. ø£åÁ‹j·TT\ uÛ≤s¡´\T
Áu≤Vü≤àDT\ e\¢ dü+‘êqe‘·T\j·÷´s¡ì #Ó|Œü &É+ ø£Áå ‹j·TT\qT nee÷ì+#·&yÉ T˚ .
ø£Áå ‹j·TT\qT nee÷ì+#˚ ø£<\ä∏ T uÛ≤s¡‘+· ˝À eT]ø=ìï e⁄HêïsTT. yê{Ï˝À
|üsêø±wü̃≈î£ #Ó+~q$ |üsX¡ ó¯ sêeTTì ø£<,ä∏ >±\e⁄ì ø£<.ä∏ |üsX¡ ó¯ sêeTTì ø£<ä∏ ø£Áå ‹j·T
|ü⁄s¡Twüß\qT nee÷ì+#˚ ø£<ä∏ ø±>± >±\e⁄ì ø£<ä∏ ø£Áå ‹j·T Ád”|Ô ⁄ü s¡Twüß\qT Ç<ä]› ì
nee÷ì+#˚ ø£<.ä∏ á s¬ +&ÉT ø£<\ä∏ qT |ü]o*+#·T<ë+.
|üsX¡ ó¯ sêeTTì ø£<:ä∏
|üsX¡ ó¯ sêeTTì ø£<ä∏ uÛ≤s¡‘+· Ä~|üs«¡ +˝À ˇø£#√≥, eq|üs«¡ +˝À s¬ +&ÉT#√≥¢
ø£*|æ yÓTT‘·+Ô eT÷&ÉT#√≥¢ ñ+~. Ä~|üs«¡ +˝Àì s¬ +&Ée n<Ûë´j·TyÓTqÆ |üs«¡ dü+Á>∑V≤ü
|üs«¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ + ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À |üsX¡ ó¯ sêeTTì ø£<ä∏ ñ+~. Ç+<äT˝À |üsX¡ ó¯ sêeTT&ÉT
ø£Áå ‹j·TT\q+<ä]ì dü+Vü≤]+∫ yê] s¡ø+Ô£ ‘√ nsTT<äT eT&ÉT>∑T\T @s¡Œs¡∫, Ä s¡ø+Ô£ ‘√
|æ‘s· T¡ \≈£î ‘·sŒ¡ D ÇkÕÔ&TÉ . ãTTN≈£î&ÉT yÓTT<ä˝q’… n‘·ì |æ‘è· <˚e‘·\T <ëìøÏ dü+‘√wæ+∫
es¡+ ø√s¡Tø√eTì |üsX¡ ó¯ sêeTTì‘√ |ü\Tø£>± n‘·&TÉ ø£Áå ‹j·TT\qT #·+|æq bÕ|ü+ qT+∫
‘·q≈£î $eTTøÏÔ ø£*–+#ê\ì, ‘êqT @s¡Œs¡∫q nsTT<äT s¡ø|Ô£ ⁄ü eT&ÉT>∑T\T nsTT<äT
rsêú\T>± Á|üd~æ ∆ #Ó+<ë\ì ø√s¡‘ê&ÉT. n˝≤π> »s¡T>∑T‘·T+<äì |æ‘s· T¡ \T es¡+ ÇkÕÔsT¡ .
s¡ø|Ô£ ⁄ü eT&ÉT>∑T\T ñqï Ä ÁbÕ+‘·+ düeT+‘· |ü+#·ø+£ nH˚ ù|s¡T‘√ |ü$Á‘· øπ Áå ‘·+>±
Á|üd~æ ∆ #Ó+<äT‘·T+~. Ä Á|ü<X˚ +¯ ˝ÀH˚ ≈£îs¡T bÕ+&Ée⁄\ j·TT<ä+∆ »s¡T>∑T‘·T+~.
á eè‘êÔ+‘·+ sêdæq Áu≤Vü≤àDø£$ m+‘· ø£]qƒ T&√, m+‘· <äTsêàs¡T&Z √ #Ó|Œü &ÜìøÏ
@ uÛ≤wü˝Àì |ü<ë\T dü]b˛e⁄. eTqTwüß\qT #·+|æ yê] s¡ø+Ô£ ‘√ eT&ÉT>∑T\T ø£{ºÏ Ä
s¡ø+Ô£ ‘√ |æ‘è· <˚e‘·\≈£î ‘·sŒ¡ D Çe«&É+, s¡ø|Ô£ ⁄ü eT&ÉT>∑T\Tqï Ä Á|ü<X˚ +¯ |ü$Á‘·
øπ Áå ‘·+>± Á|üd~æ ∆ #Ó+<ë\ì |æ‘s· T¡ \qT es¡+ ø√s¡&+É , yês¡T es¡+ Çe«&É+ Ä Á|ü<X˚ +¯
düeT+‘· |ü+#·ø+£ nH˚ ù|s¡T‘√ |ü$Á‘· øπ Áå ‘·yTÓ +Æ <äì #Ó|Œü &É+ m+‘· ne÷qTwüy÷Ó #Ó|Œü ˝ÒeTT.
ˇø£ Áu≤Vü≤àDT&ÉT ˇ+≥]>± #·‘T· s¡+>∑ã\ düyT˚ ‘·T˝…q’ , <˚Xe¯ T+‘·{≤ $dü]Ô +∫ e⁄qï
sêE\+<ä]ì #·+|æ, yê] s¡ø±Ôìï ˇø£ #√≥TøÏ ‘Ó∫Ã Ä s¡ø+Ô£ ‘√ eT&ÉT>∑T\T ø£≥&º +É
nkÕ<Û´ä +. n˝≤ #˚j÷· \+fÒ <˚Xe¯ T+‘·{≤ $dü]Ô +∫ ñqï ø£Áå ‹j·TT\qT eT&ÉT>∑T\T
ñqï <ä>sZ∑ ≈¡ î£ ‘Ó∫Ã yê]ì #·+|æ yê] s¡ø+Ô£ ‘√ eT&ÉT>∑T\qT ì+bÕ*. ˝Ò<ë <˚Xy¯ ê|ü+Ô >±
ñqï sêE\qT yê] dü«dü˝ú ≤˝À¢H˚ #·+|æ yê] s¡ø±Ôìï ‘Ó∫Ã eT&ÉT>∑T\T ì+bÕ*. Ç$
s¬ +&ÉT nkÕ<Ûë´\T. nsTTq|üŒ{ÏøÏ |üsX¡ ó¯ sêeTT&ÉT á |üì #˚dqæ ≥T¢>± Áu≤Vü≤àD ø£$
sêkÕ&ÉT. Ç˝≤ sêj·T&É+ e÷qe⁄\qT Á|ü‘˚´øÏ+∫ ø£åÁ‹j·TT\qT <ës¡TD+>±
nee÷ì+#·&yÉ T˚ .
[ 199 ]
á |üsX¡ ó¯ sêeTTì ø£<ä∏ uÛ≤s¡‘+· ˝À eT]ø=ìï #√≥¢ >∑÷&Ü e⁄+~. eq|üs«¡ +
83e n<Ûë´j·T+˝À rs¡j ú ÷· s¡ú eTVæ≤eT #Ó|Œü ã&ç+~. Ç+<äT˝À |üsX¡ ó¯ sêeTT&ÉT ø£Áå ‹j·T
düeTT<ëj·÷ìï #·+|æ yê] s¡ø+Ô£ ‘√ nsTT<äT ≈£î+&Ü\qT ì+bÕ&Éì, Ä ≈£î+&Ü\˝À
kÕïq+ #˚dæ |æ‘è· ‘·sŒ¡ D+ #˚ùdÔ |æ‘s· T¡ \T dü+‘√wæ+∫ <äTs¡u¢ yÑÛ TÓ qÆ ø√¬sÿ\qT r]Ã XÊX¯«‘·
dü«s¡˝Z Àø±ìï Á|ü<ëq+ #˚kÕÔsì¡ , ÁãVü≤à#ê] nsTTqyê&ÉT Ä ≈£î+&Ü˝À¢ kÕïq+ #˚dæ
|üsX¡ ó¯ sêeTTì |üPõùdÔ düTes¡sí ê•ì bı+<äT‘ê&Éì #Ó|Œü ã&ç+~. eq|üs«¡ +˝ÀH˚ 115,116,
117 n<Ûë´j·÷˝À¢ 92 XÀ¢ø±˝À¢ |üsX¡ ó¯ sêeTTì ø£<ä∏ $es¡+>± e⁄+~. Ç+<äT˝À ≈£L&Ü
ô|’ düeT+‘· |ü+#·ø+£ $wüjT· + #Ó|Œü ã&ç+~. |üsX¡ ó¯ sêeTT&ÉT düs«¡ ø£Áå ‹j·T dü+Vü‰s¡+
#˚jT· >± yê] uÛ≤s¡´\T Áu≤Vü≤àDT\qT X¯sD¡ TC§∫Ã yê] <ë«sê dü+‘êq+ bı+~q≥T¢>±
Ä~|üs«¡ + 64 n<Ûë´j·T+˝À #Ó|Œü ã&ç+~. Ç˝≤+{Ï sê‘·\˙ï ø£Áå ‹j·TT\qT, yê] Ád”\Ô qT
nee÷ì+#·&ÜìøÏ ÄHê{Ï Áu≤Vü≤àD ø£e⁄\T sêXÊs¡T. ÄHê{Ï Áu≤Vü≤àD ø£e⁄\T
|üsX¡ ó¯ sêeTTì Áu≤Vü≤àD bÂs¡TcÕìøÏ, |üsêÁø£e÷ìøÏ Á|ürø£>± ∫Á‹+∫ n‘·DíÏ $wüßeí ⁄
<äXÊe‘êsê˝À¢ ˇø£ ne‘ês¡+>± #˚]Ã |üP»˙j·TTì>± e÷sêÃs¡T. Ç˝≤ #˚j·T&É+
e÷qeC≤‹ì Á|ü‘´˚ øÏ+∫ ø£Áå ‹j·TT\qT nee÷ì+#·&yÉ T˚ .
>±\e⁄ìø£<∏ä :
dü+düÿè‘· eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ñ<√´>∑ |üs«¡ +˝À 106 n<Ûë´j·T+ qT+∫ 120 e
n<Ûë´j·T+ es¡≈L£ ñqï 15 n<Ûë´j·÷˝À¢ 331 XÀ¢ø±˝À¢ á ø£<ä∏ ñ+~. á ø£<qä∏ T
Hês¡<Tä &ÉT <äTs√´<Ûqä Tì‘√ lø£èwüsí êj·Tu≤s¡+ dü+<äs“¡ +¤ ˝À #ÓãT‘ê&ÉT. Hês¡<Tä &ÉT <äTs√´<Ûqä Tì‘√
|ü≥Tº<\ä ≈£î b˛sTTq <äTsêÁ>∑V≤ü + uÛj Ñ T· +ø£s¡ |ü]D≤e÷\≈£î <ë] rdüT+Ô ~. á $wüjT· +˝À
|ü≥Tº<\ä ≈£î b˛sTT |üsê»j·T+ bÕ˝…q’ >±\e⁄ì ø£<qä∏ T ô|<ä\› T #ÓãT‘·T+{≤s¡T nì >±\e⁄ì
ˇø£kÕ] j·TeT<Ûsä à¡ sêE Äø£*‘√ qø£qø£˝≤&ÉT‘·÷ e•wüßìº s¡÷bÕìï <Û]ä +∫
$XÊ«$TÁ‘·Tì e<ä≈› î£ e∫Ã uÛÀ»q+ ô|≥ºeT+{≤&ÉT. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT e•wüßìº øÏ |üse¡ ÷qï+
ô|{≤º\qï ñ<˚X› ´¯ +‘√ e+≥ ÁbÕs¡+_ÛkÕÔ&TÉ . nsTT‘˚ n‹~∏ n+‘·es¡≈L£ Ä>∑˝øÒ £ Ç‘·s¡
eTVü≤s¡T¸\T ô|{Ïqº nHêïìï ‹+{≤&ÉT. n<˚ düeTj·T+˝À $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT y˚&ç y˚&>ç ± ñqï
nHêïìï ‘ÓkÕÔ&TÉ . n‹~∏ ªªH˚qT uÛÀ»q+ #˚XÊqT, ˙e⁄ nø£ÿ&˚ ñ+&ÉTµµ nì #Ó|Œæ nø£ÿ&ç
qT+&ç yÓ[flb˛‘ê&ÉT. Ä e÷≥‘√ $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT #˚‘T· ˝À¢ ñqï nHêïìï HÓ‹MÔ T<ä ô|≥Tºø=ì
n˝≤π> ì\ã&ç <ëìï rÁe Áe‘·+>± uÛ≤$+∫ kÕúqTyÓ’ ñ+{≤&ÉT. Ä dæ‹ú ˝À n‘·ìøÏ >±*
e÷Á‘·yT˚ ÄVü‰s¡+. Ä dæ‹ú ˝À ñqï $XÊ«$TÁ‘·TìøÏ n‘·ì •wüß´&Óq’ >±\e⁄&ÉT uÛøÑ ÔÏ ÁX¯<\∆ä ‘√
ùde #˚kÕÔ&TÉ . ‘·sê«‘· e+<ä dü+e‘·‡sê\≈£î j·TeT<Ûsä à¡ sêE eT∞fl e•wüßìº s¡÷bÕìï
<Û]ä +∫ uÛÀ»Hêù|ø£‘å √ $XÊ«$TÁ‘·Tì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã n‘·ì #˚‹˝À y˚&yç &˚ >ç ± ‘êC≤>±
ñqï nHêïìï ‹ì ªªÁãVü≤àØ¸ |üse¡ ÷q+<ä+>± ñ+~µµ nì #Ó|Œæ yÓ[flb˛‘ê&ÉT.
[ 200 ]
e+<ä dü+e‘·‡sê\T ‘·q≈£î m+‘·>±H√ ùde #˚dqæ >±\e⁄ì |ü≥¢ $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT
dü+‘·è|ü⁄&Ô ’Ó ªª>±\yê, H˚qT nqTeT‹düTHÔ êïqT. ˙e⁄ ùd«#·Ã>¤ ± yÓfifl¯ e#·TÃ.µµ nì #ÓãT‘ê&ÉT.
>±\e⁄&ÉT dü+‘√wæ+∫ >∑Ts¡T<äøDåÏ >± @$T Çe«eT+{≤s¡T? nì $XÊ«$TÁ‘·Tì ø√s¡‘ê&ÉT.
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT @MT Çe«qedüs+¡ ˝Ò<Tä . qTe⁄« yÓfió¯ fl nì #ÓãT‘ê&ÉT. nsTTq|üŒ{Ïø°
>±\e⁄&ÉT |ü≥Tº<\ä ‘√ @$T Çe«eT+{≤s√ #Ó|Œü +&ç nì eT∞fl eT∞fl n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. <ëìøÏ
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ø√|æ+∫ ªª#Óe⁄\T ˇø£y|’Ó ⁄ü q\¢>± ñ+&ç ‘Ó\>¢ ± ñqï 800 >∑TÁsê\qT ‘Ó∫Ã
Çe⁄«, Ä\dü´+ #˚jT· e<äTµ› µ nì >±\e⁄ì‘√ #ÓãT‘ê&ÉT. >±\e⁄&TÉ >∑Ts¡Te⁄ #Ó|Œæ q >∑TÁsê\qT
‘Ó∫Ã Ç#˚Ã e÷s¡+Z ‘Ó*j·Tø£ XÀø£+˝À eTTì–b˛sTT ∫øÏÿb˛sTT ‘·q≈£î ~≈£îÿ lVü≤] ‘·|Œü
y˚sπ me«s¡÷ ˝Òsì¡ uÛ≤$+∫ $wüßeí ⁄qT dü+<ä]Ù+#ê\qT≈£î+{≤&ÉT. >±\e⁄&ÉT n˝≤
uÛ≤$+#·>±H˚ lVü≤] yêVü≤qyÓTqÆ >∑sT¡ &ÉT&ÉT Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ ˙≈£î nedüsy¡ TÓ qÆ 800 >∑TÁsê\T
mø£ÿ&É ñHêïjÓ÷ uÛ÷Ñ $T q\TyÓ|’ ⁄ü ˝≤ yÓ<Tä ≈£î<ë+ nì #Ó|Œæ ‘·÷s¡TŒ, |ü&eÉ Ts¡, ñ‘·sÔ +¡ ,
<äøDåÏ + ~≈£îÿ˝À¢ ñqï $X‚cÕ\qT yê{Ï ÁbÕ<Ûëq´‘·\qT >∑T]+∫ düTBs¡+È >± $e]kÕÔ&TÉ .
∫es¡≈î£ >±\e⁄&ÉT ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿ>± yÓfi≤›eTì #Ó|Œæ >∑sT¡ &ÉTì MT<ä ≈£Ls=Ãì Ä ~≈£îÿ>± yÓ[fl
>∑TÁsê\ ø√dü+ yÓ<Tä ≈£î‘ês¡T. mø£ÿ&Ü >∑TÁsê\T ø£q|ü&eÉ ⁄. n|ü⁄&ÉT >∑sT¡ &ÉT&ÉT >±\e⁄ì
j·Tj·÷‹ sêE e<ä≈› î£ rdüTø=ì yÓ[fl >±\e⁄ì eè‘êÔ+‘·eT+‘ê j·Tj·÷‹øÏ #Ó|Œæ 800
>∑TÁsê\≈£î ‘·–q <Ûqä düV‰ü j·T+ #˚jT· eTì ø√s¡‘ê&ÉT. j·Tj·÷‹ ªª Hê <ä>sZ∑ ¡ n+‘· <Ûqä +
˝Ò<Tä á ~«» ÁX‚wßü ìº ÄX¯qT $|ò\ü + #˚jT· ˝ÒqT. Hê ≈£îe÷¬sÔ e÷<Û$ä n+<äyTÓ qÆ ~.
áyÓTqT rdüTø=ì yÓ[fl @ sêE <ä>s¬Z∑ H’ ê ô|{Ïº X¯ó\ÿ+ rdüTø=ì <ëì‘√ >∑Ts¡T<äøDåÏ Çe⁄«µµ
nì #ÓãT‘ê&ÉT. <ëìøÏ >±\e⁄&ÉT n+^ø£]+∫ e÷<Û$ä ì rdüTø=ì njÓ÷<Û´ä sêC…q’
Vü≤s¡´X¯ó´ì e<ä≈› î£ yÓ[fl ‘·q $wüjT· eT+‘ê #Ó|Œæ e÷<Û$ä ì uÛ≤s¡´>± d”«ø£]+∫ ‘·q≈£î
ø±e\dæq >∑TÁsê\qT Çe«e\dæ+~>± ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ Vü≤s¡´X¯ó´&ÉT ‘·q e<ä› n˝≤+{Ï
>∑TÁsê\T 200 e÷Á‘·yT˚ ñHêïj·Tì n+<äTe\¢ e÷<Û$ä j·T+<äT ˇø£ |ü⁄Á‘·Tì e÷Á‘·yT˚
ø£+{≤qì #ÓãT‘ê&ÉT. n|ü⁄&ÉT e÷<Û$ä >±\e⁄ì‘√ >∑‘+· ˝À ˇø£ eTVü‰‘·Tà&ÉT dü+‘êHêìï
bı+~q ‘·sê«‘· ≈£L&Ü ‘·q ø£q´‘·«+ #Ó&≈É î£ +&Ü es¡$T#êÃ&Éì >±\e⁄&ÉT ‘·qqT ˇø£]
‘·sê«‘· ˇø£]øÏ q\T>∑Ts¡T sêE\≈£î Ç∫Ã n‘·ì ø£edüsy¡ TÓ qÆ 800 >∑TÁsê\qT rdüTø√e#·TÃqì,
‘·q≈£î q\T>∑Ts¡T ≈£îe÷s¡T\T ne⁄‘ês¡ì #ÓãT‘·T+~. <ëìøÏ >±\e⁄&ÉT n+^ø£]+∫
e÷<Û$ä ì Vü≤s¡´X¯ó´ì e<ä› ñ+∫ yÓ[flb˛‘ê&ÉT. Vü≤s¡´X¯ó´&ÉT ÄyÓTqT ô|[fl #˚dTü ø=ì edüTeTqT&ÉT
nH˚ ≈£îe÷s¡Tì ø£+{≤&ÉT.
dü+e‘·‡s¡+ ‘·sê«‘· >±\e⁄&ÉT Vü≤s¡´X¯ó´ì e<ä≈› î£ e∫Ã >∑TÁsê\qT Ä sêE
<ä>sπZ∑ ñ+∫ e÷<Û$ä ì ‘·q yÓ+≥ rdüTø=ì yÓ[fl ø±o sêC…q’ ~y√<ëdüT e<ä≈› î£ yÓ[fl ‘·q
$wüjT· eT+‘ê $e]+∫ e÷<Û$ä ì dü+e‘·‡s¡+ bÕ≥T ñ+#·Tø=ì ÄyÓT e\¢ ≈£îe÷s¡Tì
ø£ì n‘·ì e<ä› ñqï 200 >∑TÁsê\qT ‘·qøÏyê«\ì ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ ~y√<ëdüT
[ 201 ]
n+^ø£]kÕÔ&TÉ . ~y√<ëdüT≈£î e÷<Û$ä j·T+<äT Á|ü‘s· qú¡ T&ÉT nH˚ ≈£îe÷s¡T&ÉT ø£\T>∑T‘ê&ÉT.
>±\e⁄&ÉT Ä ‘·sê«‘· e÷<Û$ä ì ñd”qs¡ sêE≈£î ÇkÕÔ&TÉ . ñd”qs¡ sêE •_ nH˚ ù|s¡T >∑\
≈£îe÷s¡Tì e÷<Û$ä j·T+<äT ø£+{≤&ÉT. n<˚ düeTj·T+˝À >∑Ts¡T&ÉT&ÉT nø£ÿ&çøÏ e∫Ã
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ø√]q >∑TÁsê\T uÛ÷Ñ $T MT<ä 600 e÷Á‘·yT˚ ñHêïj·Tì, ø±ã{Ïº n‘·ìøÏ
Ç+ø± 200 >∑TÁsê\T <=]πø neø±X¯+ ˝Ò<ìä 200 >∑TÁsê\≈£î ã<äT\T>± e÷<Û$ä ì
dü+e‘·‡s¡+ bÕ≥T $XÊ«$TÁ‘·TìøÏ ÇùdÔ dü]b˛‘·T+<äì #ÓãT‘ê&ÉT. >±\e⁄&ÉT sêE\ <ä>sZ∑ ¡
ñqï 600 >∑TÁsê\qT, e÷<Û$ä ì rdüTø=ì $XÊ«$TÁ‘·Tì e<ä≈› î£ yÓ[fl, ªª$T–*q 200
>∑TÁsê\≈£î ã<äT\T>± e÷<Û$ä ì d”«ø£]+#·+&ç. áyÓT j·T+<äT eTT>∑TsZ T¡ sêE\T eTT>∑TsZ T¡
|ü⁄Á‘·T\qT ø£Hêïs¡T. MTs¡T ≈£L&Ü ˇø£ ≈£îe÷s¡Tì ø£q+&ç. Ä $<Û+ä >± 800 >∑TÁsê\
>∑Ts¡T<äøDåÏ |üP]ÔjTÆÓ H˚qT MT s¡TD+ qT+∫ $eTT≈£î&Ô qÉ e⁄‘êqT.µµ nì #ÓãT‘ê&ÉT. $XÊ«$TÁ‘T· &ÉT
<ëìø£+^ø£]+∫ e÷<Û$ä <ë«sê nwü≈º î£ &ÉT nH˚ ≈£îe÷s¡Tì ø£+{≤&ÉT. dü+e‘·‡s¡+ ‘·sê«‘·
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT e÷<Û$ä ì >±\e⁄ìø£|Œü –+∫ ‘·|dü Tü ‡≈£î yÓ[flb˛‘ê&ÉT. >±\e⁄&ÉT e÷<Û$ä ì
rdüTø=ì ‹]– ÄyÓT ‘·+Á&çjTÆÓ q j·Tj·÷‹øÏ n|üŒ–kÕÔ&TÉ . j·Tj·÷‹ ÄyÓT≈£î eT∞fl $yêVü≤+
#˚jT· &ÜìøÏ >∑+>∑ j·TeTTq\ dü+>∑eT kÕúqyÓTqÆ Á|üj÷· >∑˝À dü«j·T+esêìï @sêŒ≥T
#˚kÕÔ&TÉ . ÄyÓTqT e]+#·&ÜìøÏ Hê>∑T\T, j·T≈£îå \T, eTqTwüß\T, >∑+<Ûsä T¡ «\T, |üXó¯ |üøCåÏ ≤‹øÏ
#Ó+~qyês¡T, –]»qT\T ekÕÔsT¡ . e÷<Û$ä yê]˝À me]ì e]+#·≈î£ +&Ü ‘·b˛eHêìï
es¡Tì>± mqTïø=ì ‘·|dü Tü ‡≈£î yÓfió¯ +Ô ~. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<qä∏ T ø£Áå ‹j·T sêE\qT, ø£Áå ‹j·T Ád”\Ô qT <ës¡TD+>± nee÷ì+#·&ÜìøÏ
Áu≤Vü≤àD ø£$ ø£*Œ+#ê&ÉT. á ø£$øÏ ø£Áå ‹j·TT\ MT<ä m+‘· <˚«wüeTT+<√ #Ó|Œü ˝ÒeTT.
j·TeT<Ûsä à¡ sêE e•wüßìº y˚w+ü ˝À $XÊ«$TÁ‘·Tì e<ä≈› î£ e∫Ã nHêïìï j·÷∫+∫, Ç‘·s¡
eTVü≤s¡T¸\ <ä>sZ∑ ¡ uÛÀ»q+ #˚dæ ‹]– $XÊ«$TÁ‘·Tì e<ä≈› î£ e∫Ã #˚‹˝À uÛÀ»q+‘√ n˝≤π>
ñ+&ÉTeTì #Ó|Œæ yÓ[flb˛‘ê&ÉT. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT e+<ä dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘· eT∞fl edæwßü &º TÉ
‹s¡– e#˚Ã es¡≈î£ kÕúqTe⁄ ˝≤>± n˝≤π> ì\ã&Ü¶&ìÉ á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü &É+ ø£Áå ‹j·TT&Óq’
$XÊ«$TÁ‘·Tì nee÷ì+#·&yÉ T˚ . n+fÒ Áu≤Vü≤àDT&Óq’ e•wüß&º TÉ ªªn˝≤π> ñ+&ÉTµµ nì
#Ó|æŒq e÷≥≈£î ø£≥Tºã&ç $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT n‘·qT ‹]– eT∞fl e#˚Ã<ëø± e+<ä
dü+e‘·‡sê\bÕ≥T $Á>∑V≤ü +˝≤>± ì\ã&ç ñHêï&Éì #Ó|Œü ≥+ <äTsêàs¡yZ TÓ qÆ $wüjT· +.
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT kÕ<Ûës¡DyÓTqÆ e´øÏÔ ø±<äT. ø£Áå ‹j·TT&ÉT>± |ü⁄{Ïqº n‘·qT e•wüßìº MT<ä
|ü+‘·+ |ü{ºÏ n‹ <ës¡TDyÓTqÆ ‘·|dü Tü ‡ #˚dæ yÓTT<ä≥ sê»]¸, Ä ‘·sê«‘· ÁãVü≤à]¸ |ü<$ä ì
bı+~qyê&ÉT. n˝≤+{Ï $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT e•wüß&º TÉ #Ó|Œæ q e÷≥qT düTÁ^yê»„>± uÛ≤$+∫
e+<ä dü+e‘·‡sê\ bÕ≥T ì\ã&ç ñHêï&Éì #Ó|üŒ&É+ n‘·ìï nee÷ì+#·&Éy˚T.
n+‘˚>±≈£î+&Ü á ø£<˝ä∏ À ø£$ $XÊ«$TÁ‘·Tì Ád”˝Ô À\Tì>± ∫Á‹+∫ nee÷ì+#ê&ÉT.
>±\e⁄&ÉT >∑Ts¡T<äøDåÏ >± ‘·qøÏe«e\dæq $T–*q s¬ +&ÉT e+<ä\ >∑TÁsê\≈£î ã<äT\T>±
[ 202 ]
e÷<Û$ä ì d”«ø£]+∫ ÄyÓTqT dü+e‘·‡s¡+ bÕ≥T ‘·q e<ä› ñ+#·Tø=ì ÄyÓT e\¢ ≈£îe÷s¡Tì
ø£Hêï&Éì #Ó|Œü &É+ $XÊ«$TÁ‘·Tì Ád”˝Ô À\Tì>± ∫Á‹+∫ nee÷ì+#·&yÉ T˚
j·Tj·÷‹ eTVü‰sêE ‘·q e<ä≈› î£ e∫Ãq >±\e⁄ì ø√]ø£ rs¡Ã&ÜìøÏ ‘·q
≈£îe÷¬sqÔ T n‘·ìøÏ∫Ã, ªª áyÓT s¡÷bÕìï #·÷dæ <˚e‘·\T, eTqTwüß\T, ndüTs¡T\T bı+<ë\ì
ø√s¡T≈£î+{≤s¡T. áyÓTqT ˙e⁄ d”«ø£]+#·T. áyÓT ø√dü+ X¯ó\ÿ+>± sêE\T sêC≤´\HÓH’ ê
<Ûës¡b˛kÕÔsT¡ . q\¢ì #Óe⁄\T >∑\ mì$T~ e+<ä\ >∑TÁsê\T @bÕ{Ï?µµ nì #ÓãT‘ê&ÉT.
≈£L‘·Ts¡T MT<ä Áù|eT ñqï ø£{øÏ £ <ä]Á<äT&ÉT ≈£L&Ü |üsêsTTyêìøÏ ‘·q ≈£îe÷¬sqÔ T n|üŒ–+#·&TÉ .
n|üŒ–dü÷Ô Ç˝≤+{Ï ùV≤j·TyÓTqÆ e÷≥\T #Ó|Œü &ÉT. j·Tj·÷‹ düTø£Áå ‹j·TT&ÉT, n_Ûe÷qe+‘·T&ÉT.
n˝≤+{Ïyê&ÉT eTT≈£îÿ yÓTTVü≤+ ‘Ó*j·Tì Áu≤Vü≤àDT&ÉT e∫Ã <ÛHä êìï j·÷∫+#·>±H˚ ‘·q
<ä>sZ∑ ¡ <Ûqä + ˝Òì ø±s¡D+ #˚‘· ≈£îe÷¬sqÔ T Ç∫Ã n˝≤+{Ï e÷≥\T |ü\ø£&+É n‘·´+‘·
˙#·yTÓ qÆ |üì. n˝≤+{Ï ˙#·yTÓ qÆ |üì ø£Áå ‹j·TT&Óq’ j·Tj·÷‹ #˚dqæ ≥T¢>± Áu≤Vü≤àD ø£$
sêj·T&ÜìøÏ ø±s¡D+ n‘·&øç Ï >∑\ ø£Áå ‹j·T <˚«wüyT˚ . n+‘˚>±≈£î+&Ü j·Tj·÷‹øÏ >∑\
Áu≤Vü≤àD uÛøÑ ,ÔÏ ø±<äT ø±<äT Áu≤Vü≤àD <ëkÕqT<ëdü‘ê«ìï á ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫q ø£$
‘Ó*j·TCÒdTü HÔ êï&ÉT. eTT≈£îÿyÓTT>∑+ ‘Ó*j·Tì Áu≤Vü≤àDT&ÉT e∫Ã <ÛHä êìï j·÷∫ùd,Ô <Ûqä + ‘·q
<ä>sZ∑ ¡ ˝Òøb£ ˛‘˚ ‘·q Ç+{À¢ ñqï ≈£L‘·Ts¡H¢ H’Ó ê Áu≤Vü≤àDTìøÏ Ç∫Ã n‘·ìøÏ düV‰ü j·T+
#˚j÷· \H˚ >=|üŒ ˙‹ì á Áu≤Vü≤àD ø£$ düe÷C≤ìøÏ ‘Ó*j·TCÒdTü HÔ êï&ÉT. Bìï ã{Ïº á
ø£$øÏ Áu≤Vü≤àD ≈£î˝≤_Ûe÷q+ m+‘· rÁe kÕúsTT˝À ñ+<√ düŒwüeº Te⁄‘·T+~.
á ø£<˝ä∏ À e÷<Û$ä ≈£L&Ü ‘·+Á&ç ˝≤>± Áu≤Vü≤àDT\ |ü≥¢ <ëkÕqT <ëdü‘«·
dü«u≤e+ ø£\<˚. ‘·+Á&ç ‘·qqT eTT≈£îÿ yÓTTVü≤+ ‘Ó*j·Tì u≤|üìøÏ n|üŒ–düTqÔ ï|ü⁄&ÉT ÄyÓT @
e÷Á‘·+ n&ÉT¶ #Ó|Œü <äT. >±\e⁄&ÉT ‘·qqT Vü≤s¡´X¯ó´ìøÏ n|üŒ–düTqÔ ï|ü⁄&ÉT Vü≤s¡´X¯ó´&ÉT ‘·q
<ä>sZ∑ ¡ s¬ +&ÉT e+<ä\ >∑TÁsê\T e÷Á‘·yT˚ ñHêïj·Tì, e÷<Û$ä ì dü+e‘·‡s¡+bÕ≥T uÛ≤s¡´>±
ñ+#·Tø=ì ÄyÓT j·T+<äT ˇø£ ≈£îe÷s¡Tì e÷Á‘·yT˚ ø£+{≤qì #Ó|Œæ q|ü⁄&TÉ e÷<Û$ä >±\e⁄ì‘√
‘·qqT q\T>∑Ts¡T sêE\≈£î Ç∫Ã n‘·ìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ mì$T~ e+<ä\ >∑TÁsê\qT rdüTø√eTì
#ÓãT‘·T+~. á dü+|òTü ≥q ÄyÓT Áu≤Vü≤àD <ëkÕqT<ëdü‘ê«ìï ‘Ó*j·TCÒd÷ü Ô ñ+~. n+fÒ
á ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫q Áu≤Vü≤àDø£$ j·Tj·÷‹ì, n‘·ì ≈£L‘·Ts¡sTTq e÷<Û$ä ì Áu≤Vü≤àD
<ëkÕqT<ëdü‘«· dü«uÛ≤e+ ø£\yês¡T>± ∫Á‹+#ê&ÉT. ø£Áå ‹j·T Ád”Ô |ü⁄s¡Twüß\qT nee÷ì+#·
&Üìπø ÄHê{Ï Áu≤Vü≤àDø£$ j·Tj·÷‹, e÷<Û$ä bÕÁ‘·\qT @ e÷Á‘·+ Ä‘êà_Ûe÷q+
˝Òìyês¡T>±, Áu≤Vü≤àD <ëkÕqT<ëdüT\T>± ∫Á‹+#ê&ÉT.
>±\e⁄&ÉT >∑Ts¡T<äøÏåD m˝≤ #Ó*¢+#ê˝À ‘Ó*j·Tø£ <äT:œdü÷Ô $wüßíe⁄qT
<ä]Ù+#ê\qT≈£î+{≤&ÉT. yÓ+≥H˚ n‘·ì $TÁ‘·T&Óq’ >∑sT¡ &ÉT&ÉT n‘·ì <ä>]Z∑ øÏ e∫Ãq≥T¢>± á
ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü ã&ç+~. >±\e⁄&ÉT >=|üŒ ãTTwæ ø±<äT. n‘·&TÉ $XÊ«$TÁ‘·Tì >∑Ts¡T≈£î\+˝À
$<ëúÛ≤´dü+ n|ü⁄Œ&˚ |üP]Ô #˚dTü ≈£îqï ˇø£ $<ë´]ú e÷Á‘·yT˚ . n‘·ìøÏ $wüßeí ⁄ yêVü≤qyÓTqÆ
>∑sT¡ &ÉT&ÉT $TÁ‘·T&ÉT nj˚T´ neø±X¯+ >±˙, $wüßeí ⁄qT <ä]Ù+#ê\ì n‘·qT nqTø√>±H˚
[ 203 ]
>∑sT¡ &ÉT&ÉT n‘·ì <ä>]Z∑ øÏ e#˚Ã neø±X¯+ >±˙ ˝Ò<Tä . ø±˙ á ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫q ø£$
>±\e⁄&ÉT øπ e\+ Áu≤Vü≤àDT&ÉT nsTTq ø±s¡D+>±H˚ n‘·&TÉ uÛ≤$+∫q yÓ+≥H˚ >∑sT¡ &ÉT&ÉT
e∫Ã n‘·ìøÏ kÕj·T+ #˚dqæ ≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À ø£*Œ+#ê&ÉT. Ç~ ≈£L&Ü á ø£<qä∏ T ø£*Œ+∫q
Áu≤Vü≤àD ø£$ jÓTTø£ÿ rÁeyÓTqÆ Áu≤Vü≤àD ≈£î˝≤_Ûe÷Hêìï ‘Ó*j·TCÒd÷ü Ô ñ+~.
á ø£<˝ä∏ À nHÍ∫‘ê´\THêïsTT. <˚e‘·\≈£î Äø£* <ä|Œæ ø£\T ñ+&Ée⁄. ø±˙ á
ø£<˝ä∏ À j·TeT<Ûsä à¡ sêE Äø£*‘√ qø£qø£˝≤&ÉT‘·Tqï≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. b˛˙ j·TeT<Ûsä à¡ sêE≈£î
Äø£˝‘’… ˚ n‘·&TÉ ‘·q dü«+‘· y˚w+ü ˝Àq÷ $XÊ«$TÁ‘·Tì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã ÄVü‰sêìï j·÷∫+#·e#·TÃ.
n‘·qT ÄVü‰s¡+ ø√dü+ edæwßü ìº y˚w+ü ˝À $XÊ«$TÁ‘·Tì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ sêqedüs+¡ ˝Ò<Tä .
>∑sT¡ &ÉT&ÉT >±\e⁄ì e<ä≈› î£ e∫Ã n‘·ìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ >∑TÁsê\T ø£*–q Vü≤s¡´X¯´&ÉT,
~y√<ëdüT, ñd”qs¡ sêE\ >∑T]+∫ #Ó|Œü ≈£î+&Ü Hê\T>∑T ~≈£îÿ\qT >∑T]+∫, Ä ~≈£îÿ˝À¢
ñqï $X‚cÕ\qT >∑T]+∫ düTBs¡+È >± #ÓãT‘ê&ÉT. b˛˙ ô|q’ #Ó|Œæ q sêE\ >∑T]+∫
>∑sT¡ &ÉTìøÏ ‘Ó*j·T<äqTø√e&ÜìøÏ neø±X¯+ ˝Ò<Tä . m+<äTø£+fÒ eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘·
>±\e⁄ì e<ä≈› î£ e∫Ã uÛ÷Ñ $T MT<ä eTT>∑TsZ T¡ sêE\ <ä>sZ∑ ¡ Äs¡T e+<ä\ >∑TÁsê\T
e÷Á‘·yT˚ ñHêïj·Tì $T–*q s¬ +&ÉT e+<ä\ >∑TÁsê\≈£î ã<äT\T>± e÷<Û$ä ì $XÊ«$TÁ‘·Tì
e<ä› ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ bÕ≥T ñ+#ê\ì #ÓãT‘ê&ÉT. Ä s√E˝À¢ <ë<ë|ü⁄ sêE\+<äs÷¡
Áu≤Vü≤àD uÛøÑ ÔÏ ñqïyêπs. Vü≤s¡´X¯ó´&ÉT, ~y√<ëdüT, ñd”qs¡ sêE\≈£î ≈£L&Ü Áu≤Vü≤àD uÛøÑ ÔÏ
ñ+≥T+~. >∑sT¡ &ÉT&ÉT M] e<ä› ñqï >∑TÁsê\ >∑T]+∫ >±\e⁄ìøÏ #Ó|Œæ n‘·ìï Ä sêE\
e<ä≈› î£ rdüTø=ì e∫Ã ñ+fÒ ‘·|Œü ≈£î+&Ü yês¡T ‘·eT e<ä› ñqï >∑TÁsê\qT >±\e⁄ìøÏ Ç∫Ã
ñ+&˚yêπs. >∑sT¡ &ÉT&ÉT n˝≤ #˚jT· ≈£î+&Ü >±\e⁄ì j·Tj·÷‹ e<ä≈› î£ rdüTø=ì yÓfifl¯ ≥+
nHÍ∫‘·éTì #ÓbÕŒ*.
á $<Û+ä >± >±\e⁄ì ø£<ä∏ nHÍ∫‘ê´\‘√ ñ+~. n+‘˚>±≈£î+&Ü á ø£<ä∏
Áu≤Vü≤àDT\≈£î >∑\ rÁeyÓTqÆ ø£Áå ‹j·T <˚«cÕìï, n+‘˚ rÁeyÓTqÆ Áu≤Vü≤àD ≈£î˝≤_Ûe÷Hêìï
‘Ó*j·TCÒd÷ü Ô ñ+~.
|üì>∑≥Tºø=ì ø£åÁÁ‹j·TT\qT nee÷ì+#·&Üìπø ÄHê{Ï Áu≤Vü≤àD ø£e⁄\T
|üsX¡ ó¯ sêeTTì ø£<,ä∏ >±\e⁄ì ø£<ä∏ ˝≤+{Ï ø£<\ä∏ qT ø£*Œ+#ês¡T. ø£Áå ‹j·T Ád”Ô |ü⁄s¡Twüß\qT
nee÷ì+#·&Üìπø ÁbÕNqø±\+˝Àì Áu≤Vü≤àDT\T |üse¡ T no¢\yÓTqÆ , n‹ E>∑TbÕ‡ø£sy¡ TÓ qÆ
nX¯«y˚T<∏ä j·÷>±ìï s¡÷bı+~+#ês¡T. á no¢˝≤ìï n<∏dä ÷ü ‡∫ø£ 18˝À Ç#êÃqT. á
$<Ûä+>± Áu≤Vü≤àDT\T ø£åÁ‹j·TT\qT nee÷ì+#·&ÜìøÏÏ ø±s¡D+ ÄHê&ÉT Áu≤Vü≤àD
ø£Áå Á‹j·TT\ eT<Û´ä rÁeyÓTqÆ dü+|òTü s¡¸D e⁄+&É&yÉ T˚ . Áu≤Vü≤àD Áø£Áå ‹j·TT\ eT<Û´ä dü+|òTü s¡¸D
e⁄qï≥T¢>± uÛ≤s¡‘+· nqTXÊdüq |üs«¡ +˝Àì 152e n<Ûë´j·TyÓTqÆ ø±s¡MÔ sê´s¡Tì® ø£<ä∏
‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. á ø£<qä∏ T ;Ûwßü à&ÉT <Ûsä à¡ sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. <Ûsä à¡ sêE ªª@ Á|ü‘´˚ ø£ |ò˝ü ≤ìï
Ä•+∫ @ nuÛTÑ ´<äj÷· ìï ñ<˚•› +∫ Áu≤Vü≤àD |üP» #˚dTü HÔ êïe⁄µµ nì ;Ûwßü àì n&ÉT>∑T‘ê&ÉT.
[ 204 ]
<ëìøÏ düe÷<Ûëq+>± ;Ûwßü à&ÉT á ªª$wüj÷· ìøÏ ø±s¡MÔ sê´s¡Tì® øÏ, yêj·TT<˚e⁄ìøÏ eT<Û´ä
»]–q dü+yê<ä s¡÷|üyTÓ qÆ ÁbÕNH˚‹Vü‰kÕìï ô|<ä\› T ñ<ëVü≤]dü÷Ô e⁄+{≤s¡T. <ëìï
#ÓãT‘êqTµµ nì á ø£<qä∏ T Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
|üPs¡«+ e÷Væ≤wüàr |ü⁄s+¡ ˝À y˚sTT #˚‘T· \Tqï eTVü‰ã\T&ÉsTTq ø±s¡MÔ sê´s¡Tq® T&ÉT
á ˝Àø±ìø£+‘·{øÏ Ï Á|üuTÑÛ e⁄>± e⁄+&ç bÕ*düT+Ô &˚yê&ÉT. n‘·qT <ä‘êÔÁ‘˚jT· eTVü≤]¸ì
#ê˝≤ ø±\+ |üPõ+∫ ‘·q düeTdüÔ <ÛHä êìï n‘·ìøÏ düeT]ŒkÕÔ&TÉ . <ëìøÏ <ä‘êÔÁ‘˚jT·
eTVü≤]¸ dü+‘√wæ+∫ ø±s¡MÔ sê´s¡Tq® Tì eT÷&ÉT esê\T ø√s¡Tø=eTàì |ü\T≈£î‘ê&ÉT. <ëìøÏ
ø±s¡MÔ sê´s¡T&® TÉ ªªH˚qT j·TT<äs∆ +¡ >∑+˝À y˚sTT #˚‘T· \T e⁄qïyê&ÉT>± e⁄+&Ü*. Ç+{À¢
e÷Á‘·+ e÷eT÷\T>± e⁄+&Ü*. >=|üŒ |üsêÁø£eT+‘√ á düeTdüÔ uÛ÷Ñ eT+&É˝≤ìï H˚qT
»sTT+∫ n\dü‘«· + ˝Ò≈î£ +&Ü <ëìï bÕ*+#ê*. Áu≤Vü≤àD ÁX‚wßü &˜ Ü Hê\T>∑e esêìï ≈£L&Ü
Hê≈£î nqTÁ>∑V≤æ +#·T H˚qT e÷s¡+Z ‘·|Œæ Á|üe]Ô+∫q|ü
&ÉT kÕ<Ûeä ⁄\T qqTï düHêàs¡+Z ˝À
Á|üe]Ô+|ü #˚j÷· *. Bìï≈£L&Ü nqTÁ>∑V≤æ +#·Tµµ. <ä‘êÔÁ‘˚jT· T&ÉT Ä esê\˙ï ÇkÕÔ&TÉ .
esê\qT bı+~q ‘·sê«‘· ø±s¡MÔ s¡T´&ÉT nVü≤+ø±s¡+‘√ ªªá Á|ü|+ü #·+˝À
<Ûs’Ó ´¡ +, Ms¡´+, j·TX¯dTü ‡, XÖs¡´+, $Áø£eT+, z»düT‡ yÓTT<ä˝q’… yê{Ï˝À Hê‘√ düe÷qT&ÉT
me&ÉTHêï&ÉTµµ nì >∑{>ºÏ ± |ü\T≈£î‘ê&ÉT. yÓ+≥H˚ Äø±X¯yêDÏ ªªeT÷s¡T&â Ü! ø£Áå ‹j·TTì
ø£+fÒ Áu≤Vü≤àDT&ÉT ÁX‚wßü &˜ ìÉ ‘Ó\TdüTø√˝Òøb£ ˛‘·THêïe⁄. ø£Áå ‹j·TT&ÉT Áu≤Vü≤àDTì‘√ ø£*dæ
e÷Á‘·yT˚ Á|ü»\qT bÕ*+#·>\∑ T>∑T‘·THêï&ÉTµµ nì |ü\T≈£î‘·T+~. <ëìøÏ ø±s¡MÔ s¡T´&ÉT
ªªH˚qT dü+‘√wæùdÔ nìï uÛ÷Ñ ‘ê\qT dü+‘·è|æÔ |üsT¡ kÕÔqT. H˚qT ø√|æùdÔ HêX¯q+ #˚kÕÔqT.
eTH√yêø±ÿj·Tø£sà¡ \˝À Hêø£+fÒ >=|üŒ ~«E&ÉT ˝Ò&TÉ . Áu≤Vü≤àDT&ÉT >=|üŒyê&ÉH˚ yê<ä+
Ç|ü
&ÉT #Ó\<¢ Tä . ø£Áå ‹j·TT&ÉT ÁX‚wßü &˜ TÉ nH˚~ H˚{Ï dæ<ë∆+‘·+. Áu≤Vü≤àDT\T ø£Áå ‹j·TT\qT
ÄÁX¯sTT+#·Tø=ì J$kÕÔsT¡ . ø£Áå ‹j·TT&ÉT Áu≤Vü≤àDTì ÄÁX¯sTT+#·&TÉ . Á|üC≤ |ü]bÕ\q
ø£Áå ‹j·TT\ #˚‹˝ÀH˚ e⁄+~. ø±ã{Ïº ø£Áå ‹j·TTì ø£+fÒ $Á|ü⁄&ÉT @$<Û+ä >± ÁX‚wßü &˜ TÉ ?
$Á|ü⁄\T _Ûøyå£ TÓ ‘·TøÔ =ì J$dü÷Ô ≈£L&Ü ‘·eTqT ‘êeTT >=|üŒyêfi¯ófl>± #Ó|
ü ≈£î+≥÷ e⁄+{≤s¡T.
n˝≤+{Ï $Á|ü⁄\qT H˚{Ï qT+∫ Hê n<äT|ü⁄˝À e⁄+#·T‘êqT. Áu≤Vü≤àDT\+<ä]ì ‘·|Œü ø£
»sTTkÕÔqT. á eTT˝À¢ø±˝À¢ me&É÷ ≈£L&Ü qqTï |ü<$ä qT+∫ ‘=\–+#·˝&Ò TÉ . <˚e⁄&Óq’ ,
e÷qe⁄&Óq’ qH˚ïMT #˚jT· ˝ÒsT¡ . n+<äTøπ H˚qT Áu≤Vü≤àDTì ø£+fÒ ÁX‚wßü &˜ qÉ T. H˚{Ï es¡≈î£
Áu≤Vü≤àD Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ˝Àø±ìï ø£Áå ‹j·T Á|ü<ëÛ q+>± #˚kÕÔqT. j·TT<ä+∆ ˝À qqTï mes¡T
»sTT+#·˝sÒ T¡ µµ nì #ÓãT‘ê&ÉT.
ø±s¡MÔ s¡T´ì e÷≥\T $qï yêj·TT<˚e⁄&ÉT Äø±X¯+ qT+∫ Ç˝≤ n+{≤&ÉT.
ªªns¡TH® ê! bÕ|üu≤Û yêìï e~*ô|≥Tº. Áu≤Vü≤àDT\≈£î qeTdüÿ]+#·T, yê] |ü≥¢ bÕ|ü+‘√
Á|üe]ÔùdÔ <˚Xe¯ T+‘ê dü+ø√åu+ÑÛ ˝À eTTì–b˛‘·T+~. yê]ì Væ≤+dæùdÔ yês¡T ìqTï <˚X+¯
qT+∫ ãVæ≤wüÿ]kÕÔsT¡ µµ nì |ü\T≈£î‘ê&ÉT. n|ü
&ÉT ns¡Tq® T&ÉT ˙e⁄ me]$ nì Á|ü•ïkÕÔ&TÉ .
[ 205 ]
ªªH˚qT yêj·TT<˚e⁄&ÉqT, <˚e‘·\ <ä÷‘·qT, H˚qT ˙≈£î Væ≤‘·+ #ÓãT‘·THêïqTµµ nì n+{≤&ÉT.
n|ü
&ÉT ns¡Tq® T&ÉT ªªuÛ÷Ñ <˚$‘√ düe÷q+>± düV≤ü qo\+ ø£*–q Áu≤Vü≤àDTì >∑T]+∫
Hê≈£î #Ó|ü
. yêj·TTe⁄, »\+, n–ï, dü÷s¡T´&ÉT, Äø±X¯+ ` M{Ï‘√ düe÷qT&Ó’q
Áu≤Vü≤àD√‘·eÔ TT&ÉT e⁄+fÒ n‘·ì >∑T]+∫ #Ó|
ü µµ nì |ü\T≈£î‘ê&ÉT. n|ü
&ÉT yêj·TT<˚e⁄&ÉT
ns¡T®qTì‘√ Ç˝≤ n+{≤&ÉT. ªªeT÷s¡Tâ&Ü! eTVü‰‘·Tà˝…’q Áu≤Vü≤àDT\ >∑TD>∑D≤\qT
ø=ìï+{Ïì #ÓãT‘êqT $qT. ˙e⁄ #Ó|Œæ q yês¡+<ä] ø£+fÒ Áu≤Vü≤àDT˝Ò ÁX‚wßü \˜ T. ˇø£|
ü &ÉT
n+>∑sêE‘√ $yê<ä+ @s¡Œ&çq ø±s¡D+>± uÛ÷Ñ <˚$ ‘·q uÛ÷Ñ $T <Ûsä êàìï $&ç∫ô|{Ï+º ~.
n|ü
&ÉT Áu≤Vü≤àDT&Óq’ ø£X´¯ |ü⁄&ÉT ‘·q ‘·b˛ã\+‘√ uÛ÷Ñ $Tì eT∞fl ì\u…{≤º&TÉ . ˇø£|
ü &ÉT
n+–s¡dTü &ÉT ‘·q ‘˚»düT‡‘√ ˙{Ïì n+‘·{ìÏ ‘ê–y˚dæ eT∞fl Ä ˙{Ïq+‘·{ìÏ >=|üŒ
Á|üyêVü≤+‘√ ãj·T≥≈£î e<ä*y˚XÊ&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT nVü≤\´qT ø±$T+#·&+É #˚‘· n‘·&TÉ
>ö‘·eT eTVü≤]¸#‘˚ · X¯|+æ #·ã&Ü¶&TÉ . |üPs¡«+ düeTTÁ<ä|⁄ü ˙s¡T rj·T>± e⁄+&˚~. Áu≤Vü≤àDT\
XÊ|ü+ ø±s¡D+>± Ä ˙s¡T ñ|üŒ>± e÷]b˛sTT+~. |üPs¡«+ n–ï ã+>±s¡T s¡+>∑T‘√
bı>∑ ˝Ò≈î£ +&Ü ô|<ä› C≤«\\‘√ yÓ\T>∑T‘·T+&˚~. n+–s¡dTü ì XÊ|ü+ ø±s¡D+ n–ï ‘·q
>∑TD≤ìï ø√˝ÀŒsTT+~. dü>s∑ T¡ ì ≈£îe÷s¡T\T j·÷>±XÊ«ìï yÓ<Tä ≈£î‘·÷ uÛ÷Ñ $Tì ‘·$«
kÕ>∑s+¡ >± e÷sêÃs¡T. n˝≤+{Ï yê]ì ø£|\æ eTVü≤]¸ ã÷&ç<>ä ± e÷sêÃ&ÉT. Á|üdTü ‘Ô +·
<ä+&Éø±s¡D´+>± #Ó|Œü ã&ÉT‘·Tqï ÁbÕ+‘·eT+‘ê ˇø£|
ü &ÉT >=|üŒ kÕÁe÷»´+. Áu≤Vü≤àD
XÊ|ü+ e\¢ ns¡D´+>± e÷]b˛sTT+~. ø±ã{Ïº z sêC≤! ˙e⁄ Áu≤Vü≤àDT\‘√ düe÷q+
ø±<äT. sêC…q’ yê&ÉT >∑s“¡ +¤ ˝À e⁄qï Áu≤Vü≤àD |æ+&ÜìøÏ ≈£L&Ü qeTdüÿ]+#ê*. ˙e⁄
≈£L&Ü Áu≤Vü≤àDT&Ó’q <ä‘êÔÁ‘˚j·T eTVü≤]¸ nqTÁ>∑Vü≤+ #˚‘·H˚ esê\qT bı+<ëe⁄µµ
yêj·TT<˚e⁄&ÉT Ç+ø± n>∑dÔü ´ , edæwü̃ eTVü≤s¡T¸\ e÷Vü‰‘êà´ìï >∑T]+∫, nÁ‹, #·éq
eTVü≤s¡T¸\ Á|üu≤Û yêìï >∑T]+∫ düTBs¡+È >± ø±s¡MÔ sê´s¡Tì® øÏ #ÓãT‘ê&ÉT. Ä e÷≥\T $qï
ø±s¡MÔ sê´s¡Tq® T&ÉT ªªÁ|üu÷ÑÛ ! H˚qT m\¢yfi˚ ˝¯ ≤ Áu≤Vü≤àDT\ Á|üj÷Ó »Hê\ ø√düyT˚ J$kÕÔqT.
H˚qT Áu≤Vü≤àD uÛ≈Ñ î£ &Ô qÉ T. m\¢|
ü &ÉT Áu≤Vü≤àDT\≈£î qeTdüÿ]kÕÔqT. <ä‘êÔÁ‘˚jT· Tì nqTÁ>∑V≤ü +
e\¢H˚ Hê≈£î >=|üŒ ã\+, ˝Àø£+˝À ø°]Ô e∫Ã+~. yêj·TT<˚e⁄&Ü ˙e⁄ #Ó|Œæ q n<äT“¤‘y· TÓ qÆ
Áu≤Vü≤àD ø±sê´\ìï ÁX¯<>∆ä ± $HêïqTµµ nì |ü\T≈£î‘ê&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á ø£<˝ä∏ À ø±s¡MÔ sê´s¡Tq® T&ÉT |ü*øÏq e÷≥\qT ã{Ïº ÄHê&ÉT Áu≤Vü≤àD
ø£Áå ‹j·T esêí\ eT<Û´ä rÁeyÓTqÆ dü+|òTü s¡¸D e⁄qï≥T¢>± düŒwüeº Te⁄‘·T+~. y˚sTT u≤VüQe⁄\‘√
uÛ÷Ñ $Tì yÓTT‘êÔìï bÕ*düTqÔ ï ø±s¡MÔ sê´s¡Tq® T&ÉT ‘·q ã\|üsêÁø£e÷\‘√ Áu≤Vü≤àD Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ
˝Àø±ìï ø£Áå ‹j·T Á|ü<ëÛ q+>± e÷s¡TkÕÔqì <äsŒ¡ +‘√ Á|üø{£ +Ï ∫q n‘·&TÉ yêj·TT<˚e⁄&ÉT
#Ó|æŒq Áu≤Vü≤àD e÷Vü‰‘êà´ìøÏ, Á|üuÛ≤yêìøÏ ˝§+–b˛sTT Áu≤Vü≤àD uÛÑ≈£îÔ&ÉT>±
e÷]b˛sTTq≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À Áu≤Vü≤àD ø£$ #Ó|Œæ Áu≤Vü≤àDT\ e÷Vü‰‘êà´ìï, yê]
Ä~Ûø±´ìï ˝Àø±ìøÏ #ê{Ï #ÓbÕŒ&ÉT. á ø£<˝ä∏ À ø£$ Áu≤Vü≤àDT\ Ä~Ûø±´ìï e÷qe⁄\‘√
[ 206 ]
ø±≈£î+&Ü Äø±X¯yêDÏ #˚‘· yêj·TT<˚e⁄ì #˚‘· #Ó|Œæ +∫ Á|üøè£ ‹, <˚e‘·\T ≈£L&Ü Áu≤Vü≤àDT\
e÷Vü‰‘êà´ìï n+^ø£]+∫ #ê{Ï #ÓãT‘·THêïs¡ì ne÷j·T≈£î˝…q’ Á|ü»\qT q$Tà+#˚
Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊ&ÉT. Ç˝≤+{Ï sê‘·\˙ï ÄHê{Ï Áu≤Vü≤àD ø£e⁄\T Áu≤Vü≤àDT\ nÁ>∑»qà‘ê«ìï,
yê] >=|üŒ‘·Hêìï #ê{Ï #Ó|Œü &Üìπø sêXÊs¡T.
á ø±s¡MÔ sê´s¡Tq® Tì ø£<˝ä∏ À nHÍ∫‘·´+ ñ+~. ø±s¡MÔ sê´s¡Tq® TìøÏ <ä‘êÔÁ‘˚jT· T&ÉT
Ç∫Ãq esê\T ø=‘·$Ô ø±e⁄. esê\T Çe«ø£eTT+<˚ ø±s¡MÔ sê´s¡Tq® TìøÏ y˚sTT #˚‘T· \Tqï≥T¢>±
n‘·&TÉ uÛ÷Ñ ˝Àø£+ yÓTT‘êÔìï bÕ*düTqÔ ï≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü ã&ç+~.
qqïj·T ‘·q uÛ≤s¡‘+· Ä~|üs«¡ +˝À ñ‘·+Ô ≈£îDÏí ñ<ä+≈£î&Éì #ÓbÕŒ&ÉT. qqïj·T
ñ<ä+ø√bÕU≤´Hêìï Ä~|üs«¡ Á|ü<eä∏ ÷XÊ«dü+˝Àì 91 |ü<´ä + qT+∫ 119e |ü<´ä +
es¡≈î£ ñqï 29 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ #ÓbÕŒ&ÉT. á ñbÕU≤´q+˝À qqïj·T ø=ìï e÷s¡TŒ\T
#˚XÊ&ÉT. dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À ñ‘·+Ô ≈£îì >∑Ts¡Te⁄ ù|s¡T y˚<Tä &ÉT nì ñ+&É>± qqïj·T Ä
ù|s¡TqT ªô|\’ T&ÉTµ>± e÷sêÃ&ÉT. dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À ñ‘·+Ô ≈£îì >∑Ts¡Te⁄ Á>±e÷+‘·s+¡
yÓfifl¯ &É+, >∑Ts¡T|ü‹ï ãTT‘·Tø±\+˝À ñ‘·+Ô ≈£îì dü+uÛÀ>±ìï Ä•+#·&+É n‘·&TÉ ‹s¡dÿü ]+#·&+É ,
>∑Ts¡Te⁄ ‹]– e∫Ãq ‘·sê«‘· ñ‘·+Ô ≈£îì Á|ües¡qÔ ≈£î dü+‘√wæ+∫ n‘·ìøÏ >∑Ts¡T≈£î\+
qT+∫ $&ÉT<ä\ Á|üø{£ +Ï #·&+É yÓTT<ä˝q’… eè‘êÔ+‘·+ W∫‘·´+>± ˝Ò<ìä qqïj·T á
ø£<qä∏ +‘·{˙Ï e<ä*y˚XÊ&ÉT. ñ<ä+≈£î&ÉT >∑Ts¡Te⁄qT ÁX¯<>∆ä ± |üPõ+∫ nDÏe÷~ nwüdº <æ Tä \› T
bı+~q≥T¢>± qqïj·T Ç˝≤ sêXÊ&ÉT.
ªª>∑Ts¡T≈£î\eTTq+<äT >∑Ts¡T\≈£î
ã]#·s´¡ ˝§q]Ã ‘êq|ü]$T‘· ìcÕº
|üsT¡ &Ó’ C≤„qeTT e&ÉôdqT
>∑Ts¡T<äjT· qDÏe÷~ø±wüº >∑TDeTT\ ‘√&ÉHµé µ
(Á|ü<eä∏ ÷XÊ«dü+, 92e |ü<´ä +)
nDÏeT, \|òTæ eT, ÁbÕ|æ,Ô ÁbÕø±eT´+, eTVæ≤eT, áX¯‘«· +, e•‘·«+, ø±e÷ekÕsTT‘·
nH˚ mì$T~ nwüdº <æ Tä \∆ T. eT÷\+˝À ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT nwüdº <æ Tä \∆ T nuÛ´Ñ dæ+∫q≥T¢>± ˝Ò<Tä .
eTT+<äT »s¡T>∑uÀj˚T ø£<ë∏ Á|üj÷Ó »Hêìï ñ<˚•› +∫ qqïj·T á e÷s¡TŒ #˚XÊ&ÉT.
‘·ø≈å£ î£ &ÉT ñ<ä+≈£îì ≈£î+&É˝≤\qT n|üV≤ü ]+∫ bÕeTT s¡÷|ü+˝À uÛ÷Ñ $T s¡+Á<Û+ä ˝À
qT+∫ Hê>∑˝Àø±ìøÏ yÓ[flq|ü
&ÉT ªªñ<ä+≈£î&ÉTqT yêì‘√&Éq ‘·–* j·T$«es¡+ãTq
qTs¡>∑˝Àø£+ãTq ø£]– Hê>∑|ü‘·T\HÓ\¢ ì≥¢ìdüTÔ‹sTT+#Óµµ nì qqïj·T sêXÊ&ÉT.
eT÷\+˝À <˚y+˚ Á<äT&ÉT |ü+|æq eÁC≤j·TT<Û+ä kÕj·T+‘√ ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT uÛ÷Ñ $Tì ‘·$«
Hê>∑˝Àø±ìøÏ yÓ[flq≥T¢>± ñ+&É>± qqïj·T´ <ëìï e÷]Ã ñ<ä+≈£î&ÉT ‘·q≈£î ‘êqT>±
n‘·ì yÓ+≥|ü&ç yÓ[flq≥T¢>± #ÓbÕŒ&ÉT. n+fÒ ñ<ä+≈£î&ÉT ‘êqT nuÛ´Ñ dæ+∫q nDÏe÷~dæ<Tä \∆
kÕj·T+‘√ ‘·ø≈å£ î£ ì yÓ+≥|ü&ç yÓfi≤fl&Éqïe÷≥. nDÏeT n+fÒ dü÷ø£å às¡÷bÕìï bı+<ä&+É .
[ 207 ]
n+fÒ ñ<ä+≈£î&ÉT dü÷ø£åàs¡÷bÕìï bı+~ uÛÑ÷$T s¡+Á<Ûä+>∑T+&Ü Hê>∑˝Àø±ìï
#˚sT¡ ≈£îHêï&Éqïe÷≥. Ç~ qqïj·T Á|üdqü ï ø£<ë∏ ø£*‘ês¡j ú T· TøÏÔ nH˚ ø£$‘ê \ø£D
å ≤ìøÏ
dü+ã+~Û+∫q $wüjT· +. eT÷\+˝À ñ‘·+Ô ≈£î&ÉT Hê>∑˝Àø£+˝À ◊sêe‘·T&ÉT, <Ûèä ‘·sêhT&ÉT,
‘·ø≈å£ î£ &ÉT yÓTT<ä˝q’… Á|üeTTK Hê>∑T\qT düT‹Ô +∫q≥T¢ ñ+&É>± qqïj·T Ä~X‚wßü &ÉT,
yêdüTøÏ, ‘·ø≈å£ î£ &ÉT, ◊sêe‘·T&ÉT yÓTT<ä˝q’… yê]ì düT‹Ô +∫q≥T¢>± e÷s¡TŒ #˚XÊ&ÉT. Hê>∑T˝À¢
Ä~X‚wßü &ÉT yêdüTøÏ #ê˝≤ >=|üŒyês¡T>± Á|üd~æ ∆ ñ+~. n+<äTe\¢H˚ qqïj·T á e÷s¡TŒ
#˚XÊ&ÉT. ñ<ä+≈£î&ÉT Hê>∑T\ düTÔ‹ #˚dæq≥T¢>± sêdæq Hê\T>∑T |ü<ë´\qT ªªe÷≈£î
Á|üdqü Tï&ÉjTÓ ´&ÉTHéµµ nH˚ |ü<ë\‘√ eTT–+#ê&ÉT. á eTT–+|ü⁄ ‘·sê«‘· X¯‘ø· £ ø£e⁄\≈£î
eT≈£î≥ ìj·TeT+>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü +ç <äì kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘·ø±s¡T\T #ÓbÕŒs¡T. Ç˝≤+{Ï
∫qïe÷s¡TŒ\‘√ qqïj·T ñ<ä+ø√ bÕU≤´Hêìï ø=+‘· ≈£î|¢ +Ôü >± sêXÊ&ÉT.
‹ø£ÿq dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘êìï nqTdü]+∫ nX¯«y˚T<∏ä |üs«¡ + ‘·èrj·÷ XÊ«dü+˝À
28e e#·q+ qT+&ç 118 e e#·q+ es¡≈î£ ñqï 90 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ ñ<ä+≈£îì ø£<qä∏ T
#ÓbÕŒ&ÉT. Ç+<äT˝À ‹ø£ÿq m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ\T #˚jT· ˝Ò<Tä .
2. >∑s¡T&ÉTì ø£<∏ä :
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘·+˝À >∑s¡T&ÉTì ø£<∏ä Ä~|üs¡«+˝Àì Äd”Ôø£|üs¡«+ nH˚
ñ|ü |üs«¡ +˝À 16e n<Ûë´j·T+ qT+∫ 34 n<Ûë´j·T+ es¡≈î£ ñqï 19 n<Ûë´j·÷˝À¢
482 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T HÓ$’ TXÊs¡D´+˝Àì ãTTwüß\≈£î ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT nH˚
bÂsêDÏ≈î£ &ÉT #ÓãT‘ê&ÉT.
<äøå£ Á|üC≤|ü‹ ≈£îe÷¬s\Ô T ø£Á<äTe, $q‘·\T. Ms¡T ø£X´¯ |ü Á|üC≤|ü‹ uÛ≤s¡´\T.
ø£X´¯ |ü⁄&ÉT ‘·q uÛ≤s¡´\qT ‘·eTøÏwyºü TÓ qÆ esê\qT ø√s¡Tø=eTà+{≤&ÉT. ø£Á<äTe düe÷q
ã\+ ø£*–q y˚sTTdüsêŒ\qT |ü⁄Á‘·T\T>± ø√s¡T≈£î+≥T+~. ø£Á<äTe |ü⁄Á‘·T\ ø£+fÒ m≈£îÿe
ã\ |üsêÁø£e÷\T, X¯Øs¡+, ‘˚»düT‡ ø£*–q Ç<äs› T¡ ≈£îe÷s¡T\qT $q‘· ø√s¡T≈£î+≥T+~.
#ê˝≤ ø±\+ ‘·sê«‘· ø£Á<äTe y˚sTT>∑T&Éq¢ T, $q‘· s¬ +&ÉT >∑T&Éq¢ T ø£+{≤s¡T. Ä >∑T&Éq¢ T
ô|ø’ Ï #ÓeTπsÃ H˚‹≈£î+&É˝À¢ ô|{Ïº s¡ødåÏ Tü +Ô {≤s¡T. 500 dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘· ø£Á<äTe
n+&Ü\ qT+&ç Ä~X‚wßü &ÉT, yêdüTøÏ yÓTT<ä˝q’… Hê>∑T\T |ü⁄&É‘ês¡T. ø±ì $q‘· n+&Ü\T
|ò*ü +#·˝<Ò Tä . $q‘· ndü÷j·T‘√ ‘·q ˇø£ >∑T&ÉTq¶ T |ü>T∑ \ >=&ÉT‘·T+~. n+<äT˝À qT+∫
}s¡∆ «uÛ≤>∑ X¯Øs¡+ e÷Á‘·yT˚ ø£*–q ≈£îe÷s¡T&ÉT ñ<äsTT+∫ ªªndü÷j·T‘√ qqTï ns¡Xú Ø¯ s¡+
ø£\yêì>± #˚XÊe⁄. ø±ã{Ïº ˙e⁄ ˙ düe‹øÏ 500 dü+e‘·‡sê\T <ëdæ>± ùd$+#·Tµµ nì
‘·*ì¢ X¯|+æ ∫ s¬ +&Ée n+&É+ qT+∫ |ü⁄{Ïqº ≈£îe÷s¡T&ÉT ÄyÓT <ëdæ‘ê«ìï ‘=\–kÕÔ&ìÉ
n~ |ò*ü +#˚ es¡≈î£ y˚∫ e⁄+&ÉeTì #ÓãT‘ê&ÉT.
ø£Á<äTe $q‘·\T ˇø£kÕ] $Vü‰sêìøÏ düeTTÁ<ä rsêìøÏ yÓ[flq|ü
&ÉT düeTTÁ<ä
eT<∏qä dü+<äs“¡ +¤ ˝À |ü⁄{Ïqº ªªñ#Ó’ ÃÁX¯e+µµ nH˚ >∑TÁsêìï #·÷kÕÔsT¡ . n|ü
&ÉT ø£Á<äTe
[ 208 ]
$q‘·‘√ Ä >∑TÁs¡+ @ s¡+>∑T˝À ñ+~?µµ nì n&ÉT>∑T‘·T+~. ªªn~ ‘Ó\>¢ ± ñ+~. qTe⁄«
@eTqT≈£î+≥THêïe⁄?|ü+<Ó+ y˚dTü ≈£î+<ë+,#Ó|
ü µµ nì $q‘· n+≥T+~. ªª<ëì‘√ø£
q\¢>± ñ+<äqT≈£î+≥THêïqT. z&çqyês¡T >¬ *∫qyê]øÏ <ëdü´+ #˚j÷· *µµ nì ø£Á<äTe
n+≥T+~. n˝≤ yê[fl<äs› ÷¡ |ü+<Ó+ y˚dTü ø=ì Ä $wüjT· + sπ |ü⁄ #·÷<ë›eTì yÓ[flb˛‘ês¡T.
ø£Á<äTe yÓ÷dü+‘√ |ü+<Ó+ >¬ \yê\ì uÛ≤$+∫ ‘·q ≈£îe÷s¡T˝…q’ y˚sTTeT+~ düsêŒ\qT
|æ*∫ ñ#Ó’ ÃÁX¯e+ ‘√ø£qT q\¢>± #˚jT· TeTì ÄC≤„|dæ Tü +Ô ~. Ä |üì #˚jT· &ÜìøÏ yês¡T
n+^ø£]+#·sT¡ . <ëì‘√ ÄyÓT ø√|ü–+∫
ªªdüs¡ŒdüÁ‘˚ es¡Ôe÷H˚ bÕeø√ e' Á|ü<Ûäø£å ´‹
»qy˚T»j·Tdü´ sê»πs¸' bÕ+&Éyj ˚ T· dü´ BÛeT‘·'µµ
(Ä~. 20 ` 8e XÀ¢ø+£ )
ªªbÕ+&Ée e+X¯dTü &ú TÉ sê»]¸ nsTTq »qy˚T»j·TT&ÉT #˚ùd düsŒ¡ j·÷>∑+˝À MTs¡T q•kÕÔsT¡ µµ
nì X¯|dæ Tü +Ô ~. n|ü
&ÉT Hê>∑T\T Ä˝À∫+#·Tø=ì ‘·*¢ ÄC„ HÓsy¡ s˚ êÃ\ì uÛ≤$+∫, ø=ìï
Hê>∑T\T ñ#Ó’ ÃÁX¯e+ ‘√ø£≈î£ #·T≥Tº≈î£ +{≤sTT. ø£Á<äTe $q‘·\T eTs¡Tdü{Ï s√E yÓ[fl
#·÷ùddü]øÏ >∑TÁs¡+ ‘√ø£ q\¢>± ø£ì|ædTü +Ô ~. |ü+<Ó+˝À >¬ *∫q ø£Á<äTe z&çb˛sTTq
$q‘·qT ‘·q≈£î <ëdæ>± #˚dTü ≈£î+≥T+~. düe‹øÏ <ëdæ>± ñ+&Ée\dæ e∫Ãq+<äT≈£î
$q‘· #ê˝≤ <äT'œdüT+Ô ~. $q‘· ø£Á<äTe≈£î <ëdü´+ #˚dTü qÔ ï|ü
&ÉT >∑sT¡ &ÉT&ÉT n+&É+
N\TÃø=ì ãj·T{ÏøÏ ekÕÔ&ÉT. Ä |üø°å+Á<äT&ÉT eTVü‰ã\+ ø£\yê&ÉT. ø±eTs¡÷|ü+
ø±eT>∑eTq+ yÓTT<ä˝q’… X¯≈î£ \Ô Tqïyê&ÉT. >∑T&ÉT¶ qT+∫ yÓ\Te&çq ‘·sê«‘· ~e´‘˚»düT‡‘√
uÛj Ñ T· +>=\TŒ‘·Tqï >=|üŒ X¯Øs¡+‘√ m–] edüTqÔ ï n‘·DíÏ #·÷dæ ãTTwüß\T <˚e‘·\T
uÛj Ñ T· |ü&ç Á|üdqü ï+ ø±yê\ì n‘·DíÏ ÁbÕ]úkÕÔsT¡ . yê] ÁbÕs¡qú eTìï+∫ >∑sT¡ &ÉT&ÉT ‘·q
uÛjÑ T· +ø£s¡ s¡÷bÕìï ~e´ ‘˚»düT‡qT ñ|üd+ü Vü≤]+#·T ≈£î+{≤&ÉT. Ä ‘·sê«‘· >∑sT¡ &ÉT&ÉT
‘·+Á&ç nsTTq ø£X´¯ |ü⁄ì ÄÁX¯e÷ìøÏ e∫Ã nø£ÿ&É ñqï ‘·q nqï nsTTq ns¡TDTì
dü÷s¡T´ì kÕs¡~>Û ± #˚dæ uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ dü÷s¡T´ì ‘˚»düT‡ qT+∫ ˝Àø±\qT ø±bÕ&É‘ê&ÉT.
Ä ‘·sê«‘· >∑sT¡ &ÉT&ÉT ‘·*¢ $q‘· e<ä≈› î£ ekÕÔ&TÉ . $q‘· ø£Á<äTe≈£î <ëdü´+
#˚d÷ü Ô ÄyÓT #Ó|Œæ q #√≥T≈£î ø£Á<äTeqT ‘·q M|ü⁄ MT<ä yÓ÷dæ rdüTø=ìb˛‘·÷ ≈£î$T*b˛‘·÷
ñ+≥T+~. ‘·*‘¢ √bÕ≥T >∑sT¡ &ÉT&ÉT ≈£L&Ü ø£Á<äTe ≈£îe÷s¡T˝…q’ Hê>∑T\qT ‘·q M|ü⁄ MT<ä
møÏÿ+#·Tø=ì yês¡T rdüT≈£îyÓfifl¯ eTqï #√≥TøÏ rdüT≈£î yÓfiS¯ Ô ñ+{≤&ÉT. eTVü‰ã\e+‘·T&Óq’
‘êqT düsêŒ\≈£î m+<äT≈£î ùde #˚j÷· \ì >∑sT¡ &ÉT&ÉT ‘·*ì¢ n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. $q‘· ‘êqT
|ü+<Ó+˝À z&çb˛sTT ø£Á<äTe≈£î <ëd” nsTTq $wüjT· + #ÓãT‘·T+~. n|ü
&ÉT >∑sT¡ &ÉT&ÉT
Hê>∑T\ e<ä≈› î£ e∫Ã ‘·q ‘·*¢ <ëdü´$eTTøÏøÔ Ï @$T ø±yê˝À #Ó|
ü eTì n&ÉT>∑T‘ê&ÉT.
neTè‘·+ ‘Ó∫Ã ‘·eT≈£î sTTùdÔ ÄyÓT <ëdü´+ r]b˛‘·T+<äì Hê>∑T\T #ÓãT‘ês¡T. >∑sT¡ &ÉT&ÉT
$q‘· e<ä≈› î£ e∫Ã ÄyÓT≈£î $wüjT· + #Ó|Œæ neTè‘·+ rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ ‘·–q ÄVü‰s¡+
[ 209 ]
‘·q≈£î ø±yê\ì, n~ mø£ÿ&É <=s¡T≈£î‘·T+<√ #Ó|
ü eTì ‘·*ì¢ n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. düeTTÁ<ä
eT<Û´ä ˝Àì uÀj·T|ü˝˝¢… À ñqï y˚˝≤~eT+~ ìcÕ<äT\qT ‹ì neTè‘êìï rdüTø=ì
s¡eTàì ‘·*¢ #Ó|Œæ n‘·DíÏ Äos¡«~+∫ |ü+|ædTü +Ô ~. >∑sT¡ &ÉT&ÉT yÓ+≥H˚ yêj·TTy˚>+∑ ‘√
m–] yÓ[fl ìcÕ<äT\qT ‹ì Ç+ø± Äø£* rs¡ø£ ‘·+Á&ç nsTTq ø£X´¯ |ü⁄ì e<ä≈› î£ yÓ[fl
‘êqT ‘·*¢ <ëdü´ $eTTøÏÔ ø√dü+ neTè‘·+ ø√dü+ b˛‘·Tqï $wüjT· + #Ó|Œæ ‘·q Äø£*
rs¡&ÜìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ ÄVü‰s¡+ ø±yê\ì #ÓãT‘ê&ÉT. ˇø£ düsd¡ Tü ‡˝À ø=ìï jÓ÷»Hê\
es¡≈î£ yê´|æ+∫q X¯Øs¡+ ø£*–q >∑»ø£#Ã· bÕ\THêïj·Tì, n$ s¬ +&ÉT XÊ|ü+ ø±s¡D+>±
nø£ÿ&ÉT+&ç |üsd¡ Œü s¡+ <Óã“˝≤&ÉT ≈£î+≥THêïj·Tì, Ä s¬ +&ç+{Ïì ‹ì neTè‘êìï rdüTø=ì
s¡eTàì ø£X´¯ |ü⁄&ÉT >∑sT¡ &ÉTìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT.
yÓ+≥H˚ >∑sT¡ &ÉT&ÉT düsd¡ Tü ‡ e<ä≈› î£ yÓ[fl ˇø£ >√{Ï‘√ @qT>∑TqT, eTs=ø£ >√{Ï‘√
‘êuÒ\TqT |ü≥Tºø=ì Äø±X¯+˝ÀøÏ m–] yê{Ïì ‹q&ÜìøÏ nqTyÓq’ dü\ú + ø√dü+ yÓ<Tä ≈£î‘·÷
ñ+{≤&ÉT. n‘·ì y˚>±ìøÏ #Ó≥¢˙ï ø£+|æ+∫b˛‘·÷ ‘·eT MT<ä ≈£Ls=Ãì ‘·eTqT
$s¡T>=Z≥eº <äì› n‘·DíÏ y˚&TÉ ≈£î+{≤sTT. n|ü
&ÉT ˇø£ eTÁ]#Ó≥Tº q÷s¡T jÓ÷»Hê\ es¡≈î£
yê´|æ+∫q ‘·q ø=eTà MT<ä yê* >∑»ø£#Ã· bÕ\qT ‹qeTì >∑sT¡ &ÉTìøÏ #ÓãT‘·T+~.
>∑sT¡ &ÉT&ÉT |üs«¡ ‘·+ ˝≤>± $XÊ\+>± yê´|æ+∫q Ä#Ó≥Tº ø=eTà MT<ä yê\>±H˚ n‘·ì
<Ûë{ÏøÏ ‘·≥Tºø√˝Òø£ Ä ø=eTà $s¡T>∑T‘·T+~. yÓ+≥H˚ >∑sT¡ &ÉT&ÉT Ä ø=eTà øÏ+<ä|&ü ≈É î£ +&Ü
H√{Ï‘√ |ü≥Tº≈î£ +{≤&ÉT. Ä ø=eTà≈£î yê\œ\T´\T nH˚ eTVü≤s¡T¸\T ‘·\øÏ+<äT\T>±
y˚˝≤&ÉT‘·÷ ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü +Ô {≤s¡T. ø=eTàøÏ+<ä |ü&‘ç ˚ yê]øÏ nbÕj·T+ ø£\T>∑T‘·T+<äì
uÛ≤$+∫ >∑sT¡ &ÉT&ÉT >∑»ø£#Ã· bÕ\qT, Ä ø=eTàqT |ü≥Tºø=ì >∑+<Ûeä ÷<äq |üs«¡ ‘·+ MT<ä
‘·|dü Tü ‡ #˚dTü qÔ ï ‘·+Á&ç e<ä≈› î£ ekÕÔ&TÉ . ø£X´¯ |ü⁄&ÉT >∑sT¡ &ÉTì |ü]dæ‹ú ‘Ó\TdüTø=ì >∑sT¡ &ÉTì
nqTÁ>∑V≤æ +#·e\dæ+~>± yê\œ\´ eTVü≤s¡T¸\qT ÁbÕ]úkÕÔ&TÉ . ø£X´¯ |ü⁄ì ÁbÕs¡qú eTìï+∫
yês¡T ø=eTà e<ä*y˚dæ Væ≤e÷\j·÷\≈£î yÓ[flb˛‘ês¡T. Ä ‘·sê«‘· >∑sT¡ &ÉT&ÉT ‘·+Á&ç
dü\Vü‰ MT<ä ìs¡q® Á|ü<X˚ ÊìøÏ yÓ[fl nø£ÿ&É ø=eTàqT e<ä*y˚dæ @qT>∑TqT ‘êuÒ\TqT
uÛøÑ kåÏ ÕÔ&TÉ .
Ä ‘·sê«‘· >∑sT¡ &ÉT&ÉT }Væ≤+#·sêì eTVü‰y˚>+∑ ‘√ dü«s¡+Z MT~øÏ m–] yÓ[fl
nwü~º ø±Œ\qT, yê] ôdH’ ê´ìï nqT|üe÷qyÓTqÆ ã\|üsêÁø£e÷\‘√ ø£ø±$ø£\T #˚dæ z&ç+∫
neTè‘êìï Á>∑V≤æ kÕÔ&TÉ . $wüßeí ⁄ n‘·ì kÕVü≤kÕìøÏ yÓT∫Ã Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ es¡+ ø√s¡Tø√eT+{≤&ÉT.
>∑sT¡ &ÉT&ÉT ‘êqT $wüßeí ⁄ <Û«ä »+>± ñ+&Ü\ì, neTè‘·+ ‘ê>∑≈î£ +&ÜH˚ ‘·q≈£î »sêeTs¡D≤\T
˝Ò≈î£ +&Ü ñ+&Ü\ì es¡+ ø√s¡T≈£îì ‘êqT >∑÷&Ü $wüßeí ⁄≈£î es¡+ ÇkÕÔq+{≤&ÉT. $wüßeí ⁄
>∑sT¡ &ÉT&ÉT ‘·q≈£î yêVü≤q+>± ñ+&Ü\ì ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ >∑sT¡ &ÉT&ÉT n+^ø£]kÕÔ&TÉ . Ä
‘·sê«‘· >∑sT¡ &ÉT&ÉT neTè‘· uÛ≤+&Üìï rdüTø=ì ãj·T\T<˚sT¡ ‘·Tqï|ü
&ÉT Ç+Á<äT&ÉT e∫Ã
n‘·ì MT<ä eÁC≤j·TT<Ûëìï Á|üj÷Ó –kÕÔ&TÉ . eÁC≤j·TT<Û+ä <äB∫Û eTVü≤]¸ yÓqTïeTTø£‘√
[ 210 ]
‘·j÷· s¡sTT+~ ø±ã{Ïº <ëìï >ös¡$+#·&ÜìøÏ >∑sT¡ &ÉT&ÉT ‘·q áø£qT ˇø£<ëìï <ëìøÏ
e<äT\T‘ê&ÉT. <ëì‘√ <˚y+˚ Á<äT&ÉT ~–e∫Ã >∑sT¡ &ÉTì ùdïVü‰ìï ø√] neTè‘êìï me]¬øH’ ê
ÇùdÔ yês¡T <ëìï ‘ê– neTs¡‘ê«ìï bı+~ ‘·eT≈£î n|üø±s¡+ ø£*–kÕÔsT¡ ø±ã{Ïº
neTè‘·uÛ≤+&Üìï ‘·q≈£î Çe«e\dæ+~>± ø√s¡‘ê&ÉT. <ëìøÏ >∑s¡T&ÉT&ÉT ‘êqT
neTè‘·u≤Û +&Üìï ˇø£ ø±s¡D+#˚‘· rdüTø=ì yÓfió¯ HÔ êïqì, <ëìï me]ø° ‘ê>∑&ÜìøÏ
Çe«qì, <ëìï ‘êqT ˇø£#√≥ ñ+#·T‘êqì, <˚y+˚ Á<äT&ÉT <ëìï n|üV≤ü ]+∫ rdüTø=ì
yÓfifl¯ e#·TÃqì Ç+Á<äTìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. <˚y+˚ Á<äT&ÉT <ëìøÏ n+^ø£]+∫ @<ÓH’ ê es¡+
ø√s¡Tø√eTì >∑sT¡ &ÉTìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. eTVü‰ã\e+‘·T˝…q’ düsêŒ\T ‘·q≈£î ÄVü‰s¡+>± ø±yê\ì
>∑sT¡ &ÉT&ÉT ø√s¡T‘ê&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT n˝≤π> »s¡T>∑T ‘·T+<äì Ä esêìï >∑sT¡ &ÉTìøÏ ÇkÕÔ&TÉ .
Ä ‘·sê«‘· >∑sT¡ &ÉT&ÉT neTè‘·u≤Û +&Üìï rdüTø=ì Hê>∑T\ e<ä≈› î£ e∫Ã <ëìï
nø£ÿ&É <äs“¡ \¤ MT<ä ô|{Ïº yê]‘√ yês¡T ø√]q≥T¢>± neTè‘·u≤Û +&É+ ‘Ó#êÃqì, kÕïq+#˚dæ
X¯ó#·T˝…’ e∫Ã neTè‘êìï ùd$+#ê\ì, yês¡T ø√]q≥T¢>± neTè‘êìï ‘Ó#êÃqT ø±ã{Ïº
‘·q ‘·*¢ <ëdü´$eTTøÏÔ bı+~+<äì #Ó|Œæ ‘·q ‘·*¢ $q‘·qT rdüTø=ì ùd«#·Ã>¤ ± yÓ[flb˛‘ê&ÉT.
Hê>∑T\T dü+‘√wü+‘√ kÕïq+ #˚jT· &ÜìøÏ yÓfi≤ÔsT¡ . Ä<äèX¯´+>± nø£ÿ&çøÏ e∫Ãq <˚y+˚ Á<äT&ÉT
neTè‘·u≤Û +&Üìï rdüTø=ì yÓ[flb˛‘ê&ÉT. kÕïq+ #˚dæ neTè‘·bÕq+ #˚jT· &ÜìøÏ e∫Ãq
Hê>∑T\≈£î neTè‘·u≤Û +&É+ ø£ìŒ+#·ø£ b˛e&É+ #˚‘· n$ neTè‘·u≤Û +&É+ ñ+#·ã&çq
<äs“¡ \¤ qT Hê≈£î‘êsTT. <ëì‘√ yê{Ï Hê\Tø£\T s¬ +&ÉT>± N\T‘êsTT. >∑sT¡ &ÉT&ÉT |ü≈î£ \å ≈£î
sêC…’ düsêŒ\qT ‹+≥÷ dü+‘√wü+>± ñ+{≤&ÉT. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á >∑sT¡ &ÉTì ø£<˝ä∏ À Hêj·T≈£î&ÉT >∑sT¡ &ÉT&ÉT. C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√
|ü+&ç‘ø· $£ sêdæq n<äT“¤‘ø· <£ ä∏ sTT~. á ø£<˝ä∏ À ø=ìï C≤q|ü<ä n<äT“¤‘· ø£<ë∏ +XÊ\T
ñHêïsTT. ø£Á<äTe $q‘·\T nø±ÿ#Ó˝fi¢… ó¯ fl nsTTq|üŒ{Ïø° düe‘·T\T ø±e&É+e\¢ |üsd¡ Œü s¡+
ásêÙ´dü÷j·T\T ø£*– ñ+&É&É+ C≤q|ü<ä ø£<∏ë \ø£åD+. ø£X¯´|ü⁄&ÉT esê\T
ø√s¡Tø=eTàqï|ü
&ÉT ø£Á<äTe düe÷q ‘˚»düT‡ ø£*–q y˚sTTeT+~ düsêŒ\T |ü⁄Á‘·T\T>±
ø±yê\ì ø√s¡T≈£î+≥T+~. ÄyÓT MT<ä düŒs¡› ñqï $q‘· ø£Á<äTe ≈£îe÷s¡T\ø£+f… m≈£îÿe
ã\|üsêÁø£e÷\T, X¯Øs¡+, ‘˚»düT‡ ñqï Ç<äs› T¡ ≈£îe÷s¡T\qT ø√s¡T≈£î+≥T+~. á
$<Û+ä >± düe‘·T\T |üsd¡ Œü s¡+ düŒs¡∆ ø£*– ñ+&É&+É C≤q|ü<ä \ø£D å +.
ø£Á<äTe düsêŒ\qT |ü⁄Á‘·T\T>± ø√s¡Tø√e&É+, ÄyÓT yÓsTT´ >∑T&Éq¢ T, $q‘·
s¬ +&ÉT >∑T&Éq¢ T ø£q&É+, ø£Á<äTe >∑T&É¢ qT+∫ Ä~X‚wßü &ÉT, yêdüTøÏ ˝≤+{Ï n<äT“¤‘· ã\
|üsêÁø£e÷\T ø£*–q düsêŒ\T ñ<ä“$¤ +#·&+É , $q‘· s¬ +&Ée >∑T&ÉT¶ qT+∫ n‘·´<äT“¤‘y· TÓ qÆ
ã\ |üsêÁø£e÷\T ø£*–q >∑sT¡ &ÉT&ÉT ñ<ä“$¤ +#·&+É yÓTT<ä˝q’… n+XÊ\T C≤q|ü<Tä ì
Ä˝À#·q≈£î dü+ã+~Û+∫q$. ˝Àø£+˝À >∑T&ÉT¶ qT+∫ bÕeTT\T, |ü≈îå£ \T ñ<ä“$¤ +#·&+É
>∑eTì+∫q C≤q|ü<ä ø£$ Ä >∑T&ÉTq¶ T Åd\Ô” T ø£Hêïs¡ì }Væ≤+∫ Ç˝≤+{Ï ø£\Œq\qT
[ 211 ]
#˚ X Ê&É T . n+‘˚ ø ±≈£ î +&Ü Ä~X‚ w ü ß &É T , yêdü T øÏ , >∑ s ¡ T &É T &É T ˝≤+{Ï n<ä T “¤ ‘ ·
ã\|üsêÁø£e÷\Tqïyês¡T kÕe÷qT´\ ø£&TÉ |ü⁄q |ü⁄≥ºsì¡ yês¡T >=|üŒ e÷Vü‰‘·à ´+
ø£*–q yê] ø£&TÉ |ü⁄q >=|üŒ ÁãVü≤s¡T¸\ es¡Á|üu≤Û e+‘√ |ü⁄&É‘ês¡ì C≤q|ü<øä $£ Ä˝À#·q.
ø£Á<äT$q‘·\T kÕe÷qT´\T ø±s¡T. <äøå£ Á|üC≤|ü‹ ≈£îe÷¬s\Ô T. <ä≈î£ &å TÉ ÁãVü≤à≈£îe÷s¡T&ÉT.
ø£X´¯ |ü⁄&ÉT kÕø±å‘T· >Ô ± $wüßeí ⁄ ne‘ês¡+. n‘·&TÉ >∑÷&Ü ˇø£ Á|üC≤|ü‘.˚ ˇø£ Á|üC≤|ü‹
≈£îe÷¬s\Ô ≈£î eTs=ø£ Á|üC≤|ü‹ es¡+ e\¢ |ü⁄≥º&+É #˚‘H· ˚ yês¡T n˝≤+{Ï eTVü‰ã\
|üsêÁø£e÷\T ø£*–q yês¡T>± »ìà+#ês¡ì C≤q|ü<ä ø£$ Ä˝À#·q. Ä~X‚wßü &ÉT uÛ÷Ñ uÛ≤sêìï
eVæ≤+#·&+É , yêdüTøÏ <˚e <ëqe⁄\T düeTTÁ<ä eT<∏qä dü+<äs“¡ +¤ ˝À eT+<äs¡ |üs«¡ ‘êìøÏ
‘ê&ÉT>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü &É +É , >∑sT¡ &ÉT&ÉT #˚dqæ nH˚ø£ n‘·´<äT“¤‘· ø±sê´\T yÓTT<ä˝q’… $
|ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q$. á $<Û+ä >± á ø£<˝ä∏ À C≤q|ü<ä ø£$ Ä˝À#·q |ü+&ç‘· ø£$
ø£\Œq ø£*dæ ñHêïsTT.
á ø£<˝ä∏ À düsêŒ\T, nq÷s¡T&ÉT, >∑sT¡ &ÉT&ÉT eTVü‰ X¯Øs¡+, ã\|üsêÁø£e÷\T
ø£*– ñ+&É&ÜìøÏ eTs=ø£ ø±s¡D+ #Ó|Œü ã&ç+~. ø£Á<äTe≈£î yÓsTT´ >∑T&ÉT,¢ $q‘·≈î£ s¬ +&ÉT
>∑T&ÉT¢ |ü⁄{Ïqº ‘·sê«‘· yê{Ïì ô|ø’ Ï #ÓeTπsÃ H˚‹≈£î+&É˝À¢ ñ+∫ C≤Á>∑‘>Ô· ± s¡ø+åÏ #ês¡T. n˝≤
500 dü+e‘·‡sê\T >∑&∫ç q ‘·sê«‘· ø£Á<äTe >∑T&É¢ qT+∫ Ä~X‚wßü &ÉT, yêdüTøÏ, ◊sêe‘·T&ÉT,
‘·ø≈å£ î£ &ÉT yÓTT<ä˝q’… Hê>∑T\T |ü⁄{≤ºsT¡ . n+fÒ m≈£îÿe ø±\+ >∑T&É˝¢ À ñ+&É&+É e\¢ yês¡T
#ê˝≤ ô|<ä› X¯Øs¡+, >=|üŒ ã\+ ø£*–q yês¡j÷· ´s¡qïe÷≥. $q‘· ø£Á<äTe ≈£îe÷s¡T\
ø£+fÒ eT]+‘· ã\e+‘·T\qT ≈£îe÷s¡T\T>± ø√s¡Tø√e&É+ #˚‘· ÄyÓT >∑T&ÉT¢ |ò*ü +∫ yê{Ï
qT+∫ ≈£îe÷s¡T\T sêe&ÜìøÏ yÓsTT´ dü+e‘·‡sê\T |ü{+ºÏ ~. >∑T&ÉT˝¶ À yÓsTT´ dü+e‘·‡sê
\T+&É&+É e\¢H˚ >∑sT¡ &ÉT&ÉT n$T‘êX¯Ãs¡´ø£sy¡ TÓ qÆ ô|<ä› X¯Øs¡+, ã\|üsêÁø£e÷\T ø£*–q
yê&Éj÷· ´&ÉT. n‘·&TÉ >∑T&ÉT¶ qT+∫ u…≥ ’ ≈£îe∫Ã Äø±X¯+˝À m>∑Ts¡T‘·÷ ñ+fÒ n‘·ì
X¯Øsêìï, n–ï˝≤>± yÓ*–b˛‘·Tqï n‘·ì ‘˚»düT‡qT, y˚>±ìï #·÷dæ <˚e‘·\T, eTTqT\T
uÛjÑ T· |ü&bç ˛sTT n‘·ì uÛj Ñ T· +ø£s¡ s¡÷bÕìï ñ|üd+ü Vü≤]+#· e\dæ+~>± ÁbÕ]úkÕÔsT¡ .
>∑sT¡ &ÉTì ã\|üsêÁø£e÷\T áø£<˝ä∏ À s¬ +&ÉT#√≥¢ $e]+|üã&Ü¶sTT. Ç‘·&TÉ
‘·*¢ <ëdü´$eTTøÏøÔ √dü+ neTè‘·+ rdüTø=ì sêe&ÜìøÏ ãj·T\T<π̊seTT+<äT ø£X´¯ |ü⁄ì
dü÷#·q Á|üø±s¡+ >∑»ø£#Ã· bÕ\qT ‹+{≤&ÉT. á >∑»ø£#Ã· bÕ\T kÕe÷q´ yÓTqÆ $ ø±e⁄.
@qT>∑T Äs¡T yÓ÷»Hê\ m‘·T,Ô |üHïÓ +&ÉT jÓ÷»Hê\ bı&Ée⁄ >∑\~. ‘êuÒ\T eT÷&ÉT
jÓ÷»Hê\ yÓ&\É TŒ |ü~ jÓ÷»Hê\ #·T≥Tº ø=\‘· ñqï~. jÓ÷»q+ n+fÒ mì$T~
yÓTfiÆ ó¯ fl. n+fÒ @qT>∑T 48 yÓTfiÆ fl¯ m‘·T,Ô 96 yÓTfiÆ fl¯ bı&Ée⁄ ñ+<äqï e÷≥. ‘êuÒ\T 24
yÓTfiÆ fl¯ yÓ&\É TŒ, 80 yÓTfiÆ fl¯ #·T≥Tºø=\‘· ñqï~. Ç+‘· uÛ≤Ø »+‘·Te⁄\qT >∑sT¡ &ÉT&ÉT #ê˝≤
düTHêj·÷dü+>± ˇø£ ø±* >√{Ï‘√ @qT>∑TqT, eTs=ø£ ø±* >√{Ï‘√ ‘êuÒ\T |ü≥Tºø=ì
Äø±X¯+˝ÀøÏ m>∑Ts¡T‘ê&ÉT. <ëìï ã{Ïº >∑sT¡ &ÉTì X¯Øs¡ |ü]e÷D+, n‘·ì ã\+ m+‘·
[ 212 ]
>=|üŒy√ }Væ≤+#·e#·TÃ. >∑sT¡ &ÉT&ÉT Ä s¬ +&ÉT »+‘·Te⁄\qT |ü≥Tºø=ì m>∑Ts¡T‘·÷ q÷s¡T
jÓ÷»Hê\ bı&Ée⁄ es¡≈î£ yê´|æ+∫q ˇø£ eTÁ]#Ó≥Tº ø=eTà MT<ä yê\T‘ê&ÉT. n‘·ì
<Ûë{ÏøÏ Ä ø=eTà $]–b˛‘·T+~. Ä ø=eTà≈£î ‘·\øÏ+<äT\T>± y˚˝≤&ÉT‘·÷ n+>∑Twü˜ e÷Á‘·
<˚V‰ü \T ø£*–q yê\œ\´ eTVü≤s¡T¸\T ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü ≈£î+≥÷ ñ+{≤s¡T. n+>∑Twü+˜ n+fÒ
u§≥q y˚\T. n+fÒ yê\œ\T´\T u§≥q y˚\+‘· |ü]e÷D+˝À ñqïyês¡qï e÷≥.
$]–q ø=eTà øÏ+<ä |ü&‘ç ˚ yê\œ\T´\≈£î nbÕj·T+ ø£\T>∑T‘·T+<äì uÛ≤$+∫ >∑sT¡ &ÉT&ÉT
Ä ø=eTàqT >∑÷&Ü H√{Ï‘√ |ü≥Tºø=ì >∑+<Ûeä ÷<äq |üs«¡ ‘·+ MT<ä ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü ≈£î+≥Tqï
‘·+Á&ç nsTTq ø£X´¯ |ü⁄ì e<ä≈› î£ yêj·TTe⁄qT $T+∫q y˚>+∑ ‘√ m–] yÓfi≤Ô&TÉ . <ëìïu{Ïº
>∑Ts¡T&ÉT&ÉT m+‘·{Ï ã\e+‘·T&√ }Væ≤+#·e#·TÃ. ø±<äTø±<äT eTq }Vü≤≈£î n+<äq+‘·
>=|üŒã\+ ø£*–qyê&ÉT n‘·&TÉ .
>∑sT¡ &ÉTì ã\+ >∑T]+∫ #Óù|Œ eTs=ø£ dü+|òTü ≥q <˚e‘·\‘√ n‘·&TÉ #˚dqæ
j·TT<ä+∆ . >∑sT¡ &ÉT&ÉT >∑»ø£#Ã· bÕ\qT ‹ì <˚e˝Àø£+ MT~øÏ <ä+&Ó‹Ô yÓ[fl nwüº ~ø±Œ\≈£î\qT
yê] ôdH’ ê´ìï ˇ+≥]>± düTHêj·÷dü+>± »sTTkÕÔ&TÉ . <˚y+˚ Á<äT&ÉT ‘·q y˚T{Ï Äj·TT<Ûyä TÓ qÆ
eÁC≤j·TT<Ûëìï >∑sT¡ &ÉTì MT~øÏ Á|üj÷Ó –ùdÔ n~ <äB∫Û eTVü≤]¸ yÓHïÓ eTTø£‘√ ‘·j÷· s¬ q’ ~
ø±ã{Ïº <ëìï >ös¡$+#·&ÜìøÏ ‘·q áø£qT ˇø£ <ëìï <ëìøÏ e<äT\T‘ê&ÉT. >∑sT¡ &ÉT&ÉT
n+‘·{Ï X¯øeÔÏ +‘·T&ÉT. á dü+<äs“¡ +¤ ˝ÀH˚ >∑sT¡ &ÉT&ÉT ‘·q ã˝≤ìï >∑T]+∫ <˚y+˚ Á<äTì‘√
ªªá uÛÑ÷eT+&É\+ yÓTT‘êÔìï <˚y˚+Á<äTì <˚e˝Àø£+‘√ ø£*|æ πøe\+ ˇø£ ¬sø£ÿ‘√
yÓ÷j·T>∑\qì, kÕúes¡ »+>∑e÷‘·àø£yTÓ qÆ á ÁãVü‰à+&É+ yÓTT‘êÔìï nHêj·÷dü+>± ‘·q
ˇø£ÿ s¬ ø£ÿ‘√ yÓ÷j·T>∑\qìµµ #ÓãT‘ê&ÉT. á $<Û+ä >± ø£<˝ä∏ À Hêj·T≈£î&Óq’ >∑sT¡ &ÉTì
ã\|üsêÁø£e÷\T, X¯økÔÏ Õe÷sêú ´\T nX¯Ãs¡´ø£sy¡ TÓ qÆ Ø‹˝À #Ó|Œü ã&Ü¶sTT. Çe˙ï |ü+&ç‘·
ø£$ ø£*Œ+∫q n<äT“¤‘· dü+|òTü q\T.
>∑sT¡ &ÉT&ÉT Ç+‘·{Ï eTVü‰ã\e+‘·T&ÉT ø±e&ÜìøÏ á ø£<˝ä∏ À eTs=ø£ ø±s¡D+
#Ó|Œü ã&ç+~. >∑sT¡ &ÉT&ÉT neTè‘·+ ø√dü+ <ä+&Ó‹Ô edüTqÔ ï|ü
&ÉT <˚e˝Àø£+˝À nH˚ø£
n|üX≈¯ î£ Hê\T ø£\T>∑T‘êsTT. yê{Ï >∑T]+∫ <˚y+˚ Á<äT&ÉT ãèVü≤düŒ‹ì n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. <ëìøÏ
ãèVü≤düŒ‹ Ç<ä+‘ê <˚y+˚ Á<äT&ÉT yê\œ\´ eTTqT\≈£î #˚dqæ n|üsê<Û+ä e\¢ »s¡T>∑T‘·÷
e⁄+<äì #ÓãT‘ê&ÉT. á >∑sT¡ &ÉTì ø£<qä∏ T #ÓãT‘·Tqï ñÁ>∑Xe¯ düTì XÖq≈£î&ÉT nH˚ ãTTwæ
ªªÇ+Á<äT&ÉT yê\œ\T´\≈£î m˝≤+{Ï n|üsê<Û+ä #˚XÊ&ÉT? yê\œ\T´\ ‘·|'ü Á|üu≤Û e+‘√
>∑s¡T&Éî&ÉT m˝≤ »ìà+#ê&ÉT? Áu≤Vü≤àDT&Ó’q ø£X¯´|ü⁄ìøÏ |üøÏåsêC…’q >∑s¡T&ÉT&ÉT m˝≤
»ìà+#ê&ÉT? yÓTT<ä˝q’… $wüj÷· \T ‘Ó\T|ü e\dæ+~>±µµ ø√s¡‘ê&ÉT. n|ü
&ÉT ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT
ø£X´¯ |ü⁄&ÉT |ü⁄Á‘·ø±y˚Twæj
º ÷· >∑+ #˚dTü qÔ ï|ü
&ÉT n‘·ìøÏ nH˚ø£ ãTTwüß\T, <˚e‘·\T
kÕj·T+ #˚kÕÔsT¡ . Ä j·TC≤„ìøÏ ø±e\dæq dü$T<Û\ä T rdüTø=ì sêe&ÜìøÏ ø£X´¯ |ü⁄&ÉT
[ 213 ]
Ç+Á<äTì, yê\œ\´ eTVü≤s¡T¸\qT ìjÓ÷–+#ê&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT ‘·q ã˝≤ìøÏ ‘·–q≥T¢>±
|üs«¡ ‘·+˝≤+{Ï ô|<ä› dü$T<Û\ä yÓ÷|ü⁄qT m‘·TøÔ =ì edüT+Ô {≤&ÉT. n+>∑Twü̃e÷Á‘· X¯Øs¡+
ø£*–q yê\œ\´ eTVü≤s¡T¸\T ˇø=ÿø£ÿ sê$ dü$T<Ûqä T |ü≥Tºø=ì ø£w|ºü &ü ç yÓ÷dü÷Ô ‘Ód÷ü Ô
e⁄+{≤s¡T. Ç+Á<äT&ÉT ã\>∑s«¡ +‘√ yê]ì n|üV≤ü dæd÷ü Ô yê]ì <ë{Ï eTT+<äT≈£î yÓfi≤Ô&TÉ .
Ä nee÷HêìøÏ yês¡T ø√|æ+∫ Ç+Á<äTì ø£+fÒ q÷s¡T s¬ ≥T¢ ã\+ ø£*–q eTs=ø£
Ç+Á<äT&ÉT ø£\>±\ì, n‘·&TÉ Ç+Á<äTìøÏ uÛj Ñ T· Á|ü<Tä &ÉT ø±yê\ì ø√s¡T‘·÷ j·TC„+ #˚d÷ü Ô
e⁄+{≤s¡T. Ç+Á<äT&ÉT á $wüjT· + ‘Ó\TdüTø=ì uÛj Ñ T· |ü&ç ø£X´¯ |ü⁄ì X¯sD
¡ T y˚&TÉ ‘ê&ÉT.
ø£X´¯ |ü⁄&TÉ yê\œ\T´\ e<ä≈› î£ yÓ[fl yê]ì XÊ+‹+|üCdÒ ÷ü Ô ªªÁãVü≤à ÄC„ e\¢ á |ü⁄s+¡ <Ûsä T¡ &ÉT
eTT˝À¢ø±\≈£î Ç+Á<äT&ÉT>± ñHêï&ÉT. ÁãVü≤à ÄC„ e´s¡+ú ø±>∑÷&É<Tä . MTe÷≥ >∑÷&Ü
e´s¡+ú ø±>∑÷&É<Tä . MT dü+ø£\Œ+ Á|üø±s¡+ n‘·´+‘· ã\e+‘·T&Óq’ Ç+Á<äT&ÉT »ìà+#ê*.
ø±˙ n‘·&TÉ |üø+å° Á<äT&ÉT>∑T >±ø£. á Ç+Á<äTì MTs¡T eTìï+#·+&çµµ nì yê]øÏ #ÓãT‘ê&ÉT.
ø£X´¯ |ü⁄ì e÷≥\≈£î yês¡T XÊ+‹+∫ ø£X´¯ |ü⁄&ÉT #Ó|Œæ q≥T¢ >±H˚ n‘·´+‘· ã\dü+|üqTï&Óq’
|üø+å° Á<äT&ÉT ø£X´¯ |ü⁄ìøÏ ø£\>±\ì #ÓãT‘ês¡T. Ä $<Û+ä >± yê\œ\T´\ j·TC„+ |ò*ü ‘·+>±
ø£X´¯ |ü⁄ì ≈£îe÷s¡T&ÉT>± >∑sT¡ &ÉT&ÉT »ìà+#ê&Éì ñÁ>∑ÁX¯edüT&ÉT HÓ$’ TXÊs¡D´+˝Àì eTTqT\≈£î
#ÓãT‘ê&ÉT.
á $<Û+ä >± á ø£<˝ä∏ À Hêj·T≈£î&Óq’ >∑sT¡ &ÉTì |ü⁄≥Tºø≈£ î£ dü+ã+~Û+∫ n‘·ì
ã\<äsêŒ\≈£î dü+ã+~Û+∫q dü+|òTü ≥q\T n‘·´+‘ê‹X¯j÷Ó ≈£î\Ô ‘√ ÄX¯Ãs¡´ø£sy¡ TÓ qÆ Ø‹˝À
#Ó|üŒã&Ü¶sTT. C≤q|ü<ä ø£<∏ä˝À¢ >∑s¡T&ÉTì ˝≤+{Ï n‹ uÛ≤Øø±j·TTì >∑T]+∫
n‘·´+‘ê‹X¯j÷Ó ≈£î\Ô ‘√ #Ó|Œæ q≥T¢>±H˚ #ê˝≤ ∫qï X¯Øsê\T ø£*–q yê]ì >∑T]+∫
>∑÷&Ü #Ó|Œü ã&ÉT‘·T+~. á ø£<˝ä∏ À yê\œ\´ eTVü≤s¡T¸\T n+>∑Twüe˜ ÷Á‘· <˚VQü \T,
n+fÒ u§≥q y˚\+‘· |ü]e÷D+˝À ñqïyês¡T. ø±˙ Ms¡T ‘·eT ‘·b˛e÷Vü‰‘·à´+‘√
<˚y+˚ Á<äTH˚ uÛj Ñ T· ô|{Ïqº ≥T¢>± Ç+<äT˝À #Ó|Œü ã&Ü¶sT¡ . >∑sT¡ &ÉT&ÉT n+‘· uÛ≤Ø X¯Øs¡+‘√
|ü⁄≥º&ÜìøÏ Ms¡T #˚dqæ j·TC„+ ø±s¡D+>± #Ó|Œü ã&ç+~. ìC≤ìøÏ ˝Àø£+˝À >∑sT¡ &ÉTì
˝≤+{Ï n‹ uÛ≤Øø±j·TT\T >±˙, yê\œ\T´\ ˝≤>± u§≥qy˚\+‘· eTqTwüß\T >±˙
ñ+&ÉsT¡ . Ç$ s¬ +&É÷ C≤q|ü<ä ø£<ë∏ +X¯ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫qy˚. Çe˙ï
yêdüyÔ êìøÏ #ê˝≤ <ä÷s¡+>± ñHêïsTT. á ø£<˝ä∏ À ø£Á<äTe $q‘·\T düeTTÁ<ä rsêq ñqï ñ#Ó’
ÃÁX¯yêìï #·÷dæ <ëì s¡+>∑TqT >∑T]+∫ |ü+<Ó+ y˚dTü ≈£î+{≤s¡T. á |ü+<Ó+˝À ø£Á<äTe
yÓ÷dü+#˚dæ |ü+<Ó+ >¬ *∫ ‘·q düe‹ nsTTq $q‘·qT <ëdæ>± #˚dTü ≈£î+≥T+~. $q‘·
<ëd”‘ê«ìï ÄyÓT ≈£îe÷s¡T&Óq’ >∑sT¡ &ÉT&ÉT ø£wkºü Õ<Û´ä yÓTqÆ neTè‘êìï ‘Ó∫ÃsTT∫Ã ‘·*¢ <ëd”‘ê«ìï
‘=\–kÕÔ&TÉ . Ç~ C≤q|ü<ä n<äT“¤‘· ø£<ë∏ +X¯+.
á ø£<˝ä∏ À XÊ|üesê\ Á|üdøü ÔÏ ñ+~. Ç~ ≈£L&Ü C≤q|ü<ä n<äT“¤‘· ø£<ë∏ +X¯yT˚ .
ø£Á<äTe $q‘·‘√ ‘êqT y˚dqæ |ü+<Ó+ >¬ \e&ÜìøÏ ñ#Ó’ ÃÁX¯e+ ‘√ø£qT q\¢>± #˚j÷· \ì
[ 214 ]
‘·q ≈£îe÷s¡T˝…q’ Hê>∑T\≈£î #ÓãT‘·T+~. <ëìøÏ yês¡T n+^ø£]+#·ø£ b˛e&É+‘·√ ÄyÓT
ø√|ü–+∫ »qy˚T»j·TT&ÉT #˚ùd düsŒ¡ j·÷>∑+˝À Hê>∑T\T q•kÕÔsì¡ X¯|dæ Tü +Ô ~. á ø£<˝ä∏ À
>∑»ø£#Ã· bÕ\ |üPs¡«»qà eè‘êÔ+‘êìï ø£X´¯ |ü⁄&ÉT >∑sT¡ &ÉTìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. á eè‘êÔ+‘·+˝À
XÊbÕ\ Á|üdøü ÔÏ ñ+~. |üPs¡«»qà˝À yês¡T $uÛ≤edüT&ÉT, düTÁ|ür≈£î&ÉT nH˚ nqï<äeTTà\T.
Ç<äs› ÷¡ ãTTwüß\T. düTÁ|ür≈£î&ÉT ‘·q <ÛHä êìï nqï <Ûqä +‘√ ø£*|æ ñ+#·&+É Çwü+º ˝Òø£
‘·q <ÛHä êìï |ü+∫ ÇeTàì m|ü
&É÷ n&ÉT>∑T‘·÷ ñ+{≤&ÉT. <ëìøÏ ø√|æ+∫q $uÛ≤edüT&ÉT
‘·eTTàì e#˚Ã »qà˝À @qT>∑T>± »ìà+#ê\ì X¯|kæ ÕÔ&TÉ . <ëìøÏ düTÁ|ür≈£î&ÉT e#˚Ã
»qà˝À ‘êuÒ\T>± |ü⁄{≤º\ì nqïqT X¯|kæ ÕÔ&TÉ . Ç˝≤ <Ûqä yêýÓ÷Vü≤+‘√ $uÛ≤edü,
düTÁ|ür≈£î\T |üs¡düŒs¡+ X¯|æ+#·Tø=ì eTs¡Tdü{Ï »qà˝À ø£#·Ã|ü,>∑C≤\T>± »ìà+∫
|üPs¡«»qà yêdüq #˚‘· ˇø£ düsd¡ Tü ‡˝À <Óã“˝≤&ÉT≈£î+≥÷ ñ+{≤s¡T. ø£X´¯ |ü⁄ì e÷≥ MT<ä
á s¬ +&ç+{Ïì >∑sT¡ &ÉT&ÉT m‘·TøÔ =ìb˛sTT ‹+{≤&ÉT.
ø£X´¯ |ü⁄&ÉT ‘·q uÛ≤s¡´˝…q’ ø£Á<äTe $q‘·\≈£î yês¡T ø√s¡T≈£îqï≥T¢>± ≈£îe÷s¡T\T
|ü⁄&É‘ês¡ì es¡+ ÇkÕÔ&TÉ . Ä es¡+ Á|üø±s¡+ ø£Á<äTe≈£î yÓsTT´ eT+~ Hê>∑T\T, $q‘·≈î£
ns¡TDT&ÉT, >∑sT¡ &ÉT&ÉT »ìàkÕÔsT¡ . ‘·q n<äT“¤‘· ã\|üsêÁø£e÷\‘√ <˚e‘·\qT »sTT+∫
neTè‘·u≤Û +&Üìï Vü≤dü>Ô ‘∑ +· #˚dTü ≈£îqï >∑sT¡ &ÉTì kÕVü≤kÕìøÏ yÓT∫Ã $wüßeí ⁄ Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ
es¡+ ø√s¡Tø√eT+{≤&ÉT. >∑s¡T&ÉT&ÉT ‘êqT $wüßíe⁄ <Ûä«»+>± ñ+&Ü\ì, neTè‘·+
‘ê>∑≈î£ +&ÜH˚ ‘·q≈£î »sêeTs¡D≤\T ˝Ò≈î£ +&Ü ñ+&Ü\ì esê\T ø√s¡T≈£î+{≤&ÉT. $wüßeí ⁄
Ä s¬ +&ÉT esê\qT >∑sT¡ &ÉTìøÏ ÇkÕÔ&TÉ . ‘·sê«‘· >∑sT¡ &ÉT&ÉT ‘êqT >∑÷&Ü $wüßeí ⁄≈£î
es¡$Tyê«\qT ≈£î+≥THêïqì #ÓãT‘ê&ÉT. ‘·q≈£î yêVü≤q+>± ñ+&ÉeTì >∑sT¡ &ÉTì ø√s¡‘ê&ÉT.
Ç˝≤ á ø£<˝ä∏ À >∑sT¡ &É $wüßeí ⁄\T |üsd¡ Œü s¡+ esê\T Ç∫Ã |ü⁄#·TÃ≈£î+{≤s¡T. ‘·sê«‘·
ø£<˝ä∏ À >∑sT¡ &ÉT&ÉT, <˚y+˚ Á<äT&ÉT ùdïVæ≤‘·T\sTTq ‘·sê«‘· es¡+ ø√s¡Tø√eTì Ç+Á<äT&ÉT
>∑sT¡ &ÉTìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. düsêŒ\T ‘·q≈£î ÄVü‰s¡+ ø±yê\ì >∑sT¡ &ÉT&ÉT ø√s¡T≈£î+{≤&ÉT.
á $<Û+ä >± á ø£<˝ä∏ À XÊ|üesê\ Á|üdøü ÔÏ ñ+~.
á $<Û+ä >± >∑sT¡ &ÉTì ø£<˝ä∏ À ø=ìï C≤q|ü<ä n<äT“¤‘· ø£<ë∏ +XÊ\THêïsTT.
á ø£<∏äqT sêdæq ø£$ Áu≤Vü≤àDT&ÉT ø±e&É+ e\¢ n‘·&ÉT Áu≤Vü≤àDT\
e÷Vü‰‘êà´ìï >=|üŒ‘·Hêìï ‘Ó*j·T C…ù|Œ ˇø£ dü+|òTü ≥qqT á ø£<˝ä∏ À ø£*Œ+#ê&ÉT.
ìC≤ìøÏ á dü+|òTü ≥q á ø£<≈ä∏ î£ nedüs+¡ ˝Ò<Tä . nsTTq|üŒ{Ïø° |üì>∑≥Tºø=ì ø£$
á dü+|òTü ≥qqT ø£*Œ+∫ ‘·q Áu≤Vü≤àD ≈£î˝≤_Ûe÷Hêìï #ê≥T≈£îHêï&ÉT. >∑sT¡ &ÉT&ÉT
neTè‘êìï rdüTø=ì sêe&ÜìøÏ yÓfió¯ qÔ ï|ü
&ÉT düeTTÁ<ä eT<Û´ä ˝À ñqï uÀj·T|ü˝˝¢… Àì
ìcÕ<äT\qT ‹ì Äø£* rs¡TÃø√eTì $q‘· >∑sT¡ &ÉTìøÏ #ÓãT‘·÷ Ä ìcÕ<äT˝À¢ me¬sH’ ê
Áu≤Vü≤àDT&ÉT+fÒ yêDÏí e÷Á‘·+ #·+|üe<äì› #ÓãT‘·÷ Áu≤Vü≤àDT\ >=|üŒ‘·Hêìï Ç˝≤
#ÓãT‘·T+~.
[ 215 ]
ªªq #· ‘˚ Áu≤Vü≤àD+ Vü≤+‘·T+ ø±sê´ ãT~›' ø£<+ä∏ #·q
ne<Û´ä ' düs«¡ uÛ÷Ñ ‘êHê+ Áu≤Vü≤àD√ Vü≤´q˝À|üeT'µµ
ªªn–ï s¡s√ÿ $wü+ X¯Ádü+Ô $Áb˛ uÛeÑ ‹ ø√|æ‘'·
>∑Ts¡T]Ω düs«¡ uÛ÷Ñ ‘êHê+ Áu≤Vü≤àD' |ü]ø°]‘Ô '· µµ
ªª@ee÷~_ÛsT¡ ô|d’ Tü Ô dü‘ê+ yÓ’ Áu≤Vü≤àD√ eT‘·'
ªªdü ‘˚ ‘ê‘· q Vü≤+‘·e´' dü+ø£è<˚H∆ ê|æ düs«¡ <∏ë
Áu≤Vü≤àD≤HêeT_ÛÁ<√¨ q ø£seÔ¡ ´' ø£<+ä∏ #·qµµ
ªªq ùV≤éeT–ïsêï~‘√´ uÛdÑ àü ≈£îsê´‘·<Ô ë∏ q|òTü
j·T<∏ë ≈£îsê´<ä_ÁÛ ≈£î<√∆ Áu≤Vü≤àD' dü+•‘·Áe‘·'µµ
ªª‘·<‘˚ ]’Ó «$<Û]’Ó +¢ >¬ d’ «Ôü + $<ë´dü+Ô ~«CÀ‘·eÔ TyéT
uÛ÷Ñ ‘êHêeTÁ>∑ uÛ÷Ñ ]«Áb˛ es¡Áí X‚w'ü̃ |æ‘ê >∑Ts¡T'µµ
(Ä~. 28 ` 3 qT+∫ 7 es¡≈î£ XÀ¢ø±\T)
ªªÁu≤Vü≤àDT&ÉT n–ï ˝≤+{Ïyê&ÉT. nìï ÁbÕDT˝À¢ Áu≤Vü≤àDT&ÉT ne<ÛTä ´&ÉT. ø√|æ+∫q
Áu≤Vü≤àDT&ÉT n–ï., dü÷s¡T´&ÉT, $wü+, Äj·TT<Û+ä ˝≤+{Ïyê&ÉT. Áu≤Vü≤àDT&ÉT düs«¡ uÛ÷Ñ ‘ê\≈£î
|üP»˙j·TT&ÉT. n+<äTe\¢ qTe⁄« ø√|ü+‘√ ñqï|üŒ{Ïø° Áu≤Vü≤àDTì #·+|ü >∑÷&É<Tä .
Áu≤Vü≤àDTì‘√ yÓs’ +¡ m|üŒ{Ïø° eT+∫~ ø±<äT. Áu≤Vü≤àDTì ø√bÕ–ï n–ï ø£+fÒ dü÷s¡T´ì
ø£+fÒ m≈£îÿe <äV≤æ düT+Ô ~. Áu≤Vü≤àDT\≈£î n|üø±s¡+ ‘·\ô|≥º ≈£L&É<Tä . n‘·&TÉ ÁbÕDT\ìï+{Ï
ø£+fÒ eTT+<äT |ü⁄{Ïqº yê&ÉT. Hê\T>∑T esêí˝À¢ ñqï‘·T&ÉT. ‘·+Á&ç, >∑Ts¡Te⁄µµ nì $q‘·
Áu≤Vü≤àDT\ >=|üŒ‘·Hêìï >∑T]+∫ >∑sT¡ &ÉTìøÏ #ÓãT‘·T+~. n|ü
&ÉT >∑sT¡ &ÉT&ÉT ‘·*‘¢ √
ªªøÏ+ s¡÷b˛ Áu≤Vü≤àD√ eT‘·' øÏ+ o\' øÏ+ |üsêÁø£eT'
øÏ+ dæ«<ä–ïìuÛÀ uÛ≤‹ øÏ+ dæ«‘Í‡eT´ Á|ü<sä Ù¡ q'µµ
ªªj·T<∏ëVü≤eT_ÛC≤˙j·÷+ Áu≤Vü≤àD+ \ø£Då 'Æ… X¯óuÛ'’…
‘·Hà˚ ø±s¡D ‘√ e÷‘·' |üè#·Ã‘¤ √ e≈£îeÔ Ts¡Ωdµæ µ
(Ä~. 3 ` 8,9 XÀ¢ø±\T)
ªªÁu≤Vü≤àDT&ÉT m˝≤+{Ï s¡÷|ü+˝À ñ+{≤&ÉT. n‘·ì o\+, |üsêÁø£eT+ m˝≤+{Ï$?
n‘·&TÉ n–ï˝≤>± ñ+{≤&Ü? ˝Òø£ kÂeT´+>± ñ+{≤&Ü? H˚qT Áu≤Vü≤àDTì m˝≤+{Ï
eT+∫ \ø£D å \‘√ >∑T]Ô+#ê*. ne÷à Hê≈£î düø±s¡D+>± #Ó|
ü µµ nì n&ÉT>∑T‘ê&ÉT.
n|ü
&ÉT >∑sT¡ &ÉTì‘√ $q‘·
ªªj·TùdÔ ø£+sƒe¡ TqTÁbÕb˛Ô ì^s¡+í ã&çX+¯ j·T<∏ë
<äùV≤<ä+>±s¡ e‘·TŒÁ‘· ‘·+ $<ë´Á<ë“Vü≤àD s¡¸uyÑÛ Té µµ
ªª$Á|üdÔü «j·÷ q Vü≤qÔe´' dü+Á≈£î<˚H∆ ê|æ düs«¡ <ë
Áb˛yê#· #Óq’ + $q‘ê |ü⁄Á‘·V‰ü sê›~<ä+ e#·'µµ
[ 216 ]
ªª»sƒsπ¡ q #· Jπs´<ä´dü+Ô C≤˙Væ≤ ~«CÀ‘·eÔ TyéT
|ü⁄q' Áb˛yê#· $q‘ê |ü⁄Á‘·V‰ü sê›~<ä+ e#·'µµ
(Ä~. 28 `10,11,12, XÀ¢ø±\T)
ªªqTe⁄« $T+–q|ü
&ÉT ˙ ø£+sƒ+¡ ˝À|ü*øÏ b˛≈£î+&Ü n–ï˝≤>± me&ÉT <äV≤æ dü÷Ô ñ+{≤&√.
n˝≤+{Ï yêDÏí Áu≤Vü≤àDTì>± >∑T]Ô+#·T. ø√|ü+ e∫Ãq|üŒ{Ïø° qTe⁄« Áu≤Vü≤àDTì
#·+|ü>÷∑ &É<Tä . ˙ »sƒs¡ +¡ ˝À Js¡+í ø±ì yê&˚ Áu≤Vü≤àDT&ÉT nì ‘Ó\TdüTø√ nì #ÓãT‘·T+~µµ.
Ä ‘·sê«‘· >∑sT¡ &ÉT&ÉT uÀj·T|ü˝≈¢… î£ yÓ[fl ìcÕ<äT\qT ‹q&ÜìøÏ H√s¡T ‘ÓsT¡ kÕÔ&TÉ . yÓ+≥H˚
ìcÕ<äT\+<äs¡÷ n‘·ì H√{Ï˝ÀøÏ yÓ[flb˛‘ês¡T. yês¡+<ä]˙ n‘·&ÉT ‘·q H√{Ï˝À
ÇeTT&ÉTÃ≈£î+{≤&ÉT. >∑sT¡ &ÉTì ø£+sƒ+¡ ˝À ˇø£ Áu≤Vü≤àDT&ÉT Á|üy•˚ +∫ n–ï˝≤>± <äV≤æ dü÷Ô
ñ+&É>± >∑sT¡ &ÉT&ÉT n‘·DíÏ Áu≤Vü≤àDTì>± >∑T]Ô+∫ n‘·ì‘√ ªªÁu≤Vü≤àDT&Ü ãj·T≥øÏsê!
m+‘·{Ï bÕbÕ‘·Tà&Óq’ |üŒ{Ïø° Áu≤Vü≤àDTì H˚qT #·+|üqTµµ nì n+{≤&ÉT. n|ü
&ÉT Áu≤Vü≤àDT&ÉT
ªªHê uÛ≤s¡´ ìcÕ~, ÄyÓT >∑÷&Ü Hê‘√bÕ≥T ãj·T{ÏøÏ sêyê*µµ n+{≤&ÉT. <ëìøÏ
>∑sT¡ &ÉT&ÉT n+^ø£]+∫ uÛ≤s¡´‘√düV‰ü Áu≤Vü≤àDTì ãj·T{ÏøÏ s¡eTà+{≤&ÉT. yÓ+≥H˚ $Á|ü⁄&ÉT
uÛ≤s¡´qT rdüTø=ì >∑sT¡ &ÉTì H√{Ï˝À qT+∫ ãj·T≥øÏøÏ ekÕÔ&TÉ . á $<Û+ä >± >∑sT¡ &ÉTì
ø£<˝ä∏ À ø£$ Áu≤Vü≤àDT\ >=|üŒ‘·Hêìï ‘Ó*ù| dü+|òTü ≥qqT sêXÊ&ÉT.
uÛ≤s¡‘+· ˝Àì >∑Ts¡T&ÉTì ø£<≈ä∏ î£ eT÷\+ ø£èwüí j·TEπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·
wüw˜ü ø±+&É Á|ü<eä∏ T Á|übÕsƒø¡ +£ wüc˛˜qTyêø£+˝À ñ+~. Ä ø£<ä∏19 Ç~.
ø£Á<äTe, düT|ü]í düe‘·T\T. M]<äs› ÷¡ ‘·eT ‘·eT s¡÷bÕ\T $TøÏÿ* kÂ+<äs´¡ +
ø£*–qeì $yê<ä|&ü Ü¶sT¡ . á kÂ+<äs´¡ $yê<ä+˝À ø£Á<äTe düT|ü]ìí »sTT+∫+~. n+fÒ
düT|ü]í ø£+fÒ ø£Á<äTe kÂ+<äs´¡ e‹ nì eT<Û´ä düT\ú T ìs¡sí TT+#ês¡T. z&çb˛sTTq e´øÏÔ
>¬ *∫q e´øÏøÔ Ï <ëdæ>± ùde #˚j÷· \ì yês¡T |ü+<Ó+ ø£≥Tº≈î£ Hêïs¡T. uÛ÷Ñ ˝Àø£+ qT+∫
eT÷&Ée<Óq’ <äT´˝Àø£+˝À k˛eT+ ñ+~. Ä k˛e÷ìï ‘Ó∫Ã Ç∫Ã <ëd”‘«· + qT+∫
$eTTøÏsÔ ê*$ ø£eTàì ø£Á<äTe düT|ü]øí Ï #ÓãT‘·T+~. ø£Á<äTe uÛ÷Ñ ˝Àø£ dü«s¡÷|ü+. ÄyÓT
eT÷&Ée<Óq’ <äT´˝Àø£+ qT+∫ k˛e÷ìï ‘˚e&ÜìøÏ düeTs¡Tsú ê\T ø±<äT. düT|ü]í <äT´˝Àø£
dü«s¡÷|ü ø±e&É+ #˚‘· k˛e÷ìï rdüTø=ì sêe&ÜìøÏ ÄyÓT düeTs¡Tsú ê\T. >±j·TÁ‹, »>∑r,
Á‹wüßøº ˘ yÓTT<ä˝q’… #Û+· <ädTü ‡\T düT|ü]í dü+‘êHê\T.
düT|ü]í ‘·q ≈£îe÷s¡T˝…q’ >±j·TÁr yÓTT<ä˝q’… yê]øÏ ø£Á<äTe #Ó|Œæ q e÷≥ #Ó|Œæ
<äT´˝Àø£+ qT+∫ k˛e÷ìï ‘Ó∫Ã ‘·qqT <ëd”‘q· + qT+∫ $&ç|+æ |ü⁄eTì |ü\Tÿ‘·T+~.
|üPs¡«+ »>∑r #Û+· <ädTü ‡≈£î 14 nø£så ê\T ñ+&˚$. n˝≤+{Ï »>∑r #Û+· <ädTü ‡ <äT´˝Àø±ìøÏ
yÓ[fl k˛eT s¡ø≈å£ î£ \‘√ j·TT<ä+∆ #˚dæ z&çb˛sTT s¬ +&ÉT nø£så ê\qT ø√˝ÀŒsTT nø£ÿ&É qT+∫
|üXó¯ e⁄\qT rdüTø=ì edüT+Ô ~. á $<Û+ä >± »>∑r #Û+· <ädTü ‡ |üXó¯ e⁄\qT rdüTø=ì sêe&É+
#˚‘· »>∑‹ n‘·´+‘· |üXó¯ Á|ü<+ä nsTT+~. Á‹wüßøº ˘ #Û+· <ädTü ‡ 13 nø£så ê\T ø£\~. n~
[ 217 ]
k˛eT+ ‘˚e&ÜìøÏ <äT´˝Àø±ìøÏ m–] yÓ[fl nø£ÿ&É k˛eT s¡ø≈å£ î£ \‘√ j·TT<ä+∆ #˚dæ z&çb˛sTT
s¬ +&ÉT nø£så ê\qT k˛eTs¡ø≈å£ î£ \T n|üV≤ü ]+#·>± <äøDåÏ \‘√ ‘·|dü Tü ‡‘√ yÓqøÏÿ ‹]– edüT+Ô ~.
<äøDåÏ \T j·T»„øs£ ,Ô¡ ãTT‹«E\≈£î Çe«<ä–q$. j·T»„øs£ Ô¡ #˚jT· e\dæ+~ ‘·|dü Tü ‡. <äT´˝Àø£+ qT+∫
Á‹wüßøº ˘ #Û+· <ädTü ‡ <äøDå Ï \T rdüTø=ì sêe&É+ #˚‘· ˝Àø£+˝À á #Û+· <ädTü ‡q≈£î kÕúq+ @s¡Œ&ç+~.
düV‰ü j·T+ ˝Ò≈î£ +&Ü ˇ+≥]>± <äT´˝Àø±ìøÏ yÓ[fl |üsê»j·T+ bı+~ e∫Ãq
»>∑‹, Á‹wüßøº ˘ #Û+· <ädTü ‡\ $wüj÷· ìï >±j·TÁ‹ #Û+· <ädTü ‡ ‘Ó\TdüTø=ì y˚Tø£qT rdüTø=ì
<äT´˝Àø±ìøÏ b˛‘·T+~. nø£ÿ&É y˚Tø£ ‘·q ‘˚»düT‡‘√ k˛e÷ìï q\TyÓ|’ ⁄ü ˝≤ nes√~ÛdTü +Ô ~.
Ä ø±s¡D+ #˚‘· n»≈£î(y˚Tø£≈î£ ) n»‘·«+ dæ~d∆ Tü +Ô ~. >±j·TÁr #Û+· <ädTü ‡ k˛eTs¡ø≈å£ î£ \qT
»sTT+∫ k˛e÷ìï, »>∑r Á‹wüßøº ˘ #Û+· <ädTü ‡\T ø√˝ÀŒsTTq Hê\T>∑T nø£så ê\qT rdüTø=ì
edüTÔ+~. >±j·TÁ‹ <äT´˝Àø±ìøÏ yÓfi‚fl≥|ü⁄&ÉT Hê\T>∑T nø£åsê\qT e÷Á‘·y˚T ø£*–
ñ+≥T+~. k˛eT s¡ø≈å£ î£ \ qT+∫ ‘Ó#T· Ã≈£îqï Hê\T>∑T nø£så ê\‘√ ø£*dæ ncÕºø]å£ ne⁄‘T· +~.
»>∑r, Á‹wüßøº ,˘ >±j·TÁr #Û+· <ädTü ‡\˝À >±j·TÁr #Û+· <ädTü ‡ $T–*q s¬ +&ç+{Ï ø£+fÒ ‘·≈î£ ÿe
n˝≤Œø£så ê\T ø£\~. n+<äTe\¢ n~ ÁbÕ‘·d‡ü eqeTTqT bı+~+~ nì ø=+‘·eT+~
eT+Á‘·E\„ T #ÓãT‘·THêïs¡T. >±j·TÁ‹ <äT´˝Àø±ìøÏ yÓ[fl k˛eT s¡ø≈å£ î£ \qT »sTT+∫ k˛e÷ìï
‘˚e&É+ #˚‘· >±j·TÁ‹ #Û+· <ädTü ‡qT j·T»„ eTTK+˝À ñ|üj÷Ó –düTHÔ êïs¡ì ø=+<äsT¡ eT+Á‘·E\„ T
#ÓãT‘·THêïs¡T.
ø£èwüjí T· Eπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘· Á|ü<ëÛ q+>± j·T»„j÷· >±\ $~Û$<ÛëHê\≈£î
dü+ã+~Û+∫q~. á nqTyêø£+˝À k˛eTÁø£j÷· ìøÏ dü+ã+~Û+∫q $wüj÷· \T #Ó|Œü ã&Ü¶sTT.
n+fÒ k˛eTj·÷>∑+˝À ñ|üj÷Ó –+#˚ k˛eT\‘·qT ø=q&ÜìøÏ dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\T
á nqTyêø£+˝À #Ó|Œü ã&Ü¶sTT. á nqTyêø£+˝À k˛eTj·÷>±ìøÏ dü+ã+~Û+∫q k˛eT+
>∑T]+∫q $esê\qT Ç+ø± düTBs¡+È >± #Ó|Œü ã&Ü¶sTT. n<ä+‘ê eTq Á|üdTü ‘Ô · ø£<≈ä∏ î£
nedüs+¡ ˝Ò<Tä . á nqTyêø£+˝Àì ø£Á<äTe düT|üsT¡ \í Ç‹eè‘êÔìï Ä<Ûës¡+>± #˚dTü ø=ì
uÛ≤s¡‘· ø£$ kÂ|üs√íbÕU≤´Hêìï ø£*Œ+∫ sêkÕ&ÉT. ø£Á<äTe n+fÒ e+ø£sj ¡ TÆÓ q >∑‹ ø£\~
nì ns¡+ú . e+ø£s¡ nsTTq >∑‹ ø£\~ bÕeTT. n+<äTe\H˚ uÛ≤s¡‘· ø£$ ø£Á<äTe bÕeTT\qT
ø£qï≥T¢>± sêkÕ&ÉT. düT|ü]í n+fÒ $XÊ\yÓTqÆ s¬ ø£ÿ\T ø£\~ nì ns¡+ú . n+<äTe\H˚ uÛ≤s¡‘·
ø£$ düT|ü]í n‘·´+‘· >=|üŒ<Óq’ , $XÊ\yÓTqÆ s¬ ø£ÿ\T ø£*–q >∑sT¡ &ÉTì ø£qï≥T¢>± uÛ≤s¡‘·
ø£<˝ä∏ À sêkÕ&ÉT. á nqTyêø£+˝À >±j·TÁ‹ <äT´˝Àø±ìøÏ yÓ[fl k˛e÷ìï ‘Ó∫Ã ‘·*j ¢ TÆÓ q
düT|ü]í <ëkÕ´ìï ‘=\–+∫q≥T¢>± ñ+&É>± uÛ≤s¡‘· ø£$ düT|ü]í ø=&ÉTø¬ q’ >∑sT¡ ‘·à+‘·T&ÉT
ny˚Tj·Tã\ dü+|üqTï&Ó’ <˚y+˚ Á<äTì‘√ ø£*|æ <˚e‘·\+<ä]˙ z&ç+∫ neTè‘êìï ‘Ó∫Ã ‘·q
‘·*¢ nsTTq $q‘· <ëdü´ $eTTøÏìÔ ø£*–+∫q>∑≥T¢>± sêkÕ&ÉT.
qqïj·T á >∑sT¡ &√bÕU≤´Hêìï Ä~|üs«¡ + ~«rj·÷XÊ«dü+ s¬ +&Ée |ü<´ä +
qT+∫ 122e |ü<´ä + es¡≈î£ ñqï 121 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ <ë<ë|ü⁄>± eT÷\+˝À ñqï~
[ 218 ]
ñqï≥T¢>± s¡∫+#ê&ÉT. Ç+<äT˝À qqïj·T m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ\T #˚j·T˝Ò<äT. á
ñbÕU≤´q+˝À qqïj·T sêdæq ø=ìï |ü<ë´\T #ê˝≤ s¡eTD°j·T+>± ñHêïsTT.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ñ#ÓÃ’ ÁX¯e+ ‘√ø£ q\¢>± ñ+<äì ø£Á<äTe $q‘·‘√ |ü+<Ó+ y˚d,æ Ç+{ÏøÏ
e∫Ã ‘·q ≈£îe÷s¡T˝…q’ Hê>∑T\‘√ ñ#Ó’ ÃÁX¯e+ ‘√ø£qT q\¢>± #˚dæ ‘·qqT >¬ *|æ+#ê\ì
ø√s¡T‘·÷ ø£Á<äTe #Ó|Œæ q øÏ+~ |ü<´ä + düT\uÛyÑ TÓ qÆ |ü<ë\‘√ ∫qï∫qï yêø±´\ s¡÷|ü+˝À
m+‘√ s¡eTD°jT· +>± ñ+~.
ªªø£Á<äTe ø=&ÉT≈£î\ ø£&øπÉ – j˚TqT $T
eTà+<äi y˚&<˚ ä qqï˝≤sê
Hê|ü+|ü⁄ ùdj·TT&ÉT, qqTï s¡ø+åÏ |ü⁄&ÉT
ø±eT#ês¡T\≈£î <äTwüÿs¡eTT ø£\<Ó
j·TT\¢ ‘Ó\ì¢ ‘·Ts¡>√‘·eÔ TT yê\+ãT
q\¢ ùddæ‹sπ ì Hê≈£î <ëdæ
j·T>∑T eTq $q‘·, MTs¡≥T¢ ùdj·Tì Hê&ÉT
<ëìøÏ eT] j˚TqT <ëdæ q>∑T<äT
»+≥ |üìï<ä+ãT düi∫‹ $T≥T¢>±
qìq bÕeTT˝…\¢ qqj·T $T~j·TT
<ä*¢ |üì#Óqì j·T<Ûsä T¡ àe⁄ ùdj·T>∑
q>∑THÓ! jÓTiTø£ >∑\s¬ eT>∑Te ˝…+<äTµµ
(Ä~|üs«¡ +, 2e ÄXÊ«dü+, 33e |ü<´ä +)
ô|’ d”d|ü <ü ´ä +˝À yÓTT‘·+Ô |ü~ yêø±´\THêïsTT. eT÷&ÉT Hê\T>∑T bÕ<ë˝À¢ì s¬ +&ÉT
yêø±´\T ø=+#Ó+ ô|<ä› yêø±´\T. $T–*q mì$T~ #ê˝≤ ∫qï yêø±´\T. Ç+<äT˝Àì
nqï˝≤sê, Hê |ü+|ü⁄, ùdj·TT&ÉT, qqTï, s¡ø+åÏ |ü⁄&ÉT yÓTT<ä˝q’… ‘Ó\T>∑T |ü<ë\T #ê˝≤
düT\uÛ+Ñ >± ñ+&ç ø£Á<äTe n|üŒ{Ï |ü]dæ‹ú ì ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT.
>∑sT¡ &ÉT&ÉT <˚e˝Àø£+ MT~øÏ <ä+&Ó‹Ô edüTqÔ ï|ü
&ÉT dü«s¡Z ˝Àø£+˝À ø£ìŒ+∫q
ø=ìï ñ‘êŒ‘ê\qT >∑T]+∫ Ç+Á<äT&ÉT ãèVü≤düŒ‹ì Á|ü•ïkÕÔ&TÉ . ãèVü≤düŒ‹ >∑sT¡ &ÉTì
>∑T]+∫ <˚y+˚ Á<äTìøÏ Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
ªªÁu≤Vü≤àDT«&É>T∑ ø£X´¯ |üÁãVü≤à es¡eTTq
$q‘·≈î£ ãT{Ïqº j·Tq|òTü TeT÷]Ô
yê\œ\T´\ <äjT· es¡|øü ≈åÏ î£ \eTTq
øÏ+Á<äT&Ó’ |üs–¡ q sTT<ä‘∆ E
˚
&ÉT<ä~˝Û À qTqïj·T‘·T´Á>∑ ìcÕ<äT\
Hês¡+>∑ Á$T+–q |òTü Às¡ Ms¡T
[ 219 ]
&çuøÑÛ #£ Ã· |üeTT\ s√Væ≤DXÊK‘√ HÓ‹Ô
ø=ì ~$ ãi∫q j·Tì\ y˚–
M– ‘·q ‘·*¢ <ëdü´+ãT ˙>∑ã÷ì
‘·&j É T· ø£eTè‘·+ãT >=ì b˛e>∑&–É e#ÓÃ
>±eTs¡÷|ü dü+|üqTï+&ÉT >±eT>∑eTqT
&É‘&· TÉ ˙≈£î qkÕ<ÛTä ´+&ÉT X¯‘e· TKT+&Éµµ
(Ä~|üs«¡ +, 2e ÄXÊ«dü+, 83e |ü<´ä +)
ô|’ d”d|ü <ü ´ä +˝À qqïj·T >∑sT¡ &ÉTì eè‘êÔ+‘·+ yÓTT‘êÔìï ≈£î|¢ +Ôü >± #·øÿ£ >± ‘Ó*bÕ&ÉT.
yÓTT<ä{Ï Hê\T>∑T bÕ<ë\ ∫es¡ >∑sT¡ &ÉTìøÏ nq|òTü eT÷]Ô, sTT<ä‘∆ E ˚ &ÉT, |òTü Às¡Ms¡T&ÉT,
nì\y˚– nH˚ $X‚wD ü ≤\qT|üj÷Ó –+∫ n‘·ì <Ûsä à¡ >∑TD≤ìï ‘˚»düT‡qT, |üsêÁø£e÷ìï,
y˚>±ìï ‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT. ^‘· |ü<´ä +˝À >∑sT¡ &ÉT&ÉT <˚e˝Àø£+ MT~øÏ <ä+&Ó‹Ô edüTqÔ ï
ø±s¡D≤ìï n‘·&TÉ <˚y+˚ Á<äTì »sTT+#·>\∑ &ÉH˚ yêdüyÔ êìï $e]+#ê&ÉT. eT÷\+˝À á
|òTü {≤º\T Ç+‘· s¡eTD°jT· +>± ˝Òe⁄.
3. >∑+>± X¯+‘·qT\ ø£<ä∏

á ø£<ä∏ Ä~|üs«¡ +˝Àì dü+uÛeÑ |üs«¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À 96e n<Ûë´j·T+ qT+∫
99e n<Ûë´j·T+ es¡≈î£ ñqï Hê\T>∑T n<Ûë´j·÷˝À¢ 140 XÀ¢ø±˝À¢ $es¡+>± ñ+~. á
eè‘êÔ+‘êìï yÓX’ +¯ bÕj·TqT&ÉT »qy˚T»j·TTìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT.
X¯+‘·qT&ÉT Á|ür|ü⁄&TÉ nH˚ sêE ≈£îe÷s¡T&ÉT. Á|ür|ü⁄&TÉ n‘·ì uÛ≤s¡´ #ê˝≤ ø±\+
‘·|dü Tü ‡ #˚jT· &É+ e\¢ yê] eè<ë∆|´ü +˝À X¯+‘·qT&ÉT »ìàkÕÔ&TÉ . Ç‘·&TÉ |üPs¡«»qà˝À Çøå±«≈£î e+X¯dTü &Ô q’Ó
eTVü‰_Ûwßü &ÉT nH˚ sêE. á eTVü‰_Ûwßü &ÉT ÁãVü≤à<˚e⁄ì XÊ|ü+ e\¢ Á|ür|ü⁄ìøÏ ≈£îe÷s¡Tì>±
»ìàkÕÔ&TÉ . X¯+‘·qT&ÉT sêC…q’ ‘·sê«‘· ˇø£s√E >∑+>±qB rsêìøÏ y˚≥≈£î yÓfi≤Ô&TÉ . nø£ÿ&É
n‘·ìøÏ n<äT“¤‘· kÂ+<äs´¡ sê• nsTTq ˇø£ Ád”Ô ø£ìŒdüT+Ô ~. ÄyÓT e÷qe Ád”Ô y˚w+ü <Û]ä +∫q
>∑+>±q~. ÄyÓT kÂ+<äsê´ìøÏ eTT>∑T&∆ q’Ó X¯+‘·qT&ÉT ÄyÓTqT ‘·q≈£î uÛ≤s¡´ ø±e\dæ+~>±
ø√s¡‘ê&ÉT. ÄyÓT <ëìøÏ n+^ø£]dü÷Ô ˇø£ Ä+ø£å ô|&ÉT‘·T+~, ªªsêC≤! H˚qT ˙≈£î uÛ≤s¡´HÓ’ ˙ nBÛq+˝À
ñ+{≤qT. nsTT‘˚ X¯óuÛyÑ TÓ HÆ ê, nX¯óuÛyÑ TÓ HÆ ê H˚qT @ |üì #˚dHæ ê n&É–¶ +#·≈L£ &É<Tä . Hê≈£î ø£w+ºü
ø£*>π ≥≥T¢ e÷{≤¢&≈É L£ &É<Tä . ˙e⁄ Ç˝≤ Á|eü ]Ô+∫q+‘·ø±\+ H˚qT ˙<ä>sZ∑ ¡ ñ+{≤qT. qqTï n&É–¶ +∫Hê,
nÁ|æjT· +>± e÷{≤¢&Hç ê ìqTï $&ç∫ô|{Ïº yÓ[flb˛‘êqTµµ X¯+‘·qT&ÉT ÄyÓT wüs‘¡ T· ≈£î n+^ø£]+∫
ÄyÓTqT $yêVü≤+ #˚dTü ≈£î+{≤&ÉT.
>∑+>±X¯+‘·qT\≈£î es¡Tdü>± @&ÉT>∑Ts¡T ≈£îe÷s¡T\T |ü⁄&É‘ês¡T. >∑+>∑ @&ÉT>∑Ts¡T
≈£îe÷s¡T\qT |ü⁄{Ïqº yÓ+≥H˚ ˙{Ï˝À y˚dTü +Ô ~. ÄyÓT #˚dTü qÔ ï Ä|üì X¯+‘·qTìøÏ Çwü+º
˝Òøb£ ˛sTTq|üŒ{Ïø° ‘êqT n&ÉT¶ #Ó_‘˚ ÄyÓT ‘·qqT e~* yÓ[flb˛‘·T+<äì uÛ≤$+∫ X¯+‘·qT&ÉT
[ 220 ]
ÄyÓT≈£î n&ÉT¶ #Ó|Œü &ÉT. mì$T<äe ≈£îe÷s¡T&ÉT |ü⁄{Ïqº |ü⁄&ÉT X¯+‘·qT&ÉT Ä ≈£îe÷s¡Tì
Áã‹øÏ+#·Tø√yê\ì uÛ≤$+∫ >∑+>∑‘√ ªªá ≈£îe÷s¡Tì #·+|üe<äT› |æ\\¢ HÓ+<äT≈£î #·+|ü⁄‘T· Hêïe⁄?
|ü⁄Á‘·|÷üò ‹ì ≈£îe÷s¡T\ì #·+|æ ô|<äb› ÕbÕìï bı+<äT‘·THêïe⁄µµ nì n+{≤&ÉT. <ëìø±yÓT
ªªH˚qT á ø=&ÉT≈£îqT #·+|üqT. |ü⁄Á‘·e+‘·T\˝À ˙e⁄ >=|üŒyê&Ée⁄. ø±˙ H˚qT eTT+<äT
#Ó|Œæ q ìj·TeT+ Á|üø±s¡+ ˙e<ä› ñ+&ÉqT. H˚qT >∑+>∑qT. <˚e‘·\ ø±s¡´dæ~∆ ø√dü+ ˙‘√
ø£*dæ J$+#êqT. nwüeº düTe⁄\T XÊ|ü+ e\¢ e÷qe⁄\T>± »ìà+#ês¡T. yê]øÏ ‘·+Á&ç
ø±>∑\ ns¡Ω‘· á ˝Àø£+˝À ˙≈£î e÷Á‘·yT˚ ñ+~. yê]ì >∑s“¡ +¤ ˝À <Û]ä +#·&ÜìøÏ H˚qT
e÷qes¡÷bÕìï bı+<ëqT. nwüeº düTe⁄˝À¢ @&ÉT>∑T]ì |ü⁄{Ïqº yês¡T |ü⁄{Ïqº ≥T¢>± ˙{À¢ y˚dæ
yê]øÏ XÊ|ü $eTTøÏÔ ø£*–+#êqT. á u≤\T&ÉT nwüeº düTe⁄˝À¢ ∫e]yê&ÉT. Ç‘·ìï H˚qT
ô|+∫ ô|<ä› #˚dæ ˙≈£î n|üŒ–kÕÔqTµµ nì #Ó|Œæ ≈£îe÷s¡Tì rdüTø=ì yÓ[flb˛‘·T+~. X¯+‘·qT&ÉT
>∑+>∑ #Ó|Œæ q <ëìøÏ ÄX¯Ãs¡´b˛sTT ÄyÓT ‘·qqT $&ç∫ô|{Ïº yÓ[flb˛sTTq+<äT≈£î $#ê]+∫
j·T<∏ëÁ|üø±s¡+>± sêC≤´ìï bÕ*dü÷Ô ñ+{≤&ÉT. ø=ìï dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘· n‘·&TÉ >∑+>±q~
düMTbÕìøÏ y˚≥≈£î yÓ[fl nø£ÿ&É u≤D≤\‘√ >∑+>±q~øÏ n&ÉTø¶ ≥£ º y˚dqæ ~yê´ÁdüÔ dü+|üqTï&Óq’
ˇø£ j·TTe≈£îì #·÷kÕÔ&TÉ . n<˚ düeTj·T+˝À >∑+>∑ nø£ÿ&çøÏ e∫Ã Ä j·TTe≈£îì X¯+‘·qTìøÏ
n|üŒ–dü÷Ô ªªá u≤\T&ÉT ˙e⁄ >∑‘+· ˝À Hê >∑s“¡ +¤ <ë«sê bı+~q mì$T<äe _&É.¶ Ç‘·&TÉ
düs«¡ XÊÁkÕÔ\T nuÛ´Ñ dæ+#ê&ÉT. e•wüßìº <ä>sZ∑ ¡ nìï $<ä´\qT nuÛ´Ñ dæ+#ê&ÉT. X¯ÁkÕÔÁdüÔ
$<ä´˝À¢ y˚T{Ï. n˝≤+{Ï á ≈£îe÷s¡Tì d”«ø£]+#·Tµµ nì #Ó|Œæ Ä ≈£îe÷s¡Tì X¯+‘·qTìøÏ
n|üŒ–+∫ yÓ[flb˛‘·T+~. Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á >∑+>± X¯+‘·qT\ ø£<˝ä∏ À C≤q|ü<ä n<äT“¤‘· ø£<ë∏ +XÊ\T ø=ìï ñHêïsTT.
C≤q|ü<ä n<äT“¤‘· ø£<˝ä∏ À¢ Hêj·T≈£î&ÉT ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\≈£î ˝Òø˝£ øÒ £ ø£\T>∑T‘ê&ÉT. ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T
dü+‘êq+ ø√dü+ nH˚ø£ Á|üjT· ‘êï\T #˚kÕÔsT¡ . ∫es¡≈î£ yês¡T ‘·|dü Tü ‡ #˚jT· &É+e\¢ >±˙,
ãTTwæ Ç∫Ãq e÷$T&ç|+ü &ÉT e\¢ >±˙ dü+‘êqe+‘·T\e⁄‘ês¡T. ø=ìï ø£<˝ä∏ À¢ Hêj·T≈£î&ÉT
|üPs¡«»qà˝Àì XÊ|ü+ ø±s¡D+>± |ü⁄&É‘ê&ÉT. Hêj·T≈£î&ÉT y˚≥≈£î yÓ[fl nø£ÿ&É n<äT“¤‘·
kÂ+<äs´¡ sê•jÓTÆ q Ád”ìÔ #·÷dæ yÓ÷Væ≤+∫ ÄyÓTqT $yêVü≤+ #˚dTü ø√yê\qT≈£î+{≤&ÉT. ÄyÓT
<ëìøÏ n+^ø£]dü÷Ô ˇø£ Ä+ø£å ô|&ÉT‘·+~. sêE Ä Ä+ø£≈å î£ n+^ø£]+∫ ÄyÓTqT $yêVü≤+
#˚dTü ≈£î+{≤&ÉT. n<äT“¤‘· ø£<˝ä∏ À¢ Ä+ø£å ñ+fÒ Ä+øå±‹Áø£eTD ‘·|Œü ìdü]>± ñ+≥T+~.
Hêj·T≈£î&ÉT nqTø√≈£î+&Ü >±˙, ø±yê\ì >±˙ Ä+ø£qå T n‹Áø£$TkÕÔ&TÉ . <ëì‘√ ÄyÓT
n‘·ìì e~*ô|{Ïº yÓ[flb˛‘·T+~. ∫es¡≈î£ Hêj·T≈£î&ÉT nH˚ø£ Á|üjT· ‘êï\T #˚dæ ÄyÓTqT
<äøÿÏ +#·T≈£î+{≤&ÉT. á \ø£Då ≤\T >∑+>±X¯+‘·qT\ ø£<˝ä∏ À #ê˝≤ es¡≈L£ ñHêïsTT.
>∑+>±X¯+‘·qT\ ø£<˝ä∏ À Hêj·T≈£î&ÉT X¯+‘·qT&ÉT. n‘·&TÉ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\≈£î ˝Òø˝£ øÒ £
‘·|dü Tü ‡ #˚jT· ≥+ e\¢ |ü⁄{Ïqº yê&ÉT. n+‘˚ø±≈£î+&Ü Ç‘·&TÉ |üPs¡«»qà˝À eTVü‰_Ûwßü &ÉT nH˚
ù|s¡T>∑\ sêE. ÁãVü≤à<˚e⁄ì XÊ|ü+ e\¢ e÷qe⁄&ç>± »ìà+#ê&ÉT. Ç‘·&TÉ >∑+>±q~
[ 221 ]
rsêìøÏ y˚≥≈£î yÓ[fl nø£ÿ&É e÷qes¡÷|ü+˝À ñqï >∑+>∑qT #·÷dæ yÓ÷Væ≤+∫ ‘·qqT ô|[fl
#˚dTü ø√eTì ÄyÓTqT ø√s¡&+É , ÄyÓT <ëìøÏ n+^ø£]dü÷Ô Ä+ø£å ô|≥º&+É , X¯+‘·qT&ÉT <ëìøÏ
n+^ø£]+∫ ÄyÓTqT $yêVü≤+ #˚dTü ø√e&É+, X¯+‘·qT&ÉT Ä+øå±‹Áø£eTD #˚jT· &É+, >∑+>∑
n‘·ìï e~*ô|{Ïº yÓ[flb˛e&É+ yÓTT<ä˝q’… ø£<ë∏ +XÊ\˙ï C≤q|ü<ä n<äT“¤‘· ø£<ë∏ +XÊ˝Ò.
>∑+>±X¯+‘·qT\ ø£<˝ä∏ À n˝…Hé &É+&Ódt #Ó|Œæ q L-LL dæ<ë∆+‘· \ø£Då ≤\T ø=ìï
ñHêïsTT. Hêj·T≈£î&Óq’ X¯+‘·qTìøÏ >∑+>∑(uÛ≤s¡´) ˝Òøb£ ˛e&É+ nuÛ≤e+(LACK). >∑+>∑
‘êqT X¯+‘·qTìøÏ uÛ≤s¡´>± ñ+&Ü\+fÒ ‘êqT @$T #˚dHæ ê X¯+‘·qT&ÉT n&ÉT#¶ |Ó Œü ≈£L&É<Hä ˚
ìã+<Ûqä ô|≥º&+É Ä+ø£å (INTERDICTION). >∑+>∑ ‘·q≈£î |ü⁄{Ïqº mì$T<äe ≈£îe÷s¡Tì
˙{ÏbÕ\T #˚dTü +Ô &É>± X¯+‘·qT&ÉT ÄyÓT≈£î n&ÉT¶ #Ó|Œü &É+ Ä+øå±‹Áø£eTD(VIOLATION).
X¯+‘·qT&ÉT ‘·q |üìøÏ n&ÉT¶ #ÓbÕŒ&ÉT ø±ã{Ïº n‘·ìï e~*ô|{Ïº yÓ[flb˛e&É+
|üsêékÕq+( CONSEQUENCE). á ø£<∏ä˝À &É+&Ódt #Ó|æŒq nes√<Ûë\qT
‘·|Œæ +#·Tø√e&É+, nuÛ≤e ìyês¡D nH˚ ∫e] s¬ +&ÉT \ø£Då ≤\T ˝Òe⁄. á s¬ +&ÉT \ø£Då ≤\T
ñqï C≤q|ü<ä ø£<˝ä∏ À¢ Hêj·T≈£î&ÉT ‘·qqT+∫ yÓ[flb˛sTTq uÛ≤s¡´qT ‹]– <äøÿÏ +#·Tø√e&ÜìøÏ
n<äT“¤‘· ø±sê´\‘√ ≈£L&çq Á|üjT· ‘·ï+ #˚kÕÔ&TÉ . n˝≤ Á|üjT· ‹ï+#·&+É nes√<Ûë\qT
‘·|Œæ +#·Tø√e&É+ ne⁄‘·T+~. Hêj·T≈£îì Á|üjT· ‘êï\T |ò*ü +∫ ∫es¡≈î£ n‘·ì uÛ≤s¡´qT
<äøÿÏ +#·T≈£î+{≤&ÉT. Ç~ nuÛ≤e ìyês¡D ne⁄‘·T+~. á s¬ +&ÉT \ø£Då ≤\T >∑+>±X¯+‘·qT\
ø£<˝ä∏ À ˝Òe⁄. á ø£<˝ä∏ À ø£<ä∏ ∫es¡ Hêj·T≈£îìøÏ uÛ≤s¡´(>∑+>∑) <äøÿ£ ø£b˛sTTHê ø=&ÉT≈£î
>∑+>π j·TT&ÉT <ä≈î£ ÿ‘ê&ÉT.
uÛ≤s¡‘+· ˝À >∑+>±X¯+‘·qT\ ø£<qä∏ T b˛*q ø£<ä∏ ôVAeTsY eTVü‰ø£$ sêdæq
Á^≈£î\ Ç‹Vü‰düyTÓ qÆ Ç*j·T&é˝À ñ+~. Ä ø£<20 ä∏ Ç~.
Á^düT sê»<Ûëì nsTTq @<∏HÓ ‡é q>∑sêìøÏ düMT|ü+˝À ªªáõHêµµ nH˚ B«|ü+
ñ+~. <ëì sêC…q’ ªªá j˚Tø£dµt µ ≈£îe÷s¡T&ÉT ªª|”˝j Ò T· dtµµ. á |”˝jÒ T· dt≈î£ düeTTÁ<ä|⁄ü
n|ü‡s¡dü nsTTq ªª<∏{Ó dÏ µt µ≈£î |ü⁄{Ïqº yê&ÉT ªªmøÏ©CŸµµ. ô|[fløÏ eTT+<äT <∏{Ó dÏ t |”˝j Ò T· dt≈î£ ˇø£
wüs‘¡ T· ô|&ÉT‘·T+~. n~ uÛ≤s¡‘+· ˝À >∑+>∑ X¯+‘·qTìøÏ ô|{Ïqº ìã+<Ûqä ˝≤+{Ï<.˚ ‘êqT
#˚ùd @ |üì nsTTHê m+<äT≈£î #˚dTü HÔ êïeì n&ÉT¶ #Ó_‘˚ yÓ+≥H˚ |”˝j Ò T· dtqT e~*
yÓ[flb˛‘êqì <∏{Ó dÏ t #ÓãT‘·T+~. <ëìøÏ |”˝j Ò T· dt n+^ø£]+∫ ÄyÓTqT ô|[fl#˚dTü ≈£î+{≤&ÉT.
yê]øÏ dü+e‘·‡sêìøÏ ˇø£sT¡ #=|ü⁄Œq Äs¡T>∑Ts¡T ≈£îe÷s¡T\T |ü⁄&‘É ês¡T. yês¡+<äs÷¡ ‘·q˝≤>±
neTs¡T˝≤ ø±<ë nì |üØøÏ+å #·&ÜìøÏ <∏{Ó dÏ t |ü⁄{Ïqº yÓ+≥H˚ yê]ì eT+≥˝À y˚dTü +Ô ~.
yês¡+<äs÷¡ ø±* #·ìb˛‘ês¡T. <∏{Ó dÏ t yês¡+<ä]ø° X¯Øs¡+ ì+&Ü neTè‘·+ |üPdæ yêfi¯ófl
neTs¡T˝≤ ø±<ë nì ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ yê]ì eT+≥˝À¢ y˚ùd<ä≥. |”˝j Ò T· dt Ç<ä+‘ê
#·÷dü÷Ô ≈£L&Ü ÄyÓTqT $~Û+∫q wüs‘¡ T· qT ã{Ïº ÄyÓTqT Á|ü•ï+#·&+É >±˙, n&ÉTø¶ √e&É+
>±˙ #˚jT· ˝Ò<Tä . @&Ée ≈£îe÷s¡T&ÉT>± |ü⁄{Ïqº ªªmøÏ©CŸµµ≈£î ≈£L&Ü <∏{Ó dÏ t neTè‘·+ |üPdæ
[ 222 ]
eT+≥˝À y˚jT· >± |”˝j Ò T· dt yÓ+≥H˚ e∫Ã Ä •X¯óe⁄ ≈£î&çø±\T eT&ÉeT <ä>sZ∑ ¡ |ü≥Tºø=ì
eT+≥˝À qT+∫ ãj·T≥≈£î ˝≤π>kÕÔ&TÉ . $T–*q X¯Øs¡u≤Û >∑eT+‘ê neTè‘·+ |üPdæ eT+≥˝À
ø±\Ãã&çq+<äTe\¢ Ä X¯Øs¡eT+‘ê <äè&Û+É >± ‘·j÷· s¡sTT+~. |”˝j Ò T· dt møÏ©CŸ ≈£î&çø±\T
eT&ÉeT <ä>sZ∑ ¡ |ü≥Tºø√e&É+ e\¢ nø£ÿ&É dü]>± ø±\˝Ò<Tä . Ä uÛ≤>∑+ ã\V”≤qyÓTqÆ ~>±
‘·j÷· s¡sTT+~. nø£ÿ&É >±j·T|ü]ùdHÔ ˚ møÏ©CŸ #·ìb˛‘ê&ÉT. ‘êqT #˚dqæ |üìøÏ |”˝j Ò T· dt
n&ÉT¶ #Ó|Œü &É+ #˚‘· <∏{Ó d° t |”˝jÒ T· dtqT e~*y˚dæ <˚e˝Àø±ìøÏ yÓ[flb˛‘·T+~.
>∑+>± X¯+‘·qT\ ø£<≈ä∏ î£ , <∏{Ó dÏ t |”˝j
Ò T· dt\ ø£<≈ä∏ î£ #ê˝≤ <ä>]Z∑ b˛*ø£\T
ñHêïsTT. ¬s+&ç+{Ï˝Àq÷ HêsTTø£\T <˚e‘ê Ád”Ô\T ø±>± Hêj·T≈£î\T e÷qe⁄\T.
s¬ +{Ï+{Ï˝Àq÷ HêsTTø£\T wüs‘¡ T· \T ô|{Ïº Hêj·T≈£î\qT ô|[fl #˚dTü ≈£î+{≤s¡T. s¬ +&ÉT ø£<˝ä∏ À¢q÷
HêsTTø£\T ø£qï ≈£îe÷s¡T\qT #·+|ü⁄‘ês¡T. n+‘˚>±≈£î+&Ü s¬ +&ÉT ø£<˝ä∏ À¢q÷ Hêj·T≈£î\T
wüs‘¡ T· \T ñ\¢+|òTæ +#·&+É ‘√ HêsTT≈£\T uÛsÑ \Ô¡ qT e~* y˚dæ yÓ[flb˛‘ês¡T. Ç˝≤ á s¬ +&ÉT
ø£<\ä∏ ≈£L ø=ìï b˛*ø£\‘√ bÕ≥T ‘˚&Ü\T ≈£L&Ü ñHêïsTT. >∑+>± X¯+‘·qT\ ø£<˝ä∏ À
>∑+>∑ edüTe⁄\≈£î XÊ|ü $yÓ÷#·q ø£*–+#·&ÜìøÏ yês¡T |ü⁄{Ïqº yÓ+≥H˚ ˙{Ï˝À y˚dæ
#·+|ü⁄‘·T+~. Ç*j·T&é ø£<˝ä∏ À <∏{Ó dÏ t ‘·q≈£î |ü⁄{Ïqº ≈£îe÷s¡T\T <˚e‘·˝ ˝≤>∑ neTs¡T˝≤
ø±<ë nì |üØøÏ+å #·&ÜìøÏ yê]ì eT+≥˝À¢ y˚dæ #·+|ü⁄‘·T+~. >∑+>± X¯+‘·qT\ ø£<˝ä∏ À
>∑+>∑ X¯+‘·qTì e~*ô|{Ïº yÓ[flb˛‘·÷ ‘·q ≈£îe÷s¡Tì yÓ+≥ rdüTø=ì yÓ[fl ô|+∫ ô|<ä› #˚dæ
düs«¡ XÊÁkÕÔ˝À¢q÷ X¯ÁkÕÔÁdüÔ $<ä´˝À¢q÷ bÕs¡+>∑‘T· ìï #˚dæ X¯+‘·qTìøÏ n|üŒ–düT+Ô ~. Ç*j·T&é˝À
<∏{Ó dÏ t •X¯óe⁄>± ñqï ‘·q ø=&ÉT≈£îqT uÛsÑ Ô¡ nsTTq |”˝j Ò T· dt <ä>sZ∑ ¡ e~˝Òdæ yÓ[flb˛‘·T+~.
á s¬ +&ÉT ø£<\ä∏ T C≤q|ü<ä n<äT“¤‘· ø£<\ä∏ Á|üu≤Û e+‘√ |ü+&ç‘· ø£e⁄\T sêdæqy˚. n+<äTe\¢
á s¬ +&ç+{Ï˝Àq÷ C≤q|ü<ä ø£<ë∏ +XÊ\T ñHêïsTT.
4. »sêdü+<ÛTä ì ø£<ä∏ :
á ø£<ä∏ düu≤Û |üs«¡ +˝À eT÷&Ée ñ|ü|sü «¡ yÓTqÆ sê»dü÷j·÷s¡+uÛÑ |üs«¡ +,
Hê\Ze ñ|ü|sü «¡ yÓTqÆ »sêdü+<Ûeä <Ûä |üs«¡ + nH˚ s¬ +&ÉT ñ|ü|sü ê«˝À¢ 366 XÀ¢ø±˝À¢ #ê˝≤
$es¡+>± e⁄+~. <Ûsä à¡ sêE sê»dü÷j·T j·÷>∑+ #˚jT· ‘·\ô|{Ïqº |ü
&ÉT ø£èwüß&í TÉ n‘·ì‘√
»sêdü+<ÛTä &ÉT uÛ÷Ñ $T MT<ä #ê˝≤ eT+~ sêE\qT »sTT+∫ yê]ì ø±[ø±<˚$øÏ ã*
Çe«&ÜìøÏ ã+B\T>± |ü≥Tº≈£îHêï&Éì ‘·q≈£î ≈£L&Ü n‘·&ÉT nCÒj·TT&Éì, n‘·ìï
#·+|ü≈î£ +&Ü sê»dü÷j·Tj·÷>∑+ #˚jT· &É+ kÕ<Û´ä + ø±<äì #ÓãT‘ê&ÉT. n|ü
&ÉT <Ûsä à¡ sêE
»sêdü+<ÛTä &ÉT lø£èwüßìí øÏ m˝≤ nCÒjT· T&Éj÷· ´&Éì ø£èwüßìí Á|ü•ïkÕÔ&TÉ . <ëìøÏ düe÷<Ûëq+>±
ø£èwüß&í TÉ »sêdü+<ÛTä ì »qà eè‘êÔ+‘êìï Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
eT>∑<<äÛ X˚ ¯ sêC…q’ ãèVü≤Á<ä<TäÛ &ÉT #ê˝≤ ã\e+‘·T&ÉT, dü»q® T&ÉT. n‘·ìøÏ
Ç<äs› T¡ uÛ≤s¡´\T. yê]øÏ #ê˝≤ ø±\+ dü+‘êq+ ø£\>∑˝<Ò Tä . dü+‘êq+ ø√dü+ Ä sêE
nH˚ø£ ôVAe÷\T, j·÷>±\T #˚XÊ&ÉT. nsTTq|üŒ{Ïø° dü+‘êq+ ø£\>∑˝Ò<äT. Ç˝≤
[ 223 ]
ñ+&É>± n‘·ì sêC≤´ìøÏ #·+&Éøö•≈£î&ÉT nH˚ eTTì e∫Ã ˇø£ e÷$T&ç #Ó≥Tº øÏ+<ä
$ÁX¯$TkÕÔ&TÉ . ãèVü≤Á<ä<TäÛ &ÉT uÛ≤s¡´\‘√ ø£*dæ eTTìì <ä]Ù+∫ nH˚ø£ $\TyÓq’ s¡‘êï\qT
ø±qTø£>± düeT]ŒkÕÔ&TÉ . n‘·ì ùde≈£î eTTì dü+‘√wæ+∫ es¡+ ø√s¡Tø√eT+{≤&ÉT. dü+‘êq
V”≤qT&Óq’ ‘·q≈£î sê»´+, es¡+ m+<äT≈£î nì sêE Bq+>± n+{≤&ÉT. n‘·ì u≤<Ûä
>∑eTì+∫q eTTì n|ü
&˚ ‘·q #˚‹˝À |ü&qç ˇø£ e÷$T&ç|+ü &ÉTqT eT+Á‹+∫ sêE≈£î
Ç∫Ã Ä |ü+&ÉTqT n‘·ì uÛ≤s¡´\T ‹+fÒ ≈£îe÷s¡T&ÉT ø£\T>∑T‘ê&Éì #ÓãT‘ê&ÉT. n+‘˚>±≈£î+&Ü
|ü⁄≥ºuÀj˚T n‘·ì ≈£îe÷s¡TìøÏ Áu≤Vü≤àD uÛøÑ ,ÔÏ j·TT<ä+∆ ˝À |üsê»j·T+ ˝Òøb£ ˛e&É+,
j·TT<ë∆døü ÔÏ q•+#·ø£ b£ ˛e&É+, n‹~∏ eTsê´<ä, Bqs¡øDå£ , eTVü‰ã\+, ˝Àø£+˝À XÊX¯«‘·yTÓ qÆ
ø°],Ô Á|üC≤qTsê>∑+ nH˚ mì$T~ esê\qT ÇkÕÔ&TÉ . sêE eTTì #Ó|Œæ q e÷≥\≈£î
#ê˝≤ dü+‘√wæ+∫ e÷$T&ç|+ü &ÉTqT ‘·q Ç<äs› T¡ uÛ≤s¡´\≈£î Çe«>± yês¡T <ëìï ø√dæ
#Ó]dü>+∑ ‹+{≤s¡T. n∫s¡ø±\+˝ÀH˚ sêE uÛ≤s¡´\T >∑s“¡ e¤ ‘·T˝…’ HÓ\\T ì+&çq ‘·sê«‘·
#Ós=ø£ eTTø£ÿ>± e⁄qï ÁbÕD+ ˝Òì eT>∑•X¯óe⁄qT ø£+{≤s¡T. ˇø£ ø£qTï, ˇø£ #ÓsTT´, ˇø£
ø±\T, dü>+∑ eTTK+, dü>+∑ bı≥º, q&ÉTeTT øÏ+~ uÛ≤>∑+ ø£\ s¬ +&ÉT X¯Øsê\ eTTø£ÿ\qT
#·÷dæ sêE, sêE uÛ≤s¡´\T uÛj Ñ T· |ü&bç ˛sTT m+‘·>±H√ <äT'œkÕÔsT¡ . yê] #Ó*ø£‘\ÔÓ T Ä
eTTø£ÿ\qT >∑T&É˝¶ À¢ #·T{Ïº n+‘·:|ü⁄s¡+ qT+&ç ãj·T≥≈£î e∫Ã yê{Ïì bÕs¡yd˚ æ yÓfi‘¯ ês¡T.
n<˚ düeTj·T+˝ÀH˚ ª»s¡µ nH˚ ù|s¡T >∑\ sêø£då æ Ä s¬ +&ÉT eTTø£ÿ\qT rdüTø=ì ø£\T|ü⁄‘T· +~.
n˝≤ ø£\|ü>±H˚ Ä s¬ +&ÉT eTTø£ÿ\T ø£*dæb˛sTT •X¯óe⁄>± @s¡Œ&ç ÁbÕD+ e∫Ã @&ÉÃ&É+
ÁbÕs¡+_ÛkÕÔ&TÉ . yÓ+≥H˚ »s¡ Ád”sÔ ÷¡ bÕìï <Û]ä +∫ sêE <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã Ä ≈£îe÷s¡Tì
n‘·ìøÏ n|üŒ–düT+Ô ~. sêE n|ü]$T‘·+>± dü+‘√wæ+∫ »s¡ #˚‘· ø£\T|üã&çqyê&ÉT
ø±e&É+#˚‘· »sêdü+<ÛTä &ÉT nì Ä •X¯óe⁄≈£î ù|s¡T ô|{Ïº n˝≤¢sT¡ eTT<äT>› ± ô|+#·T‘ê&ÉT.
ø=+‘· ø±\+ ‘·sê«‘· #·+&Éøö•ø£ eTTì eT∞fl Ä sêC≤´ìøÏ ekÕÔ&TÉ . ãèVü≤Á<ä<TäÛ &ÉT ‘·q
≈£îe÷s¡Tì rdüTø=ì yÓ[fl eTTìì ø£\TkÕÔ&TÉ . »sêdü+<ÛTä &ÉT >=|üŒ ã\ |üsêÁø£e÷\‘√
sêE\qT »sTTkÕÔ&ìÉ , n‘·ì eTT+<äT @ sêE ì\ã&É˝&Ò ìÉ eTTì #ÓãT‘ê&ÉT. Ä
‘·sê«‘· ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ ãèVü≤Á<ä<TäÛ &ÉT »sêdü+<ÛTä ìøÏ |ü{≤º_ùÛ wø£+ #˚dæ uÛ≤s¡´\‘√ ø£*dæ
n&Ée⁄\≈£î yÓ[flb˛‘ê&ÉT. »sêdü+<ÛTä &ÉT <ä+&Éj÷· Á‘·\T #˚dæ sêE\+<ä]ì »sTT+∫
yê]ì ã+B\T>± |ü≥Tº≈î£ ì ø±[ø±<˚$øÏ ã* Çyê«\qT≈£î+{≤&ÉT.
ô|’ $<Û+ä >± ø£èwüß&í TÉ »sêdü+<ÛTä ì |ü⁄≥Tºøq£ T >∑T]+∫ <Ûsä à¡ sêE≈£î #Ó|Œæ
»sêdü+<ÛTä &ÉT m˝≤+{Ï Äj·TT<Û+ä e\¢ #êe&Éì n‘·ìï u≤VüQã\+‘√H˚ #·+bÕ\ì,
n‘·ìï #·+|ü≈î£ +&Ü sê»dü÷j·Tj·÷>∑+ #˚jT· &É+ kÕ<Û´ä + ø±<äì, ;Ûe÷s¡Tq® T\qT ‘·q‘√
|ü+|æùdÔ »sêdü+<ÛTä ì #·+|æ ekÕÔqì #ÓãT‘ê&ÉT. <Ûsä à¡ sêE <ëìøÏ n+^ø£]+#·&+É ‘√
ø£èwüß&í TÉ ;Ûe÷s¡Tq® T\qT rdüTø=ì Áu≤Vü≤àDT\ y˚w+ü ‘√ s¡V≤ü dü´+>± eT>∑<äÛ sê»´+˝ÀøÏ
Á|üy•˚ +∫ »sêdü+<ÛTä ì ø£\TdüTø=ì ‘·eT‘√ j·TT<ä+∆ #˚j÷· \ì »sêdü+<ÛTä ìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT.
[ 224 ]
»sêdü+<ÛTä &ÉT ;ÛeTTì‘√ u≤VüQj·TT<ë∆ìøÏ dæ<e∆ä TÚ‘ê&ÉT. yê] j·TT<ä+∆ ø±ØÔøe£ ÷dü+
yÓTT<ä{Ï s√E ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ Æ sπ sTT+uefi¯ófl m˝≤+{Ï ÄVü‰s¡+ ˝Ò≈î£ +&Ü Á‘·j÷Ó <ä• es¡≈î£
kÕ>∑T‘·T+~. #·‘T· s¡•› Hê{ÏøÏ »sêdü+<ÛTä &ÉT n\dæb˛‘ê&ÉT. n~ >∑eTì+∫q ø£èwüß&í TÉ
;ÛeTT&ÉT #·÷düT+Ô &É>± ˇø£ >∑&|¶ç sü ø¡ q£ T ì\Te⁄≈£î s¬ +&ÉT>± N*Ã bÕπskÕÔ&TÉ . <ëìï
>∑eTì+∫q ;ÛeTT&ÉT »sêdü+<ÛTä ì øÏ+<ä |ü&yÉ d˚ æ ‘·q ø±\T‘√ n‘·ì ø±\TqT ‘=øÏÿô|{Ïº
n‘·ìï ì\Te⁄≈£î s¬ +&ÉT eTTø£ÿ\T>± N*Ã yê{Ïì bÕπskÕÔ&TÉ . nsTT‘˚ ÄX¯Ãs¡´+>± Ä
s¬ +&ÉT eTTø£ÿ\T eT∞fl <ä>sZ∑ ¡ e∫Ã n‘·T≈£îÿì »sêdü+<ÛTä &ÉT ˝Ò∫ ;ÛeTTì‘√ eT∞fl j·TT<ä+∆
#˚kÕÔ&TÉ . ákÕ] ø£èwüß&í TÉ >∑&|¶ç sü ø¡ q£ T s¬ +&ÉT>± N*Ã m&ÉeT#˚‹˝À eTTø£ÿqT ≈£î&çy|’Ó ⁄ü ≈£î,
≈£î&ç#‹˚ ˝À eTT≈£ÿqT m&ÉeTyÓ|’ ⁄ü ≈£î |ü&yÉ k˚ ÕÔ&TÉ . Bìï >∑eTì+∫q ;ÛeTT&ÉT »sêdü+<ÛTä ì
s¬ +&ÉT eTTø£ÿ\T>± N*Ã yê{Ïì $|üØ‘·~X¯˝À |ü&k˚ ÕÔ&TÉ . <ëì‘√ Ä s¬ +&ÉT eTTø£ÿ\T
n‘·T≈£îÿø√≈£î+&Ü b˛‘êsTT. <ëì‘√ »sêdü+<ÛTä &ÉT #·ìb˛‘ê&ÉT.
ø=ìï dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘· Á|ü‘T· ˝À¢ ø£èwüß&í TÉ >∑&¶ç |üsø¡ q£ T s¬ +&ÉT>± N*Ã ;ÛeTTìøÏ
dü+øπ ‘·$Te«&É+, <ëìì #·÷∫ ;ÛeTT&ÉT »sêdü+<ÛTä ì ì\Te⁄≈î£ s¬ +&ÉT>± N\Ã&É+ yÓTT<ä\sTTq
eè‘êÔ+‘·+ ˝Ò<Tä . ;ÛeTT&ÉT »sêdü+<ÛTä ì m‹Ô Äø±X¯+˝À –s¡–s¡ ‹|æŒ uÛ÷Ñ $T MT<ä |ü&yÉ d˚ æ
n‘·ì q&ÉTeTT $]∫ #·+|æq≥T¢>± á Á|‘ü T· ˝À¢ ñ+~. qqïj·T´ ‘·q uÛ≤s¡‘+· ˝À ;ÛeTT&ÉT »sêdü+<ÛTä ì
Ç<˚ $<Û+ä >± #·+|æq≥T¢>± sêXÊ&ÉT.
á »sêdü+<ÛTä ì ø£<˝ä∏ À C≤q|ü<ä n<äT“¤‘· ø£<ë∏ +XÊ\T>± yÓTT<ä≥ #Ó|
ü ≈£îqï
Hêj·Tø£, Á|ü‹Hêj·Tø£ \ø£Då ≤\T ø=ìï e⁄HêïsTT. »sêdü+<ÛTä ì |ü⁄≥Tºø£ C≤q|ü<ä ø£<˝ä∏ À¢ì
Hêj·T≈£îì ˝≤>± ãTTwæ Ç∫Ãq e÷$T&ç|+ü &ÉT ø±s¡D+>± »]–+~. n‘·&TÉ ô|]–
ô|<ä›yê&Ó’q ‘·sê«‘· Á|ü‹Hêj·T≈£îì ˝≤>± sêE\qT #Ós¡ã{Ïº ø±[ø±<˚$øÏ ã*
Çyê«\qT≈£î+{≤&ÉT. n+‘˚>±≈£î+&Ü ø£èwüßìí ‘√ $s√<Û+ä ô|+#·Tø=ì n‘·ì MT<ä≈î£ #ê˝≤kÕs¡T¢
<ä+&Ó‘T· ‘Ô ê&ÉT. <ëì‘√ ø£èwüß&í TÉ n‘·ìï #·+bÕ\qT≈£î+{≤&ÉT. C≤q|ü<ä ø£<˝ä∏ À¢ Á|ü‹Hêj·T≈£îì
eTs¡D+ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq |ü<ä∆‹˝À Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq e´øÏÔ#˚‘· »]–q≥T¢>± #Ó|üŒã&ÉT‘·T+~.
»sêdü+<ÛTä ì ø£<˝ä∏ À »sêdü+<ÛTä ì eTs¡D+ ø£èwüßìí #˚‹˝À ø±≈£î+&Ü ;ÛeTTì #˚‹˝À
m˝≤+{Ï Äj·TT<Û+ä ˝Ò≈î£ +&Ü ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ |ü<‹∆ä ˝À »s¡>±\ì #Ó|Œü ã&ç+~. n+<äTe\¢
ø£èwüß&í TÉ »sêdü+<ÛTä ì #·+|ü˝øÒ b£ ˛‘ê&ÉT. á ø±s¡D+ #˚‘H· ˚ ø£èwüß&í TÉ ;Ûe÷s¡Tq® T\qT ‘·q
yÓ+≥ rdüTø=ìyÓ[fl »sêdü+<ÛTä ì <ä«+<ä« j·TT<ë∆ìøÏ ÄVü‰«ìkÕÔ&TÉ . »sêdü+<ÛTä &ÉT ãTTwæ
eT+Á‹+∫ Ç∫Ãq e÷$T&ç|+ü &ÉT ø±s¡D+>± Ç<äs› T¡ ‘·\T¢\≈£î s¬ +&ÉT eTTø£ÿ\T>± |ü⁄{Ïqº
ø±s¡D+ #˚‘· n‘·&TÉ n˝≤π> s¬ +&ÉT eTTø£ÿ\T>± N\Ãã&É&+É <ë«sêH˚ #·ìb˛yê\H˚~
C≤q|ü<ä ø£$ Ä˝À#·q. n+‘˚>±≈£î+&Ü Ä s¬ +&ÉT eTTø£ÿ\T düe´~X¯˝À |ü&ù˚ dÔ ‹]–
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã n‘·T≈£îÿ+{≤j·Tì, e´‹πsø£~X¯˝À |ü&j ˚ T· &É+e\¢ n‘·T≈£îÿH˚ neø±X¯+ ˝Òø£
[ 225 ]
»sêdü+<ÛTä &ÉT #·ìb˛yê\H˚~ C≤q|ü<ä ø£$ jÓTTø£ÿ n<äT“¤‘y· TÓ qÆ Ä˝À#·q. á $<Û+ä >±
»sêdü+<ÛäTì ø£<∏ä˝À n<äT“¤‘· ø£<∏ë+XÊ\THêïsTT. •wüºø£$ ø=ìï C≤q|ü<ä n<äT“¤‘·
ø£<ë∏ +XÊ\qT rdüTø=ì á »sêdü+<Ûä ø£<qä∏ T ø£*Œ+#ê&ÉT.
á ø£<˝ä∏ À #·+&Éøö•≈£îì #˚‹˝À e÷$T&ç|+ü &ÉT ‘·q+‘· ‘êqT>± |ü&&É +É ,
ãèVü≤Á<ä<TäÛ ì uÛ≤s¡´\T ˇø£ ø£qTï, ˇø£ ø±\T, ˇø£ #ÓsTT´ ø£*–q u≤\Tì ˇø£ uÛ≤>±ìï
ø£q&É+, »s¡ nH˚ sêø£då æ Ä s¬ +&ÉT eTTø£ÿ\TqT ø£\|ü>±H˚ n$ s¬ +&ÉT n‘·T≈£îÿb˛sTT
u≤\T&ÉT>± @s¡Œ&É&+É , ;ÛeTT&ÉT »sêdü+<ÛTä ì ì\Te⁄≈£î s¬ +&ÉT eTTø£ÿ\T>± N*Ã bÕπsùdÔ
n$ s¬ +&ÉT n‘·T≈£îÿì »sêdü+<ÛTä &ÉT eT∞fl ˝Ò∫ ;ÛeTTì‘√ eT∞fl j·TT<ä+∆ #˚jT· &É+,
;ÛeTT&ÉT s¬ +&ÉekÕ] »sêdü+<ÛTä ì s¬ +&ÉT>± N*Ã Ä eTTø£ÿ\qT e´‹πsø£ ~X¯˝À bÕπsj·T>±H˚
n$ n‘·T≈£îÿø√≈£î+&Ü »sêdü+<ÛTä &ÉT #·ìb˛e&É+ ` Ç$ n˙ï á ø£<˝ä∏ Àì n<äT“¤‘· dü+|òTü ≥q\T.
n+<äTe\¢H˚ á ø£<ä∏ n<äT“¤‘· ø£<ä∏ ne⁄‘·÷ e⁄+~. á ø£<˝ä∏ À #·+&Éøö•ø£ eTTì |ü⁄≥ºuÀ‘·Tqï
»sêdü+<ÛTä ìøÏ Ç∫Ãq mì$T~ esê˝À¢ yÓTT<ä{~Ï »sêdü+<ÛTä &ÉT Áu≤Vü≤àD uÛøÑ ìÔÏ ø£*–
e⁄+{≤&Éì #Ó|Œü &É+. á ø£<qä∏ T sêdæq ø£$ Áu≤Vü≤àDø£$ ø±e&É+ e\¢ dü«≈£î˝≤_Ûe÷q+‘√
n˝≤ sêkÕ&ÉT. sêE\T Áu≤Vü≤àDuÛøÑ ÔÏ ø£*– e⁄+&Ü\H˚~ Ä ø£$ Ä˝À#·q. sêE\ ˝≤>±H˚ Á|ü»\T
Áu≤Vü≤àDuÛøÑ ìÔÏ ø£*– e⁄+&Ü\H˚ #ê{Ï #Ó|Œü &ÜìøÏ ø£$ n˝≤ sêkÕ&ÉT.
5. X¯\, <ä\T\ #·]Á‘· ` yêeT<˚e e÷Vü‰‘·à´+ ø£<ä∏ :
á ø£<ä∏ eq|üs«¡ +˝Àì e÷s¡ÿ+&˚jT· düeTkÕ´|üs«¡ + nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À 72
XÀ¢ø±˝À¢ e⁄+~. á ø£<qä∏ T e÷s¡ÿ+&˚jT· eTTì bÕ+&Ée⁄\≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. ns¡Dýêdü+
#˚dTü qÔ ï bÕ+&Ée⁄\ e<ä≈› î£ e÷s¡ÿ+&˚jT· eTTì e∫Ã yê]øÏ nH˚ø£ ø£<\ä∏ T #ÓãT‘·÷ Áu≤Vü≤àDT\
e÷Vü‰‘êà´ìï >∑T]+∫ $e]kÕÔ&TÉ . n|ü⁄&ÉT Ç+ø± Áu≤Vü≤àDT\ e÷Vü‰‘êà´ìï >∑T]+∫
#Ó|Œü eTì <Ûsä à¡ sêE e÷s¡ÿ+&˚jT· eTTìì ø√s¡>± eTTì á ø£<qä∏ T #ÓãT‘ê&ÉT. á ø£<˝ä∏ À
¬s+&ÉT uÛ≤>±\THêïsTT. yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑+ X¯\, <ä\T\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT˝…’q düTXÀuÛÑq,
|üØøÏqå àVü‰sêE\≈£î dü+ã+~Û+∫q~. Ç~ |üP]Ô>± C≤q|ü<ä ø£<.ä∏ s¬ +&Ée uÛ≤>∑+ X¯\,
<ä\T\≈£î yêeT<˚e⁄ìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø£<.ä∏ Ç~ |ü+&ç‘· ø£$ ø£*Œ+∫q~, Áu≤Vü≤àD
e÷Vü‰‘êà´ìï $e]+#˚~. á ø£<qä∏ T e÷s¡ÿ+&˚jT· T&ÉT Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
njÓ÷<Ûë´q>∑sêìï bÕ*düTqÔ ï Çø±å«≈£î e+X¯dTü &ú q’Ó |üØøÏqå àVü‰sêE ˇø£kÕ]
y˚≥≈£î yÓ[fl >∑TÁs¡+ MT<ä ˇ+≥]>± ˇø£ õ+ø£qT ‘·sT¡ eTT‘·÷ #ê˝≤ <ä÷s¡+ <ä≥yº TÓ qÆ
n&É$˝ÀøÏ yÓfi‘¯ ê&ÉT. n\dæb˛sTT e⁄qï n‘·ìøÏ nø£ÿ&É ˇø£ düsd¡ Tü ‡ <ä>sZ∑ ¡ eT<ÛTä s¡+>±
>±q+ #˚dTü qÔ ï n+<äyTÓ qÆ j·TTe‹ ø£ìŒdüT+Ô ~. sêE ÄyÓTqT #·÷&É>±H˚ yÓ÷Væ≤+∫ ÄyÓT
$esê\qT >∑T]+∫ n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. ÄyÓT ‘êqT ø£q´qT nì #ÓãT‘·T+~. ÄyÓT ‘·q≈£î
ø±yê\ì sêE ÄyÓTqT n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. ‘·q≈£î m|ü
&É÷ >∑÷&Ü ˙{Ïì #·÷|æ+#·>÷∑ &É<Tä ,
n˝≤ e÷≥ ÇùdÔ ‘·qT sêE≈£î <ä≈î£ ÿ‘êqì ÄyÓT #ÓãT‘·T+~. sêE n˝≤π> nì ÄyÓT≈£î
[ 226 ]
e÷≥ Ç∫Ã ÄyÓTqT ô|[fl #˚dTü ø=ì sê»<ÛëìøÏ ‘Ó∫Ã ÄyÓT‘√ ≈£L&ç @ø±+‘·+>± e⁄+{≤&ÉT.
eT+Á‹ $wüjT· eT+‘ê ‘Ó\TdüTø=ì nH˚ø£ s¡ø±\ |üP\, |ü+&É¢ yÓTTø£ÿ\‘√ n+<äyTÓ qÆ
ñ<ë´qeHêìï ì]à+∫ n+<äT˝À eT<ÛTä s¡yTÓ qÆ »˝≤\‘√ ≈£L&çq ~>∑T&ÉT u≤$ì @s¡Œs¡∫
<ëìï eTT‘ê´\ C≤\s¡T\‘√ eT÷dæys˚ TT+∫ Ä eq+˝À uÛ≤s¡´‘√ ø£*dæ $Vü≤]+#·TeTì
sêE≈£î #ÓãT‘ê&ÉT. sêE uÛ≤s¡´‘√ ø£*dæ n+<äT˝À Äq+<ä+>± $Vü≤]dü÷Ô ˇø£s√E
u≤>± n\dæb˛sTT Äø£* <ä|Œæ ø£\‘√ u≤$ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã n+<äT˝Àì ˙{Ïì uÛ≤s¡´≈£î #·÷|æ+∫
C≤Á>∑‘>Ô· ± u≤$˝ÀøÏ ~>∑eTì ÄyÓT‘√ #ÓãT‘ê&ÉT. ÄyÓT u≤$˝ÀøÏ ~– ˙{Ï˝À eTTì–b˛sTT
eT∞fl ô|ø’ Ï sê<äT. sêE ÄyÓT ø√dü+ #ê˝≤ yÓ~øÏkÕÔ&TÉ . u≤$˝Àì ˙{Ïì ‘√&ç+∫ #·÷ùdÔ
ˇø£ _\+˝À ˇø£ ø£|Œü ø£ì|ædTü +Ô ~. <ëìï #·÷dæ sêE ø£|Œü \T ‘·q sêDÏì uÛøÑ +åÏ #êj·Tì
uÛ≤$+∫ <˚X+¯ ˝Àì ø£|Œü \ìï+{Ïì #·+|æyj ˚ ÷· \ì ‘·q ùde≈£î\qT Ä<˚•kÕÔ&TÉ . sêE
Ä<˚XÊìï nqTdü]+∫ Á|ü»\+<äsT¡ ø£|Œü \qT #·+|ü⁄‘·÷ e⁄+{≤s¡T. n|ü
&ÉT ø£|Œü \ sêE
‘ê|üdyü c˚ Õìï <Û]ä +∫ sêE <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã ø£|Œü \T m˝≤+{Ï H˚se¡ T÷ #˚jT· ˝Ò<ìä ,
n+<äTe\¢ yê{Ïì #·+|üe<äì› #ÓãT‘ê&ÉT. <ëìøÏ sêE n+^ø£]+#·≈î£ +&Ü ø£|Œü \T ‘·q
uÛ≤s¡´qT ‹Hêïj·Tì n+<äTe\¢ yê{Ïì ø£$å T+#·qì #ÓãT‘ê&ÉT. n|ü
&ÉT ø£|Œü \ sêE ‘·q
ù|s¡T ªÄj·TTe⁄µ nì ‘êqT ø£|Œü \ sêEqT nì, ÄyÓT ‘·q ≈£L‘·Ts¡T düTXÀuÛqÑ nì, ÄyÓT
sêEqT $&ç∫ yÓ[flq≥T¢>±H˚ n+‘·≈£îeTT+<äT #ê˝≤ eT+~ sêE\qT n˝≤π>
yÓ÷dü–+∫+<äì #ÓãT‘ê&ÉT. sêE düTXÀuÛqÑ ‘·q≈£î ø±yê\ì ÄyÓTqT ‘·q≈£î n|üŒ–+#·eTì
Äj·TTe⁄qT ø√s¡‘ê&ÉT. Äj·TTe⁄ ‘·q ≈£L‘·Ts¡T düTXÀuÛqÑ qT ‘Ó∫Ã sêE≈£î n|üŒ–+∫ sêEqT
ùd$+#·eTì ÄyÓT≈£î #Ó|æŒ, ÄyÓT n+‘·≈£îeTT+<äT #ê˝≤ eT+~ sêE\qT
yÓ÷dü–+∫q+<äT≈£î ªªÄyÓT dü+‘êq+ Áu≤Vü≤àD $s√<ÛTä ˝Ö‘ês¡ìµµ X¯|+æ ∫ yÓ[b¢ ˛‘ê&ÉT.
düTXÀuÛqÑ ‹]– ‘·q≈£î \_Û+∫q+<äT≈£î sêE |üse¡ ÷q+<ä uÛ]Ñ ‘·T&Í‘ê&ÉT.
Ç+‘·es¡≈î£ e⁄qï á ø£<ä∏ yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑+. á ø£<˝ä∏ À ø£|Œü \ sêE ‘·q
≈£L‘·Ts¬ q’ düTXÀuÛqÑ qT X¯|+æ #·&+É ‘·|Œü $T*–q<ä+‘ê C≤q|ü<ä ø£<.ä∏ á ø£<˝ä∏ À |ü+&ç‘·
ø£$ á XÊ|ü eè‘êÔ+‘êìï Á|üyX˚ ô¯ |{Ïº ø£<qä∏ T ø=+‘· es¡≈î£ $cÕ<ë+‘·+ #˚kÕ&ÉT.
C≤q|ü<ä ø£<\ä∏ T kÕ<Ûës¡D+>± $cÕ<ë+‘ê\T>± e⁄+&Ée⁄. n$ düTU≤+‘ê\T e⁄+{≤sTT.
á ø£<˝ä∏ À |üØøÏqå àVü‰sêE y˚≥≈£î yÓ[fl n&É$˝À ˇ+≥]>± e⁄qï düTXÀuÛqÑ qT #·÷dæ
ô|[fl #˚dTü ø√yê\qT ø√e&É+, ÄyÓT ‘·q≈£î m|ü
&ÉT ˙fi¯ófl #·÷|æ+#· >∑÷&É<ìä Ä+ø£å
ô|≥º&+É , sêE <ëìøÏ n+^ø£]+∫ ÄyÓTqT ô|[fl #˚dTü ø√e&É+, C≤q|ü<ä ø£<˝ä∏ À¢ Ä+ø£å
n+≥÷ e⁄+fÒ Ä+ø±å‹Áø£eTD ‘·|Œü ì dü]>± e⁄+≥T+~ ø±ã{Ïº sêE Ä+ø£qå T n‹Áø£$T+∫
ÄyÓT≈£î ˙{Ïì #·÷|æ+#·&+É , sêE Ä+ø±å‹Áø£eTD #˚jT· &É+ e\¢ ÄyÓT n‘·ìï e~*ô|{Ïº
yÓ[flb˛e&É+, sêE ø£|Œü \sêE <ë«sê ‹]– ÄyÓTqT bı+<ä&+É yÓTT<ä˝q’… ø£<ä∏ |üP]Ô>±
C≤q|ü<øä $£ ø£*Œ‘·yT˚ . düTXÀuÛqÑ |üØøÏqå àVü‰sêEqT yÓ÷dü–+∫q≥T¢>± n+‘·≈î£ eTT+<äT
[ 227 ]
#ê˝≤ eT+~ sêE\qT yÓ÷dü+ #˚d+æ <äì, n+<äT≈£î ÄyÓT ‘·+Á&ç Äj·TTe⁄ ÄyÓT≈£î |ü⁄{Ïqº
≈£îe÷s¡T\T Áu≤Vü≤àD $s√<ÛTä ˝Ö‘ês¡ì X¯|+æ #·&+É nH˚ s¬ +&ÉT n+XÊ\qT ‘·sê«‘· ø£<ä∏
»s¡>&∑ ÜìøÏ M\T>± |ü+&ç‘ø· $£ ø£*Œ+#ê&ÉT.
|üØøÏqå àVü≤sêE≈£î düTXÀuÛqÑ <ë«sê X¯\T&ÉT, <ä\T&ÉT, ã\T&ÉT nH˚ eTT>∑TsZ T¡
≈£îe÷s¡T\T |ü⁄&É‘ês¡T. yês¡T j·TTø£eÔ j·TdüT‡˝ÀøÏ e∫Ãq ‘·sê«‘· |üØøÏ‘å T· Ô X¯\Tì sêE>±
n_ÛùwøÏ+∫ uÛ≤s¡´‘√ ø£*dæ n&É$øÏ ‘·|dü Tü ‡ ø√dü+ yÓ[flb˛‘ê&ÉT. ˇø£kÕ] X¯\T&ÉT y˚≥≈£î
yÓ[fl s¡<+ä∏ MT<ä ˇø£ õ+ø£qT ‘·sT¡ eTT‘·÷ y˚>+∑ >± s¡<+ä∏ q&ÉT|üeTì kÕs¡~ìÛ |ü<|˚ <ü ˚
ÄC≤„|kæ ÕÔ&TÉ . <ëìøÏ kÕs¡~Û s¡<ë∏ ìøÏ yêe÷´XÊ«\T e⁄+fÒ ‘·|Œü Ä eTè>±ìï n+<äTø√˝Òeì
X¯\TìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. yêe÷´XÊ«\T mø£ÿ&ÉTHêïjÓ÷ #Ó|Œü eTì ˝Ò≈î£ +fÒ #·+ù|kÕÔqì X¯\T&ÉT
kÕs¡~ìÛ ÄC≤„|kæ ÕÔ&TÉ . <ëìøÏ kÕs¡~Û yêeT<˚e⁄&ÉT nH˚ Áu≤Vü≤àDTì <ä>sZ∑ ¡ yêe÷´XÊ«\T
e⁄Hêïj·Tì n$ eTH√y˚>+∑ ‘√ yÓfifl¯ >∑\eì #ÓãT‘ê&ÉT. yÓ+fH˚ X¯\T&ÉT yêeT<˚e⁄ì
ÄÁX¯e÷ìøÏ yÓ[fl yêeT<˚e⁄ì‘√ ‘·q u≤D+ <Óã“ ‘·–* ˇø£ õ+ø£ bÕ]b˛sTT+<äì
<ëìï #·+|ü&ÜìøÏ yêe÷´XÊ«\qT Ç∫Ã nqTÁ>∑V≤æ +#ê\ì ø√s¡‘ê&ÉT. yêeT<˚e⁄&ÉT
nXÊ«\qT n‘·ìøÏ Ç∫Ã |üì nsTTb˛sTTq ‘·sê«‘· ‘·q nXÊ«\qT ‘·q≈£î Çyê«\ì
#ÓãT‘ê&ÉT. X¯\T&ÉT yêe÷´XÊ«\qT rdüTø=ì eTè>±ìï |ü≥Tºø=ì n˝≤+{Ï ñ‘·eÔ T nXÊ«\T
Áu≤Vü≤àDT\≈£î nqedüse¡ Tì uÛ≤$+∫ yê{Ïì ‘·q q>∑sêìøÏ rdüTø=ì yÓfi‘¯ ê&ÉT.
yêeT<˚e⁄&ÉT ‘·q >∑TÁsê\ ø√dü+ HÓ\ s√E\bÕ≥T y˚∫#·÷dæ, yÓTÁÆ ‘˚jT· T&ÉT
nH˚ ‘·q •wüß´ì <ë«sê ‘·q >∑TÁsê\qT ‘Ó∫Ã Çe«eTì X¯\TìøÏ es¡eÔ ÷q+ |ü+|ækÕÔ&TÉ .
s¡‘êï˝≤¢+{Ï yêe÷´XÊ«\T sêE\≈£î ‘·–qeì, Áu≤Vü≤àDT\≈£î ‘·–q$ ø±eì X¯\T&ÉT
yÓTÁÆ ‘˚jT· TìøÏ #Ó|Œæ |ü+|ækÕÔ&TÉ . yêeT<˚e⁄&ÉT ø√|ü+‘√ X¯\Tì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã ‘·q >∑TÁsê\qT
Çe«eT+{≤&ÉT. sêE Ä >∑TÁsê\≈£î ã<äT\T>± yêeT<˚e⁄&ÉT Á|üj÷· DÏ+#·&ÜìøÏ eT+∫
m<äT\› ã+&çì, nH˚ø£ ø£+#·s¡ >±&ç<\ä qT ÇkÕÔqT >±˙, >∑TÁsê\qT e÷Á‘·+ Çe«qì
#ÓbÕÔ&TÉ . ‘·q >∑TÁsê\qT Çe«ø£b˛‘˚ q\T>∑Ts¡T uÛj Ñ T· +ø£s¡ sêø£då Tü \qT düèwæ+º ∫ yê]#˚‘·
sêEqT #·+|ækÕÔqì Áu≤Vü≤àDT&ÉT #ÓãT‘ê&ÉT. <ëìøÏ sêE n+^ø£]+#·øb£ ˛e&É+‘√
q\T>∑Ts¡T sêø£då Tü \T ñ<ä“$¤ +∫ X¯\TDÏí #·+|æyk˚ ÕÔsT¡ . sêE eTs¡D+Ï ∫q≥T¢ ‘Ó\TdüTø=ì
Çø±å«≈£î e+X¯dTü \ú T <ä\Tì sêE>± #˚dTü ≈£î+{≤s¡T. yêeT<˚e⁄&ÉT <ä\sêE <ä>sZ∑ ≈¡ î£
e∫Ã ‘·q >∑TÁsê\qT Ç|æŒ+#·eT+{≤&ÉT. <ä\T&ÉT <ëìøÏ ø√|ü–+∫ dü÷‘·Tì‘√
ªª$wü|Pü ]‘·yTÓ qÆ ˇø£ u≤D≤ìï rdüTø=ìsê, <ëì‘√ yêeT<˚e⁄&ÉT H˚\ MT<ä |ü&Ü*µµ nì
n+{≤&ÉT. n|ü⁄&TÉ yêeT<˚e⁄&TÉ sêE‘√ ªªsêC≤ Hê e÷≥ eTìï+∫ ˙ |ü<+˚ &É¢ ≈£îe÷s¡T&Óq’
X‚´qõ‘·TqÔ T ˙ u≤D+‘√ #·+|ü⁄µµ nì n+{≤&ÉT. yÓ+≥H˚ uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ u≤D+ <Ûqä düT‡
qT+&ç <ëq+‘·≥ n<˚ yÓ\Te&ç n+‘·'|ü⁄s¡+˝À e⁄qï sê»≈£îe÷s¡Tìï #·+|ü⁄‘·T+~.
n|ü
&ÉT <ä\T&ÉT ªªÇø±¸«≈£î e+X¯dTü ˝ú ≤sê á $Á|ü⁄ì ø={Ïº #·+|ü⁄‘êqT eTs=ø£ u≤D≤ìï
[ 228 ]
rdüTø=ì s¡+&çµµ nì n+{≤&ÉT. n|ü
&ÉT yêeT<˚e⁄&ÉT ªªsêC≤! qqTï #·+|ü&ÜìøÏ $wü+
ø£*–q uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ u≤D≤ìï e<ä\uÀ‘·THêïe⁄, ø±ì ˙e⁄ Ä u≤D≤ìï m≈£îÿ ô|≥º˝eÒ ⁄µµ
nì n+{≤&ÉT. yêeT<˚e⁄&ÉT #Ó|Œæ q≥T¢>±H˚ <ä\T&ÉT Ä u≤D≤ìï m≈£îÿô|≥º˝&Ò TÉ . n|ü
&ÉT
yêeT<˚e⁄&ÉT ªª sêC≤! ˙e⁄ á u≤D+‘√ sêDÏì #·+|ü⁄, n|ü
&ÉT ÁãVü≤àVü≤‘ê´ bÕ|ü+
qT+∫ ãj·T≥|ü&‘É êe⁄µµ nì n+{≤&ÉT. <ä\T&ÉT Ä $<Û+ä >± #˚kÕÔ&TÉ . n|ü
&ÉT sêE
uÛ≤s¡´ yêeT<˚e⁄ì‘√ ªªÁu≤Vü≤àDT&Ü Á≈£Ls¡ dü«uÛ≤e+ ø£*–q Hê uÛsÑ ≈Ô¡ î£ H˚qT Á|ü‹
~qeT÷ ‘·–q $<Û+ä >± Væ≤‘·uÀ<Ûä #˚kÕÔqT. Áu≤Vü≤àD ùde¬ø’ yÓ<Tä ≈£î˝≤&ÉT‘êqT. ø±ã{Ïº
H˚qT |ü⁄D´˝Àø±\qT bı+<ë*µµ nì n+≥T+~. n|ü
&ÉT yêeT<˚e⁄&ÉT sê»≈£îe÷] ˙
sê» e+XÊìï s¡ø+åÏ #êe⁄. kÕ{Ï˝ìÒ esêìï ø√s¡Tø√ ÇkÕÔqT. ˙ yê]ì, Çø±å«≈£î
sêC≤´ìï |ü]bÕ*+#·Tµµ nì n+{≤&ÉT. n|ü
&ÉT sê»≈£îe÷] ªªHê uÛsÑ Ô¡ H˚&˚ bÕ|ü$eTT≈£î&Ô TÉ
ø±yê*, dü|⁄ü Á‘·u≤+<Ûeä +>± n‘·qT øπ ¸eT+>± e⁄+&Ü*ªª nì ø√s¡T≈£î+≥T+~. yêeT<˚e⁄&ÉT
‘·<ë∏ düTÔ n+{≤&ÉT. n|ü
&ÉT ã\T&ÉT Äq+~+∫ yêeT<˚e⁄ìøÏ qeTdüÿ]+∫ n‘·ì >∑TÁsê\qT
n‘·ìøÏ ÇkÕÔ&TÉ . Ç+‘·{‘Ï √ á ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~.
á yêeT<˚e⁄ì ø£<ä∏ Áu≤Vü≤àD e÷Vü‰‘êà´ìï $e]+#˚~ ø±e&É+ #˚‘· Ç+<äT˝À
Áu≤Vü≤àD e÷Vü‰‘·à´+ n‘·´+‘ê‹X¯j÷Ó ≈£î\Ô ‘√ ÄX¯Ãs¡´ø£sy¡ TÓ qÆ |ü<‹∆ä ˝À $e]+|üã&ç+~.
á ø£<˝ä∏ À yêeT<˚e⁄&TÉ ‘·q >∑TÁsê\ ø√dü+ X¯\Tì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã `
ªªHêqTjÓ÷>∑ Áu≤Vü≤àD≤Hê+ uÛeÑ ìÔ
yê#ê sê»Hé eTqkÕ ø£sà¡ D≤ yê
j·TùdÔ «e+ ÁãVü≤à‘·|kü ÕH˚«‹ $<ë«+
ùdqÔ ÁX‚c˛˜ uÛeÑ ‹ Væ≤ Jee÷q' µµ
(Ä~|üs«¡ + ` 192e n<Ûë´j·T+ ` 56e XÀ¢ø+£ )
ªªeTH√yêø±ÿj·Tø£sà¡ ˝À¢ <˚ì‘√ >∑÷&Ü Áu≤Vü≤àDT\qT mes¡÷ XÊdæ+#·˝sÒ T¡ . Bìï ‘Ó\TdüTø=ì
ø£w+ºæ ∫ Áu≤Vü≤àDT\qT ùd$+∫qyê&ÉT Ä ùde <ë«sê ÁX‚wßü &˜ ’Ó J$kÕÔ&TÉ µµ nì #Ó|Œü >±H˚
|òTü Àsêø±s¡T˝…q’ sêø£då Tü \T Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ X¯\Tì #·+|æ y˚dqæ ≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. n˝≤π>
<ä\T&ÉT yêeT<˚e⁄ì #·+|ü&ÜìøÏ u≤D+ m≈£îÿô|{Ïqº |ü
&ÉT yêeT<˚e⁄&ÉT Ä u≤D+‘√ ˙
≈£îe÷s¡Tì #·+|ü⁄ nì nq>±H˚ u≤D+ <ä÷düTø=ì yÓ[fl n+‘·'|ü⁄s+¡ ˝À e⁄qï sê»≈£îe÷s¡Tì
#·+|ü&+É , sêE eTs=ø£ u≤D≤ìï yêeT<˚e⁄ì MT<äøÏ m≈£îÿô|{Ïqº |ü
&ÉT yêeT<˚e⁄&ÉT Ä
u≤D≤ìï qTe⁄« m≈£îÿô|≥º˝eÒ ⁄ nì #Ó|Œü >±H˚ <ä\T&ÉT ªªH˚qT ˝§+–b˛j·÷qT u≤D≤ìï
$&Ée˝Ò≈î£ +&Ü e⁄HêïqT. H˚qT yêeT<˚e⁄ì #·+bÕ\qTø√e&É+ ˝Ò<Tä µµ nì #ÓãT‘ê&ÉT.
Ä ‘·sê«‘· yêeT<˚e⁄&ÉT sêE‘√ Ä u≤D+‘√ eTVü‰sêDÏì #·+|ü⁄ nì nq>±H˚ Ä u≤D+
yÓ[fl sêDÏøÏ ‘·>T∑ \T‘·T+~. á eè‘êÔ+‘·eT+‘ê n‘·´+‘ê‹X¯j÷Ó ≈£î\Ô ‘√ ÄX¯Ãs¡´ø£sy¡ TÓ qÆ
Ø‹˝À #Ó|üŒã&ç+~. n+fÒ Áu≤Vü≤àDT&Ó’q yêeT<˚e⁄&ÉT n<äT“¤‘·yÓTÆq e÷Vü‰‘·à´+
[ 229 ]
ø£*–qyê&Éì, n‘·ì H√{Ï qT+∫ e÷≥ yÓ\Te&É>±H˚ nø£¸sê\ »]–q≥T¢>± á ø£<˝ä∏ À
#Ó|Œü ã&ç+~. Áu≤Vü≤àDT\ e÷Vü‰‘êà´ìï #ê{Ï #Ó|Œü &Üìπø ø£$ Ç˝≤ sêXÊ&ÉT.
á ø£<˝ä∏ À |üØøÏ¸qàVü‰sêE n&É$ eT<Û´ä ˝À ˇ+≥]>± e⁄qï düTXÀuÛqÑ qT
#·÷&É&+É , ÄyÓT u≤$˝À ~– ø£ì|æ+#·≈î£ +&Ü yÓ[flb˛e&É+, ø£|Œü \sêE |üØøÏqå àVü‰sêE
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã ‘·q ≈£L‘·Ts¡T >∑T]+∫ #Ó|Œü &É+, yêeT<˚e⁄&TÉ e÷≥ e÷Á‘·+‘√H˚ sêø£då Tü \qT
düèwæ+º ∫ X¯\Tì #·+|æ+#·&+É , <ä\Tì ˝§+>∑BdüTø√e&É+ yÓTT<ä˝q’… ø£<ë∏ uÛ≤>∑eT+‘ê
n<äT“¤‘ê+XÊ\‘√ ≈£L&çø=ì e⁄+~. n+<äTe\¢ á ø£<ä∏ n<äT“¤‘· ø£<ä∏ ne⁄‘·÷ e⁄+~.
á ø£<∏ä˝Àì yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑+˝À n˝…Hé&É+&Ódt #Ó|æŒq L-LL dæ<Ûë›+‘·
\ø£D å ≤\THêïsTT. |üØøÏqå àVü‰sêE≈£î düTXÀuÛqÑ ˝Òøb£ ˛e&É+ Lack (˝À≥T), düTXÀuÛqÑ
‘·q≈£î m|ü⁄Œ&É÷ >∑÷&Ü ˙{Ïì #·÷|æ+#·>÷∑ &É<ìä |üØøÏqå àVü‰sêE≈£î #Ó|Œü &É+ Interdic-
tion (Ä+ø£ å ) , |ü Ø øÏ å ‘ · T Ô dü T XÀuÛ Ñ q ≈£ î u≤$˝À ˙{Ï ì #· ÷ |æ + #· & É + Violation
(Ä+øå±‹Áø£eTD), |üØøÏ‘å T· Ô Ä+øå±‹Áø£eTD #˚jT· &É+ e\¢ düTXÀuÛqÑ u≤$ ˙{Ï˝À eTTì–
e÷j·TyÓTbÆ ˛e&É+ Consequence (|üs´¡ ekÕq+), |üØøÏqå àVü‰sêE <˚X+¯ ˝Àì ø£|Œü \qT
#·+|æ+#·&+É Attempted Escape (nes√<Ûë\qT ‘·|Œæ +#·Tø√e&É+), ø£|Œü \ sêE ‘·q
≈£L‘·Ts¡T düTXÀuÛqÑ qT |üØøÏqå àVü‰sêE≈£î n|üŒ–+#·&+É ‘√ sêE düTXÀuÛqÑ qT bı+<ä&+É
Lack Liquidation (˝À≥T rs¡&+ É ). á $<Û+ä >± á ø£<˝ä∏ À L-LL dæ<ë∆+‘·eTT+~.
á ø£<˝ä∏ Àì s¬ +&Ée uÛ≤>∑+˝À Áu≤Vü≤àD, ø£Áå ‹j·T dü+|òTü s¡¸D e⁄+~. á
dü+|òTü s¡¸D˝À Áu≤Vü≤àDT\<˚ $»j·T+. Ç˝≤+{Ï dü+|òTü s¡¸D e⁄qï ø£<\ä∏ T uÛ≤s¡‘+· ˝À
Ç+ø± ø=ìï e⁄HêïsTT. Á<√DÁ<äT|ü<Tä \ ø£<,ä∏ |üsX¡ ó¯ sêeTTì ø£<,ä∏ edæwü̃ $XÊ«$TÁ‘·T\
ø£<ä∏ yÓTT<ä˝q’… $ Ç˝≤+{Ï$. á ø£<\ä∏ qTã{Ïº ÄHê&ÉT Áu≤Vü≤àD ø£Áå ‹j·TT\ eT<Û´ä dü+|òTü s¡¸D
»]–q≥T¢>± düŒwüeº Te⁄‘·T+~. kÕ«$T <Ûsä à¡ rs¡>ú ±s¡T sêdæq ªªThe History of Hindu
Imperialismµµ nH˚ Á>∑+<∏+ ä ‘Ó\T>∑T nqTyê<ä+ Væ≤+<ä÷ kÕÁe÷»ýê<ä #·]Á‘·˝Àì
Áu≤Vü≤àD ` ø£Áå ‹j·T dü+|òTü s¡¸D nH˚ Á|üøs£ D ¡ +˝À ªªÁu≤Vü≤àD |üPC≤s¡T\ ÄX¯≈î£ n+‘˚
˝Ò<Tä . Mfi¯ófl yÓTT‘·+Ô düe÷C≤ìï ‘·eT Ä~Û|‘ü ´· + øÏ+<ä≈î£ ‘Ó#T· Ãø√yê\qT≈£îHêïs¡T. sêE*ï ôd‘’ +·
‘·eT #Ó|
ü #˚‘˝· À¢ ô|≥Tºø√yê\qT≈£îHêïs¡T. yêfi¯ófl sê»´ eéVü‰sê˝À¢ CÀø£´+ #˚dTü ø√e&É+
yÓTT<ä\sTTq|üŒ{Ï qT+&ç j·÷>±\T ìs¡«Væ≤+#·&+É ˝À ø£Áå ‹j·TT\≈£îqï Vü≤≈£îÿ\ ô|q’ $yê<ë\T
bı&Éd÷ü |æHêsTT. y˚<ë˝À¢q÷, sêe÷j·TD+ ˝Àq÷, eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝Àq÷ $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT,
edæwßü \º eT<Û´ä #Ó\sπ –q $yê<ä+ BH˚ï s¡TEe⁄ #˚dTü qÔ ï~µµ21 nì sêXÊs¡T. Bìï ã{Ïº
ÄHê&ÉT Áu≤Vü≤àD ø£Áå ‹j·TT\ eT<Û´ä dü+|òTü s¡¸D »]–q≥T¢>± eT]+‘· düŒwü+º >± #Ó|Œü e#·TÃ.
á ø£<\ä∏ ìï+{Ï˝ÀqT Áu≤Vü≤àDT\T <Ûsä à¡ |üsT¡ \T>±, ø£Áå ‹j·TT\T n<Ûsä à¡ |üsT¡ \T>± #Ó|Œü ã&Ü¶sT¡ .
á ø£<\ä∏ T sêdæq yês¡+<äs÷¡ Áu≤Vü≤àDT\T ø±e&É+ #˚‘· Ç˝≤+{Ï ø£<\ä∏ qT sêkÕs¡T.
Áu≤Vü≤àDT\T ‘·b˛eTVæ≤eT#˚‘· n<äT“¤‘y· TÓ qÆ e÷Vü‰‘·à´+ ø£\yês¡T ø±ã{Ïº yês¡T ø£Áå ‹j·TT\
MT<ä ˝Òø£ sêE\ MT<ä $»j·T+ kÕ~Û+∫q≥T¢>± Áu≤Vü≤àD, ø£Áå ‹j·T dü+|òTü s¡¸D e⁄qï
Ç˝≤+{Ï ø£<˝ä∏ À¢ #Ó|Œü ã&ç+~.
[ 230 ]
ùV≤‘·Tã<ä+∆ >± #·÷ùdÔ Ç~ »]π>~ø±<äT. sê»]ø£+˝À sêE düsê«~Ûø±].
ôdì’ ø£ ã\+ n‘·ì #˚‹˝À e⁄+≥T+~. ø±ã{Ïº n‘·ì e÷≥ •˝≤XÊdüq+. n‘·ì
sê»´+˝À Áu≤Vü≤àDT\T >±˙, Ç‘·sT¡ \T >±˙ e´≈£î\Ô T me¬sH’ ê sêEqT m~]+∫
$»j·T+ kÕ~Û+#·&+É nkÕ<Û´ä +. Ç˝≤+{Ï ø£<˝ä∏ À¢ #Ó|Œæ q≥T¢>± Áu≤Vü≤àDT\≈£î m˝≤+{Ï eTVæ≤eT
˝Ò<Tä . Çe˙ï ø£\Œq\T. Ç˝≤+{Ï ø£\Œq\‘√ ≈£L&çq ø£<\ä∏ T sêj·T&É+˝À ÄHê{Ï Áu≤Vü≤àD
ø£e⁄\ ñ<˚X› ´¯ + @eT+fÒ Áu≤Vü≤àDT\T nÁ>∑»qTà\ì, yês¡T eTVæ≤e÷ì«‘·T\ì, yê]
eTT+<äT bÕ\≈£î˝…’q ø£åÁ‹j·TT˝Ò ˝§+–b˛j·÷s¡ì, $T–*q esêí\yês¡T yê]|ü≥¢
uÛj
Ñ T· uÛ≈Ñ î£ \Ô T ø£*– e⁄+&Ü\ì ˝Àø±ìøÏ #ê{Ï#|Ó Œü &Üìπø. eTq <˚XÊìøÏ Ä+π>j ¢ T· T\T
e∫Ã n+<ä]øÏ düeTHê´j·÷ìï Á|üyX˚ ô¯ |fÒº es¡≈î£ eTq düe÷»+˝À Áu≤Vü≤àDT\≈£î
#ê˝≤ Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ kÂø£sê´\T, Vü≤≈£îÿ\T, >ös¡yê\T e⁄+&˚$. Áu≤Vü≤àDT\T M{Ïì ‘·eT
Vü≤≈£îÿ>± uÛ≤$+∫ Ä Á|ü‘´˚ ø£ kÂø£sê´\qT bı+<˚yês¡T. BìøÏ ø±s¡D+ á ø£<˝ä∏ ≤+{Ï
ø£<\ä∏ qT sêdæ ìs¡øså£ êdüT´\T ne÷j·T≈£î˝…q’ ÄHê{Ï Á|ü»\qT q$Tà+∫ düe÷»+ MT<ä
‹s¡T>∑T˝Òì ô|‘·qÔ + #·˝≤sTT+#ês¡T. Ç˝≤+{Ï ø£<\ä∏ qT q$Tà áHê{ÏøÏ ø=+<äsT¡ Áu≤Vü≤àDT\
|ü≥¢ Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ >ös¡yêìï, uÛøÑ ìÔÏ ø£*– e⁄Hêïs¡T. Bìï ã{Ïº á ø£<\ä∏ T eTq ≈£î\es¡Z
düe÷»+ MT<ä m+‘· >=|üŒ Á|üu≤Û yêìï ø£*– e⁄HêïjÓ÷ ‘Ó\Tdü÷Ô e⁄+~.
6. •K+&ç ø£<∏ä :
dü+düÿ è‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À •K+&ç ø£<ä∏ ñ<√´>∑|sü «¡ +˝Àì n+uÀbÕU≤´q |üs«¡ +
nH˚ ñ|ü|sü «¡ +˝À 173e n<Ûë´j·T+ qT+∫ 192e n<Ûë´j·T+ es¡≈î£ ñqï 20
n<Ûë´j·÷˝À¢ 803 XÀ¢ø±˝À¢ ñ+~. á ø£<qä∏ T ;Ûwßü à&ÉT <äTs√´<Ûqä TìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT.
≈£îs¡Tøπ Áå ‘· j·TT<ë∆ìøÏ eTT+<äT <äTs√´<Ûqä T&ÉT ‘·q ôdH’ ê´ìøÏ ;Ûwßü àì düs«¡ ôdH’ ê´<Û´ä ≈£îìå >±
#˚dqæ |ü⁄&ÉT ;Ûwßü à&ÉT ‘·q X¯økÔÏ ÕeTsêú´\qT >∑T]+∫ <äTs√´<Ûqä T&ÉT yÓTT<ä˝q’… <Ûës¡sÔ êhT\≈£î
#ÓãT‘·÷ ªªÁd” ìÔ >±ì, yÓTT<ä≥ Åd>Ô” ± ñ+&ç ‘·sê«‘· |ü⁄s¡Twüß&ÉT>± e÷]q yêDÏí >±˙
#·+|üqT, •K+&ç yÓTT<ä≥Åd>Ô” ± |ü⁄{Ïº ‘·sê«‘· |ü⁄s¡Twüß&Éj÷· ´&ÉT, n˝≤+{Ïyê&ÉT qHÓï~]+∫
Hê MT<ä u≤D≤\T y˚dqæ |üŒ{ÏøÏ H˚qT n‘·ì MT<ä u≤D+ yÓjT· ´qTµµ nì #Ó|Œæ q|ü
&ÉT
n˝≤ m+<äT≈£î yÓjT· ´˝Òe⁄ nì <äTs√´<Ûqä T&ÉT ;Ûwßü àì Á|ü•ïkÕÔ&TÉ . <ëìøÏ düe÷<Ûëq+>±
;Ûwßü à&ÉT n+uÀbÕU≤´Hêìï Ç˝≤ #ÓãT‘ê&ÉT.
;Ûwßü à&ÉT ‘·q ‘·eTTà&Óq’ $∫Á‘·Ms¡T´ì ø√dü+ ø±osêE ≈£îe÷¬s˝Ô q’… n+ã,
n+_ø£, n+u≤*ø£\qT ã\e+‘·+>± rdüTø=ì e∫Ã yê]ì $∫Á‘·Ms¡T´ìøÏ $yêVü≤+
#˚jT· uÀ‘·Tqï düeTj·T+˝À n+ã ‘êqT kÕfi¯«sêEqT Áù|$T+#êqì, n‘·&TÉ >∑÷&Ü ‘·qqT
Áù|$T+#ê&Éì ø±ã{Ïº ‘·qqT n‘·ì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ |ü+|æ+#·eTì ;Ûwßü àì ø√s¡T‘·T+~. ;Ûwßü à&ÉT
ÄyÓTqT |ü+|ækÕÔ&TÉ . nsTT‘˚ kÕfi¯«sêE ;Ûwßü àì #˚‘· n|üV≤ü ]+#·ã&çq n+ãqT ‘êqT
[ 231 ]
ô|[fl #˚dTü ø√qì ÄyÓTqT ‹s¡dÿü ]kÕÔ&TÉ . n+ã ‘·q e÷‘êeTVüQ&Óq’ Vü≤√Á‘·yêVü≤qT&ÉT
nH˚ sê»]¸ <ë«sê |üsT¡ X¯ósêeTTì X¯sD¡ T y˚&TÉ ‘·T+~. |üsT¡ X¯ósêeTT&ÉT ;Ûwßü àì |æ*|æ+∫
n+ãqT $∫Á‘·Ms¡T´ìøÏ∫Ã $yêVü≤+ #˚jT· e\dæ+~>± ÄC≤„|kæ ÕÔ&TÉ . ;Ûwßü à&ÉT n~
n<Ûsä à¡ +>± uÛ≤$+∫ ‹s¡dÿü ]kÕÔ&TÉ . <ëì‘√ n+ã ø±s¡D+>± ;Ûwßü àìøÏ |üsT¡ X¯ósêeTTìøÏ
Çs¡y’Ó Hê\T>∑T s√E\T uÛj Ñ T· +ø£s¡ j·TT<ä+∆ »s¡T>∑T‘·T+~. Ä j·TT<ä+∆ ˝À mes¡T me]˙
»sTT+#·˝Òs¡T. ∫es¡≈£î Hês¡<äT&ÉT, edüTe⁄\T, |üs¡TX¯ósêeTTì ‘·+Á&ç »eT<ä–ï
yÓTT<ä˝q’… yês¡T <˚e˝Àø£+ qT+∫ e∫Ã yê] j·TT<ë∆ìï $s¡$T+|üCkÒ ÕÔsT¡ .
eTVü‰Ms¡T&Óq’ |üsT¡ X¯ósêeTT&ÉT ≈£L&Ü ;Ûwßü àì z&ç+#·˝øÒ b£ ˛e&É+‘√ ‘·q
<ÛÍsê“>∑´dæ‹ú øÏ ;Ûwßü à&ÉT ø±s¡≈î£ &ÉT>± uÛ≤$+∫q n+ã ;Ûwßü àì #·+|æ n‘·ì MT<ä |ü>∑
kÕ~Û+#·&ÜìøÏ áX¯«s¡Tì >∑T]+∫ |òTü Às¡yTÓ qÆ ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü +Ô ~. áX¯«s¡T&ÉT ÄyÓT≈£î Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ
es¡+ ø√s¡Tø=eTà+fÒ ‘êeTT ;Ûwßü àì #·+bÕ\ì ø√s¡T≈£î+≥T+~. n~ á »qà˝À kÕ<Û´ä +
ø±<äì eTs¡Tdü{Ï »qà˝À yÓTT<ä≥ Åd>Ô” ± |ü⁄{Ïº Ä ‘·sê«‘· |ü⁄s¡Twüßì>± e÷] ;Ûwßü àì
#·+|ü⁄‘êe⁄ nì ÄyÓT≈£î es¡$TkÕÔ&TÉ . Ä ‘·sê«‘· n+ã n–ï˝À <ä÷≈£î‘·÷ ªªH˚qT ;Ûwßü àìï
e~ÛkÕÔqTµµ nì ø√bÕy˚X+¯ ‘√ |ü*øÏ eT+≥˝À¢ |ü&ç #·ìb˛‘·T+~. eTs¡Tdü{Ï »qà˝À ÄyÓT
Á<äT|ü<ä eTVü≤sêE≈£î ≈£L‘·Ts¡T>± »ìà+∫ ‘·sê«‘· |ü⁄s¡Twüß&ÉT>± e÷] ;Ûwàü e<Û≈ä î£
ø±s¡DeTe⁄‘ê&ÉT. á »qà˝À n‘·ì ù|s¡T •K+&ç. á •K+&ç |ü⁄≥Tºø,£ ô|s¡T>∑T<ä\
$yêVü≤+ yÓTT<ä˝q’… $wüj÷· ˝À¢ C≤q|ü<ä ø£<ë∏ \ø£D å ≤\T #√≥T#˚dTü ≈£îHêïsTT.
ñ<√´>∑ |üs«¡ +˝Àì á •K+&ç ø£<˝ä∏ À eTVü‰Ms¡T&Óq’ Á<äT|ü<Tä &ÉT kÕ<Ûës¡D
e´øÏ>Ô ± #Ó|Œü ã&Ü¶&TÉ . á ø£<˝ä∏ À Á<äT|ü<Tä &ÉT ;Ûwßü àì MT<ä ø√|ü+‘√ n‘·DíÏ #·+|ü>\∑
≈£îe÷s¡Tì ø√dü+ áX¯«s¡Tì >∑T]+∫ ‘·|dü Tü ‡ #˚kÕÔ&TÉ .
ªªuÛ>Ñ e∑ Hé |ü⁄Á‘· $T#êÃ$T ;Ûwàü + Á|ü‹∫ø°s¸¡ j÷·
Ç‘·T´ø√Ô <˚e<˚yq˚ Åd|Ô” ⁄ü e÷+ùdÔ uÛ$Ñ wü´‹µµ
(ñ<√´>∑. 188 ` 5e XÀ¢ø+£ )
áX¯«s¡T&ÉT Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ n‘·ìøÏ yÓTT<ä≥ ≈£L‘·Ts¡T|ü⁄{Ïº Ä ‘·sê«‘· Ä ≈£L‘·Ts¡T |ü⁄s¡Twüß&ÉT>±
e÷s¡T‘·T+<äì es¡$T∫Ã |ü+|ækÕÔ&TÉ . Á<äT|ü<Tä &ÉT ìsêX¯‘√ Ç+{ÏøÏ e∫Ã Ä $wüj÷· ìï
‘·q uÛ≤s¡´‘√ #ÓãT‘ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· Á<äT|ü<Tä ì uÛ≤s¡´ >∑s“¡ e¤ ‹ nsTT ≈£L‘·Ts¡T≈£î »qàìdüT+Ô ~.
áX¯«s¡Tì es¡Á|üu≤Û e+‘√ ≈£îe÷¬sÔ Ä ‘·sê«‘· m˝≤>∑÷ |ü⁄sT¡ wüß&ÉT>± e÷s¡‘ê&Éì Á<äT|ü<Tä &ÉT
n‘·ì uÛ≤s¡´ uÛ≤$+∫ ‘·eT≈£î ≈£îe÷s¡T&ÉT |ü⁄{Ïqº ≥T¢>± Á|ü»\≈£î ‘Ó*|æ ÄyÓT≈£î •K+&ç
nì |ü⁄s¡Twü HêeT+ ô|&É‘ês¡T. n+‘˚>±≈£î+&Ü •K+&çøÏ Á<√DTì <ä>sZ∑ ¡ <Ûqä T]«<ëúÛ≤´dü+
#˚sTTkÕÔsT¡ . Ä ‘·sê«‘· <ä+|ü‘T· *<äs› T¡ <äXÊs¡í <˚XÊBÛXó¯ &Óq’ Væ≤s¡Dés¡à ≈£L‘·Ts¡TqT
•K+&çø∫Ï Ã $yêVü≤+ ≈£L&Ü #˚kÕÔsT¡ . •K+&ç uÛ≤s¡´ j·TTø£eÔ j·TdüTÿsê˝…q’ ‘·sê«‘· ÄyÓT
ø±|ü⁄sêìøÏ e∫Ã ‘·qqT ô|[fl #˚dTü ≈£îqï~ |ü⁄s¡Twüß&ÉT ø±<äì ÅdÔ” nH˚ $wüj÷· ìï Á>∑V≤æ +∫
‘·q ‘·+Á&ç nsTTq Væ≤s¡Dés¡à≈£î ndü\T $wüj÷· ìï <ä÷‘· <ë«sê ‘Ó*j·T CÒdTü +Ô ~.
Á<äT|ü<Tä &ÉT ‘·qqT ‘·q ≈£îe÷¬sqÔ T n˝≤ yÓ÷dü–+∫ nee÷ì+∫ q+<äT≈£î Væ≤s¡Dés¡à
[ 232 ]
rÁe+>± eT+&ç|&ü ç ôdq’ ´+‘√ Á<äT|ü<Tä ì MT~øÏ <ä+&Ó‹Ô edüTqÔ ï≥T¢>± es¡eÔ ÷q+ |ü+|ækÕÔ&TÉ .
Bì‘√ Á<äT|ü<Tä &ÉT uÛj Ñ T· |ü&ç eDøÏb˛‘·÷ @MT #˚j÷· ˝≤ nì uÛ≤s¡´‘√ ø£*dæ Ä+<√fi¯q
#Ó+<äT‘·÷ ñ+{≤&ÉT. Ç<ä+‘ê •K+&çì >∑eTì+∫ ‘·q ø±s¡D+>± ‘·q ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T
∫≈£îÿ˝À¢ |ü&qç +<äT≈£î $#ê]+∫ ÁbÕD‘ê´>∑+ #˚jT· &ÜìøÏ Ç\T¢ e~* n&É$øÏ yÓ[fl
b˛‘·T+~. Ä n&É$øÏ dü÷D ú ≤ø£sT¡ &í TÉ nH˚ j·T≈£î&å TÉ s¡øD å£ >± ñ+{≤&ÉT. •K+&çì n‘·ì
Ç+{Ï˝Àì Á|üy•˚ +∫ ìsêVü‰s¡ Áe‘·+‘√ ∫øÏÿb˛‘·÷ ñ+≥T+~. ÄyÓT dæ‹ú øÏ C≤*|ü&ç
j·T≈£î&å TÉ ÄyÓT <ë«sê $wüjT· eT+‘ê ‘Ó\TdüTø=ì ÄyÓTqT ÄyÓT ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\qT Ä|ü<ä
qT+∫ s¡ø+åÏ #·&ÜìøÏ ‘·q |ü⁄s¡Twü‘ê«ìï ÄyÓT≈£î Ç∫Ã ÄyÓT Åd‘Ô” ê«ìï ‘êqT rdüTø=ì ˇø£
>∑&TÉ e⁄ $~Û+∫ Ä >∑&TÉ e⁄ ˝À|ü\ ÄyÓT ‹]– sêyê\ì #Ó|Œæ •K+&çì Ç+{ÏøÏ |ü+|ækÕÔ&TÉ .
|ü⁄sT¡ wüß&ÉT>± e÷]q •K+&ç dü+‘√wü+‘√ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\ e<ä≈› î£ e∫Ã »]–q $wüjT· eT+‘ê
yê]øÏ #ÓãT‘ê&ÉT. Á<äT|ü<Tä &ÉT n‘·ì uÛ≤s¡´ ‘·eT ≈£îe÷¬sÔ ≈£îe÷s¡Tì>± e÷]q+<äT≈£î
#ê˝≤ dü+‘√wækÕÔsT¡ . Á<äT|ü<Tä &ÉT ‘·eT $j·T´+≈£î&Óq’ Væ≤s¡Dés¡à≈£î n‘·DíÏ n‘·ì ≈£îe÷¬sqÔ T
‘êeTT yÓ÷dü+ #˚jT· ˝Ò<ìä , ‘·eT •K+&ç |ü⁄s¡Twüß&˚qì, ø±yê\+fÒ |üØøÏ+å #·Tø√e#·TÃqì
es¡eÔ ÷q+ |ü+|ækÕÔ&TÉ . Væ≤s¡Dés¡à ø=+‘·eT+~ Åd\Ô” qT |ü+|æ+∫ •K+&çì |üØøÏ+å |üCdÒ æ
n‘·&TÉ |ü⁄s¡Twüß&˚ nì yê] <ë«sê ‘Ó\TdüTø=ì dü+‘√wæ+∫, n\T¢ìøÏ nH˚ø£ ø±qTø£*∫Ã
nã<ä|∆ ⁄ü yês¡Ô #Ó|Œæ q+<äT≈£î ≈£L‘·T]ì ‹{Ïº ‘·q <˚XÊìøÏ yÓ[flb˛‘ê&ÉT.
Ç˝≤ ñ+&É>± dü÷Dú ≤ø£sT¡ &í TÉ ñqï <ä>sZ∑ ø¡ Ï j·Tø£så êC…q’ ≈£îuÒsT¡ &ÉT e∫Ã dü÷Dú ≤ø£sT¡ &í TÉ
‘·q eT>∑‘H· êìï •K+&çìøÏ Ç∫Ã ÄyÓT Ä&É‘H· êìï ‘êqT rdüT≈£î qï+<äT≈£î ø√|ü–+∫
ªª‘·‘√ÁãM <ä´ø£|å ‹ü s¡àVü‰‘êà j·TkÕà <ä<ë dü«Ô eeTH˚´Vü≤ j·Tø±åHé
•K+&çH√ \ø£Då + bÕ|üãT<˚'› Åd\Ô” ø£Då + #êÁ>∑V≤” ' bÕ|üøs£ à¡ Héµµ
ªªnÁ|üeè‘·+Ô düT<äTs¡T“<˚∆ j·TkÕà <˚‘‘· «Ô· j·÷ ø£è‘·yTé
‘·kÕà <ä<´ä Á|üuèÑÛ ‘˚é Åd‘Ô” «· + kÕ |ü⁄s¡Twü dü<Ô ë∏ µµ
(ñ<√´>∑. 192 ` 46, 47 XÀ¢ø±\T)
ªª˙ eT>∑‘H· êìï •K+&çìøÏ∫Ã ÄyÓT Ä&É‘H· êìï qTe⁄« rdüTø=ì j·T≈£î\å qT nee÷ì+#êe⁄.
ø±ã{Ïº H˚{Ï qT+&ç qTe⁄« Åd>Ô” ±H˚ ñ+&ÉT n~ |ü⁄s¡Twüß&ÉT>±H˚ ñ+≥T+~µµ nì
X¯|kæ ÕÔ&TÉ . n|ü⁄&ÉT j·T≈£î\å +<äsT¡ dü÷Dú ≤ø£sT¡ &í øç Ï XÊ|ü$yÓ÷#·Hê e÷s¡+Z #Ó|Œü eTì ≈£îuÒsT¡ ì
y˚&TÉ ≈£î+{≤s¡T. •K+&ç #·ìb˛sTTq ‘·sê«‘· dü÷D ú ≤ø£sT¡ &í TÉ ‹]– ‘·q |ü⁄s¡Twü‘ê«ìï
bı+<äT‘ê&Éì ≈£îuÒsT¡ &ÉT #Ó|Œæ yÓ[flb˛‘ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· ˇ|üŒ+<ä+ Á|üø±s¡+ •K+&ç
dü÷D ú ≤ø£sT¡ &í ç <ä>sZ∑ ø¡ Ï ekÕÔ&TÉ . dü÷D ú ≤ø£sT¡ &í TÉ ≈£îuÒsT¡ &ÉT ‘·qqT X¯|+æ ∫q $wüjT· eT+‘ê
•K+&çøÏ #Ó|Œæ J$+∫q+‘·ø±\+ |ü⁄s¡Twüß&ç>± düTK+>± J$+#·eTì n‘·ìøÏ #Ó|Œæ Ç+{ÏøÏ
|ü+|ækÕÔ&TÉ . •K+&ç n‘·ì ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T |üse¡ ÷q+<ëìï bı+<äT‘ês¡T. Bì‘√ á ø£<ä∏
düTU≤+‘·eTe⁄‘·T+~.
á •K+&ç ø£<˝ä∏ À n<äT“¤‘ø· <£ ë∏ ø£<ë∏ +XÊ\T ø=ìï ñHêïsTT. Á<äT|ü<Tä &ÉT
|ü⁄Á‘·d+ü ‘êq+ ø√] áX¯«s¡Tì >∑T]+∫ ‘·|dü Tü ‡ #˚jT· >± áX¯«s¡T&ÉT Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ n‘·ìøÏ
[ 233 ]
yÓTT<ä≥ ≈£L‘·Ts¡T |ü⁄&ÉT‘·T+<äì Ä ‘·sê«‘· ÄyÓT ≈£îe÷s¡T&ÉT>± e÷s¡T‘·T+<äì #Ó|Œü &É+,
áX¯«s¡T&ÉT #Ó|Œæ q≥T¢>±H˚ Á<äT|ü<Tä ìøÏ ≈£L‘·Ts¡T |ü⁄≥º&+É , Ä ≈£L‘·Ts¡T≈£î •K+&ç nì
|ü⁄s¡TwüHêeT+ ô|{Ïº |ü⁄s¡Twüßì>± ô|+∫ $yêVü≤+ #˚jT· &É+ yÓTT<ä˝q’… ø£<ä∏ n+‘ê »]–
dü÷Dú ≤ø£sT¡ &í TÉ ‘·q |ü⁄s¡w‘ü ê«ìï •K+&çøÏ Ç∫Ã ÄyÓT Åd‘Ô” ê«ìï ‘êqT rdüTø√e&É+,
≈£îuÒsT¡ &ÉT dü÷Dú ≤ø£sT¡ ìí XÊX¯«‘·+>± Åd>Ô” ± ñ+&Ü\ì X¯|+æ #·&+É ‘√ •K+&çì XÊX¯«‘·+>±
|ü⁄s¡Twüß&ÉT>± ñ+&ç b˛‘ê&ÉT. á ø£<˝ä∏ À •K+&ç |üPs¡«»qà nsTTq n+ã eè‘êÔ+‘·+
#Ó|Œü ã&ç+~. |üPs¡«»qà˝À •e⁄&ÉT ÄyÓT≈£î Ç∫Ãq es¡+ Á|üø±s¡+, n˝≤π> •e⁄&ÉT
Á<äT|ü<Tä ìøÏ Ç∫Ãq es¡+ Á|üø±s¡+ ÄyÓT á »qà˝À Á<äT|ü<Tä ìøÏ yÓTT<ä≥ Åd>Ô” ± |ü⁄{Ïº
‘·sê«‘· |ü⁄s¡Twüß&ÉT>± e÷s¡T‘·T+~. á ø£<˝ä∏ À Á<äT|ü<Tä ìøÏ áX¯«s¡T&ÉT es¡+ Çe«&É+
#Ó|Œü ã&ç+~. dü÷D ú ≤ø£sT¡ &í TÉ •K+&çìøÏ ‘·q |ü⁄s¡Twü‘ê«ìï Ç∫Ã, ÄyÓT Åd‘Ô” ê«ìï ‘êqT
rdüTø√e&É+ •K+&çìøÏ ˇø£ es¡+ ˝≤+{Ï<.˚ ≈£îuÒsT¡ &ÉT dü÷D ú ≤ø£sT¡ ìí XÊX¯«‘·+>± Åd>Ô” ±
ñ+&Ü\ì X¯|+æ #·&+É á ø£<˝ä∏ À #Ó|Œü ã&ç+~. á $<Û+ä >± Ç+<äT˝À XÊ|üesê\ Á|üdøü ÔÏ
ñ+~. á $<Û+ä >± eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝Àì •K+&ç ø£<˝ä∏ À C≤q|ü<ä ø£<ë∏ +XÊ\THêïsTT.
á •K+&ç ø£<qä∏ T b˛*q ø£<\ä∏ T ø=ìï C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘·´+˝À ñHêïsTT.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î <Ûsä êà+>∑<ä #·]Á‘· ø£<qä∏ T |ü]o*+#·T<ë+. <Ûsä êà+>∑<Tä &ÉT ø±oàs¡<X˚ ¯
sêE. Ç‘·ìøÏ #ê˝≤ ø±\+ bÕ≥T dü+‘êq+ ø£\T>∑<Tä . nH˚ø£ |ü⁄D´ø±sê´\T #˚jT· >±
∫es¡≈î£ Ç‘·ì uÛ≤s¡´ >∑s“¡ e¤ ‹ nsTT qee÷kÕ\T >∑&∫ç q ‘·sê«‘· ˇø££ bÕeTT≈£î »qàìdüT+Ô ~.
á yÓ|’ ]ü ‘ê´ìøÏ sê» <ä+|ü‘T· \T <äT'œ+∫ eT+Á‹‘√ Ä˝À∫+∫ ‘·eT≈£î ≈£îe÷s¡T&ÉT
|ü⁄{Ïqº ≥T¢>± Á|ü#ês¡+ #˚kÕÔsT¡ . bÕeTT≈£î |üHïÓ +&ÉT dü+e‘·‡sê\T e∫Ãq ‘·sê«‘· n<˚
ej·TdüT˝À ñqï eT+Á‹ ≈£îe÷s¡Tì ‘·eT ≈£îe÷s¡Tì>± #·÷|æ+∫, ø£‹øÔ Ï u≤dæø+£ ø£fºÒ
Ä#ês¡+ Á|üø±s¡+ s¡‘êï+>∑T&ÉT nH˚ ù|s¡T>∑\ sêE≈£îe÷¬sÔ nsTTq Å‘˝’Ó Àø£´ düT+<ä] nH˚
ne÷àsTTì ø√&É\T>± ‘ÓkÕÔsT¡ . Ä ‘·sê«‘· Å‘˝’Ó Àø£´düT+<ä] ø±|ü⁄sêìøÏ e∫Ã ‘·q uÛsÑ Ô¡
eTìwæ ø±<äì bÕeTT nì ‘Ó\TdüTø=ì $#ê]+∫ e÷eT nqTeT‹‘√ Ä bÕeTTqT
rdüTø=ì 116 |ü⁄D´πøÁå ‘ê\qT <ä]Ù+∫ ∫es¡≈î£ <Ûsä à¡ >∑T+&É+ nH˚ ù|s¡T >∑\ ø=\qT˝À
bÕeTT‘√ ø£*dæ eTTì–‘˚ bÕeTT n+<äyTÓ qÆ sê»≈£îe÷s¡T&ÉT>± e÷]b˛‘ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘·
düT+<ä] ‘·q uÛsÑ qÔ¡ T rdüTø=ì ‘·q ‘·+Á&ç e<ä≈› î£ yÓ[fl »]–q $wüj÷· ìï ‘·+Á&çøÏ
#ÓãT‘·T+~. ‘·+Á&ç ≈£L‘·Ts¡TqT nfi¯óflDÏí rdüTø=ì ôdq’ ´+‘√ <Ûsä êà+>∑<ä sêE MT<ä≈î£
<ä+&Ó‹Ô yÓ[fl ‘·q ≈£L‘·Ts¡TqT nfi¯óflDÏí #·÷|æ+#·eT+{≤&ÉT. <Ûsä êà+>∑<sä êE ‘·q≈£î bÕeTT
|ü⁄≥º&+É , nã<ë∆\T #Ó|Œæ düT+<ä]ì ø√&É\T>± #˚dTü ø√e&É+, düT+<ä] bÕeTTqT rdüTø=ì
|ü⁄D´πøÁå ‘ê\≈£î yÓfifl¯ &É+ yÓTT<ä˝q’… $wüjT· eT+‘ê s¡‘êï+>∑TìøÏ #ÓãT‘ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘·
s¡‘êï+>∑T&ÉT ‘·q ≈£L‘·Ts¡TqT ÄyÓT uÛsÑ qÔ¡ T #·÷|æ+∫ yê]øÏ |ü⁄{Ïqº bÕeTT XÊ|ü$eTTøÏÔ
ø£*– n+<äyTÓ qÆ ≈£îe÷s¡T&ÉT>± e÷]b˛j·÷&Éì »]–q $wüjT· eT+‘ê #ÓãT‘ê&ÉT.
n|ü⁄&ÉT Äø±X¯yêDÏ bÕeTT >∑‘»· qà˝À ∫Á‘ê+>∑T&ÉT nH˚ ù|s¡T>∑\ sê»≈£îe÷s¡T&Éì, Ä
»qà˝À n‘·&TÉ Áu≤Vü≤àDT\≈£î #˚dqæ n|üø±s¡+ ø±s¡D+>± á »qà˝À bÕeTT>± |ü⁄{≤º&ìÉ ,
[ 234 ]
<Ûsä à¡ >∑T+&É+˝Àì ˙{Ï e÷Vü‰‘·à ´+#˚‘· n‘·&TÉ XÊ|ü$eTT≈£î&Ô ’Ó eTìwæ>± e÷sê&Éì #ÓãT‘·T+~.
<Ûsä êà+>∑<&ä TÉ n‘·ì uÛ≤s¡´ dü+‘√wæ+∫ ø=&ÉT≈£î ø√&É\TqT d”«ø£]kÕÔsT¡ .
á <Û ä s êà>∑ < ä #· ] Á‘· ≈ £ î •K+&ç ø£ < ∏ ä ≈ £ î ø=ìï $wü j · ÷ ˝À¢ uÛ Ò < ä +
ñqï|üŒ{Ïø° ø=ìï b˛*ø£\T ≈£L&Ü ñHêïsTT. •K+&ç ø£<˝ä∏ À •K+&ç Åd>Ô” ± |ü⁄&ÉT‘·T+~.
ÄyÓT ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T ÄyÓTqT ˝Àø±ìøÏ ≈£îe÷s¡T&ÉT>± Á|ü#ês¡+ #˚dæ $yêVü≤+ #˚kÕÔsT¡ .
<Ûsä êà>∑<ä #·]Á‘· ø£<˝ä∏ À yê]øÏ bÕeTT |ü⁄≥º>± <ëìï <ë∫ô|{Ïº ‘·eT≈£î ≈£îe÷s¡T&ÉT
|ü⁄{Ïqº ≥Tº>± Á|ü#ês¡+#˚dæ $yêVü≤+ #˚kÕÔsT¡ . nsTT‘˚ Ç˝≤+{Ï nã<ë›\ ô|[flfi¯ófl m+‘√
ø±\+ <ë>∑e⁄. s¬ +&ÉT ø£<˝ä∏ À¢qT ø√&Éfió¯ fl ø±|ü⁄sêìøÏ sêe&É+‘√ »]–q yÓ÷dü+ ãj·T≥
|ü&TÉ ‘·T+~. •K+&ç ø£<˝ä∏ À Á<äT|ü<Tä &ÉT ‘·qqT yÓ÷dü–+#ê&Éì ‘Ó\TdüTø=ì Væ≤s¡Dés¡à
Á<äT|ü<Tä ì MT~øÏ <ä+&Ó‹Ô yÓfi≤Ô&TÉ . <Ûsä êà+>∑<ä #·]Á‘· ø£<˝ä∏ À <Ûsä êà+>∑<Tä &ÉT nã<ë›\T
#Ó|Œæ bÕeTT≈£î ‘·q ≈£îe÷¬sqÔ T uÛ≤s¡´>± #˚dTü ≈£îqï+<äT≈£î ∫Á‘ê+>∑T&ÉT <Ûsä êà+>∑<Tä ì
MT<ä ø√|ü–+∫ n‘·ìøÏ ãT~∆ #ÓbÕŒ\qT≈£î+{≤&ÉT. ¬s+&ÉT ø£<∏ä\T ∫es¡≈£î
düTU≤+‘·eTe⁄‘êsTT. •K+&ç ø£<˝ä∏ À •K+&çì áX¯«s¡Tì es¡+e\¢ yÓTT<ä≥ Åd>Ô” ± |ü⁄{Ïº
‘·sê«‘· |ü⁄s¡Twüß&ÉT>± e÷s¡T‘ê&ÉT. <Ûsä êà+>∑<ä #·]Á‘·ø<£ ˝ä∏ À ∫Á‘ê+>∑<Tä &ÉT XÊ|ü+
ø±s¡D+>± bÕeTT>± |ü⁄{Ïº ‘·sê«‘· eTìwæ ne⁄‘ê&ÉT. C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘·´+˝À Ç˝≤
|ü⁄s¡Twüß&ÉT Åd>Ô” ± e÷s¡&+É , XÊ|ü+ ø±s¡D+>± e÷qy˚‘s· ¡ ÁbÕDT\T>± |ü⁄{Ïº ‘·sê«‘·
e÷qe⁄\T>± e÷]q ø£<\ä∏ T #ê˝≤ ñHêïsTT. ˝Àø£+˝À eTÚœø£ Á|ü#ês¡+˝À ñqï
Ç˝≤+{Ï ø£<\ä∏ qT Ä<Ûës¡+>± #˚dTü ø=ì nC≤„‘· ø£$ •K+&ç ø£<qä∏ T sêdæ uÛ≤s¡‘+· düu≤Û |üs«¡ +˝À
#=|æŒ+∫q≥T¢>± uÛ≤$+#·e#·TÃ. á ø±s¡D+>±H˚ á •K+&ç ø£<˝ä∏ À C≤q|ü<ä ø£<ë∏ +XÊ\T
˝Òø£ \ø£Då ≤\T #√≥T#˚dTü ≈£îHêïsTT.
dü+düÿè‘· uÛ≤s¡‘+· ˝À 803 XÀ¢ø±˝À¢ #ê˝≤ $es¡+>± ñqï n+uÀbÕU≤´Hêìï
‹ø£ÿq ñ<√´>∑|sü «¡ + #·‘T· sêúXÊ«dü+ 270e |ü<´ä + qT+∫ 400e e#·q+ es¡≈î£ e⁄qï
130 |ü<´ä >∑<ë´˝À¢ ø=+‘·es¡≈î£ ≈£î|¢ øÔ” ]£ +∫ #ÓbÕŒ&ÉT. ‹ø£ÿq á ñbÕU≤´q+˝À m˝≤+{Ï
e÷s¡TŒ\T #˚jT· ˝Ò<Tä .
á $<Û+ä >± dü+düÿè‘· eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À ø£≥Tºø<£ ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T, ÁbÕDÏ ø£<ë∏ +X¯
ø£<\ä∏ T, ˙‹ ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T, n<äT“¤‘· ø£<ë∏ +X¯ ø£<\ä∏ T ñHêïsTT.
[ 235 ]
n<∏dä ÷ü ‡∫ø£\T
1. Mahabhratha, sanskrit text with English translation, M.N.Dutt, page IV
dü+düÿè‘· kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘·` &Üˆˆ eTT~>∑+{Ï >√bÕ\¬s&ç,¶ düTC≤‘ê¬s&ç¶ , |ü⁄≥: 211
2. Ä+Á<Ûä kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘· ` |æ+>∑[ \ø°àå ø±+‘·+, |ü⁄≥\T: 36, 37
3. ø£èwüí j·TEπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·, ~«rj·Tø±+&É+, ~«rj·T dü+|ü⁄≥+, |ü⁄≥\T: 383`385
4. Ábıˆˆ m. sêeT#·+Á<äjT· ´, ì{Ÿ, es¡+>∑˝Ÿ, ø£˙«qsY XÊÁdüÔ Á|ü#ês¡ $uÛ≤>∑+, »q $C≤„q y˚~ø£,
áHê&ÉT ~q|üÁ‹ø£, $XÊK|ü≥ï+ dæ{° m&çwHü ,é eT+>∑fiy¯ ês¡+, 16`02`2016
5. ø£èwüjí T· Eπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·, ~«rj·Tø±+&É, ‘·èrj·T Á|übÕsƒø¡ +£ , |ü+#·e÷qTyêø£+,
|ü<øä =+&Ée eT+Á‘·+, yêÚ≤´qø£sÔ¡ `ÁosêeTes¡|⁄ü ø£èwüeí T÷]Ô XÊÁdæ,Ô |ü⁄≥\T: 169`172
6. ø£èwüíj·TEπs«Bj·T ‘Ó’‹ÔØj·T dü+Væ≤‘·, ~«rj·Tø±+&É, |ü+#·eT Á|übÕsƒ¡ø£+, wüc˛˜qTyêø£+,
yêÚ≤´qø£sÔ¡ `ÁosêeTes¡|⁄ü ø£èwüeí T÷]Ô XÊÁdæ,Ô |ü⁄≥\T: 298`303
7. ‘Ó\T>∑T Hê≥ø£ $ø±dü+, |æ.mdt.ÄsY.nbÕŒsêe⁄ |ü⁄≥\T: 7, 8
8. y˚<eä TT\ j·T<∏ës¡ú dü«s¡÷|üeTT, |ü+&ç‘· ˝Àø£ eT\Vü≤] dæ<ë∆+‘ê#ês¡´, |ü⁄≥: 48
9. y˚<eä TT\ j·T<∏ës¡ú dü«s¡÷|üeTT, |ü+&ç‘· ˝Àø£ eT\Vü≤] dæ<ë∆+‘ê#ês¡´, |ü⁄≥: 49
10. ø£èwüj í T· Eπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·, ~«rj·Tø±+&É, |ü+#·eT Á|übÕsƒø¡ +£ , Á|ü<yä∏ ÷Ó qTyêø£+,
|ü⁄≥\T: 266`272
11. ø£èwüjí T· Eπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·, ~«rj·Tø±+&É, #·‘T· s¡ú Á|übÕsƒø¡ +£ ,
<ë«<äXÊqTyêø£+, |ü⁄≥\T: 251`257
12. ø£èwüjí T· Eπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·, ~«rj·Tø±+&É, |ü+#·eT Á|übÕsƒø¡ +£ ,
~«rjÓ÷qTyêø£+, |ü⁄≥\T: 273`278
13. ø£èwüjí T· Eπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T Áu≤Vü≤àDeTT, Á|ü<eä∏ T ø±+&ÉeTT, dü|eÔü T Á|übÕsƒø¡ +£ ,
Á|ü<yä∏ ÷Ó qTyêø£+, 11 e eT+Á‘·+, |ü⁄≥\T: 372` 373
14. ø£èwüí j·TEπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·, |ü+#·eT ø±+&É, |ü+#·eT dü+|ü⁄≥+,
|ü+#·e÷wüøº +£ , wüw˜ü Á|übÕsƒø¡ +£ , wüc˛˜qTyêø£+, |ü⁄≥\T: 420 ` 421
15. dü+düÿè‘· yêvàj·T #·]Á‘,· Á|<ü eä∏ T dü+|ü⁄≥eTT, eT˝≤¢~ dü÷s¡´Hêsêj·TD XÊÁd,Ôæ |ü⁄≥\T: 123` 124
16. eTVü‰uÛ≤s¡‘· #·]Á‘·eTT, ô|+&Ü´\ y˚+ø£≥ düTÁãVü≤àD´ XÊÁdæ,Ô |ü⁄≥\T: 147, 148
17. eTVü‰uÛ≤s¡‘· #·]Á‘·eTT, ô|+&Ü´\ y˚+ø£≥ düTÁãVü≤àD´ XÊÁdæ,Ô |ü⁄≥\T: 147, 148
18. ø£èwüí j·TEπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·Tdü+Væ≤‘· dü|eÔü Tø±+&É˝À nX¯«y˚T<∏j ä ÷· >∑ $~Û $<Ûëq+ #Ó|Œü ã&ç+~.
á ø±+&É˝Àì #·‘·Ts¡ú Á|übÕsƒ¡ø£+ @ø√q$+XÀqTyêø£+˝À sê»|ü‘·Tï\ $˝≤|ü s¡÷|üyÓTÆq
eTè‘êXÀ«|ü#ês¡+ #Ó|Œü ã&ç+~. á nqTyêø£+ bÕsƒê´ìï, <ëìøÏ sêeTes¡|⁄ü ø£èwüeí T÷]Ô XÊÁdæ>Ô ±]
ns¡ú ‘ê‘·Œsê´\qT øÏ+<ä ÇdüTHÔ êïqT.
[ 236 ]
1
ny˚T“ ne÷“\´$T“πø q e÷ qj·T‹ ø£XÃ¯ qˆ düddü ´Ôü X¯«ø£: ˆ 2düTuÛ>πÑ ø±MTŒ\yêdæ˙ düTeπsZ ˝Àπø
dü+ Áb˛sêí«<∏ëyéT ˆ ÄVü≤ eTC≤ì >∑s“¡ <¤ eäÛ ÷ ‘·«eTC≤dæ >∑s“¡ <¤ yäÛ Té ˆ 3‘Í düV≤ü #·‘T· s¡: |ü<:ä dü+Á|ü
kÕs¡j÷· e ôV≤’ ˆ 4eècÕ yê>¥+ sπ ‘√<Ûë sπ ‘√ <ä<ëÛ ‘·÷ 5‘·‡ø√ú´ s¡èZ <ä+ <ÛV˚ ≤ü ´xÏ® eTT<äx®Ï eTq«» ˆ
j·T: Ád”DÔ ≤+ JeuÛÀ»H√ j·T ÄkÕyéT (1) _\<Ûëeq: ˆ Á|æjT· : Ád”DÔ ≤eT|”#´· : ˆ j·T ÄkÕ+ ø£èùwí
\ø£àå DÏ dü]>› è∑ ~+ |üsêeBÛ‘Y ˆ 6ny˚T“ ne÷“\´$T“πø q e÷ j·TuÛ‹Ñ ø£XÃ¯ q ˆ düddü ´Ôü X¯«ø£: ˆ
7
}sê∆«y˚THê eTT#·Ãè¤ j·T‘ê <˚«DTuÛ≤s¡+ –sê$e ˆ n<∏ëkÕ´ eT<Û´ä y˚T<Û‘ä ê>¥+ o‘˚ yê‘˚ |ü⁄qìïe ˆ
8
ny˚T“ ne÷“\´$T“πø q e÷ j·TuÛÑ‹ ø£X¯Ãq ˆ düdüÔq´X¯«ø£: ˆ 9j·T<ä∆]D° j·TeeT‹Ô q
(2) |ü⁄w+ºü |üXó¯ eTq´‘˚ ˆ X¯SÁ<ë j·T<äs´¡ C≤sê q b˛cÕj·T <ÛHä êj·T‹ ˆ 10ny˚T“ ne÷“˝´$T“πø
q e÷ j·TuÛ‹Ñ ø£XÃ¯ q ˆ düdqÔü ´X¯«ø£: ˆ 11Çj·T+ j·Tø± X¯≈î£ ìÔø± Vü≤\$T‹ düsŒ¡ ‹ ˆ ÄVü≤‘·+ >∑uÒÛ
|ük˛ ì »\TZ©‹ <ÛëDÏø± ˆ 12ny˚T“ ne÷“˝´$T“πø q e÷ j·TuÛ‹Ñ ø£XÃ¯ q düdqÔü ´X¯«ø£: ˆ 13e÷‘ê
#· ‘˚ |æ‘ê #· ‘˚Á>∑+ eèø£då ´ü s√Vü≤‘·: (3) ˆ Á|ü düT˝≤MT‹ ‘˚ |æ‘ê >∑uÒÛ eTTwæº eT‘·>+¥ düjT· ‘Y ˆ
14
<ä~ÁÛ ø±y√í nø±]wü+ õc˛í s¡X«¯ dü´ yêõq: ˆ düTs¡_Û H√ eTTU≤ ø£sÁ¡ ‘Œ· D Äj·T÷>¥+wæ ‘ê]wü‘Y ˆ
y˚<ës¡Bú |æø£
ne‘ê]ø£: á j˚Tø√q$+XÊqT yêø£eTTq+<äT sê»|ü‘T· ï\ $˝≤|üs÷¡ |üyTÓ qÆ eTè‘êXÀ«|ü#ês¡eTT
#Ó|Œü ã&ÉT#·Tqï~.
1. ns¡eú TT: ùV≤ ny˚T“!, ùV≤ ne÷“*!, ùV≤ n$T“πø! R z sê»|ü‘T· ï˝≤sê!, ø£XÃ¯ qR ˇø£ÿ |ü⁄sT¡ wüß&ÉTqT,
e÷R qqTï, q qj·T‹R uÛÀ>∑eTTq¬ø’ s¡Vü≤dü´ düú\eTTq≈£î rdüTø=ìb˛˝Ò<äT. nX¯«ø£:R á
≈£î‹‡‘·yTÓ qÆ j·TX¯«eTT, düddü RÔæ ìÁ<äb˛e⁄#T· qï~.
‘ê‘·Œs¡éTT: ñ‘·eÔ T, eT<Û´ä eT, n<Ûeä T j·Tì sê»|ü‘T· ï\T eT÷&ÉT $<Ûeä TT\T>± qT+<äTs¡T.
Ç#·≥ Á|ü‹Á|ükÕú‘· j·TqT ãTT‹«E&ÉT n+ã, n+u≤*ø£, n+_ø£ j·TqT eT÷&ÉT |ü<eä TT\#˚
es¡Tdü>± Ä eTT>∑TZs¡T sê»|ü‘·Tï\qT dü+uÀ~Û+#·TqT. dü+uÀ~Û+|üã&çq Ä sê»|ü‘·Tï\˝À
ñ‘·eÔ TjÓTÆ q sê»eTVæ≤wæ sT÷ $<Ûeä TT>± düe÷<ÛëqeTT #Ó|⁄ü Œ#·Tqï~. ª @ ˇø£ |ü⁄sT¡ wüß&ÉTqT
uÛÀ>∑eTTq¬ø’ qqTï s¡V≤ü dü´ Á|ü<X˚ e¯ TTq≈£î rdæø=ìb˛˝Ò<Tä . ≈£î‹‡‘·yTÓ qÆ á nX¯«eTT ìÁ<äb˛e⁄#T· qï~µ.
≈£î‹‡‘·: nX¯«:R nX¯«ø£:. Ç#·≥ ªø£µ Á|ü‘´· j·TeTT ì+<ës¡øú e£ TT. sê»eTVæ≤wæ uÛÀ>±uÛ≤eeTTe\q
ø£*–q <äT:KeTT#˚ á j·TX¯«eTTqT ì+~+#·T#·Tqï~.
2. ns¡eú TT: ùV≤ düTuÛ>πÑ !R z XÀuÛqÑ uÛ>Ñ e∑ TT ø£\ |ü≥|º ⁄ü <M˚ !, ùV≤ ø±MTŒ\yêdæì! R XÊ¢|Tüò ýÓTqÆ
eÁdü$Ô X‚weü TTqT Ä#êÃ¤~+#·Tø=ìj·TTqï eTVæ≤w”!, (‘·«yéTR˙e⁄, nj·T+ #·R á nX¯«eTTqT,
ñuÛÖRÇ<äi› T,) düTeπsZ ˝ÀπøR dü«s¡˝Z Àø£ dü<èä X¯yTÓ qÆ á kÕúqeTTq+<äT, dü+Áb˛sêí«<∏ëyéTR á
øåöeT eÁdüeÔ TTqT Ä#êÃ¤~+#·Tø=qT&ÉT. (Ä#êÃ¤<´ä e÷Hê #·R Ä#êÃ¤~+#·T ø=qT#·Tqï<ëqe>∑T#·TqT,
‘˚q nX‚«q düV≤ü R Ä j·TX¯«eTT‘√ ≈£L&É, @e+ Áã÷Væ≤R á $<Ûeä TT>± |ü\T≈£îeTT. ªªùV≤ nX¯«!R
z j·TX¯«e÷!µµ) >∑s¡“¤<ÛäyéTR >∑s¡“¤eTTqT <Ûä]+|üCÒj·TTq{Ïº ìqTï, nVü≤yéTR H˚qT, ÄC≤ìR
n_ÛeTTKeTT>± bı+<äT<äTqT. ‘·«yéTR ˙e⁄, >∑s“¡ <¤ yäÛ Té R >∑s“¡ e¤ TTqT <Û]ä +#·Tq{Ïº qqTï, ÄC≤dæR
n_ÛeTTKeTT>± bı+<äTeTT.
[ 237 ]
‘ê‘·Œs¡éTT: XÀuÛqÑ uÛ|Ñ Tüò eTT ø£\<ëqe⁄, ÁX‚w˜ü eÁdüÔ $X‚weü TT Hê#êÃ¤~+#·Tø=ìq<ëqe⁄Hq’Ó z
sê»eTVæ≤w”! ˙e⁄, á j·TX¯«eTT, Ç<ä›iTqT á øåöeT eÁdüÔeTTqT ø£|ü⁄Œø=qT&ÉT.
Ä#êÃ¤~+#·Tø=qT#·TqT ˙e⁄ ªªz j·TX¯«e÷! >∑s“¡ e¤ TTqT <Û]ä +|üCj Ò T· Tq{Ïº ìqTï n_ÛeTTKeTT>∑
bı+<äT<äTqT. ˙e⁄ ≈£L&É >∑s“¡ e¤ TTqT <Û]ä +#·Tq{Ïº qqTï n_ÛeTTKeTT>∑ bı+<äTeTT. n<Û«ä s¡T´ &û
eT+Á‘·eTTqT |ü]+ƒ #·T#·T sê»eTVæ≤wæì, nX¯«eTTqT øåöeTeÁdüeÔ TT#˚ Hê#êÃ¤~+#·e˝…qT.µµ
3. ns¡eú TT: (ùV≤ nX¯«!R z j·TX¯«e÷!, ‘·«yéTR ˙e⁄, nVü≤+ #·R H˚qTqT) ‘ÍRÄ sT÷ eTq
eTTuÛj Ñ T· eTT\eTT, #·‘T· s¡: |ü<:ä R Hê\T>∑T bÕ<äeTT\TqT, düV≤ü R ≈£L&É, dü+Á|ükÕs¡j÷· e ôV≤’ R
ø£\dæø=qTq≥T¢>± #ê#·Tø=+<äeTT.
‘ê‘·Œs¡éTT: z j·TX¯«e÷! ˙e⁄qT, sê»eTVæ≤wæjTÆÓ q H˚qTq÷ eTq eTTuÛj Ñ T· T\eTT Hê bÕ<ä
<ä«j·TeTTqT ˙ yÓqTø£{Ï bÕ<ä<ä«j·TeTTqT nq>± Hê\T>∑T bÕ<äeTT\qT ø£\j·TTq≥T¢>±
#ê#·Tø=+<äeTT.
4. ns¡eú TT: yêyéTR MT j·TTuÛj Ñ T· eTT\˝À, eècÕR ùd#·øy£ TÓ qÆ j·TX¯«eTT, ( dæxÃ‘·TR Ms¡´
ùd#·qeTT #˚jT· T>±ø£.) sπ ‘√<Ûë:R Ms¡éTTqT <Û]ä +#·Tq{Ïº sê»eTVæ≤wæ, sπ ‘·:R sπ ‘·dTü ‡qT, <ä<ëÛ ‘·TR
<Û]ä +#·T>±ø£.
‘ê‘·Œs¡éTT: MT j·TTuÛj Ñ T· eTT\˝À Ms¡´ ùd#·øy£ TÓ qÆ j·TX¯«eTT Ms¡éTTqT ùd#·qeTT #˚jT· T>±ø£.
sπ ‘·dTü ‡qT <Û]ä +#·Tq{Ïº eTVæ≤wæ sπ ‘·dTü ‡qT <Û]ä +#·T>±ø£. n<Û«ä s¡T´ &û eT+Á‘·eTT#˚ Ä j·TTuÛj Ñ T· eTT\
q_ÛeT+Á‹+#·e˝…qT.
5. ns¡eú TT: ùV≤ nX¯«!R z j·TX¯«e÷!, >∑è<äyTé R ˙ bÕXÊÃ‘·´ uÛ≤>∑eTTqT, düø√ú´:R eTVæ≤wæ jÓTTø£ÿ
‘=&É\+<äT, ñ<˚V∆ ≤æ R }s¡«∆ eTTqqT+#·TeTT. j·T:R @ |ü⁄sT¡ cÕ+>∑eTT, Ád”DÔ ≤yéTR Ád”\Ô ≈£î, JeuÛÀ»q:R
Jyê‘·à#˚ Á|”‹|üPs¡«ø£eTT>± nqTuÛ$Ñ +#·ã&ÉTq~jÓ÷, j·T:R @ |ü⁄sT¡ cÕ+>∑eTT, ÄkÕyéTR á
Ád”\Ô jÓTTø£ÿ, _\<Ûëeq:R jÓ÷ìì oÁ|òTü eTT>∑ Á|üy•˚ +#·Tq~jÓ÷, Ád”DÔ ≤yéTR Ád”\Ô ≈£î, Á|æjT· :R
Á|æjT· eT>∑T#·T, n|”#´· :R n‘ê´<äse¡ TT#˚ bı+<äã&ÉTq{Ï~º jÓ÷, j·T:R @ |ü⁄sT¡ cÕ+>∑eTT ÄkÕyéTR
á Ád”Ô\ jÓTTø£ÿ, ø£èùwí \ø£åàDÏ R nkÕ<Ûës¡D \ø£åDyÓTÆq Ád”Ô e´+»qeT+<äT, dü]›>∑è~yéTR
X¯óÁø£bÕ‘· kÕúq$X‚weü TTqT, |üsêeBÛ‘RY y˚>e∑ TT>± ø=≥TºH√, ùV≤ nX¯«R z j·TX¯«e÷! ‘·yTé
ñ<äxy®Ï Té R n≥Te+{Ï düs√«qï‘·yTÓ qÆ |ü⁄sT¡ cÕ+>∑eTTqT, nxÏy® Té nqTR eTVæ≤wæ jÓTTø£ÿ jÓ÷ìì
n_Û\øÏ+å ∫, n»R Áù|]+#·TeTT.
‘ê‘·Œs¡éTT: z j·TX¯«e÷! ‘·«Bj·T >∑T<ä düMT|üe]Ô bÕXÊÃ‘·´ uÛ≤>∑eTTqT sê»eTVæ≤wæ jÓTTø£ÿ
‘=&É\j·T+<äT ô|ì’ kÕú|+æ #·TeTT. ˙ jÓT‘ÓqÔ’ |ü⁄sT¡ cÕ+>∑eTTqT sê»eTVæ≤wæjTÓ Tø£ÿ jÓ÷ì q_Û\øÏ+å ∫
Áù|s¡D #˚j·TTeTT. |ü⁄s¡Twüßì |ü⁄s¡TcÕ+>∑eTT Ád”Ô >∑TVü‰éj·TeeTTqT Á|”‹ |üPs¡«ø£eTT>±
qqTuÛ$Ñ +#·Tq{Ï~º . nq>± Ád”Ô JeeTT |ü⁄sT¡ wüßì |ü⁄sT¡ cÕ+>∑eTT e\q Á|”‹ qqTuÛ$Ñ +#·Tq{Ï~º .
eTiÏjT· T Ä |ü⁄sT¡ cÕ+>∑eTT Ád”Ô jÓ÷ìj·T+<äT oÁ|òTü eTT>± Á|üy•˚ +#·Tq{Ï~º . Ç+ø£qT Ád”\Ô ≈£î
Á|æjT· eT>∑T#·T n‘ê´<äse¡ TT>∑ Ád”\Ô #˚ bı+<äã&ÉTq{Ï~º . Ád”\Ô jÓTTø£ÿ nkÕ<Ûës¡D \ø£Då yÓTqÆ Ád”Ô
e´+»qeT+<ä* X¯óÁø£bÕ‘· kÕúqeTTqT y˚>∑eTT>∑ ‘ê&ÉqeTT #˚j·TTq{Ïº~. ªªÁ‹eèÁ‘·Œ»qqyéTˆ
[ 238 ]
ñ|ük˛ú jÓ÷ì s¡à<Ûäé÷µµ nì ÁX¯ó‹. ñ|üdüúeTT, jÓ÷ì, eT<ÛäéTeTT nqT uÛÒ<äeTT\#˚ Ád”Ô
>∑TVü‰éj·TeeTT eT÷&ÉT kÕúqeTT\T ø£*–j·TT+&ÉTqT. |ü⁄s¡TcÕ+>∑eTT Ád”Ô jÓTTø£ÿ
>∑TVü‰éj·TeeT+<ä* eT<Û´ä uÛ≤>∑eTTqT (X¯óÁø£bÕ‘· kÕúqeTTqT) u≤>∑T>∑ ‘ê≈£î≥#˚ nø£ÿ&É X¯óÁø£eTT
|ü&TÉ qì uÛ≤eeTT. á eT+Á‘·eTT#˚ nX¯« Á|ü»qqeTTqT (»qHê+>∑eTTqT) eTVæ≤wæ Á|ü»qqeTT
( jÓ÷ì) q+<äT ñ+#·e˝…qT.
6. ns¡eú TT: ùV≤ ny˚T“!, ùV≤ ne÷“*πø!, ùV≤ n$T“πø!R z ‘·©,¢ ø£XÃ¯ qR ˇø£ÿ&ÉTqT, e÷R qqTï,
q j·TuÛ‹Ñ R uÛÀ–+#·T≥˝Ò<Tä . nX¯«ø£:R á ≈£î‹‡‘·yTÓ qÆ nX¯«eTT, düddü RÔæ ìÁ~+#·T#·Tqï~.
‘ê‘·Œs¡éTT: z ‘·©!¢ ˇø£ÿ&ÉTqT qqTï uÛÀ–+#·T≥ ˝Ò<Tä . á ≈£î‹‡‘·yTÓ qÆ nX¯«eTT ìÁ<äb˛e⁄#T· qï~.
Ç#·≥ eTVæ≤wæ uÛÀ>±uÛ≤e <äT:KeTT#˚ $\|æ+#·T#·T <ä>iZ∑ ñqïqT ˝Ò≈î£ qïqT ‘·q ‘·*‘¢ √ ‘·q
u≤<Ûqä T #Ó|⁄ü Œø=qT#·Tqï~. Ç#·≥ n+u≤~ |ü<eä TT\T e÷‘·èyê#·øe£ TT\T. ˝Àø£eTTq+<äT Ád”Ô
u≤\éTTq+<äT ‘·q≈£î Ä|ü<ä\T ø£*–q|ü⁄&ÉT ‘·*¢ì |æ*∫ ÄyÓT‘√ ‘·q u≤<Ûä\qT >∑÷]Ã
#Ó|ü⁄Œø=qT≥≈£î n\yê≥T|ü&çj·TT+&ÉTqT. Ä j·T\yê≥T#˚ Ä e÷‘·è dü+uÀ<Ûäqy˚T yÓ+≥H˚
Hê\Tø£j·T+<äT e#·TÃqT. Ä $<ÛäeTT>∑H˚ sTT#·≥ eTVæ≤wæ ‘·*¢ì dü+uÀ~Û+∫ ‘·qu≤<ÛäqT
#Ó|⁄ü Œø=ìq~.
7. ns¡eú TT: ùV≤ eTVæ≤wæ!R z |ü≥eº TVæ≤wæ!, –söR |üs«¡ ‘·eTTq+<äT, y˚DTuÛ≤s¡$TeR yÓ<Tä fi¯y¢ ÷Ó |ü⁄qT
e˝…, @HêyéTR á ˙ jÓ÷ìì, }sê∆«yéTR }sê∆«_ÛeTTKeTT>∑, ñÁ#·Ãj ¤ T· ‘ê‘YR m‹Ô j·TT+#·TeTT.
n<∏Rä nq+‘·se¡ TT, nkÕ´:R á jÓ÷ìjÓTTø£ÿ, eT<Û´ä yéTR eT<Û´ä kÕúqeTT, o‘˚ yê‘˚R #·\ì¢
>±*j·T+<äT, |ü⁄qìïeR<ÛëqéTTqT X¯ó~∆#j ˚ T· T#·T+&ÉTyêì e˝…, @<Û‘ä êyéTR eè~∆#+Ó <äT>±ø£(
Vü≤]¸+#·T>±ø£).
‘ê‘·Œs¡éTT: ‘·q <äT:KeTTqT ‘Ó*j·TCÒjT· T≥¬ø’ n+u≤~ X¯ãe› TT\#˚ ‘·*ì¢ dü+uÀ~ÛdTü qÔ ï sT÷
sê»eTVæ≤wæì >∑÷]Ã eÁkÕÔ#êÃ¤<äqeTTq≈£î yÓ\T|ü\ ñqï{Ïº Ç‘·s¡ sê»|ü‘·Tï © $<ÛäeTT>∑
uÀ~Û+#·T#·THêïs¡T. z sê»eTVæ≤w”! ˇø±H=ø£&TÉ |üs«¡ ‘·eTTq+<äT yÓ<Tä fi¯q¢ T K+&ç+∫ yêìì ô|<ä›
yÓ÷|ü⁄>± ø£{ºÏ j·÷yÓ÷|ü⁄qT dü«>∑èVü≤eTTq≈£î rdüTø=ìb˛e⁄≥ø¬ ’ Á|ü<eä∏ TeTTq H˚\MT<ä }s¡«∆ eTT>∑
ñ+∫q $<ÛäeTT>∑ ˙e⁄ ˙ jÓ÷ìì }sê∆«_ÛeTTKeTT>∑ #˚dæ j·TTqï‘·yÓTÆq~>± qT+#·TeTT.
nq+‘·se¡ TT ø£fifl¯ eTTq+<ä* <ÛëqéTTqT Á>∑V≤æ +#·Tq‘·&TÉ #˚≥#˚ <ÛëqéTTqT ‘·÷sêŒiu…≥Tº≥#˚
n\dü≥ #Ó+~qyê&Ó’ #·\ì¢ >±* M#·T#·T+&É>± dü+‘√wæ+#·T $<Ûeä TT>∑ ˙ jÓ÷ì kÕ«_ÛeT‘·eTTqT
bı+<äT≥#˚ eè~∆ H=+<äTqT(Vü≤]¸+#·TqT). Ç#·≥ eè~∆jT· q>± Vü≤s¡¸ $X‚weü TT.
8. ns¡eú TT: ny˚T“!, ne÷“*πø!, n$T“πø!, ø£XÃ¯ q, e÷,q j·TuÛ‹Ñ . nX¯«ø£:, düddü Ôæ ns¡ú ‘ê‘·Œs¡éTT\T.
6e eT+Á‘· yêÚ≤´qeTTq Áyêj·Tã&çq$. sê»eTVæ≤wæ uÛÀ>±uÛ≤e <äT:KeTT#˚ ‘·qu≤<Ûqä T Bì‘√
eT÷&ÉT ãTT≈£îÿ\#˚ ‘·q ‘·*ø¢ Ï ‘Ó*j·TCÒjT· T#·Tqï~. Ä ãTT≈£îÿ˝˝À ì~ yÓTT<ä{~Ï . á ãTT≈£îÿq+<äT
eTVæ≤wæ j·TX¯«eTTqT >∑]Ω+#·T≥#˚ Ç~ >∑sêΩsú¡ ãTT≈£îÿ nqã&ÉT#·Tqï~.
9. ns¡eú TT: j·T‘YR m|ü⁄Œ&ÉT, Vü≤]D°R Ä&ÉT ˝Ò&,ç j·TeyéTR <ÛëqéTTqT, n‹ÔR ‹qTH√, ‘·‘RY
n|ü⁄Œ&ÉT, kÕR Ä ˝Ò&,ç |ü⁄wyºü Té R ã*dæq<Óq’ qT, |üXó¯ (yéT)R |üXó¯ e⁄qT, q eTq´‘˚R ‘Ó*dæø=qT≥˝Ò<Tä .
(ùV≤ eTVæ≤wæ!R z sê» eTVæ≤wæ!, ‘·<ë∏ R Ä $<Ûeä TT>∑, ‘·«eT|æR ˙e⁄ ≈£L&Ü, <˚e‘ês¡÷ù|DR
[ 239 ]
<˚e‘ês¡÷|üeTT‘√, ‘ê«yéTR ìqTï, nqTuÛ÷Ñ j·TR nqTuÛ$Ñ +∫, nqÔ]Ω‘y· Té nX¯«yéTR n+‘·sê∆qeTT
#Ó+~q nX¯«eTTqT, qC≤HêdæR ‘Ó*dæø=qT≥ ˝Ò<Tä . øÏ+ #· R eTiÏjT· T, ø£<ë∫‘YR ˇø±H=ø£|⁄ü Œ&ÉT)
X¯SÁ<ëR ˇø±H=ø£ <ëdæ, j·T‘YR m|ü⁄Œ&ÉT, Äs¡Ć≤sêR ‘·q j·T»e÷qT&ÉT C≤s¡T&ÉT>± ø£\~>±,
uÛeÑ ‹ R n>∑T#·Tqï<√, (‘·<ëìR n|ü⁄Œ&ÉT, kÕR Ä <ëdæ) b˛cÕj·TR ‘·q ≈£î≥T+ãeTTqT
b˛wæ+#·Tø=qT≥¬ø,’ q <ÛHä êj·T‹R j·T»e÷qTì qT+&ç<qäÛ eTTqT ø√s¡T≥ ˝Ò<Tä . (‘·<ë∏ R Ä
$<Ûeä TT>∑, eTqTwü´ X¯Øsê ‘·«eT|æR eTqTwü´ X¯Øs¡eTT >∑\ ˙e⁄ ≈£L&É, <˚e‘ê s¡÷|üd´ü nX¯«dü´
d”«ø±sê<˚e R <˚e‘ês¡÷|üyTÓ qÆ nX¯«eTT ìqTï d”«ø£]+#·T≥e\qH˚, |ü]‘·TcÕºueÑÛ R dü+‘·Twüßsº ê\
e>∑TeTT. ‘·TR ø±ì, ‘·T#·Ãy¤ Té ÇeT+ e÷qTwü+ uÛÀ>∑yTé R ‘·T#·Ãy¤ TÓ qÆ sT÷ eTqTwü´ dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ
uÛÀ>∑eTTqT, q nù|ø£då «ü R nù|øÏ+å #·≈î£ eTT)
‘ê‘·Œs¡éTT: ˇø±H=ø£|ü⁄Œ&ÉT ˇø£ Ä&ÉT˝Ò&ç sêÁ‹j·T+<äT e∫Ã bı\eTT(πøåÁ‘·eTT)q+<äT
j·Te<ÛëqéTTqT m|ü⁄Œ&ÉT uÛøÑ +åÏ #·T#·T+&ÉTH√, Ä øπ Áå ‘·eTTq+<äT uÛøÑ +åÏ ∫ eTi\ ns¡DéTTq+<äT
e∫Ãq{Ïº |üXó¯ e⁄qT |ü⁄w>ºæ ± ñqï<ëìHÓq’ qT ‘Ó*dæø=qì $<Ûeä TT>∑, z sê»eTVæ≤w”! ˙e⁄ ≈£L&É
<˚e‘ês¡÷|üeTTq ìqTï nqTuÛ$Ñ +∫ j·T+‘·]Ω‘y· TÓ qÆ j·TX¯«eTTqT ‘Ó*dæø=qT≥ ˝Ò<Tä . ø±ì ˙≈£î
uÛÀ>∑eTT e÷Á‘·eTT nsTTq<äìj˚T Ç‘·s¡ sê»|ü‘T· ï\ n_ÛÁbÕj·TeTT. eTiÏjT· T m|ü⁄Œ&ÉT ˇø±H=ø£
<ëdæ ˇø±H=ø£|⁄ü Œ&ÉT ‘·q j·T»e÷qT&ÉT C≤s¡T&ÉT>± ‘·q≈£î \_Û+#·TH√, n|ü⁄Œ &Ü <ëdæ ‘·q
j·T»e÷qT&ÉT ‘·qqT d”«ø£]+∫q e÷Á‘·eTT#˚‘H· ˚ dü+‘√wæ+#·TqT. ø±˙ ≈£î≥T+ã b˛wüDeTT¬ø’
j·T»e÷ì qT+&ç <Ûqä eTTqT ø√s¡<Tä . Ä $<Ûeä TT>∑H˚ eTqTwü´ X¯Øs¡eTT >∑\ ˙e⁄ ≈£L&É <˚e‘ê
s¡÷|üeTTq nX¯«eTT ìqTï d”«ø£]+#·T≥e\qH˚(d”«ø£]+∫q+<äTøπ ) dü+‘·Twæº H=+<äTeTT. ‘·T#·Ãy¤ TÓ qÆ
sT÷ e÷qTwü uÛÀ>∑eTTqT e÷Á‘·eTT nù|øÏ+å #·≈î£ eTT. Ç‘·s¡ sê»|ü‘T· ï\T á ãTT≈£îÿ‘√ ≈£L&É
eT÷&ÉT ãTT≈£îÿ\‘√ sê»eTVæ≤wæøÏ Á|üuÀ<Ûeä TT #˚jT· T<äTs¡T. Ç~ Á|üuÀ<Ûë‘·àø£yTÓ qÆ (n_ÛyT˚ <ÛHä ê‘·àø£yTÓ qÆ )
Á|ü<eä∏ T ãTT≈£îÿ.
10. ns¡eú TT: ùV≤ ny˚T“!, ùV≤ ne÷“*πø!, ùV≤ n$T“πø! , ø£XÃ¯ q, e÷, q j·TuÛ‹Ñ . nX¯«ø£:, düddü .Ôæ
ns¡‘ú ê‘·Œs¡éTT\T |üPs√«ø£eÔ TT˝Ò. Ç~ ~«rj·T >∑sΩ¡D≤s¡ú ãTT≈£îÿ.
11. ns¡eú TT: Çj·TyéTR á ø£qã&ÉT#·Tqï, j·Tø± X¯≈î£ ìÔø±R ˇø±H=ø£ Ä&ÉT|üø,åÏ ÄVü≤\yéT Ç‹R
ÄVü≤\eTì <Û«ä ì#˚jT· T#·T, düsŒ¡ ‹ R eT>∑|øü åÏ qqTdü]+∫ yÓfió¯ #¢ T· qï~. (‘·èbÕÔ R ‘·è|æ#Ô +Ó ~q<Ó,’
ø£«∫‘YR ˇø£#√≥, Hêe‹wü‘˜ R˚ ñ+&ÉT≥ ˝Ò<Tä . ùV≤ eTVæ≤wæ!R z sê» eTVæ≤w”!, @eyéT R á
$<Ûeä TT>∑, ‘·«eT|æR ˙e⁄ ≈£L&É, q ‘·è|ü´dæR ‘·è|æ#Ô +Ó <äT≥˝Ò<Tä . Ç~ düeT+»düeTT ø±<äT. øÏ+
#·R eTiÏjT· T, ˝ÀπøR ˝Àø£eTTq+<äT, <ÛëDÏø±R >∑s“¡ e¤ TTqT <Û]ä +#·Tq{Ïº Ád”,Ô >∑u(ÒÛ uÛ>πÑ )R jÓ÷ìj·T+<äT,
ÄVü≤‘·yéTR ñ+#·ã&çq, |üdü:R(dü|ü:)R πs‘·düT‡qT, ì»\TZ©‹R >∑s¡“¤s¡÷|üeTTq ˝À|ü\
<Ûä]+#·T#·Tqï~. (@eyéTR á $<ÛäeTT>∑, ‘·«eT|æR ˙e⁄ ≈£L&É, <˚e‘ê s¡÷bÕX¯«d”«ø±πsDR
<˚e‘ês¡÷|üyÓTÆq j·TX¯«eTTqT d”«ø£]+#·T≥#˚, dü+‘√wüßºyéTR dü+‘√wæ+#·T≥ø=i≈£î, ns¡ΩdæR
‘·>T∑ #·THêïe⁄.)
‘ê‘·Œs¡éTT: á ø£qã&ÉT#·Tqï ˇø±H=ø£ Ä&ÉT|üøåÏ ÄVü≤\ X¯ãe› TT #˚jT· T#·T eT>∑|øü åÏ yÓ+≥
yÓfió¯ #¢ T· qï~. ‘·è|æ#Ô +Ó ~q<Ó’ ˇø£#√≥ ñ+&ÉT≥˝Ò<Tä . z eTVæ≤w”! á $<Ûeä TT>∑ ˙e⁄ ≈£L&É ‘·è|æ#Ô +Ó <äT≥
[ 240 ]
˝Ò<äT. Ç~ eT+∫~ ø±<äì Ç‘·s¡ sê»|ü‘·Tï\ n_ÛÁbÕj·TeTT. ÄVü≤\ X¯ã›eTT |üøÏå <Ûä«ìøÏ
nqTø£sD¡ eTT. eTiÏjT· T ˝Àø£eTTq >∑s“¡ e¤ TTqT <Û]ä +#·Tq{Ïº Ád”Ô jÓ÷ìj·T+<äT ñ+#·ã&çq sπ ‘·dTü ‡qT
>∑s“¡ s¤ ÷¡ |üeTTq ˝À|ü\ <Û]ä +∫ dü+‘√wæ+#·T#·Tqï~. á $<Ûeä TT>∑ ˙e⁄ ≈£L&É <˚e‘ês¡÷|üyTÓ qÆ
j·TX¯«eTTqT d”«ø£]+#·T≥ #˚‘· dü+‘√wæ+#·T≥ ø£sT¡ Ωsê\ e>∑T#·THêïe⁄. Ç~ n_ÛyT˚ <ÛHä ês¡øú y£ TÓ qÆ
~«rj·T ãTT≈£îÿ.
12. ns¡eú TT: ny˚T“!, ne÷“*πø!, n$T“πø!, ø£XÃ¯ q, e÷, q j·TuÛ‹Ñ . nX¯«ø£:, düddü .Ôæ ns¡ú
‘ê‘·Œs¡éTT\T |üPs√«ø£eÔ TT\T. Ç~ ‘·èrj·T >∑sêΩsú¡ ãTT≈£îÿ.
13. ns¡eú TT: ùV≤ eTVæ≤wæ!R z |ü≥eº TVæ≤w”!, ‘˚R ˙ jÓTTø£ÿ, e÷‘ê #·R ‘·*j ¢ T· T, ‘˚R ˙ jÓTTø£ÿ,
|æ‘ê #· R ‘·+Á&çjT· T, (ñuÛÖR Ç<äi› T, j·T<ëR m|ü⁄Œ&ÉT,) eèø£då ´ü R eèø£eå TTjÓTTø£ÿ, nÁ>∑yTé R
XÊK#˚ ì]à‘·yTÓ qÆ ‘·\ŒeTTqT, s√Vü≤‘·:R m≈£îÿ#·THêïs√ (møÏÿ X¯sTTì+#·T#·THêïs√), ‘·<ëR
n|ü⁄Œ&ÉT, ‘˚ |æ‘êR ˙ jÓTTø£ÿ ‘·+Á&ç, Á|üd÷ü ˝≤MT‹R Á|üyX˚ ô¯ |≥Tº#T· Hêïqì, >∑u(ÒÛ uÛ>πÑ )R jÓ÷ì
j·T+<äT, eTTwæyº Té R eTTwæº dü<èä X¯yTÓ qÆ y˚TVü≤eTTqT(|ü⁄sT¡ cÕ+>∑eTTqT), n‘·+düjT· ‘YR Á|yü •˚ +|üCôÒ dqT.
(@eyéTR á $<Ûeä TT>∑, nj·TeT|æ nX¯«:R á j·TX¯«eTT≈£L&É, #·ø±s¡R #˚ôdqT. ùV≤ eTVæ≤wæ!R
z |ü≥eº TVæ≤w”!, ‘·«yéTR ˙e⁄, ñ‹ÔwR˜ü ˝…eTTà.)
‘ê‘·Œs¡éTT: z |ü≥eº TVæ≤w”! ˙ ‘·*j ¢ T· T, ‘·+Á&çjT· T, ñuÛj
Ñ T· T\TqT m|ü⁄Œ&ÉT eèø£Xå ÊU≤ì]à‘·yTÓ qÆ
‘·\ŒeTT q~Ûw+˜æ ∫ X¯jT· ì+#·T#·THêïs√, n|ü⁄Œ&ÉT ˙ ‘·+Á&ç Á|üyX˚ ô¯ |≥Tº#T· Hêïqì #Ó|Œæ eTTwæeº +{Ï
y˚TVü≤qeTTqT(|ü⁄s¡TcÕ+>∑eTTqT) jÓ÷ìj·T+<äT Á|üy˚X¯ô|f…ºqT. á $<ÛäeTT>∑H˚ á j·TX¯«eTT
≈£L&É #˚dæq~. z eTVæ≤w”! Çø£ ˙e⁄ ˝…eTTà nì n_ÛÁbÕj·TeTT. Ç~ n_Ûy˚T<ÛäHês¡úyÓTÆq
‘·èrj·TãTT≈£îÿ.
14. ns¡eú TT: õc˛í:R »j·To\T&ÉTqT, nX¯«dü´R yê´|æ+#·Tyê&ÉTqT, yêõq:R nqïe+‘·T&ÉTq>∑T,
<ä~ÁÛ ø±eí:R <ä~ÁÛ |æjT· T&Óq’ ª<ä~ÁÛ ø±eHéµ nqT ù|s¡T >∑\ (n–ï) <˚e⁄q≈£î, nø±]wüyTé R H˚qT
ø£sà¡ qT #˚d‹æ ì.dü:R Ä <˚e⁄&TÉ , q:R e÷ jÓTTø£ÿ, eTTU≤ (KyéT) R eTTKeTTqT, düTs¡_RÛ
düT>∑+<Û√ù|‘·eTT>∑, ø£s‘¡ (Y ø£s√‘·T)R #˚jT· T>±ø£. q:R e÷≈£î, Äj·T÷+wæR Äj·TTe⁄\qT, Á|ü‘ê]wü‘RY
Á|üøs£ ¸¡ eTT>∑ eè~∆#j˚ T· T>±ø£.
‘ê‘·Œs¡éTT:<ä~ÁÛ |æjT· T&Óq’ ª<ä~ÁÛ ø±eHéµ nqT ù|s¡T >∑\ <˚e⁄q≈£î (n–ïj·Tì ø=+<äiÏ |üøeå£ TT.)
H˚qT ø£sà¡ #˚d‹æ ì. nq>± |üP» #˚d‹æ ì.n‘·&TÉ »j·To\T&ÉT. n+‘·≥qT yê´|æ+∫ j·TT+&ÉTyê&ÉT.
nqïe+‘·T&ÉT. Ä <˚e⁄&ÉT e÷ eTTKeTTqT ø£s¡÷Œsê~ Á<äeéTTqT düeTè~∆>± H=dü>∑T≥#˚
düT>∑+<Û√ù|‘·eTT>± #˚jT· T>±ø£. e÷ Äj·TTe⁄\qT eè~∆ #˚jT· T>±ø£. Ád”\Ô +<äiT düTs¡_eÛ T‹jÓTÆ q
á ãTT≈£îÿqT »|æ+#·e˝…qT. düTs¡_eÛ T‹R düTs¡_Û X¯ãe› TT ø£*– j·TTqï~. (ø£èwüí j·TEπs«Bj·T
‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·, dü|eÔü T ø±+&É, #·‘T· s¡ú Á|übÕsƒø¡ +£ , @ø√q$+XÀqTyêø£+, |ü⁄≥\T: 245`249)
19. ø£èwüí j·TEπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘·, wüw˜ü ø±+&É, Á|ü<eä∏ T Á|übÕsƒø¡ +£ ,
wüc˛˜qTyêø£+, |ü⁄≥\T: 42`46
20. ëTsY Ç*j·T&é, ‘Ó\T>∑T eTT‘˚$Ô s¡M+Á<äHê<∏,é |ü⁄≥\T: 30`40
21. Væ≤+<ä÷ kÕÁe÷»ýê<ä #·]Á‘·, ‘Ó\T>∑T ùd‘· ` ø£˝≈Ò L£ ] Á|ükÕ<é, |ü⁄≥: 24
[ 241 ]
Ä<Ûës¡ Á>∑+<∏ë\T
‘Ó\T>∑T Á>∑+<∏ë\T :
1. Ä+Á<Ûä kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘· ` |æ+>∑[ \ø°å àø±+‘·+ ` $XÊ˝≤+Á<Ûä |ü_w¢ +æ >¥ Vü≤Ödt, ôV≤’ <äsêu≤<é.
2. ø£$Á‘·j·T s¡∫‘· leT<ë+Á<Ûä eTVü‰uÛ≤s¡‘·eTT 15 uÛ≤>±\T, ‹s¡TeT\ ‹s¡T|ü‹
<˚ekÕúqeTT\ yê] Á|ü#T· s¡D.
3. »j·TyéT`Hêj·TTì ø£èwüeí T÷]Ô, $»j·TyêDÏ Á|æ+≥sY‡, #Í&˚|*ü ,¢ ∫‘·÷sÔ T¡ õ˝≤¢`2016
4. ‘Ó\T>∑T Hê≥ø£ $ø±dü+ ` |æ.mdt.ÄsY. nbÕŒsêe⁄.
5. ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘·, yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑+ ` ø=s¡b¢ Õ{Ï lsêeTeT÷]Ô.
6. eTVü‰uÛ≤s¡‘· #·]Á‘·eTT ` ô|+&Ü´\ y˚+ø£≥ düTÁãVü≤àD´XÊÁdæÔ
7. yê´dü uÛ≤s¡‘+· (‘Ó\T>∑T e#·q+) 20 uÛ≤>±\T, &Üˆˆ ‹bÕŒuÛ≥ Ñ ¢ sêeTø£èwüeí T÷]Ô, &Üˆˆ
dü÷s¡+ lìyêdüT\T.
8. y˚<äeTT\ j·T<ës¡ú dü«s¡÷|üeTT, nqTyê<ä ø£s¡Ô ` ÁãVü≤àÁo |ü+&ç‘· ˝Àø£eT\Vü≤]
dæ<ë∆+‘ê#ês¡´, yÓ~’ ø£ kÕVæ≤‘·´ Á|ü#ês¡ dü$T‹, ôV≤’ <äsu¡ ≤<äT` 2007
9. ÁoeT<ë+Á<Ûä e#·q ãTTπ>«<ä dü+Væ≤‘· ` eT÷&ÉT uÛ≤>±\T, &Üˆˆ <ëX¯s~¡ s¡+>±#ês¡´,
ÁosêeT |ü_w¢ sü ‡Y , ôV≤’ <äsu¡ ≤<äT
10. dü+düÿè‘· yêvàj·T #·]Á‘· ` 2 dü+|ü⁄{≤\T ` eT˝≤¢~ dü÷s¡´Hêsêj·TD XÊÁdæÔ, Ä+Á<Ûä
kÕs¡d«ü ‘· |ü]wü‘T· ,Ô ‹\ø˘ s√&ÉT,¶ ôV≤’ <äsêu≤<äT, &çX+¯ ãs¡T, 1982
11. dü+düÿè‘· kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘· ` &ÜˆêTT<äT>∑+{Ï >√bÕ\¬s&ç,¶ düTC≤‘·s¬ &ç¶
12. Væ≤+<ä÷ kÕÁe÷»ýê<ä #·]Á‘· ` ‘Ó\T>∑T ùd‘·` ø£˝≈Ò L£ ] Á|ükÕ<é, ôV≤’ <äsêu≤<é ãTø˘
Á≥dt,º ôV≤’ <äsêu≤<é.
dü+düÿè‘· Á>∑+<∏ë\T :
1. Ä<Ûë´‘·à sêe÷j·TDeTT` ^‘ê Áô|dt, >√s¡UŸ|Pü sY, 2010
2. ø£èwüí j·TEπs«Bj·T ‘Ó‹’ ØÔ j·T dü+Væ≤‘· 1 ` 8 dü+|ü⁄{≤\T, yêÚ≤´q ø£sÔ¡ ` ÁosêeTes¡|⁄ü
ø£èwüeí T÷]Ô XÊÁdæ,Ô ‹s¡TeT\ ‹s¡T|ü‹ <˚ekÕúqeTT\T, ‹s¡T|ü‹
3. »j·T dü+Væ≤‘ê øÏ+yê Ä~ uÛ≤s¡‘+· ` 2 dü+|ü⁄{≤\T, Ä#ês¡´ øπ X¯esê+. ø¬ .XÊÁdæ,Ô
>∑T»sê‘Y ØôdsYÃ kıôd{’ ,° nVü≤eTà<ëu≤<é ` 1977
4. leT<ë“¤>e∑ ‘· eTVü‰|ü⁄sêDeTT ` yê´düT&ÉT, ^‘ê Áô|dt, >√s¡UŸ|Pü sY.
5. leTqàVü‰ uÛ≤s¡‘y· Té ` ˙\ø£+ØƒjT· yêÚ≤´qTyê<ä düV≤æ ‘·yTé $sê≥,
ñ<√´>∑, XÊ+‹, nqTXÊdüq, nX¯«y˚T~Ûø£, ÄÁX¯eTyêdæø£, eTÚdü\, eTVü‰Á|ükÕúìø£,
dü«sêZs√Vü≤D |üsê«\T ` Äs¡¸ $C≤„q Á≥düT,º ôV≤’ <äsêu≤<äT.
6. leTÁ<ëe÷j·TDeTT ` yê©àøÏ, ^‘ê Áô|dt, >√s¡UŸ|Pü sY.
7. l eT<ë+Á<Ûä ãTTπ>«<ä dü+Væ≤‘·, Á|ü<eä∏ T dü+|ü⁄≥+, Ä+Á<ÛëqTyê<ä ø£sÔ¡ ` l H˚e÷ì
yÓ+ø£≥ qs¡d+æ Vü≤ XÊÁdæ,Ô ‹s¡TeT\ ‹s¡T|ü‹ <˚ekÕúqeTT\T, ‹s¡T|ü‹.
8. sêeT #·]‘· e÷qdü+ ` ‘·T\d”<ëdüT, ^‘ê Áô|dt, >√s¡UŸ|Pü sY.
Ä+>∑¢ Á>∑+<∏+ä :
1 Mahabhrata - Sanskrit Text with English Translation - 9 volumes - M.N. Dutt.
[ 242 ]

మహాభారతంలో జానపద కథాంశ కథలు PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

మహాభారతంలో జానపద కథాంశ కథలు PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ä#ês¡´ m+.

Written & Published by

Edition : August, 2017

ISBN No. : 978 - 93 - 5279 - 255 - 9 Á|ü‘·T\≈£î :

2. nq÷s¡T&ÉT dü÷s¡T´ì kÕs¡~Û ø±e&É+ :

3. m. düsêŒ\≈£î s¬ +&ÉT Hê\Tø£\T ñ+&É&+É :

4. X‚wßü &ÉT uÛ÷Ñ uÛ≤sêìï eVæ≤+#·&+É :

6 m) n–ï e+X¯+ ø£<ä∏

_) dü V ü ‰ –ï XÊ|ü + ø±s¡ D +>± #˚ | ü \ T Ç‘· s ¡ ÁbÕDT\≈£ î ÄVü ‰ s¡ + ø±e&É +

7. düÿ+<äT&ÉT kÕ«Vü‰<˚$ì n–ï‘√ #˚]Ã >ös¡$+#·&+É :

8. eTè‘·T´<˚e‘· |ü⁄≥Tºø£ ø£<ä∏ :

9. ˇø£ Ád”Ô XÊ|ü+ e\¢ e÷‘·èkÕ«eT´ e´edüú @s¡Œ&É&+É :

13. Á|üC≤|ü‹ ô|’ eT÷&ÉT esêí\≈£î <ëdüT\T>± X¯SÁ<äT\qT düèwæ+º #·&+É :

14. <ä+&É+ |ü⁄≥Tºø£ ø£<:ä∏

20. ãèVü≤düŒ‹ XÊ|ü+ e\¢ »\+˝À »\ÁbÕDT\T @s¡Œ&É&+É :

21. m.ã+>±s¡+ |ü⁄≥Tºø£ ø£<:ä∏

22. >=&ÉT>∑T, #Ó|

23 . >√e⁄\ eT\eT÷Á‘· kÕúHê˝À¢ \ø°Î ìyêdü+:

1. »]‘· ` |æ\\¢ ø£<:ä∏

2. ‘Ó*yÓq’ qø£ÿ ø£<ä∏ :

3. <äTsêàs¡|Z ⁄ü Vü≤+dü ø£<:ä∏

4. Vü≤+dü ` ø±øÏ ø£<:ä∏

5.yê´Á|òTü ` >√e÷j·TT dü+yê<ä+ ø£<:ä∏

7.eT÷wæø`£ eT÷sê®\ dü+yê<ä+ ø£<ä∏ :

8. >∑èÁ<Û`ä >√e÷j·TT dü+yê<ä+ ø£<ä∏ :

3.ãTTwæ ` XÊ«q+ ø£<ä∏ :

5. |üP»ì ` ÁãVü≤à<ä‘Ô· dü+yê<ä+ ø£<ä∏ :

6. ø£b˛‘· ` \Tã∆≈£ ø£<:ä∏

7. |üeq ` XÊ\à© dü+yê<ä+ ø£<ä∏ :

3. >∑+>± X¯+‘·qT\ ø£<ä∏

You might also like